2012 - cdbe. · pdf filepsak plani strategjik i arsimit në ... ligjore që...

Nora Heil & ismet Potera masHt - GiZ / CDBe

EDUKIMI CILËSOR – RËNDËSIA E TË DHËNAVE NË ARSIM

SIGURIA DHE VLEFSHMËRIA E TË DHËNAVE

ANALIZA DHE INTERPRETIMI I TË DHËNAVE

PLANIFIKIMI DHE VENDIMMARRJA

HARTIMI I RAPORTEVE





HARTIMI I RAPORTEVE

2012

2012

PËrDorimi i tË DHËNaVe NË UDHËHeQJeN arsimore


Moduli për trajnim në SMIA Sistemi për Menaxhimin e Informatave Arsimore

PËRDORIMI I TËDHËNAVE NË UDHËHEQJE ARSIMORE Zhvilluar nga:Ismet Potera & Nora Heil

Koordinuar nga:Edmond Gashi / GIZ - CDBE

Ngritja e Kapaciteteve Në arsimit Fillor

/ Kosovë

2 | GIZ / CDBE

PËRDORIMI I TË DHËNAVENË UDHËHEQJEN ARSIMORE

shKurtesat dhe aKroNimet

asK Agjencia e Statistikave të Kosovës

BmZ Ministria Federale për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (Gjermani)

NKaF Ngritja e Kapaciteteve në Arsimin Fillor (në Kosovë)

smia Sistemi i Menaxhimit të Informatave në Arsim

giZ Bashkëpunimi Ndërkombëtar Gjerman

eNa Eksperti(ët) Ndërkombëtar Afatshkurtër

psaK Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë

dKa Drejtorët Komunal për Arsim

Kta Korniza e Treguesve Arsimore

KKK Korniza e Kurikulit të Kosovës

masht Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë

oBeZh Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim

pZhK Plani Zhvillimor i Shkollës

tit / tot Trajnimi i Trajnerëve

uNesco Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë

uNiceF Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët

GIZ / CDBE | 3


Tabela e përmbajtjes

hyrje ...................................................................................................................................................................................................................4

metodologjia e modulit për trajnim ...............................................................................................................................................6

Qëllimi dhe objektivat e modulit .....................................................................................................................................................7

objektivat e modulit trajnues ............................................................................................................................................................7

1. edukimi cilësor dhe rëndësia e të dhënave në edukim ...............................................................................................81.1 Edukimi cilësor ............................................................................................................................................................................81.2 Rëndësia e validitetit të të dhënave në edukim ..............................................................................................131.3 Rëndësia e ndryshimit ...........................................................................................................................................................171.4 Përdorimi i të dhënave të SMIA-s për përmirësimin e cilësisë në arsim ...................................20

2. Analiza e të dhënave si bazë për planifikim dhe vendimmarrje ...........................................................................262.1 Procesi i grumbullimit të të dhënave (për MAShT dhe për shkollë) ...............................................262.2 Procedimi i të dhënave .........................................................................................................................................................282.3 Plani Zhvillimor i Shkollës bazuar në analizën e të dhënave ...............................................................312.4 Zhvillimi i Planit Financiar për arsim bazuar në analizën e të dhënave .....................................32

2.5 Vendimmarrje e bazuar në analizën e të dhënave .........................................................................................34

3. hartimi i raporteve ..............................................................................................................................................................................363.1 Raport i brendshëm i shkollës (përshkrues) ......................................................................................................36

3.1.1 Raporti për DKA (përshkrues) ....................................................................................................................363.1.2 Raporti për MASHT/SMIA (përshkrues) ...............................................................................................37

3.1.3 Raporti për publikun e gjerë (përshkrues) .......................................................................................39

Fjalorthi .................................................................................................................................................................................................................46

Referencat ............................................................................................................................................................................................................48

Shtojcat ..................................................................................................................................................................................................................44

Shtojca 1 — Udhëzimi Administrativ No. 9/2011 - MAShT ...............................................................................44Shtojca 2 – Struktura e raportit të brendshëm .........................................................................................................49Shtojca 3 – Struktura Raportit të brendshëm - mostër .....................................................................................50Shtojca 4 – Struktura e raportit për DKA ......................................................................................................................51Shtojca 5 – Struktura e raportit të shkollës për DKA – mostër .................................................................52Shtojca 6 – Fushat e cilësisë ...................................................................................................................................................53Shtojca 7 – SMIA-të dhënat bazë .........................................................................................................................................54Shtojca 8 – Ekstrakt nga raporti 2008 – Shkollat në Saxony - Gjermani .........................................57

Komente .................................................................................................................................................................................................................58

4 | GIZ / CDBE


Mënyra e të menduarit Statistikor në jetën e përditshme të qytetarëve një ditë do të jetë e

barabartë me nevojën për shkrim lexim. h.W.Well

Statistikat janë sytë e politikë bërësve. Keith muhakanizi

hyrje

Procesi i regjistrimit, grumbullimit dhe përpunimi i të dhënave është faktorë me rëndësi për funksionimin e sistemit të edukimit në një shtet. Ky proces nuk ndikon në përmirësimin dhe avancimin e sistemit të edukimit nëse të dhënat nuk analizohen, krahasohen dhe publikohen për publikun e gjerë. Ndërsa funksionalizimi i të dhënave arrihet kur ato shfrytëzohen për vlerësimin e rezultateve të punës së institucionit dhe shërbejnë si bazë për planifikimin zhvillimor të veprimtarisë së institucionit, shkollës, DKA apo Ministrisë.

Nëse i referohemi etimologjisë, statistika nuk është asgjë tjetër përveç“…procedimi numerik i të dhënave për prezan-tim më të qartë”1 ose “ Statistika është shkenca e cila përshkruan të dhënat më të rëndësishme të një vendi ... dhe i njëjti term në latinishten e vjetër nënkupton mënyrën e qarkullimit, gjendjen faktike, e cila në këtë kuptim mund të përfshihet në konceptin modern të statistikave në një gamë më të gjerë të aktiviteteve se sa më parë.”2 Këtu qëndron rëndësia e mbajtjes së të dhënave.

Politikat dhe vendimmarrja bazohen në të dhënat e mbledhur dhe të analizuara. Të dhënat tregojnë gjendjen ku jemi dhe na orientojnë se kah duhet të shkojmë dhe çka duam të arrijmë.

Kjo është arsyeja përse institucioni /organizata dhe drejtori duhet që në vazhdimësi të regjistrojnë, dokumentojnë, grumbullojnë,

procedojnë, analizojnë, krahasojnë dhe publikojnë të dhënat për institucionin që menaxhojnë.

Kjo nuk duhet të bëhet vetëm sa për të krijuar tabela, shifra numerike, më shumë dokument, por që në vazhdimësi të moni-torohet dhe të vlerësohet progresi, vështirësitë dhe cilësia e punës që e bëjmë.

Në këtë rast, fokusi i këtij Moduli është shkolla, funksionimi, suksesi, mjetet, mjetet mësimore, shpenzimi i buxhetit, plani dhe programi.

Edukimi është njëra ndër fushat mjaftë të kushtueshme në shoqëri. E ardhmja e shoqërisë dhe e shtetit dhe e njerëzimit varet nga cilësia e edukimit të brezit të ri. Te ne veprojnë shumë

qendra, institucione dhe agjenci, të cilat në fokus kanë zhvillimin e edukimit dhe drejtimet e këtij zhvillimi, nevojat për ndryshime në edukim në kohën e zhvillimit të shpejtë të TI dhe ndikimi në mësimdhënie dhe mësimnxënie, në cilësinë e edukimit, gjithëpërfshirja dhe të drejtat për qasje të barabartë në shkollim, integrimi në BE etj.

Gjithashtu, BE ka hartuar dimensionet kryesore të edukimit, të cilat do të jenë pjesë e politikave arsimore të vendeve evropiane. Kjo kohë karakterizohet me globalizim dinamik në të cilën të rinjtë nga Kosova do të mund të konkurrojnë me të rinjtë nga vendet tjera, por edhe të kenë shanse për konkurrim dhe për punësim atje! Gjithashtu kjo kohë karak-terizohet me nevojën për adoptimin e standardeve evropiane për të trasuar rrugën për integrim në Evropë.1 Boris Petz, Osnovne statisticke metode za nematematicare, SNL, Zagreb, 1985, p.9.2 Giovani Girone, Tommaso Salvemin, Leksione të statistikës), Dudaj, Tirana 2000, fq.14.

GIZ / CDBE | 5


France

GermanyItaly

UK Spain

Poland Netherlands

Belgium Hungary Greece

Romania Portugal Sweden Austria

Denmark Finland

Czech Republic Rep of Ireland

Slovakia Lithuania Bulgaria Slovenia

LatviaEstonia

Luxembourg Cyprus Malta

Other Non-EU

0 20 40 60 80 100 120 € million

BE do të investojë rreth 7Mld euro në projektet e edukimit si pjesë e planit dhe programit për periudhën 2007-13.3

Politikat arsimore të Kosovës synojnë të integrojnë dimensionet evropiane të arsimit në dokumentet kryesore, siç janë: Ligjet mbi arsimin, Strategjitë për zhvillimin e arsimit, Kurrikulë etj. Funksionimi i sistemit arsimor, qëndrueshmëria e tij nuk mund të zhvillohet pa një sistem funksional për mbledhjen, regjistrimin, procedimin, analizën, krahasimin dhe publikimin e të dhënave/treguesve për funksionimin e sistemit nga niveli parafillor deri te ai universitar. Shteti dhe institucionet ndërkombëtare ndajnë mjete të konsiderueshme nga buxheti i tyre për veprimtarinë e sistemit arsimor. Institucionet publike dhe donatorët tjerë duan të dine se ku dhe si janë shpenzuar parat e tyre. Këtë ata mund ta mësojnë nga treguesit arsimore me anën e të cilëve vlerësojnë efikasitetin e gjithë sistemit arsimor.

Gjithashtu, është shumë me rëndësi ndërtimi i sistemit vertikal-horizontal për furnizimin me të dhëna. Prandaj qël-limi kryesor i këtij moduli trajnimi është që të mbështes përgjegjësit e shkollës dhe administratorët në kultivimin e kulturës për regjistrimin, procedimin, krahasimi, analizën dhe publikimin e të dhënave të besueshme. Cilësia e politi-kave për përmirësimin e praktikave arsimore varet nga besueshmëria/siguria e të dhënave.

Qëndrueshmëria dhe cilësia e edukimit ndikonë në përgatitjen e brezit të ri për tregun e punës dhe për mirëqenien e qytetarëve të vendit. Gjithashtu të dhënat janë tregues për ndryshimet por edhe instrument për procesin në vendim-marrje dhe për orientimin e politikave nacionale për cilësinë e arsimit.

3 http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8036096.stm#start - Education - €959m / source BBC – 19.09.2012

6 | GIZ / CDBE


metodologjia e modulit për trajnim

Metodologjia e kursit përfshinë prezantimet instruktuese, të cilat janë ndërtuar në bazë të rasteve të dhëna, duke përdor shembuj të rasteve ekzistuese/reale por edhe raste hipotetike si shembuj për ilustrime (përdorimi i shembujve pozitiv nga vendet e BE-së). Janë shfrytëzuar shembuj, diskutime, simulime dhe aktivitete të dizajnuara për aplikimin e koncepteve ligjore që ndërlidhen me sistemin edukativ në situata praktike.

Materialet e kursit do të shpërndahen bashkë me komentet, shënimet, prezantimet dhe shembujt praktik sipas parimeve dhe rregullave kryesore të ndërlidhura me Planin Strategjik të Arsimit të Kosovës 2011-20164 për arsimin para-universitar, raportet dhe të dhënat të tjera statistikore si shembuj/ushtrime për të ilustruar zbatimin e këtyre rregullave dhe parimeve.

Trajnimi për drejtorët e shkollave, ose administruesve të cilët janë përgjegjës për dokumentimin dhe raportimin e të dhënave për shkollën do të organizohet për një periudhë tre ditore.

Puna do të zhvillohet në grupe individuale me detyra konkrete. Ata do të aftësohen për përdorimin e të dhënave për përmirësimin ose avancimin e gjendjes në shkollë, fushave të cilësisë së shkollës. Pjesëmarrësit e shkollave do të trajnohen edhe për raportimin e të dhënave në DKA dhe SMIA.

Këmbimi i qasjeve dhe i përvojave të ndryshmeFillimisht do të bëhet një hyrje nga trajneri ku do të paraqitën të dhëna të rëndësishme lidhur me rëndësinë e të dhënave për vendimmarrje dhe për avancimin e procesit arsimor në përgjithësi. Pjesëmarrësit, drejtorë shkollash ose administrator, ofrojnë shembuj se si ata i regjistrojnë të dhënat në shkollën e tyre, si i procedojnë ato, (çka bëjnë me to), çfarë analizash bëjnë, si i prezantojnë dhe i raportojnë të dhënat e përpunuar, kujt ia prezantojnë ato të dhëna, çfarë përfundimesh nxjerrin nga ato të dhëna dhe çfarë vendimesh marrin bazuar në ato të dhëna.

puna praktike me të dhënat Gjatë trajnimit, pjesëmarrësit do të përdorin të dhëna të cilat janë publikuar, janë shtypur ose janë prezantuar. Nëse pjesëmarrësit marrin të dhëna të shpërndara nga SMIA nëpërmjet softuerit për përpunimin e të dhënave, ata

mund të përdorin shembuj praktik nga shkollat. Në rastet kur kjo nuk është e mundur, shembujt mund të simulohen nga procesi i regjistrimit, procedimit, analizës dhe publikimit. Për secilin hap të trajnimit do të prezantohen çështje me rëndësi për t’u mësuar/përvetësuar. Prezantimet duhet të bëhen në PowerPoint, pasi që qëllimi i Modulit është vendimmarrja e bazuar në të dhëna, atëherë rastet konkrete, shembujt duhet të identifikojnë ndërlidhjen midis treguesve dhe vendimmarrjes. Disa shembuj janë dhënë në kapituj të veçantë të këtij Moduli. Modulet e GIZ-it për menaxhimin e shkollës do të përdoren si material pune.

Në fund të trajnimit pjesëmarrësit duhet të jenë në gjendje të:• Kuptojnë bazat e SMIA-s• Kuptojnë modele të procedimit të të dhënave • Hartojnë raport cilësorë.

4 Ministry of Education, Science and Technology, Kosovo Education Strategic Plan 2011-2016, Republic of Kosovo, 2011.

GIZ / CDBE | 7


Qëllimi dhe objektivat e modulit

për kë është ky modul?

si ta përdorim

këtë modul trajnimi?

Ky Modul është hartuar për trajnimin e drejtorëve të shkollave, administruesve dhe mësuesve vullnetarë, të cilët merren me të dhënat arsimore. Ata janë menaxher arsimor në nivel shkolle dhe janë përgjegjës për qeverisjen e shkollës “shfrytëzimi efikas dhe efektiv i të dhënave nga sistemi i informatave për menaxhimin e arsimit dhe zbatimi i kodeve komplekse praktike” dhe për “mirëm-bajtjen e dokumenteve dhe të dhënave ashti si është paraparë me ligj.”5

Ekziston literature e bollshme për këtë fushë, sidoqoftë mungojnë doracakë për rolin dhe funksionimin e SMIA-së. Ky modul përpiqet që ta plotësojë këtë mungesë.

Moduli është hartuar në atë mënyrë që mund ta përdorin edhe të tjerët që kanë interesim për këtë fushë. Duke njohur gjendjen në përdorimin e të dhënave ku si fokus zakonisht merren rezultatet e arritura, ky duhet të ketë rolin e mjetit për arritjen e objektivave të synuar. Moduli është dizajnuar ashtu që të shërbej si një udhëzues praktik dhe si i tillë mund të jetë një ndihmesë e mire për secilin që përfshihet në trajnim në cilëndo fushë të koordinimit, menaxhimit ose të kapaciteteve qeverisëse.

Pasqyrimi i qartë i gjendjes ndihmon politikat dhe vendimmarrësit që të përmirësojnë dhe avancojnë aspekte të veçanta të sistemit arsimor. Nga kjo edhe del qëllimi kryesor: përmirësimi, promovimi dhe zhvillimi i politikave arsimore në harmoni me objektivat e shtetit të Kosovës konform me zhvillimet evropiane për arsimin.

objektivat e modulit trajnues

Personeli i shkollës është i thirrur dhe i obliguar me ligj, që të regjistrojë të gjitha të dhënat për shkollën, për DKA dhe për SMIA-në. Objektiv kryesor i këtij Moduli trajnimi është të rrisë shkallën e cilësisë, të kulturës së punës dhe profesionalizmin për regjis-trimin, analizën, krahasimin dhe publikimin e të dhënave arsimore.

Moduli do t’u mundësojë atyre që të ngritin efikasitetin dhe cilësinë e të dhënave që të:• Kuptojnë rëndësinë e të dhënave në arsim, • Analizojnë të dhënat e shkollës duke bërë krahasimin me shkollat tjera.• Përdorin të dhënat për hartimin e planit zhvillimor të shkollës dhe të marrin

vendimespecifikenëbazëtëtyre.• Inkurajojnë garën midis mësuesve , klasave dhe paraleleve për arritjen e

cilësisë edukative.• Raportojnë, japin rekomandime për çështjet kryesore të shkollës dhe publikojnë

të dhëna relevante dhe me interes për publikun. • Identifikojnëanëtefortadhetëmetateshkollësnëpërmjetanalizëssëtë

dhënave me qëllim të përmirësimit të gjendje.

5 Parlamenti I Kosovës, Ligji për arsimin para-universitar në Republikën e Kosovës, No. 04/L-032, MASHT, 2011, FQ. 26-27. Lidhur me përdorimin dhe reportimin nëpërmjet sofuerit SMIA, shih Udhëzimin Administrativ No.9/2011, datës 30.12.2011, MAShT.

8 | GIZ / CDBE


1. edukimi cilësor dhe rëndësia e të dhënave në edukim Qeveria e Republikës së Kosovës, Ministria Arsimit, Shkencës dhe e Teknologjisë (MAShT) ka bërë të ditur nevojën për përmirësimin e sektorit të përgjithshëm të planifikimit të arsimit dhe të arriturave deri tani duke adresuar fushat arsimore kryesore për përmirësim. Plani Strategjik i Arsimit i Kosovës 2011 -2016 (PSAK) paraqet një instrument të rëndësishëm për ta bërë sistemin arsimor më koherent, një urë të sigurt për ndërlidhjen e përmbajtjeve arsimore relevante me përmbajtjet mësimore duke promovuar zhvillimin e qëndrueshëm si prioritet kombëtar. Për zbatimin me sukses të PSAK duhet të kemi të dhëna valide dhe të sigurta, mirë të analizuara dhe të vlerësuara. Si të tilla ato të dhëna janë bazë e mirë për vendimmarrje dhe politik-bërje në arsim. Në kontekst të arritjes së objektivave për përmirësimin e cilësisë në arsim, MASHT ka zhvilluar Kornizën e Treguesve Arsimor. Ky është një dokument themelor për zhvillimin, menaxhimin dhe monitorimin e politikave arsimore, sepse planifikimi duhet të bazo-het në informata të sigurta. Kjo Kornizë dhe fjalori i saj është bazuar në dokumentet dhe treguesit e UNESCO-së.

indikatorët në Kornizë janë përmbledhur në tre sektorë:• Edukimi sipas nevojës dhe kërkesës, domethënë qasje dhe pjesëmarrje• Burimetnjerëzoredhefinanciare• Dinamika e ndryshimit të sistemit arsimor.6

të gjithë pjesëmarrësit në arsimim janë përgjegjës të rrisin cilësinë e edukimit sikurse që janë:• planifikuesit,• zbatuesit, • menaxhuesit dhe • monitoruesit).

1.1. Edukimi cilësor Përdorimi i të dhënave për përmirësimin e cilësisë së edukimit arsyeton rëndësinë e regjistrimit, procedimit, sistematizimit dhe publikimit të tyre. Treguesit nga regjistrimi dhe krahasimi i të dhënave kohë pas kohe, tregojnë gjendjen se ku ishim dhe ku jemi. Ato tregojnë/dëshmojnë përparësitë dhe mangësitë/ngecjet e politikave të zbatuara nëpërmjet programit kombëtar dhe strategjive për zhvillimin e arsimit.

Pra, çfarë është edukimi cilësor dhe si mund të rritet dhe të matet duke shfrytëzuar të dhënat arsimore?

Edukimi cilësor6 varet nga një varg faktorësh. Kjo varshmëri e faktorëve nuk është e njëjtë në të gjitha vendet sepse secili vend ka specifikat dhe kontekstet arsimore dhe të faktorëve (zhvillimi demografik ose social dhe kushtëzimet financiare). Edukimi cilësor është një koncept gjithëpërfshirës. Këtë e tregojnë një numër studimesh të cilat dëshmojnë se edukimi cilësor ndërlidhet me një varg faktorësh. Profili i një shkolle të suksesshme dhe të orientuar kah cilësia është i lidhur me “tetë fusha të cilësisë”7 të shkollës, të cilat i shohim në vazhdim. Ato paraqesin pikat referuese për të treguar se çka e bënë edukimin cilësor.8

6 Ms. Carmen Mattheis, M.Sc. Selim Mehmeti, “Right of Education. Quality Education”, GIZ, 20127 Ms. Carmen Mattheis, M.Sc. Selim Mehmeti, “Good School”, GIZ, 20128 For a detailed explanation of the Quality Areas, please see Annex 1: Quality Areas

GIZ / CDBE | 9


Në studime të ndryshme mund të hasim në karakteristika të ndryshme të fushave të cilësisë së shkollës, por disa nga ato janë më të përgjithshme dhe të tjera më të detajuara. Për qëllime të këtij moduli trajnimi, grafiku në vazhdim paraqet fushat relevante të cilësisë së edukimit në Kosovë në një mënyrë të përshtatshme që të përdoren si bazë për vlerësim dhe planifikim. Fushat e cilësisë janë përdorë si referencë në punëtoritë me përfaqësuesit e të gjitha niveleve, nga shkolla, komuna dhe në nivel qendror sikurse edhe me ekspertët ndërkombëtar në Prishtinë 2011.

Fusha e cilësisë në shkollë

Rezultati dhe suksesi Kultura e të

mësuarit dhe cilësia e

mësimdhënies

Menaxhimi i infrastrukturës

shkollore

Gjithëpërfshirja

Strategjia për zhvillim

cilësor Profesionalizmi i mësimdhësve

Udhëheqja dhe menaxhimi i

shkollës

Kultura shkollore

Këto fusha janë relevante dhe drejtpërsëdrejti ndërlidhen mes veti. Është me shumë rëndësi rritja e cilësisë së edukimit, prandaj duhet të keni qëndrim kritik për secilën fushë të cilësisë. Për shembull, nuk do të mund të arrini rezultate të larta dhe sukses të lartë nga ana e nxënësve nëse nuk keni një përmirësim të cilësisë së mësimdhënies dhe të mësim-nxënies. Por edhe nuk do të kemi rezultate nëse mësuesit tuaj nuk janë aftësuar.

Kriteret e cilësisë saktësisht përshkruajnë përmbajtjen e nivelit të cilësisë së shkollës dhe të rezultateve. Në fokus të vëzhgimeve aktuale janë fushat e cilësisë të cilat kanë ndikim të menjëhershëm në edukimin e nxënësve, të cilat janë pjesë e përgjegjësisë së veprimtarisë të secilës shkollë.

Prandaj mund të thuhet se cilësia e shkollës/arsimit varet nga ndërveprimi i të gjithë pjesëmarrësve në shkollë. Secila shkollë duhet të shihet si një njësi unike sociale dhe organizatë mësimore përgjegjëse për zhvillimin e cilësisë së punës së vet si dhe për arritjen e rezultateve për secilin nxënës veç e veç.

Vetëm pajisja me informata të kontrolluara/ të dhëna për vendimmarrësit në bazë të prezantimit të gjendjes aktuale dhe përditësimi periodik i tyre mund të përmirësojnë cilësinë e edukimit/shkollës.

si ta përdorim

këtë modul trajnimi?

10 | GIZ / CDBE


Praktikat e deritanishme në Kosovë tregojnë se të dhënat në nivel shkolle shumë rrallë, ose fare, analizohen. Thuaja në asnjë nivel komunal nuk bëjnë grumbullimin e këtyre të dhënave. Një sfidë e madhe- krahas mungesës së të dhënave është edhe mungesa e procesit të përcjelljes së tyre, si analiza e të dhënave nga burime të ndryshme (për shembull fak-torët hyrës dhe dalës- p.sh. PZhSh) për të gjetur shkaqet e mundshme dhe përfundimet për ndryshimin e gjendjes.

Pak shkolla kujdesen për kësi lloj informatash për të parë se ku janë pengesat më të mëdha, çfarë është suksesi dhe ku duhet të intervenohet për të bërë ndryshime.

Shpesh të dhënat për tregues të ndryshëm analizohen të shkëputura, pa ndonjë integrim në pamjen e përgjithshme të arsimit dhe procesit. Pra nuk shihet trendi i dukurisë, qoftë progresive apo regresive. Në përgjithësi, në këto raste nuk ka ndërlidhje në mes të procesit dhe faktorëve të rezultatit, në kontekstin e të dhënave. Për shembull deri më tani në Kosovë nuk është bërë ndonjë analizë e trajnimeve dhe certifikimeve të mësuesve (= input factor) për të verifikuar (vlerësuar) ndikimin e tyre në përmirësimin e shkallës dhe të cilësisë së performancës së nxënësve në nxënie (= output factor), në ndonjë lëndë mësimore ose trajnimet në përgjithësi.

Gjetja e korrelacionit midis këtyre dy ndryshoreve (faktorëve) është një kusht me rëndësi për gjetjen e mekanizmave për të përmirësuar cilësinë e arsimit, qoftë në nivel lënde, klase, shkolle ose në nivel komunal.9

shembulli 1 (i imagjinuar)10: Nëse shkolla e identifikon se mungesat e nxënësve nga orët e mësimit janë duke u rritur. Çfarë do të thoshte kjo? Kush do të ishte shkaku/arsyeja? Mos është kjo kohë e të korrave vjeshtore dhe fëmijët duhet t’u ndihmojnë prindërve? Ose mësuesi i ri është shumë autoritar dhe nxënësit thjesht duan të ikin nga dënimet e tij? Ndoshta është duke u bërë meremetimi i rrugës kryesore gjë e cila e vështirëson qasjen deri në shkollë? A është e mundur që kjo të ndërlidhet me problem shëndetësore sezonale siç është gripi? Në rend të pare, për të ndërmarrë një veprim korrekt, është me rëndësi që t’i kuptojmë shkaqet pse një dukuri/veprim ndodhë.

shtrohet pyetje: sa nga këto të dhëna janë identifikuar, regjistruar, dokumentuar dhe analizuar në shkollë?

E para, shkolla duhet ta krijoj një pasqyrë të saktë për gjendjen. Këtë mund ta bëjë, p.sh., duke vlerësuar të gjithë ditarët e klasës dhe thjeshtë duke llogaritur se sa nxënës të secilës klasë kanë munguar në mësime në javë, muaj etj.

9 Note - Regarding the issues such as planning, organization, administration, evaluation and monitoring of teaching, training, setting school priorities, vision and objectives of the institution, see the Module series of GIZ on “School Management”10 Note - further specifications will be provided the trainers guideline

GIZ / CDBE | 11


vërtetë kjo mund të na jap ide të mire për shkaqet e mundshme

Nëse mungesat e nxënësve janë të përqendruara vetëm në një ose në dy klasë, është me shumë rëndësi që të shihet gjendja brenda këtij grupi specifik. Nëse mungesat janë të përqendruar në fëmijët nga periferia ose vijnë nga familje me gjendje jo të mire ekonomike, kjo duhet të jetë një pistë e mirë për të ndjekur hapat e mëtejmë si: çfarë mund të marrin fëmijët nga shkolla? Si mundet shkolla t’i ndihmojë ata që të vijojnë mësimet me rregull?

Nëse mungesat janë të shpërndara në të gjitha klasat të një grup-moshe, atëherë një arsye e përbashkët mund të jetë relevante. Kjo do të duhej të diskutohej me stafin mjekësor në Qendrën e Mjekësisë Familjare për të gjetur dhe trajtuar se a mund të jetë ky shkak gripi sezonal ose ndonjë tregues mjekësor tjetër. Këto të dhëna mund të merren për analiza krahasuese, gjithmonë duke pasur në konsideratë të drejtën e pacientit për shërbime të besueshme mjekësore.

Për reflektim:• Pse shkollës i duhet ky lloj i të dhënave? • Pse duhet t’i mbledh të dhënat e këtilla? • Kush në shkollë duhet t’i analizoj ato?• Sa shpesh këto të dhëna duhet të mblidhen (çdo muaj,

çdo tre muaj, dy here në vit)?• A janë të dhënat referuese (p.sh., të dhënat nga vitet

paraprake) ende në dispozicion dhe a mund të na shërbejnësimostërpëridentifikimineshkaqevegjatëgjithë kohës?

Grumbullimi, regjistrimi, analiza dhe interpretimi i këtyre të dhënave do të na shërbej për planifikimin e masave parandaluese për vitin në vijim.

shembulli 2 (i imagjinuar):

Nëse gjatë një viti shkollor janë bërë 1000 mungesa nga mësimi i rregullt për shkak të mungesës së transportit të rregullt, humbje e orëve, humbjet janë gjithashtu edhe në nxënie për këta nxënës. Nëse transporti i nxënësve është organizuar për vitin tjetër, në fund të vitit, duhet të krahasojmë numrin e mungesave me numrin e mungesave nga viti paraprak.

Pastaj ne mund t’i krahasojmë rezultatet në testet e arritshmërisë nga vlerësimi i brendshëm ose i jashtëm. Nëse kemi ngritje të suksesit e kemi arritur objektivin, nëse jo, duhet të kërkojmë dhe të gjejmë shkaqet e mossuksesit të nxë-nësve. Prandaj duhet të kthehemi te fushat e cilësisë dhe të shohim se ku janë të nevojshme përmirësimet.

12 | GIZ / CDBE


.shembull (i imagjinuar):

viti 2010 2011 2012 diFereNca

mungesat e nxënësve 666 580 240 86/340

masat e ndërmarra jo 20% 40%

përqindja 45% 48% 52%

Nëse në vitin 2010 asnjë nxënës nuk është bartur me transport shkollor, janë shënuar 666 mungesa. Në vitin vijues, 20% e nxënësve janë bartë dhe numri i mungesave ka rënë në 86, ndërsa në vitin 2012, 40% është bartur me trans-port shkollor, numri i mungesave në krahasim me vitin 2011 është zvogëluar për 340 mungesa.

Me rëndësi është trendi i rënies/zvogëlimit të mungesave në shkollë me sigurimin e transportit nëpërmjet të plani-fikimit dhe menaxhimit më të mirë.

Ndërmarrja e masave parandaluese me anën e grumbullimit të të dhënave, analizës së efekteve në reduktimin shkallës së mungesave të nxënësve në mësimet, rritë shkallën e vijueshmërisë dhe përmirëson shkallën e suksesit të nxënësve.

A mund të shfrytëzohet një praktikë e këtillë nga DKA dhe në nivel shtetëror?

si mund të na shërbej ky shembull për të marrë vendime të rëndësishme për përmirësimin e ndonjë fushe të cilësisë?

Nëse të dhënat tregojnë se shkollat të cilat kanë ndërmarrë veprime dhe masa parandaluese nëpërmjet planit vjetor dhe veprimeve të parapara në të kanë ndikuar në përmirësimin e cilësisë dhe avancimin e punës së shkollës, pastaj DKA dhe MASHT mund ta bëjë më mirë përmirësimin e planifikimit, buxhetit dhe të marrë vendime tjera nëpërmjet plani-fikimit më të mirë të reformës së arsimit dhe politikave arsimore. Politikat arsimore dhe cilësia e arsimit nuk mund të përmirësohen pa një bashkëpunim ndërsektorial shkollë-DKA dhe MASHT. Secili nga këto institucione kanë pjesën e vet në përmirësimin e cilësisë së arsimit/edukimit.

Ky shembull pasqyron qarkun e veprimit për arritjen e një qëllimi të caktuar , për të bërë ndryshime pozitive në shkollë duke shfrytëzuar të dhënat.

GIZ / CDBE | 13


Fusha e cilësisë në shkollë

Të dhënat e shkollës: Inputi,

Procesi & Rezultati

MAShT ndërmerr masa politike dhe

administrative

DKA mbledh raportet&të dhënat nga të gjitha

shkollat dhe i raporton në MAShT, përfshirë

rekomandimet

Grafiku 1. Qarku i veprimit - Bashkëpunimi ndërinstitucional: Shkollë-DKA-MAShT

Qarku i veprimit tregon rolin e MAShT-it: për shembull MAShT kërkon të dhënat lidhur me mungesat e nxënësve si pjesë e SMIA-së => nga kjo rrjedh ndërgjegjësimi i shkollave për problemin a shkallës së lartë të mungesave të nxë-nësve dhe për këtë përpiqen të gjejnë shkaqet e mungesës së nxënësve në mësime.

Në kontekst të ngritjes së cilësisë së edukimit, problem më vete është vet cilësia e të dhënave. “Kur mblidhen të dhëna, përgjegjësia parësore e administratorit është të sigurojë prova për të mbështetur pretendimin e tij ose të saj në lidhje me të dhënat e mbledhura që të na bind për saktësinë e tij/saj ose parashikimet e tij/saj.”11

për shembull: Shkollat mbajnë të dhëna për trajnimin e mësuesve (numri dhe lloji i trajnimeve), por rrallë ose fare mbajnë të dhëna për ndikimin e atyre trajnimeve në përmirësimin e cilësisë së mësimdhënies dhe të suksesit të nxënësve në arritjen e standardeve të performancës në testet e standardizuar (si pas klasës V, semimaturë ose mature).

Menaxheri i Shkollës mban shënime/të dhëna për planifikimin (vjetor, mujor etj.,) por rrallë ose fare mbanë të dhëna për cilësinë e tyre ose për ndikimin e cilësisë në përmirësimin e cilësisë së nxënies, përmirësimin e pasojave nga reduk-timi i numrit të orëve mësimore, mendimet e këshillave të mësuesve etj.

Menaxhmenti i shkollës mbanë shënime nga monitorimet, por rrallë ose fare, bënë vlerësimin e ndikimit të këtyre monitorimeve në përmirësimin e cilësisë së mësimdhënies dhe të mësimnxënies.

1.2. Rëndësia e validitetit të të dhënave në edukimRëndësia kryesore e të dhënave arsimore është familjarizimi me gjendjen në të cilën gjendemi dhe me objektivat ku duam/synojmë të arrijmë

Grumbullimi it ë dhënave nga burime të ndryshme na ofron informata të rëndësishme për ndërlidhjen midis faktorëve social dhe ekonomik dhe sistemit arsimor. Të dhënat elementare për zhvillimin demografik në shkallë komune dhe kombëtare janë shumë të rëndësishme për hartimin e planit zhvillimor të shkollës.

11 Bart L. Weathington et al., Research Methods for the Behavioral and Social Sciences. John Wiley, 2010

14 | GIZ / CDBE


Çështje për diskutim: • Çfarë instrumentesh përdorë shkolla për mbledhjen e të

dhënave?• A harton shkolla ose DKA instrumente plotësuese për

regjistrimin e të dhënave krahas atyre të sistemit të SMIA-s?• Kush e bënë regjistrimin dhe raportimin e të dhënave për

shkollën? • Kushkujdesetpërverifikiminetëdhënavetëshkollës?• Cilat janë gabimet më të shpeshta gjatë mbledhjes dhe

procedimit të të dhënave? • Si mund të zhvillohen dhe të zbatohen mekanizmat shkollor

përverifikiminesigurisësëtëdhënave?• Si mund t’i përdor shkolla këto të dhëna për të ngrit cilësinë

e arsimit/edukimit?

shembull:Regjistrimi i të dhënave për lindje/vdekjet merren nga Agjencia Kombëtare e Statistikave. Ato janë shumë të rëndësishme jo vetëm për shkollën dhe DKA-në, por edhe për qeverinë për politikat e reformave si udhëzues për planifikimin e arsimit.

Grumbullimi i të dhënave për migrimet fshat-qytet është me shumë rëndësi për planifikimin e regjistrimit të nxënësve, planifikimin e stafit mësimor, planifikimin e buxhetit, hartimin e planit zhvillimor të shkollës.

Treguesit e suksesit të nxënësve, ose ngelja në klasë, në nivel shkolle, për lëndë të veçanta ose për fusha të caktuara arsimore paraqet një tregues shumë të vlefshëm për ndërmarrjen e veprimeve konkrete për përmirësimin e suksesit të nxënësve.

Ndërmarrja e veprimeve konkrete për përmirësimin e një segmenti të veçantë të sistemit arsimor kërkon zhvillimin e një varg veprimesh, siç janë vendimmarrja, planifikimi, buxheti dhe ngritja e kapaciteteve. Regjistrimi i saktë orien-ton vendimmarrësit për përcaktimin e përparësive për të bërë ndryshime. Sepse “...politikat e bazuar në të dhëna do të përcaktojnë arritjet të cilat ndihmojnë qytetarët të jenë mirë të informuar për vendimet, politikat, programet dhe projektet dhe duke iu ofruar mundësi më të mira për regjistrimet brenda politikave zhvillimore dhe zbatimit të tyre”.12

Cilësia dhe efikasitetit i vendimeve të marra në arsim varet nga besueshmëria dhe saktësia e të dhënave. Vendimet e bazuara në të dhëna të pasakta, jo të besueshme, vështirë se prodhojnë ndryshime pozitive në cilësi, por prodhojnë vendime të gabuara.

Për t’u siguruar se të dhënat e grumbulluar dhe të analizuara janë të besueshme, nuk duhet të mbështetemi vetëm në mesataret dhe përqindjet, por duke analizuar dhe verifikuar rastet individuale dhe trendet e zhvillimit të dukurisë së caktuar. Nëse verifikojmë se suksesi i nxënësve bie/ulet përgjatë viteve, ne duhet të gjejmë shkaqet pse kjo ndodhë. Për shembull, shumë shkolla ankohen për sukses të ulët në matematikë, por ende nuk është përcaktuar/gjetur se pse ndodhë një gjë e tillë në shumicën e shkollave në Kosovë. Ky shembull duhet t’u shërbej si shkollës ashtu edhe DKA-së dhe MAShT-it që të marrin vendime për përmirësimin e mësimdhënies së lëndës së matematikës.

12 Carla Abou Zahr, “Effective use of statistical data for policy analysis and advocacy: Building on success”,pp. 24-26, October, 2011.

GIZ / CDBE | 15


Detyra 1. Krahaso grafikët dhe gjej të dhënat e sakta/pasakta

suksesi i nxënësve 1-12144,821

78,180

86,624

52,51020,668

38% 20% 22% 14% 5.35% Shkëql. Sh. mirë Mirë Mjaft. Pamjaft.

Grafiku 2. Suksesi i nxënësve në gjysmëvjetorin e parë të vitit shkollor 2004/05

suksesi i nxënësve në fund të vitit shkollor 2004/2005

40.32% 20.39% 22.38% 10.07% 6.81% Shkëql. Sh. mirë Mirë Mjaft. Pamjaft.

Gjithsej Panotuar pozitiv

Këta dy grafikë, ndonjë sqarim tekstual, janë shembull jo i mirë i prezantimit të të dhënave. Që ta provoni këtë bëni një analizë dhe krahasoni këto të dhëna. Çfarë mësime nxorët nga kjo?

Në grafikun e parë (Grafiku 2) në semestrin e parë janë 382,803 nxënës. Në fund të vitit ishin 384,986 nxënës, por gjithashtu 7411 nxënës janë pa nota.

Ku mbeten këta nxënës? A e kanë lënë shkollimin (braktisur) ose mos kanë ndërruar shkollë?

Derisa analiza e një raporti të këtillë të publikuar tregon për një numër të madh të nxënësve pa nota, çfarë mund të themi për ta: mund ta kenë lënë shkollimin ose edhe mund të kenë kaluar në shkollë tjetër, sepse kanë ndërruar vend-banimin? Shifrat zyrtare për numrin e përgjithshëm të braktisjes së shkollimit në Kosovë arrin deri në 0.6%.

16 | GIZ / CDBE


Çka tregojnë këto të

dhëna, a janë të sakta?

a mund të jenë reale?

lexuesi i tyre mund të ketë vështirësi në interpretimin e këtyre të dhënave më lartë për shkaqet në vijim: • Të dhënat nuk kanë sqarime të duhura, • Tëdygrafikëtofrojnëvetëmshifratëpërgjithshmepabërëspecifikiminesuksesitosemos

suksesit të nxënësve.• Nukjanëverifikuartëdhënatpërnumrinenxënësveqëkanëlëvizurngashkollanëtjetrënosenë

ndonjë drejtim tjetër, p.sh. emigrim; • Nuk jepen të dhëna për lëvizjet e nxënësve brenda ose jashtë vendit,• Nuk bëhet dallimi midis braktisjes së shkollimit dhe mungesave në mësime.

shembulli 2:Në burimin e njëjtë, kur bëhet krahasimi i suksesit të nxënësve përgjatë viteve thuhet: “Kjo shkallë e lartë e dallimeve është shumë brengosëse. Prandaj shqetësimi kryesor nuk është vetëm për shkollën, DKA-në, MAShT-in, por gjithashtu për ek-spertët për të bërë trajnimin e mësuesve dhe ngritjen e kapaciteteve për mënyrat dhe format e vlerësimit të nxënësve.” Nëse i referohemi kësaj, atëherë del se për diferencën prej 12% të suksesit të nxënësve gjatë dy viteve, problem është vlerësimi ose mangësitë e vlerësimit të njohurive të nxënësve nga mësuesit tradicional, jo të trajnuar në fushën e vlerësimit. Kjo mënyrë e analizës së të dhënave dhe interpretimit në këtë mënyrë mund të ndërroj përqendrimin nga detajet e problemit.

Përpunimi dhe prezantimi i të dhënave në këtë mënyrë gjithashtu mund të paraqes problem me rastin e vendimmarrjes dhe gjatë hartimit të politikave arsimore përmirësuese. Raportimi i të dhënave në formë të këtillë, pa i verifikuar treguesit dhe pa ndonjë interpretim adekuat, mund të qojë në drejtim të gabuar ndërmarrjen e hapave dhe nuk ndihmon në përmirësimin e politikave dhe të cilësisë së arsimit.

Që të ndihmojmë përmirësimin e cilësisë në arsim në nivel shkolle, menaxhmenti i shkollës si objektiv duhet të ketë jo vetëm grumbullimin e të dhënave, por vazhdimisht të përcjellë rregullsinë, besueshmërinë e të dhënave dhe të sigurohet për përdorimin efektiv të tyre gjatë vendimmarrjes.

Për shembull “…në Holandë, inspektorët e arsimit i vëzhgojnë shkollat jo vetëm për të administruar testet, por edhe për të parë dobësitë e nxënësve nga viti paraprak, për t’i përmirësuar ato në vitin vijues. Në këtë mënyrë, shkollat bëjnë shumë zhurmë për të rritur notat në mënyrë që të rritet nota mesatare për të mbrojtur imazhin e tyre.”13 Bazuar në burime të njëjta, kjo praktikë dallon nga vendi në vend në shtetet e BE-së. Disa shtete i dërgojnë rezultatet në shkolla dhe bëjnë krahasime midis shkollave përgjatë viteve duke bërë përpjekje të identifikojnë shkaktarët e vështirësive ose faktorëve të cilët ndihmojnë në përmirësimin e suksesit.

Si përfundim, zhvillimi i kapaciteteve për identifikimin, regjistrimin, përzgjedhjen, analizën dhe publikimin e të dhënave të sakta dhe të sigurta, për përmirësimin e cilësisë së sistemit të edukimit/arsimit është objekti kryesor i këtij Moduli.

13 EURYDICE, National Testing of Pupils in Europe: Objective, Organization and Use of Results, 2009,EACEA, fq. 60).

GIZ / CDBE | 17


1.3. Rëndësia e ndryshimit

Çka mund të bëhet?Sistemi i Arsimit në Republikën e Kosovës, gjendja aktuale, nuk ofron mundësi të mira për zhvillimin e përgjithshëm të shtetit. Njëri ndër treguesit për dobësitë është edhe numri i madh i nxënësve të cilët pas 12 vjet shkollimi nuk a kalojnë Maturën Shtetërore, kështu ata mbesin pa diplomë dhe pa shkathtësi.

Mbledhja dhe krahasimi i të dhënave mund të tregon nevojat për ndryshime dhe përmirësime. Ndryshimi i të dhënave, mbledhja, ruajtja, analiza dhe praktikat e procedimit duhet të bëhen me përparësi institucionale për përmirësimin e cilësisë së vendimmarrjes.

Shkollat mbajnë regjistrimin e nxënësve. Kur regjistrojnë nxënësit, shumë shkolla plotësojnë një formular për nxënësit fillestar. Këto të dhëna në formë të dosjes kumulative, përfshijnë: të dhëna personale/sociale, të dhëna antropometrike dhe shëndetësore si dhe të dhënat nga testi për parapërgatitjen e fillestarit për shkollë.

Pyetjet për diskutim: • Çfarë do të ndryshojë? • Ku duhet bërë ndryshimet? • Cilat janë prioritetet për këto ndryshime? • A duhet të ndryshojë, gjithashtu, edhe praktika dhe përgjegjësia?

Por shtrohet pyetja: • Çfarë ndodhë me ato të dhëna? • Ku mbesin ato të dhëna? • Ku ruhen ato të dhëna? • Kush i interpreton ato?• A bëhet ndonjëherë krahasimi i tyre lidhur me zhvillimin e këtyre

nxënësve?

Në shumicën e rasteve një gjë e tillë nuk ndodhë. Kjo praktikë duhet të ndryshojë në pajtim me zhvillimin dhe për-parimin e nxënësve. Të dhënat fillestare mund të na shërbejnë për shumë qëllime në të ardhmen, për të dyja palët, për nxënësin dhe për kulturën e shkollës për regjistrimin, analizën dhe krahasimin e të dhënave me qëllim të ndryshimit, përmirësimit dhe përparimit të suksesit.

shembulli 1:Lënia e shkollimit nga nxënësit paraqet problem të madh për individin dhe për shoqërinë. Ndërprerja e shkollimit, pa e përfunduar, nënkupton ndërprerjen e aftësimit për karrierë dhe për jetë. Kjo nuk ka pasoja vetëm për individin, por gjithashtu edhe për shoqërinë në përgjithësi. Rritja e numrit të personave të pakualifikuar shkakton një varg pasojash sociale, siç janë: rritja e varshmërisë sociale, punëtorë të pakualifikuar, trafikimi, migrimi social, varfëria dhe të ardhura të ulëta.

Njohja e numrit të nxënësve braktisës të shkollimit dhe identifikimi i shkaqeve që kanë ndikuar në ndërprerjen e shkollimit është me rëndësi të veçantë për shkollën dhe për shoqërinë.

18 | GIZ / CDBE


vitet Nr. NXëNësve BraKtisës %

2004 673 22 3.27%

2005 661 18 2.72%

2006 670 15 2.12%

2007 658 14 1.97%

2008 659 13 2.30%

2009 650 15 2.09%

2010 667 14 1.80%

2011 664 12

total 2004-2011 5302 123 2.32%

Braktisja e shkollimit nga nxënësit e shkollës XY gjatë viteve 2004 – 2011

1 2 3 4 5pjesëmarrësit definojnë përmbajtjen

dizajnimi i strukturës

mbledhja e të dhënave & transferimi

pjesëmarrësit definojnë përmbajtjen

pjesëmarrësit definojnë përmbajtjen

detyrë për pjesëmarrësit

Nëse krahasoni statistikat e shkollës “XY” nga 2004-2011, çfarë mund të shohim sa i përket braktisjes së shkollimit?Të dhënat nga tabela tregojnë përqindjet e braktisjes së shkollimit përgjatë viteve në krahasim me numrin e nxënësve nëpër klasë. Kemi rritje të braktisjes në përqindje.

• Në cilin vit ka rritje të përqindjes së braktisjes? • A mund të hetoni shkaqet e rritjes së braktisjes

nga nxënësit?

Bëni krahasime.• Çka do të thotë për shkollën ky tregues? • A tregojnë të dhënat për braktisjen se trendi është pozitiv apo negativ?

GIZ / CDBE | 19


Pyetje për diskutim:• Çfarë ndodhë me ato të dhëna? • Ku mbesin ato të dhëna? • Ku ruhen ato të dhëna? • Kush i interpreton ato?• A bëhet ndonjëherë krahasimi i tyre lidhur me zhvillimin e këtyre

nxënësve?

ushtrime/detyrë: Nga analiza e të dhënave nga grafiku, cilat prioritete duhet të vendosen në planin e ardhshëm? Cilët faktorë duhet t’i analizoni për ta zbutur braktisjen e shkollimit nga nxënësit?

Përpiloni tri prioritete dhe tri aktivitete për ta ulur braktisjen në shkollën tuaj.

tabela e prioriteteve dhe aktiviteteve

Nr. prioriteti aKtiviteti 1 aKtiviteti 2 aKtiviteti 3 reZultati

1 Identifikimi rasteveKontaktimi i

tyreIdentifikimi i shkaqeve Planifikimi i veprimit

2organizimi i mësimit

plotësues

Identifikimi i nevojave arsimore

motivimi për të marrë pjesë në aktivitete mësimore

vendosja e kontaktit me prindërit

3organizimi aktiviteteve

mbështetëse

mësimi i lëndëve të veçanta

vlerësimi stimulues përfshirja në aktivitete të lira

vendimi për përmirësimin e braktisjes:----

Përfituesit:

658 14

Diskutimi në grup• Cilat ndryshime më të ngutshme dalin nga prioritetet e përcaktuara?• Cilat palë janë përfshirë në këto aktivitete? • Nga të dhënat e cekura, çfarë do të ishte prioritet për planin zhvillimor të shkollës? • Si do ta informoni publikun e gjerë me rezultatet dhe vendimet?• Çka duhet raportuar në DKA dhe në MASHT?

20 | GIZ / CDBE


1.4. Përdorimi i të dhënave të SMIA-s për përmirësimin e cilësisë në arsim

SMIA është sistemi për regjistrimin e vazhdueshëm dhe përditësimin e të dhënave arsimore nga sistemi i arsimit.

pse i mbledhim të dhënat përgjigja: para së gjithash për ta përmirësuar cilësinë e arsimit.

Në përgjithësi për ti orientuar standardet kombëtare të arsimit. • NeduhettëmarrimstandardespecifikengaPSAK(sishembuj

gjatë trajnimit).• Duhetverifikuartëdhënatnësevërtetëekemiarrituratë

standard• Nëse nuk gjejmë një standard të veçantë i cili na duhet, ose

ai standard është tepër i lartë për t’u arritur, ose nëse veç e kemi arritur, ne duhet të përdorim tregues me të cilët masim procesin për arritjen e qëllimit.

Kjo mund të bëhet sipas hapave vijues:

Në përgjithësi për ti orientuar standardet kombëtare të arsimit. • NeduhettëmarrimstandardespecifikengaPSAK(sishembujgjatëtrajnimit).• Duhetverifikuartëdhënatnësevërtetëekemiarrituratëstandard• Nëse nuk gjejmë një standard të veçantë i cili na duhet, ose ai standard është tepër i lartë për t’u

arritur, ose nëse veç e kemi arritur, ne duhet të përdorim tregues me të cilët masim procesin për arritjen e qëllimit.

Të dhënat e grumbulluara, në formë treguesish, janë mjet i mire për t’i krahasuar rezultatet tona me shkollat tjera. Për këtë shkolla, nga SMIA, merr të dhëna për mesataren e të gjitha shkollave në rajon për të pa se ku gjenden nën apo mbi mesataren e kësaj mesatareje brenda një komune te caktuar.

• Nëse analiza tregon ndryshime të mëdha midis gjendjes TANI dhe DUHET TË JETË, duhet të hartojmë planin për arritjen e situatës DUHET TË JETË gjatë gjithë kohës të një periudhe (ndoshta për 3 vite ose më gjatë).

• Tani duhet të marrim veprim më të ngushtë:

GIZ / CDBE | 21


Ku duhet të fillojmë?Që ta dimë se ku duhet t’ia fillojmë ne duhet të dimë arsyet/shkaqet e gjendjes së pakënaqshme. Kjo bazohet në konceptin e cilësisë së arsimit, ku janë dobësitë e shkollës dhe se si ne mund t’i korrigjojmë ato.

Bazuar në gjetjet nga analiza e të dhënave, shkolla duhet të arrijë qëllimet që synojmë t’i arrijmë dhe procesin për monitorimin e zbatimit të vendimeve të marra për ndryshimin e gjendjes. Pastaj plani duhet të zbërthehet në aktivitete konkrete të specifikuara sipas nevojave buxhetore.

shembull:

Objektivat strategjike sektoriale të Planit Strategjik te Arsimit te Kosovës 2011-2016 adresojnë përfshirjen e të gjithë nxënësve në arsimin e detyrueshëm. Përpiquni të hartoni një hartë dhe në secilin rast për aktivitetin (8.1, 8.3, 8.6) me ndihmën e MS Excel. Në hapin e parë shiko të dhënat relevante të shkollës suaj dhe analizo ato sipas nën grupit për një kornizë kohore më të gjatë (duke filluar nga viti shkollor 2004/2005)

prezantimi i braktisje sipas gjinisë

viti shKollor BraKtisja totale BraKtisja Nga vajZat

2004/2005 210 170

2005/2006 190 100

2006/2007 200 150

2007/2008 232 200

2008/2009 179 90

2009/2010 150 60

2010/2011 90 10

2004 2005 2005 2006 2006 2007 2007 2008 2008 2009 2009 2010 2010 2011

250

200

150

100

50

0

dropouts total

dropouts female

22 | GIZ / CDBE


apu 8: deri në vitin 2016 të ndërtohet sistemi efektiv që bën të mundur gjithëpërfshirjen e nxënësve në arsimin e aftësimin e obligueshëm dhe ëhstë i ndjeshëm ndaj perspektivës gjinore, dhe ndaj nevojave të nxënësve të varfër e të pafavorizuar.14

piKat e reFerimit

Në aFat të shKurtër 2011-2012 Në aFat të mesëm 2013-2014 Në aFat të gjatë 2015-2016

8.1. Në të gjitha shkollat, komunat dhe në nivel vendi mbahet evidenca e saktë e rasteve të braktisejes së shkollimit, e cila mblidhet dhe inkorporohet në SMIA dhe në sistemet e planifikimit

8.2. të përgatiten programe për sigurimin e arsimimit alternativ të nxënësve.

8.3. shfrytëzohen të dhënat nga regjistrimi i popullatës për planifkimin e regjistrimeve të reja dhe identifikimin e rasteve të braktisjes dhe mosvijimit

8.4. Zhvillohen dhe ofrohen mundësi alternative për arsimim për kategori të caktuara të nxënësve

8.5. Krijohen kushte për gjithëperfshirje të shtuar ashtu që pjesëmarrja e fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore në shkollimin e obligueshëm për 30%.

8.6. mbi 95% të fëmijëve në Kosovë vijojnë arsimin e obligueshem.

8.7. jep rezultate plani strategjik për organizimin e arsimit gjithëpërfshirës për nevojat të veçanta arsimore në arsimin parauniversitar në Kosovë (2010-2015) duke shtuar për 80% përfshirjen e këtyre fëmijëve në arsimin e obliguar.

aKtivitetet

8.1. Zbatohet plani Kombëtar për veprim kundër Braktisjes së shkollës8.2. shfrytëzohen mundësite ligjore për sigurimin e mënyrave alternative të arsimimit për nxënësit që nuk mund të vijojnë shkollimin e

obliguar për çfarëdo arsye.8.3. Identifikohen fëmijët e moshës shkollore që nuk janë duke vijuar shkollimin dhe futen në të dhënat në SMIA.8.4. Zbatohet plani i veprimit për gjithëpërfshirjen e fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore në arsimin parauniversitar.

detyrë për pjesëmarrësit:

Krahaso objektivat e PSAK me të dhënat për braktisjen nga viti 2004.Shih grafikun. Çfarë shihni? A është një trend i zhvillimit lidhur me numrin e përgjithshëm të braktisjes, në veçanti braktisja e vajzave? Çfarë përfundimi mund të nxjerrim?

viti shKollor Numri i NXëNësve Në shKollë vijimi mosvijimi BraKtisja

2004/2005 1000 600 300 100

2005/2006 1200 800 200 200

2006/2007 1300 900 200 200

2007/2008 1200 900 200 100

2008/2009 1000 800 100 100

2009/2010 1100 950 400 50

2010/2011 1200 1100 50 50

8.3. Numri i nxënësve i shkollimit të detyruar, grupet e ndara sipas vijimit dhe mos vijimit të shkollimit (e imagjinuar)

14 MASHT, Plani Strategjik i Arsimit në Kosovë 2011-2016, Prishtinë, 2011, fq. 84

GIZ / CDBE | 23


detyra për pjesëmarrës:

Shihgrafikun:• Çfarë shihni? • A është ky trend i zhvillimit apo rënie e numrit të vijuesve? • Apo shihni ndërlidhjen e numrit të nxënësve në arsimin e obliguar sipas moshës?

Çfarë përfundimi keni nxjerrë?

Në mënyrë alternative ju mund të prezantoni të njëjtat të dhëna me numrin absolut të vijimit apo mos vijimit dhe braktisjes.

viti shKollor Numri i Fëmijëve Në arsimiN oBligues sipas moshës vijueshmëri Numri i NXë-

Nësve Në %vijueshmëria

Në %staNdardi

Në %

2004/2005 1000 600 100% 60% 95%

2005/2006 1200 800 100% 67% 95%

2006/2007 1300 900 100% 69% 95%

2007/2008 1200 900 100% 75% 95%

2008/2009 1000 800 100% 80% 95%

2009/2010 1100 950 100% 86% 95%

2010/2011 1200 1150 100% 96% 95%

8.6 Numri i nxënësve që ndjekin arsimin e obliguar krahasuar me treguesin prej 95%.

100 %

50%

0%2004 2005 2005 2006 2006 2007 2007 2008 2008 2009 2009 2010 2010 2011

Attendance in %

95% Benchmark

attendance in %

detyrë për pjesëmarrës:

Shihgrafikunemësipërm:• Çfarë mund të konstatoni? • Çfarë mund të thoni për trendin e braktisjes së shkollimit, a është pozitiv

apo negative? • Çfarë përfundimi mund të nxirrni nga ky shembull?

24 | GIZ / CDBE


Të dhënat, për progresin ose vështirësitë në sistemin e arsimit, mund të ndihmojnë vendimmarrësit arsimor në të gjitha nivelet të zhvillojnë politika për përmirësimin e pengesave të nevojshme dhe defekteve të identifikuara në ndonjë seg-ment të procesit edukativ, edhe pse statistikat në fushën e arsimit në Kosovë ende nuk janë në nivel të kënaqshëm.

Shoqëria duhet ta dijë, dhe të informohet, se çfarë po ndodhë në arsim në përgjithësi sepse ata financojnë sistemin e arsimit. Prindërit patjetër që janë të interesuar të dinë për arritjet e fëmijëve të vet. Ata duhet të kenë informata kthyese transparente për vijimin dhe performancën e fëmijëve në mënyrë që ti ndihmojnë ata.

shembull:

Bazuar në Udhëzimin e MAShT15, shkolla është e detyruar që katër herë në vit të raportojë të dhënat për performancën e nxënësve sipas klasave. DKA mbledh të njëjtat të dhëna nga shkollat në nivel komunal. Në shumicën e rasteve të dhënat jepen në formë të mesatareve dhe të përqindjeve. Bazuar në PSAK aktivitetet janë të parapara në formë të objektivave për t’u arritur deri në vitin 2016.

Këtu është njëra ndër to:“Përmirësimi i cilësisë së mësimdhënies dhe të mësim-nxënies për një përshtatje më të mirë të rezultateve të të nxënit për punësim”.16

Përmes analizës të këtij objektivi, dhe parashikimit të buxhetit për të gjitha nivelet e shkollimit, diskutoni dhe anali-zoni pjesë të PSAK të cilat do të mund të përfshihen në Planin Zhvillimor të Shkollës suaj.

Le të themi se performanca e arritshmërisë në matematikë është 70% – ndërsa njëri grup arrin në 100% të perfor-mancës, por gjithashtu ekziston një nëngrup i cili mezi arrin 40% e rezultatit. Që të arrihet të përmirësohet mesatarja, duhet të bëhet një mbështetje e veçantë për të përmirësuar dobësitë.

Shkaqet për arritje të ulëta dallohen nga shkolla në shkollë, nga lënda në lëndë, nga mësuesi në mësues, nga brezi në brezin tjetër. Si ti përdorim këta tregues për përmirësimin e suksesit dhe arritjeve të nxënësve?

1. Shkolla duhet të bëjë krahasimin e rezultateve të vlerësimit të brendshëm me rezultatet e vlerësimit të jashtëm.2. Duhet identifikuar kurset e veçanta, p.sh., çfarë është kalueshmëria në matematikë, fizikë etj. 3. Krahasohen këto të dhëna me nivelet e njëjta të të njëjtit nivel (paralele), 4. Të përdoren gjetjet nga krahasimi si prioritet për përmirësim në vitin vijues.

Diskutimi në Grup:• Përzgjidh objektivat nga PSAK (fq.49) i cili duhet të përmirësoj rezultatet e

shkollës suaj. • Bëni një analizë ku gjendet shkolla juaj në shkallën e arritjes së këtij

objektivi.• Çfarë ndihme është e nevojshme për secilën shkollë për arritjen e objektivit? • Harto një listë të faktorëve cilësor dhe caqeve dhe sqaro se cili prej tyre do

të arrihet në shkollë dhe në cilën periudhë kohore.

15 See Annex 2: MEST, Udhëzimi Administrativ, No. 9/2011, date 30.12. 2011.16 Ministria Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, PSAK 2011-2016, fq. 49.

GIZ / CDBE | 25


Objektivat e hartuar në formë të prioriteteve dhe të aktiviteteve do të mund të jenë pjesë e Planit vjetor të punës së shkollës. Objektivat më afatgjatë duhet ti vendosni në Planin zhvillimor të shkollës suaj. Që të siguroheni se këta objektiva të mund të maten, rekomandohet që, bazuar në ta, të zhvillohen tregues sasiorë të ndërlidhur me kornizën kohore.

shembull: Nëse dështimet më të mëdha të suksesit të nxënësve janë në lëndën e Matematikës, bazuar në treguesit e vlerësimit të jashtëm, klasa 5/2 ose 9/3, pastaj këto të dhëna duhet të krahasuar me klasat tjera të shkollës dhe me mesataren e të njëjtit nivel të shkollave të tjera. Ne nxjerrim të dhënat e shpërndara për Programin e Matematikës për këtë klasë dhe gjithashtu diskutojmë me mësuesin e matematikës për pengesat dhe vështirësitë në zbatimin e programit të kësaj lënde.

përfundim:

• Nëse mësuesit e kësaj lënde kanë nevojë për trajnim shtesë, shkolla duhet të siguroj trajnim specifik për të. • (Shihni Katalogun e programeve trajnuese të akredituar nga MAShT, veço trajnimin që i përshtatet dhe zgjidh

ofruesit potencial).• Nëse nxënësve iu duhet përmbajtje shtesë lidhur me lëndën, shkolla duhet të sigurojë orë shtesë ose të organizojë

mësim jashtë orarit mësimor për grupet mësimore ose edhe të angazhoj prindërit për mbështetje shtesë. • Nëse nuk ka mjete konkretizimi të nevojshme shkolla duhet të siguroj mjete mësimore plotësuese dhe të plotësojë

nevojat arsimore.

Të gjitha këto masa duhet të planifikohen për periudhë kohore të caktuar dhe duhet të bëhen pjesë e planit vjetor të shkollës. Në kronikat aktuale nga komunat lexojmë se në fshatin X u mbyll shkolla e cila është ndërtuar para 5-6 vjetësh për shkak të mungesës së nxënësve.

Çfarë na thonë këto të dhëna? • Mangësiplanifikiminënivelkomunal,pandonjëstudim,analizëdhekrahasimtëtëdhënavedemografike

(statistikore) për migrimin e popullsisë etj. • Sa iu kushton taksapaguesve një ndërtimi i tillë i dështuar? • Çfarë do të mund të bënim me këtë buxhet për arritjen e cilësisë në edukim?

Kjo është pasojë e mungesës së analizës dhe përdorimit të të dhënave. Këta shembuj dëshmojnë domosdoshmërinë për koordinimin e veprimeve për bërjen e planeve afatgjata, jo vetëm për ndërtimin e shkollave në fshat ose qytet, por edhe për rritjen e cilësisë së arsimit për nivele të caktuara.

Çështje për diskutim:• Cilat të dhëna mendoni se ndihmojnë rritjen e cilësisë së arsimit në

shkollën tuaj? Pse? SI? • Cilat të dhëna vitin e kaluar i keni kërkuar nga DKA, MASHT, Agjencia e

statistikave,(p.sh.,tëdhënademografike)dhepse?• Cilat të dhëna janë më shqetësuese për shkollën tuaj? Cilët hapa i keni

ndërmarrë për këtë qëllim?• A është i përfshirë komuniteti i prindërve në analizën e rezultateve të

shkollësdhenëplanifikimineardhshëmpërshkollëntuaj?

26 | GIZ / CDBE


2. aNalZa e të dhëNave si BaZë për plaNiFiKim dhe veNdimmarrje 2.1. Procesi i grumbullimit të të dhënave (për MAShT dhe për shkollë)

Secili institucion, edhe shkolla, ka për detyrim të vërtetojë procesin e punës siç janë rezultat dhe sukseset e arritura. Prandaj çdo aktivitet, ngjarje, proces administrativ duhet të regjistrohet dhe të dokumentohet. Institucionet në shoqëri janë të varura nga institucionet më të larta. Shkolla radhitet në institucionet me rëndësi të veçantë shoqërore. Veprim-taria e shkollës është me e veçantë nga veprimtaritë tjera. Për këtë ka edhe përgjegjësi të veçanta ndaj institucioneve vartëse, por edhe ndaj qytetarëve dhe brezit të ri.

rrjedha e të dhënave dhe përgjegjësive/llogaridhënies:

Shkolla

MASHT

DKA

Publiku i gjerë

Regjistrimi i pajisjeve të shkollës, orendive, punëtorëve, dokumenteve dhe nxënësve. Me regjistrimin e nxënësve fillohet me pranimin e tyre në shkollimin fillestar, planifikimi, përgatitjet, përgatitja e klasave, dhe suksesi i nxënësve si faktor dalës apo rezultate.

Çdo aspekt i punës së shkollës duhet të jetë pjesë e regjistrimit dhe e dokumentimit sipas protokollit të shkollës dhe SMIA-s. Tani shumë shkolla kanë TI, e cila mundëson regjistrimin elektronik të të dhënave në MS Excel. Kjo është një përparësi e regjistrimit elektronik të të dhënave në krahasim me formën e shkruar, mbledhja e të dhënave po bëhet më e saktë dhe më e shpejtë si dhe me mundësi gabimi më të vogla. Kjo është e dëshirueshme që të gjitha shkollat të kenë mundësi për lidhje në internet dhe për procedim të drejtpërdrejtë të të dhënave ne SMIA.

GIZ / CDBE | 27


shkolla

hapi - 1 Identifikimiitëdhënavetëcilat

duhet mbledhur

hapi – 2Identifikimiimetodavepërmbledhjen

e të dhënave me SMIA

hapi - 3 Procesimi i të dhënave në SMIA

(Online ose off line)

hapi - 5Draftimi i të dhënava

& reportit

hapi - 4Analiza e të dhënave

të proceduara

hapi - 6Shpërndarja e raportit për shkollë,

komunitet, për DKA dhe MAShT

dKa

masht1

2

raporti brendshëm i shkollës

raporti i dKa

raporti i përgjithshëm i masht

3

shpërndarja e rezultateve për shkollë dhe komunitet

mbledhja e reporteve nga shkollat, analiza, krahasimi,

rekomandimet dhe raporti për masht

masht mbledh të dhëna nga shkol-lat dhe raportet nga dKa-të. për-gatitja e raportit dhe shpërndarja për publikun, reformat në politikat arsimore, buxheti, infrastrukturë etj

28 | GIZ / CDBE


detyrë për pjesëmarrësit: Cilat të dhëna janë më të rëndësishme për përmirësimin e punës dhe të suksesit të shkollës, nxënësve?

Për DKA dhe MAShT, me shumë rëndësi janë të dhënat për numrin e nxënësve, gjininë, moshën, etnicitetin, suk-sesin, performancën, lëvizja e nxënësve, mungesat, monitorimi, barazia sipas gjinisë dhe përmirësimi i kualifikimit të qytetarëve17, për të vlerësuar progresin e procesit dhe të investimeve të bëra në këtë fushë. Këto të dhëna, kryesisht mblidhen dhe analizohen për institucionet me qëllim të buxhetit dhe investimeve të tjera në arsim. Grumbullimi i të dhënave ka rëndësi të veçantë për shkollën: kështu shkolla merr informatë kthyese për punën e vet, progresin, man-gësitë, lëshimet dhe gabimet për një periudhë pune. Pas çdo periode të analizës së të dhënave, shkolla duhet të bëjë një SWOT analizë për të vazhduar përpara.

detyra 3.

• Kujt duhet t’i raportojmë të dhënat për suksesin e nxënësve?• Kujt duhet t’i raportojmë për mungesat e nxënësve: DKA-së, MASHT-it?• Kujt duhet raportuar për planin e punës?• Çfarëpërfitimikashkollangaraportiitëdhënavepërpunënevet?• A ka hezitime në shkollën tuaj për raportimin e të dhënave?• Çfarë mendoni për hezitimin pasiv dhe aktiv në shkollë për raportimin

e të dhënave?

2.2. Procedimi i të dhënave Sot është e pamundur të pasqyrohet drejtë zhvillimi ekonomik, social dhe arsimor pa ndihmën e statistikave. Analiza, krahasimi dhe nxjerrja e përfundimeve bazuar në të dhëna është bërë si njohje e matematikës elementare. Tani, gati të gjitha institucionet kanë ndërtuar sisteme të veçanta për grumbullimin, procedimin dhe analizën e të dhënave. Një i tillë është ndërtuar/instaluar edhe në MASHT i njohur si SMIA.

Analiza e të dhënave do të mund të bëhet me ndihmën e SMIA-së pasi që SMIA përmban të dhëna të cilat pasqyrojnë të dhënat për shkolla, mësuesit dhe për nxënësit. Softueri mund të gjeneroj lloje të ndryshme të të dhënave në formë tabelore, etj., varësisht nga nevoja të cilat na duhen.

Në faqen e parë (Menu) të SMIA mund ta përzgjidhni modulin “Raportet”

Hapi tjetër përzgjidhni, duke klikuar në vegëzat/ikonat e ndryshme varësisht nga interesimi i juaj për cilat informata i kërkoni ose keni nevojë.

17 Shih (Annex 2, Udhëzimin Administrativ, No. 9/2011, datë 30.12. 2011, MAShT, 2011).

GIZ / CDBE | 29


Gjenerimi i të dhënave statistike mund të përdoren për hartimin e Planit Zhvillimor të Shkollë18.

detyrë për pjesëmarrësit: shikoni versionin elektronik të smia. gjeni këtë tabelë përdoreni gjatë sesionit të trajnimit.

Çka nënkuptoni me këta terme?• Statistika, • Të dhëna, • Mbledhja/grumbullimi, • Organizimi dhe • analiza

Çka nënkuptojmë me termin statistika dhe të dhëna?

Në ditët e sotme fjala statistikë i afrohet shumë sinonimit të dhëna. Dallimi kryesor, sidoqoftë, është se ’statistikat’ nuk i referohet të dhënave të pa siste-muara dhe të paorganizuara, por iu referohet studimit të të dhënave kuptim-plote të cilat shpërndajnë ose ofrojnë informata për ndonjë aspekt të shoqërisë sonë.

Në Mars 2003 Dr. Diego Kuonen shkroi në Buletinin e Swiss Statistical Society: – “sekuenca nga të dhënat për te dituria është si vijon: nga të dhënat në informata (të dhënat bëhen informacion, kur ajo bëhet relevante për problemin tuaj për vendimmarrje), nga informacioni te faktet (informacioni bëhet fakt, kur të dhënat mund të mbështesin atë), dhe më në fund nga faktet te njohuritë (faktet bëhen njohuri, kur ato janë përdorur në përfundimin e suksesshëm të procesit të vendimmarrjes). “

18 The first three pages of the SDP requires EMIS data information and tables, as you can find in the Annex 3

30 | GIZ / CDBE


Kjo është ilustruar në figurën më poshtë:

si të dhënat bëhen dituri:

të dhëna

informimi

Faktet

Njohuritë

Niveli i përmirësimi të vendimmarrjes

Niveli i saktësisë së modelit

Funksioni kryesor i statistikave është të kuptuarit e të dhënave të paraqitura. Ky proces fillon me grumbullimin e të dhënave, përshkohet me organizimin dhe përfundon me analizën dhe interpretimin e të dhënave.

Çfarë nënkuptojmë me termin grumbullimi i të dhënave?

Të dhënat duhet të grumbullohen sipas procedurave të caktuara dhe të cilat minimizojnë mundësinë e gabimeve, prandaj këto të dhëna të mbledhura duhet të përfaqësojnë interesin e vërtetë të cilin duam ta arrijmë/synojmë.

Të dhënat duhet të jenë organizuara ashtu që të mund të analizohen dhe të krahasohen. Statistikanët i organizojnë të dhënat duke përdorur “shpërndarjen e rasteve” ose “frekuencën e shpërndarjes”. Për shembull në rastin e mungesave të nxënësve nëse krahasojmë komunat e ndryshme, ne duhet të përdorim përqindjen për të treguar trendin e mungesave.

Çfarë nënkuptoni me termin organizimi? Çfarë nënkuptojmë me

termin analiza?

Pra ato njëherë organizohen në formë të shpërndarjes, të rasteve, pastaj duhet të analizohen. Për ta bërë këtë kërkohet të përdoren dy tregues: masa e tendencës qendrore, (pra mesatarja) dhe masat e shpërndarjes (devijimin standard).

GIZ / CDBE | 31


2.3. Plani Zhvillimor i Shkollës bazuar në analizën e të dhënave Planifikimi është një ndër detyrat punuese të një drejtuesi të institucioni. Plani zhvillimor i Shkollë (PZhSh) është dokument themelor i shkollës, i cili paraqet bazën për të gjithë veprimtarinë e shkollës. Gjithashtu për një menaxhim të suksesshëm të personelit dhe për përmirësimin e vazhdueshëm të cilësisë së edukimit në shkollë nevojitet planifikim dhe zbatim i kujdesshëm i tij. PZHSH duhet të jetë një ndërmarrje serioze e shkollës. Sa i përket praktikave të shkol-lave te ne, zakonisht PZHSH zhvillohet /hartohet nga Këshilli Drejtues i Shkollë.

Analiza e performancës së shkollës duhet bazuar në të dhënat e SMIA-së si dhe në analizën e fushave të cilësisë së shkollës. Të dhënat Statistike të përdorura në PZHSH duhet të jenë të sigurta dhe të reflektojnë gjendjen reale dhe të zbatueshme. Të dhënat statistike ofrojnë informata të përshtatshme për të gjitha fazat e procesit të hartimit të PZHSH-së.19 Kjo pjesë e Modulit për rëndësinë e Planit Zhvillimor të Shkollës bazuar në analizën e të dhënave i referohet Mod-uleve paraprake të zhvilluar nga GIZ për Trajnimin e Menaxhmentit të shkollës.20

Bazuar në ciklin e menaxhimit të projektit, në këtë fazë duhet të ndjekim tre hapa kryesor. • Të sigurohemi se nevojat për vlerësimin e shkollës janë

bazuar në kushtet reale ose në SWOT analizën e raporteve paraprake-rezultatet.

• Hartimi i PZhSh.• Monitorimi dhe vlerësimi zbatimit të PZhSh.

MAShT ka instaluar Sistemin për Menaxhimin e Informatave në Arsim, i cili mbledh të dhëna nga të gjitha shkol-lat për të pasur një pasqyrë për gjendjen e sektorit të arsimit në Kosovë. Për ta pasur këtë pasqyrë të arsimit në një shkollës është e nevojshme që drejtorët e shkollës dhe stafi i saj të njohin të dhënat të cilat i kanë mbledhur për nevojat e SMIA-së. Për procesin e përgjithshëm është e nevojshme dhe e mirëseardhur, nëse të dhënat janë aprovuar nga Këshilli drejtues i shkollës, e ku të gjitha palët e interesuara të shkollës janë pjesëmarrës. Gjithashtu PZhSh duhet të bazohet në të dhënat e SMIA21, sepse kështu të gjithëve u bëhet e qartë gjendja e shkollës dhe cila është pika ku duhet filluar.

Çështje për diskutim: • Kugjendetshkolla:dukepasurparasysh,mësuesit,stafine

shollës dhe nxënësit (bazuar në të dhënat e SMIA-së)?• Çfarë është kultura ekzistuese e komunikimit midis partnerëve të

ndryshëm të shkollës?• Si mund ti marrë të dhënat e sakta?• Çfarë është roli i drejtorit të shkollës në këtë kontekst?

P.sh. nëse detyrë e shkollës për vitet në vijim do të jetë parandalimi i lënies së shkollimit, ju duhet të analizoni të gjithë faktorët të cilët kanë ndikuar në lënien e shkollimit në vitet paraprake. Duhet analizuar të gjitha masat e ndërmarra për parandalimin e lënies së shkollimit. Ne gjithashtu duhet analizuar ndikimin e secilit veprim të ndërmarrë për këtë qëllim. Duhet përsëritur veprimet që kanë treguar efekte, ndërsa mjetet të cilat nuk kanë bërë efekte duhet shmangur. 19 See the approved SDP form in http://www.masht-gov.net/advCms/#id=22 20 See the training module on School Management “School Development Plan”, GIZ, Pristina 201121 See the tables for these EMIS data in Annex 3. This EMIS tables are the same ones as in the SDP-Format on MEST web page.

32 | GIZ / CDBE


Duke u mbështetur në Kornizën e Kurikulit të ri është e njohur se shkolla ka autonomi kurikulare deri në 20% të fondit të orëve për klasë.

Shkolla duhet të vendos, në bashkëpunimi me prindërit dhe partneret tjerë, mbi përdorimin novativ dhe fleksibël të mësimd-hënies dhe të mësuarit, si bazë për ndërtimin programeve studimi të diferencuara në bazë të nevojave të nxënësve, në kontek-stet dhe interesave të nxënësve. Shkolla në bazuar në vendimit të kurrikulit (10% -20% të kohës së përgjithshme të shkollës) do të marrë në konsideratë disa opsione përmes të cilave autonomia e shkollës mund të definohet, e tilla si:

• Aktivitetet mësimore shtesë të cilat ndihmojnë arritjen e kompetencave specifike (p.sh. lënda me zgjedhje, puna me projekte; shërbimet e komunitetit, aktivitete artistike dhe sportive);

• Aktivitete për përmirësimin e përvojave të nxënësve me vështirësi në nxënie;• Përforcimi i njohurive, shkathtësive dhe arritjeve në fusha të caktuara mësimore;• Adoptimi temave/kurseve/moduleve me zgjedhje të ofruara nga MAShT;• Zhvillimi i aktiviteteve shkollore specifike të definuar si projekt shkolle (siç është mësimi i gjuhëve; TI; orien-

timi në karrierë);• Zhvillimi dhe zbatimi i kurrikulit të përshtatur në raport me kushtet lokale, burimeve dhe nevojave;• Përforcimi i orientimit në karrierë dhe përgatitja për jetë dhe punë.22

Nëse opsionet e tilla e autonomisë së shkollës do të përdorej për rritjen e efikasitetit të lëndës, pastaj këtë tregues i përdorim si mjet, si pjesë të PZHSH për vitin vijues.

detyrë:

diskutoni në grup përvojat nga shkolla juaj në këto aspekte:• Siiidentifikoniçështjetpërt’upërfshirënëPZhSH?• A është hartuar PZHSH nga Këshilli drejtues i shkollës ose me

pjesëmarrje të gjerë?• Si i keni vendosur prioritetet e shkollës suaj për një periodë prej

1,2,3,5 vite: • a. Bazuar në indikatorët nga viti paraprak, • b. Bazuar në nevojat e nxënësve,• c. Bazuar në kërkesat e prindërve, • d. Bazuar në kërkesat e DKA-së, • e. Bazuar në vizionin e shkollës?

2.4 Zhvillimi i Planit Financiar për arsim bazuar në analizën e të dhënave Edukimi, si proces i përgjithshëm, kërkon investime afatgjata për të ardhmen e vendit, ku rezultatet e këtyre inves-timeve mund të shihen vetëm pas vitesh. Prandaj edhe një proces i tillë duhet të planifikohet dhe të mbikëqyret në vazhdimësi. Dështimet në planifikimin e sistemit të arsimit mund të kenë pasoja për buxhetin e shtetit. P.sh., në vitet e fundit një numër shkollash janë duke u mbyllur, për shkak të rënies së numrit të nxënësve, ndërsa janë të ndërtuar me buxhetin e shtetit.

Pse ndodhë kjo kështu? Veçanërisht për mungesë së analizës së të dhënave,siç janë: ndryshimet demografike, shtimi i popullsisë.

22 New Curriculum framework – Gov of Kosovo – MEST - http://www.masht-gov.net/advCms/#id=1348

GIZ / CDBE | 33


Pra, çfarë konsideroni të nevojshme në nivel shkolle?

Është e njohur se me Ligjin për Decentralizimin e buxhetit, shkolla ka përgjegjësi të menaxhojë harxhimet. Gjithashtu, buxheti për komuna dhe shkolla alokohet në bazë proporcionit me numrin e nxënësve. Ndarja e këtillë e buxhetit shton përgjegjësitë e drejtorit/menaxherit të shkollës për planifikim të saktë të buxhetit. Shkollat e mesme të larta kanë përgjegjësi shtesë sepse një numër shkollash edhe mund të gjenerojnë të hyra, si p.sh., provimet e nxënësve etj. Të gjitha vendimet duhet të merren në bazë të prioriteteve preliminare për planifikimin e shpenzimeve të buxhetit. Prioritetet zakonisht janë caktuar në bazë të PZhSH-së.

Plani buxhetor zakonisht ndahet nga MeF e në përputhje me linjat buxhetore si janë pagat, mallra e shërbime, projekte, zhvil-lim profesional dhe për projekte kapitale. Pra në varësi me nevojat dhe prioritetet për përmirësimin e cilësisë së edukimit duhet të ndahet edhe buxheti për një vit, pesë vite ose për dhjetë vite. Prioritetet e ndarjes së buxhetit determinohen nga treguesit e cilësisë së arsimit, siç janë: suksesi i nxënësve në vlerësimet e brendshme dhe të jashtme, arritjet e nxënësve në gara, arritjet në fusha të tjera arsimore, shkalla e braktisjes së shkollimit etj. Siç është thënë më lartë këta janë tregues të suksesit.

motoja në arsim: Nëseplanifikonpërdhjetëvite,mbëltopemë.Nësedotëplanifikoshpër100vite,arsimo popullatën. 23

Secila shkollë mund të bëjë vlerësimin e suksesit dhe të dështimeve në fusha të veçanta të cilësisë. Kjo mund të bëhet duke krahas-uar mes treguesve përgjatë viteve të ndryshme. Krahasimi në aspektin e investimeve bëhen me qëllim të përmirësimit të kushteve të punës, zhvillimin e kapaciteteve humane etj. Nëse nëpërmjet PZhSh është vendosur që 50% e mësuesve do të duhej të ndiqnin trajnim profesional në një periudhë trevjeçare, me qëllim të rritjes së suksesit të nxënësve, sidomos në matematikë, pastaj të krahaso-hen me treguesit e suksesit gjatë tre viteve me suksesin e tre viteve më parë.

Shembull i imagjinuar planifikimin e buxhetit për treguesit bazuar në treguesNëse p.sh., në vitin shkollor 2005/2006 nota mesatare e shkollës ka qenë 3.5, atëherë krahasojmë këtë me notën mesatare të vitit shkollor 2008/2009. Nëse grafiku i notës ka shënuar rritje, p.sh. nga 3.5 në 4.2, atëherë mund të konstatojmë se prioriteti i shkollës që në periudhën trevjeçare të trajnohen 50% e stafit mësimor ishte i qëlluar.

Por nëse buxheti i shkollës, i paraparë për zhvillimin profesional të mësuesve është shpenzuar për trajnimin e mësuesve për ECDL, ndërsa shkolla gjatë kësaj periudhe nuk ka arritur ta sigurojë asnjë kompjuter për shkollën, këtë mund të cilësojmë si prioritet të dështuar sepse aftësitë e fituara nga ana e mësuesve për zbatimin e TI në mësimdhënie nuk janë realizuar. Njohuritë e tyre për zbatimin e programeve kompjuterike në mësimdhënie me kohë do të harrohen.

Pra, cili do të ishte prioritet i mençur i shkollës? Trajnimi i 20% i mësuesve dhe 30% e mjete të buxhetit për trajnim të shfrytëzohej për blerjen e pajisjeve të TI. Ndërsa 20% i mësueseve të aftësuar për zbatimin ECDL do të trajnonte 80% e mësuesve për për-dorimin e programeve kompjuterike në mësim. Analizoni shpenzimet e buxhetit nëse janë bërë në bazë të prioriteteve apo jo?

Konstatimi: Përdorimi i treguesve për planifikimin e prioriteteve do ta racionalizojë shfrytëzimin e buxhetit për përmirësimin dhe avancimin e cilësisë së nxënies dhe cilësinë e punës së shkollës në përgjithësi.23 Thënie nga - Ho Chi Minh

34 | GIZ / CDBE


pyetje për diskutim:• Cilat parime për përcaktimin e prioriteteve i keni marrë për

bazë për hartimin e PZHSH?• Nëse komuna ju ka ndarë 10000€ për përmirësimin e cilësisë

së arsimit, për çka do të ishte destinomi i tyre?• Shkollës suaj iu kanë premtuar një donacion prej 1 milion

euro për t’i shpenzuar brenda dy vitesh. Cilët hapa do t’i ndërmerrni për përdorimin e tyre si duhet?

Prezantoni në grupet punuese përvojat dhe idetë tuaja lidhur me pyetjet parashtruar.

2.5 Vendimmarrje e bazuar në analizën e të dhënave

Procesi i planifikimit dhe vendimmarrjes në bazë të tyre duhet të ndjek procedurën si në vijim.Çështjet e brendshme për vendimmarrje

procedimi gjeNdja Qëllimi veprimi

rishiKimi Ku gjendemi? dhe ku ishim? treguesit/analiza

Qëllimi Ku duam të arrijmë? Qëllimi /pritjet

vlera Çfarë duam të ndryshojmë? Planifikimi

strategjia si do ta arrijmë këtë? aktivitetet

plaNet Çfarë do të bëjmë pastaj? analiza/vlerësimi

moNitorimi Kush do ta vlerësojë progresin? përgjegjësit

vlerësimi cilat veprime do ti masim/ vlerësojmë. treguesitraportimi/informimi dhe përshkrimi i gjendjes dhe i qëllimit.

Që të merrni vendim për të bërë një ndryshim në shkollë/organizatë, ju duhet të ndiqni hapat dhe procedurat si në tabelë.

1 Për ndryshimin e cilësisë së arsimit ju duhet të ndryshoni cilësinë e veprimeve.

2 Për të bërë ndryshime në shkollë duhet kohë, sidomos kur është fjala për cilësinë e arsimit.

Prandaj, për ndryshimin e mjeteve dhe të veprimeve duhet planifikuar e dizajnuar duke ndjekur të gjithë hapat dhe strategjitë për të arritur ndryshimin e dëshiruar. Shkolla zakonisht harton Plan vjetor dhe Plan zhvillimor për arritjen e qëllimeve dhe objektivave të caktuar. Ndryshimi i bazuar në të dhënat e planifikuara shihet nëse dihet gjendja se ku jemi dhe qëllimit ku duam të arrimë.

GIZ / CDBE | 35


Në tekstin paraprak janë përmendur disa raste për vendimmarrje jo të mirë jo të bazuar në të dhëna/tregues.

Analizo shembujt në vijim. Diskuto në grupe shembujt e përmendur për zgjidhjen e problemeve, të cilat do të duhej të ndaleshin para se të fillojnë. Ndaj me kolegët shembujt e mirë nga praktika juaj, nga shkolla juaj ose nga komuna juaj.

shembull për grupin 1: • Statistikat nga Ministria e Punës Mirëqenies Sociale tregojnë se mesatarisht 30 kandidat me shkollë të

mesme të mjekësisë konkurrojnë për një vend pune. Bazuar në këtë dhe në burime të ngjashme në pritje përpunënukkafizioterapeut.

• Shkollaemesmeemjekësisëkaplanifikuartëregjistroj150nxënësnëvit.• Cili do të ishte vendimi i shkollës për regjistrimin e nxënësve për vitin vijues? • A duhet shkolla të bëjë ndryshime në politikën e regjistrimit të nxënësve?• A duhet menaxhmenti i shkollës të marrë në konsideratë koston e trajnimit?

Shembull për grupin 2: Në testin e brendshëm të arritshmërisë për klasën 9 nxënësit e shkollës “XY” nuk e kanë përfunduar me sukses testin. • Çfarë analizash duhet bëra brenda dhe jashtë shkollës? • Çfarë vendimesh duhet të ndërmarrë shkolla për të përmirësuar

suksesin e nxënësve?• Pse kishte dallime midis vlerësimit të brendshëm dhe të jashtëm

në testin semimaturës të kësaj shkolle?

Shembulli për grupin 3: Bazuar në të dhënat e DKA, tri shkolla në një komunë, kanë numrin më të madh të orëve të humbura. Shkollat kanë vendosur ta rregullojnë këtë gjendje duke ndërmarrë masa për zvogëlimin e numrit të orëve mësimore të humbura.• Çfarë do të ndërmerrni ju si shkollë

për zvogëlimin e orëve të humbura mësimore?

• Çfarë vendimi do të merrni? • Cilët tregues të brendshëm duhet

analizuar?

Shembull për grupin 4: Bazuar në analizën e bërë pedagogu i shkollës “XY”, ka konstatuar se 30% e ikjeve nga orët e mësimit janë shënuar në lëndëneedukatësfizike.• Cilat dokumente ai/ajo i ka analizuar? • A ka bërë analizën e të dhënave nga

viti paraprak për të njëjtën lëndë mësimore?

• Çfarë vendimi duhet të ndërmarrë pas analizës së të dhënave të bëra nga pedagogu i shkollës?

detyrë për projektin vazhdues:Bazuar në trajnimin e dy ditëve paraprake, ju duhet të krijoni hartën e prioriteteve për vendimmarrje në shkollën tuaj. Si do ti mer-rni vendimet bazuar në të dhënat? Krahasoni të dhënat tuaja nga vlerësimi i brendshëm me ato nga vlerësimi i jashtëm dhe përshkruaj mënyrën më të mirë të bordit të shkollës për hapat për përmirësimin e performancës së nxënësve dhe cilësisë së shkollës. Përgatit një prezantim për sesionin e radhës.

36 | GIZ / CDBE


3. hartimi i raporteve

Raportimi i të dhënave ka rëndësi të veçantë për t’u përgjigjur në pyetjen “ku jemi”, si dhe për ta bërë transparente punën dhe suksesin e shkollës sonë. Nga praktikat e deritashme shkollat zakonisht kanë hartuar raporte numerike për DKA. DKA kanë dërguar në shkollë një tabelë në të cilën kërkohen të dhënat për numrin e nxënësve, strukturën gjinore, mësuesit, për-voja e tyre, hapësira shkollore dhe orenditë e të ngjashme. DKA të njëjtat të dhëna i raporton në SMIA.

Përgatitja e raportit paraqet një punë krijuese të institucionit për të dëshmuar arritjet dhe ngecjet në raport me planin dhe objektivat e përcaktuar.

Tani, me lansimin e softuerit SMIA, forma e raportimit ka ndryshuar. Nëpërmjet sistemit SMIA, shkollat i dërgojnë të dhënat drejtë në MAShT, DKA-të mund t’i paraqesin dhe mbikëqyrin të dhënat për komunën e vet drejtpërsëdrejti në softuerin e SMIA-së.

Siç kemi parë në kapitujt tjerë, procesi nga grumbullimi i të dhënave deri te vendimmarrja e bazuar në të dhënat dhe në analizën e tyre me objektiv kryesor rritjen e cilësisë së edukimit është shumë e gjerë. Raportimi është gjithashtu një aspekt i rëndësishëm, i cili duhet të bëhet krahas me vendimmarrjen.

3.1. Raport i brendshëm i shkollës (përshkrues)Raporti i brendshëm i shkollës duhet të jetë në korrelacion me objektivat dhe aktivitetet e përgjithshëm ose specifike të planifikuara.

Përmbajtja e raportit bazohet në planin e shkollës: • Hyrja• Orientimet e Shkollës• Historiku i informatave lidhur me shkollën (kushtet sociale

ekonomike)• Prezantimiitreguesvetëzgjedhur(tekst,tabela,grafike)• Pjesa përshkruese me sqarime për aktivitetet e shkollës• Pikëpamjetlidhurmezhvillimetepritura,sfidatdhe

aktiviteteteplanifikuara• Rekomandimet.

Përgatitja e raportit paraqet një punë krijuese të institucionit për të demonstruar arritjet dhe ngecjet në raport me planin dhe objektivat. Për shembull një objektiv i përgjithshëm në fillim të vitit do të ishte:

• 100% realizimi i planit sipas klasave. • 50% zvogëlimi i mungesave të nxënësve. • 10% zvogëlimi i shpenzimeve për letër ose ngjyrë.

Shkolla gjithashtu ndërmerr edhe aktivitete specifike për arritjen e këtyre objektivave. Përveç të dhënave statistike, raport i brendshëm përfshinë gjithashtu edhe shpjegimet përshkruese dhe krahasimet me të dhënat e një viti më pare. Nëse në vitin paraprak 5% e orëve të planifikuar nuk janë realizuar, ne duhet krahasuar këtë të dhënë me numrin e

GIZ / CDBE | 37


orëve të mbajtura/realizuara dhe të pa mbajtura. Në të dhënat shtesë, të cilat përshkruhen në raport për veprimet e ndërmarra të cilat kanë ndikuar për uljen e numrit të orëve të humbura për 60%. Këta tregues na ndihmojnë për të vazhduar me sforcimin e veprimeve për zvogëlimin/uljen humbjeve në arsim.

Ne veprojmë ngjashëm edhe me qëllimet dhe treguesit për secilin objektiv.Raporti i brendshëm duhet t’u prezantohet mësuesve, nxënësve, prindërve dhe bordit të shkollës.Formati i publikimit të Raportit sa më shumë që është e mundur të jetë transparent, inkurajues, por pa improvizime dhe zbukurime të rezultateve ose minimizimin e mangësive. Raporti i brendshëm duhet të ilustrohet me tabela, grafike, piktograme etj., me të cilat bëhet më i lexueshëm për pjesëtarët e shkollës.

Detale të raportit duhet të diskutohen dhe të ndahen me mësuesit, nxënësit dhe prindërit. Bazuar në këto diskutime, analiza dhe krahasime, vendimet dhe qëndrimet janë ndërmarrë për avancimin dhe përmirësimin e këtyre treguesve të cilët ndihmo-jnë arritjen e cilësisë së arsimit.Në të njëjtën kohë, raporti i brendshëm iu shërben mësuesve, dhe nxënësve për reflektim dhe vlerësim të punës deri në raportim.

Pjesë e rëndësishme e raportit janë treguesit për suksesin e nxënësve dhe buxhetin. Shkollat zakonisht raportojnë dy herë në vit: në fund të semestrit të parë dhe në fund të vitit shkollor. Shkolla duhet bërë raportimin periodik, të vazhdueshëm në mënyrë që të ndjekë trendin e zhvillimit të shkollës ose të ndonjë aspekti të saj. Raporti zakonisht përfshinë: klasat, mungesat e nxënësve, suksesin, por pa ndonjë krahasim ose analizë për të identifikuar trendet e përmirësimit ose mangësive në zhvil-limin e performancës së shkollës. Identifikimi trendit të zhvillimit ose mangësive, gjatë zbatimit të planeve, mungesave, suksesi i nxënësve veçanërisht është i rëndësishëm për shkollën, mësuesit dhe nxënësit, por gjithashtu për qytetarët të cilët paguajnë për këtë.

Raporti i brendshëm është me shumë rëndësi për vlerësimin e performancës së shkollës, të mësuesve dhe të nxënësve.Duke publikuar grafikët dhe planet e zhvillimit dhe zbatimit, arritjet e qëllimeve specifike, ne bëjmë transparente rritjen ose rënien në të gjitha fushat e cilësisë së shkollës. Nëse për shembull, nëse një grafik është bërë vetëm për suksesin e nxënësve, i cili është përditësuar çdo muaj, sipas klasave, paraleleve në nivel shkolle, por gjithashtu për nxënësit sipas klasave në veçanti/në nivel të paraleleve, pastaj këto mund të stimulojnë/motivojnë nxënësit dhe mësuesit për arritjen e suksesit më të lartë.

Çështje për diskutim:• Kush e harton raportin për performancën e shkollës suaj?• Sa herë në vit hartoni raport për rezultatet e arritura? • Çfarë zakonisht përfshihet në raportin e shkollës suaj? • A diskutohet ky raport mes mësuesve para se të

prezantohet?• Kush merret me analizën e të dhënave të raportuara? • A krahasohen të dhënat me ato të viti paraprak? • Çfarë vendimesh merrni bazuar në të dhënat e raportuara? • Pse raporti duhet të analizohet me nxënës, mësues dhe

prindër?

3.1.1. Raporti për DKA (përshkrues)Çka duhet shkollat (drejtorët e shkollave) t’i raportojnë dKa-së?

Raportet për DKA zakonisht bëhen në formë të tabelave, përfshirë të dhënat për nxënësit, mësuesit, orët e humbura, lëvizjen e nxënësve nga një shkollë në tjetrën, numrin mësonjëtoreve dhe të paraleleve për klasë. Të gjitha përfshihen në një tabelë prej 1-2 faqesh. Ndërsa tani ky lloj i raportit sasior është reduktuar sepse raportimi mund të bëhet on line në SMIA.

38 | GIZ / CDBE


Çka duhet të përfshijë raporti i shkollës për dKa?

Të dhënat për nxënës, mësues, mjetet ndihmëse, mjetet mësimore, lëvizjet e nxënësve, mungesat sipas specifikave të tyre, shpenzimi i buxhetit, aktivitetet e lira jashtëmësimore, sukseset e arritura në gara të ndryshme, objektivat e planifikuara, dështimet në realizimin e objektivave të planifikuara, realizimi i planit i paraqitur sipas sasisë dhe cilësisë, krahasimi i aktiviteteve dhe i treguesve me vitin/semestrin paraprak, avancimet dhe përmirësimet në fusha specifike etj.

Analizat e bëra nga bordi i shkollës, nxënësit dhe mësuesit duhet që t’i shtohen raportit. Gjithashtu përfundimet dhe rekomandimet për përmirësimin e fushave në të cilat ka pasur dështime ose vështirësi.

të dhënat për treguesit duhet të ilustrohen me tabela, grafikë dhe tregues të tjerë të lexueshëm nga të tjerët.

Raporti duhet të përfshijë të dhënat për treguesit më të theksuar të arsimit, të cilët janë ndikuar nga pritjet dhe kërke-sat për arritjen e cilësisë së arsimit të paraparë me sistemin e zhvillimit të shkollës cilësore. Pastaj secila shkollë është unike dhe është një sistem arsimor më vete.

Rezultatet e punës së shkollës, proceset që zhvillohen brenda saj të orientojnë te arriturat e suksesshme të punës eduka-tive që burojnë nga analiza krahasuese që i bëjmë punës së shkollës gjatë periudhës për një periudhë të raportimit.

Proceset e mësimdhënies dhe rezultatet e arritjeve të nxënësve nuk mund të paraqiten ndaras nga kushtet në të cilat ve-pron shkolla. Mësimdhënia, mesimnxënia, sikurse edhe rezultatet e arritura të nxënësve përcaktohen nga parakushtet e nxënësve, mbështetja e prindërve, kualifikimi i mësuesve si dhe menaxhmenti dhe burimet materiale të shkollës. Ra-porti i brendshëm duhet të jetë shumë i detajuar dhe secili tregues duhet të analizohet. Raporti nga vlerësimi i jashtëm duhet të jetë i përfshirë gjithashtu. Ky është një koncept se si duhet të raportohet puna dhe suksesi i shkollës për një periudhë të caktuar.24

24 See Annex: An example of the outline of the report for MED”

GIZ / CDBE | 39


3.1.2. Raporti për MASHT/SMIA (përshkrues)

Bazuar në Udhëzimin Administrativ për SMIA, të gjitha shkollat janë të detyruara të raportojnë për SMIA-n. Pajisja softuerike ofron mundësi për raportim on line.

Kjo formë e raportimit të të dhënave lejon raportimin sasior dhe cilësor, i cili është i rëndësishëm për të përcjell trendin e treguesve arsimore në nivel vendi. Udhëzimet për procesin dhe metodat e futjes së të dhënave në sistem janë të dhëna në Manualin e SMIA-s.25

Detyra për pjesëmarrës:• Manuali i SMIA-së është shpërndarë në versionin elektronik. • Shiko në të dhe jepni komentet dhe sugjerimet tuaja për të. • Sa janë prezantuar të dhënat e shkollës suaj në raportin e

SMIA-së?

3.1.3. Raporti për publikun e gjerë (përshkrues)

Raportimi për institucionet respektivisht për publikun e gjerë është një detyrim ligjor dhe llogaridhënie publike. Të dhënat për rezultatet, gjendja e shkollës, arsimi, vështirësitë dhe përparimet duhet të jenë të qasshme nga të gjithë.

Format e prezantimit të treguesve arsimore sot janë të shumta. Raportet zakonisht publikohen në formën e shtypur dhe shpërndahen për publikun. Publikimet e veçanta zakonisht bëhen për raportet të cilat i dedikohen periudhave më të gjata të raportimit. Buletinet e ndryshëm publikohen periodikisht26 27.

Zhvillimi i TI, dhe i internetit, ofron mundësi të mira për publikimin e raporteve të këtilla dhe përdorimin e tyre nga të tjerët. Është me rëndësi që të dhënat në çfarëdo forme që prezantohen duhet të jenë të sigurta/besueshme, të kup-tueshme dhe të ilustruara me mjete të përshtatshme statistikore.

Përmbajtja e raportit të shtypur ose elektronik duhet të ketë strukturë atraktive dhe standarde për lexuesin. Një raport i mirë është ai që përmban të dhëna sasiore dhe cilësore si dhe analiza, argumente të mjaftueshme për atë se PSE dhe SI suksesi ose dështimi kanë ndodhur në shkollë. Nganjëherë mund të ndajmë vetëm informacionet elementare dhe të rëndësishme për rezultatet e shkollës. Një përmbajtje e mundshme e raporti do të ishte:

• Tabela e përmbajtjes• Hyrja • Të dhënat për shkollën • Të dhënat për mësuesit dhe stafin administrativ • Të dhënat për nxënësit • Të dhëna për performancën nga vlerësimi i brendshëm• Të dhënat nga vlerësimi i jashtëm • Të dhënat nga monitorimi (inspektorët etj.)

25 MEST, “Manual on using of the EMIS – version on-line” and “Manual on using of the EMIS – version of-line”, Pristina 2011. 26 See Example of the report for general public published by EMIS/MEST at http://www.masht-gov.net/advCms/documents/11052012.pdf27 Annex – an extract from the School in Saxony. Education report 2008.

40 | GIZ / CDBE


Të dhënat më specifike për fushat e veçanta, siç janë:• Trajnimi i mësuesve, • Lloji i trajnimeve, • Buxheti i shfrytëzuar (deficiti ose suficiti), • Braktisja e shkollimit, • Mungesat e nxënësve etj.

Struktura e raportit mund të ndryshoj varësisht nga kushtet e shkollës, niveli fillor apo i mesëm i edukimit, të përgjith-shëm ose profesional. P.sh përderisa në shkollën fillore nuk ka përsëritje të vitit, kjo mund të ndodh në shkollën e mesme. Po ashtu në shkollën e mesme mund të bëhen edhe përjashtimi i nxënësve nga shkolla, për shkelje të rregullave të shkollës dhe shkeljeve të normave ligjore.

Është shumë i rëndësishëm prezantimi i saktë i të dhënave, trendëve dhe udhëzimeve. Kështu që, nëse treguesit kanë tendencë për zhvillim pozitiv ose vështirësi, përmirësim ose prishje, atëherë këto të dhëna mund të ndihmojnë pjesët relevante të publikut të gjerë, siç janë prindërit, bizneset, shoqëria civile që të jenë më mirë të përfshirë në diskutimet dhe në vendimmarrje për arsimin.

Detyra për projektin vazhdues• Harto një raport bazuar në rezultatet e vlerësimit të

brendshëm. • Zhvillo një raport për regjistrimet në shkollën tuaj. • Mbështet raportin tënd në modelin e raportimit. • Përdor përvojat nga trajnimi për hartimin e raportit tënd.

GIZ / CDBE | 41


FJALORTHI

Përkufizimet në vijim pasqyrojnë përdorimin e këtyre termave në kontekstin e këtij moduli te trajnimit, prandaj këto terma nuk pasqyrojnë domosdoshmërish përdorimin e tyre në kontekste të tjera.

Krahasimi (Benchmarking)Një matje e cilësisë së politikave, produkteve, programeve, strategjive etj, dhe krahasimi i tyre me matje standarde, ose matje të ngjashme krahasuese. Objektiv i krahasimit është (1) të përcaktojnë se çfarë dhe ku përmirësimet janë bere, (2) për të analizuar se si organizatat kane arritur nivele të larta të performancës, dhe (3) të përdorin këtë informacion për të përmirësuar performancën.

KriteretShihen si pikat dhe objektiva për vlerësimin e cilësisë së inputeve dhe procesit dhe cilësinë e prodhimit-output (perfor-manca = nxënësve).

Kultura e provave-evidencës

Ndërlidhet me kulturën institucionale të cilësisë, kultura e provave është si shprehi e fituar në një institucion të arsimit duke u bazuar në vlerat etike të qarta, parimet dhe rregullat, e cila përbëhet nga vetë-vlerësimi i rezultateve të të nxënit, të angazhohet personeli mësimor dhe administrata akademike për një koleksion përmbajtjesore, të rregullt në zgjedhjen dhe përdorimin e treguesve të performancës institucionale, me qëllim të informimit dhe evidentimit, kurdo (dhe për këdo) që është e nevojshme, (p.sh., planifikimi institucional, vendim-marrje, cilësia, etj) me qëllim të përmirësimit të të mësuarit dhe rezultateve mësimore.

Analiza e të dhënave

Është një proces i inspektimit, pastrimit, transformimit të të dhënave dhe modelimit te dhënave me qëllimin qe te vehen ne pah informacionet e dobishme te cilat ofrojnë edhe konkluzionet dhe mbështesin vendimmarrjen. Për të përdorur të dhënave në këtë mënyrë, ata duhet të jenë të përgatitura. Analiza e të dhënave është gjithashtu një pro-ces i cili transformon informacion në dokumentacionin tabelore ose grafik. Në këtë mënyrë “mesazhi” i të dhënave mund të jete i qarte dhe i sakte.

Braktisje Tërheqja nga arsimi apo programi trajnues para përfundimit. EfektivitetiShkalla në të cilën projekti ka arritur, apo pritet të arrijë, objektivat e saj, duke marrë parasysh rëndësinë e tyre relative. RegjistrimiNumri i nxënësve të regjistruar në një klasë të shkollës, në kohë të caktuar, zakonisht në fillim të vitit mësimor.

QeverisjaStrukturat, funksionet, proceset dhe traditat organizative të vendosura në një vend për të siguruar partneritet dhe aktivitet të drejtuara në mënyrë të tillë për të arritur objektivat në mënyrë efektive dhe transparente. Ajo përbën kornizën e llogaridhënies dhe përgjegjësisë për përdoruesit, akterët dhe komunitetin më të gjerë në të cilin menaxheri merr vendime dhe ushtron funksionet e tij në mënyrë që të arrijë objektivat e saj.28

InputetBurimet njerëzore, financiare ose të tjera të përdorura për të arritur një rezultat. Treguesit: Ndryshoret sasiore ose cilësore që tregojnë rezultatin lidhur me atë që është planifikuar. Një shembull do të ishte numri i mësuesve të trajnuar si pjesë e një projekt-plani arsimor.29

MenaxhmentiVeprimet e përditshme të programit brenda kontekstit të strategjive, politikave, proceseve dhe procedurave të arritura nga një trup qeveritar.30

28 Niall Marriott and Hugh Goyder, “Manual for Monitoring and Evaluating Education Partnership”, UNESCO, 200929 Claude Sauvageot, “Indicators for educational planning: a practical guide”, UNESCO and IIEP, 199730 Niall Marriott and Hugh Goyder, “Manual for Monitoring and Evaluating Education Partnership”, UNESCO, 2009

42 | GIZ / CDBE


Vlerësimi formativVlerësimi për të shqyrtuar mënyrat e përmirësimit dhe rritjen e zbatimit të menaxhimit të ndërhyrjeve. Vlerësimet for-muese bëhen kryesisht për të përmirësuar menaxhimin e ndërhyrjes me qëllim të përmirësimit të punës dhe iniciativat për të ardhmen. MonitorimiMund të definohet si proces i menaxhimit të brendshëm për kontrollin e vazhdueshem të inputeve, proceseve dhe rezultateve në mënyrë që të identifikojë dobitë dhe mangësitë, formulim praktik i propozimeve për veprimet që duhet të ndërmerren dhe ndërmarrja e hapave të nevojshëm për arritjen e rezultateve të pritura. RezultatiEfekti afat-shkurtër ose afat-mesëm për rezultatin e ndërhyrjes. Mund të jetë pozitiv ose negativ, i pritur ose jo i pritur. Një shembull do të ishte rritja e shkathtësive dhe njohurive të mësuesve si rezultat i trajnimit.31 Performanca e treguesveNjë varg i parametrave statistikor që përfaqësojnë shkallën në të cilën një institucion arsimor, proces apo faktor është kryer në një fushe të caktuar të cilësisë. Ato janë masa cilësore dhe sasiore të rezultateve (masat afatshkurtra të rezultateve) apo nga rezultati (masat afatgjata të rezultateve dhe të ndikimit) të një sistemi apo të një programi. Popullsia Masa e përgjithshme nga e cila është nxjerrë mostra mbi të cilën bazohet përfundimi i arritur. Mostra mund të përdoret për të pranuar ose refuzuar hipotezën për popullacionin.

Treguesit e cilësisëSistemi i treguesve cilësor dhe sasior të përdorur për të monitoruar dhe vlerësuar cilësinë e arsimit në nivele të ndryshme. BurimetTë hyrat të përdorura në aktivitetet e një projekti ose programi. Në kuptim më të gjerë termi përfshinë burimet natyrore, fizike, financiare dhe njerëzore. RishikimiVlerësimi periodik i performancës së zbatimit të projektit. Nga kjo dalin rezultatet e sistemit të monitorimit të vazhdueshëm. MostraPjesa e përzgjedhur për studim nga popullacioni. StandardetShihen si rezultatet e pritura nga trajnimet arsimore. P.sh standardet caktohen nga organizatat profesionale ose me ligj. Kanë të bëjnë me aftësitë që priten nga të diplomuarit.

• Standardi mund të shprehet në termat sasior, gjendjen absolute ose relative apo përdorimin e treguesve, ose term kualitativ duke përdorur formulime që duhet të jenë specifike dhe të sakta;

• Standardet hyrëse (Input) janë standardet që kanë të bëjnë me burimet (p.sh stafi, nxënësit, materialet e ndryshme) që duhet të jenë të disponueshme në një institucion;

• Standardet e procesit janë standardet lidhur me aktivitetet brenda institucionit që përdoren për të gjeneruar rezultate.• Standardet e rezultatit (Output) janë standarde që kanë të bëjnë me produktin e procesit në një institucion dhe trego-

jnë nivelin e performancës që duhet të arrihet.

Mesatarja statistikoreMadhësia që del nga pjesëtimi i shumës së përgjithshme me vlerat e rasteve konkrete.

Vlerësimi i rezultateve të nxënësveVeprimi i mbledhjes, analizimit dhe përdorimit të evidencave sasiore dhe cilësore të mësimdhënies dhe të nxënies për të pro-vuar përputhjen e tyre me qëndrimet dhe qëllimet e objektivave arsimor për të ofruar informata kuptimplote të cilat nxisin përmirësimin.

31 Niall Marriott and Hugh Goyder, “Manual for Monitoring and Evaluating Education Partnership”, UNESCO, 2009

GIZ / CDBE | 43


REFERENCAT

• Boris Petz, Osnovne statisticke metode za nematematicare, SNL, Zagreb, 1985.• Carla Abou Zahr, Effective use of statistical data for policy analysis and advocacy: Building on success”,

24-26 October 2011.• Education Indicators Framework, MEST, Prishtina 2010• EMIS/MEST Kosovo Education Statistics 2010/11, 2011.• EMIS/MEST, Indicators and statistical data in education, 2004-2007, 2008. • EMIS/MEST, Kosovo Education Statistics 2005-6, 2006. • EURYDICE, National Testing of Pupils in Europe: Objective, Organization and Use of Results, 2009,EA-

CEA.• GabrielGamez,StatisticalOfficeoftheEuropeanFreeTradeAssociation,UNECE,NewYorkandGeneva,

2008.• MEST, Administrative Instruction no.9/2011, data 30.12.2011. • MEST, Law on Pre-university Education in the Republic of Kosovo, Law No. 04/L-032, 2011.• MEST, Manual on using of the EMIS – version on-line” and “Manual on using of the EMIS – version off-

line”, Pristina, 2011.• Ministry of Education, Science and Technology, Kosovo Education Strategic Plan 2011-2016, 2010.• Ms. Carmen Mattheis, M.Sc. Selim Mehmeti: “Good School”, GIZ, 2012.• Ms. Carmen Mattheis, M.Sc. Selim Mehmeti: “Right of Education. Quality Education”, GIZ, 2012 .• See the approved SDP form in http://www.masht-gov.net/advCms/#id=22

44 | GIZ / CDBE


shtojca 1 Udhëzimi Administrativ No. 9/2011 - MAShT

Republika e KosovësRepublika Kosova-Republic of Kosovo

Qeveria – Vlada – Government

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e TeknologjisëMinistarstva za Obrazovanje Nauku i Tehnologiju

Ministry of Education Science & Technology

Kabineti i Ministrit / Kabinet Ministra / Cabinet of the Minister

Neni 1Qëllimi

GIZ / CDBE | 45


46 | GIZ / CDBE


GIZ / CDBE | 47


48 | GIZ / CDBE


GIZ / CDBE | 49


shtojca 2Struktura e raportit të brendshëm

Para se të hartojë një raport, duhet parashtruar pyetjet: KU ishim? KU jemi? KU duam të arrijmë?Me UA shkolla nuk detyrohet të hartojë raport të brendshëm. Një gjë e këtillë është e nevojshme dhe normale për çështje shumë praktike. E para shkolla ka detyrim ndaj nxënësit, prindit dhe mësuesit të prezantojë të arriturat dhe ngecjet gjatë një viti shkollor.

E dyta, kjo duhet t’i shërbej udhëheqësit të shkollës për të bërë një vetëvlerësim dhe një llogaridhënie për punën e vet si drejtues i organizatës-shkollës.

Çka duhet të përfshijë raporti vjetor i brendshëm i shkollës?

Duhet të përfshijë të dhënat e detajuar për secilën klasë, si:

• suksesin, • mungesat, • realizimi i planit, ngecjet, • shmangiet eventuale nga plani i punës, • rezultatet e papritura (tejkalimi i pritjeve, nëse ka) • aktivitetet jashtëmësimore dhe suksesi në to, • suksesi në garat e organizuara brenda ose jashtë shkollës etj.• Trajnimet e mësuesve,• Takimet dhe vendimet e marra (me bordin e shkollës, KP...)

Format/teknikat e prezantimitTabela, grafike, analiza dhe krahasime

Rezultatet e secilës klasë, suksesi, mungesat, realizimi i planit, krahasohen me rezultatet nga viti paraprak. Në bazë të kësaj nxirren përfundimet për gjendjen e trendit, nëse është grafiku pozitiv, në rritje apo negativ- ka rënie në krahasim me vitin paraprak.

Ta zëmë, nëse nxënësit e klasës së VI kanë notën mesatare 4.80, kjo krahasohet me notën mesatare të një viti paraprak (kl. V). Nga kjo llogarisim përparimin/ngritjen ose rënien. Ngjashëm veprojmë edhe për lëndët mësimore, si gjuhë, matematikë.... Gjetja dhe krahasimi i këtyre ndryshimeve, qoftë nëse ndryshimi është pozitiv ose negativ, na shërbejnë për të ndërmarrë masa për përmirësim ose për avancim edhe më tutje të suksesit të arritur.

Krahasimet e këtilla bëhen edhe në mes të klasave, lëndëve dhe shkollës në përgjithësi. P.sh. nëse shkolla ka numër të madh të nxënësve dhe të paraleleve të të njëjtës klasë, atëherë bëhen krahasime midis paraleleve të asaj klase, si: paralelet e klasës VI (1,2,3...) duke gjetur mesataret por edhe rangimin midis tyre në bazë të arritjeve, si në sukses, mungesa etj. Në bazë të kësaj do të shpalleshin rezultatet për klasën më të mirë, nxënësin e mësuesin.

50 | GIZ / CDBE


shtojca 3 Struktura Raportit të brendshëm - mostër

Ballina: Emri i shkollës, Vendi, Viti shkollor.

Hyrja -pse bëhet raporti (qëllimi, kujt i dedikohet...)

2. Rezultatet kryesore të shkollës

3. Rezultatet sipas fushave3.1. suksesi sipas klasave (paraleleve nëse shkolla është e madhe)

3.2. suksesi sipas lëndëve mësimore

3.3. Krahasimi vertikal dhe horizontal i suksesit

3.4. përfundimet për suksesin

4. Mungesat (Në nivel shkolle, klase, paraleleje)4.1. Mungesat sipas specifikave (klasë, me leje, pa leje, ikje nga orët)

4.2. Krahasimi me vitin paraprak

4.3. përfundimet për mungesat dhe masat

5. Realizimi i Planit dhe Programit 5.1. Sipas lëndëve mësimore (Gjuhë, Matematikë,.....)

5.2. Realizimi i Planit dhe Programit sipas klasave 1-5, 6-9, (10-12)

5.3. Specifikat e realizimit të PP (suksesi, ngecjet)

5.4. përfundimet dhe vendimet për përmirësim dhe avancim

6. Rezultatet jashtëmësimore 6.1. pjesëmarrja në gara (rezultatet kryesore grupore dhe individuale)

6.2. Krahasimi me vitin paraprak dhe dallimet

7. Përmbledhja e rezultateve kryesore

8. Vendimet dhe sugjerimet për vitin vijues.

GIZ / CDBE | 51


shtojca 4 Struktura e raportit për DKA

Menaxhmenti i shkollës ka detyrim ligjor që t’i raportojë DKA-së si institucion nga i cili varet shkolla. Shkolla duhet t’i raportojë DKA-së për disa arsye:

E para shkolla është institucion vartës i DKA-së,

E dyta, DKA duhet të informohet rregullisht për rezultatet apo edhe për ngecjet në realizimin e planit dhe të pro-gramit mësimore dhe të punës,

E treta, në bazë të informatave që merr nga shkolla, DKA merr vendime dhe i raporton kryetarit të komunës dhe MASHT për të arriturat si dhe për shpenzimet e buxhetit.

E katërta, në bazë të raporteve të shkollës DKA bënë planifikimin e buxhetit dhe shpenzimeve të tjera për shkollat në nivel komune.

Raporti gjithëpërfshirës i shkollës për DKA, duhet të bëhet në fund të vitit shkollor kur bëhet përmbledhja e gjithë punës së shkollës.

Çka duhet të përfshijë raporti i shkollës për dKa?Duhet të përfshijë të dhënat e detajuar për secilën klasë, si:

• Realizimi Planit dhe i Programit të punës • Suksesi i nxënësve sipas klasave • mungesat, dhe lëvizja e nxënësve • realizimi i planit buxhetor, shpenzimet, mbetjet, vështirësitë... • shmangiet eventuale nga plani i punës, • rezultatet e papritura (tejkalimi i pritjeve, nëse ka) • aktivitetet jashtëmësimore dhe suksesi në to, • suksesi në garat e organizuara brenda ose jashtë shkollës etj.• Trajnimet e mësuesve,• Baza materiale e shkollës, gjendje e objekteve, orenditë, mjetet didaktike

Raportet përmbledhëse nga:

• Këshilli i shkollës, Këshilli i arsimtarëve, • Këshillat e klasave, aktivet profesionale, • Seksionet e lëndëve mësimore, grupet artistike- aktiviteteve të lira,Parlamenti i nxënësve Komiteti i

nxënësve,• Organizata për të Drejtat dhe liritë e fëmijëve, • Bordi i prindërve dhe Këshillat e prindërve, që të gjitha ndikojnë pozitivisht në punën e gjithëm-

barshme në shkollë dhe në suksese.

Format/teknikat e prezantimit-ilustrimi me foto, tabela e grafikoneTabela, grafike, analiza dhe krahasime

Rezultatet e secilës klasë, suksesi, mungesat, realizimi i planit, krahasohen me rezultatet nga viti paraprak. Në bazë të kësaj nxirren përfundimet për gjendjen e trendit, nëse është grafiku pozitiv, në rritje apo negativ- ka rënie në krahasim me vitin paraprak. Në bazë të kësaj do të shpalleshin rezultatet për klasën më të mirë, nxënësin e mësuesin.

52 | GIZ / CDBE


shtojca 5Struktura e raportit të shkollës për DKA – mostër

Ballina: Emri i shkollës, Vendi, Viti shkollor.

1. Hyrja -reflektim nga Plani i punës për vitin e raportimit

2. Rezultatet kryesore të shkollës

3. Rezultatet sipas fushave3.1. suksesi sipas klasave (paraleleve nëse shkolla është e madhe)

3.2. suksesi sipas lëndëve mësimore

3.3. Krahasimi vertikal dhe horizontal i suksesit

3.4. përfundimet për suksesin

4. Mungesat (Në nivel shkolle)4.1. Mungesat dhe lëvizja e nxënësve, kalimi në shkollë tjetër, migrimi

4.2. përfundimet për mungesat dhe masat

5. Realizimi i Planit dhe Programit mësimor 5.1. realizimi i Buxhetit për shpenzimet e shkollës

5.2. donacionet dhe ndihmat tjera ....

5.3. përfundimet dhe vendimet për përmirësim dhe avancim

6. Rezultatet jashtëmësimore 6.1. pjesëmarrja në gara (rezultatet kryesore grupore dhe individuale)

7. Përmbledhja e rezultateve kryesore

8. Gjendja e objekteve mësimore, mjeteve didaktike, kabineteve dhe nevojat

për vitin vijues

Vendimet e marra, konkursit për kuadër të ri dhe nevojat për vitin vijues.

GIZ / CDBE | 53


Fushat e cilësisë disa tregues të cilësisë

reZultati dhe suKsesi

• Norma a kalimit pas kl.5 dhe semi-Matura, sidomos në lëndët gjuhë dhe në matematikë dhe shkenca• ekspertiza të veçanta lëndore • shkalla e kompletimit të shkollimit • Niveli i kënaqësisë me shkollën nga ana e mësuesve, prindërve dhe nxënësve;• Shkalla e kompetencës metodike dhe njohëse;• standardet ndërkombëtare të edukimit • Qasja pas ndonjë certifikimi;

Kultura MËSIMORE,MËSIMDHËNËSE dhe procesi i të NXëNit

• Kurikuli relevant i shkollës dhe aktiviteteve tjera• Fokusi në kompetencat e nxënësve, rezultatet e të nxënit dhe metoda• Interesat dhe përcjellja e progresit të zhvillimit të secilit nxënës,• Mundësitë e të nxënit, arsimi joformal• pedagogjia: qasja e mësuesve në klasë • Dhjetë faktorë të të nxënit sipas (Helmke, 2009)

Kultura e shKollës

• Klimë miqësore për fëmijën në shkollë dhe klasë;• Besim dhe përgjigje e përbashkët; • Pjesëmarrja e nxënësve dhe prindërve në shkollë;• Bordi Menaxhues i Shkollës, Këshilli i Mësimdhënësve, Nxënësve dhe Prindërve;• Shkollë e hapur dhe bashkëpunimi me partnerët jashtë shkollës;• Sistem përkrahës për nxënësit sikur një rrjetëzim;• Aktivitete jashtë-kurrikulare; • “Kodi i Mirësjelljes”, zbatohen rregulloret për siguri të sjelljes: sigurimi i disiplinës dhe rregullit për të

gjithë në shkollë;• Vizioni i shkollës dhe synimet e cilësisë, të cilat provojnë t’i realizojnë së bashku të gjitha palët kryesore

në grupet e projektit;• Kultura e komunikimit dhe këshillimit të ndërsjellë

SHKOLLA, UDHËHEQJA DHE meNaXhimi

• Inicimi dhe motivimi i zhvillimit të shkollës;• Performanca e udhëheqjes së shkollës: Menaxhimi strategjik dhe udhëheqja cilësore;• Udhëheqja personale për mësimdhënës dhe nxënës;• Zhvillimi i profesionalizmit të mësimdhënësit;• Vlerësimi i performancës së mësimdhënësit; • Pjesëmarrje inkurajuese në udhëheqje të shkollës; • Menaxhimi cilësor i shkollës bazuar në të dhëna;• Administrimi dhe menaxhimi i resurseve;• Përgatitja me kohë dhe kompetencë e orareve të mësimit; • menaxhimi operacional.

proFesioNaliZmi i mësimdhëNësit

• Njohuri rreth mësimdhënies Dhe nxënies, duke u bazuar në studimet aktuale shkencore si diagnozë pedagogjike dhe përkrahje individuale;

• Njohuri rreth trajnimit të nxënësve; • Strategjia mbi ambientet mësimore për zhvillimin e vetëveprimit të nxënësve;• Menaxhimi i klasës dhe menaxhimi pedagogjik i heterogjenitetit dhe gjithëpërfshirjes;• Zhvillimi profesional sipas nevojave për përmirësim të vazhdueshëm;• Komunikim i rregullt dhe i planifikuar, dhe bashkëpunim ndërmjet mësimdhënësve;• Mësimdhënie ekipore;• Profesionalizëm: standardet e mësimdhënies, përgatitja e mësimeve (njësive), vlerësimi i vazhdueshëm i

nxënësve, pasqyrimi i performancës individuale/vetëvlerësimi;• Përkrahja kolegjiale dhe këshillimi;• Këshillimi dhe partneriteti me prindër.

FoKusi dhe strategjia e Zhvillimit të cilësisë

• orientimi drejt një vizioni me qëllime afatgjata sikur krijimi i një shkolle të shëndetshme për të gjithë pjesëtarët e shkollës;

• Qëllime të përshtatshme afatmesme dhe vjetore për të përmirësuar cilësinë;• Njohuri rreth strategjive dhe metodave për të arritur qëllimet sikur menaxhimi i projektit;• Njohuri rreth vlerësimit, metodave të vlerësimit dhe përdorimit të tyre;• Vlerësimi i zhvillimit të shkollës; • Vlerësimi i mësimdhënies dhe nxënies;• Vlerësim krahasues dhe dokumentim i rezultateve; • Njohuri sesi të interpretohen dhe shfrytëzohen rezultatet

gjithëpërFshirja

• Çështjet gjinore; • Respektimi i nxënësve me nevoja të veçanta;• Respektimi i nevojave të pakicave;• Respektimi i nevojave të ndryshme socio-ekonomike;

meNaXhimi i oBjeKtit të shKollës

• Menaxhimi i oborrit të shkollës; • Menaxhimi i objektit të shkollës;• Asetet e jashtme të shkollës;• Njohuri rreth nevojave të një shkolle të shëndetshme;• Klasët dhe materialet mësimore; • Kabinetet, seminaret e punës dhe laboratorët.

shtojca 6Fushat e cilësisë

54 | GIZ / CDBE


Kom

uNa

____________

emri

dhe

adr

esa

e sh

kollë

s

____

____

____

____

____

__

pers

oni p

ër

kont

akt

tel.

fax

e-m

ail

vendi

Qyte

tgj

uha

e m

ësim

it në

sh

kollë

shqi

pse

rbis

httu

rqis

htBo

shnj

ake

Fsha

t

Ndërtesa e shKollës dhe gjeNdja FiZiKe

Nr. i

m

ëson

jëto

reve

tota

li i

mës

onjë

tore

ve m

2

Nr.i

klas

ave

të

eduk

imit

spec

ial

Klas

a sp

ecia

le m

2

labo

rato

rët

po (

sa)

Kabi

nete

t

po

(sa)

dhom

a pu

nepo

dhom

a e

mës

imdh

ënës

ve

po

jojo

jojo

tual

ete

për

mes

hkuj

potu

alet

e pë

r fe

mra

potu

alet

e pë

r nx

ënës

me

nevo

ja

të v

eçan

ta

poto

alet

et p

ër

mës

imdh

ënës

po

jojo

jojo

Bibl

iote

këpo

Kuzh

inë

posa

llë t

ë gj

imna

stik

ës

pode

popo

jojo

jojo

Klas

ë pa

rafil

lore

po

Furn

izim

i me

ujë

po

Qasj

e në

rrj

etin

e

kana

lizim

it

po

mën

yra

engr

ohje

s

Klas

ike

jojo

joQe

ndro

re

tjet

ër

rret

hoja

po

Fush

ë sp

ortiv

epo

tjer

a:

____

____

____

(s

peci

fiko)

potj

era:

__

____

____

__

(spe

cifik

o)

po

jo

jojo

jo

Ndër

rim

et

1

Ndër

tesa

e

shko

llës

1

Klas

a

para

shko

llor

Nr. i

par

alel

eve

22

Klas

a 1

- 9

33

Klas

ë e

kom

binu

ara

44

Klas

ë e

bash

kang

jitur

NXëNësit

Klas

a

dist

anca

e u

dhët

imit

sa n

xënë

s ud

hëto

jnë

para

lele

deri

1km

1-2k

m2-

3km

3-4k

m4-

5km

5+ k

m

shtojca 7 SMIA — të dhënat bazë

GIZ / CDBE | 55


Nr

i NXë

Nës

vem

eshKu

jFe

mra

Naci

onal

iteti

shqi

ptar

serb

turq

Bosh

njak

gora

nas

hkal

iro

më

egjip

tian

Kroa

ttë

tje

rë

Nxën

ës m

e ne

voja

të

veça

nta

inte

lekt

uale

dë

mtim

e në

të

pam

ë

dëm

time

në d

ëgjim

Dë

mtim

e fiz

ike

dë

mtim

e të

sh

umta

lëvi

zja

e nx

ënës

ve

(gjin

ia, e

tnia

)

gjin

iam

F

Nxënësit që shkojnë (+ etnia)

gjin

iam

F

Nxënësit që braktisin shkollën (+ etnia)

gjin

iam

F

shqi

ptar

shqi

ptar

serb

serb

rae

rae

të t

jerë

të t

jerë

Nxën

ësit

nga

fam

iljet

me

asis

tenc

ë so

cial

eNu

mri

tot

alm

eshk

ujFe

mra

mësimdhëNia

plaNiF

iKim

i i

mës

imit

tota

li i

orë

ve m

ësim

ore

të

plaNiF

iKuara

për

vit

iN e

Kalu

ar

tota

li i

orë

ve m

ësim

ore

të

pla

NiF

iKuara

për

vit

iN a

Ktual

mës

imet

e

mBa

jtura

viti

para

praK

viti

aKt

ual

suKsesi

lënd

aNx

ënës

it që

kal

ojnë

Nxën

ësit

përs

ëritë

sNx

ënës

it pa

not

a

mes

hkuj

Fem

ram

eshk

ujFe

mra

mes

hkuj

Fem

ra

gjuh

ë sh

qipe

mat

emat

ikë

Biol

ogji

Fizi

kë

Kim

i

gjuh

ë an

glez

e

56 | GIZ / CDBE


mës

imdhëN

ësit

emri i mësimdhëNësit gjiNia etNia orët e puNës emri i mësimdhëNësit

të lutem bashkëngjit listën e pagave

meshkuj Femra

m F

meshkuj Femra meshkuj Femrashqiptar

serb

gjithsej

Boshnjak

rae

të tjerë

staF

i ad

miN

istr

ativ

emri - Nr i staFit gjiNia etNia detYra e puNës


meshkuj Femra

m F

drejtoriZëvendës drejtori

Stafi administrativ

Bibliotekisti të tjerëshqiptar

serb

gjithsej

Boshnjak

rae

të tjerë

staF

i m

Bësh

tetë

s

emri - Nr i staFit gjiNia etNia detYra e puNës


meshkuj Femra

m F

sigurimi mirëmbajtësi pastruesi të tjerëshqiptar

serb

gjithsej

Boshnjak

rae

të tjerë

GIZ / CDBE | 57


shtojca 8 Ekstrakt nga raporti 2008 – Shkollat në Saxony - Gjermani

SHKOLLA NË SAKSONI

Raporti i Arsimit 2008

Landi i Saksonisë, Instituti për Arsim

Hyrje: Raporti i Arsimit për Landin e Saksonisë

Arsimi është detyra jonë më e rëndësishme për të ardhmenOrganizimi i arsimit në Gjermani është përgjegjësia kryesore për të ardhmen. Institucionet e arsimit dhe kualifikimeve janë ndër institucionet qendrore të vendit, prej rezultateve të të cilave ndikohen si mundësitë e zhvillimit individual, ashtu edhe aftësia ekonomike konkurruese te vendit. Arsimi dhe kualifikimet janë faktorët vendimtar si për zhvil-limin rajonal, ashtu edhe për konkurrimin global. Arsimi është madje edhe themel i rëndësishëm për angazhimin e qytetarëve në jetën politike dhe kulturore të vendit.

Sigurimi i cilësisë dhe zhvillimi i mëtutjeshëm i saj parakushtëzohet nga njohja e situatës dhe nevojat për ndryshime. Vrojtimet sistematike të sistemit të arsimit ndihmojnë për njohjen e shkallës së përmbushjes së këtyre përgjegjësive si dhe aftësisë për ballafaqim me to. Pastaj, rezultatet e zhvillimit të cilësisë publikohen dhe vihen në dispozicion të publikut. Transparenca e fituar nga ky proces mundëson diskutime publike dhe ndihmon zhvillimin e cilësisë nëpër të gjitha nivelet e sistemit të arsimit si edhe në të gjitha rajonet e vendit. Një përpunim i rregullt dhe sistematik i të dhë-nave rreth organizimit të sistemit të arsimit dhe proceseve të tij qendrore i shërben sigurimit të cilësisë si dhe mundë-son vendimmarrjen e bazuar në të dhëna për të mirën e zhvillimit të mëtutjeshëm të cilësisë.

Duke mos patur mundesi qe te ofrohet i tere anexi ne kete Module, ateher ju lutem klikoni ne linkun me poshte per te pranuar materialin e plote.

http://www.bildung.sachsen.de/2708.htm http://www.bildung.sachsen.de/download/download_sbi/Schule_in_Sachsen_Bildungsbericht2008.pdf

58 | GIZ / CDBE


KOMENTE – përmirësime në modul:________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

(Footnotes)1 Ministria Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, PSAK 2011-2016, fq. 49.

GIZ / CDBE | 59


Nora Heil & ismet Potera masHt - GiZ / CDBe





HARTIMI I RAPORTEVE





HARTIMI I RAPORTEVE

2012

2012



2012 - cdbe. · pdf filepsak plani strategjik i arsimit në ... ligjore që...

Documents