Лекц 14 “Олон улсын төлбөр тооцооны арга хэрэгслүүд ”

М.Халиун

Агуулга

OАккредитивийн төлбөр тооцоо

OИнкассын төлбөр тооцооOНээлттэй данс

Олон улсын практик мөнгөн хэлбэрээр үйлдэж буй төлбөр

тооцоогOбэлэн мөнгөнийOбэлэн бус гэж ангилдаг.

Бэлэн мөнгөөр тооцоо хийх/Cash payment/

OХоёр тал худалдааны гэрээг байгуулж, импортлогч шууд бэлнээр болон банкаар дамжуулан төлбөрийг гүйцэтгэх үйл ажиллагаа.

Бэлэн бус тооцоо ( Payment on clearing basis)

OХоёр тал худалдааны гэрээг байгуулж, гэрээний дагалдах баримт бичгүүдийг үйлдэх ба тэдгээрийг үндэслэн харилцагч банкинд данс нээснээр төлбөрийг гүйцэтгэх үйл ажиллагаа юм.

Бэлэн бус төлбөр тооцоог 4 ангилна.

Орчин үед гадаад худалдааны төлбөр тооцооны ихэнх хэсэг нь энэ хэлбэрээр явагдаж байна. Үйлдэх аргаар нь:• Аккредитивийн /Letter of credit-L/C/• Инкассын/Documentary collection/• Нээлттэй Дансны /Open account-O/A/• Шилжүүлгийн /Bank remittance/ гэх мэт

ангилдаг.

1. Аккредитивийн төлбөр тооцоо,

гүйцэтгэх үе шат

АккредитивOАккредитив гэдэг нь банк

Аккредитив нээгчийн хүсэлтийн дагуу өгөгдсөн заавраар гэрээнд заасан баримтуудыг экспортлогч тал тогтоосон хугацаанд банкинд

бүрдүүлж өгсөн нөхцөлд тохиролцсон валютаар, тодорхой

хэмжээний мөнгийг түүнд төлөх үйл явц юм.

Аккредитивийг дараах тохиолдолд ихэвчлэн

хэрэглэдэг байна. Үүнд:

O Бизнесийн үйл ажиллагаагаа шинээр эхлэх

O Худалдагч, худалдан авагчид бие биенээ сайн мэдэхгүй үед

O Экспортлогч орны нийгэм, эдийн засгийн байдал тогтворгүй үед

O Худалдан авагчийн төлбөрийн чадвар эргэлзээтэй үед

Аккредитивийн төлбөр тооцоонд оролцогч

талууд

Нэг талаас импортлогч/Applicant/

ба түүний банк /Issuing bank/,

Нөгөө талаас экспортлогч/Beneficiar

y/ба түүний банк /Beneficiary bank/

гэсэн талууд оролцдог.

Аккредитивийг төлбөр төлөх байдлаар нь:

Шууд төлбөртэй /sight payment/.Бичиг баримтыг хүлээн авч шалгаад баримтын эсрэг төлбөрийг шууд төлөх

Дараа төлбөртэй /deferred payment/.Тодорхойзаасан хугацааны дараа төлбөрийг гүйцэтгэх.• Гэрээнд гарын үсэг зурсанаас хойш......хоногийн

дараа• Ачилт хийснээс хойш......хоногийн дараа• Ачилт хийснээс хойш тодорхой хугацаанд.....,....

сараар хувааж төлөх гэх мэт зааж болно.

Аккредитивийг худалдааны төрлөөр нь 2 ангилна.

Импормын Аккредитив /import L/C/ нээхЭкспортын Аккредитив /export L/C/мэдэгдэж , төлбөр хүлээн авах гэж ангилдаг.

Аккредитив нээх нөхцөлөөр нь 2 ангилна.

Эх үүсвэртэй аккредитив. • Аккредитив нээлгэгч нээлгэх

Аккредитивийг үнийн дүнг100 хувь эсвэл гэрээний дагуу тохирсон хувиар банкинд тусгаарлуулдаг.

Эх үүсвэргүй аккредитив.• Үнийн дүнг тусгаарладаггүй,

ихэвчлэн банкны зээл,эдийн засгийн газрын эх үүсвэргүй Аккредитив нээх шийдвэрийг үндэслэн нээдэг.

Аккредитивийг баталгаажуулсан байдлаар

нь 2 ангилна. Баталгаат /Comfirmed L/C/. • Экспортлогчийн банк, аккредитивийг

нээхийг хүссэн импортлогчийн банкнаас төлбөр авах эсэхээс үл хамааран Экспортлогчид төлбөрийг төлөх баталгаа гаргаж өгдөг.Баталгаагүй /unconfirmed L/C/.

• Экспортлогчийн зүгээс банкны баталгаа шаарддаггүй буюу энэ үед Экспортлогчийн банк импортлогчийн банкнаас төлбөр орж ирсэн үед л экспортлогчид төлбөрийг гүйцэтгэдэг.

Аккредитив өөрчлөлт оруулах,хүчингүй болгох

эсэхээр нь 2 ангилна.

Буцаан татагдах / revoucable L/C/. • Импортлогчийн даалгавраар

болон Аккредитив нээсэн банк өөрийн үзэмжээр импортлогчийн санхүүгийн байдал доройтон, зохих төлбөрийн чадвартай эсэхэд эргэлзсэн тохиолдолд Аккредитивыг хугацаанаас нь өмнө хүчингүй болгож болдог.

Буцаан үл татагдах /irrevoucable L/C/. • Экспортлогчийн

зөвшөөрөлгүйгээр хугацаа дуусахаас өмнө Импортлогчийн банк хүчингүй болгох буюу өөрчилж болддоггүй . Олон улсын практикт L/C/-ийн аль төрлийн тооцоо хийх талаар гэрээнд зааж өгөх шаардлатай ба заагаагүй тохиолдолд буцаан үл татагдах гэж үздэг байна.

Төлбөрийн чадвар муу, экспортлогчийн оронд зээлийн хүү өндөр үед

дараах 2 төрлийн аккредитийг хэрэглэнэ.

OУлаан нөхцөлт - /red clause L/C or advance pay-ment/

OНогоон нөхцөлт - green clause L/C

Улаан нөхцөлт аккредитив./red clause L/C or advance pay-ment/• Бараа ачигдаж ирэхээс

өмнө төлбөрийнхөө тодорхой хэсгийг /75 хүртэлх %/ экспортлогч урьдчилан авахыг импортлогч зөвшөөрсөн үед нээдэг.

Ногоон нөхцөлт аккредитив./green clause L/C/.• Улаан нөхцөлт аккредитивийн

эрсдлийг бууруулахад ашигладаг.Өөрөөр хэлбэл, урьдчилгаа төлөхөд ачигдах бараа агуулахад хадгалагдаж байгааг баталсан баримтаар баталгаажуулдаг.

2. Инкассын тооцоо,

Инкассын тооцоо

O Зарим үед аккредитивтэй төстэй боловч гол ялгаа нь хаана хэзээ төлбөр хийх вэ гэдэг асуудалд оршдог.

O Инкассын тооцооны үед баримтууд ба бараанууд импортлогчийн орны банкинд хүрэлцэн ирснээр төлбөр хийгддэг ба энэ нь бараа ачуулснаас хойш хэдэн өдөр хэдэн долоо хоногч байж болдог.

O Инкассын тооцооны үед импортлогч бараагаа хүлээж авахаас нааш төлбөр хийхгүй.

O Экспортлогч импортлогч бараагаа авахаас нааш төлбөр хүлээн авахгүй

Инкассын төлбөр тооцоо

OХэрэв бизнесийн түншээ сайн мэддэг, найдвартай харилцаатай, импортлогч орны улс төр, тухайн импортод ямар нэг хязгаарлалт тавиагүй тохиолдолд Инкассын төлбөр тооцоог ашиглах нь тохиромжтой.

Инкассын тооцооны ажиллагааны схем

Импортлогчийн банк Экспортлогчийн банк

Импортлогч(Худалдан авагч)

Экспортлогч(Худалдагч)

Ачаа тээврийн байгууллага

Инкассын тооцооны хэлбэр

Ямар баримтуудаар дамжуулан төлбөрийг

нэхэмжлэхээс нь шалтгаалан

цэвэр

баримтын гэж ангилдаг.

Цэвэр инкасс

OХудалдагчийн зүгээс зөвхөн вексель,чек зэрэг санхүүгийн баримтуудаар дамжуулан төлбөрийг нэхэмжлэн авдаг. Худалдан авагчийн төлбөрийн чадварт бүрэн найдсан үед хэрэглэдэг.

Баримтын инкасс.

OХудалдагчийн зүгээс худалдсан бараа бүтээгдэхүүнтэй холбоотой худалдааны баримтуудаар дамжуулан төлбөрийг нэхэмжлэн авдаг.

Инкассын төлбөр импортлогчийн хувьд

1. Импортлогчийн төлөх инкассын төлбөрийн банкны хураамж нь аккредитивын хураамжаас харьцангуй бага байдаг.

2. Импортлогчийн хувьд захиалагдсан бараа ачигдсанаар ашигтай бөгөөд ачигдаагүй тохиолдолд түүний хувьд учирсан алдагдлыг нөхүүлэх боломжтой.

3. Худалдан авагч барааныхаа үнийг төлөхөөс өмнө бүх баримт бичгээ хүлээн авах нь санхүүгийн хувьд ашигтай

Инкассын төлбөр экспортлогчийн хувьд

Төлбөр төлөгдөөгүй үед зуучлагч банк хариуцлага

хүлээхгүй гэдгээрээ экспортлогчид эрсдэлтэй

Инкассын тооцооны үед шаардагдах баримтууд

O Вексель (Төлбөр нэхэмжлэл дээрх дүнг тусгасан байх, Импортлогчийн бүтэн нэр хаяг гэх зэрэг)

O Төлбөрийн нэхэмжлэл (Импортлогчийн нэр дээр бичнэ. Үүнд худалдааны гэрээнд заасан барааны нэр төрлийг дэлгэрэнгүй бичих хэрэгтэй)

O Ачаа тээврийн баримт бичгүүд (Тээврийн дагалдах хуудас)

O Бусад баримтууд (Гарал үүслийн гэрчилгээ, Баглаа боодлын жагсаалт)

Нээлттэй данс

Нээлттэй дансы тооцоо(open account-A/O)

O Импортлогчийн зүгээс өөрийн дансанд орсон тэр хэмжээгээр экспортлогчид төлж байдаг үргэлжилсэн шинжтэй төлбөрийн хэлбэр бөгөөд экспортлогчийн зүгээс Импортлогчид үзүүлдэг арилжааны зээлтэй холбогдон гарч ирсэн .Зээлийг төлж барагдуулах хугацааг гэрээнд оролцогч талууд хэлэлцэн тохиолцдог.

O Практикаас харахад төлбөрийн энэ хэлбэрийг ашиглаж буй зээлдэгч тал тодорхой тогтоосон хугацаан дахь зээлийн барааны борлуулалтын хэмжээгээр , эсвэл борлуулсан барааны үнэ тодорхой тогтоосон хэмжээнд хүрмэгц төлбөрийг хэсэгчлэн үйлддэг байна.

Нээлттэй дансны төлбөрийг дараахь нөхцөлд ашиглалдаг. Үүнд

O Худалдааны уламжилалт харилцаатай түнш пүүсүүдийн хоорондын төлбөр тооцоонд

O  Үндэстэн дамансан болон олон үндэстний корпорацийн толгойлох пүүс ,түүний салбаруудын хоорондын төлбөр тооцоонд

O  Хэн нэгийнхээ хувьцааг эзэмшдэг экспортлогч,импортлогч хоорондын төлбөр тооцоо

Нээлттэй дансны тооцоо дараахи үндсэлэлүүдээр

импортлогчид илүү ашигтай байдлыг бий

болгож байдагO импортлогч бараа хүлээн авснхаа дараа

төлбөрийг хийдэгO экспортлогчоос олгосон арилжааны

зээл нь хүүгүйO хүлээн аваагүй буюу нийлүүлээгүй

бараанд төлбөр төлөхгүй учир эрсдэл байхгүй

Төлбөр тооцооны энэ хэлбэр нь экспортлогчийн хувьд үр ашиггүй байдаг .

Үүний учир нь:O хэдийгээр зарим тохиолдолд экспортлогчид

дотоодын зах зээл дээр нь борлуулалт удаантай буюу муутай барааг гадагш борлуулах боломжийг олгодог боловч ихэнх тохиолдолд түүний хөрөнгийн эргэлтийг удаашруулж байна

O импортлогч төлбөр хийхгүй байх төлбөрийг тогтоосон цаг хугацаанд нь хийхгүй байх зэргээс экспортлогч санхүүгийн эрэсдэл орох магадлал өндөртэй

O  экспортлогч өөрөө зарим тохиолдолд банкнаас арилжааны зээл авахад хүрдэг

Анхаарал тавьсанд баярлалаа