Slayt 1

1.NTE: LETM VE NSAN LKLERSRE:12 SAAT KAZANIMLAR:letiimi olumlu ve olumsuz etkileyen faktrler.nsanlar arasnda kurulan olumlu ilikilerde iletiimin rol.Kitle iletiim aralarnn rol.zel hayatn gizlilii.Atatrkn iletiime verdii nem.BLNMES GERKEN KAVRAMLAR:1.Etkileim 2.Gr 3.letiim 4Kiilik LETM: karlkl bilgi alverii amacna ynelik btn etkinliklere denir.*Bir insan karsndakinin szlerini yanl anlarsa yada onun syledikleri ile ilgili olmayan bir tepki verirse, bu durumda iletiim atmas yaanm olur.

Olumlu letiim Kurmak in Yaplmas Gerekenler1-Haksz eletiri yapmamal2-Hatanz kabul edin3-Gereksiz tartmaya girmeyin4-Konuyu anlamadan itiraz etmeyin 5-Kendinizi byk grmeyin6-Grnnze dikkat edin7-Jest ve mimikleriniz doal olsun8-yimser olun9-Sevgiye ve saygya nem verin10-Karnzdakini dinlemeyi bilin*Beden dili iletiimde %60 orannda etkilidir. 11-letiimde ak ve net olun12-Dili iyi kullann13-Empati kurmay unutmayn14-Konuurken ya da dinlerken gz temas kurun15-Hogrl olun*letiim atmasnda ya, kltr seviyesi, ekonomik duru, yetime ortam, psikolojik yap, eitim yaps etkendir.

KTLE LETM ARALARITelevizyon, internet, radyo, gazete, dergiTRT: 1964 ylnda kuruldu. 1968de ilk televizyon yaynlarna balad. lk genel mdr Adnan ZTRAK dr.lkemizde en etkili kitle iletiim arac televizyondur. nsanlarn giyim tarzn, konuma eklini, hayata bakn, olaylar karsnda duygularn, dier insanlar hakkndaki dncelerini etkilemektedir.*Kitle iletiim aralar toplumun geni kesimlerine ileti (mesaj) datan aralardr. Yazl olanlar gazete, dergi, bror, kitap; grsel olanlar televizyon, bilgisayar (internet), CD, film, sinema, radyodur.*Televizyonun iyi yanlar: TV dnyaya alan bir penceredir. Dnyada ki birok olay annda renebiliyoruz. Aile btnln salar. Aydnlatc ve elendiricidir. *Televizyonun kt yanlar: pasif bir etkinliktir. Hareket gerektirmez. iddet programlar ocuklar etkilemektedir. Komuluk ilikilerini ldrr.

*Temel Haklar ve devler20. Madde: zel Hayatn Gizlilii: herkes zel hayatna ve aile hayatna sayg gsterilmesini isteme hakkna sahiptir. zel hayatn ve aile hayatnn gizliliine dokunulamaz.*1994 ylnda Radyo ve Televizyon st Kurulu (RTK) kurulmutur. RTK yayn ilkelerine aykr yayn yapan kanallar cezalandrr.

21. Madde: Konut Dokunulmazl: Kimsenin konutuna dokunulamaz. Hakim yada yetkili klnm makamn emri olmadan bir kiinin konutuna girilemez, arama yaplamazocuk Haklarna Dair SzlemeMadde 16:1-Hibir ocuun zel yaamna, ailesine, konutuna veya iletiimine, keyfi ya da haksz olarak mdahale edilemez. Hibir ocuun onuruna ve itibarna haksz olarak saldrlamaz.2-ocuun, bu tr mdahale ve saldrlara kar yasal korunma hakk vardr.

Sansr: nsan ifadesinin eitli yollarla kontrol altna alnmasdr. Pek ok durumda devlet tarafndan uygulanr. Amac toplumu korumaktrAtatrk ve letiimSivas Kongresi sonunda alnan kararlar halka duyurmak amacyla rade-i Milliye adl gazete karld. (Atatrk benim gazetem demitir.)10 Ocak 1920 de Yunus Nadi ve Halide Edip tarafndan Anadolu Ajans (AA) kuruldu.7 Ekim 1920:lk resmi gazete (Ceride-i Resmiye) yayn hayatna balad.18 Kasm 1927 Ankara Radyosu yayna balad.*Temel hak ve zgrlklerimiz sava, skynetim, seferberlik, olaanst hal ve kamu sal gibi durumlarda snrlandrlabilir.

Tekzip: Bir kii ya da kurum hakknda geree aykr yayn yapldnda, yaynlanmas istenen dzeltme ve cevap yazsdr*Kitle letiim Aralarnn Amalar:1-Haber verme2-Eitim 3-Reklm 4-Denetim ve eletiri 5-Elendirme6-Kamuoyu oluturmaletiim Niin Gereklidir?nsan toplumsal bir varlktr. Ve srekli iletiim ihtiyac ierisindedir.letiim kltrnn oluumunda ve geliiminde nemli bir rol oynar.letiim insanlar arasnda ki bilgi alveriini salar.letiim toplumsal dzenin olumasnda nemli bir rol oynar.

ETKL LETMToplumsal bar ve huzurun salanmasnda kiiler aras iletiim ok nemli bir yer tutmaktadr. letiim, kiiler arasnda yer alan dnce ve uygun alverii dile getiren bir etkinliktir.Uygun iletiim ynetimini benimseme ve bunu doru olarak kullanma hem kiisel ilikilerde, hem toplumsal yaamda ok nemlidir.Etkili iletiim yntemini benimsemek ve bunu ilikilerimizde doru olarak kullanabilmek iin iletiim engellerini bilmekte yarar vardr. nsanlar aras etkileim ve olumlu iletiimi engelleyen etmenleri yle sralayabiliriz:

Kendi dnce fikirlerimizi tek doru olarak benimsemek, bakalarnn fikir, dnce ve duygularn nemsememek ve sayg gstermemek. nsanlarn birbirleriyle yaptklar iletiimde televizyonda ki tartma programlarnda bunu grmek mmkndr. Birok insann kendi fikirlerini tek doru olarak anlattn, karsnda ki insann fikir ve dncesine deer vermediini sayg gstermediini grmekteyiz. Byle bir durumda ise kiiler arasnda olumlu ve etkili iletiimden sz edilemez.

Karmzda ki kii ya da kiileri srekli yarglamak, eletirmek ve sulamak da iletiimimizi engeller. Bu tr iletiler sonunda kiiler kendilerini anlalmam, itilmi, hakszla uranm, daha aresiz hissederler, karlnda ise iletiimi keserler.fadelerimizde emir verme, ynlendirme eiliminde olmak, insan davranlarn kabul edilemez olduu tutum ve davranlar benimsemek de iletiimin kesilmesine neden olabilir.

Karmzdaki insann iletiim tarzn bilmemek, srekli konumalarmzda ahlak dersi veren, nasihat veren ifadeler kullanmak. Sznden dnmek, oyalamak, alay etmek, konuyu saptrmak da olumlu iletiimi srdrmemizi engeller. Byle iletiler yznden insan onunla ilgilenmediine, duygularna sayg gstermediine belki de dland dncesine kaplr.

Uygun iletiim yntemini benimsemek, bunu doru olarak kullanabilmek iin de etkili iletiim yollar unlardr: Kar tarafn anlamas istenilen konu hakknda ok ak fikir sahibi olmak, kendimizin ve karmzdaki kiinin iletiim tarzn bilmek gerekir. Verilen mesajn dinleyene anlaml olmas iin dinleyen tarafndan alnmaz ve anlaml olmazsa iletiimden sz edilmez.

Kendimizi dinleyen tarafn yerine koyup, syleyeceklerimizi o kiiye gre ayarlamalyz. Karmzdaki insana deer vermeliyiz. O zaman mesajlarmz daha rahat iletebiliriz, dinleyende mesaj alma gayreti gsterir.Fikirlerimizi mmkn olan en basit terimlerde ifade etmeliyiz. Gerekli yerlerde tekrarlar kullanmalyz.

Rahatsz edici grltleri ortadan kaldrmal veya azaltmalyz. Grltl bir ortamda iletiim kurmak mmkn deildir.Ak ve anlaml olabilmek iin her trl iletiim imkann kullanmak gerekir.(Beden duruu, yz ifadesi, gz bak, el ve beden hareketleri, ses tonlar.) Dzeltici geri iletimlerde ak ve duyarl olmalyz.

En nemlisi insanlar aras olumlu iletiimin salanabilmesi iin; karlkl sayg ve hogr, fikirlere tek ynl deil, ok ynl bakabilmek ve karmzda ki insana deer vermek gereklidir. Yunus Emrenin Yaratlan severim yaratandan tr. Szn davranlarmza yanstmalyz.Ayrca iletiimde sakin olmak, duygularmza kaplmamak ve aceleci davranmamak ok nemlidir. Byle davranmazsak etkili iletiim olmaz. Bu konuda nasl davranlmas gerektiini peygamber efendimiz hadis-i erifi ile belirtmitir. retiniz, kolaylatrnz, zorlatrmaynz, iinden biri fkelendii zaman susun.

Her insan kendi sorumluluunun bilincinde, duygu ve dncelerinde samimi olur, bakalarna kar da saygl olursa, insanlar aras iletiim daha salkl bir ekilde srdrlebilir. Ancak insan bencil, erdemli davranlardan uzak, sadece kendini dnen, bakalarna saygsz ve deer vermeyen tutum ve davranlar iinde olursa, iletiimden sz etmek mmkn deildir.

NTE II:LKEMZDE NFUSSRE:12 SAATKAZANIMLARTrkiyede nfus dalnn sebep ve sonular. lkemizde nfusun zellikleri.Eitim ve alma hakk.Gn sebep ve sonular.Yerleme ve seyahat zgrl.

BLNMES GEREKEN KAVRAMLAR:sizlikNfus: snrlar belli bir alanda, belli bir zaman diliminde yaayan insan saysna denir.Yaplan nfus saymlar ile nfus miktar, nfus art, nfusun ekonomik ve kltrel zellikleri, nfusun dal ve deiimi gibi zellikler tespit edilebilir.

TRKYEDE NFUS: lk nfus saym (1831) II. Mahmut dneminde yapld. Yalnzca ( vergi verecek ve askere gidecek olan) erkekler sayld. Trkiye Cumhuriyetinde ilk nfus saym 1927 ylnda, ikincisi 1935 ylnda yaplmtr. 1990 a kadar 5 ylda bir, sonra 10 ylda bir yaplm ancak 1997 ylnda semen saysn tespit etmek iin bir ara saym yaplmtr. Son nfus saym 2000 de yapld.*lkemizde yaplan nfus saymlar ile insan says, nfus younluu, nfusun ya ve cinsiyet, okuryazarlk, renim durumu, i durumu, medeni durum, ky ve kentsel durumu tespit edilir.*Nfus saymlarn Devlet statistik Enstits (DE) yeni ismiyle Trkiye statistik Kurumu (TK) yapar.Nfus Younluu: Bir yerde km ye den insan saysdr. Nfus Younluu = Nfus Miktar Yz lm*Trkiyede en az nfus art 2. Dnya Sava nedeniyle 19401945 aras, en fazla nfus art hayat artlarnn dzelmesiyle 19551960 aras olmutur.

*Nfus Artnn Olumlu Sonular1-retim ve vergi gelirleri artar.2-Mal ve hizmetlere talep artar.3-gc artar ve ucuzlar, retim ucuzlar.4-Yurt savunmas kolaylar.*Nfus Artnn Olumsuz Sonular1-Kii bana den mili gelir azalr.2-Enflasyon ve isizlik artar.3-G ve arpk kentleme artar.4-Kaynaklar hzla tkenir.5-Trafik sorunu ortaya kar.6-hracat azalr7-Anari, terr artar.8-Altyap yetersiz kalr.

Trkiyede Nfusun Dal-Youn Nfuslu Yerler:-Marmara Blgesi (atalca-Kocaeli):Nfusun youn olma sebepleri tarm, sanayi, ulam, turizm, ticaret-Ky Ege: Nedeni tarm, sanayi, turizm, ticaret- Anadolu (Yukar Sakarya): Nedeni bakentin burada olmas, tarm, ticaret, sanayi-Ky Akdeniz: Turizm, sanayi, tarm-Dou ve Bat Karadeniz Kylar: Tarm, sanayi, iklim

Seyrek Nfuslu Yerler:Dou Anadolunun yksek yerleri, Akdenizde Teke ve Taeli Platolar, Egede Mentee yresi, Marmarada Biga Yarmadas, Yldz Dalar, Anadoluda Tuz Gl ve evresi, Karadenizde Sinop, Bayburt ve Gmhane dir.-Buralarn iklimi sert, ulam zor, dalar fazladr. Madencilik, sanayi, turizm, tarm gelimemitir. (Bu artlardan hepsi bir ehirde bulunmayabilir. Mesela Sinopun iklimi ok gzeldir ancak i kesimle balants zordur.)

G: Ekonomik, toplumsal, siyasi ve doal nedenlerle insanlarn yer deitirmesine g denir.

G: lke iinde yaplan glerdir. Buda srekli ve mevsimlik g diye ikiye ayrlr. Gn Nedenleri: 1-Krsal kesimde hzl nfus art2-Tarm alanlarnn miras yoluyla paralanmas3-Krsal kesimde i imkannn yetersiz olmas4-Kentlerde ki i, salk, eitim vs hizmetlerin daha iyi olmas5-Doal afetler6-Makineli tarm7-Gvenlik(terr)8-Kan davalar Gn Sonular:1-arpk (plansz) kentleme2-Altyap sorunlar3-Belediye hizmetlerinin yetersiz kalmas4-sizliin artmas5-Hrszlk ve kapka gibi sorunlarn yaanmas6-evre kirlilii oluur7-Trafik ve eitim sorunlar olur.*lkemizde i gler doudan batya doru olur. En ok g Marmara, Ege ve Akdenize olur. En ok g veren blgeler Gneydou Anadolu, Dou Anadolu ve Karadenizdir.

D G: Bir lkeden baka bir lkeye yaplan glerdir.D Gn Sebepleri: 1- bulma2-Sava ve doal afetler3-lkeler aras nfus deiimi4-Etnik ve kltrel nedenler5-Turizm faaliyetleriSonular:G alan lkelerin nfusu artar. Kltrel ilikiler geliir. Ekonomik ilikiler geliir.

Beyin G:Bir lkenin zeki insanlarnn baka lkelere gitmesi

*Trkiyede Yerlemeyi Etkileyen Faktrlerklim, yeryz ekilleri, toprak, ekonomik etkenler, ulam, su kaynaklar, maden, turizm

YERLEMEKrsal Yerleme: Nfusu 10 binden az olan yerlerdir. Kasaba, ky, kyalt yerlemeler (mezra, mahalle, ba, yayla, divan)Kentsel Yerleme: Kk ehir: 10.000-25.000Orta ehir : 25.000-100.000Byk ehir :100.000-500.000Metropol : 500.000 den okEkonomik zelliklerine gre de blmlere ayrlr. Tarm ehri, turizm ehri, kltr ehri, vs.

DEVLET VATANDA ELELEAnayasa 2. Madde: Trkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru, milli dayanma ve adalet anlay iinde, insan haklarna saygl, Atatrk milliyetiliine bal, balangta belirtilen temek ilkelere dayanan, demokratik, laik ve SOSYAL bir hukuk devletidir.Madde 42: Kimse eitim-retim hakkndan yoksun braklamaz.lkretim, kz ve erkek btn vatandalar iin parasz ve zorunludur.

Madde 49: alma herkesin hakk ve devidir. lkemizde ki sosyal gvenlik kurumlar Emekli Sand (memurlar iin), SSK (zeldeki iiler iin), Ba-Kur (esnaf ve sanatkr ve bamsz alanlar iin).Madde 23: Yerleme ve Seyahat zgrl.Herkes yerleme ve seyahat zgrlne sahiptir. Bu haklar su ilemesini nlemek, sosyal ve ekonomik gelimeyi salamak, dzenli kentlemeyi salamak amacyla snrlandrlabilir3.NTE: TRK TARHNDE YOLCULUKKAZANIMLAR:Trkiye Seluklular dneminde Trklerin siyasal mcadeleleri ve kltrel faaliyetlerin Anadolunun Trklemesine katks.Kantlara dayanarak Osmanl Devletinin siyasi g olarak ortaya kn etkileyen faktrler.Osmanlda deniz ve ticaret hogr ve birlikte yaama.Trk kltr ve sanatndaki deiim.Osmanl-Avrupa arasndaki kltr,sanat ve estetik anlayndaki etkileim ve deiim.Seyahatnamelerden Trk kltrne ait izler karma.Islahat hareketleri sonucu toplumsal ve ekonomik deiim hakknda karmda bulunma.BLNMES GEREKEN KAVRAMLAR:1.Fetih 2.Gaza 3.skan 4.Siyasi g

ANADOLU, ANAYURT Anadolu ya Trk Aknlar: lk Trk aknlar 4.yy. da Avrupa Hunlar, 6.yy. da Sabar Trkleri tarafndan yapld. Ancak bu aknlar yurt edinme amacn tamyordu. Yurt edinmek amacyla ilk aknlar 1015 ylnda ar bey yapt. Trklerin Anadoluya aileleri ile birlikte gelmeleri yerlemek amacyla geldiklerinin bir gstergesidir. #Pasinler (Hasankale) Sava (1048)SEBEP:5.000 kiilik bir Seluklu ordusunun Bizans tarafndan pusuya drlmesi.NEM: Bizans ile B.Seluklu Devleti arasnda yaplan ilk byk savatr.SONU: Trklerin batya (Anadolu)ilerlemesi kolaylat.

#Malazgirt Sava: 26 AUSTOS 1071SEBEP: Bizans n Trkleri durdurmak ve Anadolu dan atmak istemesi.SONULAR: 1 Trkiye tarihi balad. 2 Anadolu nun kaplar ald. 3 Hal seferlerine sebep oldu. 4 Anadolu Seluklu, Osmanl ve Trkiye Cumhuriyetinin temelleri atld.

Anadolu ya Yaplan lk Trk Aknlarnn AmacAnadolu yu tanmak Alnmas g olan kaleleri ypratmakGelecekteki yerlemenin nasl olacan kararlatrmak

Anadolu da Kurulan lk Trk DevletleriAnadolu da farkl Trk devletlerinin kurulmasnn sebepleri Farkl Trk boylar gelmitir.Byk Seluklu Devleti nde komutanlara fethettikleri yerler verilirdi. Bu durum fetihleri hzlandrrken paralanmay da hzlandrmtr.Danmendliler: Danmend Gazi Tarafndan Tokat, Niksar, Sivas, Amasya, orum, Yozgat ve Malatya civarnda kurulmutur.Saltuklular: Ebul Kasm tarafndan Erzurum ve civarnda kurulmutur.Mengcekliler: Mengcek Gazi tarafndan Erzurum ve evresin de kurulmutur.Artuklular: Artuk Bey in oullar tarafndan Dou ve G.Dou Anadolu evresinde kuruldu.aka Beylii:aka Bey tarafndan zmir ve evresinde kuruldu. Denizcilikte ilerlediler. aka Bey in ldrlmesi Trk denizciliine vurulan ilk darbedir.

Bu Devletlerin nemi: Anadolu nun fethine yardmc oldularYaptklar eserlerle Anadolu yu bayndr hale getirdilerAnadolu nun Trklemesine yardmc oldularAnadoluda ilk medreseyi Danimendliler Niksarda (Yabasan) atlar.Artuklularn Diyarbakrda yapt Malabadi Kprs dnyann en byk ta kemerli kprsdr.Divriideki Ulu Camii ve Darifa UNESCO tarafndan dnya miras listesine alnmtr.

ANADOLU SELUKLU DEVLET (1077-13O8)Kurulu Dnemi:1.Sleyman ah: (1077-1086) znik i alarak bakent yapt.1077 de B.Seluklu Sultan Melik ah Sleyman ah a Hkmdarlk unvan verdi. Halep i almak isteyince Tutu a yenildi ve ld.2. Kl Arslan: (1092-1107) Melik ah Sleyman ah n ocuklarn yanna ald. Melik ah lnce serbest kalan Kl Arslan Anadolu Seluklu Devleti nin bana geti. Bu yzden A.Seluklu taht 6 yl bo kald. Malatya kuatmas 1. Hal Seferi yznden baarsz oldu. Hallar znik i Aldndan Konya bakent yapld. Suriye de Emir avl ile yapt savata yenildi ve ld. ocuklar yine B.Seluklu Sultan tarafndan esir alnd.

3.1.Mesut: (1155-1192)Anadolu taht 9 yl bo kaldktan sonra 1.Mesut Sultan oldu. Dneminin en nemli olay 2. hal seferidir. 2.Kl Arslan (1155-1192) Danmendliler e son verdi.Anadolu Seluklularda ilk gm paray bastrd. lkeyi 11 olu arasnda paylatrmas en byk hatasdr.

#Miryokefalon Sava (1176)SEBEP: Bizans n Anadolu yu Trkler den geri almak istemesi.SONULAR: 1. Bizans n Anadolu yu alma umudu kalmad. 2.Malazgirt Anadolu nun kaplarn am, Miryokefalon ise Anadolu nun sonsuza kadar Trk yurdu olduunu ispatlamtr. 3.Bizans savunmada kald. 4.Avrupallar Anadolu ya Trkiye adn verdiler. Ykselme Dnemi1. 1.Gyasettin Keyhsrev: (1192-1196)Aabeyine yenilerek Bizans a snd. 2.Rknettin Sleyman ah: (1196-1204)Saltuklular ykt.Gyasettin Keyhsrev (1204-1211)Antalya y ald. Venediklilerle bir ticaret antlamas yapt.#Hal Seferleriyle canlanan Akdeniz ticaretinden yararlanmak isteyen A.Seluklular ticaret yollarnn ve liman ehirlerinin ele geirilmesine nem verdiler. Antalya nemli bir ticaret merkezi oldu. Bir tersane yapld. Samsun u alarak kapanm olan Karadeniz ticaret yolunu at. 4.zzettin Keykavus: (1211-1220)Sinop u alarak nemli bir ticaret merkezi haline getirdi. Trabzon Rum mparatorluunu vergiye balad. Anadolu yu Uluslararas bir ticaret merkezi haline getirdi.

5.Alaaddin Keykubat (1220-1237): A.Seluklu Devleti en parlak dnemini yaad. Alanya y alarak bir tersane yaptrd.#Yass emen Sava (1230) Harzem ahlarn Ahlt a saldrmas zerine balayan sava A. Keykubat kazand ve Harzem ahlar ykld.Krm a bir sefer yaparak Karadeniz ticaret yoluna hakim oldu. #MOOLLARA KARI ALDII SAVUNMA TEDBRLER:a.Eli ve hediyeler gndererek iyi geindi.b.Harzem ah ve Eyyubilerle ittifak yapt.c.Sivas, Erzurum ve Konya nn etrafna sur yapt.d.Ahlat ald.e.Doudaki Kalelerini tamir ettirerek en seme askerlerini yerletirdi.

Anadolu Seluklu Devletinin Ykl#Baba i. syan(1240):SEBEPLER:1.Devletin kt ynetilmesi. 2.Asya dan gelenlerin dou ve gney dou da birikmesi.SONULAR:1.Bu olay Moollara cesaret verdi. 2.Bu olay A.Seluklu Devletinin eski gcnde olmadn gsterdi.#Kseda Sava (1243)SEBEP: Baba i. syannn Moollara cesaret vermesi.SONULAR:1. A.Seluklu Devleti Moollarn Egemenlii altna girdi. 2. A. Seluklu Devleti dalma dnemine girdi. 3. Anadolu tahrip oldu.4. Birok beylik kuruldu.#Anadolu arlan Memluk Sultan Baybars kendisini aranlar ortada grnmemesi zerine geri dnd.#1308 de 2. Mesut un lmyle A.Seluklu Devleti Ykld.

Anadolu Seluklu Beylikleri1.OSMANLILAR: St ve Domani te Osman bey tarafndan kuruldu. Ouzlarn Kay boyundandr. En ok karaman oullar ile uratlar. 2.KARAMAN OULLARI: Konya, Karaman civarnda Mehmet bey kurdu. Mehmet Trke yi resmi dil ilan etti.(1277)3.GERMYANOULLARI: Ktahya civarnda kuruldular. Ktahya, Simav, Emet ve Tavanl y Osmanllara eyiz olarak verdiler.4.KARESOULLARI: Karesi bey tarafndan Balkesir ve anakkale de kuruldu. Osmanllarn (Orhan Bey) ele geirdii ilk beyliktir. Bu beyliin alnmasyla Osmanllar denizcilie baladlar.5.HAMTOULLARI: Isparta, Yalva, Eirdir, Akehir ve Beyehir i 80 bin altn karl Osmanllara sattlar.6.MENTEEOULLARI: Mula ve civarnda kuruldu.7.CANDAROULLARI: Kastamonu ve Sinop ta kuruldu.8.AYDINOULLARI: Birgi, Seluk ve Tire de kuruldu.9.DULKADROULLRI: Mara ta kuruldu.10.SARUHANOULLARI: Manisa ve Civarnda kuruldu.11.ERATNA: Erzurum, Erzincan ve Sivas civarnda kuruldu. Sosyal ve Ekonomik HayatHalk ehirli, kyl ve gebe olmak zere 3 gruba ayrlr.#Ahi Tekilat: Esnaf arasndaki dayanmay salar, tecrbeli eleman yetimesine ve kalitenin ykselmesini salard.#Devlet ticareti gelitirmek iin han, kervansaray yaptrd. Tccarlarn can ve mal gvenliini salad.(Sigorta ) Liman ehirleri alnarak tersane yaptrld. Venedik, Kbrsl tccarlarla ticaret anlamalar yapld.Toprak Ynetimi: Topraklar devlet mal saylr ve 4 e ayrlrd.a.Has Arazi: Geliri hkmdara ait. Topraklardr.b.kta Arazi: Geliri asker ve devlet memurlarna, maa, hizmet karl verilen topraklardr.c. Mlk Arazi: Baarl devlet adamlarna verilen topraklardr.d. Vakf Arazi: Geliri hayr kurumlar iin ayrlan topraklardr.

#Yazl Dil ve Edebiyat#A.Seluklularda resmi edebiyat dili Farsa, bilim dili Arapa, halk dili Trke idi. Beylikler Trke konuurlard. Karamanolu Mehmet Bey Trke yi resmi dil ilan etmitir. (13 Mays 1277)#Mevlana Celaleddin Rumi, Hac Bektai Veli, Yunus Emre sevgi ve hogr konularn ileyen dnrlerdir.HALI SEFERLERa.Dini Nedenler:Kuds almak Papa nn gcn artrmak istemesiKluni tarikatnn almalarb.Ekonomik Nedenler:Avrupa nn yoksul, Mslman lkelerin zengin olmasDou ticaret yollarnn Mslmanlarn elinde olmas.

c.Siyasi Nedenler:Trk aknlarn durduramayan Bizans n yardm istemesi.d.Sosyal Nedenler:Derebey ve ovalyelerin serven arzusu.1. Hal Seferi (10961099)Kuds almak iin harekete getiler ve aldlar.2.Hal Seferi (11471149)Musul Atabeyi Zenginin Urfa y almas. Baarsz oldular. 3.Hal Seferi (11891192)Selahattin Eyyubi nin Kuds almas zerine yaplan sefer. Baarsz oldu.4.Hal Seferi (12021204)Kuds almak iin harekete getiler ama stanbul u aldlar. znik ve Trabzon da birer Rum devleti kuruldu.

SONULARa.Dini Sonular:Kilise ve din adamlarna duyulan gven azald.Skolstik dnce zayflad.b.Sosyal Sonular:Burjuva snf nem kazand.c.Ekonomik Sonucu:Akdeniz ticareti canland. Akdeniz limanlar(Cenova, Venedik, Marsilya) nem kazand.d.Siyasal Sonucu:Derebeylikler zayflarken Krallk glendi.e.Bilimsel sonular:Avrupallar kt, barut, matbaa ve pusulay Mslmanlardan rendi.f.Trk slam Dnyas zerindeki SonularAnadolu, Filistin, Suriye tahrip oldu.Trklerin batya ilerleyii gecikti.Trklerin slam Dnyas zerindeki nemi artt.#Kt ve matbaa Rnesans a, barut derebeyliklerin yklmasna, pusula ise corafi keiflerin yaplmasna zemin hazrlad KURULU (OSMANLI DEVLET ) =KURULU=Osmanllar Ouzlarn Bozok kolunun Kay boyuna mensupturlar. Artuklular ile birlikte Anadoluya gelmilerdir. Mool basks sonucunda bir ok Trk boyu gibi Kay boyuda Anadoluya geldi. Balarnda bulunan Sleyman ah Frat Irmandan geerken boulmu, yerine olu Erturul Gazi gemitir. 1230 tarihinde yaplan Yass imen Savanda A.Seluklu Devletini desteklemiler, bu yardmlar karlnda A.Keykubat Ankara Karacada yresini yurt olarak Kay boyuna vermitir. Daha sonra Erturul Gazi St ve Domanii ald. Baarl hizmetlerinden dolay Kay boyuna Bat U beylii verildi. Osmanllar nce A.Seluklu Devletine, sonra lhanl Devletine en son olarak da obanoullarna balandlar. Erturul Gazinin lmnden sonra beyliin bana devlet adamlarnn isteiyle ehzadelerin en k Osman Bey ( 1281) geti. Kendisini yeterince gl hisseden Osman Bey 1299 ylnda bamszln ilan etti.

=OSMANLILARIN MPARATORLUK HALNE GELME SEBEPLER=1 - Bizans snrnda kurulmas.2 - Dier beylikler tarafndan rahatsz edilmemesi.3 - Balkanlarda gl bir devletin olmamas.4 - Trkmen gleri.5 - ktidarn tek elde toplanmas.6 - Dier beyliklerden katlmn olmas.7 - Osman devlet adamlarnn iyi yneticiler olmas.8 - Beylik topraklarnn tarm ve hayvancla uygun olmas.9 - Yerleme (iskan) politikas.10- Hogr ve adalet.

=BALKANLARIN DURUMU=Bizans iyice zayflamt.Taht kavgalar eksik olmuyordu.Tekfur denilen valiler merkezi dinlemiyorlard.Kyl zerindeki vergi ve angaryalar srekli artryorlard.Pek ok Bizans ehri adaletli Osmanl ynetimini kabule hazrd.Bizans ordu ve donanmas lkeyi koruyacak gte olmadndan Osmanl ilerleyii kolaylamtr.Balkanlarda gl bir devlet bulunmuyordu.Feodal beylikler ve devletikler birbirleriyle savayorlard.Batdan Macar,gneyden ise Venedik basks vard.Macar ve Venedikliler Katolik,Balkanlar ise Ortodoks idi.Mezhep farkllklar nedeniyle aralarnda birlik yoktu.Bu da Osmanl ilerleyiini kolaylatrmt=OSMAN BEY= ( 1281 1324 -6 )A.Seluklu Devletinin zayflamas lhanllarn da batda etkili olamamas zerine Osman Bey 1299 da bamszln ilan etti.Karacahisar alarak bakent yapt.Bilecik,negl,Yarhisar ald.Bilecikteki demir madeni Osmanllara ekonomik yarar salad.znik kuatldysa da alnamad.

=KOYUNHSAR SAVAI= 1302Osman Beyi ciddi bir tehlike olarak gren Bizans tekfurlar birleerek sava atlar.Bu ilk Osmanl-Bizans savan Osmanllar kazand.znik,zmit ve Bursann yolu ald.Osman Bey Bursay kuatt.Ancak Bursay Orhan Bey ald.Osman Bey ilk Osmanl parasn bastrmtr.

=ORHAN BEY= (1326 1362 )Bursa alnarak bakent yapld.=PALEKANON (MALTEPE)SAVAI=1329Trk aknlar durdurmak isteyen sava at.Osmanllar yendi.Osmanllar nce zniki sonra zmiti aldlar.Bylece Kocaeli yarmadas Osmanllarn eline geti=KARESOULLARININ ALINMASI=(1345)Karesi Beyliinin alnmas Anadolu Trk Birliinin kurulmas yolunda atlm ilk admdr.Karesi donanmas,devlet ve bilim adamlar (Hac lbeyi,Evrenus,Ece Halil,Fazl Bey)Osmanllara katld.Osmanllar denizcilie balad ve Rumeliye gei kolaylat=RUMELYE GE=1353Bizans imparatorluu Kantakuzen ba sktka Orhan Beyden yardm istiyordu.Dostluu pekitirmek iin kzn Orhan Beye verdi.Bulgar ve Srp saldrlarn durduramayan Bizans Orhan Beyden yardm istedi.Bu yardmlara karlk impe kalesini verdi.Osmanllar dnde bu kaleye asker braktlar.Bu olay Rumeliye yerlemenin balangc saylr.Osmanllar Rumeli yi Trk yurdu haline getirmek amacyla fethettikleri yerlere Anadoludan getirdikleri Trkleri yerletirdiler.Tarihiler Orhan Beyi Osmanl Devletinin gerek korucusu olarak kabul ederler.Divan tekilat,Yaya ve Msellem ocaklar,ilk vezirlik sistemi,ilk medrese(znik)kuruldu.

= I.MURAT=( 1362 1389 )lk kez sultan nvann kulland.Orhan bey devletin ,I Murat ise mparatorluun temelini att-Sazl dere(1363) savayla Edirne alnd ve bakent yapld.-SIRPSINDII SAVAI(1364)Hallarn Trkleri Rumeliden atmak iin atklar sava Osmanllar kazand.(Osmanlya kar dzenlenen ilk hal savadr.)Bu savan kazanlmasyla Rumelide Osmanl ilerleyii hzland.=ANADOLU OLAYLARI=Karaman olu Ali Beyin I.Muratn kzn almasndan sonra Germiyanolu Sleyman Beyde Karamanoullarna kar glene bilmek iin kzn Y.Bayezite verdi.eyiz olarak da ,Ktahya,Tavanl,Simav,Emeti verdi.Hamitoullarndan 80.000 altn karl sparta,Akehir,Beyehir,Seydiehir ve Yalva alnd.

I.KOSOVA SAVAI : 1389Trklerin Balkanlarda hzla ilerlemesi zerine Hallar harekete getiler.Yaplan sava Trkler kazand.I.Murat sava alannda ldrld.Bu sava Trklerin Balkanlara yerlemesini salad.Trkler ilk kez bu sava da top kullandlar.I.Murat devirmelerden Acemi Olanlar ve Yenieri Ocaklarn kurdu.

YILDIRIM BAYEZT (1389 1402)Y. Bayezit Anadoluda alnmayan Trk Beylii brakmayarak Anadolu Trk Birliini salad.1396 da Anadolu Hisarn yaptrarak stanbulu kuatt. Ancak Hallar n Nibolu ya gelmeleri zerine kuatma kaldrld.1401 de yaplan kuatma Timurun Anadoluya gelmesi zerine baarsz oldu.

NBOLU SAVAI (1396)stanbul kuatmas zerine harekete geen Hallar baarsz oldular.Sonunda bol miktarda ganimet alnd.Bayezitin beylikler zerindeki etkisi artt.ANKARA SAVAI : 28 TEMMUZ 1402Gerek sebep:Timur kendini Cengiz Hana benzetiyordu.ini alrsa Cengiz Handan daha byk olacakt.ine yapaca sefer srasnda batsnda Osmanl gibi gl bir devletin olmasn istemiyordu.

Bahane sebepler: 1-Timurun Sivas yakp ykmas. 2-Timurdan. kaan Ahmet Celayir ve Kara Yusufun Bayezite snmas, Timurun bunlar geri istemesi. 3-Anadolu beylerinden bazlarnn Timurdan yardm istemeleri. 4-Timurun Osmanl ehzadelerinden birini rehin olarak istemesi. 5-Timurun adna para bastrlmasn, hutbe okutulmasn istemesi. 6-Mektuplarla iki hkmdarn birbirini tahrik etmesi.

Sonular:Balkanlarda az da olsa toprak kaybedildiBizansn mr 50 yl uzad 3-Osmanlda Fetret Devri balad 4-Karesi ve Eref oullar hari beylikler yeniden kurularak Trk siyasi birlii bozuldu 5-Timur Anadoluda bir ok ehri tahrip etti. 6-Timurun ekilmesinden sonra glenen Akkoyunlu ve Kara koyunlular Osmanllar tehdit ettiler.

FETRET DEVR 1402 1413Y.Bayezitin ocuklar arasnda (Mehmet,sa,Musa,Sleyman,Mustafa)11 yl sren taht kavgalar dnemine Fetret(bunalm)devri denir.Ankara Sava ile balar elebi Mehmetin padiah olmas ile sona erer.I .(ELEB )MEHMET 1413 1421Osmanl Devletinin ikinci kurucusu saylr. Venedik ile ilk deniz sava kaybedildi.1419da Dzmece Mustafa isyan bastrld. Dzmece Mustafa Bizasa snd.1420de eyh Bedrettin isyan bastrld.

II . MURAT 1421 1451II. Muratn baa gemesiyle Bizans Dzmece Mustafay serbest brakt.D.Mustafa yenildi ve ldrld.Dzmece Mustafa olay nedeniyle kzan II.Murat stanbulu kuatt.Bizans bu tehlikeden kurtulmak iin II.Muratn kardei kk Mustafay (8 yanda) isyan ettirdi.Karaman ve Germiyan beylikleride Mustafay destekleyince II.Murat stanbul kuatmasn kaldrd ve kardeini ldrtt.1440 ylnda ki Belgrat kuatmas hallarn tfek kullanmas nedeniyle baarsz oldu.

EDRNE SEGEDN ANT. 1444Batda st ste yenilgiler alan II.Murat douda Karamanoullarnn saldrya gemesi zerine hallar ile bar yapt.Taht olu II.Mehmete (Fatih)brakt.VARNA SAVAI : 10 KASIM 1444II.Muratn taht 13 yanda ki II.Mehmete brakmasn frsat bilen Hallar saldrya getiler.Tekrar devletin bana geen II.Murat hallar yendi.Bu zaferle Bizansn kaderi izildi.nk yardm midi kalmad.

II.KOSOVA SAVAI : 17 20 EKM 1448II. Muratn tekrar tahttan ayrlmasn frsat bilen Macarlar yeni bir Hal ordusu hazrlad. Sava Osmanllar kazand.Sonular:1 - Hal seferleri 1699a kadar sona erdi.2 - stanbulun alnmas yolu ald.3 - Trkler Balkanlara kesin olarak yerleti.4 - Avrupa savunmaya, Osmanllar hcuma getiler.5 - Avrupann Trkleri Balkanlardan atma umutlar kalmad. II. Muratn lmyle 19 yandaki olu II. Mehmet padiah oldu. II. Mehmet ile birlikte Osmanl Devleti imparatorluk oldu.

OSMANLI ORDU TEKLATIORDU VE DONANMAOsmanl ordusu kara ve deniz kuvvetleri olmak zere ikiye ayrlrd. Kara ordusu; Kapkulu askerleri, Eyalet askerleri ve yardmc kuvvetler olmak zere e ayrlrd,

ORDU VE DONANMA Kapkulu AskerleriKapkulu Svarileri- Kapkulu PiyadeleriSipahi AcemiolanlarSilahtar YenierilerSa Garipler TopularSol Garipler Top Arabaclar Sa Ulufeciler HumbaraclarSol Ulufeciler Lamclar Sakalar Cebeciler

EYALET ASKERLERTmarl Sipahiler. YARDIMCI KUVVETLER1. Azaplar2. Yaya ve Msellemler3. Gnlller4. Derbent5. Bal beyliklerin ve zel ynetimli eyaletlerin gnderdikleri ordular6. Aknclar

A. KAPIKULU (MERKEZ ORDUSU) ASKERLERI. Murat zamannda sava esiri ocuklarn asker olarak yetitirilmesi amacyla kuruldu. Kapkulu ordusu piyadeler ve svariler olmak zere ikiye ayrlyordu.

1. Kapkulu Piyadeleria) Acemi Oca : Devirilen ocuklarn getirildii ilk ocaktr. Burada ilk askeri eitim verilirdi. Acemi Ocanda eitimlerini tamamlayan devirmelerin bir ksm enderuna gnderilirken bir ksm da dier Kapkulu Ocaklarna gnderilirlerdi.b) Yenieri Oca : I. Murat zamannda kurulmutur. Osmanl ordusunun yaya (Piyade) askerleridir. Komutanlarna Yenieri Aas denilirdi. Yenieriler bar zamannda Divann koruyuculuunu ve stanbul'un gvenliini salarlard.c) Cebeci Oca : Yenierilerin silahlarn yapan, tamir eden ve saklayan ocakt.d) Topu Oca : Orduya ait toplarn yapm, bakm ve savalarda kullanlmas ile grevli ocakt.e) Top Arabaclar Oca : Toplarn sefer srasnda tanmasyla grevli idi.f) Lamc Oca: Kale kuatmalarnda tnel kazarak surlarn altna patlayclar koyan ve patlatan ocaktr.g) Humbarac Oca : Dinamit, bomba, havan topu yapan ve kullanan ocaktr.h) Saka Oca : Ordunun su ihtiyacn karlayan ocaktr.

2. Kapkulu SvarileriSaray etrafnda bulunan atl askerlerdir. Savata hkmdarn sanda ve solunda yer alarak padiah, ordunun arlklarn ve hazineyi korurlard.Sipahi, Silahtar, Sa Garipler, Sol Garipler, Sa Ulufeciler, Sol Ulufeciler

B. EYALET ASKERLER1. Tmarl SipahilerDirlik arazi sahipleri (has, zeamet ve tmar) tarafndan yetitirilen askerlerdir. Tamam atl askerlerdir. Bunlar maa almazlar, geimlerini dirliklerden salarlard. Osmanl ordusunun asl gcn olutururlard.Bu sistem sayesinde ordu iin para harcanmaz, retim aksamaz ve daima hazr bir ordu bulunmu olurdu. II. Mahmut zamannda tmarlara son verilince Tmarl Sipahiler de ortadan kalkt.

C. YARDIMCI KUVVETLER1. AzaplarOrduya sefer srasnda yol aarlar ve kpr kurarlard.2. Yaya ve MsellemlerOrhan Bey zamannda kurulan ilk daimi ordudur. Kapkulu ordusu kurulunca geri hizmetlere verildi.3. GnlllerEli silah tutan Mslman ve Hristiyanlarn kendi istekleri ile savaa katlmalar ile oluan birliklerdi.4. Derbentilernemli yollar zerindeki geitleri koruyan askerlerdir.5. Bal beyliklerin ve zel ynetimli eyaletlerin gnderdikleri ordular6. AknclarOsmanl Devleti'nin Hristiyan lkelerle olan snrlardaki eyaletlerde bulunurlard. Dman lkelerine aknlar yaparak askeri hedefleri tahrip ederler, dman kuvvetleri hakknda bilgi toplarlard.

D. DONANMA Orhan Bey dneminde ele geirilen Karesioullar Beylii'ne ait donanma Osmanl donanmasnn temelini oluturur. Kurulu Dnemi'nde istenen gce ulaamayan Osmanl donanmas, Fatih zamannda Venedik ve Cenevizlilerle mcadele edecek bir gce ulamtr. Ykselme Dnemi'nde Karadeniz ve Akdeniz Osmanl hakimiyetine alnmtr. Kanuni'den sonra donanmaya verilen nem azald iin Osmanl donanmas giderek gcn yitirdi. Buna ramen Sultan Abdlaziz'in gayretleri ile (1861-1876) Osmanl donanmas dnyann nc byk donanmas haline gelmitir. Donanma bakomutanna Kaptan- Derya veya Kaptan Paa denilirdi. Donanma komutanna Reis, deniz askerlerine de Levent ad verilirdi.

OSMANLI KLTR VE MEDENYETMerkez Ynetimi=lk bakent Bilecik, daha sonra znik, Bursa, Edirne ve stanbul olmutur.Padiah= Osmanl Devleti merkeziyeti ve mutlak otoriteye dayal bir ynetim anlay ile ynetiliyordu. Devletin banda Osmanl hanedanndan gelen Padiah bulunuyordu.

Egemenlik Allah adna padiaha aitti. Bu nedenle btn yetkiler padiahta toplanmtr. Padiahlar, Bey, Gazi, Hnkar, Hdavendigar ve Sultan gibi unvanlar kullanmlardr. Padiahlar, hkmdarlk alameti olarak kendi adlarna hutbe okutup, para bastrmlardr. Padiah aday ehzadeler, yetimeleri iin sancaklara gnderilirlerdi. Buna "Sancaa kma" denilirdi. Devlet ynetiminde tecrbe kazanmalar iin gittikleri sancaklarda yanlarna "Lala" ad verilen tecrbeli devlet adamlar verilirdi. I. Ahmet 1603 ylnda bu uygulamay kaldrarak "Kafes Usul"n getirdi. Bu tarihten itibaren ehzadeler sarayda yetitirilmeye balanld.

I. Ahmet devrine kadar Osmanl Devleti'nde padiah ld zaman yerine kimin geecei belirlenmemiti. Her ehzadenin padiah olma hakk bulunduundan bu durum ehzadeler arasnda taht kavgalarnn kmasna neden olmutur. I. Ahmet 1603'te Ekber ve Ered (byk ve akll) olann tahta gemesi kuraln getirdi. Bylece taht kavgalar ve karde katliam nlendi. Yavuz Sultan Selim'in Msr Seferi (1517) ile Osmanl padiahlar ayn zamanda halife oldular. Padiahn yetkileri ilk kez ayanlar karsnda Sened-i ttifak ile kstland. Tanzimat Fermanile Osmanl Devleti'nde hukuk devleti anlay yerlemeye balad. 1876 Kanun-u Esasi ile anayasal ynetime geildi.

Divan- Hmayun Divan, devlet ilerinin grlerek karara baland en yksek kuruldu. Divan tekilat Orhan Bey zamannda kurulmutur. II. Mahmut yapt slahatlar srasnda Divan kaldrarak yerine Bakanlar Kurulu'nu kurmutur. Divan, padiah iin danma meclisi niteliindedir. Divann iki zellii vardr, hem ynetim kurumudur hem de en yksek mahkemedir.

Divan yeleri ve grevleri unlardr;1. Padiah : Padiahlar Fatih'e kadar (1475) divann bakan idiler. Fatih'ten sonra padiahlar divan toplantlarna katlmadlar.2. Vezir-i Azam (sadrazam): Padiahn mutlak vekili olup gnmzdeki Babakan' in konumundadr. Padiah mhrn tar, padiah adna tayin ve terfiler yapar ve devlet ilerini yrtrd. Sadrazamlar padiah yerine sefere ktklar zaman "Serdar- Ekrem"(Byk Asker) unvan alrlard.3. Vezirler: Gnmzde Devlet Bakanlar konumunda olan vezirler daha ok askeri ve siyasi ilerden sorumlu idiler. Tecrbeli birer devlet adam olup vezir-i azamn yardmcs idiler. Osmanl Devleti bydke saylar artmtr.

4. Kazaskerler: Anadolu ve Rumeli Kazaskeri olmak zere saylar ikidir. Adalet, eitim, kltr ve diyanet ilerine bakarlard. Divandaki byk davalara bakan kazaskerler ayrca kad ve mderrislerin (profesr) tayin ve terfilerine bakarlard. Gnmzdeki hem Milli Eitim hem Adalet Bakan konumundaydlar.5. Defterdarlar: Gnmzdeki Maliye Bakan' nn konumunda olan defterdarlar, devletin btn mali ilerinden sorumludur. Anadolu ve Rumeli defterdarlar olmak zere saylar ikidir.6. Nianc: Protokol, yaz ve tapu ilerinde sorumlu idi. Padiah adna yazlan ferman, berat ve dier belgelere padiahn turasn (imzasn) ekerdi. Osmanl kanunlarn ok iyi bilen nianclar gerektii zaman Divana bilgi verirlerdi. Bu grevlilerden baka 16. yzyldan itibaren divan yeleri arasnda din ilerinden sorumlu Mft (eyhlislam), donanmadan sorumlu Kaptan- Derya ve d ilerinden sorumlu Reis'l Kttap da katlmtr.

***FATH(1451_1481) *** stanbulun Alnma Sebepleri= 1.Rumeli topraklarnn gvenliini salamak 2.Rumeli fetihlerini kolaylatrmak 3.Bizansn Anadolu ve Rumeli arasndaki balanty kesmesini nlemek 4.Bizansn Avrupallar , Anadolu Beyliklerini ve ehzadeleri kkrtmasn nlemek 5.Hz. Muhammed in (sav) hadisi 6.Boazlardan geen ticaret yollarnn gvenliini salamak 7.Hristiyan dnyasnn doudaki en gl kalesini ortadan kaldrmak.

stanbulun Alnmasn Geciktiren Sebepler= 1.Bizans siyaseti 2.Rum atei(Grejuva) 3.Avrupann yardm 4.Gl surlar Fetih in Yaplan Hazrlklar= 1.Kahraman oullar etkisiz hale getirildi 2.Y.Beyaztn yaptrd Anadolu hisarnn karsna Rumeli hisarn yaptrd 3.Avrupadan gelebilecek tehditlere kar tedbirler ald 4.Byk toplar(ahi) ve havan toplar yaptrd. 5.400 paralk bir donanma oluturdu Fethin Trk tarihi Asndan nemi (Sonular)= 1.Osmanl Devleti imparatorluk oldu 2.stanbul bakent oldu 3.Devletin gc ve otoritesi artt 4.Trklerin, Balkanlarda ilerlemesi kolaylat 5.Boazdan geen ticaret yollar Osmanlnn eline geti 6.Anadolu ve Rumeli topraklarnn gvenlii saland 7.Denizcilie nem verildi 8.Osmanl devlet ynetiminde deiiklikler oldu 9.Boazlarn savunulmas kolaylat Fethin Dnya Tarihi in nemi= 1.Fetihte kullanlan toplarn ,Avrupa da rnek alnmasyla Dere beylik (feodalite) ykld. Krallklar glendi 2.pek yolunun ele gemesiyle Avrupa yeni yollar aramaya balad(corafi keifler) 3.Bizanstan kaan bilim adamlar talya ya giderek Eski yunan ve Roma kltrn canlandrarak Rnesansn domasna n ayak oldular. 4.Bizans(Dou roma) sona erdi 5.Orta a bitti, yeni a balad 6.Ortodokslar, Osmanl himayesine alnarak Avrupa Hristiyan birlii bozuldu #Srplarn dmanca hareketleri ve stanbulun gvenlii iin Srbistan alnd (1459) # Mora halknn yardm istemesi zerine Mora alnd# Arnavutluk(1479), Eflak(1462), Bodan(1476), Bosna ve Hersek (1466) alnd

Osmanl_ Venedik Sava(14631479)= Osm. Devletini Ege ve Akdeniz de ki fetihleri sebebiyle balayan sava 16 yl srd.1479 da yaplan antlama ile ilk defa Venediklilere kapitlasyon (ayrcalk) verildi. Ama ticareti canl tutmak ve Hristiyan birliini bozmakt. #Ege adalarnn birou alnd. #1480 de Otranto alnd. #Candar oullar alnrken, Karaman oullar etkisiz hale getirildi.

Otlukbeli Sava(1473)= Fatih ile Akkoyunlu hkmdar Uzun Hasan arasnda oldu. U. Hasann Karaman oullarn desteklemesi, Venedikle i birlii yapmas, Fatihten Sinop ve Trabzonu istemesi ve Anadolu zerinde ki egemenlik nedeniyle balayan sava Osmanllar kazand. Akkoyunlu devleti yklrken yerine Safevi devleti kuruldu. # 1461 Trabzon Rum imp alnd. #1475te halkn yardm istemesi zerine Krm alnd. Karadeniz, Trk gl olurken Karadeniz ticaret yollar ele geirildi. #Hicaz su yollar yznden Memluklularla ara bozuldu. # Kanunname_i Ali Osman hazrland.Bu Osm.nin ilk anayasas niteliindedir.

***2.BEYAZT(1481_1512)*** #Kardei Cem ile giritii taht kavgas nedeniyle dnemi snk gemitir. #Memluklular ile 6 yl sren savalar yapld #Venedik ile yaplan deniz sava kazanld #ahkulu isyan bastrld #Cem olay nedeniyle Endls (ispanya) Mslmanlarna yardm yaplamad #ii tehlikesi karsnda pasif kalmas nedeniyle oullar arasnda taht kavgas balad***YAVUZ SULTAN SELM(1512-1520)***aldran Sava(1514)=SEBEP= ah smailin Anadoluda ii propagandas yapmasn nlemekSONULAR= 1.ii tehlikesi azald 2.Dulkadir oullar alnd, Ramazan oullar Osmanllara baland 3.Dou ve Gneydou Anadolu aln.4.Osmanllar ile memluklular komu oldu. #Yavuz Anadoluda siyasi birlii yeniden kurdu.

Mercidabk (1516) ve Ridaniye(1517)Savalar= SEBEPLER=1.Yavuz un btn slam dnyasnn lideri olmak istemesi. 2.Dulkadiroullar nn ortadan kaldrlmas, Ramazanoullar nn Osmanllara balanmas. 3.Memluklarn ah smail ile ittifak yapmas. 4.Msr n ve Baharat yolunun nemi. 5.Memluklarn Osm. ehzadelerini korumalar.SONULAR=1.Suriye, Hicaz, Msr ve Filistin alnd. 2.Halifelik Osmanllara geti. 3.Venedikliler Kbrs iin dedikleri vergiyi Osmanllara demeye baladlar. 4.Baharat yolu Osmanllara geti.

***KANUN SULTAN SLEYMAN(1520-1566)*** #Canberd Gazali, Ahmet Paa, Baba Znnun ve Kalenderolu isyanlarn bastrd. Batdaki Gelimeler=Bat politikas=Avrupa Hristiyan birliini bozmak.#Belgrad n fethi ile(1521)nemli bir s elde edildi ve Orta Avrupa nn yolu ald.Moha Meydan Sava(1526)=SEBEPLER=1.Fransa kral Fransuva y kurtarmak.2.Avrupa daki ittifak paralamak.SONULAR=1.Macaristan alnd. 2.Fransuva kurtarld.

1.Viyana Kuatmas(1529)=Avusturya kral Ferdinand n Budin i almas zerine yapld. Ancak Viyana alnamad. nk; 1.Ar toplar getirilmedi. 2.Erzak azalmt. 3.k yaklamt.

Alman Seferi (1532)=Ferdinand n Budin e saldrmas zerine yapld. Kimse karsna kamad.1933 de stanbul ant yapld. Buna gre Avusturya kral protokol bakmndan Osmanl sadrazamna eit saylacakt.#Bu anlama ile Avusturya Osmanl stnln kabul etmi oldu.#1566 Zigetvar seferi Kanuni nin son seferidir. Kapitlasyonlar 1535- AMA=Avrupa Hristiyan birliini paralamak En nemli madde: Anlama iki hkmdar sa kald srece geerli olacakt. Bylece Kanuni elinde nemli koz bulundurmu oldu.Doudaki Gelimeler=ran a 3 sefer yapt.Sonunda1555 ylnda Amasya ant imzaland. Bu ran ile yaplan ilk resmi anlamadr.

Denizlerdeki Gelimeler-Rodos un Fethi(1522)= Rodos daki ovalyelerin Msr. Anadolu. Suriye arasn daki ulam engellemeleri zerine Rodos alnd.#Cezayir i Barbaros hayrettin alarak Osmanllara verdi.

Hint Deniz Seferi=SEBEPLER =1.Portekizlilerin Baharat Yoluna hkim olmak istemeleri.2.Portekizlilerin Mslman tccarla zarar vermeleri.3.Hint Mslmanllarnn Osmanl dan yardm istemesi.4. Portekiz ve spanya nn Hristiyanl yaymak istemeleri.# Birinci seferi Sleyman Paa kinci seferi Piri Reis nc seferi Murat Reis drdnc seferi Seydi Ali reis yapt.SONULAR=1.Osmanl bu seferlere gereken nemi vermedi.2.Osmanllar karadan destek alamad.3.Osm. donanmas Hint Okyanusu ve Portekizliler karnda zayf kald.4.Yemen, Aden, Sudan, Habeistan alnd.5.Osmanl ve Portekiz zayflarken buraya nce Hollanda sonra ngiltere yerleti.

***2.SELM(1566-1574)***Sokullu Dnemi=kinci Selim elenceye dkn olduundan btn devlet ilerini Sokullu Mehmet Paa yapt. Bu yzden bu dneme Sokullu dnemi denir. Kbrs n Fethi(1571)=Dou Akdeniz in gvenlii iin alnmas gerekiyordu. Sokullu Hallarn birlee bilecei endiesi ile kar kt. Kbrs n fethi ile Dou Akdeniz in gvenlii saland. nebaht Deniz sava na yardmc oldu.

nebaht Deniz Sava(1571=Sebebi Kbrs n fethidir. Karada ok baarl olan Mezzinzade Ali paa nn denizdeki beceriksizlii yznden ilk byk yenilgimizi (denizlerdeki) aldk.Svey Kanal Projesi-Bu kanal alsayd Osmanl devleti dou denizlerine alacak, Baharat Yolu canlanacakt. Ancak ilgisizlik yznden gereklemedi.Don. Volga Kanal Projesi: Bu nehirler birletirilirse, Osmanl donanmas Hazar Denizi ne geebilecek, Rusya nn gneye inmesi engellenecek, ran kuzeyden kontrol edilecek, Asya Trkleri ile iliki kurulabilecekti. Ancak proje Rus saldrlar, Krm hannn ihaneti ve ilgisizlik yznden gereklemedi.

OSMANLI DENZ MPARATORLUUORHAN GAZ (1324-1362): Osmanllarn denizcilik deneyimleri olmamasna ramen kk gemilerden oluan bir donanma kurarak Marmara Denizi'ne aldlar. Bu dnemde Osmanllar snrlarna katt Karesi Beylii donanmasndan faydalandlar.YILDIRIM BEYAZID (1381 -1402): Zamannda Gelibolu'da tersane ald ve Gelibolu donanmann ss oldu.FATH SULTAN MEHMET (1451-1481):Karadeniz kylarnda gvenliin salanmas ve Karadeniz ticaret yollar zerinde gvenliin kurulmasn istiyordu. Bu amala; 1459'da Cenevizlilerden ticaret kolonisi olan Amasra'y ald. 1460'ta Kastamonu ve Sinop civarnda hkm sren Candaroullar Beylii'ni Osmanl topraklarna katt. 1461'de Trabzon Rum Devleti'ne son verdi ve Trabzon'u ald. 1477'de Krm Hanl'n Osmanl Devletine balad.UyarKrmn alnmas ile Karadeniz bir Trk Gl haline geldi. Dou ticaret yollar (pek Yolu) gvenlik altna alnd.

II.BEYAZID(1481-1512):Karadeniz'in kysnda bulunan Killi ve Akkerman kalelerinin alnmasyla hem Tuna Nehrinin girii kontrol altna alnd hem de Krm'la karadan balant saland. Bu dnemdeVenediklilerden nebaht, Modon ve Koron kaleleri alnd.YAVUZ SULTAN SELM (1512-1520):Osmanl donanmasn bytt. Yavuz Sultan Selim'in Msr'a ynelik kara harekatnda Trk Donanmas byk lojistik destek salamtr. Yavuzun baarlar ve Osmanl mparatorluu'nun Kuzey Afrika'da bir g merkezi haline gelmesi, Akdeniz'de bamsz olarak faaliyet gsteren Trk ve Mslman denizcileri Osmanl Devleti ile kaynatrmtr.

KANUN SULTAN SLEYMAN (1520 -1566):Rodos adas fethedildi (1522). Rodos'un fethiyle Suriye ve Msr ticaret yolunun gvenlii saland. Kanuni Avrupallarn Barbaros dedikleri Hzr Reis'i stanbul'a davet etti ve onu Kaptan- Derya olarak donanma kornutanlna atad (1533). Bylece onun ynetiminde olan Cezayir Osmanl ynetimine geti.Girit adas 24yllk bir kuatmadan sonra 1669 da alnd.Sinop Baskn=Ruslar tarafndan yaplan basknla Krm Sava balad. (1853)Savan sonunda Paris ant. yapld.(1856)Bu antlama ile Osmanl Avrupa Devleti sayld. Topraklarnn btnln Avrupa salayacakt.(Osmanl nn ne kadar gsz olduu grlyor.) Rusya ve Osmanl Kara Deniz de donanma bulunduramayacakt.(Osmanl savata kazanm, masa banda kaybetmitir.)

eme Baskn=1770 de Ruslar eme deki Osmanl donanmas yaktlar. Bu olayda sonra Baron de Tott donanmay iyiletirmeye almt.(Yabanc Uzmanlar) Cezayirli Gazi Hasan Paa Tersane Hendesehanesi yani Deniz Harp okulunu kurdu. Daha sonra Mhendishane-i Bahri Hmayun kuruldu. Mehter: Pek ulu anlamna gelir. Her gn padiahn olduu yerde, yats namazndan nce, sabah namaz ncesinde vs. nevbet vurulurdu.II.Mahmut mehterhaneyi kaldrarak mzkay Hmayun- kurdu. Mehter askerimizi cotururken dman askerimizi korkuttu. brahim Mteferrika: Aslen Macardr. Sait elebi ile Osmanlda ilk matbaay at. Levni: Minyatrleri ile tannmtr.

Yabanc Seyyahlar Nelerden Etkilendiler -Bayram geleneklerinden -Temizliklerinden, hamam kltrnden -ocuk sevgisinden -Kahve kltrnden -ki, kumar gibi alkanlklarnn olmadndan -Sava zelliklerinden -Hayvan Sevgisinden -Ev dekorasyonundan -iek Sevgisinden -Yemek kltrnden

YENLKLER VE OSMANLI DEVLET *lk resmi gazetede atamalar, mahkeme kararlar, padiahlarn icraatlar yer alyordu. Devlet memurlarnn okumas istenmitir. *lk zel gazeteyi bir ngilizin karmas tamamen ekonomikti. *lk demiryolu zmir-Aydn arasna yapld. Nfus fazla, ticari potansiyel yksekti. Ayrca ngiliz sanayisinin ihtiya duyduu hammadde boldu. *Her ynden geri kaldmz iin teknik elemanlar, subay ve retmenleri Avrupadan getirdik. *Savalardaki baarszlk nedeniyle ilk slahatlar hep askeri alanda yaplmtr. *Yurt dna kan ilk padiah Abdlazizdir. Etkilendii iin lkede teknik okullar ald. Demir yollarna ve deniz kuvvetlerine nem verildi.

***LALE DEVR(1718-1700)***Pasarofa Ant. ile balar, Patrona Halil isyan ile sona erer. Padiah 3. Ahmet, sadrazam Nevehirli damat brahim Paadr. Lale Devri Islahatlar=1.ilk matbaa ald.(brahim mteferrika(Sait elebi) 2.lk iek as yapld. 3.ilk itfaiye tekilat (tulumbaclar) kuruldu. 4.Kt, ini, kuma fabrikas kuruldu. 5.tercmeler yapld. Ktphaneler ald. 6.Yurt dna geici eliler gnderildi.#Matbaaya dini eserler basmamak artyla izin veridi. nk hattatlarn tepkisinden ekinildi. Matbaa batdan alnan ilk teknik aratr. Matbaada ilk baslan eser Vanl Mehmet Aann Vankulu Lugat dur. Lale Devri Patrona Halil isyanyla sona erdi. ***1. MAHMUT(1730-1754)***#lk defa Avrupa dan subay getirilerek askeri alanda yenilemeye nem verildi.(Kont De Bonneval Humbarac Ahmet Paa)#Mhendishane-i Berri Hmayun(kara mhendishanesi) ald. ***DURAKLAMA DNEM(1579-1699)***Duraklamann Sebepleri=1.Ynetimin bozulmasa.Sancak sisteminin kaldrlmasb.Divana nem verilmemesic.Rvet ve adam kayrma2.Ordunun bozulmasa.Tmar sisteminin bozulmasb.Kap kulu ocann bozulmas3.Maliyenin bozulmasa.Tmar sisteminin bozulmas ile tarm gelirlerinin azalmasb.Kap kulu askerlerinin saysnn artmasyla hazineden daha ok parann kmasc.Savalarn uzun srmesi, ganimetin azalmas4.Eitimin bozulmas5.Devletin yapsa.Deiik milletleri bir arada tutmann zorluub. isyanlarDuraklamann D Nedenleri=1.Devletin doal snrlara ulamas2.Gl devletlere komu olunmas3.Ticaret yollarnn deimesi4.Kapitlasyonlarn olumsuz etkisi5.Batdaki gelimelerin takip edilmemesi ***3.MUSTAFA(1754-1774)***#Avrupa dan subay getirildi. (Baron De Tot).#Donanmamz eme de yanmas zerine Mhendishane-i Bahri (Deniz) Hmayun ald. ***1. ABDLHAMD(1774-1789)***#Askeri alanda batlamaya devam edildi. ***3.SELM(1789-1807)***1.Nizam- Cedit adnda bir ordu kuruldu.2.ran- Cedit hazinesini kurdu.3.Srekli elilikler ald.(Avrupa da).4.ilk devlet matbaas ald.5.Yerli mal zendirilmeye alld.6.Yeni erilere eitim zorunluluu getirildi.7.Vezirleri seme hakk padiaha ve sadrazama brakld. #Nizam- Cedit=Hem yaplan yeniliklere hem de kurulan orduya verilen isimdir. #Bu dnem Kabak Mustafa isyan ile sona erdiII.MAHMUT DNEM ISLAHATLARIA-Ynetim (dari) Alanda1-Divan kaldrlarak nazrlklar (Bakanlklar) kuruldu2-Msadere (El koyma) gelenei kaldrld. .(zel mlkiyet ve miras haklar geliti.)3-eitli meclisler ald.B-Askeri Alanda1-Sekban- Cedit Oca kuruldu.(Yenierilerin tepkisi zerine kaldrld.)2-Ekinci Oca kuruldu.(Yenierilerin tepkisi zerine kaldrld.)3-Yenieri Oca kaldrld.(Vaka-y Hayriye) Bu olayla yeniliklerin nndeki en byk engel kaldrld. Padiahn otoritesi artt.4-Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusu kuruldu.C-Sosyal Alanda1-Klk- kyafette dzenleme yapld.(Devlet memurlarna fes, pantolon ve ceket giyme zorunluluu getirildi. Ama memurlar halktan ayrabilmekti.)2-lk nfus saym yapld.(Yalnzca erkekler sayld. nk ama vergi verecekleri ve askere gidecekleri tespit etmekti.)3-Posta tekilat kuruldu.D-Eitim Alannda1-lkretim zorunlu oldu (Yalnzca stanbulda)2-dadi (Lise) ve Rdiyeler (Orta okul) ald.3-Harbiye ve Tbbiye ald.(Tbbiye ordunun doktor ihtiyacn karlamak iin ald)4-Avrupaya renci gnderildi.(Avrupadaki gelimeleri takip etmek amacyla gnderildiler fakat ou oradaki siyasi atmosferden etkilendiler ve siyastci,gazeteci,air oldular.)5-Takvim-i Vakayi isimli ilk resmi gazete karld.*Trkiyede ilk gazete 1795 ylnda Franszlar tarafndan karlan Haber Bltenidir.*Trke yaynlanan ilk gazete bir ngilizin kard Ceride-i Havadistir.*Trkler tarafndan karlan ilk gazete (Agah Efendi inasi) Tercman- Ahvaldir.

TANZMAT FERMANI (1839) Msr ve Boazlar sorununun zmnde Avrupann desteini alabilmek iin ilan edildi. Padiah I.Abdlmecit, Sadrazam Mustafa Reit Paadr.1-Kanun nnde herkes ETTR.2-VERG kiilerin kazancna gre alnacak.3-RVET ve iltimas kaldrlacak.4.ASKERLK ileri belli bir dzene gre yaplacak.5-KANUNUN stnl kabul edilecek. Yukarda baz maddelerini verdiimiz Tanzimat Ferman; mutlakyetin gcn snrlandrmtr ve ilk kez bu ferman ile Osmanl Devleti hukuk stnln kabul etmitir. Bu durum demokratikleme yolunda atlm en nemli admlardan birisidir. Ancak Osmanl halk Tanzimat Ferman ile ynetimde sz sahibi olamamtr. ISLAHAT FERMANI (1856) Avrupal devletlerin basksyla ilan edilen ferman,Tanzimat Fermannn geniletilmi halidir.Bu fermanla aznlklar,Mslman halktan daha ayrcalkl hale geldiler.Demokratik hareketi saylmasnn nedeni btn Osmanl halknn can,mal ve namusunun korunmas ve kanun nnde eit saylmalardr. Avrupa devletleri bu fermanla i ilerimize karmaya baladlar.I.MERUTYET 1876 ylnda 2. Abdlhamit Jn Trklerin basksyla 1. Merutiyeti ilan etti. Jn Trkler Meclisi aarak yabanc devletlerin i ilerimize karmasn nlemek istiyorlard. lk anayasamz Kanun-i Esasi Mithat Paa ve arkadalar tarafndan hazrland. Ancak 2. Abdlhamit 93 Harbini (187778 Osm.-Rus Savan) bahane ederek Merutiyete son verdi.

II.MERUTYET1908 ylnda ttihat ve Terakki Partisinin abalaryla 2. Merutiyet ilan edildi. 13 Nisan 1909 da merutiyet kartlar stanbul da 31 Mart isyann kardlar. Bu isyan Hareket Ordusu tarafndan bastrld.16 Mart 1920de stanbulun igali ile Osmanl Meclisi Meclis-i Mebusan kapatldZRAAT BANKASIMemleket sandklar kuruldu. Yolsuzluklar zerine Menafi sandklarna dntrld. 1888de Ziraat Bankas kuruldu. *Trklerde zengin kimse olmadndan banka ile uraan, parasn bankaya yatran olmad. Paraya ihtiyac olan da tefecilerden alyordu. Ziraat bankas iftiyi tefecilerden kurtarmak amacyla kuruldu.

:Kurulu Dnemi1453.1579(Sokulunun lm) :Ykselme 15791699(Karlofa Ant. ) :Duraklama 1699-1792 (Ya Ant.) :Gerileme 1792-1922 :Dalma 4.NTE:ZAMAN NDE BLMKAZANIMLAR:lk uygarlklarn bilimsel ve teknolojik gelimelere katklarna rnek verir.Yaznn kulanm alanlar ve bilgi aktarmndaki nemi Trk-slam bilim adamlarnn bilimsel geliim srecine katklar.Rnesans ve Reformla balayan gelimelerin gnmze etkisi.Tarihsel srete dnceyi ifade etme ve bilim zgrlklerini bilimsel gelimelerle ilikilendirir.BLNMES GERKEN KAVRAMLAR:-a -Keif -Milat Uygarlk - Bulu -Bilim

Yeni Bulular= (Tekerlek,barut,mum,mrekkep,cam,yaz)Kt, Barut, Pusula ve Matbaa Talas Sava (751) ile Mslmanlara, Hal Seferleri ile de Avrupa ya geti. BULULARIN SERVENnsanlarn, avladklar hayvanlar kesip paralamak, kemikleri krmak iin akllar ve talar kullandklar zamandan beri bu aletlerde srekli devam edecek bir gelime, teknolojik gelimeler balan bulunuyordu.CAM: Camn hammaddesi kumdur. Kumun yapsnda bulunan silisyum dioksit, yksek scaklkta erir. Camn dayankl olmasn salamak, yumuakln artrmak ve renk katmak iin eitli maddeler katlr.Evlerde kullandmz cam eyalarnn dnda yeni yaplan i merkezlerinin birounun d yzeyleri de cam bloklarla kaplanmaya balanmtr. Camn hafif olmas ve aydnl salamas yannda estetik olmas da kullanm alann geniletmitir.Mezopotamya'da bulunan ilk cam rneklerinin tarihi M 3. yzyla dayanr. M 1000 yllarnda Msrllar cam elde etmeyi baardlar. Suriyeli cam ustalar "Cam fleme Teknii'ni kullandlar.Trklerde cam sanat Seluklularla beraber balad ve stanbul'un alnndan sonra Osmanl dneminde geliti. stanbul ve evresinde 14. yzyln balarnda "em-i Blbl" ad verilen bir cam eidi yaplmaya baland. Trkiye'de ilk cam fabrikas 1934 ylnda Paabahe'de kuruldu.em-i Blbl: Anadolu atlyelerinin kard bir rndr. Bu teknik, modern cam endstrisinin ilerlemi yntemlerinin bile geleneksel ustalarn almalarn geemedii bir tekniktir.

MREKKEP: Gnmzden yaklak yedi bin yl nce Mezopotamya'nn verimli topraklarnda tarmn gelimesiyle yazl kaytlar tutma zorunluluu ortaya kt. Babiller ve Msrllarn balangta kullandklar yazma arac basit akmak ta iken, bunun yerini ucu yontulmu ubuk ald. M 1300'e doru inliler ve Msrllar kandillerde aydnlatmadan oluan isi su ve bitki zamklaryla kartrarak hazrlanan mrekkebi buldular.lk alarda kullanlan mrekkep, parmen zerine yazmak iin deriye iyice sinen ve silinmesi kolay olmayan, zel dayankl bir mrekkepti. Bu mrekkep, bugnde birok mrekkeplerin yapld gibi maz soyundan (mrekkep kozas) demir slfattan ve reineden (ya da Arap zamkndan) yaplrd. Eski mrekkebin nemli bir zellii, yaznn renginin yazarken ok soluk olmas ve daha sonra kendi kendine kararmasyd. Gnmzde kullanlan mrekkep de ise iine boya katlmasndan dolay byle bir durum yaanmyor dolaysyla yazan kiinin de okuyan kii kadar iyi grebilmesini salyor.

TEKERLEK: Tekerlek btn alarn en nemli mekanik icaddr. Makinelerin ounda, saatlerde, yel deirmenlerinde, buhar makinelerinde ayrca otomobil, bisiklet gibi tatlarda tekerlek ve tekerlek ilkesine dayanan dili ve arklar vardr.Kesile aa ktklerinin yuvarlanmasnn grlmesi tekerlein atas saylr. En eski tekerlek yaklak 5000 yl nce Mezopotamya'da yaplmtr. mlekilerin topra ekillendirmede yardmca bir ara olarak kullandklar tekerlein arabalara taklmas ulamda kkl bir dnme neden oldu. lk tekerlek kaln kalaslarn, yan yana getirilip tutturulduktan sonra yuvarlak biimde kesilmesiyle elde edilen disklerdi. M 200 ylnda parmakl (ispitli) tekerlek icat edildi. Parmaklklar deri ya da metal eritle salamlatrld. Bylece ilk lastikler ortaya kt. Zamanla sabit bir dingilin evresinde dnen tekerlekler yapld.

MUM: Gnmzden yaklak 2000 yl nce ortaya kt. Mum evresi balmumuyla ya da don yayla sarlm bir fitilden oluur, yaklan fitilin alevi balmumunun ya da don yann bir blmn eritir; bylece fitil srekli yanarak k saar. Bu bakmdan mum, kullanlmas daha kolay bir ya lambasdr.Ya lambalar ve mumlar gazyayla aydnlatmann yaygnlat 19. yzyla kadar balca yapay k kaynaklar olmay srdrdler.BARUT: inliler tarafndan bulunmutur. Daha sonra Trkler vastasyla inlilerden Mslman Araplara gemitir. Hal Seferleri srasnda Avrupallar barut yapmay Mslmanlardan rendiler Barut sayesinde top, tfek gibi ateli silahlar yapld.Fatih Sultan Mehmet'in stanbul surlarn ykabilecek toplar yaptrmas, Avrupa krallarnn iine yarad. Krallar byk toplar sayesinde sz geiremedikleri derebeylerin atolarn yktlar, bylece Avrupada derebeylerin egemenliklerine son veren krallar siyasi glerini artrdlar.Ateli silahlarda kullanlan barut yol yapmnda, maden karlmasnda da kullanlmaktadr.

SZ UAR YAZI KALIRGnmzden yirmi bin yl nce maara duvarlarna izilen hayvan resimleriyle balayan insann iz brakma tutkusu, alt bin yllk bir gemii olan yaznn ortaya karlmasnda atlan ilk admlardr.Tarih, insann yazy bulmasyla balad. Konuurken karlan seslere bir takm iaretler karlk olabilirdi.lk yaz nesneleri gsteren resimler eklindeydi. Konuma dilini yaz diline evirmeyi baaran Smerler dnceyi ve tarihi gelecek kuaklara brakma yntemini bulmu oldular. Smerlerin kil tablet zerine yazdklar harflerin biimi iviye benzedii iin bu yazya ivi yazs ad verildi. ivi yazsn Babil ve Hitit gibi uygarlklarda kullanmlardr.Eski Msrllarn kulland resimli yazya "hiyeroglif denir. Bu yazda harfler resimlerle ifade edilir. Hiyeroglif yazlar yalnzca duvara ve antlara yazlrd.Gney Amerika uygarl olan nkalar "Khipu ad verilen dmlerden oluan ip demetlerinden yararlanyorlard. Khipu"lar saysal kaytlar tutmak iin kullanlmakta her ip farkl renkte ve farkl dm eklindeydi.Fenikeliler yazy eitli harflerle anlatarak ilk alfabeyi icad ettiler. Bu alfabe Yunanllar ve Romallar tarafndan da gelitirilerek Latin Alfabesi oluturulmutur.Gutenberg ise yazy daha seri bir ekilde kopyalayan bir matbaa gelitirmitir. (1457)

Osmanl Devleti'nde Kt ve MatbaaDnya'da bilinen ilk matbaa Budizm'in Japonya'da yaylmas iin inliler tarafndan kullanlmtr.Asya'da yer alan Uygurlarn da matbaaclk faaliyetine balamalarnda komular olan in etkili olmutur.Matbaann balangcnn tam olarak bilinmemesine ramen modern matbaay 15. yzyln ortalarnda Alman matbaac Johanne Gutenberg yapmtr.Matbaann Osmanl Devleti'nde kullanlmas 18. yzylda gereklemitir. Ancak Osmanl Devleti'nde yaayan Musevi ve Ermeni aznlklar matbaay kullanarak kendi dillerinde kitaplar basmlardr.1727'de ilk Trk matbaas kurulana kadar Trke kitap baslmamtr.Osmanl Devleti, Lale Devri'nde Bat'nn ilerleyiini takip etmek iin Avrupa lkelerine elilikler am ve konsoloslar atamtr. Bunlardan biri olan ve Fransa'ya eli olarak atanan 28 Mehmet elebi'den, Fransa'nn uygarlk, eitim, asker alandaki gelimeleri takip ederek rapor etmesi istenmitir. 28 Mehmet elebi'nin olu olan Said Mehmet Efendi, gelimenin eitimden kaynaklandna ve bunun iin matbaann gerekli olduuna inanmtr.Osmanl Devleti'nde Trk matbaaclnn ortaya kmasnda nemli ahsiyetlerden biri brahim Mteferrika'dr. brahim Mteferrika nemli bir diplomat olmasna ramen zellikle yaymc kiilii ile tannmtr. 1719 ylndan itibaren matbaaclkla ilgilenen brahim Mteferrika, 1726 ylnda Matbaann Gerekleri adl bir dilekeyle dnemin sadrazam Nevehirli Damat brahim Paa ile eyhlislama bavurdu. Ancak sadece din d kitaplarn basm iin izin alabildi. 1727 ylnda da Sait Efendi ile birlikte ilk Osmanl matbaasn kurdu.

Matbaann Osmanl Devleti'ne ge gelmesinin nedenleri;1. Din tutuculuk, 2. Teknik nedenler,3. Toplumun hazr olmamas,4. Hattatlk mesleinin yaygn ve geleneksel bir ura olarak etkin olmasdr.

LK ADA YETEN BLM ADAMLARI VE BLMSEL ALIMALARIAnadolu'da yetien bilim adamlarna baktmz zaman;-Teodorus, kilit ve anahtar bulmutur.- Hipokrat, tbbn temellerini atmtr.- Heredot, tarihin babas saylmaktadr.- Demokritus, atom szcn gnmz anlamda ilk kez kullanmtr.-Anaksogaros, ilk astronom olarak kabul edilmektedir.

Yunanistan'da yetien bilim adamlar;- Homeros, Yunanistan'n gelenek ve greneklerini, inanlarn ele ald "lyada ve Odysseia" destanlarn yazmtr.- Hesiados, Yunanistan'da nl bir air olup, "Tanrlarn Douu, ler ve Gnler" adl eserleriyle nemli bir kiiliktir.Hellenik dnemde yetien baz bilim adamlar Pisagor, Platon, doksos, Aristo, Zenon, Arimet'tir.- Pisagor, bugn "Pisagor teoremi" olarak bildiimiz "Bir dik genin dik kenarlarnn karelerinin toplam, hipotensn karesine eittir" ifadesini ortaya koymutur.- Arimet, suyun kaldrma kuvvetini bulmutur. Bu bulu gnmzdeki gemilerin yaplmasna temel tekil etmitir.Roma dneminde yetien bilim adamlar, Menelaus, Batlamyus, Dioscorides, Galen, Diafantos'tur.- Menelaus, gnmzde "Menelaus teoremi" olarak bilinen dzlem ve kresel genlere dair teoremi ortaya koymutur.- Batlamyus, astronominin sentezini yapm, geometrik bir sistem kurmutur. Yerin kresel olduunu ve evrenin merkezinde ve hareketsiz olduunu savunur. Batlamyus'un "Corafya" adl eseri nldr.

ORTA CADA BLMOrta a slam Dnyasnda Bilimsel Faaliyetlerslam kltr ve bilimsel faaliyetler, farkl kltrlerin etkisiyle ekillenmitir. Harezmi, Biruni gibi bilim adamlar Hindistan, ran ve Bizans gibi kltrlerden etkilenmitir.slam dnyasnda, devlet adamlarnn bilimsel faaliyetleri desteklemesi sonucu bilimse gelimeler salanmtr. slam topraklarnda bilim evleri ve gzlem evleri grlmektedir. Bu; dnemde astronomi, matematik, fizik, kimya, biyoloji, corafya, tp, teknik ve tarih alanlarnda nemli bilimsel almalar grlmektedir.slam kltr, snrlarn genilemesi ile birlikte geni alanlara yaylmtr. Mslmanlarn Avrupa'ya gemesi ile slam kltr Avrupa'ya yaylmtr. bn-i Sina, Biruni, Farabi, Harezm gibi bilim adamlarnn eserleri, Latinceye evrilmitir. Avrupallar, slam devletlerinde medreseleri rnek alarak, niversiteler kurmulardr.Orta a Avrupasnda zgr dnce ortam ve bilimsel almalar yokken, slam dnyas aydnlanma an yayordu. Bilimsel almalar en st seviyedeydi.

TRK SLAM DEVLETLERNDE BLM VE BLM ADAMLARIMatematik alanndaHarezm, Abdlhamit bn Trk, mer Hayyam, Nasirddin-i Tusi gibi bilim adamlarnn almalar grlr.Nasiruddin-i Tusi, "Kesenler Teoremi" adl eseriyle Trigonometrik almalara yer vermitir. Kenar a bantsn bulmutur.mer Hayyam, cebir konusunda nc derece denklemlerin zmne katkda bulunmutur. Celali takvim adyla bilinen takvimi hazrlamtr.

Tp alanndaZehravi, bn-i Rd, bn-i Sina, bn-i Nefis gibi bilim adamlarnn almalar grlr.bn-i Sina, tp alannn yannda felsefe, astronomi, matematik, fizik, kimya gibi alanlarda da almalar yapmtr. "Kanun" adl eserinde hekimlik, ilalar, cerrahi yntemler hakknda bilgi verir Onun bu eseri Avrupa'da ders kitab olarak okutulmaktadr.Zehravi, cerrahi alannda nemli bir yere sahiptir. "El-Tasrif adl eseri, Avrupa'da Latinceye evrilerek Oxford niversitesinde okutulmutur.

Astronomi alanndaFergani, Beyruni, Bitruci, Ulu Bey, Battani gibi bilim adamlarnn almalar grlr.Ulu Bey, Semerkant'ta medrese ve gzlemevi, bilimsel almalarn gelimesinde etkili olmutur. Bu medrese ve gzlemevinde Ali Kuu ve Kadzde-i Rumi gibi devrin nemli bilim adamlar almalar yapmtr. "Ulu Bey Zici" adl eseri astronomi konusunda nemli bilgiler vermektedir.Biruni, "Mesud'un Kanunu" adl eserinde nemli astronomik bilgiler vermitir.

Fizik alanndaFarabi, bn-i Sina ve bn'l Heysem gibi bilim adamlarnn almalar grlr.Farabi, "Boluk zerine" adl yazm olduu eserinde doada boluu kabul etmez. Aristo fiziinin yetersiz olduunu ortaya koymutur. slam devletlerindeki bilimsel gelimeler, Seluklular zamannda devam etmitir. Trk-slam devletlerinde bilgin, filozof ve sanatkrlar yetimitir. Bu dnemde Badat'ta kurulan Nizamiye Medreseleri, bilim ve kltr hayatnn canlanmasnda etkili olmutur.

ORTA A VE YENA AVRUPASINDA BLMKavimler g ile birlikte Avrupa'da Hristiyanlk geni alanlara yaylmtr. Bu dnemde ortaya kan kiliseler ekonomik, siyasi ve dini gleri ellerinde toplamlardr. Bilimsel ve aklc dnceyi reddederek kiisel dnceyi yasaklamlardr. Kutsal kitaplar olan ncil'i kendi karlar dorultusunda yorumlayarak halk yanl bilgilendirmilerdir.skenderiye Ktphanesi'ni yakm, eitli bilim adamlarn idam ettirmilerdir. Aforoz (dinden atma) Endljans (Gnahlarn atfedilebilecei belge) gibi yetkileri kullanarak siyasi bir g salamlardr.Yeni adaki bilimsel almalarda etkili olan gelimeler:Orta an sonlarna doru, insan ve doa sevgisinin n plana kmas ile birlikte eski Yunan ve Helen uygarlklarnn incelenmesi sonucu bilimsel almalar balamtr.Yeni a Avrupasnda bilimin ortaya kmas ve gelimesinde etkili olan barut, pusula, kt ve matbaa Hal Seferleri ile birlikte Avrupa'ya gemitir.

BarutBarutun ateli silahlarda kullanlmasyla birlikte Orta a Avrupasndaki Feodalite (Derebeylik) sistemi zayflarken, merkezi krallklar g kazanmtr. Bu durum Avrupa'nn siyasi yapsn deitirmitir.KtKt, uygarlama yolunda icat edilmi en nemli bululardan biridir. lk olarak Msrllar "papirs" adn verdikleri bitkilerin zerine yazlar yazmlardr. Mezopotamyallar kil tabletlere, inliler ipekli kuma zerlerine yazmlardr.inliler bu kumalarn ok pahal olmasndan dolay, aray ierisine girerek kd icat etmilerdir.Kdn kullanlmas ile birlikte Avrupa'da ve dnyada kltr aktarm salanmtr. Avrupa'da bilimsel almalarn yapld "Aydnlanma Dnemi" balamtr.Matbaalk olarak in'de kullanlan matbaa, Uygur Trkleri tarafndan gelitirilmitir. Gnmz modern anlamdaki matbaay Jan Gutenberg ortaya koymutur.Matbaa sayesinde yazlm olan eserler oaltlarak geni kitlelere hitap etmitir. Matbaa uluslararas kltrel etkileimin yaanmasnda nemli bir yere sahiptir.

PusulaPusula, insanlarn yn bulma aracdr. lk olarak inde grlen bu icat, mknatsl talardan yaplmt. Kristof Kolomb, pusulann sapma asn hesaplam ve gnmz modem pusulasnn yaplmasnda etkili olmutur.nsanlar pusula ile birlikte denizlere rahatlkla alabilme imkan bulmulardr. Bu da Corafi Keifler'e neden olmutur. Corafi Keiflerle birlikte insanlar yeni yerler kefetmitir. Dnya'nn yuvarlak olduu anlalmtr.Corafi Keiflerle birlikte Avrupa'da ekonomik refah artmtr.

OSMANLILARDA BLM-Ali Kuu, 15.yy'da yaam ve matematik, astronomi alanlarnda almalar yapmtr. Osmanl Devleti'ne hizmet etmeye baladnda, stanbul'un corafi koordinatlarn belirlemi ve gne saatleri yapmtr. "Fethiye" ve "Muhammediye" ad verilen astronomi ve matematik kitaplar vardr.- Takiyuddin, matematik alannda nemli almalar yapmtr. kinci derece denklemlerin zmn yapmtr. "In Nitelii ve Grmenin Oluumu" adl eseri nemlidir.- Piri Reis, dnya haritas ile "Denizcilik Kitab" adl eseri ortaya koymutur Denizcilik Kitabn-j da, Akdeniz, in Deniz'i, Hint okyanusu ve Kzl Deniz'le ilgili nemli bilgiler vermitir. Bylece denizciler bu kitaptan yararlanmlardr.- Katip elebi, corafi bilgiler ieren "Cihan-numa" adl eseri ile nldr. Dnyadaki birok blgenin iklimi, corafi yaps, idari ve siyasi ynleri hakknda bilgi verir.

DEM-GELM ***CORAF KEFLER***SEBEPLER=1.Pusulann gelitirilmesi2.Gemicilik sanatnn ilerlemesi3.Corafya bilgisinin ilerlemesi4.Yalanlara inanmayan cesur gemicilerin yetimesi 5.Dou lkelerinin zenginlii (pek ve Baharat Yollar)6.Trklerin pek ve Baharat yollarna hkim olmas7.Avrupallarn Hristiyanl yaymak istemeleriAmerika nn KefiKristof Kolomb Amerika ktasn buldu ancak burann Hindistan olduunu sand. 1507 ylnda Ameriko Vespui burann yeni bir kta olduunu anlad. Hindistan Yolu=1487 de Bartelmi Diyaz mit Burnuna kadar gitti.1498 de Vasko d Gama Hindistan a varmay baard.

Dnya nn Dolalmas(1519-1522)=Macellan Dnya nn yuvarlak olduunu kantlamak iin yola kt. Filipinler de ldrld. Del Kano yolculuu devam ettirdi.SONULAR=1.Yeni yollar ve lkeler bulundu.2.Smrgecilik balad.3.Atlas Okyanusu kysndaki limanlar nem kazanrken Akdeniz limanlar nemini kaybetti.4.Yeni yollarn bulunmas Osm. devletini olumsuz etkiledi. 5.Ticaret alan geniledi. 6.Bol miktarda deerli maden Avrupa ya tand. 7.Burjuva snf glendi. 8.Avrupa dan Amerika ya gler balad. 9.Avrupa ya yeni bitkiler getirildi.(kakao, ttn vb.)10.Baharat yolu zerindeki halk yoksullat.11.Zengin burjuva snf bilim ve snf adamlarn destekleyerek Rnesans ve Reformun douunu kolaylatrmlardr. 12.Dini inanlar temelinden sarsld. Ahiret korkusu yerini dnya nimetlerinden yararlanma arzusuna brakt.13.Maya, Aztek ve inka uygarlklar yok edildi.

***RNESANS***(YENDEN DOU)15. yzyln sonlar ile 16.yzyln balarnda bilimde, sanatta ve edebiyatta grlen gelimelerdir.SEBEPLER=1.Matbaann icad.2.Hmanizma hareketinin etkisi.3.Orta a gzel sanatlarnn 15 ve 16. yzyllarda olgunlamas.4.Yazar, air ve sanatkarlar koruyan mesenlerin bulunmas.5.stanbulun fethi ile baz bilim adamlarnn talyaya gitmesi.6.slam medeniyetinin etkisi.7.Corafi keiflerin etkisi.Rnesansn talyada Balama Sebepleri1.talyann Akdeniz in ortasnda olmas2.talya nn Hristiyanln merkezinde olmas (Papa)3.talyan devletlerinin ticaretle uramas 4.talya da siyasi birliin olmamas (zgr dnce) 5.talya Roma ve Yunan uygarlklarnn izlerin bulunmas#talya da Rnesans eski uygarlklarn incelenmesi ile balad.#Fransa da Rnesans krallarnn destei ile balad.#Almanya da din alannda balad.#ngiltere de hmanizma alannda geliti.SONULAR=1.Skolstik dnce yklm, yerini pozitif dnceye brakmt.2.Bilimde deney ve gzleme yer verilmeye baland.3.Reform hareketleri balad ve geliti.4.Rnesans mimarisi olutu.5.Ulusal diller geliti.

***REFORM***16.y.y.balarnda (nce Almanya da ) Katolik mezhebinde yaplan deiiklikledir.SEBEPLER=1.Katolik mezhebinin bozulmas (Din adamlarnn zengin, halkn yoksul olmas.)2.Reformcu filozoflarn kilisenin yanl uygulamalarn eletirmeleri.3.Matbaa ile incilin dier dillere evrilmesi.4.Rnesans n etkisi ile skolstik dnenin yklmas.#Bozulan Katolik kilisesi ne ilk tepkiyi gsterenler yine baz din adamlar oldular. Bunlara gre din adamlar yalnzca dinle uramal, din siyasetten uzaklatrlmal idi.Reformun ncs Martin Luther dir.SONULAR=1.Avrupa da mezhep birlii bozulmu, yeni mezhepler ortaya kmtr.(Protestan, Kalvenizm vs.)2.Katolik kilisesi kendini yenilemeye alt.3.Yeni mezheplerin kurulduu lkelerde kilisenin mallar yamaland.4.Kilisenin ve Papa nn dini otoritesi azald.5.Eitim kurumlar kilisenin elinden alnarak eitimde ilk kez laik sisteme geildi.6.Avrupa da din yznden savalar kt.7.Reform sonucunda Avrupa da dini ve siyasi birliin bozulmas ile Osmanllar Balkanlarda rahata ilerlediler.8.Din ve devlet ileri birbirinden ayrld.(laiklik) #Osmanllar Avrupa daki blnmeyi hzlandrmak iin Protestanlar desteklediler.#1555 Ogsburg (Ausburg) Ant. ile Protestanlk, 1598 Nant Ferman ile Kalvenizm kabul edildi.Aydnlanma a=17. ve 18. y.y. her konuda akla nclk tanyan bir dnce sistemidir. Bu sistemin etkisiyle bilim ve felsefede gelimeler oldu. Aydnlanma anda akln kullanlmasyla doru bilgiye ulalmas savunuldu. Bunun sonucunda deney ve gzlem nem kazand. Newton (Fizik-Matematik-Yer ekimi) Copernic(Gne sistemi) Galile (Dnyann yuvarlak olduu) Descartes (Analitik Geometri), S.S.Russo, Mozart, Bah Aydnlanma ann ileri gelenleridir. Sanayi nklb=lk olarak 18. y.y. da ngiltere de ortaya kt. nsan ve hayvan gcnn yerine buharla alan makineler ald. Byk fabrikalar kuruldu. Ulam kolaylat. Hammadde ve Pazar ihtiyac artt. Bu da smrgeciliin byyp emperyalizme dnmesine sebep oldu.

5.NTE: EKONOM VE SOSYAL HAYATKAZANIMLAR:retimde ve ynetimde topran nemini tarihten rneklerle aklar.Kaynaklarn,rnlerin ve ticaret yollarnn devletlerin gelimesindeki nemini aklar.Vakflarn almalarndan ve sosyal yaamndaki rolne rnekler verir.Trklerde meslek edindirme ve meslek etii kazandrmada rol oynayan kurumlar tanr.Meslek seimiBLNMES GEREKEN KAVRAMLAR:1.Okyanus 2.Giriimci 3.Meslek 4.Dayanma 5.thalat/hracat 6.Pazar 6.Sermaye 7.Sorumluluk 8.Vakf 9.VergiTOPRAK-TARIMTarm Destekleyen Kurulular:-Ziraat Bankas-Devlet Su leri(DS): Baraj, Glet ve Kanallarla su ihtiyacn(Tarm Alanlarnn) karlar.-Tarm Sat Kooparatifi: Ani fiyat dlerine kar reticiyi korur.-Toprak Mahslleri Ofisi(TMO): Tahl destek almlar yapar-Trkiye Zirai Donanm Kurumu(TZDK): iftini ihtiyac olan mallar retir.-GAP daresi Bakanl: Gneydou Anadolunun sulama ihtiyac iin kurulmutur. Bunlarn dnda ukobirlik, Fiskobirlik, aykur gibi kurulular vardr.

TOPRAK YNETM Hititlerde Toprak: Topraklar devletindi. Ancak kral bu topraklar ilemesi iin vali ve komutanlara veriyordu. Sava zaman vali ve komutanlar besledikleri askerlerle savaa gidiyordu. Feodalite(Derebeylik): Ortaa Avrupasnn ynetim eklidir. Cemre ve Viking saldrlar merkezi yapy bozmu, derebeylik ortaya kmtr. Derebey (Sanyr) her eyin sahibi idi. stanbulun fethinde kullanlan toplarn rnek alnmasyla Derebeylikler ykld. Merkezi krallklar glendi. Manga Karta(1215)ngiltere kral istedii gibi vergi koyamayacak, mahkeme karar olmadan kimse cezalandrlmayacakt.(Kanun stnl) ngiltere Anayasal Monariye geti. Seluklularda kta sistemi:-Askerlere ve devlet grevlilerine hizmet ve maa karl verilen topraklardr.-Toprak devletin, iletme hakk ikta sahibindir.-kta sahibi elde ettii gelirin bir ksmyla geimini salar, kalanla asker beslerdi. Bar zaman bu askerler o blgenin gvenliini salarken sava zaman ana orduya katlrd.-kta sresince kullanlr, satlamaz, miras braklamaz.-kta 3 yl st ste ekilmezse elinden alnrdOsmanl Devleti nde Toprak TnetimiDirlik:Geliri asker yetitirmek art ile asker ve memurlara verilen topraklardr.3 e ayrlr:a-Has: Geliri 100.000 akeden fazla olan topraklardr.Padiah ailesine ve divan yelerine verilirdi.b-Zeamet:Geliri 100.000 ile 20.000 ake arasnda olan topraklardr.kinci derece memurlara verilirdi.c-Tmar:Geliri 20.000 ile 3.000 ake arsnda olan topraklardr.Savata baar gsterenlere verilirdi.*Dirlik alanlar 3.000 akeye 1 atl asker (Tmarl Sipahi) beslemek zorundayd.Bylece devlet asker iin hazineden para harcamaz,retimi aksatmaz ve srekli hazr bir orduya sahip olurdu.

TCARET Kral Yolu:Lidya kral Giges tarafndan yaptrlmtr.Sardesten balar (baz kaynaklara gre millet) Su ehrinde sona erer.Tarihteki ilk ticaret yoludur.Baharat Yolu:Hindistandan kara yoluyla Msra oradan deniz yoluyla Avrupaya giden yoldur.Bu yol (Mercidabk ve Ridaniye) Msr Seferi sonunda Osmanllara geti.Bu yol nemini corafi keiflerle yitirdi.Svey Kanalnn almasyla tekrar canland.pek Yolu:inden balar, Anadolu ve Msr zerinden Avrupaya uzanrd. Corafi keiflerle nemini kaybeden yol, Svey Kanal ile canland. KOL GCNDEN MAKNE GCNE GESanayi inklab: retimde insan ve hayvan gcnn makinelerin olmasdr. lk ngilterede ortaya kt. Kk atlyeler yerine fabrikalar kuruldu.retim artt iin hammadde ve Pazar ihtiyac ortaya kt. Ulam geliti. Smrgecilik hzland. Kylerden kentlere g hzland. i snf ortaya kt. Sendikalar dodu. Buharl gemi ve trenler yapld.# Osmanl sanayi inklbna ayak uyduramad. El emei ile retilen mallar Avrupann fabrika mallar rekabet edemedi. Yerli sanayi kt. Kapitlasyonlarn da etkisiyle Osmanl lkesi Avrupann pazar haline geldiSendika: ilerin hak ve karlarn korumak amacyla kurduklar toplumsal ve snfsal bir rgttr. Din, dil, rk ayrm yoktur.Grev: alanlarn i brakma eylemidir.Lokavt: yerinde faaliyetin tamamen durmasna sebep olacak ekilde iverenin iileri uzaklatrmas.Svey Kanal:1869da ngiltere tarafndan ald. Baharat yolu ksald. Akdeniz nemini tekrar kazand.Panama Kanal: 1914 ylnda ald.Sanayi nklbnn Olumsuz Sonular-evre kirlilii balad.ehirler kalabalklat.Doal kaynaklar daha hzla tketildi.Smrgecilik hzland.

VAKIFLARVakf:Kiinin kazancnn bir blmn insanlarn hayrna olacak bir i iin ayrmasna denir.# Osmanlda ilk vakf Orhan Bey tarafndan kurulmutur.# Maln vakfeden kii kad huzurunda vakf artlarnn belirtildii gibi bir szleme oluturur.# Osmanlda vakflar din, rk fark gzetmeden tm insanlara hizmet verirdi. Vakf mallar satlamaz, miras braklamazd.# Vakf eserlerinin korunmas ve verilen hizmetin devam iin 2 Mays 1924te Vakflar Genel Mdrl kurulmutur. Grevleri:1-Vakf eserlerinin restorasyonu.2-Vakflarn devam.3-Muhta kiilere yiyecek ve giyecek yardm.4-Burs (renciler iin).5-Anne ve babas olmayan ocuklara maa.# Her yl mays aynn 2. haftas Vakf haftas olarak kutlanr.2006 yl Vakf Medeniyeti Yl olarak ilan edilmitir.(2008 su yl).TEMA(Trkiye Erozyonla Mcadele, Aalandrma ve Doal Varlklar Koruma Vakf)TEGV(Trkiye Eitim Gnllleri Vakf)# Vakf sistemi sayesinde Osmanl alnan yerlerin Trklemesini salam, bayndr hale getirilmesini salamtr. Ticareti canlandrm, Eitim ve salk iin btceden para ayrmasna gerek kalmamtr.MESLEKAhi Tekilat:Ahi Evren tarafndan kuruldu. Ahi kelimesi karde anlamna gelir. 13.yyda Anadoluda Mool basks hkimdi. Anadoluya dzensiz bir ekilde Trkler geliyordu. Bunlara bir sanat ve gzel ahlaki beceriler kazandrmak amacyla Ahi (lonca) Tekilat kuruldu. rak, kalfa, usta sistemi vard. Hem teorik hem de pratik eitim verilirdi. Her Ahi birliinin sand vard. Bu sandk sayesinde esnaf tefecilerden korunur, zor durumda kald zaman yardm edilirdi.

Ahi Tekilatnn zellikleri:Devletle esnaf arasnda kpr grevi yapard.Verdii eitimle mesleklerin devamll salamtr.htiya sahibi esnafa yardm edilmitir.nsanlara meslekle birlikte i ahlak kazandrlmtr.Kalitesiz veya pahal mal satlmas nlenmitir.Tekilata yeni giren gence feta (yiit) denir. Ahlaken olgunlaan feta nce rak, kalfa sonrada ed treni ile destur verilerek usta olurdu.# Karamanolu Mehmet Bey Trkeyi resmi dil ilan etmitir.Kethda: Kanunlar, meslein inceliklerini iyi bilir. Esnafn drstln ve alma dzenini denetlerdi.Yiitba: Bilirkii konumundadr. Bugnk Trk Standartlar Enstitsnn(TSE) grevini yapard. Hileli mal yapan tespit eder, kethdaya bildirirdi.

Medrese: (Bugnk niversite). Seluklularda ilk medrese Nizamlmlk tarafndan (Nizamiye Med.) iilikle mcadele amacyla kuruldu.Osmanllarda ilk Orhan Bey znikte medreseyi at. Fatih Sahn- Seman, Kanuni Sleymaniye Medresesini at.Medreselerdeki eitim vakflar vastasyla yrtlrd. renci seiminde ya art olmasa da daha ok gen ve bekrlar tercih edilirdi. Bir mderrisin okuttuu renci says 20yi gemezdi.Snavla seilen renciler kendi zek ve yeteneklerine gre ayr snflarda eitim grrlerdi. Medreselerin yksek blm de cretsiz ve yatlyd. Yksek blmden mezun olanlar mderris, kad, kazasker ve mft olabilirdi. rencilere softa, asistanlara muit denirdi. Medresede dini bilimler (kuran, fkh, kelam, hadis) ve pozitif bilimler (tarih, corafya, matematik, tp, astronomi, felsefe vs. ) okutulurdu.# renciler derecelerine gre Daniment, suhte olarak adlandrlmaktayd Dersini baaryla tamamlayan renciye icazetname adl bir belge verilirdiENDERUN2.Murat zamannda kuruldu. Bir eyin i ksm ,i yz, harem dairesi anlamna gelir.Devirme kanunu ile Hristiyan ocuklar (8 -10 ya aras) toplanr. Acemi olanlar ocana alnrlard. Zeki ve kabiliyetli olanlar saraydaki Enderun okuluna alnrd. Enderunda iyi bir eitim alan genler devlet adam veya sanatkr olarak mezun olurlard. Eitim-retim birbirini izleyen yedi odada yaplrd. Odalara kou denirdi. Her odadaki eitim 1 ile 2 yl srerdi.1909a kadar devam eden Enderunda eitim 4 konu zerinde toplanmtr.-Beden Eitimi-Uygulamal saray eitimi-Sanat eitimi-slami bilimlerUygulamal eitim saray ve protokol hizmetleri gre, atlama, me, ok atma, hat sanat ve mzikten oluurdu.Teorik olanlar Trke, Arapa, edebiyat, Farsa, tarih, fen bilimleri, cebir ve slami bilimlerdir.Bu eitim kurumu devlete birok sadrazam vezir, yksek rtbeli asker, hattat, air, mzisyen, minyatr ustas yetitirmitir.Odalar: Byk oda, kk oda, doanclar odas, seferli odas, kiler odas hazine odas ve has oda.

Meslek seiminde rol oynayan faktrlerCinsiyet ve fiziksel zelliklerMeslek hakknda bilgi Arkadalarn etkisiAilenin sosyoekonomik durumuAilenin beklentisiOkul baars ve retmenlerin dnceleriMeslein toplumdaki yeri ve gelirievrenin etkisiYetenek ve zeka stek ve hayaller

6.NTE:YAAYAN DEMOKRAS KAZANIMLAR:Trk Devletlerindeki ynetim ekli ve egemenlik anlayndaki deiimi ve sreklilii fark eder.Anayasamzn 2. maddesine rnekler verir.Yasama, Yrtme ve Yarg kavramlarSiyasi partilerin, Sivil Toplum rgtlerinin, Medyann ve bireylerin gndemi nasl etkilediini bilir.inde bulunduu eitsel ve sosyal faaliyetlerde ileyen sreleri demokrasinin ilkeleri asndan analiz eder.BLNMES GEREKEN KAVRAMLAR:1.Kurultay 2.Kut 3.Merutiyet 4.Monari 5.Oligari 6.zgrlk 7.Laiklik 8.Medya 9.Milli Egemenlik 10.Yasama 11.Yrtme 12.Yarg

DEMOKRASDemokrasinin Doguu: M.450 yllarnda Atinada site ad verilen ehir devletleri vard. ehir devletlerinde kadnlarn ve klelerin dnda herkesin sz hakk vard. Dorudan demokrasi uygulanr. 1215de ngilterede kraln yetkilerini snrlandrmak iin Manga Karta ilan edildi. Kral yasalarn stnln kabul etti. Kral keyfi yarglama yapamayacak, istedii gibi vergi koyamayacakt.Corafi keiflerle Avrupa zenginleti. Rnesans ile bilimde, sanatta ve edebiyatta ilerledi. Reform ile skolatik dnce ykld. Dnce zgrl ve laiklik geldi. Fransz ihtilali ile birlikte eitlik, adalet zgrlk ve demokrasi fikirleri yayld.1948 ylnda (10 Aralk) Birlemi Milletler tarafndan nsan Haklar Evrensel Bildirgesi kabul edildi.Demokrasi: Halkn kendi kendini ynetmesidir. Uygulama biimlerine gre Dorudan, Yardorudan, Temsili olmak zere 3 eit demokrasi vardr.Demokrasinin dayand temel ilkeler Hrriyet ve Eitlik, oulculuk ve Milli Egemenliktir. Hrriyet bakalarna zarar vermeden her eyi yapma hakkdr. Eitlik ise herkesin kanunlar nnde eit olmasdr.Herkesin 1 oy hakk vardr. Din rk ve dnce ayrl bunu engelleyemez. Seimler gizli oy, ak saym ilkelerine gre yaplr. En ok oy alan parti iktidar, dierleri muhalefet partisi olur. Bir parti yeterli ounluu salayamazsa bir ya da birka parti koalisyon yapar.Demokraside milli egemenlik halka dayanr. Halk devleti ynetecek kiileri seer. Seilenler devleti halk adna yasalara uygun olarak ynetirler. Eer halk memnun deilse bir daha semez.oulculuk farkl grlerin farkl partilerce temsil edilmesidir. Herkes zgrce dncesini aklayabilir.Bu nedenle oulculuk ilkesi dnce ifade zgrlkleri iinde yer alr.

Trk Tarihinde Demokratik Gelimeler:KURULTAYDAN MECLSE Eski Trklerde siyasi, asker ve ekonomik kararlarn alnd meclise toy ya da kurultay ad verilirdi. Orta Asya Trk devletlerinden biri olan Hunlarda her yl ilkbaharn beinci aynda (Haziran ay) devlet ilerinin grld kurultay toplanrd. eitli enliklerin ve spor etkinliklerinin yapld bu toplantlarda bir taraftan da devlet ileri grlerek karara balanrd. Bu meclislere ileri gelen boylar davet edilir, gelmeyenler devleti protesto etmi kabul edilirdi. Bu toplantlarda hkmdarlarn yannda her zaman hatun denilen hanm oturur ve baz elileri kabul edebilirdi. Trkler hkmdara devleti ynetme yetkisinin Tanr tarafndan verildiine inanyorlard. Tanr tarafndan verilen bu ynetme hakkna kut inanc denirdi. Kutun kan yoluyla hkmdarn tm erkek ocuklarna getiine inanlrd. Btn hanedan yelerinde kut olduundan kendine siyasi ve asker bakmdan gvenen kii taht mcadelesine girebilirdi. Bu durum Trk devletlerinde blnmeye neden olurdu. Devletin devam iin baba - oul veya kardelerin birbirleriyle mcadelesi normal karlanrd. Trk devletlerinde hkmdarlar ynetimi kolaylatrmak iin lkeyi dou ve bat olmak zere ikiye ayrrd.

slamiyet'in Kabul Edilmesinden Sonra Meclis slam dininin kabul edilmesinden sonra da devlet ynetiminde Trk kltrnn etkisi devam etti. Kut anlay slam dnyasnn din lideri olan halifenin hkmdarl onaylamas uygulamasna dnt. slamiyet dneminde de "Devlet ve lke, hkmdar soyunun ortak maldr." anlay devam etti. Devletin banda bulunan sultann nemli grevleri ve sorumluluklar vard. Sultan, devleti en iyi ekilde ynetir, halkn mutluluu iin alrd. Sultandan sonra en yetkili devlet adam vezirdi. Devlet ileri, Divan ad verilen bir kurulda grlp karara balanrd. Divan'a, sultan veya vezir bakanlk ederdi. slamiyetin kabulnden sonra kurulan Karahanllar, Seluklular ve Osmanllar gibi Trk devletlerinde de slamiyet ncesi Trk devlet gelenekleri devam etmitir. Ancak devlet ynetiminde de din kurallar etkili olmaya balamtr. zellikle Osmanl sultanlarndan Yavuz Sultan Selim'in halifelik makamn bakent stanbul'a tamas ve kendisinin halife olmas devleti teokratik bir yapya brndrmtr Osmanl Devleti'nde Divan- Hmayun Osmanl Devleti'nde padiahn bakanlnda nemli devlet ilerini grmek zere toplanan meclise, "Divan- Hmayun" denirdi. Divan' Orhan Bey kurmutur. Divan, hangi din ve millete ait olursa olsun, kadn erkek herkese akt. Divan'da son sz padiaha aitti. Ancak padiah devlet ileri ile ilgili Divan yelerine danp fikirlerini alrd. Osmanl Devleti'nin en nemli ynetim organlarndan olan Divan- Hmayun, Ykselme Dnemi'nden sonra bozulmaya balad. 19. yzylda II. Mahmut bu tekilat kaldrarak yerine Avrupa usulnde dzenlenmi olan bakanlklar kurdu.OSMANLI DEVLET'NDE DEMOKRATKLEME HAREKETLER1808de Sened-i ttifak imzaland. Bu padiahn yetkilerini kstlayan ilk belge idi. TANZMAT FERMANI (1839) 1-Kanun nnde herkes ETTR.2-VERG kiilerin kazancna gre alnacak.3-RVET ve iltimas kaldrlacak.4.ASKERLK ileri belli bir dzene gre yaplacak.5-KANUNUN stnl kabul edilecek. Yukarda baz maddelerini verdiimiz Tanzimat Ferman; mutlakyetin gcn snrlandrmtr ve ilk kez bu ferman ile Osmanl Devleti hukuk stnln kabul etmitir. Bu durum demokratikleme yolunda atlm en nemli admlardan birisidir. Ancak Osmanl halk Tanzimat Ferman ile ynetimde sz sahibi olamamtr. ISLAHAT FERMANI 1856 Avrupal devletlerin basksyla ilan edilen ferman,Tanzimat Fermannn geniletilmi halidir.Bu fermanla aznlklar,Mslman halktan daha ayrcalkl hale geldiler.Demokratik hareket saylmasnn nedeni btn Osmanl halknn can,mal ve namusunun korunmas ve kanun nnde eit saylmalardr.Ama bu fermanla aznlklar,Mslman halktan daha ok haklar elde ettiler.

MERUTYET 1876 ylnda 2. Abdlhamit 1. Merutiyeti ilan etti. lk anayasamz Kanun-i Esasi Mithat Paa ve arkadalar tarafndan hazrland. Ancak 2. Abdlhamit 93 Harbini (1877-78 Osm.-Rus Savan) bahane ederek Merutiyete son verdi. 1908 ylnda ttihat ve Terakki Partisinin abalaryla 2. Merutiyet ilan edildi.16 Mart 1920de stanbulun igali ile Osmanl Meclisi Meclis-i Mebusan kapatld. Bunun zerine 23 Nisan 1920de Ankarada TBMM ald. 29 Ekim 1923te Cumhuriyet ilan edildi. TBMM ilk anayasas olan Tekilat- Esasiyi kabul etti. Medeni Kanun ile kadnlara birok hak verildi. 1930da kadnlarmz belediye seimlerine katlma ve aday olma, 1934te her trl seme ve seilme hakkna kavutu. 1945te ok partili hayata geildi. 1995te semen ya 18e indirildi.Tekilat- Esasiyede yasama, yrtme, yarg TBMMnin (Kuvvetler Birlii) elinde iken bugn yasama TBMMnin, yrtme Cumhurbakan ve hkmetin, yarg ise bamsz mahkemelerin grevidir.(kuvvetler ayrl)Trkiyenin u ana kadar 4 anayasas olmutur.(1921, 1924, 1961, 1982) # Tarihte ilk yazl kanunlar Smer Kral Urgakina yapmtr. Babil Kral Hammurabinin yapt kanunlar ise ok serttir. YNETM EKLLERMONAR: Tm yetkilerin ve glerin tek kiide toplanmasdr. Seim d yntemler kullanlr. Yetki, genellikle miras yoluyla (babadan oula) geer ve tek bir kiide toplanr. Bu kiinin emirleri tartlmakszn kabul edilir. Yasama, yrtme ve yarg yetkileri bu kiinin elindedir. Kimseye hesap vermez.OLGAR: Belli bir snfn, grubun ya da kk bir aznln egemenlii ve ynetimi altnda tutulan ynetim eklidir. Asiller meclisi vardr. Bu meclis krala yaptrm uygulayabilir. Meclisin kararlarna uymayan kral grevden alnabilir Kral yetkilerini bu meclisten alr.

TEOKRAS: Bir lkedeki siyasal yaplanma, devletin ynetim organlar tm siyasal ilikilerin din kurallara gre dzenlenip yrtld ynetim biimidir.Tarihte Trk Kadn Haklar:# lk Trk devletlerinde Hatun Kurultaya katlrd.# slamiyetten nce tek elilik vard. Evlenme ve boanmada kadnn da sz hakk vard.# slamiyetin ilanndan sonra slamiyetin yanl yorumlanmas ile kadn haklarnn ounu kaybetmitir.# lk kez 1913te Trk kadn sanayide almaya balamtr.# Kurtulu Savanda kadnlarmzn rol byk olmutur.(Halide Edip, erife Bac, Grdesli Makbule, Nakiye Hanm vb.)# 1934ten sonra 17 kadn millet vekili meclise girdi. # Trkiye 1985te Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesini kabul etti.

CUMHURYETN NTELKLERTEOKRAS: Bir lkedeki siyasal yaplanma, devletin ynetim organlar tm siyasal ilikilerin din kurallara gre dzenlenip yrtld ynetim biimidir.Tarihte Trk Kadn Haklar:# lk Trk devletlerinde Hatun Kurultaya katlrd.# slamiyetten nce tek elilik vard. Evlenme ve boanmada kadnn da sz hakk vard.# slamiyetin ilanndan sonra slamiyetin yanl yorumlanmas ile kadn haklarnn ounu kaybetmitir.# lk kez 1913te Trk kadn sanayide almaya balamtr.# Kurtulu Savanda kadnlarmzn rol byk olmutur.(Halide Edip, erife Bac, Grdesli Makbule, Nakiye Hanm vb.)# 1934ten sonra 17 kadn millet vekili meclise girdi. # Trkiye 1985te Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesini kabul etti. Anayasa Anayasa temel kanundur. Yrrlkteki kanunlar anayasaya aykr olamaz. Devletin temel yapsn, ileyi biimini, kiilerin hak ve zgrlklerini belirleyen devlet ile halk arasnda yaplm bir szlemedir. Anayasa'nn ilk 3 maddesi deitirilemez.Bu maddeler yledir; MADDE 1. - Trkiye Devleti bir Cumhuriyettir. MADDE 2. - Trkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanma ve adalet anlay iinde, insan haklarna saygl, Atatrk milliyetiliine bal, balangta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir Hukuk Devleti'dir. MADDE 3. - Trkiye Devleti, lkesi ve milletiyle blnmez bir btndr. Dili Trkedir. Bayra, ekli kanunda belirtilen, beyaz ay yldzl al bayraktr. Milli mar "stiklal Mar"dr. Bakenti Ankara'dr.

Madde 4- Anayasann 1 inci maddesindeki Devletin eklinin Cumhuriyet olduu hakkndaki hkm ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 nc maddesi hkmleri deitirilemez ve deitirilmesi teklif edilemez.Madde 5- Devletin temel ama ve grevleri, Trk Milletinin bamszln ve btnln, lkenin blnmezliini, Cumhuriyeti, ve demokrasiyi korumak, kiilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluunu salamak; kiinin temel hak ve hrriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle badamayacak surette snrlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldrmaya, insann madd ve manev varlnn gelimei iin gerekli artlar hazrlamaya almaktr.Madde 6- Egemenlik, kaytsz artsz Milletindir.Trk Milleti, egemenliini, Anayasann koyduu esaslara gre, yetkili organlar eliyle kullanr.Egemenliin kullanlmas, hibir surette hibir kiiye, zmreye veya snfa braklamaz. Hibir kimse veya organ kaynan Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz.

Demokratik Devlet Demokrasi; egemenliin kaytsz artsz millete ait olmasdr. Demokrasilerde belli dnemlerde yaplan seimlerle halk temsilcilerini belirler. Bylece millet temsilcileri aracl ile kendi kendini ynetir. Vatandalar kanunlara gre seme ve seilme hakkn kullanr. Herhangi bir bask olmadan istedii siyasi partiye oyunu verir. Ayn zamanda istedii siyasi partiye ye olabilir ve partisi iin alabilir. Herkesin eit oy hakk vardr. Seimlerde oylama gizli, oy saym ise ak yaplr. Demokrasilerde, devleti ynetme yetkisi hibir zaman bir kiiye veya belirli bir zmreye braklamaz. Demokrasilerde, kiiler zgrce dnr ve dndn ifade eder. Hukuk Devleti Toplumun dzen iinde yaamasn salayan kurallar btnne hukuk denir. Devlet btn uygulamalarn bu kurallara gre yapar. Hukuk devletinde herkes kanun nnde eittir. Devlet btn vatandalarna eit yaknlktadr. Hakszla urayan herkes mahkemeler aracl ile hakkn arar. Hukuk devletinde hi kimse hukuksuzca bir davranta bulunamaz. Devlet bile kii ta