20 lat - cmentarzekomunalne.com.pl · snej architektury i botaniki cmentarnej stołecznych...

Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Warszawie

Warszawa, październik 2016

20 lat

Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie

20 lat Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Warszawie

Warszawa, październik 2016

Letum non omnia finit Śmierć nie kończy wszystkiego1

20 LAT ZARZĄDU CMENTARZY KOMUNALNYCH W WARSZAWIE– publikacja opracowana na zlecenie WYDAWCY: Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Warszawie, ul. Powązkowska 43/45, 01-797 Warszawa

REALIZACjA WYDAWNICZA PGW Łomianki

KONCEPCjA Beata Mróz

TEKSTY i OPRACOWANIE MERYTORYCZNE Marek jurkowicz, Beata Mróz

ZDjĘCIA Krzysztof Dybalski, Mikołaj Gogela, Andrzej Skorski, Przemysław Ślązak, Dariusz Wiejak

NA OKŁADCE Plac Centralny na Cmentarzu Komunalnym Północnym

OPRACOWANIE GRAFICZNE OpalGraf.pl

PRZYGOTOWANIE DO DRUKU OpalGraf.pl

DRUK I OPRAWA www

KOREKTA OpalGraf.pl

© 2016 PGW Łomianki, ZCK w Warszawie

Warszawa 2016

www.cmentarzekomunalne.com.pl

Pomysłodawcy i autorzy albumu serdecznie dziękują:

Autorom zdjęć oraz Panu Krzysztofowi Wolickiemu, prezesowi Polskiego Stowarzyszenia Pogrzebowego

za zezwolenie na wykorzystanie archiwalnych materiałów zdjęciowych

Letum non omnia finit Śmierć nie kończy wszystkiego2 3

63 dni Powstania Warszawskiego i walk z systemem totalitarnym lat 1944-1956. Codzienne godzenie w ramach jednego podmiotu tego, „co tu i teraz” z tym, „co było”, stawia wysoko poprzeczkę przed pracownikami w zakresie ich kwalifikacji moralnych i zawodowych.

Praca, którą wykonujecie Państwo, to nie tylko wywiązywanie się ze swoich obowiązków, ale również służba na rzecz osób i rodzin potrzebujących wsparcia w najtrudniejszych chwilach ich życia. Wymaga to od każdego z Państwa wiele empatii, zrozumienia i umiejętności dostrze-gania cierpienia innych. Każdego dnia przychodzi się Państwu mierzyć z drama-tami innych ludzi. Zaangażowanie, z jakim na co dzień wykonujecie swoją służbę, powoduje, że często na dalszy plan schodzą Państwa osobiste sprawy i problemy. Praca z członkami rodzin zmarłych załatwiającymi w cmentarnych kancelariach sprawy ostat-niego miejsca spoczynku dowodzi, że Śmierć nie kończy wszystkiego (Letum non omnia finit). Zostaje pamięć i zostają wspomnienia fizycznie skoncentrowane w cmentarnej przestrzeni miejsca ostatniego spoczynku.

O godny wygląd tych miejsc też Państwo na co dzień dbacie.

Doceniając codzienny trud i wkład w pracę, jak również bezinteresowną szczerą, serdeczną, po prostu ludzką pomoc okazywaną drugiemu człowiekowi, przyj-mijcie Państwo wyrazy mojej wdzięczności i gorące podziękowania.

Życzę wszystkim pracownikom Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Warszawie zdrowia, wszelkiej pomyślności, sukcesów, niesłabnącego zapału do podejmowania nowych wyzwań oraz zadowolenia i satys-fakcji z wykonywanej pracy.

Szanowni PaństwoOddajemy do Państwa rąk publi-

kację przedstawiającą 20 lat istnienia i pracy Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Warszawie. Ideą tego albumu było pokazanie zmian zachodzących w tym okresie, jak również podkreślenie niebaga-telnego wkładu pracy osób zatrudnionych w Zarządzie. To dzięki ich pracy oraz konsekwentnemu wprowadzaniu zmian udział trzech cmentarzy komunalnych zarządzanych przez ZCK w Warszawie w pochówkach na obszarze m.st. Warszawy osiągnął w drugim półroczu 2015 r. poziom trzydziestoprocentowy. Dowodzi to, że stołeczne nekropolie komunalne wpisane są na trwałe w świadomość warszawiaków i krajobraz cmentarny naszego miasta.

Zamieszczone w albumie zdjęcia otwierają wspomnienia z przeszłości i utrwalają wydarzenia teraźniejsze. Dzięki zdjęciom staraliśmy się ukazać bogactwo i różnorodność historycznej i współcze-snej architektury i botaniki cmentarnej stołecznych cmentarzy komunalnych oraz inwestycje, modernizacje i remonty, zreali-zowane ze środków finansowych miasta st.

Warszawy, ZCK w Warszawie, Wojewody Mazowieckiego oraz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Działania tych i innych podmiotów wpłynęły na stan i estetykę stołecznych cmentarzy.

Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie to struktura szczególna, co wynika z jej statutu. W codzienną pracę tej instytucji wpisane jest niejako łączenie przeszłości z teraźniejszością, oprócz bowiem zadania polegającego na reali-zacji dzisiejszych cmentarnych potrzeb Warszawiaków, ZCK w Warszawie opiekuje się cmentarną przeszłością doświadczonego przez historię miasta i państwa. Cmentarz Komunalny Północny każdego roku, w dniu 1 listopada, odwiedza ponad milion osób. Cmentarz Wojskowy to z kolei żywa, choć zamknięta w grobach i miejscach pamięci historia odzwierciedlająca lata zaborczej niewoli, wyniszczających Polskę i Warszawę dwóch wojen światowych, ofiar

Danuta Kruk

dyrektor Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Warszawie


Wstęp

przy urnie, co stanowi ok. 46 % ogółu ceremonii. Na wzrost liczby osób decydujących się na krema-cję wpływa także stanowisko Kościoła Katolickiego. Watykan zaakceptował spopielanie ciał w 1963 r. Stanowisko to potwierdzono w znowelizowanym w 1983 r. kodeksie prawa kanonicznego akcie zatwierdzonym za pontyfikatu Jana Pawła II1.

ZCK w warsZawie a meandry historii

Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie jest zakładem budżetowym m.st. Warszawy, który swój obecny kształt jak i zakres statuto-wych obowiązków zawdzięcza zarówno wielolet-nim doświadczeniom swoich poprzedników, jak i świadomości potrzeb mieszkańców stale rozwija-jącej się metropolii. Korzeni instytucji zajmującęj się cmentarnictwem poszukiwać należy w okresie międzywojennym. Wówczas to, po odzyskaniu nie-podległości młode państwo polskie zaczęło two-rzyć prawo II Rzeczpospolitej, a w tym – prawo pogrzebowe. Z punktu widzenia twórców tego prawa cmentarz komunalny zawsze uznawany był jako obiekt niezbędny dla społeczności lokalnej. Już pierwsza ustawa pogrzebowa niepodległej Polski z dnia 17 marca 1932 roku nałożyła na gminy

1 Codex Iuris Canonici auctoritate Joannis Pauli PP. II promulgowany 25 stycznia 1983 przez papieża Jana Pawła II konstytucją apostolską Sacrae disciplinae leges. Kodeks ten wszedł w życie 27 listopada 1983.

obowiązek zakładania i rozszerzania cmentarzy gminnych. Po latach podobne stanowisko zają Sejm przyjmując w dniu 31 stycznia 1959 roku obowią-zującą do dziś ustawę o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Przy okazji warto odnotować zmianę nazewnictwa. Dotychczasową nazwę „cmentarz gminny” zastąpiono nazwą „cmentarz komunalny”. Dziś słowo cmentarz definiujemy jako miejsce grzebania zmarłych lub przechowywania prochów po ich kremacji2. Słowo komunalny zaś to według dzisiejszych standardów podlegający samorządowi miejskiemu, miejski3. Obie definicje mają charak-ter potoczny, a nie prawny, gdyż do dziś w żadnym akcie prawnym formalnie nie zdefiniowano obiektu służącego chowaniu zmarłych.

CmentarZe warsZawy i warsZawiaCy wCZoraj

Historycznie rzecz biorąc początkowo cmen-tarz jest miejscem silnie związanym z kościołem. Był zawsze dziedzińcem kościoła. Tworzenie wokół nowych kościołów miejsc grzebalnych nakazywał sobór rzymski z 1059 r. Były one nieduże, i zazwy-czaj ogrodzone solidnym murem. Zachodziła na nich duża rotacja, więc nie stawiano nagrobków, a ze względu na powszechny analfabetyzm drewniane

2 Słownik Języka Polskiego PWN pod red. M. Szymczak, tom I A-K, Warszawa 1988, s. 309–310.

3 Ibidem, s. 980.

Gospodarz stołecznych neKropolii KomunalnyCh wczoraj i dziś

Na trzech cmentarzach komunalnych m.st. Warszawy (o pow. łącznej 220,8 ha) zarządzanych przez ZCK w Warszawie istnieje ponad 167 tys. grobów, w których w ciągu ostatnich 20 lat pocho-wano ponad 103 tys. osób. Zarząd, na którego cmentarzach odbyło się, tylko w 2015 r., 5599 pogrze-bów ma pod swoją opieką groby, w których spoczywa łącznie blisko 256 tys. zmarłych. Kancelarie trzech stołecznych nekropolii przyjmowały przez ostatnie 20 lat średnio 235 osób dziennie, a na cmentarzach odbywało się każdego dnia przeciętnie 21 ceremonii pogrzebowych. Zarząd, który w ciągu ostatnich 20 lat był pracodawcą dla 202 osób ma pod swoją pieczą ok. 111 km dróg i chod-ników cmentarnych, ponad 5 200 m2 Domów Przedpogrzebowych w których zlokalizowano spopie-larnie o łącznej pow. 610 m2 oraz 280 miejsc w chłodniach. Na inwestycje, także drogowe i remonty na trzech stołecznych cmentarzach wydano w ciągu 20 lat – 122,6 mln zł netto.

Pionierska na Mazowszu, świadczona na Cmentarzu Północnym od stycznia 1997 r., a na Cmentarzu Południowym od grudnia 2012 r. działalność ZCK w Warszawie w obszarze usługi spopielania zwłok pozwala podsumować, że w latach 1997–2016 (dane do czerwca 2016 r.) wykonano w dwu komunalnych spopielarniach łącznie 57 115 usług (średnio 14 kremacji dzien-nie). Prekursorska w obszarze kremacji działalność powiązana jest z inwestycjami w groby urnowe oraz kolumbaria (ściany z niszami na urny), których

w latach 2007–2015 wybudowano na Cmentarzu Komunalnym Północnym, Południowym i Wojskowym łącznie 10+ zespołów mieszczących 4 337 nisz. Zakup kolejnych urządzeń kremacyj-nych i inwestycje w obiekty służące do pochówku urn na cmentarzach przyczyniają się niewątpliwie do zmian w mentalności warszawiaków, co znajduje odzwierciedlenie w statystykach form pochówków na stołecznych cmentarzach. Spośród 5 599 cere-monii zorganizowanych w 2015 r. na warszaw-skich cmentarzach komunalnych 2559 odbyło się


Dwie dekady Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Warszawie

Komunalnych (MPUK). Miejski Zakład Pogrzebowy, później przekształcony w MPUK powstał już w pierwszych dniach po wyzwoleniu Warszawy w styczniu 1945 r. w celu organizowania bieżących pochówków, porządkowania rozrzuconych po mie-ście mogił ludności cywilnej, powstańców i żoł-nierzy, a także opieki nad cmentarzami przejętymi w zarząd8. Pracy było wiele bo większość zabitych w czasie działań wojennych w Warszawie miesz-kańców chowanych było na podwórkach własnych domów. To ponad siedemdziesięcioletnie, funkcjo-nujące nadal przy ul. Redutowej 25 w Warszawie przedsiębiorstwo w latach 1945–1996 zajmo-wało się czynnościami pogrzebowymi (w latach 70-tych – 16 punktów na terenie m.st. Warszawy i okolic) oraz utrzymaniem cmentarzy miejskich – opiekowało się także licznymi w stolicy kwaterami

8 Almanach Funeralny 2000, s. 263

wojennymi, mauzoleami i cmentarzami żołnierzy obcych narodowości.

Pod koniec lat sześćdziesiątych, w ramach inwestycji miejskich MPUK podjął prace zmierza-jące do wybudowania Cmentarza Północnego, a w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych budowę na tym cmentarzu spopielarni. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych rozpoczęto także budowę

Cmentarza Komunalnego Południowego, którą prze-jął następnie ZCK w Warszawie.

Inwestycje te były realizacją wniosków wyni-kających z dokumentu opracowanego w 1978 r. przez Biuro Planowania Rozwoju Warszawy, „Wstępna koncepcja programu rozwoju Cmentarzy w WSW (województwie stołecznym warszawskim) do 1985 r. i perspektywie do 1990 r.” zawierają-cego analizę stanu istniejącego i potrzeb rozwojo-wych Cmentarzy, będącego próbą kompleksowego rozwiązania grzebalnictwa dla ówczesnego woje-wództwa warszawskiego. Warszawa według spisu powszechnego z 1978 r. liczyła ponad 1,5 mln

krzyże pozbawione były tabliczek. W XVIII w. w Polsce, podobnie jak w zachodniej Europie zaczął się, podyktowany względami higienicznymi, pro-ces wyprowadzania cmentarzy poza mury miast. Jednym z pierwszych pozamiejskich cmenta-rzy katolickich był założony w 1783 r. warszaw-ski Cmentarz Świętokrzyski, który znajdował się w pobliżu dzisiejszego Dworca Centralnego, (rejon ulic Marszałkowskiej, Nowogrodzkiej i Wspólnej). W pierwszych latach jego istnienia skazany był na swoisty bojkot – grzebano na nim tylko duchow-nych, gdyż chowanie „w polu” wydawało się wielu świeckim czymś obelżywym i świętokradczym. Poza tym wiązało się z kosztem wynajęcia karawanu4. Kolejny cmentarz zamiejski powstawał w latach 1790–1792 nieopodal słynnych ogrodów księż-nej Izabeli Czartoryskiej i jest to istniejący do dziś Cmentarz Powązkowski.

„Cmentarnej rewolucji” wieku XIX zawdzię-czamy to, że dzisiejsze cmentarze komunalne m.st.

4 A. Olej-Kobus, K. Kobus, M. Rembas, „Nekropolie zabytkowe cmentarze wie-lokulturowej Polski”, carta blanca, Warszawa 2009, s. 11.

Warszawy mają parkowe założenie z przemyślaną zielenią i wytyczonym układem alejek i kwater oraz trwałymi, często okazałymi nagrobkami i pomni-kami, dzięki którym zaznaczano pozycję społeczną pochowanych. Dla Warszawy wiek XIX to także czas rozkwitu demograficznego, nie pozostającego bez wpływu na stan cmentarnictwa początku XX w. Pod koniec XIX w. liczba mieszkańców Warszawy wzrosła z 383 tys. w 1882 do 686 tys. w 1900 r5. W 1939 r. Warszawa miała prawie 1,3 mln miesz-kańców6. Zgodnie z ustawą z dnia 17 marca 1932 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu7 zakładanie, rozszerzanie i zamykanie cmen-tarzy, jak też ich utrzymanie i zarządzanie nimi jest prawem i obowiązkiem gminy. Cmentarze w okresie międzywojennym mogły także zakładać i utrzymy-wać „uznane przez Państwo związki religijne i inne wyznaniowe osoby prawne i instytucje wojskowe (art. 6 ust. 1 i 2 ww. ustawy).

powojenne KorZenie ZCK w warsZawie

ZCK w Warszawie rozpoczął działalność 1 sierpnia 1996 r., w wyniku rozdzielenia usług pogrzebowych i cmentarnych, objętych dotychczas jedną gestią Miejskiego Przedsiębiorstwa Usług

5 https://pl.wikipedia.org/wiki/Ludność_Warszawy6 Ibidem7 Dz. U. 1932 nr 35 poz. 359

Siedziba MPUK zarządcy stołecznych nekropolii do sierpnia 1996 roku

Budowa spopielarni na Wólce – początek 1996



współpracujemy z kilkunastoma firmami wykonują-cymi na cmentarzach rozmaite zadania porządkowe, budowlane i organizatorskie. W ramach zadań zleco-nych opiekujemy się też i konserwujemy siedemna-ście cmentarzy wojennych”

wojenne dZiedZiCtwoSpecyfiką Zarządu Cmentarzy Komunalnych

w Warszawie jest to, że oprócz statutowych obo-wiązków polegających na administrowaniu i zarzą-dzaniu cmentarzami komunalnymi m.st. Warszawy (§ 4 ust. 1 Statutu ZCK w Warszawie), zarząd, na mocy porozumienia z dnia 20.10.2006 r. realizuje zadanie powierzone przez Wojewodę Mazowieckiego w zakresie utrzymania zieleni i porządku oraz prowadzenia remontów i konser-wacji grobów, kwater i cmentarzy wojennych znaj-dujących się na terenie miasta oraz na cmentarzu

wojennym w Palmirach (§ 4 ust. 4 Statutu ZCK w Warszawie).

Na Cmentarzu Wojskowym ZCK w Warszawie opiekuje się dziewięcioma kwaterami wojennymi oraz dwoma miejscami pamięci – pomnikiem „Gloria Victis” i pomnikiem „Katyń”. Opiece ZCK w Warszawie podlegają: Kwatera uczestników Powstania Styczniowego 1863 r., Kwatera Żołnierzy

mieszkańców9.W latach 1964–1996

MPUK administrował i zarzą-dzał Cmentarzem Wojskowym a od wybudowania Cmentarza Komunalnego Północnego w 1973 roku także tym cmentarzem. W drugiej poło-wie lat 90-tych zainicjował prace projektowe zmierza-jące do budowy Cmentarza Południowego.

Podwaliny prawne dla rozdzielenia usług pogrze-bowych i cmentarnych dała uchwała Nr 146/XXXIX/95 Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 26 maja 1995 r. w sprawie koncep-cji zmian w zarządzaniu cmentarzami komunalnymi w Warszawie. W § 1 postanowiono, „Podjąć działa-nia zmierzające do utworzenia Zarządu Cmentarzy Komunalnych w formie zakładu budżetowego m.st. Warszawy”, a także uchwała Nr 58/LXXXIV/96 Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 12 marca 1996 roku w sprawie utworzenia zakładu budżetowego pod nazwą „Zarząd Cmentarzy

9 https://pl.wikipedia.org/wiki/Ludność_Warszawy

K o m u n a l n y c h w Warszawie”. W § 1 postanowiono utworzyć z dniem 1 lipca 1996 roku zakład budżetowy m.st. Warszawy pod nazwą „Zarząd C m e n t a r z y K o m u n a l n y c h w Warszawie”. Uchwałą Nr 255/CV/96 Zarządu

Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 30 lipca 1996 roku zatwierdzono statut Zarządu Cmentarzy Komunalnych w Warszawie.

Tak o decyzji o rozdzieleniu usług pogrze-bowych i cmentarnych mówił w 2001 r. pierw-szy Dyrektor ZCK w Warszawie, Jan Porycki. „Decyzję o tym uważam za słuszną. Powstanie dwóch niezależnych, odrębnych finansowo

podmiotów, świadczących różne usługi, pozwoliło władzom stolicy uzyskać jasność co do rozliczeń z tytułu eksploatacji cmentarzy, a nam umożliwiło dysponowanie wpływami, biorącymi się m.in. ze sprzedaży miejsc do pochówku. Obecnie wszystkie przychody z eksploatacji nekropolii przeznaczamy na bieżące utrzymanie. Łącznie z cmentarzami zatrudniamy 60 osób, wykonujemy usługi kre-macyjne w spopielarni na nekropolii Północnej,

Przegląd Funeralny nr 5/1996

Cmentarz – mauzoleum w Palmirach

Kwartera Powstańców Warszawy na Cmentarzu na Woli

Cmentarz Żołnierzy Włoskich przy ul. Marymonckiej w Warszawie



WP z I Wojny Światowej 1914-1918, Kwatera Żołnierzy Wojny Polsko-Bolszewickiej 1919-1920, Kwatera obrońców stolicy i twierdzy Modlin z roku 1939, Kwatera obrońców Warszawy z roku 1939 „Ofiar bombardo-wań”, część Kwatery Żołnierzy WP z II Wojny Światowej 1939–1945, Kwatera Żołnierzy Powstania Warszawskiego 1944, Kwatera Żołnierzy Armii Czerwonej poległymi w latach 1941–1945, Kwatera Powstania Warszawskiego i ofiar terroru hitlerowskiego. Opieka polega na utrzymaniu porządku, obowiąz-kowych przeglądach obiektów, remontach kapitalnych i bieżących oraz konserwacjach i modernizacjach tych kwater.

Ponadto ZCK w Warszawie, w ramach zadania powierzonego przez Wojewodę Mazowieckiego z zakresu tzw. grobownictwa wojennego, utrzy-muje porządek, dokonuje obowiązkowych przeglądów obiektów, remontów kapitalnych i bie-żących oraz konserwuje i modernizuje: Cmentarz wojenny w Palmirach, Cmentarz Żołnierzy Włoskich przy ul. Marymonckiej w Warszawie, Cmentarz Powstańców Warszawy na Woli, Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich

przy ul. Żwirki i Wigury, Cmentarz wojenny w Marysinie Wawerskim, Powsinie, Redutę Wolską, Mogiłę Powstańców Listopadowych, przy ul. Płowieckiej 83, kwa-tery wojenne na cmenta-rzach parafialnych: na Woli, Bródnowskim, Wawrzyszewskim, P o w ą z k o w s k i m , Czerniakowskim, przy ul. Wałbrzyskiej, przy ul. Mehoffera, w Wilanowie, Pyrach, Rembertowie, Aleksandrowie, Zerzeniu, a także na cmentarzu prawosławnym na Woli (kwatera wojenna żoł-nierzy radzieckich) oraz kwa-tera wojenna na Cmentarzu

Żydowskim (łącznie 22 obiekty w Warszawie i okolicach)

W latach 1996–2016 ZCK w Warszawie zreali-zowało rekonstrukcje, modernizacje i remonty kapi-talne obiektów grobownictwa wojennego na kwotę ponad 9,8 mln złotych netto.

W latach 2007–2016 na cmentarzach administrowanych przez ZCK w Warszawie miasto stołeczne Warszawa odrestaurowało i zre-konstruowało za pośrednictwem Biura Administracji i Spraw Obywatelskich (BAiSO) 110 nagrobków

i pomników oraz 3 zespoły pomnikowe zlokalizo-wane na Cmentarzu Wojskowym oraz na Cmentarzu Północnym w Warszawie.

W 2014 Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (ROPWiM) wykonała na Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli moderniza-cję 118 kwater wojennych oraz przebudowę 327 mb ogrodzenia. W 2015 wybudowano na Cmentarzu Wojskowym w kwaterze „Ł” Panteon-Mauzoleum Żołnierzy i Działaczy Podziemia Niepodległościowego zamordowanych przez reżim komunistyczny w latach 1945–1956 oraz zmoderni-zowano kwaterę Żołnierzy WP 1920 – A 7, A 9, B 7, B 9. W 2016 powstał staraniem ROPWiM nagrobek

Jadwigi Zarugiewicz – symbolicznej matki niezna-nego polskiego żołnierza.

zcK w warszawie dla branży cmentarno-Kremacyjnej

Druga połowa lat dziewięćdziesiątych to w Polsce czas zawiązywania się pierwszych orga-nizacji branżowych, których statutowym zadaniem było dbanie o sprawy istotne dla administrato-rów cmentarzy i zarządców dopiero co powstają-cych w Polsce krematoriów. Jan Porycki, ówczesny dyrektor ZCK w Warszawie był jednym z inicja-torów powołania pod koniec 1997 r. Polskiego

Stowarzyszenia Kremacyjnego i Administratorów Cmentarzy (PSKAC). Na forum Stowarzyszenia dzia-łała też obecna Dyrektor ZCK w Warszawie Danuta Kruk pełniąc funkcję wiceprezesa Stowarzyszenia, a potem członka Komisji etyki. Działalność ZCK

Pomnik jadwigi Zarugiewicz z ormiańskim chaczkarem

Spotkanie sekcji kremacyjnej PSP na cmentarzu komunalnym w Częstochowie

Inicjatorzy powołania Polskiego Stowarzyszenia Administratorów Cmentarzy na dziedzińcu

w siedzibie zarządu ZCK w Warszawie. Od lewej: Leszek Bahrij (ZCK we Wrocławiu), Eugeniusz Szlingiert (Spółdzielnia „Universum”

w Poznaniu), jan Porycki (dyr. ZCK w Warszawie)



platformą wymiany doświadczeń umożliwia do dziś funkcjonowanie polskich cmentarzy i spopielarni pomimo braku jasnych w tym zakresie przepisów. Nie do przecenienia jest także udział przedstawi-cieli stołecznych nekropolii w organizowanych co kilka lat konferencjach poświęconych zagadnieniom cmentarno-kremacyjnym.

Budowa pierwszej stołecznej spopielarni na Cmentarzu Komunalnym Północnym (drugi tego typu, po poznańskiej Spółdzielni „Universum”, obiekt w Polsce) obfitująca w protesty okolicz-nych mieszkańców, relacjonowane przez media powszechne i branżowe, niewątpliwie utorowała drogę dla rozwoju kremacji w Polsce. Dowiodła, że choć są to inwestycje trudne do realizacji na etapie

początkowym, to podczas funkcjo-nowania obiektu nie rodzące już sporów i kontrowersji. Rozwój kre-macji w Polsce jest nieunikniony – dowodziła Lucyna Kowal, zastępca dyrektora ZCK w Warszawie w rozmowie z Memento w 2008 r. Potwierdzeniem tych słow było także promowanie idei kremacji w ramach ogólnopolskich wydarzeń targowych np. Targów Memento. To, że zainteresowanie kremacją wzrasta wśród warszawiaków widać także na stołecznych cmentarzach

w Warszawie na rzecz ogólnopolskiego środowi-ska cmentarno-kremacyjnego kontynuowana była w następnych latach poprzez udział kierownictwa ZCK w pracach Stowarzyszenia oraz organizowanie spotkań studyjno-szkoleniowych na warszawskich cmentarzach w których udział brali przedstawi-ciele cmentarzy i krematoriów z całego kraju. Przedstawiciele Zarządu i kierownicy stołecz-nych cmentarzy wspierali swoim doświadcze-niem prace organizacji branżowych poprzez m.in. udział w pracach Sekcji kremacyjnej i cmentarnej

(PSKAC) opracowujących nowe prawo pogrzebowe oraz poddających analizie zagadnienia praktyczne i etyczne związane z funkcjonowaniem cmenta-rzy i krematoriów. Ta niezwykle istotna, z powodu nieprzystawalności ustawy pogrzebowej do dzi-siejszych czasów, działalność będąca swoistą

Pierwsza kremacja na Cmentarzu Północnym, 1997 r.

Dzień otwarty w warszawskiej Spopielarni Zmarłych. Wyjaśnień udziela Kazimierz Mikulski (stoi tyłem), zastępca kierownika Cmentarza Komunalnego Północnego, 2007.

Zwiedzający oglądają piec kremacyjny

Na Targach Memento 2010 w Warszawie

poprzez dużą frekwencję na organizowanych raz na kilka lat Dniach Otwartych w stołecznej spopie-larni na Cmentarzu Komunalnym Północnym.



statut i struKtura orGaniZaCyjna ZCK w warsZawie

DYREKTOR

DZIAŁ INWESTYCJI I REMONTÓW

DZIAŁ TECHNICZNO-EKSPLOATACYJNY

CMENTARZ KOMUNALNY PÓŁNOCNY

CMENTARZ WOJSKOWY

CMENTARZ KOMUNALNY POŁUDNIOWY

GŁÓWNY KSIĘGOWY

Z-CA DYREKTORA DS. TECHNICZNO-EKSPLOATACYJNYCH

ADMINISTRATOR BEZPIECZEŃSTWA INFORMACJI

DZIAŁ ORGANIZACJI, KONTROLI I KADR

DZIAŁ ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

STANOWISKO DS. BHP I PPOŻ

RADCA PRAWNY

DZIAŁ FINANSOWO-

KSIĘGOWY

Z-CA GŁÓWNEGO KSIĘGOWEGO

DZIAŁ EKONOMICZNY

DZIAŁ ADMINISTRACYJNO-GOSPODARCZYprzedmiotem działalności zarządu jest w szczeGólności:

1. zarządzanie i administrowanie cmentarzami komunalnymi m. st. Warszawy;

2. analizowanie potrzeb rozwojowych w zakresie budowania i rozbudowy cmentarzy komunalnych i obiektów cmentarnych oraz wnioskowanie o ich realizację;

3. realizacja inwestycji z zakresu cmentarnictwa powierzonych Zarządowi na podstawie pla-nów inwestycyjnych m. st. Warszawy, a także inwestycji finansowanych ze środków własnych Zarządu;

4. realizacja zadań powierzonych w zakresie prowadzenia remontów i konserwacji grobów i cmentarzy wojennych, a także innych grobów i bezpośredniego ich otoczenia na cmentarzach w m. st. Warszawa;

5. realizacja zadań zleconych w zakresie prac remontowych i konserwacyjnych grobów i ich otoczenia;

6. prowadzenie innych spraw związanych z realizacją zadań Zarządu.

Wyciąg ze Statutu Zarządu Cmentarzy Komunalnych w brzmieniu ustalonym uchwałą Nr XXXIV/817/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 29 marca 2012 r. w sprawie zmiany statutu zakładu budżetowego

m.st. Warszawy pod nazwą Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie.


Prawo Prawo

Pracownicy ZCK w Warszawie

– wczoraj i dziś

18

dyreKtorZy ZCK w warsZawie wCZoraj

jan Porycki 01.08.1996—30.04.2004

MF Memento nr 11–12/1998 str. 18-19

Kierownictwo ZCK w Warszawie w 2000 roku dyrektor jan Porycki i jego zastępcy: Bogna jagielska

i janusz Lewandowski

Bogna jagielska 01.05.2004—31.08.2006


Zarząd 1996–2006 Z prasy branżowej

wojciech Kończy Krzysztof dybalski Kierownicy na cmentarzu wojskowym: Krzysztof pełka

Krystyna paluch-Kwapisz wiesława okrasa

Kierownicy na cmentarzu północnym: anna żurawska

Krzysztof pełKa Kierownicy na cmentarzu południowym: jolanta toKarsKa

Wojciech Kończy 01.09.1996–30.06.2000

Krystyna Paluch-Kwapisz 01.09.1996–28.02.2006

Krzysztof Dybalski 20.07.2000–31.01.2014

Krzysztof Pełka 01.01.1998–12.02.2014

Wiesława Okrasa 01.03.2006–15.09.2010

Krzysztof Pełka 13.02.2014–30.06.2014

jolanta Tokarska 13.02.2014–31.05.2014

(p.o. Kierownika)

Anna Żurawska 20.08.2010–14.10.2013

(p.o. Kierownika) 15.10.2013–30.04.2014

(Kierownik)

KierowniCy CmentarZy wCZoraj


Pracownicy 1996–2014 Pracownicy 1996–2014

1. Stanisław JANKOWSKI – Z-ca Dyrektora ds. Techniczno-Eksploatacyjnych2. Danuta KRUK – Dyrektor ZCK w Warszawie3. Katarzyna WASILEWSKA – Główny Księgowy4. Anna OBUCHOWICZ – Specjalista (Dział Techniczno-Eksploatacyjny)5. Małgorzata SĘKOWSKA-NIEMYJSKA – Specjalista (Dział Finansowo-Księgowy)6. Violetta SAŁACHEWICZ – Specjalista (Dział Organizacji, Kontroli i Kadr)7. Elżbieta KULESZA-SOBICH – Starszy specjalista (Dział Organizacji, Kontroli i Kadr)8. Krystyna ZYBERT – Starsza księgowa (Dział Finansowo-Księgowy)9. Bożena DULKO – Starszy specjalista (Dział Techniczno-Eksploatacyjny)10. Mikołaj GOGELA – Informatyk (Dział Administracyjno-Gospodarczy)11. Sławomir GOŁĘBIAK – Kierownik Działu Administracyjno-Gospodarczego12. Aleksandra KOJTYCH – Inspektor (Dział Techniczno-Eksploatacyjny)13. Anna WIKLAK – Starszy inspektor (Dział Ekonomiczny)14. Elżbieta CAPIGA – Specjalista (Dział Finansowo-Księgowy)15. Monika KOWALSKA – Starszy inspektor (Dział Administracyjno-Gospodarczy)16. Samuel NOVÁK – Starszy specjalista (Dział Inwestycji i Remontów)17. Iwona WOJCIECHOWSKA – Starszy inspektor (Dział Ekonomiczny)18. Dorota PRUS – Kierownik Działu Finansowo-Księgowego19. Jolanta PIEKARSKA – Starszy specjalista (Dział Ekonomiczny)20. Wojciech PACHOWICZ – Z-ca Głównego Księgowego21. Marek BUCZAK – Kierownik Działu Techniczno-Eksploatacyjnego22. Andrzej CAPIGA – Kierowca (Dział Administracyjno-Gospodarczy)23. Jerzy PODRUCKI – Kierownik Działu Zamówień Publicznych24. Agnieszka NIEGOWSKA – Starszy inspektor (Dział Administracyjno-Gospodarczy)25. Iwona BRZEZIŃSKA-GRONDALCZYK – Kierownik Działu Organizacji, Kontroli i Kadr26. Andrzej KLAKLA – Z-ca Kierownika Działu Inwestycji i Remontów27. Joanna KONSOWSKA – Starszy specjalista (Dział Zamówień Publicznych)28. Jarosław MALINOWSKI – Starszy specjalista (Dział Inwestycji i Remontów)29. Jarosław JOŃCA – Starszy specjalista ds. kontroli wewnętrznej i inwentaryzacji (Dział Org., Kontroli i Kadr)30. Patryk KRUSZEWSKI – Specjalista (Dział Zamówień Publicznych)31. Krzysztof MALKA – Referent (Dział Administracyjno-Gospodarczy)

NIEOBECNI na zdjęciu:32. Hanna KALISIAK – Kierownik Działu Ekonomicznego33. Elżbieta WRÓBLEWSKA – Specjalista (Dział Ekonomiczny)34. Katarzyna JASIŃSKA – Inspektor (Dział Administracyjno-Gospodarczy)35. Leszek LUBOIŃSKI – Inspektor (Dział Administracyjno-Gospodarczy)36. Marcin PIK – Inspektor (Dział Administracyjno-Gospodarczy)37. Jerzy KOPYŚ – Kierownik Działu Inwestycji i Remontów38. Władysław JURKIEWICZ – Specjalista (Dział Inwestycji i Remontów)39. Katarzyna NIEMOJEWSKA – Starszy referent (Dział Techniczno-Eksploatacyjny)


ZCK w Warszawie, 2016 ZCK w Warszawie, 2016

Kadra zarządzająca ZCK w warsZawie, 2016

Kadra KierowniCZa ZCK w warsZawie, 2016

Danuta KRUK Dyrektor ZCK w Warszawie

Hanna KALISIAKdział ekonomiczny

Stanisław jANKOWSKI

zastępca Dyrektora ds. techniczno-

eksploatacyjnych Katarzyna WASILEWSKAgłówny księgowy

Sławomir GOŁĘBIAKdział administracyjno-

gospodarczy

jerzy KOPYŚdział inwestycji i remontów

jerzy PODRUCKIdział zamówień publicznych

Dorota PRUSdział finansowo-księgowy

Wojciech PACHOWICZ

zastępca głównego księgowego

Iwona BRZEZIŃSKA-GRONDALCZYK

dział organizacji, kontroli i kadr

Marek BUCZAKdział techniczno-

eksploatacyjny


ZCK w Warszawie, 2016 ZCK w Warszawie, 2016

KierowniCy warsZawsKiCh CmentarZy KomunalnyCh, 2016 Marcin KRÓLIK

kierownikKazimierz MIKULSKIzastępca kierownika

Zbigniew MISZKIELkierownik

Zdzisława KORYCKA-BUDZYNzastępca kierownika

Dariusz WIEjAKkierownik

Ogrody w postaci ekstensywnego zielonego dachu – zielone zadaszenie katakumb.

Cm

enta

rz K

omun

alny

Pó

łnoc

nyC

men

tarz

W

ojsk

owy

Cm

enta

rz K

omun

alny

Pó

łudn

iow

y

Dach Domu Przedpogrzebowego pokryty roślinnością

Cmentarz Komunalny PółnoCny

Cmentarz WojskoWy

Cmentarz Komunalny Południowy


Pracownicy Cmentarzy, 2016 Zieleń na warszawskich cmentarzach komunalnych

1. Zbigniew MISZKIEL – Kierownik Cmentarza Wojskowego2. Zdzisława KORYCKA-BUDZYN – Z-ca Kierownika Cmentarza Wojskowego3. Iwona DZIUBAN – Sprzątaczka4. Ewa KIJOWSKA – Starszy inspektor5. Elżbieta WIĄCEK – Robotnik gospodarczy-dekoratorka6. Dorota DZIURZYŃSKA – Starszy inspektor7. Paweł JODŁOWSKI – Konserwator maszyn i urządzeń8. Marta POLAKOWSKA – Starszy inspektor9. Anna MAZURCZAK – Starszy specjalista10. Małgorzata KACZMAREK – Starszy inspektor

NIEOBECNI:11. Marian MISZCZYK – Starszy inspektor


Pracownicy – Cmentarz Wojskowy, 2016 Pracownicy – Cmentarz Wojskowy, 2016

1. Karolina LASKOWSKA-SOWA – Starszy inspektor2. Grażyna BORZĘCKA-KRÓLAK – Starszy inspektor3. Katarzyna KAZIMIERCZUK – Inspektor-kasjer4. Anna SOŁKOWSKA-ZAJĄC – Starszy inspektor5. Marcin KRÓLIK – Kierownik Cmentarza Komunalnego Północnego6. Kazimierz MIKULSKI – Z-ca Kierownika Cmentarza Komunalnego Północnego7. Marta OLIFERUK – Specjalista8. Emilia NOWAKOWSKA – Inspektor9. Lila SAWIŃSKA – Robotnik gospodarczy-dekoratorka10. Janina BANASIK – Sprzątaczka11. Marek MAKAREWICZ – Starszy inspektor12. Grzegorz LASKOWSKI – Operator urządzeń kremacyjnych13. Ireneusz KRAWCZYK – Konserwator maszyn i urządzeń14. Piotr KLUCZYK – Starszy inspektor15. Ernest DOBKOWSKI – Referent16. Filip Pruszkowski – Starszy inspektor17. Krzysztof DYBALSKI – Specjalista18. Krzysztof WOJCIECHOWSKI – Specjalista19. Robert ZAKRZEWSKI – Starszy specjalista

NIEOBECNI:20. Bartosz JASIŃSKI – Inspektor21. Aleksander MAZUREK – Specjalista22. Wiesław SELUK – Specjalista23. Michał JAKUBIK – Operator urządzeń kremacyjnych24. Henryk KĘDRA – Operator urządzeń kremacyjnych25. Wacław KĘDRA – Operator urządzeń kremacyjnych26. Tomasz NIEGOWSKI – Operator urządzeń kremacyjnych27. Jarosław PRZYBYSZ – Robotnik gospodarczy28. Mariusz STEFAŃSKI – Robotnik gospodarczy29. Helena ZIENTEK – Sprzątaczka


Pracownicy – Cmentarz Północny, 2016 Pracownicy – Cmentarz Północny, 2016

1. Dariusz WIEJAK – Kierownik Cmentarza Komunalnego Południowego2. Jolanta TOKARSKA – Specjalista 3. Marek PRZEKWAS – Operator urządzeń kremacyjnych4. Anna ŻURAWSKA – Starszy inspektor5. Włodzimierz PYŁKA – Operator urządzeń kremacyjnych6. Agnieszka ŁUBNICKA – Starszy inspektor

NIEOBECNI:7. Irena NOWAK – Sprzątaczka


Pracownicy – Cmentarz Południowy, 2016 Pracownicy – Cmentarz Południowy, 2016

36

Cmentarzezarządzane przez

ZCK w Warszawie

Plac centralny na Cmentarzu Komunlanym

Północnym

Perspektywa na Cmentarz Komunalny Południowy

Kwatera obrońców stolicy i twierdzy Modlin z roku 1939


Cmentarze komunalne m.st. Warszawy Cmentarze komunalne m.st. Warszawy

dziedzinach życia społecznego, kulturalnego i politycznego. Cmentarz symbolizuje bohaterstwo i poświęcenie Polaków w służbie Ojczyzny wyra-żane w rożnej postaci aż po dzień dzisiejszy. Dziś Cmentarz ten z jego licznymi obiektami wojen-nymi i pomnikami stanowiącymi miejsca pamięci narodowej jest obiektem troski w ramach tzw. gro-bownictwa wojennego ze strony zarówno Miasta st. Warszawy, ZCK w Warszawie, jak i Wojewody Mazowieckiego, czy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (ROPWiM) oraz innych podmiotów. Cmentarz Wojskowy jest historią samą w sobie. 104 lata temu w 1912 r. założyły go carskie władze wojskowe jako cmentarz prawosławny dla żołnie-rzy rosyjskich1.

Po odzyskaniu, w roku 1918, przez Polskę nie-podległości, podjęto decyzję o utworzeniu cmen-tarza wojskowego. Pochowano tu 2,5 tysiąca żołnierzy polskich, w większości ofiar wojny pol-sko-bolszewickiej w latach 1919-1920. Wkrótce wydzielono kwatery dla byłych legionistów, zło-żono prochy powstańców z 1863 roku i uczestników Powstania Listopadowego, a także Polaków walczą-cych na różnych frontach I Wojny Światowej.

Od pierwszych dni września 1939 roku cho-wano tu obrońców Warszawy. Kilkanaście kwater wydzielono dla bohaterskich uczestników Powstania Warszawskiego – żołnierzy Armii Krajowej i Armii

1 Encyklopedia Warszawy, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, 1994, s. 112.

Ludowej. Ich ciała po wojnie ekshumowano z przy-padkowych miejsc pochówku (ulic, placów, skwerów) i złożono do pojedynczych lub zbiorowych mogił.

W 1946 roku zarządzanie cmentarzem objęła administracja wojskowa, a w 1964 roku powierzono je Urzędowi Stołecznemu, zmieniając przy oka-zji nazwę na Cmentarz Komunalny na Powązkach (dawny wojskowy). Władze War szawy otoczyły to miejsce wiecznego spoczynku wielu wybitnych Polaków szczególnie troskliwą opieką. W latach 1966–1969 w ramach modernizacji Cmentarza pro-wadzonej pod kierownictwem architekta krajobrazu Elżbiety Jankowskiej zrealizowano budynek Domu Przedpogrzebowego, którego autorami byli archi-tekci Zbigniew Gnass, Ryszard Sobolewski i Eligia Wakulicz. Mozaika w Sali ceremonialnej z 1971 r. jest dziełem Romana Artymowskiego.

Cmentarz został uporządkowany, wytyczono trzy aleje zasłużonych, a także kwatery indywidu-alne. Wzniesiono wiele pomników i mogił symbo-licznych upamiętniających najbardziej dramatyczne wydarzenia w życiu narodu: powstania narodowe, bohaterską śmierć żołnierzy polskich walczących o wolność na różnych frontach wojen świato-wych, zagładę ludności cywilnej, polskich oficerów

58 Kwater, w Których wolność Krzyżami się mierzy

Na Cmentarzu Wojskowym według stanu na dzień 31 sierpnia 2016 r. utworzono 39 419 grobów, w których pochowano 67 887 osób. W latach istnienia ZCK w Warszawie (dane z lat 1996 -2015) na Cmentarzu Wojskowym pochowano 14 236 osób i utworzono 11 290 grobów, w tym 9370 grobów tradycyjnych i 1920 urnowych. W 2015 r. zorganizowano na Cmentarzu Wojskowym 854 pogrzeby – średnio 3 pogrzeby dziennie. Kancelaria tego cmentarza obsługiwała każdego dnia pracy przeciętnie 70 interesantów.

Spośród zarządzanych przez ZCK w Warszawie cmentarzy szczególne znaczenie dla Polaków ma Cmentarz Wojskowy, zlokalizowany przy ul. Powązkowskiej 43/45 w Warszawie. Obchodząca w 2012 roku stulecie nekropolia z biegiem lat stała się rodzajem Panteonu Narodowego, dowodem niezbywalnym tego, jak głębokie piętno na ludzkim miejscu ostatecznego spoczynku może odcisnąć historia. 58 kwater wojennych jest odbiciem historii Warszawy i Polski, materialnym świadectwem wyda-rzeń narodowych prawie 200 lat, zapisem dramatu I i

II wojny światowej oraz okresu stalinowskiego. Trzy Aleje Zasłużonych to miejsce wiecz-

nego spoczynku wielu Polaków, którzy zapisali się na kartach historii dzięki osiągnięciom w różnych

Obchody 100-lecia Cmentarza Wojskowego – sierpień 2012 Pomnik Katastrofy Smoleńskiej


Cmentarz Wojskowy Cmentarz Wojskowy

zamordowanych w Charkowie, Katyniu, Miednoje. W kwaterze K II pochowano tragicznie zmarłych w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem w dniu 10 kwietnia 2010 roku.

Ściana kolumbaryjna „Q” (408 nisz), 2015 r.

szlak pamięci

Automat do sprzedaży przepustek

Wyszukiwarka miejsc

pochówków

Remont kapitalny Domu Przedpogrzebowego, 2014 r.

Po remoncie

Przed modernizacją Po modernizacji

Przed remontem

Renowacja kwatery Weteranów Powstania Styczniowego, 2010 r. Modernizacja „Kwatery 1920”, 2016 r.

Panteon - Mauzoleum Ofiar ZbrodniKomunistycznych

P do

d.

Kolumbarium Q

1

Dziś Panteon-Mauzoleum Żołnierzy i Działaczy Podziemia

Niepodległościowego zamordowanych przez reżim

komunistyczny w latach 1945–1956

Dawna kwatera „Ł”

CmentarZ wojsKowy w liCZbaCh• Powierzchnia

cmentarza: 24 ha,• Budynek ZCK

w Warszawie wraz z Kancelarią Cmentarza Wojskowego o pow. 950 m2

• Dom Przedpogrzebowy, pow. użytkowa – 567,3 m2

• Kolumbaria: 882 nisze urnowe zloka-lizowane w kwate-rach A III, B 29, Q 9

• Drogi i chodniki – 20,7 km

• Ogrodzenie ozdobne cmenta-rza: 1 978 mb

Internetowy system rezerwacji kremacji i pogrzebów

http://www.cmentarzekomunalne.com.pl/zgloszenia/



Kolumbaria w kwaterze B29

Pomnik Sybiraków

Dolinka Katyńska

Pomnik Orląt Warszawskich 1920Kwatera C



wielKa warsZawsKa neKropolia Na Cmentarzu Północnym od 1973 r. do dziś utworzono 122 318 grobów, w których pochowano

181 458 osób. W latach istnienia ZCK w Warszawie (dane z lat 1996 -2015) na Cmentarzu Północnym pochowano 81 579 osób i utworzono 53 517 grobów tradycyjnych i 7450 grobów urnowych. W 2015 r. na jednej z największych nekropolii Europy odbyły się 3971 pogrzeby – średnio 16 pogrzebów dzien-nie. Kancelaria tego Cmentarza obsługiwała każdego dnia pracy przeciętnie 125 interesantów.

Jeden z największych cmentarzy dzisiej-szej Europy – Cmentarz Komunalny Północny – powstał w 1973 r. Zlokalizowany jest w Warszawie przy ul. Wóycickiego 14, na terenie dzielnicy Bielany. Miejsce pod cmentarz zostało wyznaczone na północy miasta, niedaleko trasy wylotowej do Gdańska i częściowo na terenie miejscowości Wólka Węglowa. Dlatego nazywa się go Wólczyńskim lub Cmentarzem na Wólce. Miał zapewnić mieszkańcom Warszawy i okolic miejsce godnego pochówku na najbliższe kilka-dziesiąt lat. Impulsem do podjęcia w latach sześć-dziesiątych prac projektowych nad pierwszą tak dużą nekropolią stolicy był intensywny rozwój demograficzny Warszawy i wiążący się z tym brak

miejsc do pochowań na istniejących cmentarzach m.st. Warszawy. Liczba mieszkańców Warszawy przekroczyła pod koniec lat sześćdziesiątych 1 mln 300 tys1. Prace projektowe wykonano w Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego „Stolica” pod kierunkiem znanego architekta krajobrazu prof. Longina Majdeckiego. Budowę Cmentarza rozpoczęto w 1970 r. jako zamierzenie inwesty-cyjne wieloletnie. Inwestycję podzielono na 6 eta-pów: I, II i III – przygotowanie terenów grzebalnych na 113 tys. grobów tradycyjnych i 18 tys. urno-wych; IV – budowa 3 pawilonów przywejściowych, parkingów oraz ogrodzenia od bramy zachod-

1 https://pl.wikipedia.org/wiki/Ludność_Warszawy

niej do południowej; V – budowa spopielarni i modernizacja domu przedpogrzebowego. Zespół kolumbariów i katakumb powstał według projektu architekta Macieja Myszkowskiego.

Wykonanie projektów realizacyjnych kolejnych przedsięwzięć przejęło Biuro Projektów „Stolica Consulting” Spółka z o.o. Biuro to wykonało również projekt realizacyjny krematorium. Budowę kremato-rium zaczęto w styczniu 1993 r. Na skutek protestów okolicznych mieszkańców Urząd Gminy Warszawa-Bielany we wrześniu 1995 r. wstrzymał roboty budowlane. Decyzja ta spowodowała trzymiesięczną przerwę oraz konieczność wykonania robót zabezpie-czających, co podniosło koszt inwestycji. Spopielarnia została oddana do użytku w końcu stycznia 1997 r., po wydaniu przez NSA wyroku oddalającego prote-sty. Dziś spopielarnia wyposażona jest w trzy piece kremacyjne i pracuje w trybie trzyzmianowym wyko-nując średnio 13 usług dziennie.

Cmentarz został zaprojektowany na planie nie-regularnego wieloboku, graniczącego od północy z Lasem Młocińskim. Na pow. 143 ha zlokalizowano 800 kwater grzebalnych oraz posadzono kilkadzie-siąt tysięcy drzew – lipy, dęby, brzozy, modrzewie, klony kuliste, buki i sosny czarne oraz krzewów: tawuły, berberysy, derenie, irga i róże. Wiele zacie-nionych miejsc spowitych jest pnączami bluszczu. 16 obiektów katakumbowych posiada zielone zada-szenie, tzw. ogrody w postaci ekstensywnego zielo-nego dachu.

Na główny układ komunikacyjny cmentarza składają się plac centralny o pow. 2,37 ha i pozo-stałe place, aleje główne: zachodnia, północna i południowa, tzw. droga warkoczowa, drogi obwo-dowe: północna i południowa oraz drogi główne zespołów kwater. W 1997 roku uruchomiono wewnętrzną komunikację meleksami.

CmentarZ Komunalny północny w liczbach• Powierzchnia cmentarza: 143 ha, obwód

ok. 6 km, najdłuższa jej przekątna wynosi 1740 m

• Dom Przedpogrzebowy z trzema salami ceremonialnymi (łącznie ze spopielar-nią) – pow. użytkowa 2 948 m2, w tym Spopielarnia o pow. użytkowej 270,2 m2 wyposażona w trzy piece kremacyjne

• Chłodnie – 181 miejsc • Katakumby – 1 408 nisz katakumbowych

zlokalizowanych w 16 obiektach• Kolumbaria – 3 263 nisze kolumbaryjne

zlokalizowane w czterech kwaterach• Drogi i chodniki – 68 km• Ogrodzenie ozdobne cmentarza:

5.320,50 mb


Cmentarz Komunalny PółnocnyCmentarz Komunalny Północny

zespół katakumb (1408 nisz) – 2008 r.

zespoły kolumbariów (2362 nisze) – 2007 r.

Wokanda tradycyjna, wokanda elektroniczna w sali obsługi interesantów, 2013 r.

dawne tablice kontra dzisiejsze pylony,przed modernizacją,

2010 r.po modernizacji,

2013 r.

sala obsługi interesantów

Ogrodzenie od strony ul. Wóycickiego. Wewnętrzna komunikacjaMeleksamiw tle kancelaria

Remonty dróg, placów i chodników – pow. 6,6 tys. m2, 2011–2015




Cmentarz Komunalny Północny Cmentarz Komunalny Północny

Dom Przedpogrzebowy z salami ceremonialnymi

Sala ceremonialna A Sala ceremonialna C

Kolumbaria w kwaterze B

Katakumby w kwaterze K Kwatera grobów urnowych U


Cmentarz Komunalny Północny Cmentarz Komunalny Północny

neKropolia na metropolii miarę W latach 1999-2015 na Cmentarzu Południowym pochowano 7407 osób do 6505 istniejących

grobów. W 2015 r. na najnowszej nekropolii Warszawy odbyły się 774 pogrzeby – średnio 2 dziennie. Kancelaria tego Cmentarza obsługiwała każdego dnia pracy przeciętnie 40 interesantów.

Cmentarz otwarto 27 października 1999 r., a jego poświęcenia dokonał prymas Polski Józef Glemp. Pierwszy pochówek miał miejsce na początku listo-pada 1999 r. Nekropolia położona jest ok. 30 km od Warszawy, przy południowym wylocie ze stolicy, na terenie gmin Piaseczno i Lesznowola. Zajmuje bli-sko 54 hektary. Przewidziano tu ok. 115 tys. miejsc grzebalnych. Projekt nowego cmentarza komunalnego m.st. Warszawy został wybrany w drodze konkursu rozpisanego przez Biuro Rozwoju Miasta Urzędu m.st. Warszawy i Naczelnego Architekta Warszawy. Cmentarz zaprojektował Piotr Szaroszyk, m.in. zdo-bywca w 1989 r. I nagrody w konkursie międzynarodowym „La Casa piu’ Bella del Mondo” – „Najpiękniejszy dom świata”,

Architekt wraz z zespołem (Piotr Brzozowski, Krzysztof Rodak) oraz architekt krajobrazu Irena Bajerska (projektantka m.in. ogrodów Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego) zaproponowali śmiałą i spójną koncepcję architektoniczną i krajobrazową perspektywicznej dla Warszawy nekropolii. Architekt Piotr Szaroszyk jest również autorem koncepcji

budowy spopielarni zwłok, której budowę zrealizowano w latach 2011-2012.

Przy głównej bramie znajduje się Dom Przedpogrzebowy, mający postać kurhanu, grobowcowego wzgórza, nawiązującego do słowiańskich tradycji grzebalnych. Dach pokryto roślinnością. W części ceremonial-nej znajdują się dwie sale, które zaprojekto-wano w ten sposób, że kondukt pogrzebowy

wychodzi, po zakończeniu uroczystości, od razu na cmentarz. W sensie metaforycznym obie sale symbolizują „bramy do innego świata”. Przy wyjściu z sal na cmentarz w niszy muru zawieszono kotarę z brązu, symbolizującą „wrota śmierci”. Autorem rzeźby jest Adam Pietrzak. Wnętrza sal zdobią dzieła malarskie – polichromie, m.in. „droga krzyżowa”, wykonane przez malarkę, artystę plastyka prof. ASP w Warszawie Marzannę Wróblewską.

Dom Przedpogrzebowy został wyróżniony nagrodą główną III edycji, organizowanego przez redakcję miesięcznika „Architektura – murator” konkursu „Życie w architekturze” (edycja warszaw-ska) w kategorii budynków użyteczności publicznej w latach 1998-1999 – Konkurs na najlepsze reali-zacje architektoniczne Warszawy w 1998–1999 r.

Nagrodę – Statuetka ARCHITEKTURY autor-stwa Adama Myjaka – przyznano za stworzenie uni-kalnej, pięknej i pełnej łagodności formy, będącej miejscem ostatniego pożegnania, a zarazem meta-fizyczną bramą do innego, lepszego świata. Jury uznało, że realizacja ta stanowi architektoniczny wyraz szacunku dla ludzkiej przeszłości i we wła-ściwy sposób spełnia swą rolę miejsca pamięci.

Realizację wyróżnił też Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji przyznając nagrodę za najlepszy obiekt użyteczności publicznej finansowany ze środków publicznych 1998-1999.

Teren cmentarza podzielony jest na kwa-tery, w których można wykonywać pochowania w: grobach tradycyjnych ziemnych i murowanych, w grobach urnowych tradycyjnych i murowanych, w grobach dziecięcych, w dużych grobowcach rodzinnych mających formę kapliczek, w katakum-bach, w kolumbariach.

CmentarZ Komunalny południowy w liczbach• Powierzchnia cmentarza: 53,8 ha,

• Dom Przedpogrzebowy (łącznie ze spo-pielarnią) – pow. użytkowa 2 351 m2, w tym Spopielarnia o pow. użytkowej 339 m2 z jednym piecem kremacyjnym

• Chłodnie – 99 miejsc

• Katakumby – 504 nisze katakumbowe – 105 w ogrodzeniu, 345 w centralnej części cmentarza,

• Kolumbaria: 192 nisze na urny zlokali-zowane w kwaterze 8A i 10 A, 656 nisz w budowie

• Drogi i chodniki – 22 km

• Ogrodzenie ozdobne cmentarza: 2 056 mbAdam Pietrzak

„Wrota śmierci”


Cmentarz Komunalny Południowy Cmentarz Komunalny Południowy

Zagospodarowanie terenów grzebalnych, dom przedpogrzebowy, kancelaria, 1996–1999

Przekaz obrazu do sali pożegnań z kamer

usytuowanych w przedpiecowni

Najnowsza inwestycja – budowa dwóch zespołów kolumbariów

na 656 nisz – 2016

Budowa drogi zewnętrznej – Lesznowola, 2009–2010

Budowa kolumbariów i katakumb 1996–1999 i 2009–2010

Wyszukiwarka miejsc

pochówków

Portiernia południowa z szaletami

2010–2011





Sala ceremonialna z polichromiami Marzanny Wróblewskiej

Dom Przedpogrzebowy z dachem pokrytym roślinnością

Kolumbaria

Kwatera grobów osób pochowanych przez opiekę społeczną

Kwatera grobów urnowych

Kapliczka rodzinna

Miejsce pamięci Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na pochówki urn donatorów

Kolumbaria w kwaterze

8A i 10A



spis treściWstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Słowo wstępne od dyrektora ZCK w Warszawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Gospodarz stołecznych nekropolii komunalnych wczoraj i dziś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Statut i struktura organizacyjna ZCK w Warszawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Pracownicy ZCK w Warszawie – wczoraj i dziś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Dyrektorzy ZCK w Warszawie wczoraj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Kierownicy Cmentarzy wczoraj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Zdjęcie pracowników ZCK w Warszawie, 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Kadra zarządzająca ZCK w Warszawie, 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Kadra kierownicza ZCK w Warszawie, 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Kierownicy Warszawskich Cmentarzy Komunalnych, 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Zdjęcie pracowników Cmentarza Wojskowego w Warszawie, 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Zdjęcie pracowników Cmentarza Komunalnego Północnego w Warszawie, 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Zdjęcie pracowników Cmentarza Komunalnego Południowego w Warszawie, 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Cmentarze pod Zarządem ZCK w Warszawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37CMENTARZ WOJSKOWY – 58 kwater, w których wolność krzyżami się mierzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40CMENTARZ KOMUNALNY PÓŁNOCNY – Wielka warszawska nekropolia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46CMENTARZ KOMUNALNY POŁUDNIOWY – Nekropolia na metropolii miarę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53


biblioGrafia• Almanach Funeralny• Ph. Aries, „Człowiek i śmierć”, PIW Warszawa 1989• Memento Dwumiesięcznik Funeralny• A.Olej-Kobus, K. Kobus, M. Rembas, „Nekropolie zabytkowe cmentarze wielokulturowej Polski”, carta

Blanca, Warszawa 2009• Przegląd Funeralny• Kodeks Prawa Kanonicznego• Słownik Języka Polskiego PWN pod red. M. Szymczak, tom I A-K, Warszawa 1988• M. Wańczakowski, „Księga żałoby i śmierci”, Opole 1993• Wikipedia• W albumie wykorzystano dane własne ZCK w Warszawie oraz materiały z archiwum Beaty Mróz.

60

20 lat - cmentarzekomunalne.com.pl · snej architektury i botaniki cmentarnej stołecznych...

Documents