207-240! 1389˙˝ ˘ˇˆpkn.journals.isu.ac.ir/article_14_da9f85373e0f... · 207-240!"...

و زمسـدومشماره، سال ششم،دانش سياسي 207-240، صص1389تانپاييز

و فنّي دانشگاه تهران بر مشاركت سياسي دانشجويان علوم سياسي عوامل مؤثر

24/03/1389: تاريخ دريافت∗ دكتر زاهد غفاري هشجين 14/10/1389: تاريخ پذيرش∗∗ دكترعبدالرضا بيگي نيا

∗∗∗اكرم تصميم قطعي

چكيدهبر« پژوهش حاضر با هدف بررسي مشاركت سياسي دانشجويان نقش عوامل تأثيرگذار

و فنّي دانشگاه تهران اين پژوهش از لحاظ هدف. انجام شده است»علوم سياسيبه لحاظ روش از نوع توصيفي و گرتحليلي-كاربردي و به شيوه دآوري دادهبوده ها

نفر از دانشجويان 3920شامل (N)جامعه آماري تحقيق. پيمايش صورت گرفته استبه منظور تعيين حجم نمونه و و فني دانشگاه تهران بود براساس فرمول (n)علوم سياسي

به تعداد كوكران نمونه آنفر 352اي گيري ابتدا حسب رشته تحصيلي نمونه.مدبه دستبه جمعيت هر گروه طبقه ابزار. گيري تصادفي انجام گرفت نمونه اي، سپس با توجه

و مؤَلفه40، پرسشنامه محقق ساخته گردآوري اطالعات كه در قالب سؤاالت باز ايم افزار هاي تحقيق با استفاده از نرم داده.بتني بر طيف ليكرت تنظيم شده استبستهSPSS و تحليل شده است اسب. تجزيه هاي پژوهش، دانشجويان علوم سياسي اس يافتهر

. اند تحت تأثير رشته تحصيلي خود بوده بيش از دانشجويان فني براي مشاركت سياسياز طرف ديگر دانشجويان فني بيشتر از دانشجويان علوم سياسي براي مشاركت سياسي

ت. اند ثير فضاي سياسي دانشكده خود بودهتحت تأ حصيل با رابطه دانشكده محلانگيزه دانشجويان دو گروه براي. مشاركت سياسي در دو گروه رابطه معنادار نبود

به طوري كه در گروه علوم سياسي تأثير. مشاركت سياسي متفاوت نشان داده شدو سپس انگيزه سياسي سهم بيشري براي مشاركت سياسي داشته، اما و خانواده دوستان

س سيدر گروه فني، دوستان، انگيزه و محيط ها بوده اسي تأثير گذارتر از ساير انگيزهياسي.است

واژگان كليدي دانشگاه تهرانشگاه، سياست،، دان، دانشجومشاركت سياسي

[email protected] دانشگاه شاهد گروه سياسي استاديار∗ [email protected] استاديار سياست گذاري عمومي دانشگاه شاهد ∗∗ [email protected] دانش آموخته كارشناسي ارشد جامعه شناسي انقالب اسالمي دانشگاه شاهد ∗∗∗

اكرم تصميم قطعيو دكترعبدالرضا بيگي نيا، دكتر زاهد غفاري هشجين 208

مقدمه

ها به امريتامروزه مشاركت سياسي به عنوان مهمترين شاخص توسعه سياسي ملّ

ك. گريز ناپذير تبديل شده است بهه گذااين امر در كشورهاي جهان سوم ر از سنت

مي كنند به شكلي حساس مدرنيته را تجربه مي ها نيز ناچارند دولت. دهد تر خود را نشان

از طرف ديگر ميزان باالي. براي كسب مشروعيت به مشاركت سياسي تن در دهند

و خط مشيمشاركت سياسي مردم در زمي سي بر فرهنگ توسعه هاي سيا نه تصميمات

و توسعه از منظر ديني، مشاركت.1فرهنگ سياسي آن جامعه داللت دارد يافتگي يافته

و حسا و جامعه،سياسي فعال يك سيت نسبت به سرنوشت خود نه تنها يك حق، بلكه

و عموم جامعه است و ارزشي مطلوب براي دانشجويان و ضروري از. تكليف حتمي

و كا و ضرورتسيركردهاي دانشجويان در نظام سيااين رو بررسي نقش، جايگاه

مي مندي جامعه از توانمندي بهره تواند يكي از شرايط هاي دانشجويان در اداره امور

و اجتماعي باشد .اجتناب ناپذير توسعه سياسي

و جامعه حساس باشد؛ سياسي بودن دانشجو در حدي كه در برابر سرنوشت خود

و جريان نسبت و خارجي تح به مسائل داخلي و ليل سياسي هاي موجود از بينش

و الزمه توسعه سياسي برخوردار باشد؛ از جمله ضرورت هاي حيات سياسي دانشجويان

هاي ساختار فرهنگي همچنين تبيين كاركردهاي دانشگاه به عنوان يكي از بخش. است

و نقشي كه دانشجو در اين زمينه به كشور خوبي مبين ضرورت مشاركت به عهده دارد

.سياسي دانشجويان است

و فني دانشگاه بر اين اساس، تبيين مشاركت سياسي دانشجويان علوم سياسي

و عوامل مؤثر بر آن، موض كانونيي در واقع مسئله. وع پژوهش حاضر استتهران

سهم هر يك از عوامل مورد نظر بر مشاركت سياسي دانشجويان«پژوهش اين است كه

و فني تا چه اندازه مؤثر است؟علوم سياس كه به اين ضرورتبا توجه»ي ها است

و آرمان مطالعه خواه مورد فعاليت سياسي دانشجويان به عنوان قشري نقّاد، پرسشگر

و اهميت قرار داده مي از. نقش دانشجويان را در تعيين سرنوشت كشور نشان دهد شود

و فني دانشگاه تهرانت سياسي دانشجويان رشتهطرفي مقايسه مشارك هاي علوم سياسي

.سي داليل مشاركت سياسي هر دو گروه نيز مورد توجه قرار گرفته استو برر

و فنّي دانشگاه تهرانعوامل مؤثر بر مشاركت سياسي دانشجويان 209 علوم سياسي

مباني نظري.1

گو براي و اصوالً هر دو ترين سطح نه رفتار سياسي در كليتبيين مشاركت سياسي

و مكتب جامعه شناختي: ديدگاه رقيب وجود دارد در مكتب انتخاب.انتخاب عاقالنه

پرداز آن است، هر گونه رفتار سياسي حاصل نظريهمهمترين2عاقالنه كه آنتوني داونز

در كه به طور عاقالنه از ميان گزينهتصميم فردي بازيگر است يك هاي مختلف كه

او وضعيت خاص پيش روي اوست گزينه اي را انتخاب كند كه به بهترين نحو اهداف

مير تب. نمايدا تأمين ييني تئوريك از آنتوني داونز در چهار چوب مكتب انتخاب عاقالنه

ميرفتار رأ تواند به برخي انواع ديگر مشاركت سياسيي دهي مردم ارائه داده است كه

ميهر رأي دهنده بالقو.3نيز قابل تعميم باشد دره بر اساس محاسبه عقالني عمل و كند

و جريان مبارزه انتخاباتي با ارزيابي دولتي كه بر سر كار بوده و مقايسه آن با ادعاها

د برنامه و با ميهاي احزاب مخالف يار نظر گرفتن منافعي كه انتظار رود از پيروزي اين

ميآن حزب أي دهندگان انتخاب كنندگانر. زند عايد شخص او شود دست به گزينش

اي براي تأمين منافع شخصي خود تلقي اند كه شركت در انتخابات را وسيله عاقلي

ص1386سيد امامي،(كنند مي نفع شخصي عقالني فرد معتقد است كه4اولسون.)63،

آن كند كه هزينه را وادار مي هاي مشاركت در گروه يا عمل جمعي را در مقابل منافع

ر. بسنجد ميوي عقالنيت هر. داندا عامل قوي براي مشاركت سياسي و اولسون داونز

).136،ص 1377راش،(دو بر عقالنيت در مشاركت سياسي تأكيد دارند

و گروهي برگرفته شده از ارزش در مكتب جامعه و شناختي، عمل فردي ها

و مطالعه عواملي مشاركت سياسي در پرت هنجارهاي موجود در جامعه است؛ لذا تحليل

س چون شرايط جامعه و ساير يستمپذيري سياسي افراد، فرهنگ سياسي، هاي گروهي

ميشرايط مربو شناختي هاي جامعه يكي از نظريه.شودط به محيط اجتماعي امكان پذير

مين و اقتصاديش ظريه منابع است كه در آن ادعا از جمله-ود برخي منابع اجتماعي

و درآمد مي-تحصيالت، شغل دسترسي نابرابر. گذارند بر مشاركت سياسي افراد تأثير

و انگيزه گيري سبك زندگي، شبكه اد به اينگونه منابع در شكلافر يها هاي اجتماعي

دربربنا. افراد مؤثّر است اين رفتار مشاركتي افراد را بايد بر حسب عضويت آنان

و غيره توضيح دادهاي شغلي گروه ص 1386سيد امامي،(، تحصيلي ،65.(


ديدگاه هانتينگتون.1-1

ميمشاركت سياسي6و نلسون5هانتينگتون .دانند را از عوامل اصلي توسعه سياسي

و اولويت آنان مشاركت سياسي و وضع را تابع دو عامل نگرش هاي نخبگان سياسي

و انجمن گروه و نهادها ها ميها كهي اجتماعي واسطه در خود جامعه و معتقدند دانند

مييند توسعه اقتصاافر و اجتماعي از طريق دو مجرا تواند سرانجام به گسترش دي

و : اجتماعي بيانجامد مشاركت سياسي

ا. الف به جتماعي به اين معني كه كسب منزلتمجراي تحرك هاي باالتر اجتماعي

و نگرش به نوبه خود در فرد احساس توانايي بر هاي معطوف و تأثير نهادن توانايي

مي هاي دستگاه گيري تصميم و اين عوامل ذهن هاي عمومي را ايجاد ي در مجموع كند

و فعاليت مي با تواند مشوق مشاركت در سياست در اين حالت منزلت.شدهاي اجتماعي

و مؤثر بودن از نظر سياسي به عنوان متغيرهاي مياني، و احساس توانايي اجتماعي باالتر

و سياسي مي به نظر اين دو نويسنده، از ميان متغيرهاي. شود مشوق مشاركت اجتماعي

. بر مشاركت سياسي داردفرد بيشترين تأثير را سواد يا تحصيالت منزلتي، ميزان

و مشاركت فعال در انواع گروه.ب و مجراي سازماني يعني عضويت ها

و صنفي، گروه اتحاديه(هاي اجتماعي سازمان و هاي شغلي هاي مدافع عالئق خاص

ب)ها نظاير آن و سياسي را مياست كه احتمال مشاركت در فعاليت اجتماعي . كند يشتر

آن اين عوامل در جوامعي كه فرصت ها محدودتر است، اهميت هاي تحرك فردي در

و اقتصادي بيشتري دارد زيرا همانطور كه گفته شد فرد براي رسيدن به وضع اجتماعي

آ هاي اجتماعي يا احزاب سياسي خرين راه حل به فعاليت در سازمانبهتر به عنوان

ها در تبيين تفاوت سطوح مشاركت پردازد اما بطور كلي دخالت در فعاليت سازمان مي

صص1375رضايي،(تر است ادي مهماقتص-از منزلت اجتماعيسياسي، ،56-54.(

7ديدگاه پري.1-2

بايد سه جنبه از مشاركت سياسي يعني شيوه مشاركت، شدت پري معتقد است كه

است كه مشاركت چه منظور وي از شيوه مشاركت اين. وكيفيت آن را بررسي كرد

رس شكلي به خود مي مي مي است يا غيرگيرد آيا و استدالل كند كه شيوه رسمي


ن و به گرشمشاركت برطبق فرصت، ميزان عالقه، منابع در دسترس فرد هاي رايج

به مشاركت در جامعه ميو . شود فرق دارد شود يا نمي ويژه اين كه آيا مشاركت تشويق

مي منظور از شدت، سنجش تعداد افرادي است كه در فعاليت و هاي معين شركت كنند

ت و منابع عداد دفعات مشاركت آنان است كه باز هم ممكن است بر طبق فرصتهم ها

بخ. فرق كند ميكيفيت به ميزان اثر و سنجش شي كه در نتيجه مشاركت به دست آيد

ميتأثير و نيز بر سياستگذاري آن بر كساني كه قدرت را اعمال مي كنند . شود ها مربوط

از كيفيت هم بر طبق فرصت و منابع و از موردي به مورد اي به جامعه ديگر جامعه ها

صص1377 راش،( كند ديگر فرق مي ،124-123 .(

9و مارتين ليپست8ديدگاه رابرت دوز.1-3

به نظر ليپست كشورهايي كه به همراه رشد اقتصادي از طبقه متوسط باالتري

آ تر از كشورهايي هستند دار باشند دموكراتيكبرخور مينكه اين زمينه در . باشد ها كمتر

هاي مثبت براي توسعه هاي طبقه متوسط به عنوان مؤلّفه او در اين رابطه به ويژگي

.دموكراتيك اشاره دارد

م و مشاركت و تحليل رفتار سياسي و دوز در تجزيه ردم در كشورهاي ليپست

و كانادا، و استرالي امريكا ميبريتانيا و متغيرهايي تأكيد كه به اعتقادشان ورزندا بر عوامل

و الگوي اين تأثيرگذاري ثابت نبوده بر مشاركت سياسي تأثير مهمي دارد ولي شدت

از. است يا: مهمترين اين عوامل عبارتند باورهاي مذهبي، جنسيت، سن، نژاد، روستايي

و ازنظر آنان در كشورهاي فوق.اي پيوندهاي منطقه شهري بودن افراد، طبقه اجتماعي

و جنسيت از جمله متغير بجز امريكا هاي مهم مؤثر بر مشاركت عواملي مانند سن

گذاري عوامل مذكور در همه طور كه گفته شد شدت تأثير همان. باشند سياسي مي

و نمي توان به يك الگوي چندان ثابتي در رفتار مشاركتي كشورها به يك اندازه نبوده

مو. يافتشهروندان در آن دست وها قعيتبه عنوان نمونه بين ي اجتماعي افراد جامعه

و گرايش پنداشته و حزبي آنان رابطه ثابتي هاي سياسي وجود ندارد، به هاي عقيدتي

دركه كه بسياري از افرادي طوري هاي فعاليت وضعيت اقتصادي مطلوبي ندارند،


م و افراد سرمايهسياسي به نفع احزاب مي حافظه كار و برعكس دار رأي و(دهند ليپست

ص1373دوز، ،396.(

11و گوئل10ديدگاه ميلبراث.1-4

ميميلبراث وگوئل در تبيين مشارك اين. برندت سياسي از هفت عامل عمده نام

هاي شخصي،، موقعيت اجتماعي، ويژگي)انگيزه سياسي(محرك: عوامل عبارتند از

و تعهد م. محيط سياسي، مهارت، منابع حرك سياسي عواملي از قبيلمنظور از

سي هاي سياسي، تعلق خاطر نسبت به يك سازمان درگير فعاليت مناظره و هاي اسي

از منظور از ويژگي. باشد دسترسي به اطالعات درست مي هاي شخصيتي عبارت است

و نظاير اين خصوصياتي چون اجتماعي بودن، برون افرادي با خصوصيات.ها گرايي

ممذكور هم بي هايي پايگاه اجتماعي با شاخص. كننديشتر خود را درگير مسايل سياسي

ميچون ميزان تحصيالت، موقعيت محل سكونت و قوميت سنجيده . شود، تعلق طبقاتي

ميمحيط سياسي عبارت اس عنوان مثال فرهنگبه. برندت از محيطي كه افراد درآن بسر

ي سياسي معيني مي و ا تواند او را نسبت به مشاركت در مسايل سياسي تشويق كرده

و منظور از مهارت، توانايي تحليل قدرت سازماندهي، مهارت در سخنراني. بازدارد ها

ب. خطابه ميمنظور ازمنابع اشاره ها تواند در قالب تماسه منابع مالي غير نقدي است كه

و دبيران احزاب باشدو روابط افراد با دولت منظور از تعهد، تعلق خاطر نسبت. مردان

و دلبستگي نسبت به به يك سازمان، گر و يا فرد خاصي است كه اين پيوند وه، حزب

چه. اي داردت سياسي افراد تأثير قابل مالحظهموارد مذكور هم بر مشارك براي مثال هر

به معرض انگيزه فرد بيشتر در هاي سياسي به صورت بحث درباره سياست، تعلق

ميسازمان دسي كه به شكلي به فعاليت سياسي ترسي داشتن به اطالعات پردازد يا

اما مشاركت. قرار داشته باشد، احتمال مشاركت سياسي بيشتر استسياسي مربوط

مي سياسي بر طبق ويژگي تر، هاي اجتماعي شخصيت. كند هاي شخصي فرد نيز فرق

و برون مسلط سي تر ، 1377راش،( اسي فعال باشندگراتر، بيشتر احتمال دارد كه از نظر

).138ص


12يدگاه رابرت دالد.1-5

و بويژه عقايدتدر توصيف مباني رفتار سياسي ملّ رابرت دال ها به عقايد سياسي

چه. فعاالن سياسي جامعه اعتقاد دارد پرسش اساسي دال اين است كه عقايد سياسي تا

مياندازه عمل سياسي مردم يك جامعه را تع وي عقيده دارد كه براي فهم. نمايد يين

ها ابتدا الزم است عوامل تعيين كننده عقايد سياسي فعاالن عقايد در رژيمميزان تأثير

و عمل سياسي خود به نظر دال كسي نمي.ه بررسي شودسياسي جامع تواند تأثير عقايد

را.و ديگران را انكار نمايد مي وي در ادامه بحث خود سؤال مهمتري كند؛ اگر مطرح

داعقايد مردم در نظام سياسي و نوع رژيم آن جامعه دخالت ميرد كند بايد را مشخص

را«اين پرسش را مطرح كرد كه يك عقايد چه كساني بيشترين تأثير در نظام سياسي

آن»جامعه دارد؟ به تأكيد دال بيشتر روي عقايد گروهي از مردم است كه وي ها را

مي»فعاالن سياسي«عنوان صص1377فيرحي،( 13كند معرفي ،59-58.(

جامعه پذيري سياسي مكتب.1-6

هاي گوناگون سياسي پذيري سياسي اين است كه در رفتارترين آثار جامعه از مهم

هاي احزاب سياسي، شركت در راه پيماييو اجتماعي اعم از رأي دادن، حمايت از

و جز آن مشاهده سياسي، مبارزات انتخاباتي، تبليغات سياسي، شركت در مجامع منفي

و اجتماعي شدن سه نگرش در مورد جامعه).78ص، 1374م، قوا(شود مي پذيري

و نگرش روان–2نگرش انسان شناسانه،-1: وجود دارد نگرش جامعه-3شناسانه

سياسي برخي صاحب نظران جامعه شناسي در اينجا تنها به ديدگاه. سياسيشناسي

.شود اشاره مي

14لوسين پايديدگاه.1-6-1

كهافر-1: پذيري به سه مرحله معتقد استهپاي براي جامع يند جامعه پذيري پايه

ميدر اين مر مي حله كودك با فرهنگ جامعه آشنا .كند شود، هويت خود را پيدا

جامعه پذيري سياسي كه به واسطه آن فرد نسبت به جهان سياسي خود آگاهي-2

و نحوه قضاوت در مورد آن ميها يافته، نحوه فهم حوادث سياسي در اين. كند را كسب


مي مرحله فرهنگ يند گمارش سياسي،افر-3. كند سياسي جامعه را در خود دروني

و مشاهدهني كه فرد در وراي نقش منفعالنه يعني زما به شهروندي گر حركت نموده

م .شودييك شهروند مشاركت كننده فعال تبديل

15آلموندديدگاه.1-6-2

نظ يكي از راه ميام هايي كه و حفظ خود زد از طريق جامعه پردا به حمايت از خود

باشد لذا هر نظام سياسي كه به دنبال بقاي خود باشد؛ بايستي در ميان پذيري سياسي مي

فر. اعضاي خود انتظارات حمايتي را رشد دهد يندابه همين لحاظ به اعتقاد آلموند

و ساختار جامعه در گذرسجامعه پذيري سياسي اساساً تعيين كننده ثبات فرهنگ سيا ي

پذ. باشد زمان مي و در پذير يري سياسي هرگز واقعاً پايان نمياز نظر آلموند جامعه د

. 16يابد سراسر زندگي فرد ادامه مي

18و تورني 17هسديدگاه.1-6-3

ها ها، نگرشه يادگيري ارزشكه جامعه پذيري سياسي را از زاوي از جمله افرادي

و تورني بودند ها مد نظرو رفتار نتيجه تورني در تحقيق خود به اين. قرار داد؛ هس

و آمادگي 12–13هاي رواني الزم براي يادگيري سياسي تا سنين رسيد كه تمايالت

ها چهار مدل براي جامعه پذيري سياسيآن. شود سالگي به خوبي در افراد تثبيت مي

ن: ارائه دادند و مدل شناختيمدل انباشت، مدل همانندي، انتقال اين چهار. شدير-قش

و به طور كلي جامعه يندامدل بيانگر فر هايي است كه در شرايط خانواده، محيط مدرسه

س ميبر اكتساب دانش و نگرش مدني افراد تأثير ، صص 1386اختر شهر،( گذارند ياسي

80 –72.(

و ديدگاهيهبندي نظر در جمع كت سياسي هاي مختلف ارائه شده راجع به مشار ها

و نظراتب مبتني بر تركيب بخشي از ديدگاهبايد اشاره كرد كه اين مقاله به ترتي ها

و تاحدي برخي از ديدگاه هاي جامعه پذيري سياسي ميلبراث، دال، هانتينگتون، پري

.است


پيشينه پژوهش.2

مي 19تحقيقات اليگلي دهد كه داشتن دوستان فعال در امور سياسي موجب نشان

ميزااف مي. شود يش احتمال مشاركت خود افراد ب وي نتيجه حث با دوستاني كه به گيرد

مي سياست عالقه مي مند هستند يا به فعاليت سياسي به پردازند، تواند در يادگيري فرد

در تحقيقي تحت ). McClurg, 2003, pp.48-64(فعاليت در امور سياسي كمك كند

را عالقه»ت سياسي جوانانمشارك«عنوان عاملي مهم براي شركت در سياسي

مييتفعال سه مورد اشاره به تفاوت فرهنگدر تحقيق. داند هاي سياسي هاي سياسي

كه. دسته از كشورهاي اروپايي نيز اشاره شده است نتيجه تحقيق حاكي از آن بوده

و تا حدو تري دي انگليس از فرهنگ مدني پيشرفتهكشورهاي آلمان، دانمارك، هلند

با توجه.اندو بلژيك در گروه ديگر قرار گرفتهفرانسه، ايتاليا، اسپانيا. اند خوردار بودهبر

جمهوري فدرال آلمان از جمله كشورهايي).م1990تا سال(به مشاركت در انتخابات

. بوده است كه ميزان مشاركت در انتخابات، در آن كشور نسبتاً باال گزارش شده است

ك رتفاوت ميان ميشورها هاي توان تا حدودي به دليل سنتا از نظر مشاركت سياسي

و يا ملي آنان دانست ).,pp. 541-555 Gaiser & Rijike ,2008(سياسي فرهنگي

و«در تحقيق خود تحت عنوان) 1375ر، وفادا(روفادا دموكراسي، برداشت مردم

نس» دانشجويان و دانشجويان . پرداخته استبت به انتخابات به بررسي نگرش مردم

به مهم ترين عاملي كه بر انتخابات به عنوان رفتار سياسي تأثير داشته، مشروعيت

و درنتيجه ميزان خصوص مشروعيت مسئولين بوده است يعني عملكرد مسئولين

يعني. پذيرش آنان توسط مردم، بيشترين تأثير را بر شركت در انتخابات داشته است

و دانشجويان نيز عمالً در مسائل كشوربا»اعتماد به مسئولين«عامل عث شده كه مردم

از. بيشتر دخالت كنند و مسائل اقتصادي شرايط اجتماعي مانند از جمله امنيت اجتماعي

به عنوان يكي از نيازهاي اساسي»امنيت« امل مهم تأثيرگذار هستند كه وجودجمله عو

و هم در نظر مردم، در خصوص مسائل كشور تأ سه متغير. ثير داردهم در عمل

و با تحصيالت، وضعيت اقتصادي متغيرهاي اجتماعي همبستگي گرايش مذهبي

با»تحصيالت«قابل ذكر است كه متغير. اند داشته تأثير كاهنده داشته، به طوري كه

.افزايش سطح تحصيالت، عالقه بـه شركت در انتخـابات كاهش يافته است


يك) 1373،سيف زاده( سيف زاده پژوهش اسنادي به دنبال آن بوده است كه در

و چنانچه اوالً چرا در كشورهاي در حال توسعه مشاركت سياسي يا اصالً وجود ندارد

ب ه تكليف مردم در حمايت از وجود داشته باشد براي بخش عظيمي از جامعه

مي هاي دولت خواسته و بخش معدودي از جامعه نيز به مشاركت مردان محدود شود

ميي سياس پاسخ به آورند؟ ثانيأً پژوهشگر به دنبال يافتن منفعل يا بيگانگي سياسي روي

اي حق تقاضاي خود را از حكومت با توسل به انواع اين سؤال است كه چرا عده

و اين شيوه را جايگز خشونت سياسي مانند بلوا، شورش، و كودتا بروز داده ين ترور

ثالثاً چه شرايطي جهت تبديل اين نوع.نمايند تكليف حمايتي خود از حكومت مي

مشاركت خشونت آميز به مشاركت تقاضامند غير خشونت آميز وجود دارد؟ وي

اند، مورد تداوم مشاركت منفعالنه ارائه شدهالگوهاي نظري مختلفي را كه در مورد علل

ت. مطالعه قرار داده است بيين ايشان با استفاده از مدل كاركردي ساختاري پارسونز به

و كاركردهاي تحول مشاركت منفعالنه به مشاركت فعاالنه سياسي پرداخته است

و فرهنگي را جهت اين تحول مشخص نموده چهارگانه اقتصادي، سياسي، حقوقي

. محقق به تقدم كاركرد فرهنگي براي صورت دادن به اين تحول معتقد بوده است. است

گ فرمانروايي، فرهنگ توليد به جاي به نظر وي پيدايش فرهنگ تعاون به جاي فرهن

و فرهنگ سعدفرهنگ و خطر-مصرف، تقديري-پذيري به جاي فرهنگ شومتدبيري

.و محافظه كاري، در موفقيت اين الگو نقش اساسي دارد

و سطوح«در پژوهشي تحت عنوان) 1384،سيد امامي( سيد امامي سنجش اشكال

و نگرش مدر هاي آنان مشاركت سياسي دانشجويان در سطح»شاركت سياسيباره

و بهرهب تهران هاي شهر دانشگاه باا استفاده از روش پيمايشي گيري از ابزار پرسشنامه

؟ جوانان چقدر به مشاركت سياسي عالقه دارند: هدف پاسخ به برخي سؤاالت از جمله

هايي را به عنوان انواع نند؟ چه نوع فعاليتك چگونه اخبار سياسي را دنبال مي

كهيتفعال مي در آن شركت داشتههاي سياسي به اند گزارش كنند؟ نگرش آنان نسبت

و مي مشاركت سياسي چيست كفايت دانند؟ آيا در خود چه نوع فعاليت سياسي را مؤثر

بر اساس. پرداخته است يابند؟، سياسي الزم را براي تأثيرگذاري بر عرصه سياسي مي

از يافته خيهاي پژوهش، حدود نيمي لي يا تا حدودي اظهار دانشجويان به سياست


د. اند عالقه كرده و اطالعات سياسي براي اغلب انشجويان مهمترين منبع كسب اخبار

و سپس روزنامه و سايت تلويزيون رأي دادن در انتخابات. هاي اينترنتي است ها

م. مهمترين نوع مشاركت سياسي براي بيشتر پاسخگويان بوده است شاركت دومين نوع

و يا باطل بوده است هاي پاسخگويان در نشست38/0. سياسي رأي ندادن يا رأي سفيد

هاي سياسي در حد نسبتاً همكاري با احزاب يا جناح. اند سياسي مشاركت داشته

د بيشتري از هاي سياسي در دانشگاه از سوي تعدا محدودي صورت گرفته، اما فعاليت

متوسط تا بااليي دانشجويان از حس اثر بخشي اكثر.است دانشجويان اعالم شده

هاي تحصيلي تفاوت معناداري ميان دانشجويان در ميان رشته. اند برخوردار بوده

دانشجويان ديده شده به اين معني كه ميانگين مشاركت سياسي هاي هنر با ساير رشته

تأثيري در گرايش به چپ يا راست چندان. ها بوده است گروه هنر كمتر از ساير گروه

ب و احساس اثر و(خشي سياسي ميزان مشاركت سياسي دانشجويان نداشته چه دروني

و) چه بيروني لي با مشاركت رأي دهي بطور معناداري با مشاركت سياسي رابطه داشته،

.داري نداشته استرابطه معنا

و عبداهللا سيد و دوستان سيد(امامي، افتخاري اندر پژوهشي با عنو)1385، امامي

و نگرش ارزش« و رفتار سياسي جوانان ها در به ارزيابي علمي قضاوت»ها هاي مختلف

و رفتار سياسي آنان را مورد توصيف، تحليل زمينه ابعاد سياسي زندگي جوانان پرداخته

بررسي اشكال مختلف) الف: هاي اين پژوهش شامل هدف. اندو تبيين قرار داده

ت و نحوه بمشاركت سياسي جوانان ، نگرش سنجش ارزش) حوالت آن؛ و ها ها

خ ديدگاه شناسي ارائه گونه)ج صوص مهمترين مقوالت سياسي كشور،هاي جوانان در

. رفتار سياسي جوانان، بوده است

مي يافته هاي مورد استفاده دهد كه در تمامي خرده مقياس هاي اين پژوهش نشان

به هاي سياسي جوانان، پاسخگويان براي سنجش ارزش وضعيت مناسبي از اعتقاد

اند كه با افزايش سطح تحصيالت اصلي را از خود به نمايش گذاشته هاي سياسي ارزش

و والدين آنان از اعتقاد به ارزش مي پاسخگويان و نگرش آنان هاي سياسي كاسته شود

مي به سياست داخلي هر چند ميزان اعتماد. يابدو خارجي به سمت منفي شدن سوق

ضعيف اما نتايج پژوهش حاكي از اعتماد جوانان در مجموع باالست، سياسي


نگ. پاسخگويان به برخي نهادهاست تر رش به دولت در سال مورد نظر مثبتدر مجموع

و جريان. اي ديگر بوده استاز نگرش به قو هاي سياسي عالوه بر كسب نمره احزاب

نپايين در خرده مقياس اعتماد سياسي در خرده مقيا گرشي نيز نمره پايين كسبس

با وجود درصد باالي اعالم شده در مورد عضويت در برخي نهادها، درصد. اند كرده

و يا انجام كار داوطلبانه براي اين نهادها توسط جوانان مشاركت واقعي در فعاليت ها

و نيز. عضو پايين است اين امر نشانه صوري بودن عضويت در بسياري از موارد

مهمترين موانع مشاركت سياسي كه از سوي. فعالنه در موارد ديگر استمشاركت من

ا هاي به راهترجيحات فردي، دسترسي نداشتن:زجوانان اعالم شده عبارت است

مشاركت سياسي جوانان بررسي. مشاركت سياسي، آگاهي نداشتن از نحوه مشاركت

انتخابات ميزان اهميتبا افزايش درجه در مشاركت انتخاباتي، اوالً دهد نشان مي

ثالثاً در مشاركت حزبي،. است%60متوسط مشاركت برابر ثانياً. شود مشاركت بيشتر مي

از گرايش گاه پاسخگويان هيچ%70هاي حزبي جوانان پايين بوده به طوري كه بيش

و يا تالشي براي قانع ساختن يك نامزد انتخاباتي فعاليت نكردهبراي ستاد انتخاباتي اند

در مورد. اند يك حزب خاص نداشته ديگران جهت رأي دادن به كانديداي يك جناح يا

گاه در يك سخنراني سياسي شركت پاسخگويان هيچ%83ساير اشكال مشاركت سياسي

و باالترين. اند آيي سياسي نكردهر داشته كه اقدام به برگزاري گردهماظها%87نداشته

.رسمي صورت گرفته استميزان مشاركت سياسي در تظاهرات

ارزيابي:مشاركت سياسي دانشجويان«در پژوهش ديگري تحت عنوان سيد امامي

در به استناد يافته»هاي مشاركت سياسي برخي از پيش بيني كننده باره هاي پيمايشي كه

و سطوح مشاركت سياسي دان ج شجويان به دست آمد، يكي از نظريهاشكال امعه هاي

و برخي منابع مورد ارزيابي قرار داده»منابع نظريه«سي يعني شناختي مشاركت سيا

مورد بررسي قرار هاي مشاركت سياسي پيش بيني كنندهمورد ادعاي اين نظريه به عنوان

كه نظريه منابع يكي از نظريه.)1386،سيد امامي( گرفته است هاي جامعه شناختي است

ميدر آن و درآمد اقتص-شود برخي منابع اجتماعي ادعا ادي از جمله تحصيالت، شغل

ميبر مشاركت سياسي افرا بر اين رفتار مشاركتي افراد را بايد برحسب بنا. گذارندد تأثير

در عضويت آنان در گروه و غيره توضيح دادهاي شغلي، منابع. آمدي، تحصيلي


مش شناختي نيز در تبيين روان از.دان اركت سياسي مورد توجه قرار گرفتههاي جديدتر

توان عالقه به سياست، احساس اثر بخشي سياسي، اعتماد به دولت جمله اين منابع مي

.و وظيفه مدني را نام برد

اقتصادي-بع اجتماعيتفاوت در منا- اول: نتايج حاصل از اين پژوهش

در(دانشجويان و ر) آمد خانوادهمانند تحصيالت ا در رفتار مشاركتي تفاوت معناداري

و مسائل عالقه به سياست-دوم. شود نميآنان سبب سي از سياو پيگيري اخبار

هاي مشاركت سياسي دانشجويان در ايران به شمار ها يكي از پيش بيني كننده رسانه

رأ مي . كنندي دهي دانشجويان را پيش بيني نميرود؛ اگر چه اين دو متغير الزاماً رفتار

از-سوم شناختي در هر دو بعد اثر منابع روان حس اثر بخشي سياسي به عنوان يكي

و بيروني رابطه معناداري با مشاركت سياسي آنان دارد، اگرچه مشاركت بخشي دروني

رأي دهي ظاهراً در مورد دانشجويان رابطه محكمي با حس اثر بخشي سياسي آنان

بدينداري يا مذهبي بودن-چهارم. داردن ر در چهارچوب نظام سياسي ايران تا حدودي

د-پنجم. مشاركت سياسي دانشجويان تأثير مثبت دارد انشجويان را رفتار رأي دهي

هم توان در همه زمينه نمي . تراز يا شبيه ساير رفتارهاي مشاركتي آنان دانست ها

نظريه منابع براي مطالعه رفتار سياسي جوانان ايراني به طور كلي مفيد است، اما-ششم

جا با توجه به ويژگي و تعديل داردهاي .معه ايران نياز به اصالح

ان«ن در پژوهشي با عنوا اطاعت و نظام سياسي، مطالعه فرانظام يند تخاباتي

فر»ايران دموكراتيزاسيون در و تحول گفتمانيابه مطالعه هاي سياسي ند دموكراتيزاسيون

به اين سؤال وي در اين پژوهش به دنبال يافتن پاسخ. در ايران سده حاضر پرداخته است

يون يند دموكراتيزاسابوده است كه نظام انتخاباتي در تعامل با نظام سياسي چه تأثيري بر فر

و نظام سياسي كه دارد؟ محقق در پاسخ به سؤال تحقيق، رابطه تعاملي ميان نظام انتخاباتي

و واكنش اي از كنش مجموعه 20به تعبير ديويد ايستون مي ها شود، هاي متقابل تعريف

فرتحقيق نتايج بر اساس.مورد پژوهش قرار داده است يند دموكراتيزاسيونامورد بحث،

همچنين چالش ميان. به جاي حركت خطي از حركت سينوسي برخوردار است

و دموكراسي در خواهي عالوه بر شكل بخشي به دورهاقتدارگرايي و تحول هاي گذار

د آورده هاي متفاوتي را به وجور گفتمانقاجا 21مباني مشروعيت نظام پاتريمونياليستي


خاباتي با انتي سياسي حاكم در اثر تعامل نظامها گيري گفتمان وي با عنايت به شكل.است

ميكند كه براي ايجا نظام سياسي استدالل مي تواند تغيير در ساختار قدرت سياسي

به دگرگوني و يا بالعكس هايي در نظام انتخاباتي ).1374ت، اطاع(وجود آورد

آ با توجه به پژوهش و نتايج به دست آنهاي انجام شده ها، پژوهش حاضر مده از

و مقايسه گذار بر مشاركبررسي نقش برخي عوامل تأثير«به دنبال ت سياسي دانشجويان

ا. است»ها آن و و اين ويژگي با توجه به اين كه قشر دانشجو پرسشگر نتقادگر است

ب موجب مي ه عنوان محور اصلي تحركات اجتماعي شناخته شودشود كه دانشجو

از از منظر اجتماعي ويژگي) 1385صالحي،( دور: هاي زندگي دانشجويي عبارت است

و آزادي در انتخاب راه زندگي، زندگي دسته افتادگي از خانواده، احساس گسيختگي

و نظاير اين جمعي در خوابگاه ص1378بشيريه،(ها ها دي). 260، گر شكل از سوي

و اي در شكل تأثير عمده ورت مجتمعي،صبه تحصيالت دانشگاهي گيري اعتراضات

در. هاي دانشجويي داشته است جنبش كه اين محوطه زيرا هاي دانشگاهي است

ميدانشجويان به بازشناسي يكديگر از به عنوان يك گروه اجتماعي دست و اين يابند

و و طريق تناقضات آ مسائل ن به صورت يك امر مشترك آشكارنامشكالت براي

ص1377 حريري اكبري،( گردد مي در).7، در جوامع بسته اين امر آشكارتر است زيرا

كه. اجتماعي هستند-هاي سياسي ها در حكم گسل اين جوامع دانشگاه در دانشگاه

مي محل حضور نيروهاي جوان است انرژي و فضاي نسبتاً ها متراكم باز دانشگاه شود

مي-ديگر جامعه آن را به يك گسل سياسيهايت به بخشنسب . سازد اجتماعي مبدل

و داليل گرايش دانشجويان به فعاليتهمچنين ايستا بودن نظام سياسي يكي از هاي تند

ص1377باقي،(افراطي است ،3.(

و سياسي نيز در جوامعي كه نظام ارزشي، اجتماعي آنان از منظر فرهنگي

و دخالت در سياست را از وظايف گي با آموزهآميختگي تنگاتن هاي ديني داشته باشد

و اجتماعي بداند؛ دانشج و جديفردي تري در قبال تحوالت سياسي ويان انگيزه بيشتر

و كيفي و بر ارتقاي كمي از. استگذار مشاركت سياسي آنان به شدت تأثير داشته

علدر اين پژوهش طرف ديگر و فني مورد مشاركت سياسي دانشجويان وم سياسي


اند، سي تحصيل كردهسيااست؛ گروهي كه در حوزه موضوعات بررسي قرار گرفته

و واحد و گروهي كه دروس فضاي درسي، استادان هاي درسي آنان الزاماً سياسي است

و حتي دور از حوزه و محتواي درسي آنان ضرورتاً سياسي نبوده، بلكه غالباً فني

كهو از طرفي براي پژو. ده استمباحث علوم انساني بو هشگر اين سؤال نيز مطرح بوده

بر« و انگيزه، آيا رشته تحصيلي، فضاي سياسي دانشكده، دانشكده محل تحصيل

مشاركت سياسي دانشجويان رشته علوم سياسي در مقايسه با دانشجويان رشته فني تأثير

و يا متفاوتي دارد؟ .»يكسان

روش تحقيق.3

و از نظر روش توصياين پژوهش از و از لحاظ-فيلحاظ هدف، كاربردي تحليلي

ب. ها، از نوع پيمايشي استي دادهورنحوه گردآ ه سمت كاربرد عملي تحقيق كاربردي

و ديگران،(شود دانش هدايت مي ص1383سرمد -در تحقيقات توصيفي).79،

دالتصوير تحليلي، محقق عالوه بر و تبيين يل چگونه بودن سازي آنچه هست به تشريح

ميو و ابعاد آن جامعه).60-61، صص 1387حافظ نيا،( پردازد چرايي وضعيت مسأله

آماري تحقيق شامل كليه دانشجويان مقطع كارشناسي رشته علوم سياسي از دانشكده

و دانشجويان رشتهحقو و علوم سياسي هاي مهندسي از دانشكده فني دانشگاه تهرانق

اياست كه در اين پژوه نش طبق اطالعات مندرج در سايت دانشگاه تهران تعداد

با استفاده از فرمول. نفر بوده است (N)86،3920–87دانشجويان در سال تحصيلي

:به شرح زير به دست آمدنفر 352به ميزان (n)كوكران حجم نمونه


N=تعدادكل جامعه d=95(دقت احتمالي مطلوب(%

t=96/1( ضريب اطمينان(p=احتمال وجود صفت)50(%

q=50(احتمال عدم وجود صفت(%

n=مياي كه با قرار دادن تعداد نمونه .آيد مقادير فوق در جاي خود به دست

):1(شماره جدول

و فني آمار توصيفي سن در دانشجويان علوم سياسي

گروه مجموع فني علوم سياسي سن

تعداد سال20كمتر ازدرصد

195.4%

8223.3%

10128.70%

تعداد سال25تا21ازدرصد

6217.6%

16847.7%

23065.30%

تعداد سال30تا26ازدرصد

92.6%

61.7%

154.30%

تعداد سال30بيشتر ازدرصد

10.3%

51.4%

61.7%

تعداد مجموعدرصد

9125.9%

26174.1%

352100.0%


ف نتايج ميجدول نفر91افراد نمونه نفر 352دهد از مجموع وق نشان

و)درصد9/25( مي) درصد1/74( نفر 261در رشته علوم سياسي باشند، در رشته فني

ازهاآن درصد4/5درصد دانشجويان علوم سياسي9/25از درصد6/17سال،20كمتر

از3و سال30تا26بين درصد6/2سال،25تا21بين سن30درصد بيشتر سال

آن3/23درصد دانشجويان فني1/74از. دارند از درصد سن 7/47سال،20ها كمتر

و30تا26درصد بين7/1سال،25تا21درصد بين از4/1سال سال30درصد بيشتر

.سن دارند

�� ت�� ت��

Coun

t

200

150

100

50

0

��

daneshkade

):2(شماره جدول

و فني آمار توصيفي جنسيت در دانشجويان علوم سياسي

گروه مجموع فني علوم سياسي جنس

تعداد زندرصد

3610.2%

8225.3%

12535.5%

تعداد مرددرصد

5515.6%

17248.9%

22754.5%

تعداد مجموعدرصد

9125.9%

26174.1%

352100.0%


از نتايج جدول فوق نشان مي ) درصد9/25(نفر91نفر افراد نمونه 352دهد

و مي) درصد1/74(نفر 261دانشجوي رشته علوم سياسي باشند، دانشجوي رشته فني

و2/10در رشته علوم سياسي و در رشته فني6/15درصد زن درصد3/25درصد مرد

و مي9/48زن .باشند درصد مرد

��

Coun

t

200

150

100

50

0

��

daneshkade

):3( شماره جدول

تعداد دانشجويان به تفكيك رشته تحصيلي

شتهر

فني

ياس

سيوم

عل

كلمع

ج

يعصنا

ييم

ش

يوژ

تالم

انمر

ع

وترمپي

كاقو

بر

ككاني

م

دنمع

يدار

برشه

نق

داد753920 160 290 600 1100 520 400 175600تع

(منبع )1387ه تهران، سايت دانشگا:

با گيري طبقه حسب رشته تحصيلي دانشجويان نمونهبر ابتدا اي انجام شد سپس

توجه به نمونه به دست آمده از جامعه آماري نسبت دانشجويان هر رشته تحصيلي بر


ه شد در مرحله بعد از گيري طبقه بندي محاسب اساس جمعيت كل آن از طريق نمونه

س طريق نمونه . اده نمونه مورد نظر انتخاب گرديدگيري تصادفي

هاي بكار رفته در تعريف براي سنجش مشاركت سياسي از شاخص در اين تحقيق

و بر اساس شرايط و تعديل و گوئل استفاده شده است كه با اندكي جرح ميلبراث

و آزمون بعد از انتخاب اين شاخص. يده استخاص سياسي جامعه ايران منطبق گرد ها

منآ آن رحله پيش آزمون، هر كدامها در هاي مربوط در يك طيف ها در قالب گويه از

ها ها وگويه اين شاخص.در پرسشنامه نهايي سنجيده شدند) طيف ليكرت(پنج قسمتي

:به شرح جدول است


و گويه شاخص هاي مشاركت سياسي دو گروه دانشجويي ها

گويه شاخصرديف

سياسيشركت در تظاهرات1كنيد در تظاهرات شركت نمودهتا چه اندازه سعي مي

و از نظام سياسي حمايت يا انتقاد نماييد؟

شركت در انتخابات2تا چه اندازه در انتخابات شركت نموده تا فرد مورد نظر

نماييد؟خود را براي منصب سياسي انتخاب

3ميزان صرف وقت جهت اطالع

و وقايع سياسي از اخبار

و وقايع سياسير وقت ميچقد گذاريد تا از اخبار

كشور آگاه شويد؟

4و مباحث شركت در جلسات

سياسي

و مباحثات سياسي شر وچقدر در جلسات كت نموده

كنيد؟نظرات خود را بيان مي

5و مناظرات پيگيري بحث

سياسي

سياسي را از طرق مختلف پيگيريهايچقدر بحث

ي تأثير گذاريد؟نماييد تا بر نظام سياسمي

6و فعاليت در عضويت

هاي سياسي دانشجوييتشكل

احزاب، بسيج، انجمن(هاي سياسيچقدر با تشكل

و ارتباط داريد؟....)اسالمي

7و فعاليت در ستادهاي شركت

انتخاباتي

تي كانديداي مورد نظرتانچقدر در فعاليت هاي تبليغا

نماييد؟شركت مي

8صبتالش براي كسب منا

سياسي

ان براي كسب مناصب سياسي تالشچقدر خودت

نماييد؟مي


9تشويق ديگران براي شركت در

انتخابات

كنيد تا در انتخاباتچقدر ديگران را تشويق مي

شركت نمايند

10 هاي سياسياه اندازي شبكهر

و وبالگ هاي سياسيمجازي

وتا چه اندازه در راه اندازي شبكه هاي سياسي مجازي

هاي سياسي فعال هستيد؟وبالگ

11 تالش براي تأثير بر تصميمات

مسئولين سياسي

ب و مطالعات سياسي سعيتا چه اندازه ا تفكرات

و تصميم كنيد بر برنامه مي هاي مسئولين سياسي گيري ها

تأثير گذاريد؟

نگارش مطالب سياسي 12كنيدازه با نگارش مطالب سياسي سعي ميتا چه اند

س ياسي را مورد حمايت يا نقد قرار دهيد؟نظام

13 و مصاحبه با رسانه ها همكاري

جهت تأثير بر نظام سياسي

و مصاحبه با آنچقدر از طريق همكاري با رسانه هاها

و يا بر نظام سياسي تأثير نظرات خود را بيان نم وده

گذاريد؟مي

14 كمك مالي براي تأثير گذاري

بر مشاركت سياسي

ا ركت سياسيندازه از طريق كمك مالي بر مشاتا چه

و ديگران تأثير مي گذاريد؟خود

58شاملق ساختهها از ابزار پرسشنامه محق در اين پژوهش براي گردآوري داده

و وابسته، سؤال ناظر بر سطوح مختلف مشاركت سياسي در قالب متغيرهاي مستقل

ازپس،)اعتبار(براي تعيين روايي.استفاده شده است از مصاحبه مقدماتي با تعدادي

و با مراجعه به متون و سؤاالت هاي مربوط به موضوع علمي، تئوري دانشجويان

و و سپس در اختيار تعدادي از استادان پژوهش، متن پرسشنامه تنظيم گرديد

بعد از اعمال نظرات اصالحي آنان، روايي پرسشنامه مورد. نظران قرار گرفت صاحب

شد صوري گويه-محتواييبدين ترتيب اعتبار.ر گرفتد قراتأيي . هاي پرسشنامه فراهم

و پايايي آن نيز از آلفاي كرونباخ ه استفاده براي تعيين ثبات و ماهنگي دروني ابزار شد

،73/0، آلفاي سؤاالت دانشكده89/0آلفاي كل پرسشنامه. تعيين گرديدگيري اندازه

آلفاي سؤاالت فضاي75/0، آلفاي سؤاالت انگيزه75/0آلفاي سؤاالت رشته تحصيلي

به. به دست آمد91/0، آلفاي سؤاالت مشاركت سياسي85/0سياسي با توجه به اعداد

مي دست آمده براي پايايي سؤاالت پرسشنامه نتيجه از گرفته شود كه ابزار پژوهش

و پايايي قابل قبولي برخوردار است .ثبات


د.3-1 ها ادهروش تجزيه وتحليل

و تحليل داده ش تجزيه و استنباطي انجام ده هاي پژوهش در دو سطح توصيفي

و در تحليل توصيفي از شاخص. است هاي آمار توصيفي چون فراواني، ميانگين

د و tي آزمون همبستگي، رگرسيون، آزمونهاي استنباطر تحليلانحراف استاندارد

و آزمون فريدمن گروه .ه قرار گرفته استمورد استفادهاي مستقل

ها تحليل استنباطي داده.3-1-1

رشته تحصيلي بر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان علوم سياسي:فرضيه اول

.تأثير دارد

دار ستگي استفاده شد با توجه به معنيبراي آزمون اين فرضيه ابتدا از آزمون همب

نشان)1جدول(گيماتريس همبست. ضرايب رگرسيون مورد بررسي قرار گرفتRبودن

مي. دهنده رابطه بين متغيرها است و ميزان همانطور كه مشاهده شود بين رشته تحصيلي

در5در سطح آلفاي)R=380/0( مشاهده شدهRمشاركت سياسي درصد معنادار است

توان گفت رشته تحصيلي بر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان علوم سياسي نتيجه مي

و)R=380/0(، ضريب همبستگي برابر با يل رگرسيوني گام به گامدر تحل.دتأثير دار

ب) R2=144/0(ضريب تعيين مشاركت درصد تغييرات4/14ه عبارت ديگر است

و سياسي دانشجويان علوم سياسي مربوط درصد4/85به رشته تحصيلي آنان است

استفاده گرسيونرFبراي تأييد ضريب رگرسيوني از آزمون. مربوط به ساير متغيرهاست

درصد5در سطح آلفاي)F=977/14(مشاهده شدهFشد، نتايج آزمون نشان داد

ميβبا توجه به جدول. كند معنادار است به عبارتي نتايج رگرسيون را تأييد مي توان نيز

معادله رگرسيوني زير را براي پيش بيني ميزان مشاركت سياسي دانشجويان علوم

آن سياسي بر اساس رشته :ها تنظيم كرد تحصيلي

مشاركت سياسي دانشجويان رشته علوم سياسي=12/21+787/0) رشته تحصيلي(

معادله فوق حاكي از آن است كه در صورت كنترل متغير رشته تحصيلي نمره

و با افزايش يك نمره به نمره رشته تحصيليمي12/21كت سياسي برابر با مشار شود


مينمره مشاركت سيا787/0 مي. يابد سي افزايش توان با توجه به ضريب در نهايت

گفت كه مقدار تأثير رشته تحصيلي بر مشاركت (Beta) رگرسيوني استاندارد شده

tباشد كه با توجه ميزانمي380/0سياسي دانشجويان رشته علوم سياسي برابر با

و سطح معناد مي5اري آن كه كمتر از رگرسيون بيني ميزان پيش)>05/0p( باشد صدم

.معنادار است

.رشته تحصيلي بر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان فني تأثير دارد:فرضيه دوم

و ميزان و معنادار بودن آن، بين رشته تحصيلي بر اساس آزمون همبستگي

در5در سطح آلفاي)R=133/0( مشاهده شدهRمشاركت سياسي درصد معنادار است

رش نتيجه مي ستوان گفت ياسي دانشجويان فني ته تحصيلي به اندازه كمي بر مشاركت

با. تأثير دارد . است R2)=018/0(و ضريب تعيين)R=133/0(ضريب همبستگي برابر

فني مربوط به رشته درصد تغييرات مشاركت سياسي دانشجويان8/1به عبارت ديگر

و وان معادلهتمي. درصد مربوط به ساير متغيرهاست2/98تحصيلي آنان است

رگرسيوني زير را براي پيش بيني ميزان مشاركت سياسي دانشجويان فني براساس رشته

:تحصيلي آنان تنظيم كرد

مشاركت سياسي دانشجويان فني=58/30+327/0) رشته تحصيلي(

معادله فوق حاكي از آن است كه در صورت كنترل متغير رشته تحصيلي نمره

يكمي58/30مشاركت سياسي برابر با و با افزايش نمره به نمره رشته تحصيلي شود

مينمر327/0 مي. يابده مشاركت سياسي افزايش توان با توجه به ضريب در نهايت

گفت كه مقدار تأثير رشته تحصيلي بر مشاركت (Beta)رگرسيوني استاندارد شده

و سطحtن باشد كه با توجه به ميزامي133/0ي دانشجويان فني برابر با سياس رگرسيون

مي5ري آن كه كمتر از معنادا .بيني معنادار است ميزان پيش) >05/0p(باشد صدم

فضاي سياسي بر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان رشته علوم:فرضيه سوم

.سياسي تأثير دارد

ضريب همبستگي. براي آزمون اين فرضيه ابتدا از آزمون همبستگي استفاده شد

درصد6/7به عبارت ديگر است R2)=076/0(و ضريب تعيين)R=276/0(برابر با


و دانشجويان علوم سياسي مربوط به تغييرات مشاركت سياسي فضاي سياسي است

مشاهده شدهFرگرسيون،Fدر آزمون. هاستدرصد مربوط به ساير متغير4/92

)33/7=F(ون را تأييد درصد معنادار است به عبارتي نتايج رگرسي5در سطح آلفاي

بيني ميزان مشاركت سياسي معادله رگرسيوني زير را براي پيشتوانمي. كند مي

: دانشجويان علوم سياسي بر اساس فضاي سياسي تنظيم كرد

مشاركت سياسي دانشجويان علوم سياسي=04/30+308/0) فضاي سياسي(

ح سياكي از آن است كه در صورت كنترل معادله فوق اسي نمرهمتغير فضاي

و با افزايش يك نمره به نمره فضاي سياسيمي04/30مشاركت سياسي برابر با شود

مي308/0 مي. يابد نمره مشاركت سياسي افزايش توان با توجه به ضريب در نهايت

گفت كه مقدار تأثير فضاي سياسي بر مشاركت (Beta)رگرسيوني استاندارد شده

tباشد كه با توجه ميزانمي276/0ي برابر با ته علوم سياسسياسي دانشجويان رش

و سطح مي5معناداري آن كه كمتر از رگرسيون بيني ميزان پيش) >05/0p(باشد صدم

.معنادار است

.فضاي سياسي بر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان رشته فني تأثير دارد:فرضيه چهارم

در سطح)R=519/0(ه مشاهده شدRو ميزان مشاركت سياسي بين فضاي سياسي

مي5 آلفاي توان گفت فضاي سياسي بر ميزان مشاركت درصد معنادار است در نتيجه

با. سياسي دانشجويان رشته فني تأثير دارد و)R=519/0(ضريب همبستگي برابر

مربوط به درصد تغييرات9/26است به عبارت ديگر R 2)=269/0(ضريب تعيين

وفن مشاركت سياسي دانشجويان درصد1/73ي مربوط به فضاي سياسي آنان است

آل)F=31/95(مشاهده شدهFمربوط به ساير متغيرها است درصد5فاي در سطح

و نتايج ميمعنادار است معادله رگرسيوني زير را براي توانمي.كند رگرسيون را تأييد

آن پيش : ها تنظيم كرد بيني ميزان مشاركت سياسي دانشجويان فني بر اساس فضاي سياسي

مشاركت سياسي دانشجويان رشته فني=43/14+22/1) فضاي سياسي(


متغير فضاي سياسي نمره كه در صورت كنترل معادله فوق حاكي از آن است

و با افزايش يك نمره به نمره فضاي سياسيمي43/14مشاركت سياسي برابر با شود

مينمره مشاركت22/1 با توجه به ضريب رگرسيوني نهايتدر. يابد سياسي افزايش

گفت كه مقدار تأثير فضاي سياسي بر مشاركت سياسي توان مي (Beta) استاندارد شده

وtباشد كه با توجه به ميزانمي519/0ان علوم سياسي برابر با دانشجوي رگرسيون

مي5ري آن كه كمتر از سطح معنادا ا ميزان پيش) >05/0p(باشد صدم .ستبيني معنادار

دانشكده محل تحصيل بر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان رشته:فرضيه پنجم

. علوم سياسي تأثير دارد

و ميزان مشاركت سياسي همبستگي در)R=027/0( بين دانشكده محل تحصيل

و ميزان مشاركت بين دانشكده محل تحصيل. درصد معنادار نيست5سطح آلفاي

راسياسي دانشجويان شود در نتيجه دانشكده بطه معناداري مشاهده نميعلوم سياسي

.محل تحصيل بر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان رشته علوم سياسي تأثير ندارد

.دانشكده محل تحصيل بر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان فني تأثير دارد:فرضيه ششم

شد)R=090/0( همبستگي و ميزان مشاركت سياسي ه بين دانشكده محل تحصيل

و ميزان. درصد معنادار نيست5در سطح آلفاي يعني بين دانشكده محل تحصيل

شود در نتيجه دانشكده مشاركت سياسي دانشجويان فني رابطه معناداري مشاهده نمي

.محل تحصيل بر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان فني تأثير ندارد



مشاركت سياسي در هر فرضيهمترهاي مؤثر بر يكايك پارابررسي

ميت آماريك

فرضيه

فرضيه

اول

فرضيه

دوم

فرضيه

سوم

فرضيه

چهارم

فرضيه

پنجم

فرضيه

ششم

ضريب

همبستگي

38/0133/0276/0519/0027/0090/0مقدار

000/0016/0004/0000/0398/0073/0معناداريسطح

رگرسيون

--144/0018/0076/0269/0ضريب تعيين

--134/0014/0066/0266/0ضريب تعديل

--42/841/1173/885/9 خطاي استاندارد

Fآزمون--F977/1466/433/731/95مقدار

--000/0032/0008/0000/0سطح معناداري

شيب خط

رگرسيون

مقدار203/0±

787/0

151/0±327/0

114/0±308/0

125/0±22/1

--

t87/3160/271/276/9--

--000/0032/0008/0000/0سطح معناداري

ضريب

ثابت

رگرسيون

مقدار11/5±12/21

29/3±58/30

02/4±04/30

44/2±43/14

--

t14/430/947/791/5--

--000/0000/0000/0000/0سطح معناداري

β380/0133/0276/0519/0دارمق--

و انگيزه:فرضيه هفتم فني متفاوت هاي مشاركت سياسي دانشجويان علوم سياسي

.هاي مستقل استفاده شده است گروهtآزمون اين فرضيه از آزمون براي. است

):6( شمارهولجد

ها بر ميزان مشاركت سياسي دو گروه آمار توصيفي تأثير انگيزه

اخص آماريش

دانشكده خطاي انحراف ميانگين انحراف استاندارد ميانگين تعداد

9182/2070/3388/0علوم سياسي

26197/1890/4303/0فني



هاي مستقل مربوط به تأثير انگيزه بر ميزان مشاركت سياسي گروهt آزمون

آزمون ها

فرض ها

راي يكسانيبFآزمون

واريانس هاtها براي مقايسه ميانگين

Fسطح

tمعناداريدرجه

آزادي

سطح

معناداري

اختالف

ميانگين

001/085/1 70/358/029/3350 يكساني واريانس ها

عدم يكساني

واريانس--76/38/206 000/085/1

مينتايج جدول سط)t=29/3(مشاهده شدهtدهد فوق نشان رصدد5ح آلفاي در

و فرض صفر رد مي شود به عبارت ديگر بين ميانگين گروه علوم سياسي معنادار است

ت سياسي تفاوت نسبت به تأثير انگيزه برميزان مشارك)97/18(و گروه فني)82/20(

و با توجه به ميانگين معنادار مشاهده مي مي شود توان گفت دانشجويان گروه علوم ها

ب .االتري براي مشاركت سياسي دارندسياسي انگيزه


و فني با استفاده از آزمون بررسي ميزان تأثيرانگيزه ها بر مشاركت سياسي دو گروه علوم سياسي فريدمن

انگيزه

گروه

هااوت انگيزهتفهاانگيزه

دوستان خانواده مذهبي اقتصادي سياسيمحيط

سياسي

خي دو

2χسطح

يمعنادار

علوم

سياسي71/379/233/373/380/364/367/24000/0

69/363/238/360/310/461/343/117000/0فني

در سطح2χ=67/24دهد كه در گروه علوم سياسي نتايج آزمون فريدمن نشان مي

هاي مختلف بر مشاركت سياسي متفاوت يزهدار است يعني ميزان تأثير انگمعنا%5آلفاي

و دوم، به طوري كه دوستان وخانواده رتبهستا و محيط هاي اول انگيزه سياسي


س سياسي رتبه 2χ=43/117در گروه فني. اند وم وچهارم را به خود اختصاص دادههايو انگيزه سياسي بر مشاركت سياسي، تأثير. دار استمعنا%5و در سطح آلفاي دوستان

خا رتبه و و دوم، محيط سياسي وهنواده رتبهاي اول . اند چهارم را داشته هاي سوم

ركت سياسي دانشجويان براي تعيين ميزان تأثير همزمان متغيرهاي مستقل بر مشا

و معناو علوم سياسي دار شدن آن از آزمون رگرسيون فني بعد از آزمون همبستگي

.استفاده شد):9( شماره جدول

و رگرسيون ميزان تأثير متغيرهمبس در دو گروهل بر مشاركت سياسيهاي مستقتگي

كميت

گروه آماري فني علوم سياسي

كميت

گروه آماري فني علوم سياسي

495/0592/0مقدارهمبستگي

ضريب

دانشكده

در

رگرسيون

04/0±05/011/0±17/0مقدار

رگرسيون

ضريب

تعيين245/0351/0T02/0221/0

ضريب

تعديل210/0340/0

سطح

معناداري620/0850/0

خطاي

استاندارد02/834/9β91 0/0190/0

FآزمونF992/656/34مقدار

ضريب

فضا در

رگرسيون

5/0±41/009/0±14/0مقدار

سطح

معناداري000/0000/0T88/2598/5

ضريب

ثابت

رگرسيون

8/10±1/1779/3±25/6 مقدارسطح


T74/2850/2β370/0343/0

سطح


ضريب

انگيره در

رگرسيون

0/1±44/013/0±26/0 مقدار

ضريب

رشته

تحصيلي در

رگرسيون

08/0t71/1371/7±66/013/0±23/0مقدار

T90/2627/0سطح


سطح

عناداريم005/0531/0β179/0418/0

β318/0034/0

و ضريب تعيين برابر495/0در گروه علوم سياسي ضريب همبستگي برابر است با

درصد تغييرات مشاركت سياسي مربوط به رشته تحصيلي،5/24يعني245/0است با


و دانشكده ا5/75 فضاي سياسي، انگيزه به.ستدرصد مربوط به ساير متغيرها با توجه

معادله رگرسيوني زير را براي پيش بيني مشاركت سياسي دانشجويان علومβجدول

: سياسي بر اساس متغيرهاي مستقل مؤثر برمشاركت سياسي تنظيم كرد

(0/ 413) فضاي سياسي( (0/ 437)انگيزه+ (659/0)رشته تحصيلي+ =10/17+510/0) دانشكده+

اسيمشاركت سياسي گروه علوم سي

ه نمره مشاركت سياسي دهد در صورت كنترل متغير دانشكد معادله فوق نشان مي

و با توجه به ميزانمي10/17 برابر با توان گفت فضايمي) شيب خط استاندارد(βشود

و دانشكده محل تحصيل تأثير و انگيزه و رشته تحصيلي داراي بيشترين تأثير سياسي

.ان علوم سياسي داشتندكمتري بر مشاركت سياسي دانشجوي

/ =R2 351و ضريب تعيينR=592/0در گروه فني ضريب همبستگي برابراست با

درصد تغييرات مشاركت سياسي دانشجويان فني مربوط به رشته تحصيلي،1/35يعني

و و دانشكده به. درصد مربوط به ساير متغيرهاست9/64فضاي سياسي، انگيزه با توجه

دانشجويان فني سيوني زير براي پيش بيني ميزان مشاركت سياسيمعادله رگرβجدول

ميبا توجه به متغير :شود هاي مستقل تنظيم

(500/0) فضاي سياسي( (084/0) رشته تحصيلي(+980/0)انگيزه+ =80/10+037/0) دانشكده+

فنيمشاركت سياسي دانشجويان

ن معادله نشان مي مره مشاركت سياسي برابر دهد در صورت كنترل متغير دانشكده

در) شيب خط استاندارد(βبا توجه به ميزان. شودمي80/10با و انگيزه فضاي سياسي

و دانشكده محل تحصيل تأثير و رشته تحصيلي بر دانشجويان فني بيشترين تأثير كمي

.اند مشاركت سياسي داشته

بندي جمع

رشته تحصيلي«يعني)2و1هاي فرضيه(:تأثير رشته تحصيلي بر مشاركت سياسي

آزمون همبستگي نشان.»ردبر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان علوم سياسي تأثير دا

اين گروه آزمودني علوم بنابر. معنادار است)R=38/0(همبستگي اين دو متغير داد كه


همچنين نشان. سياسي براي مشاركت سياسي، تحت تأثير رشته تحصيلي بوده است

تغييرات مربوط به مشاركت سياسي، در دانشجويان علوم سياسي%14/14 داده شد كه

و مي%4/85 ناشي از رشته تحصيلي آنان است در مقابل،. باشد مربوط به ساير متغيرها

با»رشته تحصيلي بر ميزان مشاركت سياسي دانشجويان فني تأثير دارد«)2فرضيه( ،

ت و أثير رشته تحصيلي بر مشاركت توجه به معناداري، همبستگي تأييد گرديد

كه هرچند رشته تحصيلي در هر دو گروه نتيجه اين. به دست آمد%8/1دانشجويان فني

و فني بر مشاركت سياسي تأثيرگذار بوده است، اما اين تأثيرعلوم سي گذاري در اسي

و در گروه فني ميزان تأثير ناچيز گروه علوم سياسي بسيار پررنگ با. بوده استتر بوده

د در نظر گرفتن مؤلفه ميهاي تشكيل توان نتيجه هنده رشته تحصيلي، به طور كلي

و نگرش گرفت دانشجويان علوم سياسي بيشتر از دانشجويان فني، تحت تأثير عقايد

و فارغه تحصيلي خود، دانشجويان هم رشتهاستادان دروس تخصصي رشت اي

و محتواي دروس اصلي قرارالتحصيالن همان رشت استنباط پژوهشگر اين. اند داشتهه

ن است كه دانشجويان علوم سياسي محتواي كتاب و و هاي درسي، عقايد گرش استادان

در گيري خود را به عنوان مرجعي براي موضعاي دانشجويان هم رشته و هاي سياسي

مي. اند ودهنتيجه مشاركت سياسي خود انتخاب نم باشد تواند اينگونه علت اين امر نيز

بكه دانشجويان علوم سياسي، و دانش سياسي خود را رگرفته از نگرش سياسي نگرش

و به صورت ناخ دانشكده مي دانشجويان علوم. اند ودآگاه ميل به پيروي از آن داشتهدانند

و بنا به ضرورت رشته تحصيلي سياسي به دليل اين و منطقي و كه به صورت علمي

ازه محتواي دروس اصلي خويش، پديده اي سياسي را واكاوي كرده است، احتماالً

و نگرش عميق كه ظرفيت سياسي باالتر تر نسبت به مسائل سياسي برخوردارشده است

ن هاي از طرف ديگر دانشجويان رشته. يستاين امر در مورد دانشجويان فني قابل طرح

ر فني به دليل اين و و محتواي دروس خود را مرجع براي اهنماييكه نگرش استاد


سياسي از رشته پذيري كمتري در مشاركتدانستند، تأثير نگرش سياسي خود نمي

.اند تحصيلي خود داشته

هاي تحقيق، بر اساس تحليل داده)4و3هاي فرضيه(:تأثير فضا بر مشاركت سياسي

و وابسته در فرضيه سوم .و معنادار بوده است27/0همبستگي ميان متغيرهاي مستقل

در فرضيه. به دست آمد%6/7 ير متغير فضاي سياسي بر مشاركت سياسيميزان تأث

ميچهارم كه تأثير فضاي سياسي را بر مشا كند، ركت سياسي دانشجويان فني بيان

و مشاركت سياسي محاسبه شد كه مقدار519/0همبستگي بين دو متغير فضاي سياسي

ي سياسي در گروه فني پذيري مشاركت سياسي از فضاميزان تأثير.ي استمعنادار

د9/26% مي. ست آمدبه پذيري هر دو دهد كه با وجود تأثير مقايسه دو فرضيه نشان

ف و پذيري دانشجويان فني بسيار ني از فضاي سياسي دانشكده، تأثيرگروه علوم سياسي

هاي مربوط به فضاي سياسي دانشكده، با در نظر گرفتن مؤلفه. بوده استباالتر

د دردانشجويان هر هاي سياسي، نشريات مشاركت سياسي خود متأثر از تشكلو گروه

دو هاي خبري، سايت دانشكده، وبالگو بولتن و در. ستان مجازي هستندهاي سياسي

ن نتيجه تشكل و شريات خبري، سايت دانشكده، وبالگهاي سياسي، هاي سياسي

دا تري در ميزان مشاركتي نقش تعيين كنندهدوستان مجاز نشجويان فني ايفاء سياسي

و. اند كرده با توجه به آنچه قبالً ذكر شد، دانشجويان فني توجه كمتري به استادان

خود را از اين نياز اطالعاتي بنابر. محتواي درسي خود به عنوان مرجع سياسي داشتند

ميهاي فضاي سياسي طرق ديگري كه از مؤلفه همچنين. ساختند بود، برطرف

س و مراجعه به استادان آشنا به دانشجويان علوم ياسي به دليل اتكاء به دانش كتابي

ك به متري به استفاده از نشريات، تشكلموضوعات سياسي نياز و و غيره داشتند ها

با اين. اند هاي فضاي سياسي از خود نشان داده مؤلفههمين جهت وابستگي كمتري به

ودانشجوي توان گفت مشاركت سياسي در بين مقدمه مي ان علوم سياسي از بلوغ


ركت سياسي دانشجويان فني، كه مشا نهادينگي بيشتري برخوردار بوده در حالي

.تر است احساسي

ج به دست آمده با توجه به نتاي)6و5هاي فرضيه(: تأثير دانشكده بر مشاركت سياسي

و ميزان مشاركت سياسي هاي دادهلاز تحلي تحقيق، بين دانشكده محل تحصيل

و فني رابطه معناداري دانش يعني مديريت،. به دست نيامدجويان علوم سياسي

و سخنرانيه تشكل و علمي، همايش و مناظره اي صنفي هاي هاي سياسي، تريبون آزاد

و فضاي فرهنگي دانشكده تأثير قابل اعتنايي بر و پيشينه سياسي سياسي، سابقه

ن مي. داشتندمشاركت سياسي هاي تواند خنثي بودن برخي مؤلفه علت اين فقدان رابطه،

هايو كارا نبودن عواملي چون سخنرانياز طرفي اصيل. دانشكده از نظر سياسي باشد

و مناظره سياسي كاركرد آن ها را در تأثيرگذاري بر مشاركت سياسي، تريبون آزاد

.سياسي تضعيف كرده است

ن)7يه فرض(:انگيزه دانشجويان درمشاركت سياسي از تايج به دست آمدهبر اساس

و فني تفاوت معنادار ي داشته آزمون آماري، ميانگين انگيزه در دانشجويان علوم سياسي

م از طرف ديگر انگيزه. است در.شاركت سياسي دانشجويان دخيل بودهاي متفاوتي در

و خانواده رتبهگر و محيط وه علوم سياسي دوستان و دوم سپس انگيزه سياسي هاي اول

رت. تأثيرگذار بوده استسياسي و انگيزه سياسي و دوم،بهدر گروه فني دوستان هاي اول

و سو خانواده، رتبهمحيط سياسي و چهارم را به خود اختصاص دادههاي . اندم

و رشته تحصيلي در گروه علوم سياسي به طور كلي فضاي سياسي دانشكده

رشته داشته است از طرف ديگر بيشترين تأثير را براي مشاركت سياسي دانشجويان اين

د در. اند تر بودهر مقايسه با دانشجويان فني سياسيدانشجويان علوم سياسي همچنين

و انگيزه به خصوص انگيزه سياسي بيش از ساير گروه فني فضاي سياسي دانشكده

هاي بر اساس يافته.ي راغب نموده استمتغيرها دانشجويان را به مشاركت سياس

ميپژوهش حاضر :شود، پيشنهادهاي كاربردي به شرح بندهاي ذيل ارائه

و آموزه هنگ سياسي مشاركتي از طريق رسانهآموزش فر به ها هاي دانشگاهي

.منظور ارتقاء سطح آگاهي دانشجويان


و تبادل نظر ميان و گفتگو و سازمان يافته براي بحث داشتن برنامه مدون

و دانشجويان به منظور افز دولت و سياسيمردان .ايش تعامل بين مراكز دانشگاهي

و تبديل و تعهد جهت مشاركت سياسي فعاالنه در بين دانشجويان ايجاد انگيزه

. احساسات به عقالنيت در حوزه مشاركت سياسي

و مساعد براي برگزاري همايشها به محيطي تبديل محيط دانشگاه ا،ه سالم

و فعاليت تشكله بحث و مناظرات سياسي .ي سياسيهاا

و درك سياسي دانشج فراهم ساختن زمينه ويان در قبال هاي برخورداري از بينش

و تصميم .هاي جامعه گيري سرنوشت خود

ها يادداشت

م.1 و سطح لفهؤدر فرهنگ علوم سياسي از » مشاركت سياسي«هاي مهم توسعه يافتگي ميزان

ميدر جام ص 1384ترابي،(آيد عه، به شمار ،106.(2. Anhtony Downs

به برخي مشكالت كه در استد.3 الل اقتصادي نهفته است؛ با نظريه اقتصادي داونز با توجه

مي مسئله كه: شود اي مواجه منفعت مورد انتظار از يك رأي فردي با توجه به نقش بسياركمي

كه كه فردي و صرفاً محاسبهتنها يك رأي در مجموع انتخابات دارد به قدري اندك است سود

كه پاي صندوق رأي برود زيان شخصي مي به خود زحمتي ندهد به. كند ممكن است در پاسخ

و پيتر اردشاك استدالل كردهاين معضل ويليام مي ريكر كه رأي ييها دهند پاداش اند افرادي

گيرند؛ مانند احساس رضايت عاطفي، نشان دادن حمايت افزون بر نفع اقتصادي شخصي مي

ن .ظام سياسي، اعالم ترجيحات حزبي يا سياسي خودخويش از4. Olson 5. Hantigton 6. Nelson 7. Perry 8. Rabert Dowz 9. Lipset 10. Milbrath 11. Goel 12. Dahl


به داوود فيرحي مقالة.13 سي«رجوع كنيد فصلنامه علوم سياسي سال»مفهوم مشاركت سيا

).1377(1اول شماره 14. Pay 15. Almond

بيني پذيري را توانايي پيش كنش متقابل، يكي از نتايج جامعه هربرت ميد از نظريه پردازان. 16

ب و شكل دادن ميانتظارات ديگران از ما به ديگران راي اطالعاتب(دانده رفتارمان با توجه

به كتاب مؤلفه ).پذيري سياسي نوشته علي اختر شهر مراجعه شود هاي جامعه بيشتر17. Hess 18. Torny 19. Ligley 20. David Aystvn 21. patrimoneialisty

كتابنامه

پژوهشگاه:، تهرانپذيري سياسي در حكومت ديني هاي جامعه مؤلفه،)1386( اختر شهر، عليو انديشه اسالمي .فرهنگ

فرنظام انتخاباتي،)1374(جواد اطاعت، ، در ايرانيند دموكراتيزاسيوناونظام سياسي، مطالعهح و علوم سياسي دانشگاه تهرانرساله دكتري دانشكده .قوق

ب[، جنبش دانشجويي،)1377(باقي، عمادالدين .1377، اسفندماه10،]ا روزنامه اخبارمصاحبهو توسعه سياسي در ايران،)1378(حسين بشيريه، .موسسه نشر نوين: تهران،جامعه مدني

، فصلنامه دانش سياسي، شمارهسي مديريت توسعه در ايرانآسيب شنا،)1384(ترابي، يوسفو زمستان2 .1384، پاييز

، چاپ چهاردهم، اي بر روش تحقيق در علوم انساني مقدمه،)1387(حافظ نيا، محمد رضا.انتشارات سمت: تهران

جا:، تبريزهاي سياسي دانشجويان هاي فعاليت ريشه،)1377( محمد حريري اكبري، .بيو سياست،)1377(، مايكل راش .انتشارات سمت: منوچهر صبوري، تهران:، ترجمهجامعه

فصلنامه،، وسيله يا هدف يا ابزار توسعهمشاركت اجتماعي،)1375(رضايي، عبدالعلي.110و109اطالعات سياسي اقتصادي، شماره

و حجازي ، عباس ؛ بازرگان ، لوم رفتاريهاي تحقيق درع روش،)1383(الهه سرمد، زهره.انتشارات آگاه: چاپ هشتم، تهران

هاي بيني كننده ارزيابي برخي از پيش:مشاركت سياسي دانشجويان،)1386(امامي، كاووسسيد.1شماره،امه علوم سياسي، سال دوم، پژوهشنمشاركت سياسي


و سطو،)1384(همو و نگرشسنجش اشكال درح مشاركت سياسي دانشجويان باره هاي آنان.، گزارش طرح پژوهشي، سازمان ملي جوانانمشاركت سياسي

و عبداهللاسيد و ارزش،)1385(، عبدالمطلب امامي، كاووس؛ افتخاري، اصغر و نگرش ها ها.طرح پژوهشي، سازمان ملي جوانانگزارش، رفتار سياسي جوانان

و علل تداوم آن،)1373( سيف زاده، حسين و علوم حقوق، مجله دانشكده مشاركت منفعالنه.، دي ماه31سياسي، شماره

و چگونگي مشاركت سياسي،)1385(صالحي، عباس ، مجله پگاه حوزه شماره در چيستي.1385دي ماه30، 200

.77 تابستان1امه علوم سياسي، شماره فصلن، مفهوم مشاركت سياسي،)1377(فيرحي، داود.دانشگاه شهيد بهشتي:، تهرانو توسعه سياسي هاي نوسازي نقد نظريه،)1374( قوام، عبدالعلي

و دوز، رابرت محمد حسين فرجاد،:، ترجمهجامعه شناسي سياسي،)1373(ليپست، مارتين.انتشارات توس: تهران

و دانشج،)1375(وفادار، مژگان ، پايان نامه كارشناسي ارشد، وياندموكراسي برداشت مردم:دانشگاه تهرانسايت.دانشگاه شهيد بهشتي: تهران

http://ut.ac.ir/fa/contents/About Un Gaiser, Wolfgang & Rijike, John (2008), “Political Participation of

Youth Young Germans in the Eropean Context”, Asia Eroup journal, Springer, January, Vol.5.

McClurg, S.D. (2003), “Social Networks and Political Participation: The Role of Social Interaction in Explaining Political Participation” Political Research Quarterly, 56(December).

207-240! 1389˙˝ ˘ˇˆpkn.journals.isu.ac.ir/article_14_da9f85373e0f... · 207-240!"...

Documents