2001 2013 döneminde türk bankacılık sektörü...slayt 4 dı kaynak alım miktarında dolar...
TRANSCRIPT
2001 – 2013 Döneminde Türk Bankacılık Sektörü
Prof. Dr. Sudi Apak
Beykent Üniversitesi
İçerik
2
Slayt 1
- Türk Bankalarında kurum riski bulunmaktadır.
- Veriler, Türk Bankacılık sektörünün büyüdüğünü ancak gelişme göstermediğini ifade etmektedir.
- Gelişimin olmayışı, Türk bankacılık sektörünün reel sektörü finanse edememesi sonucunu doğurmaktadır.
3
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
80,00%
100,00%
120,00%
140,00%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Türk Bankacılık Sektörünün Aktif Büyüklüğü / GSYİH
Slayt 1 Devam
- Türkiye’de bir teminat bankacılığı yapısı söz konusu için sektör gelişmemektedir.
- Türkiye’de “proje bankacılığı” söz konusu değildir.
4
Slayt 2
- Türkiye’nin büyümesinin temelinde “tüketim harcamaları” bulunmaktadır.
- Çin’de ise büyüme, ihracat üzerine yapılandırılmıştır.
- Bunun sonucunda Türkiye ekonomisinde “cari açık problemi” oluşmaktadır.
5
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
İhracat/GSYİH ($)
Slayt 3
- Türkiye’de kriz dönemlerinde cari açığın azaldığı ve büyüme hızının düştüğü görülmektedir. Büyümenin olduğu dönemlerde ise cari açığın arttığı görülmektedir.
6
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
80.000
90.000
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Cari Açık (Milyon $)
Slayt 3 devam
Kriz dönemlerinde dış finansörlerin bankalara kredi vermediği görülmektedir. Dışarıdan kredi alamayan bankalar, kriz dönemlerinde reel sektörü finanse edememektedir. Böylece büyüme yavaşlamaktadır. Bu durum, sağlıklı bir yapının olmadığının göstergesidir.
7
-0,08
-0,06
-0,04
-0,02
0,00
0,02
0,04
0,06
0,08
0,10
0,12
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 (T)
Büyüme Oranı (%)
Slayt 4
Dış kaynak alım miktarında Dolar bazında düşüş bulunmaktadır.
Yurt dışından bankaların aldığı kredilerin, kriz dönemlerinde azaltıldığı veya durdurulduğu görülmektedir.
8
Bankaların bilanço yapıları 2001 krizinden sonra değişmiştir.
Bankaların 2001 Krizi Öncesindeki Bilanço
Görünümü
Nakit + Menkul Kıymetler 65% Krediler ve Alacaklar 25% Sabit Kıymetler 10%
Mevduat 65% Diğer Borçlar + Yurtdışından Alınan Krediler + Özkaynaklar + Kar/Zarar 35%
Aktif Toplamı 100% Pasif Toplamı 100%
9
Bankaların bilanço yapıları 2001 krizinden sonra değişmiştir.
Bankaların 31 Aralık 2012 bilançosu
Nakit + Menkul Kıymetler 22% Krediler ve Alacaklar 58% Sabit Kıymetler 18%
Mevduat 56% Diğer Borçlar +Yurtdışından Alınan Krediler + Özkaynaklar + Kar/Zarar 44%
Aktif Toplamı 100% Pasif Toplamı 100%
10
Bankaların bilanço yapıları 2001 krizinden sonra değişmiştir.
Bankaların 31 Aralık 2013 bilançosu
Nakit + Menkul Kıymetler 30% Krediler ve Alacaklar 61% Sabit Kıymetler 9%
Mevduat 58% Diğer Borçlar + Yurtdışından Alınan Krediler + Özkaynaklar + Kar/Zarar 42%
Aktif Toplamı 100% Pasif Toplamı 100%
11
Slayt 11
Karşılıklı mütekabiliyet ilkesi olmasına rağmen, 2001 yılından sonra AB içerisinde hiçbir Türk bankası banka ve şube açamamıştır.
2001 yılından sonra, kapatılan bankaların dışında kalan ve faal olan bazı bankaları yabancılar satın almıştır.
Bankacılık sektöründe 2012 yılı itibarıyla yabancıların payı %25’ler seviyesine ulaşmıştır. Bu payın daha da artmasını yurtdışındaki 2008 krizi önlemiştir.
12
TİER-1 RASYOSU (2012 Yılı Ort.)
Türk bankacılık sektörü, Çekirdek Sermaye Oranı (Tier-1) açısından %13.82 (2011 yılı sonu) ile oldukça yüksek bir orana sahiptir. Bu oranın en düşük %8 seviyesinde olması gerektiği göz önünde bulundurulduğunda, bankacılık sektörünün sağlam bir sermaye yapısına sahip olduğu görülmektedir.
Türkiye bankacılık sektöründe kâr dağıtımının sınırlandırılması ve kârların bünyede bırakılmasının teşvik edilmesi yönünde BDDK tarafından sürdürülen uygulama sayesinde bankaların bilançolarında, toplam ödenmiş sermayelerinin yaklaşık iki katı kadar yedek akçe oluşumu sağlanarak sektörün güçlü özkaynak yapısı korunmuştur.
Dünya Ekonomi Forumu’nun 2012 yılında yayınladığı Finansal Gelişim Raporu’nda 2011 yılı Tier-1 Rasyosu sıralamasında 59 ülke arasında Türkiye 18. sırada yer alarak birçok gelişmiş ülkeyi geride bırakmıştır. BDDK, Haziran 2012 itibarıyla bu oranın Türkiye bankacılık sektörü için %16 olduğunu bildirmiştir.
13
Derece Ülke Oran (%) 1 Gana 22.72
2 Japonya 22.20
13 BAE 15.27
16 Singapur 13.84
18 Türkiye 13.82
22 Kanada 13.43
33 Hong Kong 12.17
34 İngiltere 12.13
35 ABD 11.98
36 Rusya 11.56
39 Malezya 11.11
41 Fransa 11.02
51 Çin 9.73
59 Yunanistan 2.83 14
Dünya Ekonomi Forumu TİER-1 Rasyosu Sıralaması (2012 Yılı Ort.)
Bankacılık Sektörünün Dışa Açıklığı
Türkiye bankacılık sektörünün; tüketici kredilerinden, kredi kartlarından ve yıllık aidatlardan büyük gelirler sağlayarak karlılığını artıran bir yapıda olduğu görülmektedir.
Türkiye bankacılık sektöründeki dışa kapalı bu yapının
ihracat odaklı bir bankacılık sistemi haline getirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bankacılık sektörünün aktiflerinin, toplam GSMH’ye oranı, bankacılık sektörünün dışa açıklığı konusunda bilgi veren bir göstergedir.
Tablodan görüleceği üzere, İsviçre, İngiltere, Almanya,
Fransa gibi ülkelerin bu oranları oldukça yüksek seviyede iken, Türkiye’de nispeten bir artış olmakla birlikte oldukça düşük seviyelerde kalmıştır. Bu veriler, Türkiye bankacılık sektörünün halen dışa kapalı bir yapıda olduğunu ifade etmektedir.
15
Bankacılık Sektörünün Toplam Aktifleri / GSMH (2000-2012)
TA/GSMH TA/GSMH TA/GSMH TA/GSMH TA/GSMH
Yıllar İsviçre İngiltere Almanya Fransa Türkiye
2000 518% 319% 238% 239% 58%
2001 530% 335% 302% 252% 78%
2002 502% 346% 301% 245% 51%
2003 500% 412% 299% 248% 53%
2004 555% 376% 301% 264% 53%
2005 614% 438% 308% 299% 62%
2006 637% 479% 309% 334% 62%
2007 659% 462% 314% 373% 70%
2008 602% 451% 318% 395% 66%
2009 508% 548% 310% 401% 85%
2010 548% 521% 332% 405% 89%
2011 507% 559% 326% 507% 94%
16
Doğrudan Yabancı Yatırımların Düzeyi
Türkiye’ye giriş yapan yabancı sermayenin önemli bir bölümünü doğrudan yatırımlar oluşturmakla birlikte, diğer bir önemli kısmını ise portföy yatırımları oluşturmaktadır. Sıcak parayı ifade eden portföy yatırımlarının daha çok kapalı ekonomilere giriş yaptığı bilinmektedir. Bunun en temel nedenini ise para ve sermaye piyasalarındaki yüksek getiri potansiyeli oluşturmaktadır.
Bu nedenle gerek faize dayalı enstrümanlarda gerekse kar payına dayalı enstrümanlarda yabancı sermayenin yüksek işlem hacimleri gözlenmektedir. Tablo 2.15’den görüleceği üzere, Türkiye’de 2011 yılı itibarıyla doğrudan yabancı yatırımların GSMH’ye oranı %2.04 ile oldukça düşük bir seviyede kalmıştır.
Dünya Ekonomi Forumu’nun 2012 yılında yayınladığı Finansal Gelişim Raporu’nda 62 ülkenin doğrudan yabancı yatırımlarının GSMH’ye oranlarının sıralamasından Türkiye ancak 37. sırada yer alabilmiştir. Bu rapordan özellikle gelişmiş ülkelerin doğrudan yatırım tercihlerinin Hong Kong ve Singapur olduğu görülmektedir.
17
Doğrudan Yabancı Yatırımlar / GSMH (2011)
Derece Ülke Oran (%)
1 Hong Kong 34.18
2 Singapur 24.63
17 Malezya 4.29
24 Rusya 2.86
31 Kanada 2.36
34 İngiltere 2.23
36 BAE 2.13
37 Türkiye 2.04
41 Çin 1.70
45 ABD 1.50
46 Fransa 1.47
60 Japonya -0.03
62 Mısır -0.20
18
Kredilere Başvuru / Kredilere Erişim
Dünya Ekonomi Forumu (WEF)’nun 2012 yılında yayınladığı Finansal Gelişim Raporu’nda 62 ülkenin bankacılık sektöründe kredilere başvuru ve erişim kolaylıkları üzerine yapılan bir ankete de yer verilmiştir.
Bu rapora göre, Türkiye’de kredilere başvuru süreçleri kolay olmakla birlikte, bu kredilere erişim ise düşük seviyelerde kalmaktadır. Gerek kredilere başvuru kolaylığı gerekse kredilere erişim açısından en başarılı bulunan ülkeler; Ortadoğu ve Asya bölgelerinde yer almaktadır
19
20
Kredilere Başvuru Kolaylığı (2011) Kredilere Erişim Kolaylığı (2011)
Derece Ülke Oran Derece Ülke Oran
1 Hong Kong 5.01 1 Bahreyn 4.80
2 Singapur 4.86 2 Singapur 4.68
5 Malezya 4.73 4 BAE 4.49
7 BAE 4.70 6 Hong Kong 4.44
15 Türkiye 4.25 7 Malezya 4.41
18 Kanada 4.19 12 Kanada 3.78
20 Japonya 4.18 14 ABD 3.76
23 ABD 4.11 29 İngiltere 3.14
26 Çin 4.01 30 Çin 3.13
36 İngiltere 3.60 35 Japonya 3.05
50 Rusya 3.16 38 Fransa 2.97
54 Fransa 2.93 39 Türkiye 2.97
62 Yunanistan 1.72 45 Rusya 2.61
62 Arjantin 1.69
Girişim Sermayesine Erişim Kolaylığı
Aynı ankette, bu sonuçlara paralel olarak “girişim sermayesine erişim kolaylığı sıralaması”nda da benzer ülkeler en başarılı ülkeler olarak yer almaktadır.
Türkiye’de ise girişim sermayesine erişim kolaylığı oldukça düşük değerlendirilmiş ve Türkiye bu sıralamada 43. olarak gerilerde yer almıştır. Bu anket sonuçları, kaynaklara erişim konusunda Türkiye’de yeniden yapılandırılmaya gidilmesi gerektiğinin önemli bir göstergesidir.
21
Girişim Sermayesine Erişim Kolaylığı Sıralaması (2011)
Derece Ülke Oran (%)
1 Hong Kong 4.46
3 Singapur 4.39
7 BAE 4.14
8 ABD 4.10
9 Malezya 4.03
12 İngiltere 3.77
16 Kanada 3.63
18 Çin 3.53
30 Japonya 2.96
37 Fransa 2.77
43 Türkiye 2.51
48 Rusya 2.40
62 Arjantin 1.82 22
Borsalarda İşlem Gören Yerli ve Yabancı Hisse Senedi Sayısı
Hisse senedi sayısı açısından en yüksek performansı gösteren şehirler New York, Toronto, Tokyo, Londra, Hong Kong, Şanghay ve Singapur finans merkezleridir.
Bu merkezlerden Tokyo, Toronto ve Hong Kong’un daha çok
yerli şirketlerin işlem gördüğü borsalara sahip oldukları görülmektedir.
New York, Londra ve Singapur’un ise hem yerli hem de
yabancı şirketlerin işlem gördüğü borsalara sahip oldukları görülmektedir.
Şanghay’ın ise tamamen yerli şirketlerin işlem gördüğü bir
borsası bulunmaktadır. BİST ise yabancı şirketlerin halka arzı konusunda başarılı
olamayarak sadece bir yabancı şirketin (Do&Co Restaurants and Catering Ag) işlem gördüğü bir borsa niteliğindedir.
23
Borsalarda İşlem Gören Yerli ve Yabancı Hisse Senedi Sayısı
2010 2011
Finans Merkezleri Yerli Yabancı Toplam Yerli Yabancı Toplam
1 Hong Kong 1396 17 1413 1472 24 1496
2 Singapur 461 317 778 462 311 773
3 Londra 2362 604 2966 2288 598 2886
4 Kuala Lumpur 948 8 956 932 8 940
5 New York 1799 518 2317 1788 520 2308
6 Toronto 3654 87 3741 3845 100 3945
7 Tokyo 2281 12 2293 2280 11 2291
8 Moskova 249 1 250 283 1 284
9 Şanghay 894 0 894 931 0 931
10 İstanbul 263 1 264 263 1 264
24
Finans Merkezlerinin Piyasa Kapitalizasyonu
BİST’in içe kapalı bir yapıda olması, hisse senedi piyasalarının ekonomide hak ettiği önemi bulamamasına yol açmıştır.
BİST’in piyasa kapitalizasyon değerinin / Gayri Safi
Yurtiçi Hasıla’ya oranı 2010 yılında %41.1; 2011 yılında ise %25.8 düzeyinde olmuştur. Bu oran, Hong Kong Borsası için 2010 yılında %1207.9; 2011 yılında ise %914.4 düzeyindedir.
Diğer bir ifadeyle Hong Kong Borsası’nın piyasa
kapitalizasyon değeri, GSYİH’sının 2010 yılı için yaklaşık 12 katı iken, 2011 yılında ise 9 katıdır.
Singapur, New York, Malezya finans merkezlerinin
borsalarının da %100’ün üzerinde piyasa kapitalizasyonu değerine sahip oldukları görülmektedir.
25
2010 2011
Finans Merkezleri
GSYH
Piyasa Kapitalizasyonu
(Milyar $) % GSYH
Piyasa Kapitalizasyonu
(Milyar $) %
1 Hong Kong 224.5 2,711.3 1,207.9
% 246.9 2258 914.4%
2 Singapur 222.7 647.2 290.6% 226.5 598.3 224.5%
3 Londra 4,305.3 3,613.1 83.9% 4,726.7 3,266.4 69.1%
4 New York 14,526.6 13,394.1 92.2% 15,064.8 11,795.6 78.3%
5 Toronto 1577 2,170.4 137.6% 1,758.7 1,912.1 108.7%
6 Tokyo 5,458.8 3,827.8 70.1% 5,855.4 3,325.4 56.8%
7 Moskova 1,479.8 949.1 64.1% 1,884.9 770.6 40.9%
8 Şanghay 5,878.3 2,716.5 46.2% 6,988.5 2,357.5 33.7%
9 İstanbul 735.5 302.4 41.1% 763.1 197.1 25.8%
26
Finans Merkezlerinin Piyasa Kapitalizasyonu
Ülkelerde Menkul Kıymetleştirme
Mortgage işlemlerine ve uzun vadeli kredilere dayalı olarak yapılan menkul kıymetleştirme işlemlerinin özellikle İngiltere ve Rusya’da gelişim gösterdiği görülmektedir.
Türkiye, gerek mortgage işlemlerinin çok sınırlı olması
gerekse kredilerin genellikle kısa ve orta vadeli olması nedeniyle 59 ülkenin arasında 57. sırada yer almıştır.
Türkiye finans tarihinde on dört yıllık kısa bir geçmişe
sahip olan ve finans sektörü içerisinde küçük bir payı bulunan menkul kıymetleştirme alanında, Türkiye bankalarının önemli bir potansiyele sahip olduğu görülmektedir. İstanbul’un uluslararası finans merkezi olması hedefine ulaşılabilmesi için menkul kıymetleştirme işlemlerine ağırlıklı olarak başlanması gerekmektedir.
27
Ülkelerde Menkul Kıymetleştirme / GSYİH
Derece Ülke Oran (%)
1 ABD 5.05
6 İngiltere 2.14
10 Rusya 1.33
11 Kanada 1.24
14 Singapur 0.82
18 Hong Kong 0.66
23 Japonya 0.57
31 Malezya 0.43
37 Fransa 0.32
50 BAE 0.15
51 Çin 0.12
57 Türkiye 0.03
59 Bangladeş 0.01 28
Sonuç
Türk bankacılık sektörü büyümenin yanında oransal olarak 2001 krizinden itibaren fazla gelişmemiştir.
Türk bankacılık sektörü, sermaye piyasalarına nispeten daha fazla gelişim göstermiştir.
Türkiye sermaye piyasalarının gelişimi birçok finans merkezinin gerisinde kalmıştır.
Gerek bankacılık sektörünün gerekse borsanın finans merkezleri standardının oldukça gerisinde olduğu görülmektedir.
29
