บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษาปจจยสวนบคคลกบแรงจงใจในการออกกาลงกายและพฤตกรรมการออกกาลงกายของประชาชนอาเภอเมอง จงหวดชลบร ซงผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของตาง ๆ ทงในประเทศและตางประเทศ โดยสรปไวในแตละตวแปรครอบคลมในหวขอดงน 1. ปจจยสวนบคคลกบการออกกาลงกาย 1.1 อายกบการออกกาลงกาย 1.2 เพศกบการออกกาลงกาย 1.3 สถานภาพสมรสกบการออกกาลงกาย 1.4 ระดบการศกษากบการออกกาลงกาย 1.5 สถานภาพของอาชพกบการออกกาลงกาย 1.6 ลกษณะของเวลาทางานในอาชพกบการออกกาลงกาย 1.7 รายไดกบการออกกาลงกาย 1.8 ระยะเวลากบการออกกาลงกาย 1.9 ชวงเวลากบการออกกาลงกาย 2. แรงจงใจกบการออกกาลงกาย 2.1 ความหมายของแรงจงใจ 2.2 วงจรของแรงจงใจ 2.3 ประเภทของแรงจงใจ 2.4 ลกษณะสาคญของแรงจงใจ 2.5 องคประกอบทมผลตอแรงจงใจ 2.6 ทฤษฎและแนวคดทเกยวของกบแรงจงใจ 2.7 แรงจงใจกบการออกกาลงกาย 3. พฤตกรรมการออกกาลงกาย 3.1 ความหมายของการออกกาลงกาย 3.2 ความสาคญของการออกกาลงกาย 3.3 หลกของการออกกาลงกาย

13

3.4 ประเภทของการออกกาลงกาย 3.5 ประโยชนของการออกกาลงกาย 4. แรงจงใจกบพฤตกรรมการออกกาลงกาย 5. แบบสอบถามเกยวกบแรงจงใจในการออกกาลงกาย

ปจจยสวนบคคลกบการออกกาลงกาย

คณลกษณะและประสบการณของแตบคคลมความแตกตางกน มผลทาใหพฤตกรรมการออกกาลงกายของแตละบคคลยอมแตกตางกนดวย เนองจากปจจยดงกลาวมผลโดยตรงตอการรบรและอารมณทสงผลตอพฤตกรรมการออกกาลงกาย จากการศกษาพบวา ปจจยสวนบคคลและสงคมมความสมพนธกบพฤตกรรมการออกกาลงกายของคนมากกวาปจจยทางดานสงแวดลอมในขณะออกกาลงกาย (Hoehner et al., 2005) ปจจยสวนบคคลซงเปนตวทานายพฤตกรรมการ ออกกาลงกายทด และปจจยสวนบคคลทพบวามความสมพนธกบการทานายพฤตกรรมการ ออกกาลงกายมหลายอยาง ไดแก อาย เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา สถานภาพของอาชพ ลกษณะของเวลาทางานในอาชพ รายได ความนาน/ระยะเวลาทไดออกกาลงมาแลว และชวงเวลาในการออกกาลงกาย ดงรายละเอยดตอไปน 1. อายกบการออกกาลงกาย อายเปนปจจยทมสวนเกยวของกบการออกกาลงกาย เนองจากอายเปนตวกาหนดความสามารถและสมรรถภาพสงสดทางกายของบคคล ลกษณะรางกายของบคคลในชวงวยตาง ๆ จะสมพนธกบการเคลอนไหวในการออกกาลงกาย เพราะสมรรถภาพทางกายของบคคลเกดมาจากระดบความสามรถในการทางานของระบบกลามเนอรางกายทสมบรณเตมท สมรรถภาพรางกายมนษยเสอมไปตามอายทมากขน ตงแตหวใจ ปอด กลามเนอ ฯลฯ ความแขงแรงของกลามเนอจะเรมลดลงตงแตอาย 30-40 ป ความยดหยนของเอนจะเรมลดลงตงแตอาย 30 ป ความแขงแรงของกระดกจะเรมลดลงตงแตอาย 50 ป การออกกาลงกายจะชวยชะลอความเสอมตามธรรมชาตทาใหชวตมคณภาพมากขน (พนจ กลละวณชย, 2535) การออกกาลงกายตงแตเดก รางกายจะผลตฮอรโมนทกระตนใหอวยวะตาง ๆ เจรญพรอมกนทงขนาด รปรางและการทางาน ทาใหมรปรางทดเมอเปนผใหญ (วชย วนดรงควรรณ, 2548) จากการสารวจ พบวา ประชากรกลมวยเดก ออกกาลงกายมากกวากลมอน ซงสวนใหญอาจเปนเพราะกลมนอยในวยเรยน การเลนกฬาหรอการออกกาลงกายเปนสวนหนงของหลกสตรการเรยน โดยมอตราการออกกาลงกายสงถงรอยละ 73.1 รองลงมา เปนกลมเยาวชนและประชากรสงอาย คอ รอยละ 45.4 และ 28.0 ตามลาดบ สวนประชากรวยทางานมอตราการออกกาลงกายนอยทสด คอ รอยละ 19.7 ทงนอตราการออกกาลงกาย

14

ของชายสงกวาหญงในทกกลมชวงวย (สานกงานสถตแหงชาต, 2550) กลมวยรนอายระหวาง 13-19 ป ทงชายและหญงมสดสวนของผออกกาลงกายประจาสงกวากลมอน ๆ ถง 2 เทา (จนทรเพญ ชประภาวรรณ, 2543) การศกษาของสวมล กมบ, ทพาพนธ สงฆพงษ และปองจตร ภทรนาวก (2546) พบวา มประชาชนวยผใหญทไมเคยออกกาลงกายถงรอยละ 53.0 ซงเปนตวเลขทสงมาก สอดคลองกบการศกษาของ Granner et al. (2007) ทพบวา กลมทมการออกกาลงกายนอยทสด คอ กลมทมอายตงแต 55 ป ขนไป รองลงมาคอ กลมอาย 35-54 ป และกลมทมการออกกาลงกายมากทสด คอ อาย 18-34 ป ซงสอดคลองกบการศกษาในประเทศสหรฐอเมรกาไดมการสารวจการ ออกกาลงกายดวยการเดนพบวา ผสงอายทมอายตงแต 55 ปขนไป มการออกกาลงกายดวยการเดนเพยงรอยละ 27.7 เทานน ซงเปนกลมทนอยทสดเมอเปรยบเทยบกบประชากรกลมอน ๆ และ ยงพบวาผหญงมการออกกาลงกายดวยการเดนมากกวาผชาย เหตผลคอการเดนเปนการ ออกกาลงกายทงายทสด ไมตองมอปกรณใด ๆ ในการออกกาลงกาย และไมตองออกแรงมากทาใหผหญงสงอายจงเลอกการออกกาลงกายดวยวธการเดน (Reis, Macera, Ainsworth, & Hipp, 2008) และการศกษาของสวมล กมป (2546) ทพบวา มประชาชนวยผใหญไมเคยออกกาลงกายรอยละ 53.0 ซงเปนตวเลขทสงมาก 2. เพศกบการออกกาลงกาย โดยธรรมชาตโครงสรางทางรางกายของมนษย ระหวางเพศชายและเพศหญงมลกษณะคลายคลงกนในระยะเรมตน จนกระทงรางกายเจรญเตบโตเขาสวยรนหรอวยหนมสาว ความแตกตางดานสรระของเพศชายและเพศหญงจงเรมปรากฏใหเหนเดนชดในชวงของวยรน ซงสาเหตของความแตกตางทเกดขนสบเนองมาจากฮอรโมนเพศเปนสาคญ และยงเกยวของกบคานยมของสงคมในการดาเนนชวตของคนเราดวย สงสาคญทชดเจนของการเปลยนแปลงกคอ ความแตกตางทางดานความเจรญเตบโตของกลามเนอในสวนตาง ๆ ของรางกายหรอสภาพรางกาย โดยเฉพาะเพศชายจะมอตราความเจรญเตบโตของกลามเนอสงกวาเพศหญงในดานตาง ๆ เชน นาหนก สวนสง ความกวางของชวงไหล ความยาวของชวงแขนขา ความกวางของ กระดกเชงกราน นาหนกของ กระดกรางกาย ความจปอด ความกวางของผวปอด ขนาดของกลามเนอ เปนตน (ประทม มวงม, 2527) ซงจากรายละเอยดดงกลาวสามารถสรปไดวา เพศชายมสมรรถภาพทางกายในการ ทจะทางานหรอในการออกกาลงกายไดสงกวาหรอมประสทธภาพมากกวาเพศหญง นอกจากนน สงสาคญอกประการคอ ความสามารถในการลาเลยงและการใชออกซเจนในเพศชายมมากกวา เพศหญง ทาใหเพศชายสามารถออกกาลงกายแบบหนกหรอความเขมไดมากกวาเพศหญง เนองจากขดจากดในความสามารถของเพศหญง ซงจะสามารถหรอมความแขงแรงสงสดเพยงสองในสามของเพศชายเทานน (ประทม มวงม, 2527)

15

จากการสารวจพฤตกรรมการออกกาลงกายของประชากรอาย 11 ปขนไป ในป พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 และ พ.ศ. 2550 ของสานกงานสถตแหงชาต (2550) พบวาปจจบนประชาชนมแนวโนมของการออกกาลงกายเพมขนเลกนอย คอ จากรอยละ 29.0 เปน 29.1 และ 29.6 ตามลาดบ โดยผชายมอตราการออกกาลงกายสงกวาผหญง การศกษาพฤตกรรมการออกกาลงกายทเปรยบเทยบระหวางชายและหญง พบวา สวนใหญผชายจะออกกาลงกายมากกวาเพศหญง ทงในประเทศไทย (วราภรณ กรงทอง และคณะ, 2549; อดศกด กรเทพ, 2543) และในตางประเทศ (Granner et al., 2007; Sallis et al., 1999) โดยมเหตผลทแตกตางกน Gruber (2008) พบวา ผหญงออกกาลงกายเพอตองการลดนาหนก รอยละ 39.4 และออกกาลงกายเพอใหมรปรางดหนด รอยละ 37.2 มากกวาผชาย และผชายออกกาลงกายเพอพฒนากลามเนอใหแขงแรง รอยละ 73.1 และออกกาลงกายเพอการกฬา รอยละ 31.0 มากกวาผหญง ขณะท Sallis et al. (1999) พบวา ผชายมการออกกาลงกายมากกวาผหญง เนองมาจากมแรงสนบสนนทางสงคม จากความคาดหวงในการลดนาหนกและเพอใหรางกายแขงแรง 3. สถานภาพสมรสกบการออกกาลงกาย สถานภาพสมรสของบคคล ผทมฐานะเปนโสดหรอสมรสมครอบครวแลว บางครงอาจมความคดทแตกตางกนในเรองของความตองการดานการออกกาลงกายเพอสขภาพ โดยอาจมสาเหตเนองจากเวลาและโอกาสของบคคลเหลานน บคคลทเปนโสดไมมคสมรสยอมมความเปนอสระสวนตวมโอกาสทจะไปไหนไดสะดวกและมความสบายใจโดยไมตองคอยวตกกงวลถงรายไดในครอบครว ไมตองมภาระหนาทความรบผดชอบผกพนตอคสมรสหรอครอบครว ทาใหบคคลทเปนโสดมเวลาวางหรอมโอกาสมากกวาบคคลทสมรสหรอมครอบครวแลว โดยเฉพาะเรองของการออกกาลงกายเพอสขภาพหรอเลนกฬา ซงผดกบผทมครอบครวนอกจากตองมภาระหนาททางานแลว หลงจากเลกงานแลวยงจะตองรบภาระเลยงดสมาชกในครอบครวเพมขน การหาเวลาวางหรอหาโอกาสปลกตวไปออกกาลงกายเพอสขภาพนนยอมทาไดยากขน โดยเฉพาะหากสถานทหรอสวนสาธารณะเพอออกกาลงกายหรอเลนกฬานนอยไกลจากทพกดวยแลว โอกาสออกกาลงกายเพอสขภาพยงไมมเลย เพราะตองใหเวลาวางกบครอบครว ชวยกนดแลสมาชกในครอบครวกอน หรอหากมเวลาวางพาสมาชกในครอบครวไปทงครอบครวอาจไมสะดวกหรอมอปสรรคตาง ๆ จงเปนเหตใหขาดการออกกาลงกายไปดวย สถานภาพสมรสของบคคลจงเปนปจจยหนงทสาคญทมผลตอพฤตกรรมการออกกาลงกาย Ainsworth et al. (2003) ศกษาความสมพนธของลกษณะสวนบคคล สงคม และสงแวดลอมในขณะออกกาลงกายตอพฤตกรรมการออกกาลงกายของผหญงชาวอเมรกนใน

16

รฐคาโรไลนาใต พบวา บคคลทมสถานภาพเปนค มพฤตกรรมการออกกาลงกาย รอยละ 44.2 และสถานภาพเปนโสด รอยละ 55.8 เมอเปรยบเทยบกนจะเหนไดวา บคคลทสถานภาพเปนโสดมพฤตกรรมการออกกาลงกายมากกวาบคคลทมสถานภาพเปนค จากการวจยทกลาวมา จะเหนไดวาสถานภาพสมรสมผลตอพฤตกรรมการออกกาลงกายของบคคลทแตกตางกน อาจเนองมาจากบคคลอาศยอยในสถานททแตกตางกน เชอชาตแตกตางกน วฒนธรรมความเปนอย หรอมลกษณะสวนบคคลทแตกตางกน เปนตน ซงปจจยเหลานมผลทาใหบคคลมพฤตกรรมการออกกาลงกายทแตกตางกนดวย 4. ระดบการศกษากบการออกกาลงกาย ระดบของการศกษาทแตกตางกน เปนปจจยหนงททาใหลกษณะของการทางานแตกตางกนออกไปดวย ผทมระดบการศกษาสงสวนใหญจะทางานทตองใชความคดหรองานในลกษณะของผบรหาร ซงระดบขอบขายความรบผดชอบในงานคอนขางยากหรอกวาง เปาหมายในการทางานมกจะสงและกวาง การรบรขาวสารขอมลยอมกวางไกลและลกซง ความสนใจในการระวงดแลรกษาสขภาพคอนขางด แตอาจเนองมาจากหนาทการงานทรบผดชอบยากหรอมากเกนไป ทาใหบรรยากาศของการทางานความรบผดชอบตองานหรอบคคลอนมากจนไมมเวลาพกผอนหรอออกกาลงกายเพอสขภาพ ทาใหรางกายขาดการออกกาลงกาย จากสถตพบวา อตราผทเจบปวยและเสยชวตดวยโรคหวใจมสถตสงเปนอนดบท 3 (สานกระบาดวทยา, 2552) ซงนบวาเปนอนดบของสาเหตการเสยชวตทนาเปนหวงมาก ทงทมตวเลขจานวนผทเสยชวตดวยโรคหวใจเพมมากขนทกป แตโรคหวใจเปนโรคทสามารถปองกนและรกษาใหหายได ถาไดรบการวนจฉยไดทนทวงทในระยะเรมมอาการ ซงกไมไดเปนเชนนน สวนใหญแลวกวาจะทราบวาตนเองเปนโรคหวใจตอเมออาการเปนมากแลวและลกลามถงขนรนแรงและยากแกการรกษาใหหายได สาเหตของโรค สวนใหญมาจากหมกมนอยกบงานมากเกนไป เครงเครยดกบงานประจาแลวยงตองเครงเครยดกบภาระกจในชวตประจาวน รวมทงในครอบครวและภาวะเศรษฐกจอกดวย ทาใหไมสนใจหรอไมมเวลาทจะออกกาลงกาย หรอมเวลาออกกาลงกายนอย ทงนกนาจะมการออกกาลงกายมากกวาผทมระดบการศกษาตา เพราะผทมการศกษาตาสวนใหญงานททาจะเปนงานทใชกาลงกาย ซงระดบขอบขายของงานททาจะแคบและงายไมลกซง การใชความคดหรอใชสมองมนอย ความรบผดชอบของงานยอมนอยไปดวย การรบรขาวสารขอมลยอมแคบ ความสนใจในการดแลรกษาสขภาพรางกายยอมมนอยดวย อกทงยงตองเอาเวลาทมหางานทานอกเหนอจากงานประจาซงจะเปนทมาของรายไดทนามาจนเจอครอบครวนอกเหนอจากรายไดประจาทมเพยงเลกนอย ทาใหไมมเวลาออกกาลงกาย หรอมเวลาออกกาลงกายนอยกวาผทจบการศกษาสงกวา เพราะผทมการศกษาสงยอมทจะมงานประจาทาและมรายไดทมากเพยงพอทจะใชจายในครอบครว และใชจายในกจกรรม

17

ตาง ๆ ของครอบครว เชน การออกกาลงกาย เปนตน จากการสารวจของสานกงานสถตแหงชาต (2550) พบวา ในจานวนผทออกกาลงกาย ซงมอายตงแต 11 ปขนไป มอตราการออกกาลงกายของผทสาเรจการศกษาระดบอดมศกษาสงสด คดเปนรอยละ 39.0 และระดบการศกษาเปนปจจยหนงทมความสมพนธกบการออกกาลงกายของประชาชน (Granner et al., 2007) และ ผทมการออกกาลงกายมากทสด คอผทมการศกษาระดบการศกษาตงแตปรญญาตรขนไป และรองลงมาคอ ผทระดบการศกษานอยกวามธยมศกษา (Shibata et al., 2009) จากงานวจยขางตนทศกษา จะเหนไดวาบคคลทมระดบการศกษาทแตกตางกนนาจะมแนวโนมในการออกกาลงกายทแตกตางกน 5. สถานภาพของอาชพกบการออกกาลงกาย สถานภาพของอาชพ หมายถง การทางานของบคคล วาบคคลนนมงานททาประจาอย หรอไมมงานประจาทา/ วางงาน คนทวางงาน ยงหางานทาไมได ทาใหไมมรายไดในการใชจาย ยอมทจะใชเวลาทมในการหางานทา และหมกมนอยกบการหางานทามากกวาทจะออกไปทากจกรรมอน ๆ และการทจะออกไปทากจกรรมตาง ๆ อาจจะตองใชเงน จงทาใหไมอยากท จะออกไปไหน รวมทงการไปออกกาลงกายเพอสขภาพดวย แตในทางกลบกน คนทมงานประจาทาจะมสงคมของททางาน มการเขาสงคม ตองการทจะทากจกรรมรวมกนกบเพอน ๆ ททางาน รวมทง ไดไปออกกาลงกายกบเพอน ๆ เกดความสนกสนานเพลดเพลนกบเพอน ๆ ของตนเองและเปนการผอนคลายความตงเครยดจากการทางานอกดวย ดงนนการทคนมงานและไมมงานทานนนาจะมผลตอพฤตกรรมการออกกาลงกายของบคคล จะเหนไดจากการศกษาของ Ainsworth et al. (2003) พบวา บคคลทมงานประจาทา มการออกกาลงกาย รอยละ 77.6 และ บคคลทไมมงานทา มการ ออกกาลงกาย รอยละ 22.4 เมอเปรยบเทยบกนจะเหนไดวา บคคลทมงานประจาทามพฤตกรรมการออกกาลงกายมากกวาบคคลทไมมงานทา ซงสอดคลองกบการศกษาของ Granner et al. (2007) พบวา บคคลทมงานประจาทามการออกกาลงกายและการเดนมากกวาบคคลทไมมงานทา และสอดคลองกบ Shibata et al. (2009) ทพบวา บคคลทมงานประจาทามพฤตกรรมการออกกาลงกายมากกวาบคคลทไมมงานทาเชนกน 6. ลกษณะของเวลาทางานในอาชพกบการออกกาลงกาย อาชพแตละอาชพอาจมเวลาในการทางานทแตกตางกน เชน อาชพพยาบาล แพทย มเวลาการทางานไมเหมอนอาชพคร เนองจากพยาบาลและแพทยจะตองมการเขาเวรหรอเขากะเวลาทางานเพอทจะไดผลดเปลยนเวลาในการดแลผปวยไดครอบคลมตลอด 24 ชวโมง เพราะเปนไป

18

ไมไดทพยาบาล 1 คนจะสามารถดแลผปวยไดอยางมประสทธภาพตลอด 24 ชวโมงและไมมเวลาพกผอน จงทาใหอาชพนเปนอาชพทมชวงเวลาทางานไมสมาเสมอ สวนอาชพคร มเวลาสอน นกเรยนเพยงชวงเวลากลางวน คอชวงเวลาทางานปกตเทานน ทาใหมเวลาวางของวนเปนเวลาใกลเคยงกน อาชพททางานในชวงเวลาปกตนนาจะสงผลใหมพฤตกรรมการออกกาลงกายมากกวาคนในกลมทมอาชพททางานในชวงเวลาทไมปกตหรอเวลาทางานไมสมาเสมอ ดงนนลกษณะ ของเวลาทางานในอาชพกมสวนสาคญทสงผลตอพฤตกรรมการออกกาลงกายของบคคลได จากการศกษาภาวะสขภาพของพยาบาลซงมลกษณะการทางานเปนกะเปนสวนใหญในโรงพยาบาลเขตกรงเทพมหานครจานวน 1,000 คน ของถนอมขวญ ทวบรณ (2537) พบวา พยาบาลเจบปวยและมโรคประจาตวถงรอยละ 45.4 ดานพฤตกรรมการออกกาลงกายสวนใหญมการ ออกกาลงกายในระดบตา โดยออกกาลงกายไมเปนประจารอยละ 44.2 และไมออกกาลงกายรอยละ 34.4 การศกษาของเพญศร ระเบยบ (2534) เรองพฤตกรรมการดแลตนเองของพยาบาล พบวา พฤตกรรมการดแลตนเองทยงปฏบตไดไมดคอ การออกกาลงกาย และการศกษาของสมจตรา เหงาเกษ (2539) ถงวถชวตทสงเสรมสขภาพของพยาบาลวชาชพ ศนยบรการสาธารณสข สานกอนามยกรงเทพมหานคร ตามรปแบบการสงเสรมสขภาพของเพนเดอรทง 7 ดาน พบวา พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพทอยในระดบตาสดคอ การออกกาลงกาย (Pender, 1996) 7. รายไดกบการออกกาลงกาย รายไดเปนปจจยทสาคญอยางหนงทเปนตวกาหนดพฤตกรรมพนฐานในการประกอบกจกรรมของบคคล บคคลทมรายไดตอเดอนสง ยอมไมคอยเปนหวงหรอวตกกงวลกบการใชจาย สวนผมรายไดตอเดอนนอยยอมตองดนรนหาโอกาสประกอบกจกรรมทเปนการหารายไดเสรมเพอความมนคงของตนเองและครอบครว การคดหาเวลาไปพกผอนหรอประกอบกจกรรมในการ ออกกาลงกายเพอสขภาพจงมนอยหรอไมมเลย โดยเฉพาะในเมองใหญ ๆ ทมประชาชนอาศยอย กนอยางแออดและสภาพการจราจรทคบคง การเดนทางไปไหนไมสะดวกตองเสยเวลามากและ เสยคาใชจายสงตามไปดวย จนอาจทาใหไมมใครคดอยากออกนอกบาน แมวาจะเปนวนหยด สดสปดาหกตาม เปนเหตใหบคคลเกดความเกยจคราน ชอบนอนอยกบบานดโทรทศน สงผลทาใหบคคลขาดการออกกาลงกาย หากพอมเวลาวางหรอโอกาสวางจากการประกอบกจกรรมงานประจากพยายามประกอบอาชพอนเพอหารายไดเสรมใหตนเองและครอบครวมากกวาทจะคดดแลรกษาสขภาพรางกายดวยการออกกาลงกายเพอสขภาพ จากการศกษาของ Shibata et al. (2009) ในสวนทเกยวกบรายไดทมผลตอพฤตกรรมการออกกาลงกายของผใหญชาวญปน พบวาผทมรายไดมพฤตกรรมการออกกาลงกาย รอยละ 76.3 และผทไมมรายได มพฤตกรรมการออกกาลงกาย รอยละ 23.7 และถาแบงกลมเปนชวงของรายได

19

พบวา ผทรายไดนอยกวา 3,000,000 เยน มพฤตกรรมการออกกาลงกาย คดเปนรอยละ 16.0 รายได 3,000,000 เยน มพฤตกรรมการออกกาลงกาย คดเปนรอยละ 28.4 รายได 5,000,000 เยน มพฤตกรรมการออกกาลงกาย คดเปนรอยละ 20.5 รายได 7,000,000 เยน มพฤตกรรมการ ออกกาลงกาย คดเปนรอยละ 21.5 และ รายได 10,000,000 เยน มพฤตกรรมการออกกาลงกาย คดเปนรอยละ 13.6 จะเหนไดวาผทมรายไดปานกลาง (3,000,000 เยน) มพฤตกรรมการ ออกกาลงกายมากทสด และผทมรายไดมาก (10,000,000 เยน) มพฤตกรรมการออกกาลงกาย นอยทสด ซงสอดคลองกบการศกษาของ Ainsworth et al. (2003) พบวา ผทมรายไดนอยกวา 15,000 ดอลลาร มพฤตกรรมการออกกาลงกายนอยทสด และผทมรายไดปานกลาง (15,000-35,000 ดอลลาร) มพฤตกรรมการออกกาลงกายมากทสด จากการศกษาวจยทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา รายไดนาจะเปนปจจยหนงทเปนตวกาหนดพฤตกรรมพนฐานในการออกกาลงกายของบคคลได 8. ระยะเวลากบการออกกาลงกาย ระยะเวลา หมายถง เวลาทบคคลไดเรมมการออกกาลงกายมาอยางสมาเสมอจนถงปจจบน ซงระยะเวลาของบคคลแตละบคคลยอมไมเทากน บางคนออกกาลงกายอยางตอเนองสมาเสมอมาโดยตลอดไมเคยหยดหรอเลกทจะออกกาลงกาย บางคนออกกาลงกายและหยดหรอ เลกออกกาลงกายไปแลวและกลบมาออกกาลงกายใหม ระยะเวลาในทนคอ ระยะเวลาท ออกกาลงกายตอเนองสมาเสมอ คอระยะเวลาทเรมออกกาลงกายหรอกลบมาเรมออกกาลงกาย ใหมจนถงปจจบน ซงระยะเวลาของการออกกาลงกายของคนเรานาจะมผลตอพฤตกรรมการ ออกกาลงกายอยางสมาเสมอและตอเนอง เพราะการทคนเรามการออกกาลงกายอยางตอเนองนน อาจมสาเหตหลายประการ เชน ความชอบในกฬาประเภทนน ๆ ชอบเพราะเกดความสนกสนาน ชอบทไดเพอนใหม ๆ เปนตน จากความชอบทาใหมพฤตกรรมการออกกาลงกายมาเปนระยะเวลานาน จนเกดการตดการออกกาลงกาย ถาวนใดขาดการออกกาลงกายจะรสกปวดเมอยตามตว รสกหงดหงด เปนตน สงผลใหคนทมการออกกาลงกายสมาเสมอและตอเนองอยแลวมแนวโนม ทจะมพฤตกรรมการออกกาลงกายตอไปโดยไมคดทจะหยดหรอเลกออกกาลงกาย แตในคนท ออกกาลงกายไมสมาเสมอ หรอออกกาลงกายบางไมออกกาลงกายบางนน มแนวโนมทจะหยด หรอเลกออกกาลงกายไดงายกวาคนทออกกาลงกายมาเปนระยะเวลานานอยางสมาเสมอและ ตอเนอง สานกงานสถตแหงชาต (2550) สารวจพบวา ระยะเวลาทออกกาลงกายอยางตอเนองของผทออกกาลงกาย สวนใหญออกกาลงกายตดตอกนนานกวา 7 เดอน คดเปนรอยละ 83.4 ของจานวนผทออกกาลงกายทงหมด รองลงมารอยละ 9.0 เปนผทออกกาลงกายมานาน 1-3 เดอน และชายมการ

20

ออกกาลงกายอยางตอเนองสงกวาหญง สดสวนของชายทออกกาลงกายอยางตอเนองตงแต 7 เดอนขนไป คดเปนรอยละ 85.6 ขณะทหญงมรอยละ 80.8 9. ชวงเวลากบการออกกาลงกาย การออกกาลงกายตอนเชา อากาศสดชน มลพษนอย อากาศเยน รางกายยงสดชนเพราะไดพกมาทงคน แตรางกายไมมพลงงานในการออกกาลงกาย เนองจากขณะทนอนหลบ ตบจะเปลยนสารอาหารทกนเขาไปในตอนเยน เชน นาตาลเปลยนเปนไกลโคเจน ไตรกลเซอไรด ไขมนเปลยนเปนกรดไขมน โปรตนเปลยนเปนฟอสโฟเจน เปนตน แลวนาไปเกบไวในอวยวะตาง ๆ เมอตนนอนจงไมมพลงงานหลงเหลออยในเลอด การทคนออกกาลงกายตอนเชาไดนนมาจากทตบตองดงสารอาหารทปรบเปลยนไปเกบไวในทตาง ๆ ในขณะทนอนหลบใหกลบเปนสารพลงงานในเลอดใหม จงสามารถออกกาลงกายได ดงนนในขณะทนอนหลบตบทางานหนกมากเพอเอาสารอาหารไปเกบ เมอตนนอนตอนเชาไปออกกาลงกายทนท ตบกตองดงสารอาหารทเอาไปเกบไวออกมาใชใหม ถาตบตองทางานอยางนบอย ๆ ทกวน ๆ ตบจะตองทางานหนกมาก สวนการ ออกกาลงกายตอนเยน เรากนอาหารเชา อาหารกลางวน อาหารเยน พลงงานมมาก สามารถ ออกกาลงกายได เมอถงเวลาเขานอนจะเหลอสารอาหารนอยทสด ตบไมตองทางานหนกมาก สารอาหารไมมไปเกบในทตาง ๆ จงไมทาใหอวน และไมมสารอาหารเหลอคางในหลอดเลอดโดยเฉพาะไขมน จงเปนวธทจะลดไขมนในเลอดไดดทสดโดยไมตองกนยา การออกกาลงกาย ตอนเชา หรอตอนเยนจะเปนการออกกาลงกายททาใหสขภาพทว ๆ ไปดเทา ๆ กน แตการ ออกกาลงกายตอนเยนโดยไมไปกนอาหารภายหลง ยงจะชวยใหสารอาหารทเหลอจากการกน ตอนเชาและตอนเทยงนอยลงจนไมสามารถทารายรางกายไดดวย การออกกาลงกายตอนเยนจงไดประโยชน 2 ตอ จากงานวจยตางประเทศ พบวา การออกกาลงกายตอนเชานน จะทาใหภมตานทานในรางกายลดลง และการออกกาลงกายตอนเยนจะทาใหภมตานทานในรางกายเพมขน เทากบวาการออกกาลงกายตอนเยนจะไดประโยชนถง 3 ตอ สวนการออกกาลงกายตอนเชามเพยงกรณเดยวเทานนทไดประโยชน คอ พวกทมภมตานทานมากไป เชน โรคภมแพ ไดแก หอบหด แพอากาศ แพฝน หรอโรคพมพวง ดวงจนทร ออกกาลงกายตอนเชาชวยลดภมตานทาน จงเทากบชวยใหคน ๆ นน กนยาลดภมตานทานนอยลงได (เสก อกษรานเคราะห, 2551) จะเหนไดวาปจจยสวนบคคลมผลกบแรงจงใจในการออกกาลงกายของบคคล และปจจยสวนบคคลยงเปนตวทานายพฤตกรรมการออกกาลงกายของบคคลเชนกน

21

แรงจงใจในการออกกาลงกาย

แรงจงใจเปนสงทมอทธพลตอการแสดงพฤตกรรมของบคคลในลกษณะเปนแรงกระตนใหเกดความตองการอยางใดอยางหนง การศกษาเรองแรงจงใจทาใหสามารถคาดถงแนวโนมของการเกดพฤตกรรมไดคอนขางใกลเคยง และสามารถศกษาสาเหตของการเกดพฤตกรรมไดอยางถกตอง จากเหตผลดงกลาวทาใหสามารถใชประโยชนจากการศกษาแรงจงใจไปใชใหเกดพฤตกรรมทคาดหวง แรงจงใจมบทบาทสาคญในการสงเสรมใหเกดการพฒนาสขภาพ และสมรรถภาพประชาชนเพอพฒนาใหเปนทรพยากรสาคญของชาตตอไป (สมบต กาญจนกจ และสมหญง จนทรไทย, 2542) 1. ความหมายของแรงจงใจ คาวา “แรงจงใจ” ในภาษาองกฤษใชคาวา “Motives” และ “การจงใจ” ใชวา “Motivation” คาวา Motivation มรากศพทจากภาษาละตนวา Movere หมายถง To Move หรอเคลอน หมายถงการเคลอนไหว (Movement) หรอ การกระตน (Activation) หรอการปลก (Arouse) (Willis & Campbell, 1992)

อาร พนธมณ (2542) ใหคาจากดความของคาวา “แรงจงใจ” และ “การจงใจ” วา แรงจงใจ (Motive) หมายถงภาวะใด ๆ กตามทกระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมา สวน การจงใจ (Motivation) หมายถง การนาปจจยตาง ๆ ทเปนแรงจงใจมาผลกดนใหบคคลแสดงพฤตกรรมอยางมทศทาง เพอบรรลจดมงหมายหรอเงอนไขทตองการ ปจจยตาง ๆ ทนามาอาจเปนเครองลอใจ ใหรางวล การลงโทษ การทาใหเกดการตนตว รวมทงการทาใหเกดความคาดหวง เปนตน สบสาย บญวรบตร (2541) ใหความหมายแรงจงใจ คอ สงทกาหนดทศทางและระดบความตงใจทจะกระทา หรอประพฤตในการเลอกและการคงไวของพฤตกรรมมนษย แรงจงใจเปนตวกากบพฤตกรรมของมนษยทจะใหถอยหนหรอเผชญหนากบสถานการณตาง ๆ และความตงใจ ทจะประพฤตหรอพยายามทจะบรรลตามเปาประสงค

วรรณ ลมอกษร (2541) อธบายวา แรงจงใจเปนแรงททาใหบคคลพยายามทาสงใด สงหนงอยางมเปาหมายเพอลดความไมสบายใจ หรอลดความเครยดทถกกระตนโดยบคคลหรอ ถกกระตนโดยสงแวดลอม แรงจงใจจะเกดขนไดงายเมอบคคลกาลงขาดแคลนหรอสญเสยบางสงบางอยาง การขาดแคลนหรอการสญเสยดงกลาวทาใหบคคลมความตองการมากขน แรงจงใจจงมหนาททงการกระตนใหเกดพฤตกรรมและเปนตวกาหนดทศทางของพฤตกรรมดวย

22

สปราณ ขวญบญจนทร (2541) กลาววา แรงจงใจ คอ ความตองการของคน และถาคน แตละคนมความตองการในสงใด ๆ คนนนจะพยายามกาหนดทศทางของพฤตกรรมใหเปนไปตามความตองการนน ๆ แรงจงใจจงเปนตวกาหนดระดบความตงใจของคนใหแสดงพฤตกรรมตาง ๆ ออกมา แรงจงใจเปนปจจยสาหรบทกคนในอนทจะทาใหคนแตละคนกระทาหรอไมกระทา กจกรรมใด ๆ กไดขนอยกบความตองการของคน ๆ นน ศลปชย สวรรณธาดา (2548) กลาววา แรงจงใจ (Motive) หมายถง สงกระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรมไปสเปาหมาย และการจงใจ (Motivation) หมายถง กระบวนการทบคคลถกกระตนใหแสดงพฤตกรรมไปสเปาหมาย Glueck (1982) กลาววา แรงจงใจ เปนสภาวะภายในของบคคลซงจะเปนตวกาหนดทศทางและระดบพฤตกรรม ทาใหการทางานของแตละบคคลมพลงมากขนและดาเนนเรอยไปอยางตอเนองจนบรรลความตองการของตน

จากคาจากดความขางตนสามารถสรปไดวา แรงจงใจคอแรงกระตนททาใหเกดการกระทา แรงกระตนจะมากหรอนอยขนอยกบระดบทแตกตางกนของแรงจงใจ แรงจงใจทมระดบตา อาจจะไมเปนแรงกระตนหรอมแรงกระตนนอย แตแรงจงใจทมระดบสงจะมแรงกระตนมากและมพลงผลกดนใหเกดการกระทาเพอตอบสนองแรงจงใจนน

นกจตวทยาหลายคนเชอวาแรงจงใจเกดขนจากความตองการ และ แรงขบ ซงแบงไดเปนความความตองการทางกาย และความตองการทางจต (อาร พนธมณ, 2542)

1. ความตองการทางกาย เปนความตองการพนฐานของสงมชวต เชน ตองการอาหาร นา อากาศ อณหภมทพอเหมาะ การขบถาย การเคลอนท การพกผอน การผสมพนธ และการปราศจาก ความเจบปวย เปนตน เมอรางกายขาดสงทตองการ จะเกดแรงขบทางกาย (Physiological Drive) ตวอยางเชน แรงขบความกระหายนา แรงขบความหว และแรงขบทางเพศ

2. ความตองการทางจต เปนพฤตกรรมทมใชพฤตกรรมการเสาะแสวงหาความตองการ ทางกาย เชน ความอยากรอยากเหน ความตองการประสบความสาเรจ ความตองการมเพอน ความ ตองการชวยเหลอผอน ตองการแสดงความสามารถ ตองการเลน ตองการเลยนแบบ เปนตน

2. วงจรของแรงจงใจ อาร พนธมณ (2542) ไดกลาวถงกระบวนการของแรงจงใจวา แรงจงใจเปนกระบวนการ

ทเกดขนตลอดเวลาตราบทมนษยยงมความตองการ ซงความตองการทาใหสภาวะของรางกายเกดความไมสมดล เมอรางกายเกดความไมสมดลจะทาใหมแรงขบ (Drives) ทจะกาหนดทศทางเพอแสดงพฤตกรรมและการกระทาไปสเปาหมายทจะตอบสนองตอความตองการนน ๆ เมอไดรบการตอบสนองแรงขบกจะลดลงและเกดความพงพอใจ เชน เวลาหว เกดมนายอยมากระตนกระเพาะ

23

อาหาร (แรงขบ) ทาใหตอมแสวงหาอาหาร (ทศทาง) เมออมแลวจงหายหว เกดภาวะสมดลในรางกาย เปนตน

ในเรองของภาวะสมดลในรางกายนน วรรณ ลมอกษร (2541) กลาววา ภาวะสมดลทเกดจากการไดรบการตอบสนองนนไมไดเปนสมดลทถาวร เมอเวลาผานไปบคคลกจะรสกเสยสมดลอก กระบวนการเกดพฤตกรรมจากการจงใจจงสามารถเกดขนไดตลอดเวลาทบคคลยงมชวตอย

ดงนน จะเหนไดวากระบวนการทเกดขน เปนกระบวนการทตอเนองหมนเวยนเปนวงจร สามารถแสดงใหเหนไดดงภาพท 2-1 ภาพท 2-1 วงจรของแรงจงใจ (อาร พนธมณ, 2542) ศลปชย สวรรณธาดา (2548) ไดกลาวถง วฏจกรของการจงใจ คอ เปนกระบวนการกระตนใหบคคลแสดงพฤตกรรมไปสเปาหมายเกดขนอยางตอเนองและเปนวฏจกรดงตอไปน ขนท 1 บคคลเกดความตองการหรอมแรงจงใจ (Motive) มากระตน เชน ความหว ตองการรารวย ตองการเกยรตยศ ขนท 2 ภาวะทบคคลถกกระตน (Aroused State) คดคนหาวธการใหไดสงนนมาเพอใหบรรลเปาหมายตามทตองการ ขนท 3 บคคลแสดงพฤตกรรม (Behavior) ตามทไดรบทราบไวเพอมงสเปาหมาย ขนท 4 บคคลบรรลเปาหมาย (Goal Attainment) ความตองการและแรงจงใจไดรบการตอบสนอง จะเกดความพอใจและความตองการลดลง

รางกายเกดความตองการ

แรงขบลดลง

เกดแรงขบ

พฤตกรรมบรรลเปาหมาย

ทาพฤตกรรมเพอ ใหไดสงทตองการ

24

เมอบคคลมพฤตกรรมครบตามวฏจกรของการจงใจหนง ๆ แลว เขาอาจจะเรมตนวฏจกรอกตอไปตลอดชวอายของเขา

3. ประเภทของแรงจงใจ ศลปชย สวรรณธาดา (2548) ไดแบงแรงจงใจออกเปน 2 ชนด คอ 1. แรงจงใจภายใน (Intrinsic Motivation) หมายถง แรงจงใจทเกดขนภายในตวของ

นกกฬา การทนกกฬากระทาสงหนงเพอตนเอง เกดจากแรงจงใจภายใน เชน การเรยนหนงสอเพอความร การเขารวมการเลนกฬาเพอความสนกสนาน ความพงพอใจ การพฒนาทกษะของตนเอง สขภาพ การลดนาหนก ความสมบรณทางกาย การทาทายตนเอง การประสบความสาเรจแหงตน เปนตน

2. แรงจงใจภายนอก (Extrinsic Motivation) หมายถง แรงจงใจทเกดขนจากภายนอก การทนกกฬาพยายามทากจกรรมหนงเพอสงของทจะไดรบจากการกระทานน เกดจากแรงจงใจภายนอก เชน การเรยนหนงสอเพอเกรด A การเขารวมการเลนกฬาเพอการยอมรบ การมชอเสยง เงนรางวล ถวยรางวล เปนตน

โดยทวไปแรงจงใจภายในเปนสงทพงปรารถนามากกวาแรงจงใจภายนอก เพราะแรงจงใจภายในจะทาใหพฤตกรรมดาเนนตอไปและมประสทธภาพเปนเวลานาน ในขณะทแรงจงใจภายนอกมผลตอพฤตกรรมชวระยะหนงเทานน ถาไมไดรบแรงจงใจพฤตกรรมนนกจะลดลงและหยดไปในทสด

อาร พนธมณ (2542) ไดแบงประเภทของแรงจงใจไวเปน 2 ลกษณะคอ แบงตามลกษณะของการแสดงออกทางพฤตกรรม ซงเหมอนกนกบการแบงของศลปชย สวรรณธาดา (2548) คอ ม 2 ประเภทใหญ ๆ คอ แรงจงใจภายใน กบแรงจงใจภายนอกเชนกน และทตางกนคอ อาร พนธมณ (2542) ไดแบงตามทมาของแรงจงใจ ซงแบงไว 3 ประเภท คอ 1. แรงจงใจทางสรรวทยา (Physiological Motives) คอ แรงจงใจทเกดขนเพอสนองความตองการของรางกาย เชน ความตองการนา อาหาร การออกกาลงกายเพอใหคลายความหนาว เปนตน 2. แรงจงใจทางจตวทยา (Psychological Motives) เปนแรงจงใจทางจตใจหรอความรสก เชน ความตองการแสดงความสามารถ ความตองการชนะการแขงขน เปนตน 3. แรงจงใจทางสงคมหรอแรงจงใจทเกดจากการเรยนร (Social Motives) คอแรงจงใจทเกดจากประสบการณทางสงคม เปนแรงจงใจเพอการปรบตวในการอยรวมกนในสงคม ไดแก - แรงจงใจใฝสมฤทธ (Achievement Motives) คอ ความตองการทจะทากจกรรมตาง ๆ ใหดและประสบความสา เรจ

25

- แรงจงใจใฝสมพนธ (Affiliation Motives) เปนแรงจงใจทบคคลปฏบตตนใหเปนทยอมรบของบคคลอน - แรงจงใจตอความนบถอตนเอง (Self- esteem) เปนแรงจงใจทบคคลปรารถนาเปนทยอมรบของสงคม มชอเสยง ไดรบการยกยอง ซงจะนามาสความรสกนบถอตนเอง 4. ลกษณะสาคญของแรงจงใจ ศลปชย สวรรณธาดา (2548) กลาววา ในการพจารณาแรงจงใจ ควรตระหนกถงลกษณะสาคญของแรงจงใจดงตอไปน 1. พฤตกรรมทกพฤตกรรมมแรงจงใจ บคคลมเหตผล เหตผลหนงอาจไมมความสาคญสาหรบบคคลอน แตมความสาคญกบบคคลทเกยวของ 2. แรงจงใจมากกวาอยางหนงอาจกอผลในเวลาใดเวลาหนง พฤตกรรมอาจถกกาหนดโดยแรงจงใจอยางหนง หรอหลาย ๆ แรงจงใจ 3. บคคลอาจไมตระหนกถงแรงจงใจของตนเสมอไป แรงจงใจอาจกอใหเกดผลโดยไมรสกตระหนก อยางไรกตาม แรงจงใจยงมแรงผลกดนพฤตกรรมนน 4. บคคลถกจงใจโดยตวเองหรอบคลอน หมายถง แรงจงใจภายในและแรงจงใจภายนอก ความแตกตางพนฐานระหวางสองสงนเกยวของกบการทเราจะพอใจตนเองหรอไดรบการยอมรบตวเอง ซงตรงขามการกระทาสงหนงเพอใหผอนพอใจ หรอไดรบการยอมรบจากผอน รางวลภายนอก เชน ถวยรางวล การขนเงนเดอน การยอมรบจากบคคลอนเปนสงสาคญสาหรบบคคลทถกจงใจภายนอก แรงผลกดนทงสองอยางเกดขนในตวบคคล และมปฏสมพนธกน 5. บคคลแตละบคคลมแรงจงใจทถกกาหนดไวกอน ซงคอนขางคงเสนคงวาตลอดสถานการณ แรงจงใจเปนผลตผลของทงบคคลและสถานการณ 6. แรงจงใจอยางเดยวกนอาจจะเปนสาเหตกอใหเกดพฤตกรรมหลายอยาง เชน แรงจงใจทตองการใหครสนใจ อาจทาใหนกเรยนมพฤตกรรมดงน ตงใจเรยนเพอทาคะแนนใหไดด กอกวนความสงบในหองเรยน ซกถามขณะเรยน เลนกฬาเกง เปนตน 7. แรงจงใจทแตกตางกนในแตละบคคลอาจทาใหพฤตกรรมทแสดงออกเหมอนกน เชน ตองการพกผอน ตองการไปเยยมญาต ตองการไปหาประสบการณใหม เพราะเพอนชวน อาจเปนสาเหตของพฤตกรรมการไปเทยวตางประเทศ 8. แรงจงใจทเกดขนอาจแสดงออกในรปพฤตกรรมอาพราง หรอแสดงออกพฤตกรรมออกไปไมตรงกบความเปนจรง ตวอยางเชน แรงจงใจซอนเรนความตองการ อาจมพฤตกรรม อาพราง การแรงทาเปนใจด การพดหวานแตลบหลงนนทา

26

9. พฤตกรรมทแสดงออกยอมแตกตางกนไปตามสงคม คนในสงคมตาง ๆ จะมการแสดงออกถงความตองการทางสงคมทคลอยตามขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรม คานยมของสงคมนน ๆ เนองจากมการเรยนรและสงสมประสบการณมาจากบรรพบรษ ตวอยางเชน ตองการผกมตร แสดงพฤตกรรมแตกตางกน อาจ ยมแยม จบมอ โคงคานบ การไหว เปนตน 5. องคประกอบทมผลตอแรงจงใจ วรรณ ลมอกษร (2541) ไดแบงองคประกอบทมผลตอแรงจงใจไว 2 ชนด คอ 1. องคประกอบจากภายนอกตวบคคล หรอองคประกอบจากสภาพการณทางสงคมซงประกอบดวย 1.1 สงแวดลอมภายนอกทงทเปนบคคล กลมคน และสภาพแวดลอมตาง ๆ 1.2 ความคาดหวงของสงคมทมตอบคคล 1.3 เปาหมายและมาตรฐานทสงคมกาหนดใหสมาชกในสงคมประพฤตและปฏบต 1.4 การเสรมแรงดวยรางวล คาชมหรอสงลอใจตาง ๆ 2. องคประกอบจากภายในตวบคคล ประกอบดวยลกษณะตาง ๆ ทมอยในตวบคคล ไดแก 2.1 ความสนใจและความอยากรอยากเหน 2.2 เปาหมายทบคคลเปนผกาหนด 2.3 ระดบของความตองการ 2.4 ระดบของความวตกกงวล 2.5 ความคาดหวงของบคคลตอความสาเรจหรอความลมเหลวในงานททา 2.6 ประสบการณในอดตของบคคล 6. ทฤษฎและแนวคดทเกยวของกบแรงจงใจ การออกกาลงกายเปนสงจาเปนสาหรบคนทกวยโดยเฉพาะวยรน วยผใหญและ วยผสงอายทควรสนบสนนใหมการปฏบตอยางตอเนอง และปฏบตเปนแบบแผนในการดาเนนชวตประจาวนเพอใหมสขภาพชวตทดขนในวยชรา การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของบคคลนนขนอยกบลกษณะสวนบคคลกบพฤตกรรมทเกยวของในอดต ดงแนวคดรปแบบการสงเสรมสขภาพของ Pender (1996) แสดงรายละเอยดตามภาพท 2-2

27

ภาพท 2-2 รปแบบการสงเสรมสขภาพของเพนเดอรฉบบปรบปรงใหม (Pender, 1996)

อทธพลระหวางบคคล

อทธพลดาน สถานการณ

พนธะสญญาหรอความมงมนทจะปฏบตพฤตกรรมตามแผนการทกาหนด

พฤตกรรมทเกยวของในอดต

ปจจยสวนบคคล - ดานชวภาพ - ดานจตวทยา - ดานสงคม และ วฒนธรรม

การรบรประโยชนของการกระทา

การรบรอปสรรคของการกระทา

การรบรสมรรถนะในตนเอง

อารมณทเกยวเนองกบพฤตกรรมทปฏบต

ขอเรยกรองหรอสงทพงพอใจกวาพฤตกรรมเปาหมาย

พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ

ลกษณะสวนบคคล และประสบการณ

สตปญญาและความรสก ทเฉพาะตอพฤตกรรม

ผลลพธทางพฤตกรรม

28

แนวคดของรปแบบการสงเสรมสขภาพของ Pender (1996) ซงพฒนารปแบบมาจากทฤษฎความคาดหวงและทฤษฎการเรยนรทางสงคม ไดแสดงใหเหนปจจย 3 ปจจย ทมอทธพลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพและความสมพนธของปจจยแตละดาน ดงน (องศนนท อนทรกาแหง, 2552) 1. คณลกษณะและประสบการณของแตละบคคล (Individual Characteristics and Experiences) ในแตละบคคลยอมมคณลกษณะและประสบการณเฉพาะของแตละบคคล ซงมผลกระทบตอการกระทาในภายหลง ความสาคญของผลทเกดขนทงหลายจะสงผลตอพฤตกรรมเปาหมายทนามาพจารณาเลอกวดปจจยพฤตกรรมทเกยวของกบอดต หรอลกษณะสวนบคคลในรปแบบการสงเสรมสขภาพ ซงเปนผลการกระทาทตอเนองมาในอดตประกอบดวย 3 ปจจยคอ 1.1 พฤตกรรมทสมพนธกนทเคยเกดขนในอดต (Prior Related Behavior) การทเคยปฏบตพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพมากอน ทาใหเกดพฤตกรรมทคลายในดอต ทงนเกดจากการปฏบตพฤตกรรมนนไดสาเรจทาใหเกดอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ โดยผานกระบวนการรบรประโยชนของการกระทา การรบรตออปสรรค และการรบรสถานะแหงตน และจากผลงานวจยดานพฤตกรรมทเกยวของนจะมอยประมาณรอยละ 75 ของการวจยเกยวกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ พบวา ตวทานายการเกดพฤตกรรมทดทสดคอ ความบอยของการปฏบตพฤตกรรมทเหมอน คลายกบพฤตกรรมทพงประสงค โดยพฤตกรรมทเคยปฏบตในอดตมอทธพลโดยตรงตอการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ เนองจากพฤตกรรมทเคยปฏบตนนไดกลายเปนนสย (Habit Formation) ใหบคคลปฏบตพฤตกรรมนนไดโดยอตโนมต โดยอาศยความตงใจเพยงเลกนอยกปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพได 1.2 ปจจยสวนบคคล (Personal Factor) เปนตวทานายพฤตกรรมเปาหมาย ซงประกอบดวย 3 ปจจย ไดแก 1) ปจจยดานชววทยา (Biologic Factor) ไดแก อาย เพศ นาหนก สถานภาพสมรส ความแขงแรง ความวองไว และความสมดลยของรางกาย 2) ปจจยดานสงคมจตวทยา (Psychologic Factor) ไดแก ความพงพอใจในตนเอง แรงจงใจ ความสามารถ การรบรสภาวะสขภาพ และการใหความหมายของสขภาพของบคคลนน ๆ 3) ปจจยดานสงคมวฒนธรรม (Sociocultural Factor) ไดแก เชอชาต ศาสนา วฒนธรรม การศกษา และสถานภาพทางดานเศรษฐกจและสงคม ปจจยของบคคลมผลโดยตรงตอการรบรและอารมณทมผลตอพฤตกรรมทงโดยตรงและโดยออมตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ 2. ปจจยดานสตปญญาและความรสกทเฉพาะตอพฤตกรรม (Behavior-specific Cognition and Affect) ตวแปรกลมนมความสาคญในการจงใจมากทสด เหมาะทจะนาไปใชในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของบคคล ซงประกอบดวย

29

2.1 การรบรประโยชนของการกระทา (Perceived Benefits of Action) การทบคคลจะ กระทาพฤตกรรมใด ๆ มกจะคานงถงผลประโยชนทจะไดรบจากการปฏบตพฤตกรรมนน ซง ประโยชนจากการกระทากจกรรมนนอาจจะเกดขนทงภายในและภายนอกกได ตวอยางประโยชนท เกดขนภายใน ไดแก การเพมความตนตว กระฉบกระเฉง วองไว และการลดความเหนอยลา เปนตน ประโยชนภายนอก ไดแก รางวล ทรพยสนเงนทอง หรอการมปฏสมพนธทางสงคม การปฏบต พฤตกรรมในชวงแรกประโยชนภายนอกจะเปนแรงจงใจสาคญในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพท เหมาะสมอยางตอเนอง และคงไวซงพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ

2.2 การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรม (Perceived Barriers of Action) เปนการรบรอปสรรคทขดขวางตอการปฏบตพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ อาจเปนสงทเกดขนจรงหรอการคาดคะเน ไดแก การรบรเกยวกบความไมเปนประโยชน ความไมสะดวกสบาย คาใชจาย ความยากลาบาก หรอระยะเวลาทใชในการกระทานน ๆ อปสรรคเปรยบเสมอนกบสงทขดขวางไมใหบคคลปฏบตพฤตกรรม หรอชกจงใหบคคลเลยงทจะปฏบตพฤตกรรม เมอบคคลขาดความพรอมในการกระทาและอปสรรคมมากการกระทานนกจะไมเกดขน แตถาบคคลนนมความพรอมในการกระทาสงและอปสรรคมนอยความเปนไปไดทจะกระทากมมากขน ดงนนการรบรอปสรรคมผลโดยตรงตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ โดยเปนตวขดขวางการกระทาและมผลโดยออมตอการลดความตงใจทจะกระทาพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ

2.3 การรบรความสามารถของตน (Perceived Self–efficacy) เปนการรบรความ สามารถของบคคลในการปฏบตพฤตกรรมวาสามารถกระทาไดในระดบใด โดยทบคคลนน สามารถทจะทาอะไรได โดยทมทกษะหรอไมมทกษะกได การตดสนความสามารถของบคคลแสดงไดโดยบคคลสามารถแสดงพฤตกรรมนนไดสาเรจ การรบรเกยวกบทกษะและความสามารถของบคคลเปนสงทสงเสรมใหบคคลบรรลถงพฤตกรรมเปาหมายไดมากกวาบคคลทรสกวาตนไมมทกษะและความสามารถ การเรยนรของบคคลเกยวกบการรบรความสามารถของตนเอง มพนฐานทพฒนามาจากปจจย 4 ประการ 2.3.1 การปฏบตพฤตกรรมนนจนบรรลผลสาเรจและมการประเมนพฤตกรรมตามมาตรฐานจากตนเองและบคคลอน 2.3.2 ประสบการณจากการไดเหนการกระทาของผอนโดยการสงเกตและ นามาประเมนเปรยบเทยบกบตนเอง 2.3.3 การชกจงดวยคาพดของผอน ทาใหบคคลสามารถดงเอาความสามารถท มอยในตนเองออกมาเพอใชในการทากจกรรมนน ๆ 2.3.4 สภาพรางกาย เชน ความวตกกงวล ความกลว ความสงบ ความเงยบ

30

สงเหลานบคคลนามาตดสนความสามารถของตนเอง รปแบบการสงเสรมสขภาพเสนอวา การรบรความสามารถของตนมอทธพลตอความรสกนกคดทเกยวของกบพฤตกรรมทปฏบต เมอมความ รสกทางบวกมากการรบรความสามารถของตนเองกจะมากขน ขณะเดยวกนการรบรความสามารถของตนเองกมอทธพลตอการรบรอปสรรคตอการกระทา โดยบคคลทมการรบรความสามารถของตนเองจะเปนแรงจงใจใหเกดพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพโดยตรงและโดยออมตอการรบรอปสรรคและความตงใจในการวางแผนการกระทา

2.4 ความรสกทสมพนธกบพฤตกรรมทปฏบต (Activity Related Affect) ความรสก ของบคคลทเกดขนกอนทจะกระทาพฤตกรรม ขณะกระทาพฤตกรรม และภายหลงกระทาพฤตกรรมนนแลว พฤตกรรมการตอบสนองดานความรสกอาจอยในระดบตา ปานกลาง หรอรนแรง ซงทาใหบคคลเกดการเรยนรเกบไวในความทรงจา แลวนามาสรางพฤตกรรมในครง ตอ ๆ ไป การตอบสนองดานความรสกตอการมสวนรวมในพฤตกรรมประกอบดวย 3 องคประกอบ คอ

2.4.1 อารมณทเกยวกบการกระทาในขณะนน (Activity – related) 2.4.2 อารมณของตนเองในขณะนน (Self – related) 2.4.3 อารมณทเกยวกบสภาพแวดลอมในขณะนน (Context – related) ผลของความรสกทเกดขนจะทาใหบคคลกระทาพฤตกรรมนนซาหรอคงไวซง

พฤตกรรมทปฏบตในระยะยาว อารมณและความรสกมผลตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพโดยตรง คอ ถาพฤตกรรมนนกอใหเกดความรสกในทางลบกจะทาใหบคคลหลกเลยงทจะปฏบตพฤตกรรมนน

2.5 อทธพลระหวางบคคล (Interpersonal Influences) เปนการเรยนรเกยวกบ พฤตกรรมความเชอ หรอเจตคตของบคคลอน การเรยนรเหลานอาจจะตรงหรอไมตรงกบความจรงกไดแหลงขอมลเบองตนของอทธพลระหวางบคลากรในพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ คอ ครอบครว ไดแก บดา มารดา หรอพนอง กลมเพอนและบคลากรสขภาพ อทธพลระหวางบคคล ไดแก บรรทดฐานของสงคม (ความคาดหวงของบคคล) การสนบสนนทางสงคม (อปกรณและการใหกาลงใจ) การเปนแบบอยาง (การเรยนรจากบคคลอนโดยการสงเกตและประสบการณการกระทาพฤตกรรมเฉพาะนน) กระบวนการปฏสมพนธระหวางบคคลทง 3 กระบวนการน แสดงใหเหนอารมณความรสกของบคคลทจะนาไปสการสงเสรมสขภาพโดยตรงและโดยออม คอเปนตวกระตนหรอสงเสรมใหบคคลมการกระทาหรอมการวางแผนทจะปฏบตพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ

31

2.6 อทธพลดานสถานการณ (Situational Influences) เปนการรบรหรอความเขาใจ ของบคคลในสถานการณ หรอสภาพแวดลอมทสามารถสงเสรมหรอขดขวางการปฏบตพฤตกรรมได สถานการณทมผลตอการสงเสรมสขภาพ ไดแก การรบรทางเลอกทเหมาะสม การมสภาพแวดลอมตามทตองการ ซงจะทาใหพฤตกรรมนน ๆ เกดขน สภาพแวดลอมทเอออานวยความสะดวกและนาสนใจ จะเปนแรงจงใจใหบคคลมการแสดงพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ

3. ผลทเกดขนจากพฤตกรรม (Behavioral Outcome) การกาหนดความตงใจทจะปฏบต ตามแผนทกาหนดไวเปนจดเรมของการเกดพฤตกรรม ความตงใจนจะทาใหบคคลปฏบตพฤตกรรม ไดสาเรจ นอกจากจะมความตองการอนเขามาแทรกซงบคคลไมสามารถหลกเลยงได หรอมความ ปรารถนาในสงทเขามาแทรกมากกวากจะทาใหบคคลนนไมสามารถทจะกระทาในสงทตงใจไวได 3.1 การตกลงในทจะปฏบตตามแผนทกาหนด (Commitment to a Plan of Action) พฤตกรรมของมนษยโดยทวไปจะเปนระบบมากกวาไมเปนระบบ ตามท Ajzen and Fisbein (1975 cited in Pender, 1996) ไดกลาวไววา ความตงใจเปนตวสาคญทกาหนดการแสดงออกพฤตกรรม นน ๆ ดวยความเตมใจ ความตงใจทจะปฏบตพฤตกรรมตามแผนทกาหนดไวในรปแบบใหมของแบบจาลองพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพอยภายใตกระบวนการความรความเขาใจ (Cognitive Process) ไดแก 3.1.1 ความตงใจทมตอการกระทาพฤตกรรมนน ในเวลาและสถานททกาหนดกบ บคคลโดยเฉพาะหรอโดยลาพง โดยไมคานงถงวาจะมสงใด ๆ เขามาแทรก 3.1.2 วเคราะหหาวธการทจะทาใหเกดแรงเสรมในการปฏบตกจกรรมนนตอไป โดยตองหาวธการทเฉพาะเจาะจงในการปฏบตทจะใชกบกจกรรมทมความแตกตางกน เพอให กลายเปนความตงใจทจะวางแผนปฏบตพฤตกรรมนน ๆ เพอใหเกดการปฏบตทประสบผลสาเรจ 3.2 ความตองการและความพอใจทแทรกแซงในทนททนใด (Immediate Competing Demands and Preferences) เปนพฤตกรรมทางเลอกอนทแทรกแซงเขามาในความคด ซงสามารถ กระทาไดกอนเกดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพทไดวางแผนไว ความตองการแทรกแซงถกจดวาเปน พฤตกรรมทางเลอกอน ๆ ทเกดขน ซงบคคลมความสามารถควบคมไดในระดบตา เนองจากเงอนไขดานสงคมและสภาพแวดลอม เชน ความรบผดชอบในการทางานหรอการดแลครอบครว ถาไมตอบสนองตอความตองการนน กจะสงผลรายตอตนเองหรอบคคลสาคญในชวตได สวนความพอใจทแทรกแซงเขามานนถกจดวาเปนพฤตกรรมทางเลอกทใหผลตอบแทนทมากกวาหรอเหนอกวาทบคคลสามารถควบคมไดในระดบสง สามารถทาใหเลกพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพไดเมอพอใจทจะปฏบตพฤตกรรมทแทรกแซงมากกวา ความสามารถในการเอาชนะปจจยความพอใจทแรกแซงเขามาขนอยกบความสามารถของบคคลทควบคมตนเอง (Self Regulating) ตวอยาง

32

ของการเกดความพงพอใจทแทรกแซงคอ การเลอกอาหารทมไขมนสงมากกวาอาหารทมไขมนตา เพราะรสชาตของอาหาร หรอความพอใจทจะรบประทานอาหาร การขบรถผานศนยการคาแลวเกดการเปลยนใจเขาศนยการคาเพราะพอใจทจะซอของมากกวาทจะขบรถไปสนามกฬาเพอ ออกกาลงกายตามทตงใจไว ทงความตองการและความพอใจทแทรกแซงนเปนผลทาใหเกดการเปลยนแปลงการวางแผนทจะปฏบตพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพโดยตรง 3.3 พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Health Promoting Behavior) เปนพฤตกรรมท สงเสรมสขภาพเปนจดสดทาย หรอเปนการกระทาทเกดขนในรปแบบการสงเสรมสขภาพ อยางไรกตามควรระลกไววาพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพเกยวของโดยตรงกบผลทเกดขนจากสขภาพใน ดานบวก (Attaining Positive Health Outcome) ของผปฏบตโดยตรง สามารถนาไปใชไดทกมมมอง ของการดาเนนชวตโดยผสมผสานเขาไปในวถการดาเนนชวตทางสขภาพในทางบวกตอไปตลอด ชวงชวต สรปไดวาการทบคคลจะมพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพนนขนอยกบปจจยหลายดาน ทงภายในตวบคคลเองและจากสภาพแวดลอม แตปจจยทสาคญทสดในการปรบเปลยนพฤตกรรม คอ ความเขาใจและความรสกเฉพาะตอพฤตกรรม ซงประกอบดวยการรบรประโยชนของการกระทาโดยทบคคลจะมองถงผลประโยชนกอน ถาตองกระทาพฤตกรรมใด ๆ สงททานนจะตองมประโยชนกบตนเอง และถามการกระทาอยางตอเนองกจะสงผลถงสขภาพของบคคลนน ๆ ได การรบรอปสรรคของการปฏบตพฤตกรรม ถาบคคลนนเหนความยากลาบาก ความไมสะดวกสบายกบตนเองมากเทาไร บคคลกจะปฏเสธทจะกระทาพฤตกรรมนน ๆ ซงอาจทาใหบคคลขาดความตงใจในการกระทาพฤตกรรมเพอสงเสรมสขภาพได การรบรความสามารถตนเอง ถาบคคลมการรบรความสามารถตนเองสงกจะเปนแรงจงใจใหบคคลเกดความตงใจทจะกระทาพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพของตนความรสกทสมพนธกบพฤตกรรมทปฏบต โดยถาความรสกเปนไปในทางบวกกจะกระทาพฤตกรรมนนซา และถาพฤตกรรมททานนเปนผลดตอสขภาพกจะสงผลใหเกดการมสขภาพทด อทธพลระหวางบคคลมผลตอการปรบเปลยนพฤตกรรมโดยการไดรบการชวยเหลอจากครอบครว สงคม ทาใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม และอทธพลดานสถานการณ สงแวดลอมกสงผลตอการปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลได โดยถาสภาพแวดลอมนน เอออานวยและนาสนใจ กจะเปนแรงจงใจใหเกดพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพได นอกจากทฤษฎของเพนเดอรแลว ยงมทฤษฎทางจตวทยาและทางสงคมวทยาหลาย ๆ ทฤษฎทใชอธบายพฤตกรรมของมนษย โดยจะยกตวอยางเฉพาะทฤษฎทเกยวของกบพฤตกรรมการออกกาลงกาย ไดแก

33

ทฤษฎแรงจงใจภายในกบแรงจงใจภายนอก พฤตกรรมการออกกาลงกายในแตละบคคลนนมาจากแรงจงใจทแตกตางกน บางคนออกกาลงกายเพราะแรงจงใจภายใน บางคนออกกาลงกายเพราะแรงจงใจภายนอก เชน คนทออกกาลงกายเพอความสนกสนานเพลดเพลน หรอ เพอความตนเตนโลดโผน ถอเปนแรงจงใจภายใน แตคนทออกกาลงกายเพอลดนาหนก เพอใหมสขภาพด เพอจะไดใสชดกฬาสวย ๆ หรอเพอเอาใจเจานาย หรอเพอจะไดพบเพอน เหลานเปนแรงจงใจภายนอก (Willis & Campbell, 1992) ในการสนบสนนใหคนออกกาลงกายในระยะยาวนน ควรพฒนาใหเกดแรงจงใจภายใน เชน จดใหมการแขงขนกฬา การใชเสยงดนตรประกอบออกกาลงกายเพอใหการออกกาลงกายมความสนกสนาน หรอตนเตน เปนตน (Willis & Campbell, 1992) ทฤษฎแรงจงใจแบบประเมน (สบสาย บญวรบตร, 2541) เปนแรงจงใจภายในชนดหนง เกดขนจากการประเมนความสามารถของตนเอง องคประกอบสาคญของแรงจงใจแบบประเมน คอ ความรสกควบคมและการประเมนขาวสาร 1. ความรสกควบคม หมายถง การประเมนวาตนเองสามารถควบคมสถานการณ ตาง ๆ ได ไมถกควบคมจากผอนหรอสถานการณอน เชน เดกทแสดงทาวายนาไดดและเลนอยาง สนกสนานขณะทเลนอยในสระวายนาเดก แตไมกลาวายนาเมออยในสระวายนาผใหญ เนองจาก สระวายนา เดกมขนาดเลกและตน เดกรวาตนเองสามารถควบคมสถานการณตาง ๆ ได แตสระวาย นาผใหญมขนาดใหญและลก เดกไมสามารถควบคมสถานการณได เปนตน 2. การประเมนขาวสาร เปนกระบวนการทบคคลประมวลขอมลทตนไดรบแลวนา มาประเมนวาตนเองสามารถควบคมสถานการณนนไดหรอไม การประเมนขาวสารจงมความเกยวของกบสงแวดลอม เชน เพอน คร ผปกครอง เชน เมอไปเลนกฬาแลวตนเองเลนไดด ไดรบการยอมรบจากเพอน ไดคา ชมเชยจากคร ไดรบความสนบสนนจากผปกครอง เดกกอยากไปเลนกฬาบอย ๆ หากเลนไดไมด ถกเพอนลอ ครตาหน หรอผปกครองไมสนบสนน เดกกไมอยากไปเลนกฬาอก เปนตน ความภมใจในตนเองหรอความรสกทดตอตนเอง (Self-esteem) เปนลกษณะทสาคญในการรบรตนเอง (Self-perception) หมายถง ความคด หรอความรสกทมตอตนเองโดยทวไปและในดานใดดานหนง เชน ความสามารถทางดานกฬา ทางรางกาย ทางสงคม หรอทางวชาการ แตละคน จะมปจจยหลกททาใหเกดความภมใจในตนเองแตกตางกน เชน บางคนอาจรสกวาตนมคณคาทางวชาการ แมวาเขาจะชนะเลศการแขงขนกอลฟ แตเขารสกภมใจในตนเองนอยกวาการสอบไดท 1 หรอบางคนรบรวาตนเองมความสามารถเปนเลศทางดานกฬา แมจะเรยนไดถงเกรด 4 กอาจสรางการรบรวาตนเองมความสามารถทดนอยกวาการไดเหรยญทองหรอการเปนผชนะเลศในการแขงขนกฬา (สบสาย บญวรบตร, 2541) สงทมอทธพลตอการรบรสวนหนงคอ คนรอบขาง ซงจะ

34

เปนกระจกเงาในการประเมนคณคาของตนเอง ซงมผลตอความคด อารมณ และความมนใจในตนเอง ดงแสดงไวในภาพท 2-3 ภาพท 2-3 โครงสรางความภมใจในตนเอง (Self-esteem) (สบสาย บญวรบตร, 2541) องคประกอบทใชเปนแหลงอางองเพอประเมนความสามารถของตนเอง ซงชวยสรางหรอพฒนาการรบรตนเองทด มความสามารถและความภมใจในตนเอง ไดแก การประเมนจากคนรอบขาง การเปรยบเทยบความสามารถกบผอน การเปรยบเทยบกบสถตการเลนเดมของตน ผลการแขงขน การบรรลผลของแตละคน ทกษะทพฒนาขน การเรยนรทเรวขน การมความพยายามมากขนความเพลดเพลนในกจกรรมกลม เปนตน (สบสาย บญวรบตร, 2541) ทฤษฎแรงจงใจลาดบความตองการของ มาสโลว (Maslow, n.d. อางถงใน สมบต กาญจนกจ, 2534) ไดอธบายวา ความตองการของมนษยมเปนขนตอนและความตองการของมนษยมสมมตฐาน 4 ประการ คอ 1. เมอคนเราไดรบการตอบสนองความตองการหรอเกดความพงพอใจแลว ความตองการนนจะไมเปนแรงจงใจหรอตวกระตนอกตอไป 2. ความตองการของคนเรามมากสลบซบซอน ทาใหมผลตอการแสดงออกพฤตกรรมของบคคล 3. ความตองการในระดบสงจะไมเกดขน ถาหากความตองการในระดบทตากวายง ไมได รบตอบสนอง 4. กรรมวธตาง ๆ ทสลบซบซอนจะมในความตองการทสงกวา และจะไดรบการตอบสนองมากกวาความตองการในระดบตากวา

1.รบรวาตนเองมความสามารถ

2.ไดรบการสนบสนนจากคนรอบขาง

3.อารมณ ความภมใจในตวเอง อารมณด แรงจงใจ

35

ทฤษฎแรงจงใจลาดบความตองการของ Maslow ( n.d. อางถงใน สมบต กาญจนกจ, 2534) แบงออกเปนระดบตาง ๆ โดยเรยงจากความตองการพนฐาน จนถงความตองการขนสงสด ดงตอไปน 1. ขนตอนพนฐานหรอขนตอนของความตองการทางกาย (Physiological & Biological Need) ความตองการพนฐานของบคคลแตละคน ไดแก อาหาร ยา เสอผา เครองนงหม และทอยอาศย ความตองการในสงเหลานเปนความตองการทจาเปนแกรางกาย สวนใหญเวลาของบคคลแตละคนจะถกใชไปเพอความตองการเหลาน จนกระทงพวกเขาพอใจเขาถงจะแสวงหาความตองการในลาดบตอไป เชน ถาเขายงมความหวอย เขากจะยงไมสนใจความตองการอน แตถาเมอใดความหวไดรบการตอบสนองหรอทาใหไดรบความตองการอยางอนตามมา 2. ความตองการทางดานความมนคงปลอดภย (Security & Safety Need) ความตองการทางดานนรวมถงความปลอดภย ความมนคง และการปราศจากความเจบปวด ขเขญคกคามหรอความเจบไขไดปวย เมอความตองการนยงไมไดรบการตอบสนองหรอไดรบความพงพอใจ จะ วตกกงวลหมกมนอยกบความตองการเหลาน การสนบสนนสงเสรมความมนคงปลอดภยและปกปองคมครองในระยะยาวจะไดรบยกยองหรอพจารณาวามคณคา ถาความตองการนเปนความตองการทสาคญทสด 3. ความตองการทางดานความรก (Sense of Belonging & Love Need) ความตองการทางดานนรวมเอามตรภาพ ความรก และการเปนเจาของไวดวย เมอความตองการทางกายและความตองการทางดานความมนคงปลอดภยไดรบการตอบสนอง ความตองการทางดานความรกจะเกดขนตามมาและจะทาหนาทกระตนบคคล ถาความตองการอนนไมไดรบการตอบสนอง อาจจะมผลกระทบตอสขภาพทางดานจตใจ 4. ความตองการการยอมรบ ยกยอง และนบถอ (Esteem Recognition & Respect Needs) ความตองการนจะรวมเอาทงความรสกสวนตวในความสาเรจและการตระหนก หรอการไดรบการยอมรบนบถอจากบคคลอน ในความตองการนบคคลตองการใหบคคลอนยอมรบในความสามารถ พวกเขาสนใจเกยวกบความสาเรจ ชอเสยง ความมเกยรต โอกาสทจะไดรบการสงเสรมสนบสนน ความตองการในเรองความเปนเลศ ความเชยวชาญในการแกไขปญหา ความตองการในเรองทกษะหรอความชานาญและความเปนอสระ เปนความรสกสวนตวหรอความรสกภายในทจะเปนเครองชการมชอเสยงของตนเอง ในเรองของความตองการในเรองการยอมรบ นบถอ ความมเกยรต การไดรบการยอมรบจากคนอนเปนเครองชวดภายนอกทจะมชอเสยงของคนตอบคคลใดไดวาสถานภาพของบคคลหนงไดบรรลความตองการทประสบความสาเรจในความตองการทางดานน

36

จะมความรสกวาตนมคณคา มความสามารถเพยงพอ และมความเชอมนในตนเอง และในขณะ เดยวกนถาความตองการทางดานนไมสามารถบรรลผล อาจนาไปสความรสกทอแทใจ 5. ความตองการความสาเรจขนสงสด (Self Actualization Needs) ความตองการนเปนการตองการขนสดยอดของมนษยหลงจากไดรบการตอบสนองความตองการขนตาง ๆ แลว บคคลใดบคคลหนงทบรรลความตองการนจะรสกยอมรบตวเองและคนอน จะพบความสามารถในการแกไขปญหาเพมขน การเขาใจตวเองอยางเตมทเปนความตองการอยางหนงของบคคลทจะบรรลถงจดสงสดของศกยภาพ ซงเกดขนกบผทสามารถเขาใจในตนเองอยางแทจรง และสามารถทาสงทตนเองตองการอยางดทสด และถอเปนลาดบความตองการทแสดงความแตกตางระหวางบคคลอยางยงใหญทสด

ความตองการความสาเรจขนสงสด (Self Actualization Needs)

ความตองการการยอมรบ ยกยอง และนบถอ (Esteem Recognition & Respect Needs)

ความตองการทางดานความรก - ความเปนเจาของ (Sense of Belonging & Love Need)

ความตองการทางดานความมนคงปลอดภย (Security & Safety Need)

ขนตอนพนฐานหรอขนตอนของความตองการทางกาย (Physiological & Biological Need)

ภาพท 2-4 ทฤษฎแรงจงใจของมาสโลวเกยวกบลาดบความตองการของมนษย (Maslow, n.d. อางถงใน สมบต กาญจนกจ, 2534) จากแนวคดทฤษฎทอธบายถงพฤตกรรมอนเกดจากแรงจงใจและทฤษฎลาดบขนความตองการของ Maslow (n.d. อางถงใน สมบต กาญจนกจ, 2534) สรปไดวา พฤตกรรมการ ออกกาลงกายแมจะเปนพฤตกรรมทจาเปนตอสรระของมนษย แตเปนไปเพอตอบสนองความตองการทงจากสญชาตญาณ และจากการเรยรรในภายหลง (Learned-drives) เปนพฤตกรรม

37

ทสบเนองมาจากประสบการณและการเรยนรโดยประสบการณความสข ความสนกสนาน ความประทบใจจากการเรยนการเลน การแขงขนกฬาหรอการออกกาลงกายในวยเดกจะกลายเปนแรงจงใจและถายโยงถงการมพฤตกรรมในวยผใหญบนพนฐาน 3 ประการ คอ

1. ความตองการทจะรสกถงความสามารถ การตดสนใจ และมอสระทจะกระทา 2. เพอจดมงหมายในการเปลยนแปลงตนเองและสงแวดลอม 3. เพอผลจากรางวลตาง ๆ ในขนความตองการความปลอดภย ตองการความรกและ

ความเปนเจาของ ความภาคภมใจในตนเอง และความตองการไดรบความสาเรจ จะเหนไดวาแรงจงใจในการออกกาลงกายมความสมพนธกบทกลาดบขนของความตองการของมาสโลว โดยไมจาเปนตองไดรบการตอบสนองตามลาดบขน และแรงจงใจเกดจากความตองการหลายดานแตกตางกนไปในแตละพฤตกรรมการออกกาลงกาย ทงนธรรมชาตแหงความตองการของบคคลตามแนวคดของมาสโลว เปนการศกษาลาดบขนความตองการทกลายเปนแรงจงใจในการออกกาลงกายของบคคล และชใหเหนถงแนงทางการสรางแรงจงใจทจะตอบสนองความตองการของบคคลไดอยางถกตองเหมาะสม ตามลาดบขนความตองการของแตละบคคลดวยเชนกน ทฤษฎแรงจงใจดวยเหตผลตามสถานการณ (Attribution Causes Motivation) Heider (1985 อางถงใน สมบต กาญจนกจ และสมหญง จนทรไทย, 2542) ไดสรางทฤษฎแรงจงใจดวยเหตผล โดยอธบายวาการทบคคลพยายามทจะทานาย หรอสรางความเขาใจในเหตการณชวตประจาวน กตองพยายามหาเหตผลมาอธบายเหตการณหรอสภาพนน ๆ เพอสรางความมนใจและความมนคงแกชวต ไฮเดอร เสนอปจจยทสาคญ ไดแก ปจจยทางกายและสงแวดลอมทมผลตอแรงจงใจดวยเหตผล ปจจยทางกาย ไดแก ความสามารถ และความเพยรพยายาม ความพยายามเกดจากความตงใจและแรงผลกดนทบคคลพยายามจะกจกรรมตาง ๆ สวนปจจยสงแวดลอม ไดแก ความยากงายของกจกรรมและการมโอกาสเหมาะสมและโชคด สภาพแวดลอมรอบดานทมสวนทาใหคนประสบความสาเรจไดหรอไมนน ไดแก ดน ฟา อากาศ วฒนธรรม กฎหมาย สงคม คานยม เปนตน ไฮเดอรไดอธบายดงภาพท 2-5

38

ภาพท 2-5 แสดงทฤษฎแรงจงใจดวยเหตผลตามสถานการณ ของ Heider (1985 อางถงใน สมบต กาญจนกจ และสมหญง จนทรไทย, 2542) ทฤษฎการกาหนดเปาหมาย (Goal Setting Theory) การตงจดมงหมายนอกจากจะเปนการฝกปฏบตทางจตแลวยงเปนแรงจงใจใฝสมฤทธดวยความหมายของจดมงหมาย คอ การบรรลถงมาตรฐานเฉพาะงาน ภายในเวลาทกาหนด ชนดของจดมงหมาย แบงเปน 2 ชนด ดงน 1. จดมงหมายเชงนามธรรม (Subjective Goals) เปนการตงจดมงหมายในเชงนามธรรม เชน จดมงหมายในการออกกาลงกายเพอความสนกสนาน เพอใหมสมรรถภาพทด เปนตน 2. จดมงหมายเชงรปธรรม (Objective Goals) เปนการตงจดมงหมายทมองเหนได แบงเปน 2 ชนด คอ

แรงผลกดนของบคคล แรงผลกดนจากสงแวดลอม

ความตงใจ (Intention)

ความทมเท (Exertion)

ความพยายาม (Effort, Trying)

ความสามารถ (Ability)

ความยากงายของงาน (Task Difficulty)

โชค (Luck)

ทาได (Can)

ผลของการกระทา (Result of Behavior)

39

2.1 จดมงหมายโดยทวไป (General Objective Goals) เปนการตงเปาหมายกวาง ๆ เชน ออกกาลงกายทกวน 2.2 การตงจดหมายเฉพาะอยาง (Specific Objective Goals) เปนการตงเปาหมายทระบชดเจนในการออกกาลงกาย เชน วงวนละ 30 นาท ลดนาหนก 0.5-1 กโลกรม หลกเกณฑในการกาหนดเปาหมาย Lock et al. (1981 อางถงใน สมบต กาญจนกจ และสมหญง จนทรไทย, 2542) กลาววา การกาหนดเปาหมายใหเหมาะสมจะทาใหประสบผลสาเรจ มากทสด โดยหลกเกณฑทสาคญทสดในการตงเปาหมาย คอ ใหทาทายความสามารถ แบงเปน 5 ประการ ไดแก 1. การกาหนดเปาหมายทเฉพาะเจาะจง ยากและทาทายความสามารถจะเปนผลดกวา การตงเปาหมายทงายหรอไมมเปาหมายใด ๆ เลย (Specific and Challenge) 2. การกาหนดเปาหมายทด จะทาใหมโอกาสประสบความสาเรจหรอไดถงเปาหมายนนได (Realistic) 3. การกาหนดเปาหมาย ควรจะสามารถกาหนดออกมาในรปของปรมาณทวดไดงาย หรอเหนไดงาย เพราะจะทาใหการถงเปาหมายไดชดเจนและสะดวกทสด (Attainable) 4. การกาหนดเปาหมายระยะสนและระยะกลาง ควรเปนพนฐานหรอสอดคลองกบการตงเปาหมายระยะยาว (Short and Long Term Goal) 5. การใหขอมลยอนกลบ การกาหนดเปาหมายทเหมาะสมจะทาใหนกกฬาไดรบผลยอนกลบในทางบวกตลอดเวลา (Positive Feedback) นอกจากน Harris and Harris (1984 อางถงใน สมบต กาญจนกจ และสมหญง จนทรไทย, 2542) ไดเสนอแนวทางในการปฏบตในการตงเปาหมายไว 8 ประการ ไดแก 1. เมอกาหนดเปาหมายตองแนใจวาเปนเปาหมายทนกกฬากาหนด หรอนกกฬากาหนดรวมกบผฝกสอนกฬา 2. เขยนเปาหมายลงในกระดาษ (ไมใชคาพดหรอคดอยางเดยว) 3. เปาหมายตองทาทาย วดได และสามารถทาไดจรง ๆ 4. เปาหมายตองแกไขไดและปรบปรงได 5. เปาหมายนนตองกาหนดวนและเวลาคราว ๆ ไดดวย 6. เปาหมายตองประกาศใหรทวกน เพอประเมนผลได 7. เปาหมายเลกตองตอเนองและเสรมสรางเปาหมายใหญ 8. ถามการกาหนดเปาหมายทมมากกวา 1 ตองแนใจวาเปาหมายนนอยในระดบเดยวกน

40

7. แรงจงใจกบการออกกาลงกาย แรงจงใจเปนสงสาคญและมความเกยวของกบการออกกาลงกาย จงไดมการศกษาวจยเกยวกบประโยชนของการออกกาลงกายทงดานรางกายและจตใจมากมาย เพอทาความเขาใจวา ทาไมบางคนจงเลอกออกกาลงกาย และบางคนจานวนไมสนใจออกกาลงกาย สบสาย บญวรบตร (2547) กลาวถง การสรางพฤตกรรมการออกกาลงกายเพอสขภาพขนอยกบ 5 ปจจยหลก ดงน 1. ปจจยสวนบคคล ทงทเปนปจจยโครงสรางรางกาย โรคประจาตว เพศ วย การศกษา ระดบเศรษฐกจ ปจจยทางจตวทยาทสะทอนมาในรปของบคลกภาพ เจตคต ความตงใจ แรงจงใจ ทกษะการเขารวมกจกรรม 2. ปจจยระหวางบคคล เปนกระบวนการปฏสมพนธระหวางบคคลในการรวมกลม เพอสรางโอกาสและสนบสนนใหเกดการออกกาลงกาย ตงแตระดบเลกทสด คอ ครอบครว เพอนรวมงาน เพอนเรยน ซงเปนกลมทมอทธพลเกยวของกบเอกลกษณของกลม 3. ปจจยสถาบนและองคกร กฎเกณฑ ระเบยบขอบงคบ นโยบาย โครงสรางทไมเปนทางการทแตละสงคมไดตกลงกาหนดใชจดระเบยบการประพฤตปฏบต เชน หากชมชนรบวาการออกกาลงกายเปนพนฐานการสรางสขภาพ กจะเออโอกาสใหเกดพฤตกรรมการออกกาลงกายของบคคลและชมชน แตในทางตรงขามหากชมชนปฏเสธกจะทาใหยากทจะเกดพฤตกรรมรกการ ออกกาลงกาย 4. ปจจยชมชน เปนเครอขายสงคม วถประชาและ/ หรอ มาตรฐานการประพฤตปฏบต ทไดกาหนดใชอยางเปนทางการและไมเปนทางการในบคคล กลมบคคลและองคกร หากการ ออกกาลงกายไดถกยอมรบใหเปนวฒนธรรมยอยของชมชนนน จะทาใหมการสงเสรมสนบสนนใหประชาชนในชมชนออกกาลงกาย 5. ปจจยดานนโยบายสาธารณะ ทงระดบประเทศ ระหวางประเทศ ภมภาค ทองถน ทวางขอกาหนดใหการสนบสนนการปฏบตในระดบบคคลหรอองคกรในการปองกนโรคและสงเสรมการออกกาลงกายเพอสขภาพ เชน องคการอนามยโลกประกาศใหป พ.ศ. 2545 เปนปของการออกกาลงกายเพอสขภาพ และประเทศไทยไดประกาศใหเปนปเรมตนของการสงเสรมสขภาพ ในการออกกาลงกายมขนตอนการรบการออกกาลงกายเปนสวนหนงของการดาเนนชวตดงน (Cox, 2000 อางถงใน นฤพนธ วงศจตรภทร, 2547) 1. คนจะรบการออกกาลงกายเปนสวนหนงของชวต เมอมนใจวาทาไดสาเรจ รวาอะไรคอการดาเนนชวตทสมบรณ รบรความสาคญ/คณคาการออกกาลงกาย และมทศนคตทดเกยวกบการออกกาลงกาย

41

2. ตวบงบอกวาคนจะออกกาลงกายตอไป คอ มเวลา สงแวดลอมและสถานทอานวยความสะดวก มกลมออกกาลงกาย รบรความสามารถของตวเอง รบรความเสยงการเกดโรคหวใจ มแรงจงใจภายใน รบรถงประโยชนของการมสขภาพด และไดรบการสนบสนนจากสงคม 3. ตวบงบอกวาคนจะไมออกกาลงกาย คอ คนททางานหนกใชแรงงาน ความอวนและนาหนกเกน รสกไมสบายขณะออกกาลงกาย และความเครยดจากสงคม แรงจงใจของบคคลจะเกดขนได ตองประกอบดวยความตองการ ไมวาจะเปนความตองการทางดานสรระ อารมณ หรอทางสงคมกตาม กจะเกดแรงขบขนภายในรางกายและจตใจของบคคล รางกายจะมปฏกรยาอยางใดอยางหนงเพอสนองความตองการนน ๆ ใหบรรลจดหมาย นฤพนธ วงศจตรภทร (2537) ไดกลาววา ไมมทฤษฎใดทฤษฎหนงทเกยวของทจะ ตอบปญหาหรออธบายแรงจงใจไดทงหมด ถงแมวาบางทฤษฎจะไดรบการยอมรบอยางมากกตาม แตยงตอบปญหาทางจตวทยาไดเพยงบางสวนเทานน อยางไรกตาม เมอกลาวถงแรงจงใจจะพบวามลกษณะของโครงสราง 2 ประการ คอ โครงสรางของพลงงานของรางกายและทศทางของการเกดพฤตกรรม สวนการพจารณาถงระดบแรงจงใจนนสามารถดไดจากลกษณะตาง ๆ ของพฤตกรรม 4 ประการ คอ 1. ความเขมขนของพฤตกรรม (Behavioral Intensity) ไดแก การทมเทตอการทากจกรรม (ถาทมเทมากแสดงวามแรงจงใจมาก) 2. ความพยายาม (Persistance) ไดแก ความตอเนองของงานทกระทาหรอความหนกของงาน (ถาพยายามทานานแสดงวาแรงจงใจตอกจกรรมนนสง) 3. ตวเลอกของกจกรรม (Choice of Action Possibilities) ไดแก การอยากเลนกฬาประเภทใดประเภทหนง (ถาเลอกเลนแบดมนตนแสดงวาแรงจงใจแบดมนตนด) 4. ผลของกจกรรม (Performance) ไดแก ผลของการทากจกรรมนนวาดถกตองหรอตามทตองการหรอไม (ถาเลนดแสดงวาแรงจงใจด)

พฤตกรรมการออกกาลงกาย

ในปจจบนเปนทยอมรบกนวา การออกกาลงกายเปนพฤตกรรมทมบทบาทมาก ในการพฒนาสขภาพ สงเสรมใหรางกายแขงแรง ชวยดารงรกษาสขภาพทดอยแลวไมใหเสอมลง และปรบปรงสขภาพททรดโทรมใหดขน เพมพนความรสกทเปนสข ทาใหการทากจกรรมตาง ๆ ในชวตประจาวนมประสทธภาพมากยงขน

42

1. ความหมายของการออกกาลงกาย สาหรบความหมายของการออกกาลงกายมผใหความหมายไวดงน

Pender (1996) ใหความหมายวา การออกกาลงกายเปนพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอยาง หนงทจะสามารถพฒนาความสามารถของรางกายใหทนทานไดอยางมประสทธภาพ เปนสวนหนง ของการมกจกรรมทางกายซงบคคลปฏบตในเวลาวาง หรอปฏบตเปนสวนหนงของกจวตรประจาวน หมายถงกจกรรมทมการเคลอนไหวของรางกายแลวทาใหเกดการเผาผลาญและใช พลงงานสงผลใหมภาวะสขภาพทด และ American College of Sports Medicine [ACSM] (2000) การออกกาลงกายหมายถงการปฏบตกจกรรมทางกายอยางมระบบแบบแผน มการกระทาเปนประจา มวตถประสงคเพอสงเสรมสมรรถภาพของรางกายและคงไวซงภาวะสขภาพทด สวนชศกด เวชแพทย และกนยา ปาละววธน (2536) กลาววาการออกกาลงกาย หมายถงการทกลามเนอลายทางานเพอใหรางกายมการเคลอนไหวพรอมกบไดออกแรงในขณะเดยวกนยงมการทางานของระบบตาง ๆ ในรางกายและสงเสรมใหการออกกาลงกายมประสทธภาพ

ดงนน จงสรปวา การออกกาลงกาย หมายถงการเลน การฝก การกระทาใด ๆ ททาให รางกายหรอสวนของรางกายมการเคลอนไหว โดยมวตถประสงคเพอเสรมสรางสขภาพ เพอความ สนกสนานและเพอสงคม โดยจะเครงครดตอกตกาการแขงขนหรอไมกได เชน การเดน การวง เพอสขภาพ การบรหารรางกาย การเลนกฬาประเภทตาง ๆ เปนตน 2. ความสาคญของการออกกาลงกาย

ดารง กจกศล (2540) กลาววา Hippocrates เปนแพทยทานแรกทเหนความสาคญ อยางมากของการเคลอนไหว และการออกกาลงกายโดยกลาววา อวยวะทกสวนลวนมหนาท หากอวยวะเหลานไดมการใชงานอยางพอเหมาะพอดและมการออกกาลงกายทเหมาะสม กจะเจรญเตบโตไปดวยด มความแขงแรงและจะเสอมชา แตหากอวยวะเหลานไมไดใชงาน กจะมแตออนแอ เจรญเตบโตชา เกดเปนโรคไดงาย และเสอมตามอายอยางรวดเรว โดยเฉพาะ อยางยงสวนทเกยวของเกยวกบขอและเสนเอนตาง ๆ กลมทใชขาเดนนอย โดยปลอยใหมนอย เฉย ๆ ในอากาศ ทงกระดกและกลามเนอจะฝอและออนแรงไดรวดเรวกวากลมทใชขาเดนอยเสมอ

สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย (2543) ไดกลาวถงบทบาทของการเคลอนไหว ออกกาลงกายอยางสมาเสมอและความแขงแรงสมบรณของรางกาย (Physical Fittness) ในดานการปองกนโรควาชวยลดความเสยงและปจจยเสยงตอการเกดโรคเรอรง (Chronic Diseases) ทสาคญ เชน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคอวน ฯลฯ อนเปนผลมาจากการขาดหรอเคลอนไหวรางกายนอย ดงนน การเคลอนไหวออกกาลงกายจงเปรยบเสมอนเปนวคซนปองกนโรคเรอรง นอกจากน ยงเปนวธหนงในการสงเสรมสขภาพและความสขสบาย ทาให

43

มคณภาพชวตทด มสขภาพทแขงแรง ทาใหคนเรามลกษณะภายนอกดดขน (Look Good) รสกด (Feel Good) และมความเพลดเพลนในชวต (Enjoy Life)

สรปแลวความสาคญของการออกกาลงกาย คอ ชวยใหอวยวะตาง ๆ ของรางกาย มการเคลอนไหวและทาหนาทของมนไดอยางเหมาะสม เพอใหอวยวะเหลานนมการทางาน ทยาวนาน มประสทธภาพตลอดอายการทางาน และยงเปนการชวยปองกนโรคภยตาง ๆ ไมใหเกด ขนกบบคคล ตลอดจนชวยฟนฟสภาพรางกายททรดโทรมใหคนสภาพไดโดยเรว อกทงชวยให ผทออกกาลงกายอยางสมาเสมอมรางกายทแขงแรง มรปรางทดและมจตใจทสดชนแจมใส 3. หลกของการออกกาลงกาย การออกกาลงกายเพอประโยชนตอสขภาพทแขงแรง ชวยสงเสรมสขภาพ และ ปองกนโรค ดงนนจงตองเนนไปในทางดานการเคลอนไหวออกกาลงกาย เพอสงเสรมพฒนา องคประกอบทง 5 ดานคอ ความทนทานของระบบหายใจ การไหลเวยนโลหต ความแขงแรงของ กลามเนอ ความออนตว และสดสวนรางกาย (สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2543) ซงสมาคมและหนวยงานตาง ๆ ทมสวนเกยวของกบสขภาพ ไดกาหนดหลกเกณฑการออกกาลงกายเพอสขภาพทคลายคลงกน ประกอบดวยหลกเกณฑ 3 ดานคอ ความถ (Frequency) ความแรง (Intensity) ความนาน (Duration) ของการออกกาลงกาย ดงมรายละเอยดตอไปน (สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2548)

1. ความถของการออกกาลงกาย (Frequency of Exercise) เปนการกาหนดจานวนวน หรอจานวนครงของการออกกาลงกาย/ สปดาห ป ค.ศ. 1990 วทยาลยเวชศาสตรการกฬาแหง สหรฐอเมรกา (ACSM) ใหคาแนะนาโดยใชความถจานวน 3-5 ครงตอสปดาห แตตองปฏบตอยาง สมาเสมอเพอผลดตอสขภาพ ชวยเผาผลาญพลงงาน และศนยปองกนและควบคมโรคแหงสหรฐอเมรกา (Center for Disease Control and Prevention: CDC) ใหคาแนะนาเพมเตมวา ตองพจารณาความแรง ความนานรวมดวย คอเมอออกกาลงกายโดยใชระยะเวลานาน และใชความแรงอยางหนก ความถกลดเปน 3 ครงตอสปดาห ในทางตรงกนขาม เมอออกกาลงกายระดบเบา หรอปานกลางอาจตองใชความถในการออกกาลงกายเพมมากขนทกวน

2. ความหนกของการออกกาลงกาย (Intensity of Exercise) เปนการกาหนดขนาด ของการออกกาลงกายซงแตกตางกน ขนอยกบสภาพรางกาย และความสามารถเดมของแตละ บคคล (สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2543) เนองจากอตราการเตนของหวใจเปนตวบงชการทางานของระบบหวใจและหลอดเลอดระหวางการออกกาลงกาย เปนคาทบอกความแรงของการออกกาลงกาย ดงนน วทยาลยเวชศาสตรการกฬาแหงสหรฐอเมรกา (ACSM) จงใชอตราการเตนหวใจสงสด (Maximum Heart Rate: MHR) เปนตวสะทอนความแรงของการออกกาลงกาย แต

44

เนองจากอตราการเตนของหวใจสงสดในขณะออกกาลงกายเตมทแปรตามอายทนบเปนป (วรฬห เหลาภทรเกษม, 2537) ดงนนจงมหลกการคานวณจากอตราการเตนหวใจสงสด (MHR) หรออตราการเตนหวใจสารอง (Maximum Heart Rate Reserve: HRR) ดงน (สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2543)

อตราการเตนของหวใจสงสด = 220 - อาย (ป) อตราการเตนของหวใจสารอง = 220 - อาย (ป) – อตราการเตนของหวใจขณะพก

และอตราการเตนของหวใจสงสดสามารถเบยงเบนจากคาทคานวณได บวกหรอลบ 10 (วรฬห เหลาภทรเกษม, 2537)

3. ความนานของการออกกาลงกาย (Time or Duration of Exercise) คอชวงเวลาใน การออกกาลงกายในแตละครงคดจากเวลาเปนนาท เพอใหเกดประสทธภาพตอรางกายควรใชเวลา ประมาณ 20-60 นาท/ การออกกาลงกายในแตละครง สาหรบรปแบบการออกกาลงกายแบบตอเนองหรอออกกาลงกายแบบเปนชวง ๆ (สนทสด 8-10 นาท สะสมทงวน) ระยะเวลาขนอยกบความแรง ถาความแรงระดบปานกลางหรอตาตองใชเวลาสะสมอยางนอย 30 นาทหรอมากกวา ตรงกนขามกบผทใชความแรงระดบหนก หรอเพอฝกฝนเปนนกกฬาควรปฏบตอยางนอย 20 นาทอยางนอย 3 วนตอสปดาห (สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2543) ในกรณออกกาลงกายเพอความยดหยนของกลามเนอและขอตางๆ อาจใชเวลานอยกวาน สวนการออกกาลงกายเพอความทนทานของปอดและหวใจควรใชเวลาอยางนอย 30 นาท (ACSM, 1998) ระยะเวลาการ ออกกาลงกายจะประกอบดวย 3 ระยะ คอ

3.1 ระยะอบอนรางกาย เปนชวงเวลาสา หรบการเตรมพรอมของรางกาย กอนทจะมการออกกาลงกายจรง ๆ หรอเตมท จะชวยทาใหประสทธภาพเมอออกกาลงกายจรง ๆ สงขนหรอการประสานงานระหวางกลามเนอหดตวดขน การเคลอนไหวขอตาง ๆ ทาไดคลองแคลวขน เพมอณหภมในกลามเนอ ทาใหกลามเนอหดตวไดประสทธภาพสงสด ปรมาณการหายใจและการไหลเวยนโลหตกลบเขาสสภาพปกต ระยะเวลานใชเวลาประมาณ 5-10 นาท (ASCM, 1998) ในการอบอนรางกายจาเปนตองคานงถงอณหภมของสภาพแวดลอมดวย ถาอากาศรอนอาจใชเวลานอย แตถาอากาศหนาวจาเปนตองใชเวลามากขน (พชต ภมจนทร, ธงชย วงศเสนา และชยวชญ ภงามทอง, 2533) ลกษณะการออกกาลงกายทใชอบอนรางกาย เชน การเดนชา ๆ หรอ การออกกาลงกายเพอยดกลามเนอตาง ๆ เปนตน 3.2 ระยะออกกาลงกาย เปนชวงเวลาของการออกกาลงกายจรง ๆ หรอ เตมทภายหลง การอบอนรางกายแลว สวนใหญเปนการออกกาลงกายเพอเสรมสรางความแขงแรงของกลามเนอ และการออกกาลงแบบแอโรบค ระยะนใชเวลา 20-60 นาท (ACSM, 1998; Payne & Hahn, 1995)

45

ความสามารถทจะออกกาลงกายแตละครงนานเพยงใดขนกบการฝกฝนทผานมา และความแรง ในการออกกาลงกายในระยะเรมตนนน อาจออกกาลงกายดวยความแรงขนตา เชน ประมาณรอยละ 60-70 ของอตราการเตนหวใจสงสดนานประมาณ 20 นาท โดยใหเวลาในการอบอนและผอนคลาย รางกายตางหาก เมอรางกายมการปรบตวดแลว จงคอย ๆ เพมความแรงและเพมเวลาขนจนถง 60 นาท หรอเฉลยควรประมาณ 30 นาท/ ครง การออกกาลงกายเกนทนานกวา 60 นาท เปนการฝก ความทนทานเพอการแขงขน แตจะไมมความจาเปนในดานการเสรมสรางสขภาพ 3.3 ระยะผอนคลายรางกาย เปนชวงเวลาภายหลงสนสดการออกกาลงกายจรง โดยออกกาลงกายเบา ๆ และชาลงเรอย ๆ ดวยการเดน กายบรหาร หรอออกกาลงกายเพอยด กลามเนอเพอปรบอณหภมการหายใจและความตงเครยดของรางกายใหกลบสภาวะปกต ชวย ลดอาการบาดเจบ ใชเวลาประมาณ 5-10 นาท (ACSM, 1998) สานกงานสถตแหงชาต (2550) ไดสารวจความถในการออกกาลงกายตอสปดาห พบวา ประชากรอาย 11 ปขนไปทออกกาลงกาย สวนใหญออกกาลงกายสมาเสมอ คอ ออกกาลงกาย 3-5 วน (รอยละ 38.2) รองลงมา 6-7 วน (รอยละ 21.6) ตามลาดบ สาหรบการออกกาลงกายไมสมาเสมอ มนอยทสดเพยงรอยละ 12.0 ซงความถในการออกกาลงกายไมเปลยนแปลงมากนกเมอเทยบกบปทผานมา (รอยละ 28.2) และนอยกวา 3 วน เมอเปรยบเทยบความถในการออกกาลงกายตอสปดาหระหวางเพศ จะเหนวาสดสวนของชายทออกกาลงกายตงแต 3 วนขนไป สงกวาหญง ขณะทหญงมสดสวนของการออกกาลงกายนอยกวา 3 วนตอสปดาหหรอการออกกาลงกายทไมสมาเสมอสงกวา ชาย ในการออกกาลงกายแตละครง พบวา ประมาณ 1 ใน 3 ของประชากรทออกกาลงกาย ใชเวลาในการออกกาลงกาย ประมาณ 21-30 นาท รองลงมาคอ 31-60 นาท 10-20 นาท และมากกวา 60 นาท ตามลาดบ ในขณะทประชากรทใชเวลาในการออกกาลงกายแตละครงนอยกวา 10 นาท มเพยงเลกนอย เมอพจารณาการใชเวลาออกกาลงกายในแตละครงของชายและหญง พบวา สดสวนของชายทใชเวลาออกกาลงกายเกนครงชวโมงมสงกวาหญงอยางเหนไดชด โดยเฉพาะอยางยงการ ออกกาลงกายมากกวา 1 ชวโมง สงกวาเกอบเทาตว (ชายรอยละ 19.2 และหญงรอยละ 8.5) ขณะทสดสวนของหญงทใชเวลาในการออกกาลงกายนอยกวาครงชวโมงมมากกวาชาย การศกษาพฤตกรรมการออกกาลงกายของนกศกษามหาวทยาลยเชยงใหมของวราภรณ กรงทอง และคณะ (2549) พบวา เวลาทนกศกษาใชในการออกกาลงกายสวนใหญอยท 31-60 นาท คดเปนรอยละ 38.97 รองลงมาคอใชเวลา 15-30 นาท คดเปนรอยละ 36.16 ของนกศกษาท ออกกาลงกายทงหมด โดยนกศกษาชายใชเวลาออกกาลงกายสวนใหญอยท 31-60 นาท คดเปน รอยละ 40.00 รองลงมาคอใชเวลามากกวา 60 นาท คดเปนรอยละ 33.33 สวนนกศกษาหญงใชเวลา

46

ออกกาลงกายสวนใหญอยท 15-30 นาท คดเปนรอยละ 48.51 รองลงมาคอใชเวลา 31-60 นาท คดเปนรอยละ 38.06 4. ประเภทของการออกกาลงกาย

อดมศลป ศรแสงนาม (2543) ไดจาแนกประเภทของการออกกาลงกายไว 5 ประเภท ดงน

1. การเกรงกลามเนอโดยไมเคลอนไหวอวยวะ (Isometric Exercise) เปนการ ออกกาลงกายกลามเนอโดยไมมการเคลอนไหวอวยวะสวนใด ๆ ไมวาจะเปน ลาตว แขน ขา หรอ กระดกขอตอใด ๆ เชน การเกรงกลามเนอมดใดมดหนงหรอหลาย ๆ มดสกครแลวคลาย แลวเกรง ใหม หรอออกแรงผลกวตถทไมเคลอนไหว เชน ยนอยระหวางกลางประตทเปดอย แลวใชมอทง สองผลกวงกบอยางแรง กจะเปนการเกรงกลามเนอทมอโดยทวงกบประตไมเคลอนไหว หรอใชมอ ทงสองพยายามยกเกาอทเรานงอย เปนตน จากการศกษา พบวา การเกรงกลามเนอแบบไมเคลอนไหวอวยวะนหากทาบอย ๆ สามารถเพมขนาดและความแขงแรงของกลามเนอมดนน ๆ ได แตไมเกดประโยชนตอระบบหวใจและหลอดเลอดเลย บางครงอาจจะเกดโทษดวย เชน กาสงของ บางอยางในมอใหแนน เพยงไมกวนาทกอาจทาใหความดนเลอดสงขนมาได

2. การยกนาหนก (Isotonic or Isophasic Exercise) เปนการออกกาลงกายเกรงกลามเนอพรอมกบการเคลอนไหวขอตอหรอแขนขาดวย ไดแก พวกนกยกนาหนกหรอ นกเพาะกาย การ ออกกาลงกายแบบนเปนการบรหารกลามเนอมดตาง ๆโดยตรง ทาใหกลามเนอโตขน แขงแรงขน แตกไมมประโยชนตอระบบหวใจและหลอดเลอด

3. การออกกาลงตอสแรงตานดวยความเรวคงท (Isokinetic Exercise) เปนการ ออกกาลงกายแบบใหมลาสดจากการประดษฐเครองมอออกกาลงกายททนสมยผนวกคอมพวเตอร คลาย ๆ การยกนาหนกในประเภททสอง แตเปนการออกแรงตอเครองมอทสรางมาให ไมวาจะเปน ดงเขาหรอดงออก ยกขนหรอยกลง ตองออกแรงตอแรงตานเทากนและดวยความเรวสมาเสมอ

4. การออกกาลงแบบไมใชออกซเจน (Anaerobic Exercise) เปนการออกกาลงกายทรางกายแทบไมทนไดหายใจเอาออกซเจนไปใชเลย เชน การวงสดฝเทาในระยะเวลาอนสน ตวอยางนกตเทนนสทอยรอลกเสรฟอยนง ๆ พอฝายตรงขามเสรฟลกมากจะกลนหายใจ ถลนวง สดแรงออกไปรบลกใหได หรอนกวงระยะสนพวก 100 เมตร พอเสยงปนดงปงกจะถบตวออกสตารทวงซอยเทาไปขางหนาอยางเรวทสดเทาทจะทาได แทบไมไดหายใจเลยตลอดระยะทาง 100 เมตร รางกายแทบไมไดใชออกซเจนเลย

5. การออกกาลงกายแบบใชออกซเจน (Aerobic Exercise) เปนการออกกาลงกาย ททาใหรางกายเพมความสามารถสงสดในการรบออกซเจน ทาใหไดบรหารหวใจและปอด

47

เปนเวลานานพอทจะใหเกดการเปลยนแปลงทเปนประโยชนขนในรางกาย การเดนเรว ๆ การวง วายนา ขจกรยาน ฯลฯ จดเปนการออกกาลงกายแบบอโรบคทงสน จดมงหมายในการออกกาลงกาย แบบแอโรบค คอ ตองการบรหารรางกายใหเพมความสามารถสงสดในการรบออกซเจนทเรยกวา “ปรมาณแอโรบค” (Aerobic Capacity) ซงจะทาใหปอดหายใจเรวเพอใหไดปรมาณอากาศมากทสด หวใจเตนเรวขนและสบฉดเลอดแรงขน เลอดในรางกายมการไหลเวยนมากขน ออกซเจนถกจายไป ยงสวนตาง ๆ ของรางกายเพมขน ดงนน การออกกาลงกายแบบแอโรบคจงมผลทาใหปอดม ประสทธภาพ หวใจแขงแรง และมระบบเลอดทด 5. ประโยชนของการออกกาลงกาย จากการศกษาคนควาและสรปประโยชนของการออกกาลงกายไดพอสงเขปดงน 1. เสรมสรางสมรรถภาพทางกาย ไดแก 1.1 มความสามารถในการทางานและการเคลอนไหวรางกายไดยาวนาน ไมเหนอยงายเมอตองใชพลงงาน รางกายสามารถฟนตวไดรวดเรว เปนผลตอความสาเรจและประสทธภาพการทางาน สอดคลองกบการศกษาเรองผลของแอโรบคดานซ ทมตอสมรรถภาพทางกายบางอยางและบคลกภาพทเปลยนแปลงได (Sevier, 1979 อางถงใน ศกดฐาพงษ ไชยศร, 2541) ผเขารบการทดลองเปนหญงวยผใหญ จานวน 60 คน ไมเคยไดรบการฝกแอโรบคดานซมากอน ฝก แอโรบคดานซ 2 ครงตอสปดาห เปนเวลา 6 สปดาห ทดสอบสมรรถภาพทางกายโดยใชแบบ ทดสอบสมรรถภาพทางกายวาย. เอม. ซ. เอ. แหงชาต (National Y. M. C. A., Physical Fitness Test) ผลปรากฎวา สมรรถภาพทางกายมการพฒนาเปลยนแปลงไปในทางทด อยางมนยสาคญ 5 ประการ คอ ดานระบบไหลเวยนโลหต สกสวนของรางกาย ความออนตว ความแขงแรงของกลามเนอ ความอดทนของกลามเนอ และนอกจากน มการเปลยนแปลงอยางมนยสาคญตอบคลกภาพอกดวย และในการศกษาเปรยบเทยบผลการออกกาลงกายโดยการวงเหยาะ กบการขจกรยานอยกบท ทมตอสมรรถภาพทางกาย โดยฝกทความหนก รอยละ 70 ของอตราการเตนสงสดของหวใจ ฝกครงละ 20 นาท 3 ครงตอสปดาห เปนเวลา 8 สปดาห พบวา การฝกขจกรยานอยกบทและการฝกวงเหยาะ มผลทาใหอตราการเตนของหวใจขณะพก สดสวนไขมนในรางกาย และความดนขณะหวใจบบตวลดลงอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (ขนษฐา พลสวสด, 2527) 1.2 ผมสมรรถภาพทางรางกายด จะชวยใหมบคลกลกษณะสงาผาเผย สามารถทจะเดนหรอเคลอนไหวไดดวยความสงาคลองแคลว และกระฉบกระเฉงเปนไปตามจงหวะหรอลลาของการเคลอนไหวหรอการเดนนน ๆ ซงนอกจากจะเปนการประหยดแรงงานไดอยางดแลว ยงเปนการสงเสรมสงาราศของตนเองไดเปนอยางดอกดวย

48

1.3 รปรางไดสดสวน การออกกาลงกายแบบแอโรบคในระดบปานกลางอยางตอเนองรางกายจะใชแปงและไขมนเปนพลงงาน ทาใหมการนาไขมนทสะสมในรางกายมาใช และนอกจากนสมองสวนทสงความรสกอยากอาหารจะปรบตวในการรบปรมาณอาหาร และการใชพลงงานออกไปใหเหมาะสม การออกกาลงกายสมาเสมอจงเปนการควบคมนาหนกของรางกาย โดยใหปรมาณอาหารทรบประทานเขาไปเทากบปรมาณพลงงานทใชในแตละวน 2. สงเสรมสขภาพ การออกกาลงกายจะทาใหการขบถายดขน นอนหลบไดดขน และเพมสมรรถภาพทางเพศ สงผลใหมสขภาพจตด จงทาใหมอายยนยาว ผทศกษาเรองนอยางจรงจงเปนนกระบาดวทยาจากมหาวทยาลยสเตนดฟอรด ไดศกษาการใชชวตประจาวน การออกกาลงกาย และความยนยาวของอายของนกเรยนเกามหาวทยาลยฮารวารด จานวน 16,936 คน โดยใชเวลาตด ตามอยนานกวา 20 ป ศกษาจากประวตทเกบไว ใบมรณะบตร เพอดสาเหตการเสยชวตของนกเรยนเกา สาหรบผทยงมชวตอยไดสงแบบสอบถามใหตอบ มผตอบกลบมารอยละ 71 ผลการวจยสรปวา พบความ สมพนธระหวางการมอายยนยาวกบการใชชวตประจาวน รวมถงการออกกาลงกาย และพบความสมพนธระหวางโรคหวใจ โรคความดนโลหตสงกบการใชชวตประจาวนของนกเรยนเกาเหลาน ซงสรปไดวา ผทออกกาลงกายหรอมชวตทตองเคลอนไหวบอย ๆ มโอกาสเปนโรคหวใจหรอโรคความดนโลหตสงนอยกวาผทใชชวตทเคลอนไหวนอยกวา (ดารง กจกศล, 2540) สอดคลองกบการศกษาของเขาและคณะในเวลาตอมา (Paffenbarger et al., 1993 อางถงใน เบญจมาศ จรรยาวฒนานนท, 2544) โดยศกษานกศกษาฮารวารดกลมใหม จานวน 10,629 คน ตดตามผลในเวลา 8 ป พบวา การเพมระดบการออกกาลงกายระดบปานกลางสามารถเพมอายไดประมาณ 0.72-0.79 ป และจากการศกษาของคเปอร (Cooper, 1981) พบวา การวงสปดาหละ 11 ไมล สามารถเพมคอเลสเตอรอลในไลโปโปรตนทมความหนาแนนสง (HDL-C) ใหแกรางกายไดมากขน รอยละ 35 นอกจากนน คเปอรยงไดอธบายวา ความสมบรณของรางกายมคาสหสมพนธกบอตราสวนของเอชดแอล-คอเลสเตอรอล (HDL-C) คอนขางสง 3. ชะลอความเสอมของรางกาย โดยปกตเมอบคคลมอายมากขน ความสามารถของรางกายดานพละกาลง ความอดทนในการทางาน ความรวดเรว วองไวจะลดลงเรอย ๆ หลงจากอาย 30 ป คนเราจะมสมรรถภาพทางกายลดลง รอยละ 1 ทก ๆ ป ซงหมายความวาเมออาย 60 ป สมรรถภาพทางกายจะลดนอยลง รอยละ 30 จากทเคยมอาย 30 ป การออกกาลงกายสามารถชวยชะลอความเสอมทเกดตามธรรมชาตแลว ยงทาใหสมรรถภาพทางกายแขงแรงดวย (ดารง กจกศล, 2540) จากการศกษา การเปรยบเทยบ

49

สมรรถภาพทางกายของคนวยผใหญทออกกาลงกายแบบตาง ๆ กลมตวอยาง 30-45 ป จานวน 35 คน แบงออกเปน 4 กลม แตละกลมออกกาลงกายดวยการขจกรยานอยกบท กลมท 1 ฝก ออกกาลงกาย รอยละ 70 ของอตราการเตนของหวใจสงสด 8 สปดาห และหยด กลมท 2 ฝก ออกกาลงกาย รอยละ 70 ของอตราการเตนของหวใจสงสด 14 สปดาห กลมท 3 ฝกออกกาลงกาย รอยละ 70 ของอตราการเตนของหวใจสงสด 8 สปดาห แลวเพมเปนรอยละ 80 ของอตราการเตนของหวใจสงสด 6 สปดาห กลมทดลองฝกออกกาลงกายวนละ 15 นาท 3 วนตอสปดาห เปนเวลา 14 สปดาห กลมควบคมไมมการออกกาลงกายใด ๆ ผลการวจยพบวา กลมการออกกาลงกาย 8 สปดาหแลวหยด สมรรถภาพการจบออกซเจนสงสด ความจปอดและสดสวนไขมนในรางกายมการพฒนาดขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และเมอหยดออกกาลงกาย 4 สปดาหขนไป สมรรถภาพทางกายทดขนจะเสอมลง เมอสนสดการออกกาลงกายอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 (อภชาต รกษากล, 2526) 4. ลดปจจยเสยงของการเจบปวย เสยชวตดวยโรคหวใจหลอดเลอด ในอดตผทสบบหร ดมสรา เปนผมปจจยเสยงทจะเปนโรคหวใจในระดบปฐมภม (Primary Risk Factor) และการไมออกกาลงกายถกจดเปนปจจยเสยงระดบทตยภม (Secondary Risk Factor) ปจจบนจากการศกษาพบวา การไมออกกาลงกายเปนปจจยเสยงระดบปฐมภมของโรคหวใจเชนเดยวกบคนทสบบหร (Paffenbarger et al., 1975; Powell et al., 1987; Siscovick et al., 1984 cited in Powers & Howley, 2001) สมาคมโรคหวใจสหรฐอเมรกาไดประกาศใหการทไม ออกกาลงกายเปนปจจยเสยงปฐมภมทสาคญยง (American Heart Association, 1992) และจากการศกษาทางระบาดวทยา พบวา การเพมการออกกาลงกายและสมรรถภาพทางกายมสวนเกยวของอยางมนยสาคญกบการลดอตราการตายจากทก ๆ สาเหต รวมถงโรคหวใจลมเหลวดวย (Blair et al., 1995) 5. การบาบดรกษา การออกกาลงกายเปนกลวธทมการนามาใชทงเพอการบาบดรกษาทางกาย และทางจต เชน ลดระดบนาตาลในเลอด ความดนโลหตสง โรคกระดกและไขขอ คลายเครยด หรอใชบาบดใน ผปวยโรคซมเศรา เพราะการออกกาลงกายทาใหมการหลงสารเบตา-เอนดอรฟน (Beta-endorphine) มากขน ซงสารนนอกจากจะชวยลดความเจบปวดไดแลว ยงเปนสารตอตานความซมเศรา (Antidepressant) ดวย ในการศกษาผลของการบรหารผอนคลายแนวชกงตอความเครยดและ ความดนโลหตในผปวยโรคความดนโลหตสงชนดไมทราบสาเหต กลมตวอยางเปนผปวยโรค ความดนโลหตสงไมทราบสาเหต จานวน 40 คน ทาการทดลอง โดยการฝกบรหารผอนคลายแนว

50

ชกง เปนเวลา 12 สปดาห และสมภาษณความเครยด ผลการวจยพบวา กลมทดลองมคะแนนความเครยดตากวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถต และระดบความดนโลหตกอนการ ทดลองและหลงการทดลอง ตงแตสปดาหท 4-12 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (อมรรตน ภราษร, 2539) 6. เพมศกยภาพทางจต การออกกาลงกายทาใหมสมรรถภาพแขงแรง สขภาพทางกายด สขภาพจตทางจตกด การมรปรางด บคลกด ยอมเปนเสนหแกผพบเหน โดยเฉพาะเพศตรงขามทาใหบคคลมความรสกดตอชวต (Sense of Well-being) เพมการรบรในทางบวก มอารมณมนคง มความรสกมคณคาในตนเองมากขน มสมาธมากขน เพมความจาอยางมประสทธภาพ นอกจากนนยงชวยลดความเครยดความวตกกงวลหรอพฤตกรรมชนดเอ (Type A) ได (Taylor, 1985; Hughes et al., 1995; Myers & Roth, 1997) 7. ปฏสมพนธในสงคม การออกกาลงกายทาใหจตใจแจมใส มอารมณเยอกเยน ชวยลดความตงเครยดจากงานประจา สามารถปรบตวเขากบผรวมงานและผอนได การออกกาลงกายรวมกนเปนหมมากทาใหเกดความเขาใจ เกดการเรยนรพฤตกรรมของมนษย และสามารถปรบตวอยในสงคมไดอยางมความสข (ศรรตน หรญรตน, 2533)

แรงจงใจกบพฤตกรรมการออกกาลงกาย

แรงจงใจเปนปจจยหนงทบงชถงระดบของความตงใจและทศทางของการแสดงพฤตกรรมในการปฏบตกจกรรมตาง ๆ แรงจงใจ แบงตามเหตผลของเบองหลงในการแสดงออกของพฤตกรรม ไดดงน 1. แรงจงใจภายใน (Intrinsic Motive) หมายถง การทบคคลมองเหนคณคาทจะกระทาดวยความเตมใจซงเชอกนวาถาผเรยนมแรงจงใจภายใน จะเกดการเรยนรไดดทสด บคคลทไดรบแรงจงใจภายในมกจะแสดงพฤตกรรมตาง ๆ ดวยความพอใจยนดในงานของตน เชน ดใจทตด ทมชาต ภาคภมใจทไดเปนสมาชกของทม เปนตน การเกดแรงจงใจภายในไดนนม 3 องคประกอบ คอ 1.1 ความสนใจ (Interest) เปนสงทชวยกระตนใหเกดแรงจงใจทมเทใหกบสงทสนใจนน เชน สนใจในกฬาฟตบอลกจะพยายามฝกทกษะการเลนฟตบอลอยเสมอ 1.2 ความตองการ (Needs) เปนความตองการทจะประสบผลสาเรจ และความตองการนนจะไปกระตนใหเกดแรงจงใจ และพยายามกระทาพฤตกรรมตาง ๆ ออกมาเพอใหประสบ

51

ความสาเรจ เชน ตองการเปนสมาชกทมบาสเกตบอลของมหาวทยาลย จงตองขยนฝกเพอใหบรรลความตองการนน เปนตน 1.3 เจตคต (Attitude) เปนความรสกภายในของบคคลซงมความคดความรสกทดตอสงใดสงหนงกจะเปนแรงจงใจใหพยายามทาสงนนใหประสบผลสาเรจ เชน นกกฬามเจตคตทดตอกฬาเทนนส จะพยายามฝกซอมเพอใหประสบความสาเรจ แตถามเจตคตทไมดอาจเลกฝกได จากกรอบแนวคดของพฤตกรรมทเกดจากแรงจงใจภายใน ดงภาพประกอบท 2 รปแบบเชงความคดของพฤตกรรมทเกดจากแรงจงใจ (A Cognitive Model of Motivated Behavior) บคคลจะรคดวาความตองการแรงขบจากแรงจงใจภายในอารมณเปนอยางไร เพอจดสรรพลงงานในการแสดงพฤตกรรมไปสเปาหมาย อนเปนเหตใหบคคลเลอกเปาหมาย (Goal Selection) ซงเขาไดคาดหมายวาจะนาไปสการไดรบผลตอบแทนและความพงพอใจตามมา (Deci, 1975 อางถงใน ชมชน สมประสงค, 2542) เปาหมายทกาหนดไวจะนาไปสการแสดงพฤตกรรมทมเปาหมาย (Goal Directed Behavior) และเมอบรรลเปาหมายบคคลกจะหยดพฤตกรรม พฤตกรรมทไดรบผลตอบแทนทงจากภายในภายนอก และดานอารมณทสงผลใหเกดความรสกพงพอใจ และสงผลยอนกลบไปทการระลกถงความพงพอใจทไดรบ ถาเพยงพอกจะไมกระตนการกระทาพฤตกรรมใหม แตถายงไม พงพอใจกจะสรางเปาหมายใหม เชนเดยวกบผลตอบแทนจะมการสงผลยอมกลบไปทการเลอกเปาหมายและการระลกถงความพงพอใจ โดยทปจจยดานแรงจงใจภายในและการสรางเปาหมายใหม จะถกกระตนจากความรสกดานความสามารถแหงตน และการกาหนดดวยตนเอง ภาพท 2-6 รปแบบเชงความคดของพฤตกรรมทเกดจากแรงจงใจภายใน (Deci, 1975 อางถงใน ชมชน สมประสงค, 2542)

สงเรา -สงแวดลอม -ความทรงจา -ปจจยภายใน ตวบคคล

การระลกถงความพงพอใจทจะไดรบ

-แรงขบ

-แรงจงใจ

-อารมณ

การเลอกเปาหมาย

พฤตกรรม ไปสเปาหมาย

ผลตอบแทน ความพงพอใจ

52

พฤตกรรมทเกดจากแรงจงใจภายใน เปนพฤตกรรมทไดรบการกระตนจากสมองสวนกลาง บคคลจะรสกสนกสนานกบแบบแผนทแสดงออก โดยไมไดหวงผลตอบแทนจากรางวลภายนอก และพฤตกรรมนนจะมความคงทน โดยทวไปจะม 2 ลกษณะ คอ พฤตกรรมแสวงหาสงเราและตอสกบอปสรรค ดงเชน มการศกษาพบวาการเพมแรงจงใจภายในคอความสาเรจในการกฬา (สมบต กาญจนกจ และสมหญง จนทรไทย, 2542) สอดคลองกบพรเจต รวทอง (2537) ไดพฒนาแบบวดแรงจงใจของนกกฬา เพอศกษาแรงจงใจภายในและภายนอกของนกกฬาทแขงขนกฬามหาวทยาลยแหงประเทศไทยครงท 21 จานวน 800 คน พบวา นกกฬาทประสบความสาเรจในการแขงขนกฬา มแรงจงใจภายในสงกวาแรงจงใจภายนอก และสอดคลองกบการศกษาของวรรณ เจมสรวงศ, นฤพนธ วงศจตรภทร และ Fuzhong Li (2551) ทไดศกษาอทธพลแรงจงใจในการ ออกกาลงกายทมตอพฤตกรรมการออกกาลงกายของเยาวชนไทย พบวา เยาวชนไทยทเขารวมกจกรรมออกกาลงกาย มเหตผลของการออกกาลงกายจากทงแรงจงใจภายในและแรงจงใจภายนอก แตแรงจงใจภายในมอทธพลมากกวาแรงจงใจภายนอก 2. สงเราภายนอกหรอแรงจงใจภายนอก (Extrinsic Motive) หมายถง การทบคคลแสดงพฤตกรรมเพราะตองการสงหนงสงใดทเกดจากสงเราภายนอก เชน ของรางวล คะแนน เงน เปนตน ซงในสภาวะการณจากภายนอกททาใหเหนจดหมายปลายทางหรอเปาหมายจะนาไปสการแสดงพฤตกรรมออกมา องคประกอบของสงเราภายนอกมลกษณะ 4 อยาง คอ 2.1 ลกษณะของเปาหมาย (Goal) เปนแรงกระตนใหนกกฬาเกดแรงจงใจและพยายามกระทาพฤตกรรมตาง ๆ ใหถกตองเหมาะสมเพอบรรลถงเปาหมายนน 2.2 การรบรเกยวกบความกาวหนา (Knowledge of Progress) นกกฬาทมโอกาสทราบความกาวหนาในอาชพหรอกจกรรมใดของตนยอมทาใหคนนนเกดแรงจงใจและมกาลงใจ ทจะตอสตอไป เชน นกมวยรวาถาชกชนะครงนแลวจะมโอกาสไดชงแชมปโลก เปนตน 2.3 บคลกภาพ ความประทบใจในบคลกภาพสามารถกอแรงจงใจใหเกดพฤตกรรมการออกกาลงกายได เชน รปรางสงาผาเผย สดใส กระฉบกระเฉง 2.4 สงจงใจ (Incentives) มสงจงใจหลาย ๆ อยาง ทจะกอใหเกดแรงกระตนใหเกดพฤตกรรมขน เชน การใหรางวล การชมเชย การประกวด การแขงขน หรอแมแตการตาหน การลงโทษ กจดวาเปนเครองมอทกอใหเกดพฤตกรรมไดทงสน แรงจงใจทมบทบาทยงตอการคงอยของพฤตกรรม คอ แรงจงใจภายใน เพราะเกดจากการเสาะแสวงหาของตนเอง โดยความตองการมความสามารถ ความตองการลขตตนเอง แรงจงใจภายในเปนพลงทกอใหเกดพฤตกรรมและกระบวนการทางจตใจทหลากหลาย โดยมรางวลเบองตน คอ ความรสกวามประสทธภาพ หรอมความสามารถ (Effectance) และความเปนอสระ เปนตวของ

53

ตวเอง ความตองการภายในทจะมความสามารถและการลขตของตนเอง ทาใหบคคลถกจงใจวาจะเสาะแสวงหาและพากเพยรพยายามทจะเอาชนะในอปสรรคตาง ๆ (Deci et al., 1991 อางถงใน อรพนทร ชชม, วลาศลกษณ ชววลล และอจฉรา สขารมณ, 2542; ชมชน สมประสงค, 2542) สอดคลองกบการศกษาจตวทยาเกยวกบการออกกาลงกายโดยใชแบบวดแรงจงใจตนเอง (Self-motivation Inventory: SMI) พบวา การจงใจตนเองสมพนธกบการทานายการออกกาลงกาย และแรงจงใจตนเองอยางสงเปนแรงจงใจใหบคคลออกกาลงกายเปนประจา (Dishman, 1987) ดงนน ประเภทของแรงจงใจดงกลาวจะเปนพนฐานแสดงใหเหนความแตกตางของพฤตกรรมการออกกาลงกายของบคลากรในแตละกลม และเปนปจจยทานายถงแนวโนมและความคงทนของพฤตกรรมการออกกาลงกายดวย สปราณ ขวญบญจนทร (2541) กลาวถง แรงจงใจสาหรบการออกกาลงกายในกลม ตาง ๆ ดงน 1. แรงจงใจของคนทเรมออกกาลงกาย คอ 1.1 เหตผลเกยวของกบความสวยงาม และสมรรถภาพทางกายตองการมรางกายเปนกลามเนอไดสดสวน เปนทนาสนใจจากเพศตรงขาม และมสมรรถภาพทางกายด แขงแรง 1.2 เหตผลทางการแพทย แพทยแนะนาใหออกกาลงกาย เนองจากปญหาความเจบปวยเรอรง 1.2.1 มอาการทจะนาไปสโรคตาง ๆ เชน คลเลสเตอรอลในเลอดสง เครยด และความดนโลหตสง 1.2.2 บาดเจบเรอรง เชน ปวดหลง ปวดไหลเรอรง 1.2.3 เพอฟนฟสมรรถภาพหลงการบากเจบ หรอเจบปวย หรอหลงจากอวยวะหยดการเคลอนไหวนาน ๆ 1.2.4 เพอคลายเครยดและลดความวตกกงวลจากการทางานประจา 1.3 เหตผลทางสงคม 1.3.1 ตองการพบเพอนใหม รจกคนใหมโดยใชกจกรรมกฬาเปนสอในการเขาสงคม 1.3.2 ตองการใชเวลารวมกบเพอนและคนใกลชด โดยใชกจกรรมการ ออกกาลงกายเปนสอ 1.3.3 ตองการใหตนเองเปนทยอมรบหรอเปนสวนหนงของกลมกฬา เชน การเลนกอลฟระหวางผบรหาร 1.3.4 เพอยกระดบทางสงคม เพอสรางชอเสยงทางกฬา

54

1.3.5 ไดรบการสนบสนนสงเสรมจากคนใกลชด พอแม พนอง คครอง 1.4 การมทศนคตทดตอกฬา 1.4.1 การเหนประโยชน ความสาคญและความจาเปนของการเลนกฬาหรอการออกกาลงกาย 1.4.2 มการศกษาและมประสบการณเดมทดตอการออกกาลงกาย 1.4.3 ชอบและสนกกบการออกกาลงกาย กจกรรมนนทาทายความสามารถ 2. แรงจงใจของคนทยงออกกาลงกาย 2.1 เหตผลทางจตวทยา 2.1.1 มแรงจงใจในตนเอง (Self Motivation) ลกษณะของบคลกภาพแบบเอ (Type A) ทชอบสงคม ชอบการมเพอน ชอบความทาทาย การเสยง ชอบการแขงขน มกรวมกจกรรมการออกกาลงกาย 2.1.2 ทาใหเกดความรสกทด (Feels Good) มความสนกสนาน ทาทายความสามารถ คลายเครยด ลดความวตกกงวล มการรบรวาตนเองมความสามารถ (Self-efficacy) ประสบผลสาเรจ (Percieve Competence) เปนทยอมรบจากคนทวไป ทาใหมความเชอมน มความภาคภมใจในตนเอง (Self-esteem) จากการเลนกฬา 2.2 เหตผลทางสรรวทยา 2.2.1 เกดการเปลยนแปลงทางรางกาย รางกายไดสดสวน กลามเนอแขงแรงมความกระฉบกระเฉง ทางานไดนานขน เหนอนอยลงและหายเหนอยเรวขน อารมณแจมใส สขภาพจตด 2.2.2 สถานะสขภาพดขน ความเจบปวยนอยลง ปรมาณไขมนในเลอดและ ความดนโลหตลดลง ลดความเครยด 2.2.3 พฒนาสมรรถภาพแบบแอโรบค ระบบหายใจและระบบไหลเวยนโลหต ดขน 2.3 เหตผลทางสงแวดลอมและสงคม 2.3.1 ครอบครวทมสถานะทางสงคมและเศรษฐกจด มโอกาสเขารวมกจกรรมมากกวาคนทมฐานะการเงนตา 2.3.2 อาชพและการงานเออใหเลนกฬาหรอออกกาลงกายได 2.3.3 มเวลาและมความสะดวกในการเลนกฬาหรอออกกาลงกาย 2.3.4 การไดพบเพอนใหม สงคมใหมทตางจากชวตประจาวน 2.3.5 เปนกจกรรมใหม ไดเรยนรสงใหมจากทเคยจาเจ

55

2.3.6 อยในครอบครวทรกการเลนกฬา 3. แรงจงใจของคนทเลกออกกาลงกาย 3.1 มปญหาสวนตว 3.1.1 พฤตกรรมสขภาพสวนตวไมเหมาะสมทาใหหยด หรอเลกเลนกฬา เชน คนทสบบหร หรอคนอวน หรอมโรคทเกดอนตรายไดเมอออกกาลงกาย เชน โรคไขขออกเสบ ทาใหออกกาลงกายไดอยางจากด 3.1.2 ศาสนา และวฒนธรรมความเชอ และวฒนธรรมบางทองถนไมเออให ออกกาลงกาย รวมทงอาย เพศ ลวนมผลตอการออกกาลงกายและการเลนกฬา หลายคนมความเชอวาเปนกจกรรมของคนหนมสาวหรอของเพศชายเทานน 3.1.3 มทศนคตทไมดตอการออกกาลงกาย เพราะมประสบการณเดมทไมด ไมประสบผลสาเรจตามจดมงหมายทตงไวหรอไดรบบาดเจบจากการออกกาลงกายหรอเลนกฬา 3.2 เหตผลจากสถานการณและสงแวดลอมโดยรอบ 3.2.1 เวลาและการจดการไมด ทาใหไมมเวลา หรอไมจดสรรเวลาใหกบการ ออกกาลงกาย 3.2.2 ไมไดรบการสนบสนนจากบคคลใกลชด เชน พอแม พนอง เพอน คร 3.2.3 ลกษณะการจดกจกรรมไมสนก ไมเปนไปตามจดมงหมายทตองการ 3.2.4 ราคาคาบรการในการออกกาลงกายหรอเลนกฬา มราคาแพง 3.3 เหตผลเกยวกบการจดกจกรรม 3.3.1 ความเขมของกจกรรมหรอความหนกของการฝกซอมไมเปนทพอใจ เชน เบาเกนไป หรอหนกเกนไป ไมสอดคลองกบจดมงหมายทตงไว หรอทาใหเสยการเรยน การทางาน หรอสงคมสวนอน ๆ 3.3.2 ไดรบบาดเจบจากกจกรรมนน ๆ 3.3.3 กจกรรมนาเบอ ไมหลากหลาย ไมมตวใหเลอกตามทตองการ 3.3.4 สนใจกจกรรมอน จงเลกเลนกฬาหรอออกกาลงกายนน ๆ โดยเฉพาะเดกหรอเยาวชนทมกเปลยนความสนใจตลอดเวลา 3.3.5 ไมประสบผลสาเรจตามทตงใจไวในการเขารวมกจกรรม จากหลกการทกลาวมา จะเหนไดวาแรงจงใจททาใหคนเรมออกกาลงกาย และยงคง ออกกาลงกาย เกดจากเหตผลหลายประการแตกตางกนไป Kavussanu and Roberts (1996) ไดศกษาเกยวกบแรงจงใจในการออกกาลงกาย ซงมความสมพนธกบการยอมรบแรงจงใจภายในและความภาคภมใจในตนเอง กลมตวอยางเปนนกศกษาในวทยาลยทลงทะเบยนเรยนวชาเทนนส จานวน 285

56

คน เปนเพศชาย 147 คน เพศหญง 119 คน พบวา ผชายและผหญงมความแตกตางกน โดยผชายมการกาหนดเปาหมายและใหความสาคญในความเกง ความสามารถ เปนความภมใจในตนเอง ในผหญง แรงจงใจในการกระทาหรอเขารวมกจกรรมและความภาคภมใจในตนเอง จะเกดขนเมอสามารถทาไดตามมาตรฐานความเปนจรง แรงจงใจมสวนเกยวของกบการเรมเลน คงเลน และเลกเลนกฬาและออกกาลงกาย นกจตวทยาการกฬาและการออกกาลงกายจงควรศกษาและเขาใจแรงจงใจใน 3 สถานการณเพอปองกน แกไข ปรบปรงใหคนเลนกฬาและออกกาลงกายมากขนจนเปนสวนหนงของการดาเนนชวตประจาวน

แบบสอบถามเกยวกบแรงจงใจในการออกกาลงกาย

แบบสอบถามเปนเครองมอทางดานจตวทยาการออกกาลงกายและกฬาประเภทหนงทใชในการศกษา วจย เพอใหเกดความเขาใจถงพฤตกรรมตาง ๆ และเปนขอมลในการนาไปประยกต และพฒนาศกยภาพของนกกฬาและประชาชนทวไป Markland and Hardy (1993) ไดพฒนาแบบสอบถามแรงจงใจในการออกกาลงกาย (Exercise Motivation Inventory: EMI) เพอเปนเครองมอคนหาเหตผลของการออกกาลงกายมากขน ประกอบดวย 12 ดาน คอ การจดการความเครยด การจดการดานนาหนก การพกผอน การเปนทรจกของสงคม ความสนกสนานนเพลดเพลน ดานรปราง พฒนาบคลกภาพ ไดประกอบกจกรรมรวมกน การปองกนความเจบปวย การแขงขน สมรรถภาพทางกาย และปญหาดานสขภาพ มการศกษาวจยหลายเรองสนบสนนความนาเชอถอของ EMI และพบวา EMI สามารถแยกแรงจงใจของผหญงทเขารวมเตนแอโรบคในชมชน กบกลมทเขาเปนสมาชกชมรมลดนาหนกทใชการเตนแอโรบควาแตกตางกนได ซงอธบายโดยใชทฤษฎการลขตตนเอง (Deci & Ryan, 1985) ตงสมมตฐานวา กลมทเตนแอโรบคในชมชน เกดจากแรงกระตนภายในมากกวากลมชมรมลดนาหนก จากการวเคราะหสามารถแบงแยก 2 กลมไดอยางมนยสาคญทางสถต ในประเดนคาถามทเกยวกบ ความสนกสนานเพลดเพลน การพกผอน การพฒนาบคลกภาพ สมรรถภาพทางกาย การจดการความเครยด แลพการประกอบกจกรรมรวมกน แบบสอบถามแรงจงใจในการออกกาลงกาย (EMI) มจดออนเกยวกบปจจยดานสมรรถภาพทางกาย ในขอคาถามเกยวกบการออกกาลงกายเพอสมรรถภาพทางกายอาจหมายถง ความออนตว ความแขงแรงของกลามเนอ ความเรว และความอดทน ซงไมสามารถแยกได และ การวดแรงจงใจทเกยวกบสขภาพ ดานปญหาสขภาพ การปองกนการเจบปวย ตางใหผลลบทงสน แรงจงใจภายนอกบางอยางอาจมความสาคญมากตอคนจานวนหนง โดยเฉพาะผทออกกาลงกายเพอ

57

เปนทหนงในการแขงขน (Dishman, 1987) EMI ใชเฉพาะผทกาลงออกกาลงกายเทานน จงควรปรบปรงเพอหาคาตอบจากผไมไดออกกาลงกายดวยซงคาตอบททไดจะกอใหเกดประโยชนแกการหาวธใหม ๆ ไปใชกบผไมออกกาลงกาย ปญหาอกประการหนงของ EMI และเครองมออน ๆ คอ การขาดทฤษฎมาสนบสนน โดย EMI อางถงในทฤษฎการลขตตนเองอยางผวเผน ในแงทวา แรงจงใจสามารถเกดขนไดจากภายในและภายนอก ปญหา คอ การจดการใหกลมตาง ๆ ไปอยในกลมภายในหรอภายนอกใหได ตวอยางเชน ปจจยทเกยวของกบสมรรถภาพทางกายเกดไดจากแรงจงใจภายในและภายนอก ถาตองการใหรางกายแขงแรงมากขนเปนแรงจงใจภายใน แตถาตองการใหมความสขกบสมรรถภาพรางกายเปนแรงจงใจภายนอก เปนตน การรถงระดบของแรงจงใจในการออกกาลงกายมความ สาคญอยางยงตอปฏบตการสงเสรมการออกกาลงกาย เนองจากความเขาใจถงแรงจงใจของแต ละคน ทาใหชวยในการออกแบบชนด หรอประเภทของการออกกาลงกายไดเหมาะสมกบความตองการของแตละคน (Williss & Campbell, 1992) จากเหตผลดงกลาว Markland and Ingledew (1997) จงไดพฒนาปรบปรงแบบวดแรงจงใจในการออกกาลงกายตนแบบ (Original EMI) เปนแบบวดแรงจงใจในการออกกาลงกาย (Exercise Motivation Inventory-2: EMI 2) โดยเพมปจจยและขอคาถามดานสมรรถภาพทางกายและสขภาพใหครอบคลมมากขน มการปรบเปลยนแบบสอบถามเพอใชไดกบคนไมออกกาลงกายและคนออกกาลงกาย โดยประกอบดวย 51 ขอคาถาม 14 ดาน คอ การจดการความตงเครยด ความกระปรกระเปรา ความสนกสนานเพลดเพลน ความทาทาย การเปนทรจกของสงคม การไดประกอบกจกรรมรวมกน การแขงขน ปญหาดานสขภาพ การปองกนการเจบปวย การมสขภาพด การจดการดานนาหนก ดานรปราง ดานความแขงแรงและอดทนของรางกาย และดานความคลองตว และ จากผลการศกษาพบวา EMI 2 มความเทยงตรงใชไดทงเพศหญงและเพศชาย และกลมผ ออกกาลงกายและไมไดออกกาลงกาย การวจยเพอพฒนาแบบสอบถามแรงจงใจในการออกกาลงกาย (EMI 2) เปนภาษาไทยในประชาชนเพศชาย 165 คน เพศหญง 129 คน อาย 18-28 ป (20.89 ± 2.53) โดยวธการแปลกลบ (Back Translate) จากแบบสอบถาม EMI 2 ฉบบภาษาองกฤษ โดยผเชยวชาญทางจตวทยาทวไป จตวทยาการกฬา วทยาศาสตรการกฬา และภาษาศาสตร พบวา แบบสอบถาม EMI 2 ซงแบงลกษณะของแรงจงใจทเปนเหตผลในการออกกาลงกายออกเปน 14 ดาน จากการวเคราะหคาสมประสทธแอลฟาของแบบสอบถามแรงจงใจมคาความเชอมนเทากบ .94 โดยมคาความเชอมน แตละดานอยระหวาง .69-.85 แสดงวาแบบทดสอบ EMI 2 ฉบบภาษาไทยมความเทยงตรงและความเชอมน (วรรณ เจมสรวงศ, 2547)

58

จากการทบทวนเอกสารวชาการและงานวจยทเกยวของจะเหนได การออกกาลงกายมประโยชนตอสขภาพ สงผลใหคนมสขภาพกายและสขภาพจตทด การทคนจะออกกาลงกายในระดบทเปนประโยชนตอสขภาพมปจจยตาง ๆ มาเกยวของ ซงคนแตละคนมปจจยสวนบคคลทแตกตางกน และมแรงจงใจทแตกตางกน ซงคนทกคนตองอาศยแรงจงใจนเพอกอใหเกดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพโดยการออกกาลงกายในแตละขนตอนตงแตเรมออกกาลงกายจนถงการ ออกกาลงกายจนเปนกจวตรประจาวน ในการวจยครงนผวจยไดนาแบบสอบถามแรงจงใจใน การออกกาลงกาย (EMI 2) ทไดรบการพฒนาและทดสอบความเชอมน ความเทยงตรงทงในตางประเทศ และในประเทศไทย มาใชในการศกษาปจจยสวนบคคลตอแรงจงใจและพฤตกรรมการออกกาลงกายของประชาชนอาเภอเมอง จงหวดชลบร เพอผลการวจยทไดจะเปนประโยชนตอการสงเสรมสขภาพดวยการออกกาลงกายของประชาชนตอไป