SINIF YNETM

SINIF YNETM

Giri

Eitim szcnn farkl tanmlarnn ortak yan, onun, davran deitirme, davran oluturma amal etkinlikler btn olmasdr. retim, renme, davrann salanmas amacyla yaplan n abalardr, insanlarn renim dzeylerinin gstergesi diplomalar, eitim dzeylerininki ise davranlardr. Terli iken souk su imemek, yemekten sonra dileri fralamak, ulam akmn engellememek iin yolun sandan yrmek gerektiini bilen ama bu davranlar uygun artlarda yapmayan insan, renmi ama eitilmemitir. renimin yalnzca cahillii giderdiini belirten halk deyiimiz de bu yargnn farkl bir anlatmdr.

Toplumsal yaammza bu adan baktmzda, renim dzeyi yksek olan ok sayda insann azmsanmayacak saydaki davrannn, bilmesi gereken yasal-dnsel kurallara, ou kez bilinsiz olarak uymadn grrz. Bu davranlarn sreklilik kazanmas durumunda o kiiler iin, retilmi ama eitilmemi denebilir.

Eitimin nart olan retim - nk, rastlantlar dnda, bilmediimiz bir eyi yapamayz- ne yazk ki eitimin garantisi olamamaktadr. Bu durumda, renme iin kullanlan kaynaklarn insanlar hedefe yeterince gtremedii sylenebilir.

Kltrmz, bildii gibi davranmayan elbette uygun artlarda-srtnda kitap yk tayan uzun kulakl yk hayvanna benzetmektedir: kisi de tad bilgiye gre davranmyor. Bu tr insan, yalnzca gelecein bilgiye dayal hizmet dzenekti yapsna deil, bugnn toplumuna bile uygun deildir. Bilgiyi tayan ama kullanamayan deil, nasl reneceini bilen, gerek bilgilere ulaabilen, bildii gibi davranan, dnerek yeni bilgiler retebilen, sorun zen insanlara gereksinim vardr.

Nasl bir renme salayalm ki zamanla abuk unutulmasn, uygun artlarda davrana dnebilsin sorusunun yant verilmelidir. Nitelikli bir renmenin salanp, bu bilgilerin uygun artlarda davran olarak da gsterilebilmesinin artlarna ek olarak, renilenlerin yinelenmesi, somutlatrlmas, yaplarak deneyim ve alkanlk

salanmas, gerekliliine inanlp dnsel olarak da eyleme hazr bulunulmas saylabilir. Bunlarn gerekleecei dzenein oluturulup srdrlmesi, gelitirilmesi, retmenlerde snf ynetimi becerilerinin bulunmasn gerektirir.

retmenler, bilgi tayc ve aktarc deil, bilgi kaynaklarna giden yollan gsterici, kolaylatrc birer eitim lideri olmaldr. Okullarmzn bir rnek ve snrlanm yaplan buna uygun olarak deitirilmeli, yalnzca yaptn doru yapan deil, doru olan yapan insanlar yetitirilmelidir (Schlechty, 1991: 41, 42).

Eitim, yalnzca okullarda gerekletirilen bir etkinlik deildir, ama okul, eitim amacyla kurulmu zel bir evredir (Bursalolu, 1987: 58). Okulun varl, bu zel evrenin oluturulup denetlenmesi amacndan kaynaklanmtr (Lemlech, 1988: 165).

Okul denen zel evrenin temel ilevinden biri, rencileri d evrenin glklerinden korumak, onlara yaam kolaylatrmaktr. Bu iler iin yetitirilmi byklerin -ynetici, retmen ve dier grevlilerin- srekli denetiminde olan okulda, bu kiilerin her tr yardm ve desteini bulan renciler iin yaam, okulda, d evredekinden daha kolay olacaktr. Okulda bilgilerin verilii de kolaydan zora, basitten karmaa bir dzen iindedir.

Okulun ikinci ilevi, d evrede kolay rastlanabilecek olan istenmeyen davrantan okuldan ieri sokmayarak, renci davranlann temizlemektir. Kumar, alkol, kfr gibi renci iin istenmeyen yaam geleri okula alnmaz, okulda ho grlmez. Yasal metinler, bu dav-ranlarn grlebilecei iyerlerinin, okulun yaknnda yer almasn yasaklar. Bylece, gelecein toplumunun istenmeyen davranlardan arndrlmas, gen yata bunlarn zararl etkileriyle karlamamas salanmaya allr.

Dengeleme, okulun nc ilevidir. Okulun dndaki evrede, insanlarn kiisel zellikleriyle aklanamayacak dzeylerde yaama farkllklan grlr. Bu arpc farklar, toplumun g dengesini deitirerek huzurunu, bann bozar, gelimesini engeller. Gelecein toplumunun bar ve huzur iinde yaamas, bu farklann aklanabilir, mantkl bir dzeyde tutulmasna baldr. te okul, bu an farklarn kendi snrlan iinde sergilenmesine, yaamasna izin vermeyen, toplumsal yaamda olmayan dengeyi kendi snrlar iinde kurmas gere-ken bir kurumdur. Bu nedenle btn renciler, u veya bu renk ve biimde nlk veya forma giyerler; ayn retmenlerden yararlanrlar; ayn sralarda otururlar. D evrenin ok farkl artlarnda yaayan renciler, okula geldiklerinde, benzer artlarda, yan yana olur, birbirlerinin yaama biimlerinden etkilenir, birbirlerini daha iyi tanr, anlarlar. Okuldaki grevliler, okulun bu ilevlerinin farknda olarak davranmaldr.

Okulun sahip olduu - olabilecei kaynaklarn eitsel amalar iin kullanm, eitim ynetiminin kalitesine baldr. Bu kalite, eitim ynetimi sra dizininin (hiyerari) her basamanda yer almaldr. Bu basamaklardan biri de snf ynetimidir.

Snf Ynetimi ve Boyutlar

Snf ynetimi, eitim ynetimi sra dizininin ilk ve temel basamadr.

Snf, rencilerle yz yze olunan bir yerdir. Eitimin hedefi olan renci davrannn olumas burada balar. Eitim iin gerekli birincil kaynaklar olan renci, retmen, program, kaynaklar, snfn iindedir. Eitim ynetiminin kalitesi, byk lde, snf ynetiminin kalitesine baldr.

Etkili bir eitimin deikenleri arasnda en ok yer kaplayanlar, snf ynetimine ilikin zelliklerdir: Snf iklimi, etkileim dzeni, iyi ilikiler, renci katlm, rgtleme, davran dzeni (Brophy, 1988: 2, Harris, 1991: 817; Chiang, 1991: 2001).

Snf ynetimi, snf yaamnn bir orkestra gibi ynetilmesidir (Lemlech, 1988: 3): iinde renmenin gerekletii bir evrenin oluturulabilmesi iin gerekli olanak ve srelerin, renme dzeninin, ortamnn, kurallarnn salanmas, srdrlmesidir (Brophy, 1988: 2; Montero-Sieburth, 1989: 4; Doyle, 1986: 394); retmen ve rencilerin alma engellerinin en aza indirilmesi, retim zamannn uygun kullanlmas, etkinliklere rencilerin katlmnn salanmasdr (Kearney and Others, 1985: 19); snftaki kaynaklann, insanlann, zamann ynetimidir (Haigh, 1990: 13).

Snf ynetimi etkinliklerinin bir boyutunu, snf ortamnn fiziksel dzenine ilikin olanlar oluturur: Snfn genilii, snf alannn eitli etkinliklerin yapm iin blmlenmesi, s, k, grlt dzenekleri, renkler, temizlik, estetik, eitsel aralar, oturma dzeni, rencilerin gruplanmas, bunlann balcalandr. Fiziksel dzenlemeler, rencinin rahat etmesini salamak, okul ve snfn ekiciliini artrarak rencinin okula isteyerek gelmesini gerekletirmek renmeyi kolaylatrmak amalan iin yaplr. "Eitim" olarak tanmlanan davran deiiklii, uygun ortamlarda gerekleir.

Snf ynetiminin ikinci boyutunu plan-program etkinlikleri oluturur. Amalar esas alnarak, yllk, nite, gnlk planlarn yaplmas, kaynaklarn belirlenip dalmnn salanmas, i ve ilem srelerinin belirlenmesi, ara salama, yntem seme, renci zelliklerini belirleme, geliimlerini izleme ve deerlendirme, renci katlmn dzenleme, bu grupta ele alnabilir. Bu etkinlikler, gemii ve var olan durumu ele alarak gelecei grme ve ekillendirme amal abalar olarak grlebilir.

nc boyut, zaman dzenine ynelik etkinliklerdir. Etkili retim, renmeye ayrlan zamann okluuna ve etkili kullanmna baldr (Montero-Sieburth, 1989: 11; Morris, 1990: 81). Snf iinde geirilen zamann eitli etkinliklere dalm, zamann dersd ve bozucu etkinliklerle harcanmamas, skcln nlenmesi, rencinin zamannn ounu okulda-snfta geirmesinin salanmas, devamszln ve okuldan ayrlmalarn nlenmesi, bu boyut iinde grlebilir.

Snf ynetiminin drdnc boyutunu iliki dzenlemeleri oluturur. Snf kurallarnn belirlenip rencilere benimsetilmesi, snf yaamnn kolaylatrlmasna ynelik renci-renci, renci-retmen iliki dzenlemeleri, zellikle, bir sonraki boyut olan dav-ran da ekillendirici etkinliklerdir.

Beinci boyut, davran dzenlemelerinden oluur. Snf ortamnn istenen davran salayabilir hale getirilmesi, snf ikliminin olumlulatrlmas, sorunlarn, ortaya kmadan nce tahmin edilmesi yoluyla istenmeyen davranlarn nlenmesi, snf kurallarna uyul-masnn salanmas, yaplm olan istenmeyen davranlarn deitirilmesi bu boyuta ilikin olarak sylenebilir. Snf ynetimi, baka alardan da boyutlanabilir.

Snf Ynetimi Modelleri

Snf ynetimi etkinliklerinin zaman boyutu, bu etkinliklerin eitlenmesini salayarak, bunlan farkl modellere balamay kolay-latrr. Bir eitim yl btn iinde, nce bu btnn, sonra da gerek-sinim duyulan zamanlarda btn iindeki tek tek etkinliklerin veya et-kinlik gruplarnn, farkl modellerle yrtlmesi gerekebilir. Model seimi ve kullanm, amalara, kaynaklara ve gereksinimlere gre deiir.

Eitim alanndaki gelimeler, toplumsal gelimelere de bal olarak, snf ynetimi modellerini baskcdan demokratie, ekil 14 ynelimliden ama ynelimliye, retmen arlkldan renci arlklya ynlendirmitir. Bu ynelimlerin seimi, yine de ynetim durumuna, ortama, olaylara, snf sisteminin evresine gre kaymalar gsterebilir. rnein, ynetim algs ekil arlkl olan bir okulda retmen, ama ynelimli modeli kullanmak iin bu ekil zelliklerinde deiiklik yapmaya kalktnda, okul ynetiminin tepkisiyle karlaabilir. Bu tepki alamazsa, retmenin benimsedii modelde, tepkiye yant verici deiimler gerekebilir.

Snf ynetimi modelleri, tepkisel, nlemsel, geliimsel ve btnsel olarak gruplanabilir. Her modelin kullanmnda, farkl yntemler uygulanabilir. rnein, tepkisel modelin kullanmnda, demokratikliin veya renci arlkl olmann seenekleri, birer yntem olarak uygulanabilir: Snfa kitap ve defter getirmeyen bir renci davrannn deitirilmesi amac ile tepkisel modeli kullanrken, renciyle grme, veliyle haberleme, okul ynetiminden yararlanma, aileye d destek salama, yerel ynetimlerden yararlanma, hukuk sistemini devreye alma yntemlerinden birini veya birkan kullanabilir. Yntem seimi, amalara, olaya, taraflarn zelliklerine gre deiir. Bu yntemlerin kullanl biimleri farkl teknikler olarak grlr: renciyle grme ynteminde, dorudan grme teknii kullanlarak kitap ve defteri konu edilip soruna yaklalabilecei gibi, asl konunun o olduu farkettirilmeden, baka bir konu ile giri yaplp defter ve kitapla ilgili olanlar, sanki asl konu o deilmi gibi ele alnarak dolayl grme teknii kullanlr. kinci teknik, duyarl yksek, ekingen ocuklarda ve aka tartlmas rahatszlk yaratabilecek konularla ilgili konumalarda daha uygundur.

Tepkisel model, istenmeyen bir dzenleni sonucuna veya bir davrana tepki olan snf ynetimi modelidir; amac, istenmeyen durum veya davrann deitirilmesidir. Bu anlamyla, snf ynetiminin klasik modeli olduu sylenebilir, ileyii, istenmeyen sonu-tepki eklindedir. Dzen salayc dl-ceza tr etkinlikleri ierir. Etkinliklerin ynelimi, gruptan ok bireyedir. Bu. modele sk bavurmak zorunda kalan retmenin, snf ynetimi becerilerinin yksek olmad, dier modeli gereince kullanmad sylenebilir. Modelin zayf ynlerinden birisi de her tepkinin bir kar tepki dourur olmasdr. Ama snfta istenmeyen bir davran ve sonu olumusa, bu modelin kullanlmasna da gereksinim duyulabilir.

nlemsel model, planlama dncesine bal, gelecei kestirme, istenmeyen davran ve sonucu, olmadan nleme ynelimlidir. Amac, snf sorunlarnn ortaya kmasna olanak vermeyici bir dzenleni ve ileyi oluturarak, tepkisel modele gereksinimi azaltmaktr. Bu model snf etkinliklerini bir "kltrel sosyalleme sreci" olarak ele alr, snfta, yanl davrana olanak vermeyen bir sosyal sistem oluturmaya alr. Eitim ncesi dzenlemeleri, istenen davrann kolayca gsterilebilecei bir ortam, istenmeyen davrantan uzaklatrc kurallar, plan ve programlar, hazrlklar ierir. Etkinlikler bireyden ok gruba yneliktir (Jacobsen and others, 1985: 243; Harris, 1991:157).

Geliimsel model, snf ynetiminde rencilerin, fiziksel, duygusal, deneyimsel geliim dzeylerinin gerektirdii uygulamalarn gerekletirilmesini esas alr; bir ugulamaya geilmeden nce, rencilerin ona bu alardan hazrlanmasn ngrr.

Jacobsen (1985: 244) bu modeli drt basamaktan oluturur.

Birinci basamak, onuncu yaa kadar sren, nasl renci olunacann renildii zamandr, retmene ok i der,

kinci basamak, on-oniki ya aras dnemdir. Snf ynetimine verilen arlk azalr, renciler olgunlama yolunda, snf dzenine uymaya, retmeni honut ermeye isteklidir.

nc basamak, oniki-onbe yalan arasdr. renciler, zevk ve destek almak iin birbirlerine bakarlar, yetke grnts verirler. retmeni skntya sokmay seebilir, bunun sonunda arkadalarnn beenisini de kazanabilirler. Snf ynetimi kurallarnn nedenlerini ararlar.

Drdnc basamak lise yllandr. renciler, kim olduklarn, nasl davranmalar gerektiini anlamaya balarlar, sosyalleir, akllanrlar, ynetim sorunlar azalr. ocukta ana baba ve yetikinlerin etkisi, yirmi ya dolaylarna kadar gittike azalr, sonra artar. Arkadalarnn etkisi ise gittike artar. Bu iki etkinin kesitii oniki ya dolay, retmen ve ana baba iin sknt yllandr (Brophy, 1988: 6, 7).

Snf ynetimi alglarn btnletiren btnsel snf ynetimi modelinde nlemsel snf ynetimine ncelik verme, grubu olduu kadar bireye de ynelme, istenen davrana ulaabilmek iin istenmeyenin nedenlerini ortadan kaldrma vardr, istenen davrann uygun ortamlarda gerekleecei bilincine dayanarak ortam dzenlemeye, btn nlemsel ynetim abalarna karn oluabilecek istenmeyen davranlar dzeltmek amaayla tepkisel ynetim aralarndan yararlanmaya allr. Bu etkinlikler srecinde seilecek davran rgleri, rencinin geliim basamaklar ile uyumlu olanlardan seilir. Bu model iin snf ynetiminin sistem modeli denebilir. Modelin evre boyutunda; okul, aile, bo zaman etkinliklerinin yer ald arkada evresi vardr.

Snf Ynetiminde Etkililik

Snf ynetimi, rencilerin etkili bir davran rnts kazanmalar yannda, davranlann anlama ve ynlendirme yollarn gelitirmelerine de yardma olmaldr (Jacobsen and others, 1985: 223). Her davrann bakalan zerindeki etkilerini kestirebilme, bunlan olumlulatrabilme, insanlarn "bir topluluun yesi" olmaktan kp "bir toplumun yesi" olmaya yneldiklerinin temel gstergesidir (Otta-way, 1966: 1-10).

Snf ynetimi kararlan, rencileri kontrolden ok, eitimin kalite ve srekliliini salamaya ynelik olmaldr (Brophy, 1988: 2). tyi bir snf ynetimi, iyi bir retime bamldr. 8u anlamda snf ynetimi ara, kaliteli bir eitim amatr.

renci baarsnn deikenlerinden biri, belki balcas snf ynetimidir.

Aratrmalar, renci zelliklerindeki farklar kadar, snfn yap ve ynetimindeki farklarn da baary belirleyici olduunu gstermitir. Bir snfta baanl olan retmen, benzer rencilerin bulunduu baka bir snfta baarsz olmutur (Pauly, 1991: 29, 31, 43).

Snf ynetimi, ok ynl ve uzun abalar isteyen, g bir itir, Hergn saatlerce kalabalk bir renci grubuyla beraber olmak, yaplacak her davran ayrntsyla planlamak, gereklemesini salamak, snftaki her eyden her an haberli olmak kolay deildir. renciler, uzun sre oturarak, derse ilgilerini veremezler. retmenin, erken-ge, kolay-g renen, normal-zrl rencilerle ayr ayr ilgilenmesi de gerekir. Snfta ok ynl ve karmak bir ilikiler a vardr. Ne yazk ki baz retmenler bunun farkna bile varamazlar. Snftaki herkesin zellikleri, dierlerinin davrann etkiler. retmen ve rencinin davran, snfta, herkesin inceleyebilecei ekilde ortada olduundan, insanlarn duyarl, alnganl artabilir. Snfta herkes, ders dnemi boyunca, herkesin ak denetimindedir (Jacobsen and others, 1985: 233; Pauly, 1991 37-40).

renciler geliim evrelerine gre, snf ynetimi uygulamalar da deiir, ilk yllarda ocuklar, snfta kural, ilem dizin ve adetlere daha ok gereksinim duyarlar.

Bir-iki yl iinde bunlar renilmi olabileceinden, arlktan azalr. Kural ve ilem dizinler, eitim iin ara olarak kullanlmaldr. Daha st snflarda genlik a balar, dzene uyum sorunlar artar, renciler, yetikinlerin yetkesine kzmaya, tavr almaya balarlar. zellikle bu ada retmenlerin daha duyarl davranmas gerekir.

Emir yerine istek bildiren anlatmlara ynelme, rencinin alnganln, ekingenliini hesaba katma, retmenin alaca sesli-sessiz tepkileri farkllatrr. Daha sonraki yllarda genlik ann aksilikleri geer, ders konularna ynelim artar (Brophy, 1988: 6,7).

Snf ve rencilerin zellikleri deitike, ynetsel uygulamalar da farkllamaldr. Dk yetenekli rencilerin ounlukta olduu snflarda, daha ok zaman gereksenir. Kalabalk snflar, daha ok dzen almas ister. Benzeik snflar, daha az sorun yaratr (Brophy, 1988: 7). Snf ynetimi davranlarnn seiminde bu zellikler dikkate alnmaldr.

Snf ynetiminin deikenleri, renci, retmen, ortam, okul ve eitim ynetimi, evre olarak sralanabilir (Jacobsen and others, 1985: 234; Wrag, 1985: 202; Harris, 1991: 157). Etkili bir snf ynetiminin dnmcl (kritik) gesi retmendir, nk o dier gelerin btnletiricisi ve bir dereceye kadar da belirleyicisidir. retmenin yeterlikleri artrlp, bunlarn kullanmnn temel deikeni olan meslee kar tutumu olumlulatrlmadka, iyi bir snf ynetimi beklenemez.

Etkili bir snf yneticisi olarak retmenin, snf eitim iin hazrlamas, snf kural ve srelerini belirleyip retmesi, retimi dzenleyip srdrmesi, rencilerin uygun davranmasn salamas beklenir (Harris, 1991: 158).

Eitim ortam, snfn fiziksel, davransal ve retim ortamlarnn bileimiyle oluur. Amalara ulamaya en uygun fiziksel dzenlemeler, ok ynl hazrlklara dayal etkili bir eitim plan, bu plann uygulannda gzlenmek istenen retmen ve renci davran rntleri, ortamn geleri olarak grlebilir.

zellikleri, hazr oluu, beklentileri, davranlaryla renci; ortam ve olanak salayc, kolaylatrc, destekleyici olarak okul ynetimi ve evre, snf ynetimini bu alanlar asndan etkilerler. Etkili ynetilen snfta, rencilerin grevle ilgili olma dzeyi yksek, bozucu davranlarn dzeyi dk, retim zamannn amalar ynnde kullanl dzeyi yksektir (Harris, 1991: 157).

Snf Ynetiminin Snf D Deikenleri

Eitim urann hedefi olan davran, bireyin kiisel zellikleri ve evre deikenliklerinin etkileimiyle oluur (Gage and Berliner, 1984: 273; Tanner and Tanner, 1987: 132). Bireyin bir davrana "yapabilir" olarak hazr olmas, o davrann her zaman her yerde grlebilecei anlamna gelmez. Uygun davran ancak uygun artlarda gerekleir. Uygun evre salamak artyla, deitirilemeyecek davran olmad sylenebilir.

lgi, gereksinim, tutum, beklenti, isteklendirme kiiyi davrana iten glerle ilgili kavramlardr. Bunlar bireyin evresinden kaynaklanan, sorun olduklarnda da zmleri byk lde evrede olan durumlardr. evre-davran ilikisinin bu yan, retmenin evreyi temel kayg olarak almas gerektiinin baka bir kant olarak gzetilmelidir. Uzak evre

evre deikenleri bir davrann gdleyicisi olabilecei gibi, en-gelleyicisi de olabilir. Bu iki ynl etki, hem yakn, hem de uzak evreden gelir. Burada yakn evre, rencinin her gn iinde bulunduu evre olarak alnmtr: Snf, okul, aile, bo zaman geirme alanlar. Uzak evre, onu zaman zaman etkileyen dier gelerden oluur. Bunlar, kendi toplumunun yaama biimlerinden, eitli aralarla edindii, dier lkelerin insanlarnn yaama biimlerine kadar uzanr.

Birey ve kurumlann etkililik gstergelerinden biri de kontrol edebildii iliki evresinin geniliidir. Okul ve retmenden beklenen, snf ve okulun olasnca uzak evresini etkileyebilmesi olmaldr.

lkelerin yaama biimlerindeki farklar, snftaki rencilerin davran nedenlerinde de fark oluturur (Hamilton and others, 1989: 556). Bu sonu bize, snftaki bir rencinin davran ile uraan bir retmenin gzetmesi gereken etkenlerin ne kadar geni bir evreden geldiini gsterir. retmenin bu kadar geni bir evre iin bile yapabilecei iler vardr: Olumsuz davran rneklerini sergileyen basnyayn aralarnn ilgilileriyle, okul ve eitim st rgtleri dzeyinde iletiim kurularak, deitirilmesine allabilir. Bunun iin aile ve ilgili dier kurumlardan yardm istenebilir.

Sorunlar uygar insanlar olarak zmenin, hakkn yasal yollarla arayp almann rnekleri yerine, hakkn, hatta hakk olmayan bile g kullanarak alanlarn kahraman olarak yer ald, kazand filmler, eitsel amalara ters bu davranlar karsnda, retmenin abalanna fazla baar ans tanmaz. rencilerin, toplumsal yaamda da karlalan bu tr olumsuz rneklerden etkilenmemesi iin, toplumsal yap ve ileyi, bu rneklere rastlanlmayan, rastlanldnda da baanl olamayacaklar ekilde kurulmaldr. Bu durum, eitim ve snf ynetimi konusunda, lke yneticilerinin sorumluluk biimlerinin de gstergesi olur.

Yakn evre

renci ve okul evresinin kltr yaps snf etkiler (Alton-Lee and Nuthall, 1993:50; Suryawikarta, 1993: 2231). Sokak kltrnn basklan, su ilemeye kadar iter (Farrel and others, 1988: 489). Bunlarn etkileri, renciler araclyla snf iine yansr. retmenin snf yneticisi olarak rol, bu etkilerin olumlularndan yararlanp, olumsuzlarn nleyebilmektir.

retmen, toplumu bir snf gibi kullanabilmelidir. Bu, rencinin yaam alann geniletir, yaamn zenginletirir, rendiklerini uygulama, pekitirme olana verir. Bu yolla renci, rendiklerinin yaamn nasl kolaylatrdn grr (Wood, 1992: 209).

evrenin bir snf gibi kullanlabilmesi iin, nce retmen evreyi tanmal, kltrel gemiini, bugnn, kaynaklarn, gl ve zayf ynlerini, deiim ve deiime direnim glerini bilmelidir. Bu abalar okulca da ele alnmaldr. Okul, evreye yapabilecei ve evreden alabilecei katklar bilmeli, planlamak ve eyleme gemelidir. rnein, ilkokulda temizlik ve salk nitesinin ilenmesinde, okul evresindeki bir sokan rencilerce temizlenmesi salanabilir. Bu srece sokaktaki insanlan katabilmek iin, kaplan alnarak, "sokanzn temizlenmesinde size yardm etmek istiyoruz, izin verir misiniz"? denerek, onlann sorumluluklar hatrlatlabilir. Bylece hem bir nitede renilenlerin bir ksm davran olarak gerekletirilmi, renciler deneyim kazanm, hem de dier insanlann evre temizlii konusunda ne yapmalan gerektii uygulamal olarak onlara gsterilip, evrenin eitimine katkda bulunulmu olur.

evrede rastlanan olumsuz davranlarn deitirilmesi, snf etkinliklerinin evreye tanmasyla gerekletirilebilecei gibi, evrenin okula tanmasyla da salanabilir. Okulun eitsel kol etkinlikleri veya snf-evre ibirlii ile, snf veya okulun dzenledii eitli etkinliklere veliler ve evre insanlan davet edilir. Bylece renciler snfta rendikleri olumlu davran rneklerini, bir tiyatro, iir etkinlii, beceri sergileri gibi gsterilerle evre halkna sunmu olurlar. evre halk da izleme yoluyla olumlu davran rneklerini renip gsterme ortam bulmu olur.

Bu konuda yetenekli velilerden, okul ve snftaki eitli grevler iin yararlanlabilir (Lemlech, 1988: 250).

renci davranlarnn kazanlmasnda en etkili ortamlardan biri de arkada gruplardr. rencinin yakn evresi iindeki bu gruplara girii ve gruptakilerin davran etkilenmeye allarak, rencilerin istenen davranlar kazanp gstermelerine yardma olunabilir. rencinin, okuldan ayrldktan sonra eve gidene kadar, nerelerde, kimlerle neler yapt bilinmeye allmaldr. Bu konuda retmen, okul, aile ibirlii yapmaldr.

Arkada gruplan, bunlarn etkinlik trleri, davran biimleri bilinmeli, ocuk, istenen davranlar gsteren gruplara yneltilmeli, gerektiinde bu ilgi ve iliki gruplan ailelerin de yardmyla okulca oluturulmal, onlara olanak salanmaldr.

Amac rencileri eitmek olan okul, evresini de eitmelidir. Bunu yaparsa, o evreden okula gelecek rencilerin baz davrantan daha okula gelmeden dzeltilmi olur. Aksi halde, evredeki istenmeyen davran rnekleri snfa kadar girer, snf ortamn bozar, eitsel amalarn ve snf ynetiminin engellerini oluturur.

Aile

Yakn evre iinde olmasna karn, renci davrannn dnmcl bir deikeni ve kontrol daha kolay olan bir evre olduundan, aile, ayr bir altbalk altnda ele alnmtr.

Eitim ailede balar. Kiilik yapsnn temel davranlar byk lde ailede elde edilir. Bunlarn sonradan deitirilmesi ok g olur. Tembel-alkan, dorucuyalana, psnk-giriken, bencil-diercil benzeri ikilemlerin kazanlmas ailede balar, geliir, ou zaman da pekiir.Okulun bunlan deitirebilmesi gtr, uygun zm, nceden aileyi etkilemektedir.

Ailedeki birey says, renci davrannn etkenlerinden biridir (Suryavvikarta, 1993: 2231). Kalabalk aileler ocuklaryla ilgilenmeye daha az zaman ayrabilirler. Bunlar zerinde ailenin etkisini azalr. Az ocuklu ailelerin ocuklan bencil ve martlm olabilir. ocuk saysnn okluu, ailenin artan grevlerini yerine yeterince getirmesini gletirecei iin, snf da olumsuz etkileyecektir.

Gelir durumu, ailenin dier ynlerini de. etkileyen bir deikendir. renci gereksinimlerini karlayabilme ve bundan kaynaklanan dav-ran deiikliklerini belirleyebilme, gelire bamldr.

Eitim durumu, hem retme, hem de rnek olma yoluyla, renci davranlarn etkiler. Ailenin meslek zgemii, bunun bir boyutunu oluturur. Baz aileler bu zelliklerinden ocuklarn srekli yararlandrrken, bazlar ilgisiz kalabilir.

Salkl bir geliim iin aile, ocuun zsaygsn, gvenini gelitirmeye almaldr.

Oysa, ana babann mkemmeliyeti, sabrsz, yksek yeterlikte olmas buna pek izin vermez. ocuk bu zellikler altnda ezilerek umutsuzlaabilir (Senge, 1993: 330).

Ailede atma, ocuk zerinde olumsuz etki yapar.Aile iklimi ile renci davran arasnda iliki bulunmutur. Ailelerince az destekle-nip ok kontrol edilen ocuklar, an hareketli davranabilmekte, insan ilikilerinde daha az dnceli, daha ok dmanca davranmakta; grev uyumlu olmadklarndan, baarlan dk, kendileri ie dnk bakalarna baml olabilmektedir (Margarit and Almougy, 1992: 406-411).

Aile basks ocuklar olumsuz etkilemektedir (Farrel, 1988: 489). Ana baba beklentileri, renci abas zerinde nemli bir g olmaktadr (Entwisle and others, 1988: 185). Beklentinin ok yksek veya dk olmas, olumsuz sonular dourabilmektedir. Anne babann renciden gurur duyduunu belli etmesi, onu baarya isteklendirmektedir (Hamilton and others, 1989: 565).

Aileyle ilgili olarak retmenin yapmas gerekenlerden ilki, ailenin tannmas, bunun arac da retmen-veli iletiimidir. Bu iletiim yzyze olabilecei gibi, yaz ve telefonla da olabilir. retmen, rencinin defterine yazd veya velisine iletmesi iin renciye verdii notlar aracl ile iletiim salayabilir. Ailelere haftalk, aylk okul-snf haberleri blteni gnderilebilir.

renciler araclyla szl iletiimin, yanl anlamalara neden olabilecei iin kullanlmamas yerinde olur (Cangelosi, 1988: 104).

Aileyle iletiim zaman gemeden gerekletirilmeli, telefon, fax gibi hzl iletiim aralar kullanlmaldr. Zaman gemi bir iletiim, amacna hizmet etmeyecektir. Grme eklindeki iletiim, yzyze olduundan ve esneklie olanak verdiinden daha iyi sonulara gtrebilir. Ama grme srecinde dikkatli olunmaldr. Baz anababalar, rencilikteki olumsuz deneyimleri nedeniyle, okulla ilgilemeyi rahatsz edici bulabilir. Dil ve giyim farklar, alma ve grme saatleri veliyi okuldan uzak tutabilir.

retmenlerin evre ve aileyi tanmas iin, mutlaka okul yaknnda oturmas gerekmez, alveri ve i ilikilerini evreyle kurmas da yeterli olabilir. Okul kaytlar, gvenilir olmak ve srekli yenilenmek artyla retmene kolay bilgi salar, ilikileri gelitirmek iin okul velilere almal, okul kaytlar onlarla paylalmal, gerekirse velilere bir kontrol listesi verilerek, snf ortam, retmen, renci, okul hakknda grleri alnmaldr (Lemlech, 1988: 222-235).

Aile-retmen grmesinden nce, retmenin grme plan yaparak zaman ve ierii belirlemesi, rahatsz edilmeyecek kk bir ortam semesi, gerektiinde rencinin de grmeye katlmas retmenin her renci iin bir gnlk tutmas, kiilerle ilgili yarglardan kanmas, iyi bir dinleyici olmas ve nce kar taraf dinlemesi, aileden ipular almaya almas nerilmektedir (Cangelosi, 1988: 104).

Ailenin zellikleri retmene davran esneklii tanr. Ailedeki birey saysn azaltmak retmenin yapmas gereken bir i deildir ama, en azndan artmasnn sakncalar uygun bir dille anlatlabilir. ok ocuklu ailelerden gelen rencilerin, bu deikenden kaynaklanan davran sorunlanndan bazlar daha anlayl, karlanabilir, zm iin ailenin bu zellii kullanlabilir.

Gelir durumunun olumsuzluu, baz davran nedenlerini bulup ortadan kaldrmakta yardmc olur. Eitim durumu dk ailelere, bu ynlerini glendirici neri ve imknlar bulunabilir. Eitim durumu yeterli ama ocuklanna kar ilgisiz ailelerin brakt boluk, okuldaki uygulamalarla giderilmeye allabilir.

Ailenin eitli zellikleri, rencilerin sorunlarnn zmnde retmen iin dorudan ve birincil kaynaktr. renciden beklenen davranlar aileye iletilmeli, renmenin artp, snf sorunlannm azalmas bylece salanmaldr. Aile, okulda renilenlerden herhangi birini ele alarak, bunun uygulannda ocua yardm edebilir. Bylece ocuk, okulun ve renmenin nemini daha iyi anlar.

Okul-aile ilikisinin iyi planland baz lkelerde, okullar aileye bir anababa takvimi gnderirler. Bu takvim, aileden beklenilenin hergn ocuuyla on dakika ilgilenmesi olduunu anlatan bir mektupla balar, her ayn her gn nelerin yaplmasnn beklendiini anlatan, yaplacak almalar gsteren sayfalarla srer. rnein, ilkretim okulu ikinci snftaki bir rencinin ailesine gnderilen takvimde, Eyll aynn onuncu gn iin "Bugn ocuunuzu okuluna gtrp ktphane kart alr", veya oni-kinci gn iin "Bugn ocuunuza be meyve ismi yazdrn, karlarna resimlerini yapsn", ya da, "Bugn bu takvimin onbeinci sayfasndaki ilemlerden ilk n yaptrp kontrol edin" yazldr. Aile bireyleri, ocuun gnnn en ok ksmn geirdii mekndakiler olarak, eitsel grevlerini yapmaldr. renmede ne aile okulun, ne de okul ailenin yerini tutabilir (Jacobsen and others, 1985: 247).

Okul

Snfn en yakn d evresi, st sistemi olan okulun, her zellii ve durumu, snf iini etkiler (Pauly, 1991: 94). Okulun sosyo ekonomik durumu, renci says, retmenin snfta kal sresi ile renci baars arasnda iliki bulunmutur

(Mayor, 1991: 1597). evrenin estetii de rencilerin tutum ve davranlarn etkilemektedir (Becher, 1993: 3741).

Okulun fiziksel yaps, grn, kullan, salk artlarna uygun olu alarndan uygun ve ekici olmaldr. Temiz, bakml iyi donanml okullar, yalnz morali deil, davran da etkiler (Johnson, 1990: 67). Okulun fiziksel yap zellikleri ve bunlann dzenlenii hakknda retmen, ynetici ve mimarlar farkl grler bildirmilerdir (Chapman, 1992: 2337). Bu grler, renci gereksinimleri ve eitsel amalarla karlatrlarak deerlendirilebilir. Lavabo, tuvalet, sra gibi kullanm alan ve aralan rencilerin geliim zelliklerine uygun olmaldr. Tuvalet bana den renci says ile, dersler arasndaki bo zaman tutarl olmaldr. Fiziksel yap ve dzenleniin ekicilii, renciyi zamann okul iinde kullanmaya yneltmeli, renci sokaa ynelme gereksinimi duymamal, bunun iin okulun ynetim plan, dersd zamanlan da kapsamaldr.

Okulun artlan deitike retmenlerin kendini ie verme davran da deimekte, bu deiim kdemi az olan retmenlerde daha ok olmaktadr

(Rosenholtz and Simpson, 1990: 252). Okulun kalitesi ile renci baars arasnda da iliki bulunmutur (Anderson, 1991: 746).

Okuldaki renci saysnn oalmas, sonnlann da artmas anlamna gelebilir. renci says drtyzn altnda olan okullarda basan, daha ok olan okullardan yksek, okul bykl ile renci baans ilikisi ters ve izgisel bulunmutur (Plecki, 1992: 1351).

renci saysnn artmas ile disiplin sorunlarnda da art grlebilmektedir (Bairnes, 1992: 3133). Byle okullarda yneticinin eitim liderlii davran da glemektedir (Schoch, 1993: 4161).

Kalabalk okullarda retim daha ok retmen merkezli, geleneksel, rencileri kritik dnmeye gtrc yazma ve dier etkinlik dzeyleri dk bulunmutur (Cain, 1992: 1331). Kk okullarda renci ve retmenin birbirini tanmas, dikkat ekmesi kolay, renci katlm ve retmenin rencilere yardm fazla, etkileim gl olabilir. Kalabalk okullarda, okulun zel bir evre olmak zelliini korumak gleebilir.

Okulun kalabalkl ile, okulu terketme, dersten kama, snf tekrar arasnda iliki bulan aratrmalar yannda, bulamayanlar da vardr (Bos.and others, 1990: 177, 183). Okulun kalabalk olmasnn yararlarndan da sz edilebilir. Okul geniledike, program derinlii ve eitlilii artrlabilir. nk daha farkl yetenektekiler okulda bulunabilir, istek oaldka sunu artabilir. Kalabalk okullarda, kullanm zaman az olan kaynaklarn kullanm ekonomikleir. rnein yz kiilik bir okulda bin kiiye hizmet verebilecek kapasitede bir spor salonu varsa, bu kullanm ekonomik saylmaz.

Yine kalabalk okullarda, retmenlerin grevlendirilmelerinde esneklik, yetitirilmelerinde kolaylk bulunabilir (Monk and Haller, 1993: 6,7).

Okulun sahip olduu eitsel imknlarn eitsel amalarla ilikisi aktr. Bu imknlarla gereksinimlerin dengesini kurmak iin evre imknlar da gzetilmelidir.

Bu konuda baka bir nokta, var olan -salanan imknlarn kullanmdr.

mknlarn var olmas yetmez, kullanma sunulmu, kullanmlar zendirilmi, kolaylatrlm olmaldr. Krlr, eskir, ypranr kayglaryla imknlarn kullanm engellenmemelidir. Elbette zenli ve uygun kullanm retilip salanmal, ama her olanan insan kullanm iin olduu unutulmamaldr.

Okulun ynetim yaps ve yneticilerin zellikleri, eitimin nemli bir deikenidir.

Etkili retim, ynetsel destee baldr (Blase, 1990: 727). Bu destek ve rgtn kalitesi, retmen davrann etkilemektedir (Rosenholtz and Simpson, 1990: 241).

Etkili okul aratrmaclan, bu tr okullarda, retim liderlii de yapan gl yneticiler bulmulardr (Pauly, 1991: 101). Bunlar yalnzca ynetim deil, retimle de yakndan ilgilenmektedir. Yneticilerce uygulanan okul politikalar, snf olaylarnn ve bu yolla renci baarsnn da nedenleri arasndadr.

Ynetimin demokratik olmas, retmen ve rencilerin okulla ilgili kararlara katlmnn salanmas, hem retmen moralini, hem de renci baansn etkilemektedir (Fields, 1991: 1589; Podorf, 1993: 3072). Katlmal demokrasi, herhangi bir grubun deil, tm gruplarn gereksinimlerini hedef almaldr (Brosio, 1990: 75).

Yneticinin snf denetimleri de snf sorunlarn tanma ve zmesine katk getirir (Palaniuk, 1988: 79).

renciler okuldaki yaanlan konusunda sz hakkna sahip olmaldr.

Edilgen bir uyum yerine, okul yaamyla ilgili grevlerin sra ile stlenilmesi yelenmelidir. Yneticiler, okul sorunlarnn zmnde, birey veya grup olarak rencilerden yararlanmaldr. Bu tr projeler, ynetici veya retmenin ynetiminden ok destei ile rencilerce yrtlmelidir (Wood, 1992: 118). Bu tr uygulamalar rencileri yaparak yaayarak eitir, ynetimin iini kolaylatrr, kendi sorunlarna sahip kan bireylerin yetitirilmesine yardmc olur.

Okul ynetimi, demokrasinin esneklik boyutuna da ynelmelidir. Ayn okulda bile her snf farkldr. Bir snf eitsel amalara ulatnda, onun, okulun genel politikalarnn farkl boyutlarnda etkinlikleri iin izin verilmelidir. Okul ii ve d bu tr etkinlikler iin okul ynetimi engel deil destek olmal, dzeni salama uruna rencileri eylemsizlie mahkum etmemelidir (Pauly, 1991:158).

Okul bir toplum olmal, renciler ortak amalar iin birlikte alma bilinci, deneyimi ile okuldan ayrlmaldr. Okul, fiziksel zellikleri ve insan ilikileri alarndan ak ve rahat olmal, renciler ders saatleri dnda okuldan yararlanabilmen, renci iin en ekici yer olmaldr. retmen ve renciler okulda kiisel ilikilerini gelitirecek yer ve zaman bulabilmeli, rencilere ocuk olarak deil, insan olarak da davranlacak ortamlar yaratlmaldr (Wood, 1992: 118).

Okul, snf ikliminin nemli bir deikenidir (Lee, 1993: 4187). Okul ortamna iyi uyarlanamamak, eitimin nemini kavrayamamak, renciyi okulu terketmeye kadar gtrebilmektedir (Taylor, 1993: 4216).

Okul, sorunlu renciler iin farkl dzenlemeler yapabilmeli, tenefslerde bu tr rencilerin dierlerinin huzurunu bozmas nlenmeli, gerektiinde bunlar yakndan gzetlenmelidir. Bu konuda velilerden de yararlanlabilir (Craig, 1989: 175, 177). rencilerin ener-jilerini kullanaca bireysel ve grupla etkinlikler, bu enerjinin istenme-yen davranlara kaymasn da engelleyecek, okul ve snf ynetimini olumlu etkileyecektir.

retmenler, okul deikeninin nemli bir gesidir, ideal bir okulda retmen, renme evresinin yneticisidir. Yeni teknolojik aralar, uzmanlar, aileler, retmenin rencilerle ilgilenmesine, okul boyutun-da grev stlenmesine daha ok zaman brakacaktr. Gelecekte renme etkinlikleri snf dna taacak, okulda daha ok zaman geiren, kendini iine adam retmenlere daha ok gereksinim duyulacaktr (Cetron and Gayle, 1991: 152). retmenler okulla ilgili eitsel gelerin hepsini bilmeli, bunlardan yararlanmaya, gerektiinde amalar ynnde deitirmeye almaldr.

Okul ynetimi bir snf ubelere ayrlrken, velilerin okul gzlemine ve ocuklarnn zelliklerine gre snf ve retmen yelemelerini (tercih) almaldr. Baz renciler renme iin almaya itilme gereksinimi duyarken, bazlar dzene sokulma gereksinimi gsterirler. Yaplanm, dzenli bir eitime gereksinim duyanlar olabilecei gibi, daha zgr, ak bir retime uygun renciler de vardr, ikizlerin, yaramaz kardelerin farkl snflara konmas gerekebilir. Gven ve kararllk isteyen, rnein anne babas ayn veya l olanlarn, ayn retmenin snfna izleyen yllarda da konmas gerekebilir. Baarsnn dmesi durumunda baz rencilerin, yl iinde, baka retmen ve arkadalarnn yanna verilmesi dnlebilir (Pauly, 1991: 182, 189).

Snf ynetiminin uygunluu okul ynetiminin kalitesine baldr. nk, imknlarn retimi, datm, kullanm, dzeni, okul ynetiminin kalitesine gre deiir, hu kalite orannda snf ynetimine yansr.

DERS DNEM NCES SINIF HAZIRLIKLARI

Uygulamalarn baars, hazrlk dneminde yaplan almalarn yeterliine baldr, iyi dzenlenmemi eitsel etkinlikler iyi renmeye gtremezler (Scanlon and O'Shea, 1987: 97). Etkili snf ynetiminin artlarndan biri de snfn fiziksel ve dnsel yaplaryla ilgili n dzenlemelerdir. Snf dzeni, okul ikliminin de belirleyici deikenlerindendir (Nano, 1991: 44).

Fiziksel Ortamla lgili Hazrlklar

Bir sistemin yer ald meknn zellikleri ile, sistemin ara sre ve hedeflerinin uyuum iinde olmas gerekir. Mekn, sistemin bir paras olarak, onun dier paralaryla uyumlu olmak durumundadr.

Snf ortamnn eitli zelliklerinden biri, rencilerin, farkl yaama biimleri olarak snfa getirdii, kkleri snf dnda olan ok boyutluluktur. rencilerin okluu ve farkll nedeniyle, bir tek olay bile, rencilerin zelliklerine gre deien ok sonuca yol aar (Doyle, 1986: 394, 395).

Ezamanllk; snf ortamnn baka bir zelliidir. Snfta ayn anda birden ok ey olur: retmen bir renciyi dinlerken brn izler, yeni bir soru dnr, zaman kontrol eder. Snfta grup almasnn yapld zamanlarda bu olaylar daha da oalr.

Ksa srede ok sayda olayla karlamak, snf ortamnn anndalk-abukluk zelliidir. Snftaki olaylar beklemez, annda yant ister. Bu olaylarn en beklenmedik zamanlarda ortaya kmas, snf ortamnn kestirilmezlik zelliidir.

Snf olaylarna rencilerin ou, bazan hepsi tank olur. Gizli-saklnn yer alamayaca bir ortam olmas, snfn aklk zelliini oluturur. Yanllar, beceriksizlikler, ortamda oluan herey snftakiler tarafndan grlr.

Uzun srelilik, snf ortamnn baka bir zelliidir. Btn bir dnem boyunca, hergn snf iinde bulunulur. Bu zellik, davranlar ynlendirici normlar ve deneyimler oluturmak iin retmene frsat salar. Bu oluumlar gelecekteki eylemleri etkiler.

Fiziksel Ortamn Etkileri

Snf etkinliklerinin yerald ortam, rencinin, retmenin en yakn evresi, srekli, etkileyici deikenidir. Bu ortam, renci gdsn, devamn, retmen-renci ilikisinin kalitesini etkiler (Gru-baugh and Houston, 1990: 376; Eccles and others, 1991: 3741).

renme-retme ilikileri, retim evresinin ilevidir (Hiebert and Wearne, 1993: 393). Fiziksel ortama ilikin her de ken, eitime destek veya engel olur. Yalnzca ortamda var olanlar deil, bunlann dzenlenii, grn (estetii) de eitsel adan etkileyicidir (Becher, 1993: 3741). renci tutum ve davrannn nemli bir etkeninin snf dzenlemeleri olduu, bunun az da olsa basan ve szel etkileimi etkile-dii belirlenmitir (Doyle, 1986: 402). Bu etki, eitimi etkileyen dier deikenler zerindeki katklaryla daha da oalr.

Snftaki sra, masa, dolap, uzaklk, renci gibi fiziksel engeller, retmen-renci arasnda psikolojik engel de oluturur, iletiim ve etki-leimi deitirir (Barker, 1982: 108).

Snfta retmen ve renci iin salanan imknlar, retmen ve renci davran, dersyl baladktan sonra snftaki renci deimeleri, snf etkiler (Pauly, 1991: 144). Farkl snf yaplarnda rencilerin davran deiimine hazr olduklar grlmtr (Doy and Libertini, 1992: 109). Yaplanm bir snf dzeninin daha etkili olduu belirlenmitir (Henderson, 1993: 787). iyi bir snf dzeni renciyi gdlemekte, renmeyi artrmakta renilenlerin hatrlanmasna yardm etmektedir (Fry, 1985: 82; Alderman, 1990: 30). Sanat eitiminde de snf dzeni yararl olmutur (Gray, 1992: 1771). Gele-cein yksek teknolojili renme Ortam, fiziksel yapnn bu aralarla desteklenmesini gerektirir (Tracy, 1993: 128).

Fiziksel Ortamn Deikenleri

Snftaki rencilerin says, duvar ve eya renkleri, k, s, temizlik, grlt dzeyleri, grnm, snftaki fiziksel ortamn geleri olarak saylabilir.

renci Says. Bir snfta u kadar renci olmaldr demek gereki olmaz. Bu saynn belirleyicilerinden biri, snfn dzeyidir, ilk yllarda renciler retmenin yardmna daha ok gereksinim duyarlar, ilgi evreleri henz dardr.

Bu nedenlerle ilk snflarda renci says az tutulmal, gerekiyorsa smf dzeyiyle birlikte ykseltilmelidir (Finn and Achilles, 1990: 574).

renci saysnn ikinci deikeni ders ve konunun tr ile izlenen yntemdir (Monk and Haller, 1993: 7). rnein okuma ve matematikte az rencili snflar yararl bulunmutur (Finn and Achilles, 1990: 557).

Fiziksel Ortamn Dzenlenmesi

Snf, ustaca dzenlenmi bir evre olmaldr, nk, davran deitirmenin ok etkili bir yolu, evreyi deitirmektir. Eitimde yeni teknolojiler, renme evresine yenilikler getirir. Gelecein, yksek teknolojili, renmelerin ounda bireysel, sosyal ve zihinsel geliim iin toplu renme imknlar salayan renme ortamlar, imdiden gerekletirilmeye allmaldr (Flechsig, 1989: 69).

yle bir snf ortam imdiden grlebilmelidir: Snfta birka renme etkinlii iin meknlar oluturulmu, her grup farkl bir arala alyor, birbirinden yararlanabiliyor, birbirini izleyebiliyor. Okulun dier snflaryla, baka kent ve lke rencileriyle hemen bilgi alverii yaplabiliyor, kameralar almalar, konumalar kaydediyor, bu grntleri tm grup izleyebiliyor. Bilgisayarlarla, rencilerin bilgi ve becerileri srekli olarak belirleniyor, bunlann gsterdii gereksinimlere gre renim durumu ayarlanabiliyor, retmen her renci hakknda annda bilgi sahibi olabiliyor.

Duvarlarla kapal deil, dnyaya ak bir okul (Tracy, 1993: 129). Bunlar iin fiziksel imknlar kadar, olanak-larn uygun dzenlenmi olmasna da gereksinim vardr.

Snf ortam, ilevsel bir sanat ve gzellik alan, renme iin gd merkezi olmal, renci zelliklerine gre kolaylklar salamaldr. Uyarc ve eitlenmi ortamda renme daha iyi gerekleir (Taylor, 1993: 36). Buluu bir eitim iin snflarn geni, esnek olmas gerekir (Johnson, 1990: 330).

Snfn Ana Blmleri

Snf, rencilerin sessizce oturup ders dinledii bir mze deil, arkadalaryla birlikte aratrmalar yapt bir laboratuvar olmaldr (Wood, 1992: 128). Snfn eitli blmleri, farkl amalar iin kullanlabilecek birer ke oluturmaldr. Benzer rencilerin oluturduu dnlen snflar, gerekte kiisel farklan olan rencilerden oluur. Bu farkllk, ayn snfta deiik eitsel etkinliklere gereksinim olduunu gsterir. rencilerin kimi matematikte, kimi okumada, kimi mzikte dierlerinden alt dzeyde veya bu derslerle daha ilgilidir.

Gereksinimlere dnk bir eitim, snfn bu ihtiyalara yant verecek blmlerden olumasna yol aar.

zellikle alt snflarda, srekli oturma yerleri gereksizdir (Lemlech, 1988 165).

Zaten bu renciler yerlerinde biraz zor oturur, ilk frsatta sralarndan frlarlar.

rencilerin Oturma Dzeni

Snf dzeni gibi, oturma dzeni de snf ynetimini ve eitsel abalan destekler veya engeller (Jacobsen and others, 1985: 241; Harris, 1991: 158). renciler, cinsiyet, boy, grme, iitme, ilgi sresi, temizlik, ekonomik ve sosyal durum alanndan farkldr. 8u farklar, onlann snfta yerleimi iin retmene ipulan verir. Baz durumlarda bir rencinin yerini deitirmek, snf deitirebilir (Haigh, 1990: 6).

Bir rencinin snftaki yerini belirlemede temel kayglardan biri, herkesin grme ve iitme kolaylna sahip olmas, bu adan kimsenin birbirini engellememesidir (Harris, 1991: 158). Tahta, perde, renim aralan herkese grlebilmeli, retmenin, dier insan ve aralann sesi herkese iitilmelidir. Grme-iitme sknts eken ocuklar bu nes-nelere yakn oturtulmal, uzun boylular arkada olmaldr.

rencilerin iletiim ve etkileim alkanlklar, oturma yerini belirlemede baka bir deikendir. Snfn n ve ortas, bu adan ansl blgelerdir (Gage and Berliner, 1984: 611). Buralara, iletiim ve etkileim gl eken renciler oturtulmaldr.

Sra-Masa Dzenleri

Snf dzeni amalara gre deiebilir; mobilyalar -retmen masas dahil- esnek, yer deitirebilir, hafif olmaldr (Haigh, 1990: 16;

Duffy, 1992: 1742; Taylor, 1993: 38).

retmen masas, retmenin snfn tmn grebilecei bir yerde olmal, kontrol derecesi ve istenen ynetim ekline gre, renci et-kinliklerinin tr ve retmen yardm dikkate alnarak yer deitirmelidir (Cangelosi, 1988: 166).

retmen masas sralarn yannda veya arkasnda olursa, retmen kontrol artabilir (Grubaugh and Houston, 1990: 377). nk bu durumlarda retmenin renciler hakkndaki bilgisi azalmazken, rencilerin retmen hakkndaki bilgileri azalr.

Snf dzeni, renmeye yardm edici, konu ve ynteme uygun, retmen ve rencilerin birbirlerine ve kaynaklara ulamasn kolaylatrc, trafik akna yardma, renci katlmn artrc olmaldr (Hull, 1990: 23; Harris, 1991: 158).

Snf yerleim dzeni biimleri drt grupta toplanabilir: Klasik dzen, bireysel dzen, tek grup dzeni, ok grup dzeni. Klasik yerleim dzeni, renci sralarnn stun ve kolon eklinde yerletirildii, rencilerin ounun birbirini gremedii, enselerini grd, yerleim dzenidir. Bu dzen, daha ok dinleme- not alma tr etkinlikler iin uygundur. Dikkati retmene eker, renci katlm ve iletiimini snrlar (Barker, 1982: 79; Jacobsen and others, 1985: 241;

Cangelosi, 1988: 167). rencilerin yzleri ayn yne dnktr, n sralara doru gidildike rencilerin birbirinden haberli olma dzeyi der, dersd ve bozucu davranlara eilimleri artar (Grubaugh and Houston, 1990: 376).

Ders dnemi ncesinde retmence, fiziksel dzenleni konusunda unlarn yaplmas nerilmektedir (Lemlech, 1988: 34):

1 - Lavabo, tuvalet, du ve oyun alanlarnn temizlik ve bakmnn salanmas,

2 - Snfn snma, aydnlanma, havalandrma dzeneklerinin kullanma hazr hale getirilmesi.

3 - Snf dndan gelecek grltye nlem alnmas.

4 - Snf alanna uygun sayda renci veya renci saysna uygun snf seimi.

5-Snf aralarnn say, kalite, kullanma uygunluk alarndan hazrlanmas.

6- Ders ara ve gerelerinin belirlenip salanmas.

7- renme ve ilgi merkezlerinin dzenlenmesi.

8-Oturma alan dnda, gsteri, canlandrma gibi etkinlikler iin bo alan ayrlmas.

9-Snfta, giri-k, deiik etkinlik alanlarna gei iin, renci ak dzeninin kurulmas, yangn gibi olaan d durumlar iin, k dzeninin belirlenmesi.

10-Snf blmlerinin ve oturma dzeninin geici planlannn yaplmas.

11-renci listesinin salanmas, rencilerle ilgili kiisel bilgilerin edinilmesi Bu ilere, okul trlerine gre eklemeler yaplabilir.

Program-Pln Hazrlklar

retmen, her retim dnemi ncesinde, o sre iinde yapmas gereken ileri planlar. Bunlar, okul ynetimince yaplacak ilerle uyuum iinde olmaldr, aksi halde retmen abalan olumsuz etkilenebilir. Bir aratrmada, zaman ve ders programlan ile yetkeci ynetim, retmeni etkileyen kurumsal deikenler arasnda grlmtr (Vi-bert, 1991: 419). Zamann nasl kullanld ile baar arasnda dorudan iliki vardr (Wolfgang and Kelsay, 1991: 152).

Plan yapma, eitim ortam dzenleme, kk grup oluturma, eitimde baary artran etkenler olarak bulunmutur (Weir, 1993: 2200). Snf dzeni de ncelikle programn gcne, srekliliine bal grlmektedir (Doyle, 1986: 409).

Ayn snf dzeyinde retmenlik yapan veya ayn dersi okutan dier retmenlerle iletiim ve ibirlii de planlanmaldr. Ayrca bu retmenler, retim dnemi ncesinde biraraya gelmeli, snf dzeninden gnlk plana kadar btn hazrlklar birlikte yapmaldr. Bu birliktelik, gr al verii, kaynak dalmnn salanmas, olanaklarn ortak kullanmnn belirlenmesi, hedeflerden aralara ders planlarnn yapmnda ibirlii noktalarnda younlamaldr. Bu ibirliinde birrneklie, kat snrlamalara fazla yer verilmemelidir, nk snflarn dzeyi ayn da olsa, renciler arasnda bireysel farklar vardr. Her snf ve snf iindeki gruplar, farkl projeler planlayp uygulayabilmelidir (Wood, 1992: 52).

renci baars ile retmenin davran arasndaki iliki karlkldr (Brophy, 1986: 337). Bir davranlar listesi olarak tanmlanabilecek olan plan, retmen ve renci davranlarnn ortak deikenidir (Clark and Peterson, 1986: 257).

Program Dzeni

nsana, gstermesi gereken davranlar kazandrma, gstermemesi gerekenleri deitirme olarak tanmlanabilecek olan eitim srecinde, gerekenin ne olduu, yasa ile belirlenmitir (METK). Okullarn kurulu gerekesi, bu yasada belirtilen zelliklere sahip birey-ler yetitirmektir. Bu zellikler grubunun ad "Trk Milli Eitiminin Amalar"dr. Eitim bakanl, okullar, yneticiler, retmenler, dersler, programlar, bunlar iin ayrlan kaynaklarn hepsi, bu "amalar gerekletirmenin "aralar"dr.

Eitim Planlar

Uygun renme dzenlemeleri yaplrsa herkes renebilir, bu dzenekleri hazrlama iinin bir dilimi de planlamadr. Gelecei grme olana veren pln, kaynak dalm ve kullanm konusunda gelecein ne lde grlmek istendiine ilikin seenekler sunar (Demirci, 1993: 96).

Plann, gelecei geni adan ama ayrntya inmeden gren biimi,

eitimde, yllk plandr. Gelecekteki yaklak krk dakikalk dilimi, her dakikas ile

belirleyen, ders plndr. Bu ikisi arasnda, nite plan ile, ders planlarnn

birleiminden oluan gnlk plan vardr.

SINIFIN LK DZEN

Grevlerin, grevlilerin, ilikilerin belirlenmesi olarak tanmlanabilecek olan rgt yapsnn kurulmas aamalan, snf ynetimine uygulandnda, retmenlik ve rencilik grevleri ile bunlarn kimlerce, nasl yerine getirileceinin ders dnemi banda byk lde belli olduu grlr. Bu belirleniin kesinlik kazanmas, grev ve grevliler arasndaki ilikilerin ortaya konmasyla olur. Snfn iliki dzeninin amac, destekleyici ilikileri, renci katlmn, morali, konu-ya ilgiyi, akademik yararll artrmaktr (Raviv and others, 1990:142).

Snfta lk Gnler

Snfn iliki dzeninin kurulmasna ilk gnden balanmaldr. Snf dzeni oluturmada ilk birka gn, dnmcl (kritik) zamandr. Snf dzeni, retmen ve rencinin birbirini tanmaya balad "balay" ve "deneme" dneminde kurulmaldr.

Bu dnemde renciler, neleri yapp neleri yapamayacaklar konusunda retmeni

denerler, daha kontroll davranr, gerek davranlarn gstermezler. retmen

gelecei ilikin davran tiplemesini ve rencilerden beklentilerini ilk gnlerde

kararllkla ortaya koymaldr. Bu kararllk, bask veya anti demokratiklik deildir.

rencilerin kontroll davranlar deiirse, onlar yeniden kazanmak

olanakszlaabilir. retmen, ilk gnlerin kontroll davranlarnn srmesi iin

kararlln kullanmaldr. Ayn grnt, uzun tatillerden sonra da ortaya kar.

retmen, etkili bir eitime olanak verici grnt ve ortam elde edebilmek iin, buna

ola-nak verici bir iklim oluturmaldr (Grubaugh and Houston, 1990: 374-376).

liki Politikalar ve Tipleri

Snftaki iliki politikalarnn bir ucunda birmeklii amalayan dzenlilik

bulunur. Dzenlilik, kurall olmay, bir ii yapmann bir yolu-

na alkanl, bylece renilene odaklanmay getirir. Politikalarn dier ucunda

deikenlik vardr. Deikenlik, rencinin dikkatini eker, birrnekliin

skclndan kurtarr, merak-ilgi uyandrr, yeni renme yollar, ilikileri verir

(Gage and Berliner, 1984: 614).

liki dzeni politikas, snf dzeninin tehlikede, alma alkanlklarnn

henz yerlememi olduu durumlarda dzenlilie; ortamn yumuak,

rencilerin bilgili ve hazr olduu durumlarda deikenlie kayabilir bir esneklikte

seilmelidir.

liki dzeninin dzenlilik ile deikenlik ular, yumuak-sert, buluu-

ynlendirici dzenleniler olarak da adlandrlr (Thompson, 1993: 4203). Bir

aratrmada, yumuak (deiken, buluu) snf dzenleniindeki etkileim,

rencileri birbirinden halanmaya, daha az olumsuz davranmaya gtrmtr

(Duffy, 1992: 1742). Geleneksel brokratik ynetimli snfa gre, esnek ynetimli

snf daha baarl olmutur (Nash, 1992: 1781). retilmek artyla, kendini

ynetme, iine ynelme davrann ykseltmede etkili bulunmutur (Warner and

[ane, 1992: 3860). En yararl iliki dzeni politikas olarak, retmen kontrolnn

orta dzeyde olduu durum nerilmitir (Doyle, 1986: 418).

Tanma

Snfta retmen-renci etkileiminin iki yn, rencinin niyetini anlamak ve yorumlamak ile, onun retmenin niyetinden emin olmasn salamaktr(Mcauley, 1990: 89). Bylece retmen ve renci birbirlerine ynelik davranlarn, sonular hakknda yanlgya dmeden planlayabilir. Bu karlkl etkileimin ilk basama tanmadr.

Gven ve iyi iliki iin ilk karlama nemlidir (Buckwald, 1985: 14). retmen ve renciler, snftakiler hakknda gzlemle edinecekleri bilgiye muhtatr. lk karlamadaki giyimin, grnn etkisi, rencilerle bir yaknlk kurulduktan sonra azalabilir (Grubaugh and Houston, 1990: 378). Her rencinin, tannma anslarna gereksinimi vardr. retmen, ilk gnden balayarak bu anslar vermelidir (Pauly, 1991: 67; Cangelosi, 1988: 43).

Snf Kurallar

rencilerle tanma, beklentilerin iletiimi, arkadaa ama ie ynelik ortam, rencileri bo brakmamak, snftaki ilk gnlerin nemli eylemleri olarak grlr (Lemlech, 1988: 39).

Beklentilerin iletiimi ile arkadaa ama ie ynelik ortam, snftaki davran kurallarnn belirlenmesi ve uygulanmas sreleri ile gerekleebilir (Gage and Berliner, 1984: 626). rencileri bo brakmama, bo kalrlarsa zaman yitirecekleri ve istenmeyen davranlara ynelecekleri dncesiyle, iyi bir zaman planlamasna ve bo zaman etkinliklerine gerek gsterir.

Kurallar, nceden verilmi hazr kararlardr. Deneyimlere dayanarak, gelecekteki belirli durumlarda nelerin nasl yaplmasnn iyi olacan, nelerin beklendiini, uyulmadnda nelerin olacan aklayarak, yneticinin iini kolaylatrr (Raviv and others, 1990: 145).

Snf inde retmen

retmen, snfn iliki dzeninin kurulmas ve dzeltilip gelitirilmesinde yol

gsterici bir liderdir, snf ikliminin buluusdr (Brophy and Good, 1986: 329). Ama

snf iklimi de onun davranlar zerinde etkilidir (Melvin, 1993: 3163). retmen,

retim durumlarnn hem hazrlaycs, hem bir parasdr (Ertrk, 1979: 104). O,

snftaki yaamn her gesini ve ann eitsel amalar ynnde planl biimde

kullanabilmeli, snf bir tiyatro, retmen de ynetmen olmaldr (Homan, 1985: 76).

Davran Ortam Oluturma

Snfn davran ortam, gevekten katya, eitli grnlerde olabilir. Program

konu merkezli, retmen davran yetkeci, karar ve kurallar retmence

konuulmusa, snf kat yaplanmtr. Program renci merkezli, retmen

davran demokratik, kural ve kararlar birlikte oluturulmusa, snf gevek

yaplanmtr. Bu zelliklerin deimesi, bu ikisi arasndaki dier yaplanma biimlerini

oluturur.

Snfn, retmenin, rencilerin, konunun zellikleri deitike, yaplan

deitirilebilecei gibi, eitsel amalardan uzaklamamak artyla, gevek snf

yapsnn yelenmesi nerilir. rnein, program renci merkezli olmal ama, bunun

anlam, eitsel amalara ulaabilmek iin pra olarak, rencinin ilgi ve

gereksinimlerine dnk bir programn seilmesi olmaldr. Kural ve kararlar rencilerle

birlikte belirlenmeli ama, konunun amalarndan, eitimin genel amalanna kadar,

amalar dizinine uygun olmayanlarn alnmamas, retmence nedenleri belirtilip

aklanarak salanmaldr. Davransal ortam, retmen ve rencilerin ortak abalan ile oluur.

Snfta retmenin Yeri

retmenin snfn ne zaman neresinde bulunaca, amalanna ve yapt etkinliin trne gre deiir. Zamannn ounu masasnda geiren retmen, olumsuz davranlarla daha ok karlar (Grubaugh and Houston, 1990: 377).

retmen, yerini belirlemede, snfn tmn grebilmeyi, renci davranlar ve retim etkinliklerine grelii, ilkeler olarak almaldr. Snfn tmn grebilmek iin, aralar, rnein tahtay kullanrken bile rencilere arkasn dnmemeye almaldr (Cangelosi,

1988: 71). Aralar nceden hazrlamak, tahtaya yazlacaklar nceden veya yan dnerek yazmak, yzyze dnerek kullanlabilecek aralar semek veya aralar bu ekilde yerletirmek, seenekler olarak dnlebilir. Bunlarn amac,

retmenin, snfta olup bitenlerin srekli olarak farknda olabilmesidir. retmen

bir renci veya bir grupla ilgilenirken, dierlerini gzden karmamaldr (Jacobsen and others, 1985: 235).

retmenin rnek Olmas

Eitsel amalara ulamann aralarndan biri de grgdr. renci, bilginin

somut yansmas olan grntler yoluyla, davrann rneklerini izleyerek, davran

kazanma ve deitirmeyi kolaylatrabilir.

rencinin gstermesi gereken davranlar konusunda ona en yakn rnek

grnt, retmenden gelmelidir. retmenin kiisel ynelimi, renci yneliminin nemli bir deikeni olarak belirlenmitir (Thompson 1993: 4203). retmen, her davran ile renciye model olmaldr, ilk renim yllarndan balayarak ocuklar, giyiminden yryne, konumasna kadar her davrannda retmeni rnek almaya yatkndrlar. Bu, retmen iin, srekli zen gerektiren yorucu bir durum olsa bile, renci davrann deitirmenin etkili bir yolu olarak, srekli kullanlmaldr.

retmenin kendini iine vermesi de, rencinin onu bu zelliiyle model

almas sonucunu dourabilecektir (Woods, 1990: 11). retmenin derse ball

ve ilgisi, rencinin de bu ynl davrann destekler (Skinner and others, 1990: 31).

Soukkanl ve sabrl olmak, retmen davrannn vazgeilmez

yanlarndandr (Wood, 1990: 2). Davran deitirme-oluturma olan eitim, ksa

srede gerekleemez. Davrann kalc olmas, yeterli sre ve sayda

yinelenmesine de bal olduundan, sabr da gerektirir. retmen hibir

durumda fkelenmemeye almal, olumsuz duygularn bastrabilmelidir. Yoksa,

bu duygular dierlerini de etkiler (Clark and Peterson, 1986: 289). rencilerin byle

durumlarda duygu ve heyecanlarn gstermeleri de gizlemeleri de sorun yaratr:

Gstermeleri, karmaaya ve duygusal boalmn mant yok etmesine,

gstermemeleri ise gerilime yol aar. fke, vcut diliyle de anlatlsa, snf ortamn

bozar, renciler bu sinyalleri abuk alrlar (Smith, 1990:59).

nsan davrann olumsuz etkileyen bir zellik de an kaygdr (Sinclair,

1987: 251). An kayg insan beceriksizletirir, sinirli ve huy-

sz yapar. Kayg, bu olumsuz belirtilerin gzlenemeyecei bir dzeyde olmal, bu

dzey fazla dk de olmamaldr. An kaygszlk insan saygsz yapar.

Karlkl gvenin salanmas, davranlarda aklk salar, gvensizliin

yaratt "acaba" kaygsn nleyerek zaman kazandrr, renci katlmn artrr,

retmeni daha rahat davranmaya yneltir. Mesleksel davranlar gveni artrr.

Gven artna olan tutarl davran, rnek olma yannda, rencinin snf kurallarna

uyumunu da artrr (Smith, 1990: 59).

rencinin kendine gveni baansn etkiler. retmen, her rencinin

baarl olabilmesi iin uygun art ortaya koymal, baarabileceini sylemeli, giriim zgrl vermeli, yakn ve destekleyici davranmal, izlemeli, baan-gven-baar ilikisi kurmaldr (Barker, 1982: 160).

evresiyle ilgili, duygulu, dnceli, yarglayc tip retmenler, baarl

rencilerce etkili bulunmutur (Chiang, 1991: 2001). retmenin deneyimi ve

yeterlikleri, renci baansn artrmaktadr (Barrow, 1990: 312; Kwari, 1990: 1875).

Snfta G likisi

Snftaki renciler ve retmen, en az bir ders dnemi birlikte olacaklarn

dnerek, snf ortamn olumlulatrmada ibirlii yapmaldr. Snf dndaki yaamda, istediimiz zaman bir ilikiyi sona erdirip oradan ayrlabiliriz, ama snftaki srekli birliktelik buna izin vermez. En yaramaz renciyle, en istenmeyen retmenle birlikte olma durumu, ilikilerde dikkati, zeni, sabin, hogry zr dilemeyi, ban iinde birlikte yaamay gerektirir. retmen, yasal konumundan kaynaklanan gcn kullanrken, iliki kopana davranlardan kanmaldr (Pauly, 1991: 47, 54).

Demokratik Ortam

retmenin g durumuyla ilgili zellikler, onu, snfta gc paylamaya, demokratik bir ortam oluturmaya gtrr. Demokrasi, grubun kendisince ynetilmesidir. Grubu ynetecek olanlar seip serbest brakmay deil, seilenlerin kararlarn grubun etkilemesini de ierir. Demokrasilerde ynetilenler, ynetimin kararlann nceden haber alabilir, tartr, gr ve isteklerini ynetenlere iletir, bunlar ynetilenlerce gzetilir.

Demokrasi, ounluun aznl ynetmesi deildir. Yalnzca say okluuna

dayal bir ynetim, ounluun aznla hkmetmesi olur, demokrasi olmaz. stelik

snfta retmen ounluk da deildir. Demokrasi, aznlkta kalanlarn grlerinin

dinlendii, haklarnn gzetildii, niteliin sayya feda edilmedii, tartma-uzlama-

anlama-inandrma yntemlerinin kullanld bir ynetim biimidir, snfta da byle

ilemelidir. retmen bylece, rencileri, kendi davranlarn dnmeye

yarglamaya da yneltmelidir (Cangelosi, 1988: 43).

Snfta letiim

Snf, renciler ve retmenlerin, eitsel amalara ulaabilmek iin, kendilerinde var olan ve eitli iletiim aralaryla saladklar bilgi ve yaantlar, uygun bir dzenlenile paylatktar ortamdr. Bu paylam, iletiimle olur. rencilerin

hazr bulunuluk dzeylerinin, ilgi ve gereksinimlerinin, yeterliklerinin, imknlarnn

retmence; eitsel amalann, aralarn, dzenleniin retmen klavuzluunda birlikte belirlenmesi, iletiimle olur.

iletiim, bu haber ve bilgilerin ok ynl akmdr: retmenden rencilere, rencilerden birbirlerine, rencilerden retmene, evreden hepsine. Tek ynl iletim skcdr, dntn yararlarndan uzaktr. rencileri dinleyen retmen, onlara neleri ne zaman syleyecei konusunda da ipular karr. rencilerden alnacak dnt, retmenin uygun eylemleri semesini, amalara ulamasn kolaylatrr, edimini artrr, abalarn istenir ve yararl yapar (Baba and Ace, 1989:511).

Zaman Ynetimi

Snfta zamann tm, eitsel amalara ynelik etkinlikler iin kullanlmaldr. Bunu salamann bir yolu, snf srelerinin dikkatle planlanmas,

zamana balanmasdr. rnein, renciler laboratuvarda ve uygulama

alanlarnda kendilerine sra gelmesi iin bekliyorlarsa, snf kk gruplara

aynlarak ve i dilimleri bu gruplara farkl zamanlarda verilerek bu zaman yitimi

nlenebilir.

retmen, zaman yitirici ynetsel ilerle de snfta fazla uramamaldr.

Yoklama yapmak iin herkesin adn okumak gerekmez, olan-olmas gereken renci saylarna baklarak, rencileri tanyor olmann da yardmyla, kimlerin gelmedii hemen bulunabilir. Ynetsel duyurular da fazla zaman almamaldr.

Kullanm birbiriyle ilgili aralar yanyana konarak, ara ve onu kullanann bulunduu yerler yakn tutularak, ara kulanmnn alaca zaman azaltlabilir.

rnein, okuma kesi kitap raflarnn, deney aletleri deney masalarnn yaknnda olmaldr. retmen, snftaki etkinliklerin hazrlklarn ders ncesinde yaparak, aralann hazrlann, dzenleniini, nceden bitirerek, tahtaya yazlacaklar ders ncesinde yazarak, zaman kazanabilir (Cangelosi, 1988: 71,76).

Snfta Korku, Kayg

Snftaki korku ve kayg kaynaklarndan biri retmendir. Otoriter retmen, renciyi korkutur. retmenin onlar arkadalar nnde skntya sokabileceini dnmeleri, rencilerde kayg yaratr. retmen, her sz ve eyleminin, farkl rencileri nasl etkileyeceini nceden dnp, uygun davranmaldr.

retmen, dnce ve eylemlerinde ak olmazsa, renciler onun davranlarn, szlerini yanl anlayabilir, farkl anlamlar verebilir. zellikle ergenlik andaki genler, retmenin szlerinden, davranlarndan, giyimlerine, salarna, davranlarna ilikin olumsuz 69 tepki almak istemezler. Hele byle bir tepkinin arkadalarnn yannda alnmas, onlar, bazan da retmeni g duruma sokar.

yi retmenin bir iki aka ile gn ho yapmas, renciye insan olarak davranmas, adyla seslenmesi, grlerini ciddiye almas, onu kmsememesi, dinleyip anlamaya almas, gler yzl olmas, rencilerin hata yapabileceklerini kabul etmesi gerektii belirtilmektedir (Hull, 1990: 8).

retmenin rencileriyle ilikilerini deerlendirmede aadaki formda yer

alan sorulardan yararlanlabilir (Lemlech, 1988: 275).

Her zaman Ara sra Hi

rencilerin hepsini selamlyor musunuz .......... .......... .........

dllendiriyor, cesaretlendiriyor musunuz .......... .......... .........

Grlerini kabul ediyor musunuz .......... .......... .........

Destek oluyor musunuz .......... .......... .........

Saygl davranyor musunuz .......... .......... .........

Szel olmayan destek salyor musunuz .......... .......... .........

Dosta iliki ve uyum gsteriyor musunuz .......... .......... .........

birlii ve yardmlamalarna izin veriyormusunuz .......... .......... .........

stenmeyen davranlarnda herkese adil davranyor musunuz .......... ..........

Olumlu davranlarn beendiinizi belli ediyor musunuz .......... ..........

alma ve dikkatlerini izliyor musunuz .......... .......... .........

Katlm ve sorumluluk almaya cesaretlendiriyor musunuz .......... .......... ...

Snfn her yerinde sk dolayor musunuz .......... .......... .........

devlerini anlayp anlamadklarn

Denetliyor musunuz .......... .......... .........

Davran ve konumalann izliyor musunuz .......... .......... .........

Herkesin sorusunu yantlyor musunuz .......... .......... .........

Sorunlarla, dierlerini rahatsz etmeden ilgileniyor musunuz .......... ..........

renciler iin bir yardm isteme sistemi kurdunuz mu .......... .......... .........

Gerektiinde snftan kma iini dzene baladnz m .......... .......... .........

Her renciyi tanyor musunuz .......... .......... .........

PAGE 2