Predavač: Doc.dr.sc. Enes Karabeg Prim.dr.med.Predavač: Doc.dr.sc. Enes Karabeg Prim.dr.med.

Visoka zdravstvena škola Univerzitet u BihaćuVisoka zdravstvena škola Univerzitet u Bihaću

PREDMETPREDMET IZU IZUččAVANJAAVANJA

Izmjenjena funkcija ćelija, tkiva, organa ili sistema Izmjenjena funkcija ćelija, tkiva, organa ili sistema organa (za razliku od patološke anatomije, koja se organa (za razliku od patološke anatomije, koja se bavi izučavanjem odstupanja građe ovih struktura bavi izučavanjem odstupanja građe ovih struktura od normalne građe). od normalne građe).

PATOLOPATOLOššKA FIZIOLOGIJA → KA FIZIOLOGIJA → PATOLOPATOLOššKA ANATOMIJAKA ANATOMIJA

• •   pod dejstvom mnogobrojnih i raznovrsnih   pod dejstvom mnogobrojnih i raznovrsnih faktora nastaju promene u graði ćelije, koje su faktora nastaju promene u graði ćelije, koje su praćene promjenom njene aktivnosti (promjene praćene promjenom njene aktivnosti (promjene strukture i funkcije pod dejstvom istog faktora strukture i funkcije pod dejstvom istog faktora

javljaju se istovremeno), javljaju se istovremeno),

•   na nivou subcelularnih struktura (ćelijskih •   na nivou subcelularnih struktura (ćelijskih organela i makromolekula) gubi se granica organela i makromolekula) gubi se granica

izmeðu oštećenja graðe i funkcije. izmeðu oštećenja graðe i funkcije.

Patološka fiziologija izučava poremećaje koji su zajednički za mnoge bolesti (opšta patološka fiziologija), kao i specifičnosti poremećaja u pojedinim organskim sistemima (specijalna patološka fiziologija), što obezbjeđuje polaznu osnovu za upoznavanje mehanizama nastanka određenih bolesti i objašnjenje simptoma I znakova koji ih prate.

Zadatak Patološke fiziologije je :

- naučno utvrđivanje uzroka nastanka (etiologije)- i razvoja bolesti (patogeneze),- kao i objašnjenje nastalih simptoma i znakova bolesti radi racionalnog postavljanja dijagnoze i liječenja bolesti.

Saznanja o uzročnicima bolesti i mehanizmima njihovog Saznanja o uzročnicima bolesti i mehanizmima njihovog

dejstva, kao i utvrđivanje uloge drugih faktora koji dejstva, kao i utvrđivanje uloge drugih faktora koji

mogu uticati na dejstvo osnovnih etioloških faktora, a mogu uticati na dejstvo osnovnih etioloških faktora, a

posebno uloge odbrambenih snaga organizma koje se posebno uloge odbrambenih snaga organizma koje se

suprotstavljaju dejstvu etioloških agensa, pomaže suprotstavljaju dejstvu etioloških agensa, pomaže

utvrđivanjuutvrđivanju mjera i postupaka kojima se nastanak mjera i postupaka kojima se nastanak

bolesti može preduprjediti ili spriječiti.bolesti može preduprjediti ili spriječiti.

ODNOS ZDRAVLJA I BOLESTIODNOS ZDRAVLJA I BOLESTI

Definicije zdravlje se zasnivaju na: Definicije zdravlje se zasnivaju na: •   određivanju idealnog zdravlja •   određivanju idealnog zdravlja individue, kao cilja kome treba individue, kao cilja kome treba

težiti, težiti, •   utvrđivanju ‚‚normalnih‚‚ osobina •   utvrđivanju ‚‚normalnih‚‚ osobina

(koje predstavljaju karakteristike (koje predstavljaju karakteristike zdravog organizma), zdravog organizma),

•   sposobnosti održanja •   sposobnosti održanja homeostaze, homeostaze,

•   sposobnosti adaptacije na •   sposobnosti adaptacije na dejstvo endogenih i egzogenih dejstvo endogenih i egzogenih

činilaca,činilaca,•   postojanju dinamičke ravnoteže •   postojanju dinamičke ravnoteže

organizmaorganizma

-Prema mišljenju Svjetske zdravstvene organizacije, Prema mišljenju Svjetske zdravstvene organizacije, Zdravlje je stanje potpunog fizičkog, psihičkog i socijalnog Zdravlje je stanje potpunog fizičkog, psihičkog i socijalnog blagostanja, a ne samo odsustvo bolesti i nesposobnosti.blagostanja, a ne samo odsustvo bolesti i nesposobnosti.

- Ovom definicijom zdravlje se određuje kao cilj kome treba - Ovom definicijom zdravlje se određuje kao cilj kome treba težiti, odnosno ukazuje se na neophodnost usmjeravanja težiti, odnosno ukazuje se na neophodnost usmjeravanja ljudske aktivnosti radi postizanja fizičkog zdravlja, psihičkog ljudske aktivnosti radi postizanja fizičkog zdravlja, psihičkog zdravlja i socijalnog blagostanja svakog pojedinca, a ne zdravlja i socijalnog blagostanja svakog pojedinca, a ne govori se o ključnim razlikama izmedju zdravlja i bolesti govori se o ključnim razlikama izmedju zdravlja i bolesti

Bolest je odstupanje od normalnog, preciznije, odstupanje Bolest je odstupanje od normalnog, preciznije, odstupanje fizioloških parametara od normalnih vrijednosti.fizioloških parametara od normalnih vrijednosti.Normalne vrijednosti = prosječne ± 2X SD (za populaciju Normalne vrijednosti = prosječne ± 2X SD (za populaciju koja pripada jednoj etničkoj grupi i homogena je po spolu i koja pripada jednoj etničkoj grupi i homogena je po spolu i uzrastu)uzrastu)

STARENJESTARENJE

To je normalan fiziološki proces koji je univerzalan i To je normalan fiziološki proces koji je univerzalan i neizbježan. Može se definisati kao vremenski zavisan gubitak neizbježan. Može se definisati kao vremenski zavisan gubitak strukture i funkcije, koji napreduje polako – "malim koracima", strukture i funkcije, koji napreduje polako – "malim koracima", a nastaje kao rezultat neznatnih, neprimjetnih oštećenja (engl. a nastaje kao rezultat neznatnih, neprimjetnih oštećenja (engl. microinsults) – "nošenja i habanja" (engl. wear and tear)microinsults) – "nošenja i habanja" (engl. wear and tear)

STARENJE ≠ BOLEST STARENJE ≠ BOLEST

Važno razdvojiti procese koje su rezultat uzrastno zavisnih Važno razdvojiti procese koje su rezultat uzrastno zavisnih oštećenja od onih koji su rezultat bolesti, npr. atrofije mozga oštećenja od onih koji su rezultat bolesti, npr. atrofije mozga smatra se normalnim u starih, odnosno smatra se normalnim smatra se normalnim u starih, odnosno smatra se normalnim sve dok ne napreduje toliko da izazove klinički značajan sve dok ne napreduje toliko da izazove klinički značajan poremećaj = bolest.poremećaj = bolest.

MEHANIZMI STARENJA:MEHANIZMI STARENJA:

•   ćelijske promjene izazvane genetskim i okolnim faktorima•   ćelijske promjene izazvane genetskim i okolnim faktorima

•   promjene na nivou ćelijskih regulatornih i kontrolnih •   promjene na nivou ćelijskih regulatornih i kontrolnih mehanizamamehanizama

•  prema neuroendokrinoj teoriji starenja, starenje je rezultat •  prema neuroendokrinoj teoriji starenja, starenje je rezultat ostvarivanja genetskog programa koji je kodiran u ćelijama ostvarivanja genetskog programa koji je kodiran u ćelijama CNS-a, a koje kontrolišu ćelije periferernih tkiva, posredstvom CNS-a, a koje kontrolišu ćelije periferernih tkiva, posredstvom informacija koje se prenose nervnim i hormonskim putem)informacija koje se prenose nervnim i hormonskim putem)

•   degenerativne ekstracelularne promjene•   degenerativne ekstracelularne promjene

Neke definicije zdravlja uzimaju u obzir sposobnost Neke definicije zdravlja uzimaju u obzir sposobnost zdravog organizma da održi  homeostazu (stalnost zdravog organizma da održi  homeostazu (stalnost unutrašnje sredine), što uključuje i sposobnost unutrašnje sredine), što uključuje i sposobnost nadzora i usklađivanje svih procesa uključenih u nadzora i usklađivanje svih procesa uključenih u održanje homeostaze.održanje homeostaze.

Prema definicijama koje polaze od neophodnosti Prema definicijama koje polaze od neophodnosti održanja homeostaze, zdravlje je život sa održanom održanja homeostaze, zdravlje je život sa održanom homeostazom, a bolest stanje sa poremećenom homeostazom, a bolest stanje sa poremećenom homeostazom. homeostazom.

U procese održanja homeostaze uključeni su sistemi zasnovani na U procese održanja homeostaze uključeni su sistemi zasnovani na principu:principu:

•   •   negativne povratne spregenegativne povratne sprege - na inicijalni događaj sistem reaguje - na inicijalni događaj sistem reaguje pokretanjem reakcija koje poništavaju nastali poremećaj, sa vraćanjem pokretanjem reakcija koje poništavaju nastali poremećaj, sa vraćanjem sistema u prvobitno stanje (regulacija tjelesne temperature, parcijalnog sistema u prvobitno stanje (regulacija tjelesne temperature, parcijalnog pritiska CO2, sekrecije glukokortikoida) ilipritiska CO2, sekrecije glukokortikoida) ili

•  •    pozitivne povratne spregepozitivne povratne sprege - pokrenut inicijalnim dogaðajem sistem - pokrenut inicijalnim dogaðajem sistem deluje tako da se inicijalni poremećaj povećava (sistem koagulacije deluje tako da se inicijalni poremećaj povećava (sistem koagulacije krvi, aktivacija sistema komplementa, sekrecija estrogena u krvi, aktivacija sistema komplementa, sekrecija estrogena u menstrualnom ciklusu).menstrualnom ciklusu).

U patološkim uslovima, usljed poremećaja u regulatornim mehanizmima, U patološkim uslovima, usljed poremećaja u regulatornim mehanizmima, sistemi sa negativnom povratnom spregom mogu da preðu u sisteme sa sistemi sa negativnom povratnom spregom mogu da preðu u sisteme sa pozitivnom povratnom spregom, sa pokretanjem niza lančanih reakcija pozitivnom povratnom spregom, sa pokretanjem niza lančanih reakcija kojima se inicijalni poremećaj pogoršava = circulus vitiosus (začarani kojima se inicijalni poremećaj pogoršava = circulus vitiosus (začarani krug) - u opštoj hipertermiji i hipotermiji, šoku i mnogobrojnim drugim krug) - u opštoj hipertermiji i hipotermiji, šoku i mnogobrojnim drugim poremećajimaporemećajima

. .

Mogućnost adekvatnog prilagođavanja (adaptacije) Mogućnost adekvatnog prilagođavanja (adaptacije) organizma na dejstvo različitih egzogenih faktora, organizma na dejstvo različitih egzogenih faktora,

tako da stepen adaptacije odgovara intenzitetu tako da stepen adaptacije odgovara intenzitetu uzročnog faktora, karakteristika je zdravog uzročnog faktora, karakteristika je zdravog

organizmaorganizma

Dio patološke fiziologije koji se bavi izučavanjem uzročnika bolesti Dio patološke fiziologije koji se bavi izučavanjem uzročnika bolesti naziva se etiologija (aitia = uzrok, logos = nauka), a uzročnici koji naziva se etiologija (aitia = uzrok, logos = nauka), a uzročnici koji pokreću nastanak patološkog procesa = etiološki faktori.pokreću nastanak patološkog procesa = etiološki faktori.

Izučavaju se osobine etioloških faktora (odgovorne za interakciju sa Izučavaju se osobine etioloških faktora (odgovorne za interakciju sa biološkim strukturama organizma i pokretanje patološkog procesa) i biološkim strukturama organizma i pokretanje patološkog procesa) i uslovi koji omogućavaju dejstvo etioloških faktora. uslovi koji omogućavaju dejstvo etioloških faktora. (Izučavanje uzročnika bolesti izuzetno je važno, jer je njihovo uklanjanje (Izučavanje uzročnika bolesti izuzetno je važno, jer je njihovo uklanjanje ili sprečavanje njihovog dejstva najefikasniji vid terapije – etiološka, ili sprečavanje njihovog dejstva najefikasniji vid terapije – etiološka, kauzualna terapija bolesti).  kauzualna terapija bolesti). 

Patogeneza je dio patološke fiziologije koji se bavi proučavanjem Patogeneza je dio patološke fiziologije koji se bavi proučavanjem mehanizama nastanka bolesti, odnosno procesa koji su u organizmu mehanizama nastanka bolesti, odnosno procesa koji su u organizmu pokrenuti inicijalnim dejstvom etiološkog faktora (pathos =stradanje, pokrenuti inicijalnim dejstvom etiološkog faktora (pathos =stradanje, bolest; genesis = poreklo).bolest; genesis = poreklo).

Patogeneza objašnjava dinamiku razvoja patološkog procesa (od Patogeneza objašnjava dinamiku razvoja patološkog procesa (od inicijalne do terminalne faze bolesti).  inicijalne do terminalne faze bolesti).  

  Osnovni cilj izučavanja patogeneze jeste da se utvrdi Osnovni cilj izučavanja patogeneze jeste da se utvrdi uzročna veza izmeðu inicijalnih promjena koje su u uzročna veza izmeðu inicijalnih promjena koje su u organizmu nastale pod dejstvom etiološkog faktora i organizmu nastale pod dejstvom etiološkog faktora i slijeda dogaðaja koji se nalaze u uzročno-posljedičnoj vezi, slijeda dogaðaja koji se nalaze u uzročno-posljedičnoj vezi, kao i povezanost lokalnih i sistemskih promjena koje nastaju kao i povezanost lokalnih i sistemskih promjena koje nastaju u toku određene bolesti. u toku određene bolesti.

Pod dejstvom etiološkog faktora javljaju se prve promjene Pod dejstvom etiološkog faktora javljaju se prve promjene graðe i funkcije oštećenog organa, koje su praćene graðe i funkcije oštećenog organa, koje su praćene pojavom prvih simptoma. Poslije toga, inicijalni poremećaji pojavom prvih simptoma. Poslije toga, inicijalni poremećaji izazivaju nastanak drugih poremećaja, koji se manifestuju izazivaju nastanak drugih poremećaja, koji se manifestuju pojavom novih simptoma. Na taj način, nizom lančanih pojavom novih simptoma. Na taj način, nizom lančanih reakcija, u kojima je posljedica jedne reakcije uzrok reakcija, u kojima je posljedica jedne reakcije uzrok sledećoj, u organizmu nastaju mnogobrojne promjene, sledećoj, u organizmu nastaju mnogobrojne promjene, praćene određenim simptomima. praćene određenim simptomima.

Uzročnici bolesti Uzročnici bolesti (etiološki faktori ili nokse) se prema ulozi u inicijaciji (etiološki faktori ili nokse) se prema ulozi u inicijaciji patološkog procesa dijele na: patološkog procesa dijele na:

    1.  1. primarne primarne -- osnovni uzročnici bolesti, bez čijeg dejstva nema osnovni uzročnici bolesti, bez čijeg dejstva nema nastanka odreðenog obol jenjanastanka odreðenog obol jenja

   2.    2. sekundarne ili pomažuće sekundarne ili pomažuće -- uslovljavaju ili potpomažu dejstvo uslovljavaju ili potpomažu dejstvo primarnih faktora primarnih faktora

Nastanak nekih bolesti povezuje se sa udruženim dejstvom većeg broja Nastanak nekih bolesti povezuje se sa udruženim dejstvom većeg broja etioloških faktora, koji se nazivaju faktori rizika. etioloških faktora, koji se nazivaju faktori rizika.

Faktori rizika za nastanak koronarne bolesti i infarkta miokarda: Faktori rizika za nastanak koronarne bolesti i infarkta miokarda:

- genetska predispozicija, - genetska predispozicija, - povećan krvni pritisak (hipertenzija), - povećan krvni pritisak (hipertenzija), - povećana koncentracija lipida u krvi (hiperlipidemija), - povećana koncentracija lipida u krvi (hiperlipidemija), - gojaznost, - gojaznost, - šećerna bolest - šećerna bolest - i pušenje .- i pušenje .

ETIOLOšKI FAKTORIETIOLOšKI FAKTORI

1. endogeni (koji potiču iz samog organizma): 1. endogeni (koji potiču iz samog organizma):

- monogenski, - monogenski, - poligenski,- poligenski,- hromozomski poremećaji- hromozomski poremećaji

2. egzogeni (ekološi): 2. egzogeni (ekološi):

- neživi (mehanička sila, visoka i niska T, električna struja, zračenje, zvuk i - neživi (mehanička sila, visoka i niska T, električna struja, zračenje, zvuk i vibracije, ↓ i atmosferski p ),vibracije, ↓ i atmosferski p ),- biološki (prioni, virusi, bakterije, gljive, paraziti ), - biološki (prioni, virusi, bakterije, gljive, paraziti ), - socijalni (ekonomsko stanje, uslovi života, psihičke, emocionalne traume)- socijalni (ekonomsko stanje, uslovi života, psihičke, emocionalne traume)

NOKSE su štetni etiološki faktori, koji u organizmu mogu da pokrenu NOKSE su štetni etiološki faktori, koji u organizmu mogu da pokrenu mehanizme koji uzrokuju oštećenje tkiva i mogu imati specifično i mehanizme koji uzrokuju oštećenje tkiva i mogu imati specifično i nespecifično dejstvo.nespecifično dejstvo.

Nozološko jedinstvo čine etiološki Nozološko jedinstvo čine etiološki faktori,sredina i organizam.faktori,sredina i organizam.Faktori koji povečavaju vjerovatnoću pojave Faktori koji povečavaju vjerovatnoću pojave neke bolesti nazivaju se neke bolesti nazivaju se FAKTORI RIZIKA.FAKTORI RIZIKA.Dispozicija je sklonost organizma za razvoj Dispozicija je sklonost organizma za razvoj određene bolesti.određene bolesti.One mogu biti One mogu biti :-etničke,:-etničke,

-polne-polne-starosne-starosne-individualne-individualne

Fizički etiološki faktoriFizički etiološki faktori -mehaničke povrede (dejstvo mehaničke -mehaničke povrede (dejstvo mehaničke

energije u obliku sile pritiska ili vučne sile energije u obliku sile pritiska ili vučne sile Promjene na tkivuPromjene na tkivu

erozija,rana,komocija,kontuzija,konkvasacija,krverozija,rana,komocija,kontuzija,konkvasacija,krvarenje,avulzija,amputacija,prelomi,.iščašenja,perarenje,avulzija,amputacija,prelomi,.iščašenja,per

foracije,hernijeforacije,hernije-odgovor tkiva-odgovor tkiva

zapaljenska reakcija (infekt)zapaljenska reakcija (infekt)fibroplazijafibroplazija

reaktivna angiogenezareaktivna angiogenezasinteza vezivasinteza vezivareepitelizacijareepitelizacijareapsorpcijareapsorpcija

-udari talasa-udari talasa-Ak-Akcceleracijaeleracija

-poremećaj cirkulacije(hipotenzija)-poremećaj cirkulacije(hipotenzija)-poremećaj disanja-poremećaj disanja

-poremećaj vida-poremećaj vida-poremečaj svijesti-poremečaj svijesti

-poremećaj ravnoteže-poremećaj ravnoteže-lomovi-lomovi

KinetozeKinetoze sindrom poremećaja funkcija u sindrom poremećaja funkcija u organizmu, vagotoničari.organizmu, vagotoničari.

Usljed neravnomjernog kretanja Usljed neravnomjernog kretanja promjene promjene brzine i pravca kretanja i djelovanja potresa.brzine i pravca kretanja i djelovanja potresa.

Specifično djelovanje bukeSpecifično djelovanje buke-laka nagluhost-laka nagluhost-potpuna gluhoća-potpuna gluhoća

I stadij I stadij –skotom- –skotom- 4 000Hz visine4 000Hz visine,, gubi gubi se se sluh sluh za jačinu do 50 dB.za jačinu do 50 dB.II stadijII stadij - - skotom se skotom se proširuje proširuje III stadij III stadij ––oslaboslabljen sljen sluh za šapatluh za šapatIV stadij IV stadij - - gubitak sluha za visoke tonove i niske gubitak sluha za visoke tonove i niske tonove.tonove.Nespecifično djevovanje bukeNespecifično djevovanje buke

zamorzamorslabljenje pažnjeslabljenje pažnjegubitak volje i raspoloženjagubitak volje i raspoloženjaporemećaj ritma srcaporemećaj ritma srcaporemećaj krvnog pritiskaporemećaj krvnog pritiska

UltrazvukUltrazvukFrekvencije preko 20 000 Hz ljudsko Frekvencije preko 20 000 Hz ljudsko

uho ga ne čuje.uho ga ne čuje.Prodorna moć mala 40-50 Prodorna moć mala 40-50 cmcm

Posljedica prekoračenjaPosljedica prekoračenja- vegetativne smetnje- vegetativne smetnje

vazolabilnost,hipotonija,bradikardija,zamor vazolabilnost,hipotonija,bradikardija,zamor glavobolja,poremećaj snaglavobolja,poremećaj sna

- u tkivima energija ultrazvuka se - u tkivima energija ultrazvuka se pretvara u toplotupretvara u toplotu

visoki intenzitet ubija žive organ.visoki intenzitet ubija žive organ. sterilizacija sterilizacija

TemperaturaTemperatura

Toplotne povredeToplotne povredeOPEKOTINE (combustio)OPEKOTINE (combustio)

težina opekotine zavisi od visine temp. Dužine i težina opekotine zavisi od visine temp. Dužine i mjesta djelovanja mjesta djelovanja

opekotine I-IV stepenaopekotine I-IV stepenalokalne promjenelokalne promjene

Opšti znaci:-plazmorejaOpšti znaci:-plazmoreja -anemija (hemoglobinurija) -anemija (hemoglobinurija)

-metabolička promjena -metabolička promjena -hipovolemija -hipovolemija

-toksemija -toksemija -infekcija -infekcija

SMRZOTINE (congelatio)SMRZOTINE (congelatio)

-vazokonstrikcija-vazokonstrikcija-smanjen protok krvi-smanjen protok krvi

-hipoksija+ kapilarna tromboza-hipoksija+ kapilarna tromboza-povećana permeabilnost krvnih -povećana permeabilnost krvnih

sudovasudova

JonizujuJonizujućće zračenjee zračenjeBiološko etiološki faktoriBiološko etiološki faktori

-patogeni mikroorganizmi-patogeni mikroorganizmi-invazivnost-invazivnost-patogenost-patogenost-toksičnost-toksičnostUpalaUpala

Psihički etiološki faktoriPsihički etiološki faktori

Djelovanja zvukaDjelovanja zvuka

Fizičke karakteristike zvukaFizičke karakteristike zvuka-jačina-jačina-visina -visina

1DB najmanja razlika u intenzitetu koju ljudsko uho 1DB najmanja razlika u intenzitetu koju ljudsko uho prepoznaje.prepoznaje.

Skala od 10-130 dB.Skala od 10-130 dB.Visina zvuka zavisi od njegove frekvencije i za Visina zvuka zavisi od njegove frekvencije i za

ljudsko uho čujni su zvukovi od 16 do 20 000Hz.ljudsko uho čujni su zvukovi od 16 do 20 000Hz.Buka 110-120 dB.Buka 110-120 dB.

-kontinuirana-kontinuirana-isprekidana-isprekidana

-impulsivna (eksplozija)-impulsivna (eksplozija)

Etiološki faktor može da:Etiološki faktor može da:

•   prodire u organizam i direktnim dejstvom prouzrokuje niz promjena, •   prodire u organizam i direktnim dejstvom prouzrokuje niz promjena, koje traju sve dok se uzročnik nalazi u organizmu (takve promene koje traju sve dok se uzročnik nalazi u organizmu (takve promene javljaju se u parazitarnim infekcijama crijevnog trakta)javljaju se u parazitarnim infekcijama crijevnog trakta)

•    kratkotrajnim dejstvom oštetiti tkivo, pri čemu početne promjene •    kratkotrajnim dejstvom oštetiti tkivo, pri čemu početne promjene omogućavaju dalju evoluciju pokrenutih procesa (što se sreće kod omogućavaju dalju evoluciju pokrenutih procesa (što se sreće kod opekotina)opekotina)

•   svojim dejstvom ne prouzrokuje nastanak oštećenja direktno, već da •   svojim dejstvom ne prouzrokuje nastanak oštećenja direktno, već da procesi koje je u organizmu pokrenuo omoguće nastanak tkivnih procesi koje je u organizmu pokrenuo omoguće nastanak tkivnih oštećenja (na primjer, streptokokna infekcija ždrijela može pokrenuti oštećenja (na primjer, streptokokna infekcija ždrijela može pokrenuti imunske mehanizme koji izazivaju nastanak reumatske groznice)imunske mehanizme koji izazivaju nastanak reumatske groznice)

•   jednostavno da ‚‚otvari‚‚ ulazna vrata i omogućava dejstvo drugih •   jednostavno da ‚‚otvari‚‚ ulazna vrata i omogućava dejstvo drugih etioloških faktora (hipotermija olakšava nastanak virusnih infekcija).etioloških faktora (hipotermija olakšava nastanak virusnih infekcija).

* U nekim slučajevima povezanost etiološkog faktora i patološog procesa * U nekim slučajevima povezanost etiološkog faktora i patološog procesa je očigledna, dok se u drugim izuzetno teško uočava njihova povezanost. je očigledna, dok se u drugim izuzetno teško uočava njihova povezanost. Patološka reakcija je odgovor organizma koji nije reakcija može biti: Patološka reakcija je odgovor organizma koji nije reakcija može biti: neuobičajena kvalitativna reakcija (ne odgovara vrsti draži) i neadekvatna neuobičajena kvalitativna reakcija (ne odgovara vrsti draži) i neadekvatna kvantitativna reakcija (ne odgovara jaći na draži), bilo da je slabija ili jača kvantitativna reakcija (ne odgovara jaći na draži), bilo da je slabija ili jača od normalne reakcije organizma.od normalne reakcije organizma.

Patološki proces čini niz promjena strukture i funkcije nekog tkiva (organa) Patološki proces čini niz promjena strukture i funkcije nekog tkiva (organa) prouzrokovanih dejstvom odreðenog etiološkog agensa. Ako se promjene prouzrokovanih dejstvom odreðenog etiološkog agensa. Ako se promjene u građi i strukturi odvijaju prema nekoj zakonitosti, kažemo da je riječ o u građi i strukturi odvijaju prema nekoj zakonitosti, kažemo da je riječ o tipičnom patološkom procesu, a ako to nije slučaj ,već postoji odstupanje tipičnom patološkom procesu, a ako to nije slučaj ,već postoji odstupanje od uobičajenog toka procesa i pojava komplikacija, kažemo da je riječ o od uobičajenog toka procesa i pojava komplikacija, kažemo da je riječ o atipičnom patološkom procesu.   atipičnom patološkom procesu.   

Patološko stanje obično nastaje kao posledica patološkog procesa koji nije Patološko stanje obično nastaje kao posledica patološkog procesa koji nije u potpunosti okončan. Nastanak patološkog stanja je postepen, a tok u potpunosti okončan. Nastanak patološkog stanja je postepen, a tok produžen (ili trajan) i manje dinamičan (u poreðenju sa patološkim produžen (ili trajan) i manje dinamičan (u poreðenju sa patološkim procesom). U nekim slučajevima patološko stanje omogućava: reaktivaciju procesom). U nekim slučajevima patološko stanje omogućava: reaktivaciju ranijeg ili pojavu novog patološkog procesa (ako nastalo patološko stanje ranijeg ili pojavu novog patološkog procesa (ako nastalo patološko stanje poremeti odbrambene snage organizma), na mjestu najmanjeg otpora (lat. poremeti odbrambene snage organizma), na mjestu najmanjeg otpora (lat. locus minoris resistentiae).locus minoris resistentiae).

BOLESTBOLESTPromjene u organizmu (nastale kao posledica odreðenog Promjene u organizmu (nastale kao posledica odreðenog patološkog procesa) manifestuju se odstupanjem od normalnih patološkog procesa) manifestuju se odstupanjem od normalnih karakteristika (što se može uočiti ili registrovati), pa se kaže da karakteristika (što se može uočiti ili registrovati), pa se kaže da se bolest ispoljava (manifestuje) pojavom simptoma i znakova se bolest ispoljava (manifestuje) pojavom simptoma i znakova bolesti..bolesti..

Simptomi bolesti: Simptomi bolesti:

1. subjektivni ( uočava samo bolesnik, npr. malaksalost, bol, zujanje 1. subjektivni ( uočava samo bolesnik, npr. malaksalost, bol, zujanje u ušima) i  objektivni (uočava okolina bolesnika, npr.bljedilo, žutica, u ušima) i  objektivni (uočava okolina bolesnika, npr.bljedilo, žutica, preznojavanje); preznojavanje); 2. nespecifični (zajednièči za više bolest, npr.povraćanje, kašalj, 2. nespecifični (zajednièči za više bolest, npr.povraćanje, kašalj, malaksalost) i specifični (javljaju samo u odreðenim bolestima, npr. malaksalost) i specifični (javljaju samo u odreðenim bolestima, npr. prekordijalni bol koji se širi u ijlevu ruku kod infarkta miokarda). prekordijalni bol koji se širi u ijlevu ruku kod infarkta miokarda).

Znaci bolesti su objektivni parametri, koji se mogu registrovati pri Znaci bolesti su objektivni parametri, koji se mogu registrovati pri pregledu bolesnika (ubrzan rad srca, povišena tjelesna temperatura, pregledu bolesnika (ubrzan rad srca, povišena tjelesna temperatura, povećana koncentracija bilirubina u krvi, promjene u EKG zapisu). povećana koncentracija bilirubina u krvi, promjene u EKG zapisu). Patološki poremećaji često se manifestuju grupama meðusobno Patološki poremećaji često se manifestuju grupama meðusobno povezanih simptoma i znakova = sindromi.povezanih simptoma i znakova = sindromi.

Bolest može biti:Bolest može biti:

1.- KONGENITALNA1.- KONGENITALNA koja se ispoljava na rodjenju.koja se ispoljava na rodjenju. Može biti nasledna (hereditarna) ili nastala djelovanjem teratogenih Može biti nasledna (hereditarna) ili nastala djelovanjem teratogenih agenasa -  oni faktori spoljašnje sredine koji dovesti do oštećenja ploda agenasa -  oni faktori spoljašnje sredine koji dovesti do oštećenja ploda u fetalnom ili embrionalnom periodu (zračenje, hemijski faktora, biološki u fetalnom ili embrionalnom periodu (zračenje, hemijski faktora, biološki faktori (TORCH)). Teratogeni/ genetski faktori: ćelijske proliferacije faktori (TORCH)). Teratogeni/ genetski faktori: ćelijske proliferacije (odredjuje oblik / veličinu organa), poremećaj ćelijske interakcije (remeti (odredjuje oblik / veličinu organa), poremećaj ćelijske interakcije (remeti se rast i diferentovanje), poremećaj apoptoze, poremećaj djelovanja se rast i diferentovanje), poremećaj apoptoze, poremećaj djelovanja hormona. hormona. - - ili STEčENA.ili STEčENA.

2. -AKUTNA -2. -AKUTNA - počinju naglo, razvijaju se brzo i traju kratko (14 dana); počinju naglo, razvijaju se brzo i traju kratko (14 dana); - perakutne - perakutne - - tok bolesti izrazito nagao i buran.tok bolesti izrazito nagao i buran. - SUBAKUTNA - SUBAKUTNA i i - HRONIčNA - HRONIčNA (po pravilu) se sporo razvijaju i dugo traju (mjesecima, (po pravilu) se sporo razvijaju i dugo traju (mjesecima, godinama ili doživotno). godinama ili doživotno). U toku hroničnih bolesti može nastati akutizacija patološkog procesa, U toku hroničnih bolesti može nastati akutizacija patološkog procesa, odnosno hroniče bolesti mogu preći u akutne odnosno hroniče bolesti mogu preći u akutne

FORME BOLESTI:FORME BOLESTI:

•   subklinička forma bolesti (latentna ili inaparentna forma) – bolest je •   subklinička forma bolesti (latentna ili inaparentna forma) – bolest je neprimentna i za bolesnika i za ljekara, a može se otkriti tek na osnovu neprimentna i za bolesnika i za ljekara, a može se otkriti tek na osnovu laboratorijskih analiza,laboratorijskih analiza,

•   •   bolest blagog stepena bolest blagog stepena ili ambulantna, zato što bolesnik ne ležeći, tj. ili ambulantna, zato što bolesnik ne ležeći, tj. hodajući (ambulans-hodajući) preboli bolest (sa blagim simptomima, koji hodajući (ambulans-hodajući) preboli bolest (sa blagim simptomima, koji ne ograničavaju njegovu aktivnost), ne ograničavaju njegovu aktivnost),  •   •   bolest sa jasno izraženim simptomima bolest sa jasno izraženim simptomima (aktivnost bolesnika je ograničena (aktivnost bolesnika je ograničena i on je delimično vezan za postelju), i on je delimično vezan za postelju),

•   •   teža forma bolesti teža forma bolesti (bolesnik je vezan za postelju, a njegove funkcije (bolesnik je vezan za postelju, a njegove funkcije ozbiljno naručene, sa simptomima koji su teški i veoma izraženi) i  ozbiljno naručene, sa simptomima koji su teški i veoma izraženi) i 

•   •   terminalni stepen bolesti terminalni stepen bolesti (koji predstavlja granično područje izmeðu (koji predstavlja granično područje izmeðu života i smrti).  života i smrti). 

Tokom bolesti patološki proces se može intenzivirati, sa pojačanom Tokom bolesti patološki proces se može intenzivirati, sa pojačanom ekspresijom simptoma (progresija bolesti) ili slabiti, sa povlače-ekspresijom simptoma (progresija bolesti) ili slabiti, sa povlače-njem simptoma (regresija bolesti). Ako se jačina patološkog procesa i njem simptoma (regresija bolesti). Ako se jačina patološkog procesa i simptomi bolesti ne mjenjaju, smatra se da je bolest stabilizovana. simptomi bolesti ne mjenjaju, smatra se da je bolest stabilizovana.

FAZE BOLESTI FAZE BOLESTI

1.  1.    početna ili latentna faza početna ili latentna faza bolesti (latens = prikriven) obuhvata interval od bolesti (latens = prikriven) obuhvata interval od dejstva etiološkog faktora do pojave prvih simptoma bolesti. Latentni period dejstva etiološkog faktora do pojave prvih simptoma bolesti. Latentni period infektivnih bolesti naziva se inkubacija (incuba¬tio = ležanje); infektivnih bolesti naziva se inkubacija (incuba¬tio = ležanje);

2.   2.   uvodna ili prodromalna faza uvodna ili prodromalna faza bolesti (prodromos = koji prethodi) obuhvata bolesti (prodromos = koji prethodi) obuhvata period od pojave nespecifičnih simptoma bolesti do javljanja prvih specifičnih period od pojave nespecifičnih simptoma bolesti do javljanja prvih specifičnih simptoma (u okviru sledećeg, manifestnog perioda).simptoma (u okviru sledećeg, manifestnog perioda).

3.   3.   manifestna faza ili faza izražene bolestimanifestna faza ili faza izražene bolesti    karakteriše se simptomima koji su karakteriše se simptomima koji su specifični za odreðenu bolest (traje do završetka bolesti). Akutne bolesti se specifični za odreðenu bolest (traje do završetka bolesti). Akutne bolesti se obično karakterišu tipičnim simptomima (ako nema komplikacija), dok u toku obično karakterišu tipičnim simptomima (ako nema komplikacija), dok u toku hroničnih bolesti postoje periodi u kojima se simptomi  povlače - remisija hroničnih bolesti postoje periodi u kojima se simptomi  povlače - remisija (remissio = popuštanje) i periodi u kojim se pojačavaju - egzacerbacija; (remissio = popuštanje) i periodi u kojim se pojačavaju - egzacerbacija;

4.   4.   faza regresije bolesti faza regresije bolesti je period u kojem se smanjuje intenzitet simptoma je period u kojem se smanjuje intenzitet simptoma bolesti. U ovoj fazi nekad može nastati pogoršanje bolesti – rekrudescencija; bolesti. U ovoj fazi nekad može nastati pogoršanje bolesti – rekrudescencija;

5.   5.   faza oporavka ili rekonvalescencije faza oporavka ili rekonvalescencije prethodi ozdravljenju, a karakteriš se prethodi ozdravljenju, a karakteriš se prestankom svih simptoma bolesti i pojačanom osetljivošću organizma na prestankom svih simptoma bolesti i pojačanom osetljivošću organizma na dejstvo različitih etioloških faktora (usljed smanjene odbrambene sposobnosti dejstvo različitih etioloških faktora (usljed smanjene odbrambene sposobnosti organizma, koja može biti manje ili više izražena).  organizma, koja može biti manje ili više izražena). 

  

ISHOD BOLESTIISHOD BOLESTI

•   potpuno ozdravljenje•   potpuno ozdravljenje ((restitutio ad integrum),restitutio ad integrum),

•   recidiv ili relaps bolesti•   recidiv ili relaps bolesti = ponovna pojava = ponovna pojava bolesti posle prividnog ozdravljenja (usled bolesti posle prividnog ozdravljenja (usled slabljenja otpornosti organizma i ponovne slabljenja otpornosti organizma i ponovne aktivacije skrivenog žarišta) aktivacije skrivenog žarišta)

•   nepotpuno ozdravljenje•   nepotpuno ozdravljenje, , ako se nisu potpuno ako se nisu potpuno oporavile ćelije koje su oštećene tokom bolesti.  oporavile ćelije koje su oštećene tokom bolesti. 

Osnovni patološki proces zaustavljen i simptomi bolesti Osnovni patološki proces zaustavljen i simptomi bolesti smanjeni ili potpuno nestali, ali je  ostala smanjena smanjeni ili potpuno nestali, ali je  ostala smanjena

funkcionalna sposobnost zahvaćenog organa ili sistema i. funkcionalna sposobnost zahvaćenog organa ili sistema i. Angažovanjem raspoloživih kompenzatornih mehanizama, Angažovanjem raspoloživih kompenzatornih mehanizama,

organizam pokušava da prevaziðe nastali funkcionalni organizam pokušava da prevaziðe nastali funkcionalni nedostatak. nedostatak.

Nepotpuno ozdravljenje karakteriše i smanjena sposobnost Nepotpuno ozdravljenje karakteriše i smanjena sposobnost adaptacije (pri povećanim potrebama organizma) i, adaptacije (pri povećanim potrebama organizma) i,

eventualno, smanjena radna sposobnost eventualno, smanjena radna sposobnost

•   prelazak u patološko stanje, ako posle preležane bolesti •   prelazak u patološko stanje, ako posle preležane bolesti u organizmu ostanu trajne posledice. (Nastalo patološko u organizmu ostanu trajne posledice. (Nastalo patološko stanje manifestuje se odgovarajućim simptomima, koji stanje manifestuje se odgovarajućim simptomima, koji

ponekad mogu biti potpuno različiti od simptoma preležane ponekad mogu biti potpuno različiti od simptoma preležane bolesti); bolesti);

•   letalni ishod  ili smrti organizma (exitus letalis), ako u toku •   letalni ishod  ili smrti organizma (exitus letalis), ako u toku osnovne bolesti ili njenih komplikacija nastane ireverzi-osnovne bolesti ili njenih komplikacija nastane ireverzi-

bilno oštećenje vitalnih organa (prije svega srca, pluća ili bilno oštećenje vitalnih organa (prije svega srca, pluća ili mozga). Letalni ishod bolesti može da nastane: iznenada, mozga). Letalni ishod bolesti može da nastane: iznenada, usljed naglog razvoja komplikacija bolesti, ili postepeno, usljed naglog razvoja komplikacija bolesti, ili postepeno,

tako što bolesnik prolazi kroz nekoliko faza (preagonalno tako što bolesnik prolazi kroz nekoliko faza (preagonalno stanje, agonija, klinička smrt i biološka smrt)stanje, agonija, klinička smrt i biološka smrt)

Preagonalno stanje Preagonalno stanje se karakteriše ubrzanim disanjem i radom se karakteriše ubrzanim disanjem i radom srca, smanjenjem tonusa krvnih sudova i zastojem krvi u srca, smanjenjem tonusa krvnih sudova i zastojem krvi u venskom sistemu koji prouzrokuje postepeno smanjenje venskom sistemu koji prouzrokuje postepeno smanjenje

krvnog pritiska. Svijest je obično očuvana ili lako pomućena, a krvnog pritiska. Svijest je obično očuvana ili lako pomućena, a refleksi pojačani. refleksi pojačani.

Kasnije se javlja Kasnije se javlja terminalna pauza, terminalna pauza, sa prestankom disanja i sa prestankom disanja i brzim padom krvnog pritiska. brzim padom krvnog pritiska.

Agonalna faza Agonalna faza ((agon =borba) karakteriše se gubitkom svjesti i agon =borba) karakteriše se gubitkom svjesti i refleksa i nastankom poremećaja u radu vitalnih organa. Rad refleksa i nastankom poremećaja u radu vitalnih organa. Rad

srca je usporen, srčani tonovi mukliji, puls se ne pipa, a srca je usporen, srčani tonovi mukliji, puls se ne pipa, a arterijski pritisak ne može da se izmjeri (izrazito je smanjen). arterijski pritisak ne može da se izmjeri (izrazito je smanjen).

Disanje je neujednačeno, površno i sa povremenim prekidima Disanje je neujednačeno, površno i sa povremenim prekidima ili periodično (usljed promjena u respiratornom centru). Ako ili periodično (usljed promjena u respiratornom centru). Ako agonalna faza traje nekoliko sati (ili dana) usljed smanjenog agonalna faza traje nekoliko sati (ili dana) usljed smanjenog

intenziteta metaboličkih procesa (u uslovima hipoksije) intenziteta metaboličkih procesa (u uslovima hipoksije) nastaće hipotermija. nastaće hipotermija.

Klinička smrt Klinička smrt je stanje bez manifestnih znakova života. je stanje bez manifestnih znakova života. Karakteriše se prestankom disanja i rada srca i smanjenjem Karakteriše se prestankom disanja i rada srca i smanjenjem krvnog pritiska do nulte vrednosti. Može potrajati nekoliko minuta krvnog pritiska do nulte vrednosti. Može potrajati nekoliko minuta (5-6 min) i u tom periodu ne nastaju ireverzibilne promene u (5-6 min) i u tom periodu ne nastaju ireverzibilne promene u ćelijama centralnog nervnog sistema (usljed održanja minimalnih ćelijama centralnog nervnog sistema (usljed održanja minimalnih metaboličkih procesa u njima). Postoji mogućnost da se iz stanja metaboličkih procesa u njima). Postoji mogućnost da se iz stanja kliničke smrti čovjek reanimacijom vrati u život. kliničke smrti čovjek reanimacijom vrati u život.

Biološka smrt Biološka smrt je stanje koje se karakteriše nastankom je stanje koje se karakteriše nastankom ireverzibilnih promena, najpre u moždanoj kori, ali i u drugim ireverzibilnih promena, najpre u moždanoj kori, ali i u drugim tkivima, usled kojih nije moguće vraćanje u život. Iako su tkivima, usled kojih nije moguće vraćanje u život. Iako su metabolički procesi potpuno prestali, usljed različite osetljivosti metabolički procesi potpuno prestali, usljed različite osetljivosti pojedinih tkiva na nedostatak energije, ireverzibilna oštećenja se pojedinih tkiva na nedostatak energije, ireverzibilna oštećenja se ne razvijaju istom brzinom u svim organima.( Taj podatak je ne razvijaju istom brzinom u svim organima.( Taj podatak je veoma važan,jer kada se sigurno utvrdi moždana smrt, izvjesni, veoma važan,jer kada se sigurno utvrdi moždana smrt, izvjesni, još neoštećeni organi, mogu da se iskoriste za transplantaciju).još neoštećeni organi, mogu da se iskoriste za transplantaciju).