2 sterİlİzasyon ve dezenfeksİyon

8/6/2019 2 STERLZASYON VE DEZENFEKSYON

1/57

STERLZASYON VE

DEZENFEKSYON


2/57

24.09.2010 Sterilizasyon-Dezenfeksiyon 2

Sterilizasyon

Sterilizasyon, mikroorganizmalarn

vejetatif ve spor ekillerinin, fiziksel veyakimyasal yntemlerle ldrlme ilemidir

Sterilizasyon derecelendirme yok (!)


3/57


Mikrobiyolojik almalarn yrtlmesi iin ortam sterilolmaldr Bir mikroorganizmann tans ancak saf kltr halinde retilmesi

ile mmkndr. Bu da ancak steril artlarda allarak dier

mikroorganizmalarn kontaminasyonunu (bulan) nlemekleolur.

Cerrahide infeksiyonlardan korunmak iin dokularatemas edecek olan aletlerin zararl mikrobiyal rn veyaatklardan arndrlmas gerekli


4/57


Sterilizasyon yntemleri

1. Is ile sterilizasyona) Nemli s

a) Kaynatmab) Basnl buhar

c) Tindalizasyond) Pastrizasyon-UHT

b) Kuru sa) Kzl dereceye kadar stmab) Alevden geirmec) Kuru scak hava

sterilizasyonu

2. Inlar ile sterilizasyona) UV nlarb) X, gama nlar

3. Szme ile sterilizasyon4. Kimyasal maddelerle

sterilizasyona. Sv ortama kimyasal

maddeler ekleme--Timol-- Kloroform

b. Gaz uygulama-- Etilen oksit-- Beta propiolakton


5/57


Mikroorganizmalarn sitoplazmasndaprotein yapsnda maddeler ve enzimler

var Yksek s, proteinleri koagle ederekbakteri lmne neden olur

Is ile yaplan sterilizasyonda baz faktrler etkilidir:s derecesisresimikroorganizmalann cinsibulunduklar reme dnemi gibi


6/57


Sreci etkileyen faktrler:

Ortamn nemi arttka daha dk s derecelerinde vedaha ksa zamanda sterilizasyon salanr

Mikroorganizmalarn iindeki su miktar arttka,proteinlerin daha hzl koagle olur

Ortamn pH derecesi asit veya alkali tarafa kayarsa sdaha fazla etkili olur

Mikroorganizmalarlogaritmik reme dnemlerinde syadaha duyarldrlar

***Ortamda fazla miktarda organik maddebulunmas mikroorganizmann sya kar direnciniarttrr (ekerler, nkleik asitler, proteinler ve yalar)


7/57


Kuru s oksidatif yol ile bakteriyi ldrr Nemli s proteinleri koagle ederek bakteriyi

ldrr

Proteinler nemli ortamda stldklarnda, SH gruplaraa kar ve daha kk peptit zincirlerine ayrlrlar

Bu peptit zincirleri aralarnda yeni balar yaparakorjinal protein molekllerinden farkl yeni komplekslerolutururlar


8/57

24.09.2010Sterilizasyon-Dezenfeksiyon 8

Su yokluunda (Kuru havada), peptitzincirlerindeki polar gruplar ok daha azaktif ve hareketsizdirler

Bu nedenle peptit molekllerinin almasiin daha fazla enerji gerekir ve kuruortamda proteinin sya dayankll

belirgin olarak artar


9/57

YNTEM ETK

IsKuru s- oksidasyon

Nemli s- hidroliz

Mikroorganizma proteinlerinde irreversibldenatrasyon

Inlar DNA balarnn paralanmas

Transkripsiyon ve replikasyonda hatayaneden olur

Etilen oksit Protein molekllerinde (enzimlerde)alkilasyon

DNA ve RNA sentezi bozulur

STERLZASYONYNTEMLER ve ETKMEKANZMALARI


10/57

24.09.2010Sterilizasyon-Dezenfeksiyon

10

Sterilizasyon ilemine gemeden nce

yaplmas gereken uygulamalar

1. Sterilizasyonu gerekletirilecek olan nesneninn slatma ilemi

2. Aletlerin temizlenmesi

3. Temizlenen aletlerin korozyondan korunmas(kurutulma yada korozyon nleyiciler)

4. Sterilizasyona gemeden nceki son basamakalet ve malzemenin uygun bir ekilde

paketlenmesidir (kat, plastik, polifilm vb.)


11/57

24.09.2010

Sterilizasyon-Dezenfeksiyon11

NEML ISI LE STERLZASYON

1. Kaynatma:

Normal artlarda kaynatma 100 C s salar

Hepatit viruslar

30

dk Vejetatif bakteriler ve baz bakteri sporlar 5-10 dk

ou bakteri sporlar 30 dk


12/57

24.09.2010


2. Basnl scak buhar sterilizasyonu:

Bu yntem otoklav ad verilen cihazlardauygulanr

Basnl buhar mevcut bakteri, virs vemantarlar tahrip ederek mutlak bir sterilizasyon

salar **Kritik ve yar kritik olarak snflandrlan tm

alet ve malzemeler otoklavda steril edilmelidir


13/57

24.09.2010


3

Kritik : Normalde steril olan dokulara, vcut boluklarna vevcut svlarna temas eden malzemeler: Cerrahi aletler,kardiyak ve riner kateterler, implantlar, ineler gibi.

*Her kullanmdan sonra mutlaka sterilize edilmelidirler

Yar

kritik :

Mukozaya temas eden ancak vcuda penetreolmayan malzemeler: Laringoskop, endotrakeal tp, anesteziekipmanlar, nebulizer, termometreler, hidroterapi tanklar, fleksibl fiberoptik

endoskop, vajinal spekller, oftalmik aralar ve baz di dolgu malzemeleri gibi.

*Her kullanmdan sonra sterilize edilmelidirler

**Ancak snn bu tr malzemeye zarar vermesi durumundayksek dzeyde dezenfeksiyon ilemine tabi tutulmaldrlar

Kritik

Olmayan:

Devamll bozulmam deri ile temas eden alet ve

malzemeler: Stetoskop, yatak araf, EKG ekipmanlar, srg, kvoz,yatak araf ve hastane odas eyalar gibi.

*Bu snfa giren alet ve malzemenin her kullanmdan sonra dkdzeyde dezenfeksiyon uygulamalar yaplmas yeterlidir


14/57

24.09.2010


Basnl buhar sterilizasyonunda tavsiye edilen,s, basn ve sreler.

Scaklk (C) Basn (psi) Sre (Dakika)

121 15 (1 atm) 15125 20 10

134 30 (2 atm) 4


15/57

24.09.2010


5

3. Tindalizasyon (Fraksiyone stma ):

Yksek sda bozulabilecek sv maddeler

belirli s derecesinde birka gn st stestlarak sterilize edilir.

Hidrolize olabilecek zeltiler 70Cde 1 sa

Kan, serum ve alar gibi proteinli maddeler56 Cde 1 sa


16/57

24.09.2010


6

4. Pastrizasyon ve Ultra High Temperature(UHT)

Baz besin maddelerinin zellikle stn

sterilize edilmesinde kullanlan bir yntemdir Pastrizasyon:

62 C30 dk, 72C15 sn

UHT: 135-150C de 3-4 saniye stlr ve sratle 22Cye

soutulur, aseptik artlarda steril kaplara konur


17/57

24.09.2010


7

KURU ISI LE STERLZASYON

a) Kzl dereceye kadar stma: Isya dayanan ine,ze gibi madeni gereler alevde akkor (kzl) halinegelinceye dek stlarak sterilize edilir vesouduktan sonra kullanlr.

b) Alevden geirme: Lam, lamel, cam balon vetplerin az alevden birka kez geirilerek sterilizeedilebilir.

c) Kuru scak hava ile sterilizasyon: Kuru scakhava ile alan sterilizatrlere Pasteur frn

denir.Tp, balon, petri kutusu, pipet gibi cam malzeme,

madeni eya, baz toz halindeki maddeler ve yalarPasteur frnnda sterilize edilebilir


18/57

24.09.2010


8

Kuru scak hava sterilizasyonunda tavsiye

edilen s ve sreler

Scaklk(C) Sre(Saat)

121 6-12

140 3

150 2,5

160 2

170 1


19/57

24.09.2010


Pastr Frnnn Grnm


20/57

24.09.2010


IINLAMALE STERLZASYON

Is ve dier yntemlerin kullanlamad ortamlarnsterilizasyonu iin nlarn etkisinden yararlanlr

Bu nlar mikroorganizmalardan baka, evreye de etkiliolduklarndan kullanm alanlar snrldr

Bir atomdan elektron koparmak iin 10 ev enerji gerekir

*Bunlar; X ve Gamma nlardr

*Ultraviyole nlar iyonizasyon oluturmaz (Fakatfotokimyasal deimelere neden olarak etkili olur)

Tek kullanmlk enjektr, katetergibi malzemeler


21/57

24.09.2010


UV nlar: UV nlar yalnzca direkt geldiinde etkilidir UV kayna ile steril edilecek ortam arasnda bir

engel bulunmamaldr UVnin deri ve gzde irritasyon yapmas

nedeniyle gzlkle ve kapal giysi ileallmaldr

Ameliyathaneler, doku kltr odalar, mikolojilaboratuvarlar, PCR kabinleri ultraviyolenlarnn kullanlabildii yerlere rnektir


22/57

24.09.2010


SZMELE STERLZASYON

Bir svda veya havada bulunanpartikllerin gzenekli eper veya zardangeirilerek ayrlmasna filtrasyon denir

Fiziksel ve kimyasal yaplar, zellikle sile bozulan maddelerin sterilizasyonu enkolay olarak filtrasyon ile yaplr


23/57

24.09.2010


3

Mikroorganizmalar filtrede tutulmalarna karn,toksin, pirojen madde gibi rnleri tutulamaz

Mikrobiyolojide filtrelerin uygulama alanlar: Toksinlerin sv kltrlerden ayrmnda,

Antijen ve enzimlerin hcrelerden arndrlmasnda

zeltilerin ve havann sterilizasyonunda filtrasyonkullanlabilir.

Filtrelerin sklkla kullanld uygulama alanlarndanbiri ortam havasnn temizlenmesi ilemidir (HEPAfiltreler)


24/57

24.09.2010


Mikrobiyoloji laboratuvarlarnda kullanlan filtreler:

1. Porselen filtreler

2. Diatom topra filtreler

3. Asbest szgeli filtreler

4. Cam tozu filtreler

5. Membran filtreler

****Gnmzde mikrobiyoloji laboratuvarlarndazellikle membran filtrelerkullanlmaktadr


25/57


ETLEN OKST

Etilen oksit btn mikroorganizmalarn vejetatifekillerine ve sporlarna letal (ldrc) etki gsterir

10.8 Cnin zerindeki slarda gaz halinde bulunur Yanc ve patlayc bir gaz olduu iin azot veya

karbondioksit ile kartrlarak daha gvenli halegetirilmektedir. (Gnmzde EO/CO210/90 orannda) Etilen oksit 50 Cde 3 saat sreyle uygulanr lem sonras gazn toksik etkisi nedeniyle malzemeler,

sterilizasyon ileminden sonra 4 saat- 7 gn

havalandrlmaldr


26/57


STERLZASYONUNKONTROL

Kuru ve nemli s ile alan sterilizatrlerinperiyodik olarak fonksiyonel kontrolleriyaplr (zaman, s, basn) Fiziksel kontrol: maksimal termometre ile

Kimyasal kontrol: Sticker, Browne tpleri veyakimyasal madde emdirilmi kat indikatrlerle

Biyolojik kontrol: Yksek sya direnli bakterisporlar ile


27/57


Maksimal termometre sterilizasyonsresinde eriilen en yksek s derecesinigsterir, fakat eriilen en yksek sderecesinin devam sresi hakkndabilgilendirmez

Kimyasal kontrol, baz kimyasal

maddelerin yksek s derecelerinde renkdeitirme veya ergime slarndanfaydalanlarak yaplr


28/57


Biyolojik indikatrler:

Buhar sterilizasyonundaBacillus stearothermophilus,

Kuru s, EO ve gaz plazmasterilizasyonlarnda Bacillussubtilis sporlar kullanlr Kltr yaplr ve sporlarn lp

lmedii kontrol edilir

48 saat gibi bir sreye ihtiyavar


29/57


Bowie-Dick Testi: buhar doygunluunu vevakum sistemini kontrol eder


30/57


Dezenfeksiyon

Bir materyal zerinde bulunan infeksiyonoluturabilecek mikroorganizmalarnortamdan uzaklatrlmas ilemidir Bakteri sporlar gibi ok direnli olan baz

mikroorganizmalar infeksiyonoluturamayacak saylarda cisim zerinde

kalabilir


31/57


Antisepsi

Canl dokular zerinde veya iindekimikroorganizmalar genellikle kimyasalmaddeler kullanarak ortadan kaldrmayaynelik uygulamalardr


32/57


Asepsi

Ortamn, yaralarn mikroorganizmalar ilekontaminasyonunu nlemeye ynelik tmnlemler


33/57


Dekontaminasyon

Bir cismin kontamine eden infeksiyonetkeni mikroorganizmalardan arndrlarak,temas eden kiilerde infeksiyonoluturmas riskinin azaltlmasdr Kan ve kartlarla kirli yzeyler

tan ve tedavi amal giriimlerde kullanlm

tbbi ve cerrahi aletler


34/57


Dezenfeksiyon ilemi sterilizasyonderecesine yaknlkta olabilir ( yksekdzeyde dezenfeksiyon)

Mikroorganizmalarn vejetatif (hastalkyapc ve d evre koullarna dirensiz)ekillerinin ldrld ekilde olabilir(dk dzeyde dezenfeksiyon)


35/57

Etki Mekanizmas:

Dezenfektan maddeler,

a.mikroorganizmann yar geirgen zarnda yapsal veilevsel bozukluklar yaparak,

b. hcre proteinlerini ve yaamsal enzimleri inaktiveederek,

hcrenin biyosentez ve remesini durdurur


36/57


Dezenfektan bir maddenin etkisi aada bildirilen terimlerile ifade edilir:

1. nhibisyon katsays [Inhibition coefficient (IC)]: Dezenfektan maddenin buyyon gibi bir sv besiyerinde

remeyi tamamen durduran en dk younluudur.2. nferior letal katsays (ILC): Sporsuz bakterileri ldrmek iin gerekli temas zaman

ve dezenfektan younluudur.

3. Sperior letal katsays (SLC): Sporlu bakterileri ldrmek iin gerekli temas zaman ve

dezenfektan younluudur.


37/57


4. Fenol katsays (PC):Dezenfektan maddenin inferior letal katsaysnnfenolnkne orandr:


38/57


Dezenfektanlar:

norganik bileikler Asit ve alkaliler

Ar madenler ve

tuzlar Oksidan maddeler

Kireli maddeler

Organik bileikler Organik metal

bileikleri

Fenoller Alkoller

Deterjanlar

Gaz dezenfektanlar

Boyalar


39/57


40/57


Ar madenler ve tuzlar

Cu, Ag ve Hg tuzlar

Yksek konsantrasyonda proteinleri

phtlatrrlar ve dokulara da zararldrlar Civa bileikleri: nemli yan etkileri var, azkullanlr

Gm nitrat: %1

lik zeltisi yenidoanbebeklerde gz antiseptii


41/57


Oksidan maddeler Hidrojen peroksit Potasyum permanganat

Ozon

Klor ve klor vericiler(sodyum hipoklorit, kloraminler) Brom ve iyot bileikleri

Oksitleyici etkileriyle enzim aktivitesini bozarlar

Klor ve ozon, sularn dezenfeksiyonunda kullanlr


42/57


Kireli maddeler

Snmemi ve snm kire

Lam ukurlarnn, insan ve hayvan

kadavralarnn, tkrk kaplarnndezenfeksiyonunda kullanlr


43/57


Organik metal bileikleri

Mertiolat, deri antiseptiidir. Protein miktar azolan biyolojik zeltilere koruyucu olarakkonur (alara).

Merkrokrom, deri antiseptii olarak alkolveya aseton zeltisi halinde kullanlr Fenilmerkri tuzlar, etkili bir fungusittir ve deri

antiseptii olarak kullanlr


44/57


Fenoller

%3-5lik zeltisi kuvvetli bakterisittir

Bakterilerin vejetatif ekillerini hzla spor

ekillerini yava yava ldrr Etkisini proteinleri koagle ederek gsterir


45/57


Fenoller(devam)

Fenol trevleri

Krezol; (krezol sabun zeltisi- %5lik)

Bisfenoller, (bakterisit+fungusit) Lizol, deri antisepsisinde kullanlr

Diklorofen, tetraklorofen, hekzaklorofen veklorohekzidin zellikle gram pozitif koklar

zerine bakterisit etkilidirler Heksaklorofen sabunlara katlr


46/57


Alkoller

Etilalkol (%70), izopropil alkol (%90), benzilalkol, propilen glikol.

Bakterisit etkilidir ve sadece sporsuz vejetatifmikroorganizmalara etkilidir

Fungusit etkili Proteinleri denatre ederler Sulandrlm alkol saf alkolden daha bakterisittir Etil alkol deri antiseptii olarak kullanlr

Mikroorganizmann membran yapsn bozarlarproteinlerde hzl tahribata neden olurlar...


47/57


Deterjanlar

gruptur: Anyonik bileikler: byk molekll ya asitlerinin Na

ve K tuzlar, sabunlar ve sodyum loril slfattr

Poliesterler ve poligliserol esterleri, sadece mekanik

etki ile mikroorganizmalar uzaklatrrlar Katyonik deterjanlar, drtl amonyum bileikleridir.(Benzalkonyum klorr (zefiran)),

***Gram pozitif ve negatif bakterilere ayn derecedeetki ederler*Ya, protein ve anyonik deterjanlarla inaktiveolabildiklerinden etkileri snrldr


48/57


Gaz dezenfektanlar

SO2 Ozon Formaldehit Etilen oksit

Betapropiyolakton Klor ki avantaj vardr:

lem sonras dezenfektann ortamdan tamamen

uzaklatrlabilmesi Uygulamann normal veya ykseltilmi sdayaplabilmesi


49/57


Formaldehit, %40lk zeltisi formalinadn alr Bakterilerin vejetatif ve sporlu ekillerine etkili

Kuma, tahta, deri, lastik, maden ve boyalarbozmaz

Tberkloz ve arbon gibi hastalklardan

sonra oda dezenfeksiyonu bununla yaplr


50/57


Boyalar

Boyalar hcre proteinleri ile birleerekmikroorganizmalar ldrc ve remesinidurdurucu etki gsterirler

Malait yeili, brillant yeili, kristal viyoleve metilen mavisi

Kristal viyole ve metilen mavisi azdaki

pamukuk gibi mantar hastalklarnda vederideki dermatofit infeksiyonlarndakullanlr


51/57


Boyalar(devam)

Akriflavin, mukoza antiseptii olarakkullanlr. Gonokok, pnmokok, streptokokve stafilokoklara etkilidir

Rivanol, ak sar toz eklindedir,stafilokoklara etkilidir. Sudaki 1/1000likzeltisi az boaz mukozas ve yaralar

iin antiseptik olarak kullanlr


52/57



53/57


Yksek Dzeyde Dezenfektanlar

Genellikle bakteriyel endosporlar harimikroorganizmalarn tmn 20 dakikadaldren dezenfektanlar bu gruba girer: Glutaraldehid

Formaldehid Sodyum hipoklorit Perasetik asid Hidrojen peroksid


54/57


Orta seviyeli dezenfektanlar:

Bu grup, bakteri endosporlar haritberkloz basili ve diermikroorganizmalara 10 dakikada etkilidezenfektanlar kapsar


55/57


Dk seviyeli dezenfektanlar:

Bakteri endosporlar ve tberkloz basilineetkili olamayan

Vejetatif bakterilerin ounu, bazmantarlar ve baz viruslar

10 dakika gibi bir srede ldrebilendezenfektanlardr


56/57



57/57


2 sterİlİzasyon ve dezenfeksİyon

Documents