11. pages 35-74.pdf

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

1/38

ΚΔΦΑΛΑΙΟ Δ΄

ΟΤΙΑΣΙΚΑ

1. ΔΙΑΓΩΓΙΚΔ ΔΝΝΟΙΔ

§ 33. Τα νπζαζηά δαξίλνληα ζε: α) ζπγεξκέλα α β)

αθξκέλα.

Τα ζπγεξκέλα πνδαξνύληα ζε:

α) ύξα (Vergilius)·

β) ξνζγνξά (annus, avis) α

γ) εξιηά (exercitus, populus).

§ 34. Τα αξεόκελα ησλ νλνκάησλ ηο Λαηλήο είλα ηα

εμήο: α) ην γέλνο· β) ν αξκόο· γ) ηώζ α δ) ιίζ.

§ 35. Τα γέλ ζη Λαηλή είλα ηξία: α) αξζελό· β) ιπό

α γ) νπδέηεξν. Ση Λαηλή δαξίλεηα ην γέλνο ησλ νλνκάησλ

αό η ζκαζία ηνπο (θπζό γέλνο) α αό ηλ αηάιμ (γξακκα-ηό γέλνο). Γα η δάξζ ηνπ γέλνπο ησλ νλνκάησλ αό ηλ αηά-

ιμ α γίλε ιόγνο ζε άε ιίζ ρσξζηά.

§ 36. Αξζελά είλα:

α) ηα νλόκαηα αλδξώλ (.ρ. Marcus, Antonius, Caesar).

β) ηα νλόκαηα νπ διώλνπλ εάγγεικα ή αμίσκα, ην ννίν

κόλν άλδξεο αηείραλ (.ρ. consul, nauta, scriba).γ) ηα νλόκαηα αξζελώλ εώλ (.ρ. Apollo, Iuppiter).

δ) ηα νλόκαηα ησλ ελώλ (.ρ. Belgae, Graeci, Romani)

ε) ηα νλόκαηα ησλ κλώλ (.ρ. Ianuarius, October, December)1.

ζη) ηα νλόκαηα ησλ αλέκσλ α ησλ νηακώλ (.ρ. Zephyrus,

Sequana).

1 Τα νλόκαηα ησλ κλώλ είλα πξίσο είεηα, κεηέεζαλ όκσο ζε νπ-

ζαζηά αθνύ αξαιείθε ην νπζαζηό mensis (= κήλαο), ην ννίν είλα

αξζελνύ γέλνπο.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

2/38

Η ΟΜΗ ΤΟΥ ΛΑΤΙΝΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ: ΤΥΠΟΛΟΓΙΚΟ

~ 36 ~

§ 37. Θιπά είλα:

α) ηα νλόκαηα ησλ γπλαώλ α ησλ ιπώλ όλησλ (.ρ. He-

lena, Hecuba).

β) ηα νλόκαηα ησλ δέληξσλ (.ρ. malus). Μεξά νλόκαηα δέ-

ληξσλ α άκλσλ εμαξνύληα α είλα άιια αξζελνύ, άιια

νπδεηέξνπ γέλνπο. Απηά ανινπνύλ ην γέλνο ησλ αηαιήμεώλ ηνπο

(.ρ. calamus, allium).

γ) ηα νλόκαηα ησλ λζώλ (.ρ. Cyprus, Delus).

δ) ηα νλόκαηα ησλ ρσξώλ (.ρ. Aegyptus, Italia, Africa). Τα

νλόκαηα ησλ ρσξώλ νπ ιήγνπλ ζε – um είλα νπδέηεξα (.ρ. La-

tium). Αξζελά είλα ηα: Isthmus, Pontus.

ε) ηα νλόκαηα ησλ όιεσλ (.ρ. Karthago, Epidaurus). Μεξά

νλόκαηα όιεσλ εμαξνύληα α άιια είλα αξζελά (.ρ. Narbo,

Hippo), ελώ άιια νπδέηεξα (.ρ. Illium, Tusculum).

§ 38. Οπδέηεξα είλα:

α) όια ηα άιηα (.ρ. fas, nefas, nihil, instar).

β) ηα νλόκαηα ησλ αξώλ ησλ δέληξσλ (.ρ. pirum, malum).

γ) ηα νλόκαηα ησλ κεηάιισλ (.ρ. ferrum, aes).

δ) ηα γξάκκαηα ηνπ αιθαβήηνπ (.ρ. a longum, iota correptum).

ε) άε ιέμ νπ ιακβάλεηα σο νπζαζηό (.ρ. scire est

meum, pelagus est trisyllabum).

ζη) άε θξάζ νπ ιακβάλεηα σο νπζαζηό (illud Caesaria-

num “ueni, uidi, uici”).

§ 39. Τα νλόκαηα νπ ξνέξρνληα αό ηλ ΑΔ δαηξνύλ αζηα Λαηλά ην ίδν γέλνο: .ρ. methŏdus, pelagus.

§ 40. Κολά ιέγνληα ηα νπζαζηά, κε ηα ννία εθξάεηα

α ην αξζελό α ην ιπό: .ρ. ciuis (ν νιίηο & νιίηο),

adolescens (ν λένο & λέα).

§ 41. Substantiva mobilia ιέγνληα ηα νπζαζηά νπ δ-ιώλνπλ ξόζσν ή ών έρνπλ δύν ηύνπο δάθνξνπο, έλα γα ην

αξζελό έλαλ γα ην ιπό. Αό απηά

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

3/38

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

4/38


~ 38 ~

Αό ηο αξαάλσ ηώζεο ορές νλνκάνληα νλνκαζηή

α ιηή, ελώ πιάγες γελή, δνηή, αηαηή α

αθαξεηή.

§ 44. Η Λαηλή έρε έληε ιίζεο, ν ννίεο αξνπζάνληα

αξαάησ:

1 ιίζ: εξιακβάλε αξζελά & ιπά νπ ιήγνπλ ζε – a,

-ae (.ρ. nauta, nautae).

2 ιίζ: εξιακβάλε αξζελά & ιπά νπ ιήγνπλ ζε –

us2 (.ρ. dominus, domini) α νπδέηεξα νπ ιήγνπλ ζε – um (.ρ.

monumentum, monumenti).

3 ιίζ: εξιακβάλε αξζελά, ιπά α νπδέηεξα, ζν-

ζύιιαβα α αλζνζύιιαβα, κνλόεκα α διόεκα, αηαιηά

α ααηάιηα. Φαλνκελά ιήγνπλ ζηλ νλνκαζηή ελνύ ζε – s3

α ζη γελή ζε – is (.ρ. rex, regis – orator, oratoris, flumen, flumi-

nis).

4 ιίζ: εξιακβάλε νπζαζηά αξζελά α ιπά, νπ

ιή-γνπλ ζε – us, -us (.ρ. magistratus, magistratus) α νπδέηεξα νπ

ιήγνπλ ζε – u, -us (.ρ. cornu, cornus).

5 ιίζ: εξιακβάλε νπζαζηά πξίσο ιπά (αξζελά

είλα κόλν ηα dies α meridies), νπ ιήγνπλ ζε – es, -ei (.ρ. facies,

faciei).

Τν έκα ησλ νπζαζηώλ ζη Λαηλή ην βξίζνπκε αό η

γελή ελνύ ή ιπληνύ, αθνύ αθαξεεί αηάιμ.

ΓΔΝΙΚΔ ΠΑΡΑΣΗΡΗΔΙ 1. Η ιηή είλα άληα όκνα κε ηλ νλνκαζηή. Δμαίξεζ

ανηειεί ιηή ελνύ αξζελώλ α ιπώλ β΄ ιίζο, νπ

ιήγε ζε – e.

2. Η δνηή α αθαξεηή ιπληνύ 1ο

α 2ο

ιίζο ιήγνπλ

ζε – is, ελώ ηο 3ο

, ηο 4ο

α ηο 5ο

ζε – bus.

2 Κάνα νπζαζηά βέβαα ηο 2ο ιίζο (όια αξζελά) αέβαιαλ ηλ

αηάιμ – us α έηζ ζηλ νλνκαζηή ελνύ δελ έρνπλ αηάιμ αιιά

αξνπζάνληα κε ην έκα ηνπο κόλν (.ρ. puer, pueri; ager, agri). Γα εξζ-

ζόηεξεο ιεηνκέξεεο βι. αξαάησ.3 Η αηάιμ – s νιιέο θνξέο ηξέεηα ζε άιια ζύκθσλα ύζηεξα αό

έλσζ ηνπ – s κε άνν άιιν ζύκθσλν: .ρ. dux (duc+s), rex (reg+s).

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

5/38

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

6/38


~ 40 ~

2. Α΄ ΚΛΙΗ ΟΤΙΑΣΙΚΩΝ

§ 45. Η 1 ιίζ εξιακβάλε νπζαζηά αξζελά α ιπ-

ά (πξίσο όκσο ιπά) νπ ιήγνπλ ζε – a, -ae.

Singularis

poet-a ora belua incola filia

poet-ae orae beluae incolae filiae


poet-am oram beluam incolam filiam



Pluralis


poet-arum orarum beluarum incolarum filiarum

poet-is oris beluis incolis filiis/filiabus

poet-ās oras beluas incolas filias poet-ae orae beluae incolae filiae

poet-is oris beluis incolis filiis/filiabus

ΠΑΡΑΣΗΡΗΔΙ

1. Τα ξσηόιηα έρνπλ ηλ αηάιμ – a βξαρεία ζηλ νλνκαζηή

α ηλ ιηή ελνύ, καξά ζηλ αθαξεηή ελνύ. Δίζο

καξό είλα ην – a ζη γελή ιπληνύ (poetārum).

2.

Η αηάιμ – as (αη. ι.) είλα καξόρξνλ (αό είδξαζ ηο

ΑΔ, ξβι. ηοὺς ηαμίας ).

3. Σηα αξρατά Λαηλά γελή ελνύ ζρκαηόηαλ α ζε – as

(αό είδξαζ ηο ΑΔ, ξβι. ηῆς τώρας ), ννία δαζώε κόλν

ζη ι. familias α ααληά ζη θξάζ pater familias.

4. Σηνλ Έλλν, ηνλ Πιαύην, ηνλ Λνπξήην α ηνλ Βεξγίιν ααληά

α αηάιμ ηο γελήο ελνύ – ai (.ρ. amicitiae α amicitiai).

5.

Τα ιπά νλόκαηα dea α filia ζρκάηαλ η δνηή α ηλαθαξεηή ηνπ ιπληνύ α ζε – abus (εηόο ζε – is), γα λα

δαξίλνληα αό ηα αληίζηνρα αξζελά ηνπο δεπηεξόιηα (deus,

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

7/38

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

~ 41 ~

filius). Έηζ δαβάνπκε deis et deabus „ζηνπο ενύο α ηο εέο‟,

filiis filiabusque „ζηνπο γνπο α ηο όξεο‟4.

6. Αλ α γελή ιπληνύ ιήγε ζε – arum, σζηόζν νξζκέλα

νπζα-ζηά η ζρκαηίνπλ ζε – um. Απηά είλα ηα εμήο: α) κεξά

ζύλεηα νλόκαηα αό ηα gena α cola, .ρ. terrigena (terrigenum),coelicola (coelicolum)· β) κεξά νλόκαηα ηα ννία ξνέξρνληα

αό ηλ ΑΔ, .ρ. amphora (amphorum), drachma (drachmum)· γ)

κεξά αηξσλπκά νλόκαηα ζε – des, .ρ. Dardanidae (Dardani-

dum) α δ) νξζκέλα ειιλά ελά νλόκαηα, .ρ. Crotoniatae

(Crotoniatum).

7. Τα νπζαζηά ηο 1ο

ιίζο είλα ιπά. Δμαξνύληα α είλα

αξζε- λνύ γέλνπο: α) όζα διώλνπλ ξόζσα αξζελά (.ρ. nau-

ta, poeta)· β) ηα νλόκαηα νηακώλ, .ρ. Trebia, Garumna (ηα νλό-

καηα όκσο Allia, Duria Matrona Albula είλα ιπνύ γέλνπο).

8. Η 1

ιίζ δελ έρε αόινπ νπδέηεξα.

§ 46. Ολόκαηα ειιλά νπ ζηλ ΑΔ αλήαλ ζηλ 1 ιίζ

κεηαθέξαλ α ζηα Λαηλά ζηλ 1 ιίζ. Κιίλνληα ζύκθσλα

κε ηο αηαιήμεο ησλ νλνκάησλ ηο 1ο ιίζο αιιά ζε νξζκέλεο

ηώζεο δαηξνύλ α αηαιήμεο ηο ΑΔ:

Singularis

Aeneas (-a) Anchises (-a) Cassiope Andromeda (-e)

Aeneae Anchisae Cassiopes (-ae) Andromedae (-es)

Aeneae Anchisae Cassiopae Andromedae

Aeneam/-an Anchisen /-am Cassiopen (-am) Andromedam (-an, -en)

Aenea (-as) Anchise/-a Cassiope Andromeda (-e)

Aenea Anchisa (-e) Cassiope (-a) Andromeda (-e)

Singularis

Nympha / -e Perses / Persa Perses Phidias

Nymphae, -es Persae Persae Phidiae

Nymphae Persae Persae Phidiae

Nympham/-en Persen / Persam Persen (Persam) Phidian/-am

Nympha/-e Perse / Persa Perse (Persa) Phidia (Phidias)

Nympha/-e Perse / Persa Perse (Persa) Phidia

4 Απηό ζπλέβαλε ζπλήσο όηαλ ααληνύζαλ καί α ηα δύν (δι. deus, dea

ή filius, filia), γα λα δαρσξίνληα, ελώ αλ ήηαλ εύνιν λα αηαλνεί εύνια αό

ηα ζπκθξαόκελα γα ννλ γίλεηα ιόγνο, ρξζκν-νόηαλ αηάιμ – is.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

8/38


~ 42 ~

Pluralis

Nymphae Persae - -

Nympharum Persarum - -

Nymphis Persis - -

Nymphas Persas - -

Nymphae Persae - -

Nymphis Persis - -

Singularis – Pluralis

sophistes (-a) epitome (-a) sophistae epitomae

sophistae epitomes/-ae sophistarum epitomarum

sophistae epitomae sophistis epitomissophisten/-am epitome/-am sophistas epitomas

sophiste (-a) epitome (-a) sophistae epitomae

sophiste (-a) epitome (-a) sophistis epitomis


1. Η Λαηλή ρξζκννεί εμ ίζνπ ηνπο ηύνπο musice, grammatice,

rhetorice όζν α ηνπο αλνλνύο ηύνπο musica, grammatica, the-

orica, ν ννίν ιίλνληα αλνλά.

2. Αό ηα εο – es ειιλά ύξα νλόκαηα άιια ζηα Λαηλά α-

ηαηάραλ ζηλ 3 ιίζ (.ρ. Alcibiades, -is) α άιια ζηλ 1

ιίζ (.ρ. Anchises, -ae).

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

9/38


~ 43 ~

3. Β΄ ΚΛΙΗ ΟΤΙΑΣΙΚΩΝ

§ 47. Η 2 ιίζ νπζαζηώλ εξιακβάλε νπζαζηά αξζε-

λά α ιπά νπ ιήγνπλ ζε – us (γελ. – i) α νπδέηεξα νπ ιή-

γνπλ ζε – um (γελ. – i).

Singularis

domin-us annus animus legatus modus

domin-i anni animi legati modi

domin-o anno animo legato modo

domin-um annum animum legatum modum

domin-e anne anime legate mode

domin-o anno animo legato modo

Pluralis


domin-orum annorum animorum legatorum modorum

domin-is annis animis legatis modisdomin-os annos animos legatos modos


domin-is annis animis legatis modis

§ 48. Κάνα νπζαζηά ηο 2ο ιίζο αέβαιαλ ηλ α-

ηάιμ – us ζηλ νλνκαζηή α ηλ ιηή ελνύ. Απηά δαξνύ-

ληα ζε δύν αηγνξίεο: ηα νπζαζηά ηο α΄ αηγνξίαο ζρκαηί-νπλ ηλ νλνκαζηή κε ην έκα ρσξίο αηάιμ (.ρ. puer, pueri)·

ηα νπζαζηά ηο β΄ αηγνξίαο ζρκαηίνπλ δύν έκαηα, έλα ηο

νλνκαζηήο α ηο ιηήο ελνύ έλα ησλ ιαγίσλ ηώζεσλ

ηνπ ελνύ α όινπ ηνπ ιπληνύ (.ρ. ager, agri)5.

5 Έηζ ζρκαηίνληα όζα νπζαζηά ηο β΄ ιίζο ξλ αό ην – r ξν-

γνύληαλ άνν ζύκθσλν. Δεί, δι. αλάκεζα ζηα δύν θσλήεληα αλαηύρε έλα

– e βξαρύ.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

10/38


~ 44 ~

Αό ηα νπζαζηά ζε – er ιίλνληα αηά ην puer α ην vir ηα

εμήο:

adulter, adulteri „κνρόο‟

aquilifer, aquiliferi ζκανθόξνο ιεγεώλαο‟

gener, generi „γακξόο‟

liberi, -orum „αδά‟

Liber, Liberi „Βάρνο‟

socer, soceri „εεξόο‟

uesper, uesperi „αόγεπκα, βξαδά‟

ιόεκα νπζαζηά ζε – er είλα ηα εμήο:

aper, apri „άξνο, αγξνγνύξνπλν‟

arbiter, arbitri „δαηηήο, ξηήο‟

auster, austri „Ννηάο‟

cancer, cancri „αξίλνο‟

caper, capri „αγξνγνύξνπλν, άξνο‟

coluber, colubri „θίδ‟

culter, cultri „καραίξ‟

faber, fabri „ηερλίηο‟fiber, fibri „άζηνξαο‟

liber, libri „ββιίν‟

magister, magistri „δάζαινο‟

oleaster, oleastri „ειά‟

onager, onagri / onagrus, -i „όλαγξνο‟

scomber, -ri / scombrus, -i „ζνπκξί‟

Singularis

puer vir ager minister magister

puer-i viri agr-i ministri magistri

puer-ō virō agr-ō ministrō magistrō

puer-um virum agr-um ministrum magistrum

puer vir ager minister magister

puer-ō virō agr-ō ministrō magistrō

6 Σύκθσλα κε ην vir ιίλνληα ηα ζύλεηα triumvir, decemvir, centumvir,

αώο α ην ελό Trevir . Σρκαηίνπλ η γελή ιπληνύ ζε – um α όρ ζε

– orum.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

11/38


~ 45 ~

Pluralis

pueri viri agri ministri magistri

puerōrum virōrum agrōrum ministrōrum magistrōrum

pueris viris agris ministris magistris

pueros viros agros ministros magistros

pueri viri agri ministri magistri

pueris viris agris ministris magistris

§ 49. Όια ηα πεξδζύιιαβα νπζαζηά ηο 2ο ιίζο νπ

ιήγνπλ ζε – ius (αξζελά) α – ium (νπδέηεξα) ζρκαηίνπλ η γελ-

ή ηνπ ελνύ ζε – ii, ηα ννία δύλαληα α λα ζπλαξνύλ ζε έλα – i.

Η ίδα ζπλαίξεζ ζπκβαίλε α ζη γελή ελνύ αιιά α η δνηή

/ αθαξεηή ιπληνύ ησλ ζε – aius α – eius νλνκάησλ (.ρ. ple-

beius, plebeii / plebei, Pompeius, Pompeii / Pompei7).

Singularis

adversarius Vergilius Pacuvius Horatius filius

adversarii/-i Vergilii/-i Pacuvii/-i Horatii/-i filii/-i

adversario Vergilio Pacuvio Horatio filio

adversarium Vergilium Pacuvium Horatium filium

adversarie Vergili Pacuvi Horati fili

adversario Vergilio Pacuvio Horatio filio

Pluralis

adversarii Vergilii8 - Horatii filii

adversariorum Vergiliorum - Horatiorum filiorum

adversariis Vergiliis - Horatiis filiis

adversarios Vergilios - Horatios filios

adversarii Vergilii - Horatii filii

adversariis Vergiliis - Horatiis filiis

7 Ο ζπλξκέλνο ηύνο ζε – i ήηαλ ζε ρξήζ αηά ηλ ιαζή εξίνδν, ελώ

ν ηύνο ζε – ii γελεύηε αηά ηλ εξίνδν ησλ απηνξαηνξώλ ρξόλσλ.8 Ο ιπληόο Vergilii α Horatii διώλε ηλ gens, δι. η γελά νπ

αλήε ην αληίζηνρν ξόζσν.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

12/38


~ 46 ~

ΠΑΡΑΣΗΡΗΗ

1. Τα ύξα γλήζα ιαηλά νλόκαηα (.ρ. Vergilius, Acius, Pacuvius,

Gaius ηι.), αώο α ηα νπζαζηά filius „γνο‟ α genius

„δαίκνλαο‟, ζρ-καηίνπλ ηλ ιηή ελνύ ρσξίο αηάιμ – e

(Vergili, Pacuvi, Gai ηι.). Δμαξνύληα ηα ύξα νλόκαηα Darius,

Arius (Darie, Arie).

§ 50. Τα νπδέηεξα ηο 2ο ιίζο ιήγνπλ ζε – um (γελ. – i). Κά-

να νπδέηεξα ιήγνπλ ζε – ium (γελ. – ii, -i). ι. ζη γελή ελνύ

ζρκαηίνληα α κε δύν – ii α κε έλα (βι. α αξαάλσ § 49).

Singularisoracul-um bellum monstrum somnium ostium

oracul-i belli monstri somnii/-i ostii/-i

oracul-ν bellν monstr ν somniν ostio

oracul-um bellum monstrum somnium ostium

oracul-um bellum monstrum somnium ostium

oracul-ν bellν monstr ν somniν ostiν

Pluralis

oracul-a bella monstra somnia ostia

oracul-νrum bellorum monstrorum somniorum ostiorum

oracul-is bellis monstris somniis ostiis



oracul-is bellis monstris somniis ostiis

§ 51. Τξία νλόκαηα ηο β΄ ιίζο, αλ α ιήγνπλ ζε – us, είλα

νπδέηεξα: virus „διηήξν‟, uolgus / vulgus „όρινο‟, pelagus „έια-

γνο‟. Αό απηά ηα δύν ξώηα ζπλαληώληα κόλν ζηνλ ελό, ελώ ην

pelagus ζρκαηίε ιπληό ζε pelage (ξβι. πελάγ).

vulgus virus pelagus pelage

vulgi viri pelagi pelagorum

vulgo viro pelago pelagis

vulgus / vulgum virus pelagus pelage

vulgus virus pelagus pelage

vulgo viro pelago pelagis

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

13/38


~ 47 ~

§ 52. Κάνα ειιλά ύξα νλόκαηα ιήγνληα ζε –εύο (.ρ.

Κθεύς, Ἀηρεύς ηι.), εεδή ζηα Λαηλά κεηαγεγξακκέλα έγλαλ

δεπηεξόιηα (.ρ. Cepheus, Atreus) ιίλνληα αηά η 2 ιίζ, ζρ-

καηίνληαο όκσο α άννπο ηύνπο αό ηλ ΑΔ:

Singularis

Cepheus Atreus Perseus

Cephei / Cepheos Atrei / Atreos Persei / Perseos

Cepheo / Cephei Atreo / Atrei Perseo / Persei

Cepheum/ -a / -on Atreum / -a / -on Perseum / -a / -on

Cepheu Atreu Perseu

Cepheo Atreo Perseo

§ 53. Τν νπζαζηό deus9 είλα αλώκαιν α ιίλεηα σο εμήο:

Nom. deus di / dii / dei

Gen. dei (divi) deorum / deum (divom)

Dat. deo (divo) dis / diis / deis (diibus/dibus)

Acc. deum deos

Voc. dive / deus / dee10 di / dii / dei

Abl. deo dis / diis / deis (diibus/dibus)

ΓΔΝΙΚΔ ΠΑΡΑΣΗΡΗΔΙ

1. Τα νλόκαηα ηο 2ο

ιίζο (νπ ιήγνπλ ζε – us) είλα αηά αλόλα

γέλνπο αξζελνύ. Δμαξνύληα α είλα ιπά: α) ηα νλόκαηα

όισλ ησλ δέληξσλ α κεξώλ άκλσλ (.ρ. ficus „ζπά‟, malus

„κιά‟, populus „ιεύα‟, papyrus „άπξνο‟)· β) ηα νλόκαηαόιεσλ, κξώλ λζώλ, ρσξώλ ξνεξρόκελα αό ηλ ΑΔ (.ρ. Co-

rinthus, Samus, Epirus)· γ) ηα νλόκαηα alvus „νιά‟, uannus

„ιρλζηήξ‟, carbasus „είδνο ιλνύ‟, colus „ιαάη‟, ζάλα είλα

α αξζελό· δ) ηα ε ηο ΑΔ ιπά νλόκαηα: periodus, dialectus,

perimetrus, methodus.

2. Η γελή ιπληνύ ιήγε αλνλά ζε – orum. Καη‟ εμαίξεζ

ιήγε ζε – um: α) ζηα νλόκαηα ησλ λνκζκάησλ, ησλ κέηξσλ α

9 Ο ηύν εληόο αξελέζεσο αλήνπλ ζηα αξρατά Λαηλά.10 Η ιηή ελνύ dive ααληά αό ηλ Απγνύζηεα ενρή α κεηά αιιά

ζαλίσο α πξίσο ζε νηέο. Η ιηή deus α dee ( ννία ααληά κόλν ηξεο

θνξέο) ραξαηξίνπλ η ξζεπηή γιώζζα (ρξζηαλώλ ζπγγξαθέσλ).

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

14/38


~ 48 ~

ζηακώλ (sestertius, denarius, medimnus, nummus, talentum)· β) ζε

κεξά ελά νλόκαηα, όσο: Argiui (Argivum / Argiuorum), Da-

nai (Danaum / Danaorum), Veneti (Venetum / Venetorum)· γ) ζε

κεξά νλόκαηα νλήο ρξήζο: faber „ηερλίηο‟, uir, deus, liberi,

Superi „νπξάλν ενί‟: praefectus fabrum „ν ξντζηάκελνο ησλ ηε-ρληώλ‟, ira deum „ νξγή ησλ εώλ‟, in liberum loco „ζε έζ ηέ-

λσλ‟, ui Superum „ζύκθσλα κε η έιζ ησλ νπξάλσλ εώλ‟,

collegium decemuirum „ζπλαξρία δέα αληξώλ‟.

3. Τα ζε –νο, -νλ ειιλά νλόκαηα έρνπλ ζη Λαηλή αηάιμ ζε

– us, -um (.ρ. taurus, Corinthus, antrum). Λίγα κόλν δαηξνύλ α

ηλ ειιλή αηάιμ – os, -on αληί – us, -um.

4. Τα ζε –ξνο, όηαλ ξνγείηα ζύκθσλν, ιήγνπλ ζη Λαηλή ζε –

er , ζρκαηίνληα όσο ην ager: Alexander, Antipater . Δμαξνύληα

ηα Codrus α diametrus. Μεξά νλόκαηα δθνξνύληα (.ρ. Evan-

der, Evandrus).

5. Ο ηίηιν νξζκέλσλ ββιίσλ, ν ννίν ξνέξρνληα αό ηλ ΑΔ,

δαηξνύλ ζη γελή ιπληνύ ηλ αηάιμ – on (ΑΔ –σλ)

αληί ηο – orum (.ρ. Epodon Liber , ην ββιίν ησλ Επφδών).

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

15/38

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

16/38


~ 50 ~

§ 57. Αό ηα ηξηόιηα νπζαζηά:

α) αξζελά είλα όζα ιήγνπλ ζε – or, -ex, -er, -os (γελ. – ris).

Δμαξνύληα α είλα ιπά ηα εμήο: arbor (arboris), lex (legis), lin-

ter (lintris), nex (necis). Οπδέηεξα είλα ηα εμήο: aequor (aequoris),

cadauer (cadaueris), cor (cordis), iter (itineris), marmor (marmoris),

os (oris), os (ossis), papauer (papaueris), uerber (uerberis), uer (ueris),

uber (uberis).

β) ιπά είλα όζα ιήγνπλ ζε – s, -o, -x. Δμαξνύληα α είλα

αξζελά ηα εμήο: as (assis), canalis (canalis), collis (collis), crinis

(crinis), dens (dentis), ensis (ensis), fascis (fascis), finis (finis), fons

(fontis), ignis (ignis), lapis (lapidis), mons (montis), mors (mortis),

mensis (mensis), occidens (occidentis), orbis (orbis), ordo (ordinis),

oriens (orientis), panis (panis), pes (pedis), piscis (piscis), pons (pon-

tis), puluis (pulueris), sanguis (sanguinis), sermo (sermonis), sodalis

(sodalis). Τα αξαάησ νλόκαηα είλα ζπλήσο αξζελά, αλ α

ακά θνξά ααληνύλ α σο ιπά: amnis (amnis), annalis (anna-

lis), axis (axis), calix (calicis), cardo (cardinis), cinis (cineris), fornix

(fornicis), fustis (fustis), harpago (harpagonis), ligo (ligonis), margo

(marginis), natalis (natalis), paries (parietis), postis (postis), pugio

(pugionis), sentis (sentis), scipio (scipionis), stipes (stipitis), torrens

(torrentis), uectis (uectis), unguis (unguis). Οπδέηεξα είλα ηα εμήο:

aes (aeris), uas (uasis).

γ) νπδέηεξα είλα όζα ιήγνπλ ζε – (a)l, -e, -c, -t, -ar, -ur, -men, -

us (γελ. – ris). Δμαξνύληα α είλα αξζελά ηα εμήο: lepus (leporis),

mus (muris), sal (salis), sol (solis), uultur (uulturis), ελώ ιπό είλα

ην tellus, telluris.

Πίλααο Καηαιήμεσλ

-s / - -s / - -es -a / -ia

-is -is -um / - īum -um / -ium

-i -i -ĭ bus -ĭ bus

-em / -im -s / - -es / -is -a / -ia

-s / - -s / - -es -a / -ia-e / -i -e / -i -ĭ bus -ĭ bus

12 Τα νπζαζηά ηο 3ο ιίζο ιήγνπλ ή ζε ζύκθσλν ή είλα ααηάιηα

(απηό διώλεηα κε ηλ αύια).

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

17/38


~ 51 ~

Παραδείγμαηα κλίζς ομαλών οσζιαζηικών

Αρζελά & Θισά

Singularis

dictator augur ratio vox rex

dictator-is augur-is ration-is voc-is reg-is

dictator-i augur-i ration-i voc-i reg-i

dictator-em augur-em ration-em voc-em reg-em

dictator augur ratio vox rex

dictator-e augur-e ration-e voc-e reg-e

Pluralis

dictator-es augur-es ration-es voc-es reg-es

dictator-um augur-um ration-um voc-um reg-um

dictator-ĭbus augur-ĭbus ration-ĭbus voc-ĭbus reg-ĭbus



dictator-ĭbus augur-ĭbus ration-ĭbus voc-ĭbus reg-ĭbus

Οσδέηερα

Singularis

caput certamen corpus pondus

capit-is certamin-is corpor-is ponder-is

capit-i certamin-i corpor- ponder-i



capit-e certamin-e corpor-e ponder-e

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

18/38


~ 52 ~

Pluralis

capit-a certamin-a corpor-a ponder-a

capit-um certamin-um corpor-um ponder-um

capit-ĭbus certamin-ĭbus corpor-ĭbus ponder-ĭbus



capit-ĭbus certamin-ĭbus corpor-ĭbus ponder-ĭbus

Αηαηή ζε – im α αθαρεηή ζε – i (αρζελά α ισά)

§ 58. Κάνα νπζαζηά ηο 3ο

ιίζο ζρκαηίνπλ ηλ α-

ηαηή ηνπ ελνύ α ζε – im (εηόο ζε – em) α ηλ αθαξεηή

ελνύ α ζε – i (εηόο ζε – e), ελώ άνα άιια ζρκαηίνπλ ηλ

αηαηή ελνύ κόλν ζε – im α ηλ αθαξεηή κόλν ζε – i. ι.

άιια δαηξνύλ α ηλ αξρατή αηάιμ αξάιιια κε ηλ ια-

ζή, ελώ άνα άιια δαηξνύλ κόλν ηλ αξρατή.

Σρκαηίνπλ ηλ αηαηή ελνύ κόλν ζε – im α ηλ αθα-

ξεηή κόλν ζε – i ηα εμήο: sitis (sitis), amussis (amussis), tussis (tus-

sis), rauis (rauis), buris (buris) αώο α ην ειιεηό uis, uim

(αη.), ui (αθαξ.). Δίζο έηζ ζρκαηίνληα ηα ύξα νλόκαηα ό-

ιεσλ α νηακώλ (.ρ. Neapolis, Tiberis).

Τα αξαάησ νπζαζηά ζρκαηίνπλ ηλ αηαηή ελνύ α

ζε – em α ζε – im α ηλ αθαξεηή ελνύ α ζε – e α ζε – i:

clauis (clauis), securis (securis), febris (febris), classis (classis), peluis

(peluis), turris (turris), puppis (puppis), messis (messis), restis (restis).

Τα νλόκαηα ciuis (ciuis), nauis (nauis), imber (imbris) άνεο θνξέο

ζρκαηίνπλ ηλ αθαξεηή ελνύ ζε – e α άιιεο θνξέο ζε – i.

Singularis

navis clavis puppis restis


navi clavi puppi resti

navem/navim clavem/clavim puppem/puppim restem/restim


nave/navi clave / clavi puppe/puppi reste/resti

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

19/38


~ 53 ~

Pluralis

naves claves puppes restes

navium clavium puppium restium

navibus clavibus puppibus restibus

naves / navis claves/clavis puppes/puppis restes / restis

naves claves puppes restes

navibus clavibus puppibus restibus

Singularis

Neapolis Tiberis Araris turris turres

Neapolis Tiberis Araris turris turrium Neapoli Tiberi Arari turri turribus

Neapolim Tiberim Ararim turrem/ turrim turres / turris

Neapolis Tiberis Araris turris turres

Neapoli Tiberi Arari turre / turri turribus


1. Τν όλνκα auis „ηλό‟ ζρκαηίε αλνλά ηλ αθαξεηή ζε – e

(aue), ζρκαηίε όκσο ηλ αθαξεηή α ζε – i, όηαλ διώλε

νσλό, .ρ. mala aui „κε αό νσλό‟.

2. Τν όλνκα ignis „θσηά‟ ζρκαηίε ηλ αθαξεηή ελνύ ζε – e

(igne) αιιά α ζε – i ζηο εμήο θξάζεο: ferro et igni uastat „εξ-

κώλε κέζσ ζδήξνπ α θσηάο‟ α aqua et igni interdicit „αα-

γνξεύε ηλ αξνρή λεξνύ α θσηάο‟.

3. Τα νλόκαηα κλώλ (.ρ. Aprilis, September, October ) ήζαλ αξρά

είεηα (.ρ. mensis Aprilis) α γ‟ απηό ανινπνύλ ηλ ιίζησλ εέησλ α ζρκαηίνπλ ηλ αθαξεηή ελνύ ζε – i (Aprili,

Septembri, Octobri). Τν ίδν ζπκβαίλε α κε ηα ζε – is ιήγνληα

ξνζγνξά νλόκαηα, ηα ννία αξρά ήηαλ είεηα, .ρ. annalis

(ελλ. liber), natalis (ελλ. dies), annali (libro), natali (die). Δμα-

ξνύληα α ιήγνπλ ζε – e ηα είεηα νπ ιακβάλνληα σο ύξα

νλόκαηα, .ρ. Iuuenalis (Iuuenale), Celer (Celere), Felix (Felice).

4. Δίζο ζρκαηίνπλ ηλ αηαηή ελνύ ζε – im ηα ζνζύιιαβα

νλόκαηα, ηα ννία ξνέξρνληα αό ηλ ΑΔ: .ρ. bassis, bassim.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

20/38


~ 54 ~

Γελή πισληού ζε – ium (αρζελά & ισά)

§ 59. Σρκαηίνπλ η γελή ιπληνύ ζε – ium:

α) όια ηα ζνζύιιαβα νπζαζηά (.ρ nauis, nauis). Δμαξνύ-

ληα ηα εμήο: mater (matris), pater (patris), frater (fratris), iuuenis (iu-

uenis), senex (senis), panis (panis)13, canis (canis), sedes (sedis)14, ua-

tes (uatis), accipiter (accipitris), ambages (ambagum), uolucris (uolu-

cris)15, apis (apis), mensis (mensis)16, strues (struis), caedes (caedis)17,

clades (cladis)18

, suboles (subolis)19

.

β) όια ηα αλζνζύιιαβα κε δύν ζύκθσλα ξλ αό ηλ αηά-

ιμ (.ρ. ars, ar-tis). Δμαξνύληα ηα εμήο: gigas (gigantis), parens

(parentis)20,

γ) ηα εμήο νπζαζηά: cos (cotis), dos (dotis)21, faux (faucis)22,

fraus (fraudis), nix (niuis), glis (gliris), lis (litis), mas (maris), mus

(muris), uis (roboris / violentiae), ius (iuris), fur (furis), strix (strigis),

scrobs (scrobis).

δ) ηα ελά νλόκαηα νπ ιήγνπλ ζε – as (-atis) α – is (-itis):

Aprinas (Aprinatis), Samnis (Samnitis)23

.

ε) ηα εμήο νλόκαηα νπ ιήγνπλ ζε – as, -atis: nostras (nostratis),

uestras (uestratis), optimates (optimatium / optimatum), penates (pe-

natium / penatum).

ζη) αλνλά ηα νπζαζηά ζε – as, -atis ζρκαηίνπλ η γελή

ιπληνύ ζε – um αιιά ελίνηε αη‟ αλαινγία ξνο ηα αξαάλσ

13 Δλίνηε ζρκαηίε α γελή ιπληνύ panium.14 Δλίνηε ζρκαηίε α γελή ιπληνύ sedium.15 Δλίνηε ζρκαηίε α γελή ιπληνύ uolucrium.16

Δλίνηε ζρκαηίε α γελή ιπληνύ mensium.17 Δλίνηε ζρκαηίε α γελή ιπληνύ caedium.18

Δλίνηε ζρκαηίε α γελή ιπληνύ cladium.19 Τα νλόκαηα pater, mater, frater αλνλά ήηαλ εξηηνζύιιαβα α

ζρκάηαλ η γελή ελνύ patĕris, matĕris, fratĕris, αιιά ζηο άιιεο ηώζεο ιλ

ηο νλνκαζηήο α ηο ιηήο ζπγόηνπλ ην – e, ην ννίν βξίζεηα κξνηά

αό ην – r . Τν ίδν ζπκβαίλε α ζηα νλόκαηα imber (imbris), uenter (uentris), uter

(utris) αώο α ησλ ηεζζάξσλ κλώλ September (Septembris), October (Octo-

bris), Nouember (Nouembris), December (Decembris).20 Ααληά όκσο α γελή gigantium.21 Σηα κεηαιαζά πξίσο Λαηλά γελή ιπληνύ ζρκαηίεηα α

ζε – um.22 Τν νπζαζηό ααληά ζπλήσο ζηνλ ιπληό fauces, faucium.23

Σαλίσο ζρκαηίνπλ α γελή ιπληνύ ζε – um.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

21/38


~ 55 ~

νπζαζηά (ε) ζρκαηίνπλ α δεύηεξν ηύν ζε – ium, .ρ. ciuitas,

ciuitatis: ciuitatum / ciuitatium.

Αηαηή Πισληού ζε – is (αρζελά & ισά)

§ 60. Τα νπζαζηά ηο 3ο ιίζο (α πξίσο όζα ζρκα-

ηίνπλ η γελή ιπληνύ ζε – ium) ζρκαηίνπλ ηλ αηαηή

ιπληνύ α ζε – es α ζε – is (αξρατή αηάιμ): .ρ. ciuis:

ciues / ciuis, turris: turres / turris.

Οσδέηερα ζε – e, -al, -ar

§ 61. Όζα νπδέηεξα ιήγνπλ ζε – e, -al, -ar ζρκαηίνπλ:

α) ηλ αθαξεηή ελνύ ζε – i

β) η γελή ιπληνύ ζε – ium

γ) ηλ νλνκαζηή, ηλ αηαηή α ηλ ιηή ιπληνύ

ζε – ia.

Singularis

mare rete animal calcar exemplar

maris retis animalis calcaris exemplaris

mari reti animali calcari exemplari



mari reti / rete animali calcari exemplari

Pluralis

maria retia animalia calcaria exemplaria

marium retium animalium calcarium exemplarium

maribus retibus animalibus calcaribus exemplaribus



maribus retibus animalibus calcaribus exemplaribus

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

22/38


~ 56 ~


1. Οκνίσο κε ηα αξαάλσ ιίλνληα ηα εμήο: tribunal (tribunalis), la-

cunar (lacunaris), par (paris), sedile (sedilis).

2. Τα νπδέηεξα νπ ιήγνπλ ζε – al (-ălis), -ar (-ăris) ιίλνληα όσο ηα

εξηηνζύιιαβα, ηα ννία έρνπλ έλα κόλν ζύκθσλν κξνζηά αό

ηλ αηάιμ ηο γελήο ελνύ: .ρ. nectar, nectaris, nectare

(αθαξ.). Απηά ζηεξνύληα ιπληνύ.

3. Τν νπζαζηό rete, retis ζρκαηίε ηλ αθαξεηή ελνύ α ζε –

e α ζε – i.

Αλώκαια Οσζαζηά

§ 62. Μεξά νλόκαηα ηο 3ο ιίζο είλα ηειείσο αλώκαια.

Απηά είλα ηα εμήο: Iuppiter (Iouis), senex (senis), caro24

(carnis), uis

(roboris / uiolentiae), sus (suis), bos (bouis), iecur (iecoris), femur (fe-

moris), supelex (supellectilis), nix (niuis).

Singularis

Iuppiter senex sus vis bos

Iouis senis suis (roboris/uiolentiae) bovis

Ioui seni sui (robori/uiolentiae) bovi

Iouem senem suem vim bovem

Iuppiter senex sus - bos

Ioue sene sue vi bove

Pluralis- senes sues vires boves

- senum suum virium bovum/boum

- senibus subus/suibus viribus bobus/bubus

- senes sues vires boves

- senes sues vires boves

- senibus subus/suibus viribus bobus/bubus

24 Σρκαηίε γελή ιπληνύ ζε – ium.25 Τν νπζαζηό uis είλα ειιεηό ζηνλ ελό. Ο ηώζεο νπ ιείνπλ

(γελή, δνηή, αθαξεηή) αλαιξώλνληα αό νπζαζηά κε αξόκνα ζ-

καζία (robor, uiolentia). Ωζηόζν καξηπξείηα α γελή ελνύ uis αώο α

δνηή ελνύ ui.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

23/38


~ 57 ~

caro carnes lac26

*ops27

opes

carnis carnium lactis opis opum

carni carnibus lacti opi opibus

carnem carnes lac opem opes

caro carnes lac *ops opes

carne carnibus lacte ope opibus


1. Τν νπζαζηό iecur, iecoris έρε νιιά έκαηα: iecoris, iecinoris,

iocinoris, iocineris.

2.

Τν νπζαζηό femur, femoris ζρκαηίε α ηύνπο κε δεύηεξν

έκα (femin-).

3. Τν νπζαζηό supellex, supellectilis ζρκαηίε κόλν ελό.

Διιλά Ολόκαηα

§ 63. Τα εξζζόηεξα νλόκαηα νπ ξνέξρνληα αό ηλ ΑΔ

ηαμλνκήαλ ζηλ 3

ιίζ. Κιίλνληα σο ηξηόιηα αιιά δα-ηξνύλ α άνεο αηαιήμεο ηο ΑΔ.

poema poemata poesis Dido

poematis poematorum (-um) poesis/-eos Didonis/Didus

poemati poematis (-ibus) poesi Didoni/Dido

poema poemata poesim/-in Didonem/Dido

poema poemata poesis Dido/Dido poemate poematis (-ibus) poesi Didone/Dido

26 Σαλόηεξα ααληνύλ α ν ηύν νλνκαζηήο α αηαηήο ελνύ

lacte αώο έλαο ζάλνο ηύνο αηαηήο ελνύ lactem (δι. σο αξζελό).

Αλήε ζηα singularia tantum. Βι. α αξαάησ «Γελέο Παξαηξήζεο».27 Τν όλνκα δελ ζρκαηίε νλνκαζηή ελνύ, ν ηύνο *ops είλα

αλαινγόο ζρκαηζκόο ησλ γισζζνιόγσλ (ακάξηπξνο ηύνο).

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

24/38


~ 58 ~

Singularis

Geryo Hercules Patro Plato(n) Zeno(n)

Geryonis Herculis / -i Patronis Platonis Zenonis

Geryoni Herculi Patroni Platoni Zenoni

Geryonem Herculem /

-en

Patronem Platona / -

em

Zenona

(-em)

Geryo Herc(u)le Patro Platon Zeno(n)

Geryone Hercule Patrone Platone Zenone


1. Πνιιά νλόκαηα ηο ΑΔ έρνπλ αξάιιια κε ηλ αηαηή ελνύ

ζε – em α αηαηή ελνύ ζε – a (Platonem & Platona), α α-

ξάιιια κε ηλ αηαηή ιπληνύ ζε – es α αηαηή ζε – as

(heroes & heroas).

2. Τν νπδέηεξν ειιεηό Tempe „Τέκ‟ ααληά κόλν ζηλ νλνκα-

ζηή, αηαηή α ιηή (Tempe).

ΓΔΝΙΚΔ ΠΑΡΑΣΗΡΗΔΙ ΣΡΙΣΟΚΛΙΣΩΝ

1.

Τν νπζαζηό Potestas, -atis ζηνλ ιπληό έρε η ζκαζία„ηάγκα αγγέισλ‟. Με η ζκαζία ελνύ „δαή‟ ααληά κόλν

ζηνλ ελό αλνλά (singularia tantum).

2. To νπζαζηό Alpis, -is είλα ειιεηό ζηνλ ελό, ζρκαηίε

κόλν νλνκαζηή, γελή, αηαηή (Alpem / Alpen) α αθαξε-

ηή Alpe. Σρκαηίε αλνλά ηνλ ιπληό (κε γελή ζε – ium,

Alpium).

3. To νπζαζηό foris, -is ααληά ζάλα ζηνλ ελό. Πν ζπλ-

ζκέλν είλα ζηνλ ιπληό. Ααληά α γελή ιπληνύ fo-rum κόλν κία θνξά

28.

4. Τα νπζαζηά mens (mentis) α pars (partis) ζρκαηίνπλ αθα-

ξεηή ελνύ α ζε – i (menti, parti). Τν mens ζρκαηίε α νλν-

καζηή ελνύ mentis. Δίζο ζαλόηεξα αα- ληνύλ α γελέο

ιπληνύ ζε – um (gentum, partum).

5. Κάνα νπζαζηά ζρκαηίνπλ δύν ηύνπο ζηλ νλνκαζηή

ελνύ, έλαλ ζε – os (αξρατή αηάιμ) έλαλ ζε – or (ιαζή

αηάιμ), .ρ. arbos / arbor (arboris). Ωο ηέηνα ααληνύλ ζπρλά

ηα εμήο: amos / amor (amoris), honos / honor (honoris), labos / labor

(laboris), odos / odor (odoris), uapos / uapor (uaporis).

28 Τν ρσξίν απηό, σζηόζν, αξαδίδεηα α σο forium.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

25/38


~ 59 ~

6. Σαλίσο ι. dux ζρκαηίε α νλνκαζηή ελνύ ducis.

7. Τν νπζαζηό elephas, elephantis ιίλεηα α ζύκθσλα κε ηλ 3

ιίζ αιιά α κε η 2 (elephantus, -i).

8. Τν νπζαζηό familiaris (ην ννίν ξνήιε αό ην είεην), αλ α

νπζ-αζηννκέλν ζρκαηίε ηλ αθαξεηή ελνύ ζε – i.Ωζηόζν ζηνλ Κέξσλα ααληά αθαξεηή familiare.

9. To νπζαζηό lac, lactis αλήε ζηα singularia tantum. Ααληνύζε

όκσο α σο ιπό ζηνλ ιπληό [lactes], ζύκθσλα κε ηνλ Pri-

scianus, κε η ζκαζία „ιεηά έληεξα, εληόζα αξλνύ ή γαιαην-

θόξα εληόζα κααιάξσλ, ζκεξλώλ α ιύσλ‟.

10. Τν νπζαζηό laus, laudis ζρκαηίε γελή ιπληνύ α ζε –

um α ζε – ium (laudum & laudium).

11.

Τν νπζαζηό nex, necis δελ ζρκαηίε γελή ιπληνύ.

12. Τν νπζαζηό moenia, moenium αλνλά ααληά κόλν ζηνλ ι-

πληό. Ααληνύλ όκσο α ν εμήο ηύν: αθαξ. ελνύ moene,

γελ. ι. moeniorum α αθαξ. ι. moeniis.

13. Τν νπζαζηό rus, ruris δελ ζρκαηίε ιπληό αξκό.

14. Όια ηα ελά νλόκαηα ζρκαηίνπλ κόλν ιπληό αξκό ά-

ζρεηα κε ην όη ξνέξ-ρνληα αό είεηα (.ρ. Samnites, -ium –

Karthaginienses, -ium).

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

26/38


~ 60 ~

5. ΄ ΚΛΙΗ ΟΤΙΑΣΙΚΩΝ

§ 64. Η 4 ιίζ εξιακβάλε νλόκαηα αξζελά α ιπά

νπ ιήγνπλ ζε – us (γελ. – us) α νπδέηεξα νπ ιήγνπλ ζε – u (γελ. –

us).

Singularis

exercit-us currus manus corn-u genu

exercit-us29 currus manus corn-us genus

exercit-ui currui manui corn-u genu

exercit-um currum manum corn-u genu

exercit-us currus manus corn-u genu

exercit-u curru manu corn-u genu

Pluralis

exercit-us currus manus corn-ua genua

exercit-uum curruum manuum corn-uum genuum

exercit-ibus curribus manibus corn-ibus genibus



exercit-ibus curribus manibus corn-ibus genibus


1. Αό ηα νπζαζηά ηο 4ο

ιίζο όζα ιήγνπλ ζε – us είλα αξζε-

λά. Δμαξνύληα α είλα ιπνύ γέλνπο: α) ηα νλόκαηα θπηώλ

α δέληξσλ: quercus „ δξπο‟, cupressus „παξίζζ‟· β) ηα νλόκα-

ηα nurus „λύθ‟, socrus „εεξά‟, manus „ρέξ‟, porticus „ζηνά‟, do-

mus „ζίη‟, acus „βειόλα‟, tribus „θπιή‟, anus „γξά‟, colus „ια-

άη‟, Idus, Iduum „Δδνί‟, Quinquartus, Quinquartuum „Αήλαα‟.

2. Οπδέηεξα είλα όζα ιήγνπλ ζε – u α είλα ηα εμήο: cornu „έξαην‟,

genu „γόλαην‟, ueru „νβειόο, δόξπ, αόλην‟, pecu „ηήλνο‟, gelu

„αγεηόο‟, astu „άζηπ‟.

3. Κάνα νπζαζηά ζρκαηίνπλ η δνηή α ηλ αθαξεηή

ιπληνύ ζε – ubus (αξρατή αηάιμ). Έηζ ζρκαηίνληα: α)

ηα δζύιιαβα νπζαζηά νπ ιήγνπλ ζε – cus: arcus (arcubus), acus

29 Τν νπζαζηό exercitus ζρκαηίε η γελή ελνύ α ζύκθσλα κε η

2 ιίζ exerciti.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

27/38


~ 61 ~

(acubus), ficus (ficubus), lacus (lacubus), pecu (pecubus), quercus

(quercubus), specus (specubus)· β) ηα νπζαζηά tribus (tribubus),

partus (partubus), artus (artubus).

4. Τα νλόκαηα portus α ueru δαηξνύλ α ηνπο δύν ηύνπο: porti-

bus / portubus, ueribus / uerubus.5. Η αηάιμ – us ηο γελήο ελνύ ξνήιε αό ζπλαίξεζ ηο –

uis, νπ ήηαλ αξρατή αηάιμ (.ρ. anus, anuis: anus).

6. Κάνα νλόκαηα ζρκαηίνπλ η γελή ελνύ α σο δεπηεξόηα,

δι. α ζε – us αιιά α ζε – i (.ρ. Senatus, Senatus / Senati – ex-

ercitus, exercitus / exerciti).

7. Κάνα νλόκαηα δέληξσλ ζε – us ηο 2ο

ιίζο αίξλνπλ ηο

αηαιήμεο ζε – us α – u ηο 4ο

ιίζο (.ρ. cupressus, cupressi /

cupressus [γελ. ελνύ], cupresso / cupressu [αθαξ. ελνύ], cupres-

si / cupressus [νλνκ. ι.]).

8. Ση δνηή ελνύ νιιέο θνξέο αηάιμ – ui ζπλαξείηα ζε – u

(πξίσο ζηνλ Κέξσλα, ζηνλ Σαιινύζην α ηνλ Καίζαξα).

9. Τν ζνπίλν είλα ξκαηό νπζαζηό 4ο

ιίζεσο, ην ννίν δαη-

ξεί κόλν ηλ αηαηή α αθαξεηή (amatum, amatu).

10. Μεξά νπζαζηά ρξζκνννύληα πξίσο ζηλ αθαξεηή ελ-

νύ α διώλνπλ ηξόν, αλαθνξά ή ζπλήεο, ν ννίεο ζπλνδεύ-

νπλ κα ξάμ: .ρ. iussu consulis „αηά δαηαγή ηνπ πάηνπ‟, im-

pulsu consulis „αη‟ ώζ ηνπ πάηνπ‟, postulatu consulis „αη‟

ααίηζ ηνπ πάηνπ‟, hortatu consulis „αηά αξαίλεζ ηνπ πά-

ηνπ‟, maior natu „κεγαιύηεξνο αηά ηλ ιία‟.

11. Τν νπζαζηό domus ιίλεηα αηά ηλ 4 ιίζ αιιά ζρκαηίε

άνεο ηώζεο α αό η 2 ιίζ, ν ννίν ιεηνπξγνύλ εξξ-

καηά30

.

Nom. domus domus

Gen. domus / domi domuum / domorum

Dat. domui (domo) domibus

Acc. domum domos (domus)

Voc. domus domus

Abl. domo (domu) domibus

30 Σηλ ξαγκαηόηηα ξόεηα γα πνιείκκαηα ηο αιαάο ηνήο

ηώζο α ρξζκνννύληα εξξκαηά, γα λα διώζνπλ ζηάζ ζε ηόν

(γελή), ίλζ ζε ηόν (αηαηή) α αό ηόνπ ίλζ (αθαξεηή).

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

28/38


~ 62 ~

6. Δ΄ ΚΛΙΗ ΟΤΙΑΣΙΚΩΝ

§ 65. Η 5

ιίζ νπζαζηώλ εξιακβάλε νλόκαηα (πξίσο

ιπά) νπ ιήγνπλ ζε – es (γελ. – ei).

Singularis

di-es res acies facies fides

di-ei rei aciei faciei fidei

di-ei rei aciei faciei fidei

di-em rem aciem faciem fidem

di-es res acies facies fidesdi-e re acie facie fide

Pluralis

di-es res acies facies -

di-erum rerum - - -

di-ebus rebus - - -

di-es res acies facies -di-es res acies facies -

di-ebus rebus - - -


1. Τα νπζαζηά ηο 5ο

ιίζο είλα όια ιπά εηόο αό ην dies

α ην meridies. Τν meridies είλα άληα αξζελό, ελώ ην dies είλα

ζηνλ ι-πληό άληα αξζελό, αιιά ζηνλ ελό είλα ιπό

ζηο εμήο εξ-ηώζεο: α) όηαλ διώλε κα νξζκέλ κέξα αηά

ηλ ννία ξέε λα γίλε κία ξάμ, ζπλάληζ ή ζπλνκιία (.ρ.

dies dicta, dies certa)31

· β) όηαλ διώλε ηλ κεξνκλία καο ε-

ζηνιήο32

· γ) όηαλ διώλε αιώο δάξεα ρξόλνπ (.ρ. longa dies

„καξόο ρξόλνο‟)33

.

31 Omnia ad diem constitutam parata erant. ι. «Όλα ήζαν έηοιμα ην

ζσμθφνμέν μέρα». 32 In epistula dies signata non erat. ι. «Επί ης επιζηολής δεν είτε ζ-

μειφεί μέρα».33 Diem perexiguam nobis dedistis. ι. «Επιηρέυαηέ μας βρατύηαηο διά-

ζημα τρόνοσ».

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

29/38


~ 63 ~

2. Μόλν ηα νλόκαηα res α dies ζρκαηίνπλ α ελό α ιπ-

ληό αξκό.

3. Τα νλόκαηα acies „κάρ‟, facies „ξόζσν‟, spes „ειίδα‟, species

„κνξθή‟, effigies „είδσιν‟, series „ζεξά‟, glacies „άγνο‟, eluuies

„αηαιπζκόο‟ ζρκαηίνπλ νιόιξν ηνλ ελό α αό ηνλιπληό ηλ νλνκαζηή, ηλ αηαηή α ηλ ιηή.

4. Όια ηα πόινα νλόκαηα ηο 5ο

ιίζο (εηόο ησλ 10 αξαάλσ)

ζρκαηίνπλ κόλν ελό αξκό (.ρ. fides).

5. Πνιιά νπζαζηά ηο 5ο

ιίζο ζρκαηίνληα αξάιιια α

αηά ηλ 1 ιίζ α αηά ηλ 5

(.ρ. luxuria, -ae αιιά α lux-

uries, -ei). Η γελή α δνηή ελνύ ααληά ζπλήσο αηά ηλ

1 ιίζ, ν πόινεο ηώζεο αό ηλ 5

. Ο ιπληόο αξκό

αηά ηλ 1 (όνπ πάξρε), αθνύ αηά ηλ 5 δελ ζρκαηίνπλ.

6. Τν νπζαζηό plebes, plebei „ν ιαόο‟ ααληά α σο plebs, plebis

(γ΄ ι.) „ν ιβείν‟ (ξβι. ΝΔ ιέκα „ιανπηίνο‟).

7. Τν – e ηο γελήο α ηο δνηήο ελνύ είλα καξό αλ ξνγείηα

θσλήελ (.ρ. diēi), βξαρύ αλ ξνγείηα ζύκθσλν (.ρ. fidĕi).

8. Η αηάιμ – ei ηο γελήο α ηο δνηήο ζπλαξείηα άνεο

θνξέο ζε – e ή ζε – i (.ρ. pernicies, pernicie/pernicii – fides, fi-

dei/fide)34

.

9. Η ηνή ηώζ ηο 5ο

ιίζο ιήγε ζε – e α δαηξήε ζε

νξζκέλα εξξήκαηα νπ διώλνπλ ρξόλν, όσο hodie „ζήκεξα‟,

perendie „κεαύξν‟, pridie „αηά ηλ ξνγνύκελ κέξα‟, postri-

die „αηά ηλ εόκελ κέξα‟.

34 Απηό ζπλέβαλε πξίσο ζηνλ Νέσηα.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

30/38


~ 64 ~

7. ΑΝΩΜΑΛΑ ΟΤΙΑΣΙΚΑ

§ 66. Τα αλώκαια νπζαζηά δαξνύληα ζε:

α) ειιεηά (defectiva)β) ιενλάνληα (abundantia)

γ) άιηα (indeclinabilia)

δ) αλώκαια αηά ιίζ

§ 67. Τα ειιεηά νπζαζηά δαξνύληα ζε:

α) ειιεηά αη‟ αξκό (defectiva numero)

β) ειιεηά αηά ηώζεο (defectiva casibus)

§ 68. Τα ειιεηά αη‟ αξκό ααληνύλ:

α) ζηνλ ελό αξκό (singularia tantum)

β) ζηνλ ιπληό αξκό ( pluralia tantum)

§ 69. Singularia tantum είλα:

α) ηα ύξα νλόκαηα ξνζώσλ, όιεσλ, νηακώλ, ρσξώλ (.ρ.

Caesar, Vergilius, Korinthus, Roma, Tiberis). Ωζηόζν ηα ύξα νλό-

καηα κνξνύλ λα ααληνύλ α ζηνλ ιπληό αξκό, όηαλ δ-

ιώλνπλ: i) δύν ή εξζζόηεξνπο νκώλπκνπο άλδξεο (.ρ. duo Cato-

nes)· ii) δύν ή εξζζόηεξεο εξνρέο (.ρ. duo Galliae: Transalpina et

Cisalpina)· iii) δύν ή εξζζόηεξα ξάγκαηα (.ρ. Ioues „ν εόλεο

ηνπ ία‟). Δίζο κνξνύλ λα διώλνπλ ξόζσα νπ έρνπλ άνα

νκνόηηα (.ρ. Nerones, δι. όιν ν ηπξαλλνί απηνξάηνξεο νπ

πβεξλνύλ ζαλ ηνλ Νέξσλα). Τέινο έλα όλνκα ζηνλ ιπληό α-

ξκό διώλε α ηα κέι ηο γελάο (.ρ. Ouidii „ν Οβίδν‟, δι.

ηα κέι ηνπ νίνπ ησλ Οβδίσλ).

β) ηα αθξκέλα νπζαζηά scientia „εζηήκ‟, fortitudo

„γελλαόηηα‟, uirtus „αξεηή‟, calor „εξκόηηα‟, odium „κίζνο‟, adu-

entus „άθμ‟. Ωζηόζν κνξνύλ λα ηενύλ ζηνλ ιπληό αξκό,

όηαλ: i) διώλεηα εαλάις απηνύ νπ ζκαίλε ην όλνκα (.ρ. ex-

itus bellorum „ηα ανηειέζκαηα ησλ νιέκσλ‟, aduentus imperato-rum „ν αθίμεο ησλ ζηξαηγώλ‟, proceritates arborum „ν κεγαινξέ-

εεο ησλ δέληξσλ‟)· ii) διώλνπλ δάθνξα είδ ηνπ νπζαζηνύ

(.ρ. tres constantiae „ηξία [είδ] ηο ζηαεξόηηαο‟, omnes auaritiae

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

31/38


~ 65 ~

„άε είδνο θιαξγπξίαο‟)· iii) εμαίξεηα εληνλόηεξα έλλνα απηώλ

(.ρ. uirtutes oratoriae „ξηνξέο αξεηέο‟, declamationes „δνλέο‟, o-

dia „κίζ‟, calores – frigora „εξκνί – ςπρξνί αξνί).

γ) ηα εξιηά νλόκαηα uulgus „όρινο‟, plebs „ιήνο (σ-

ζηόζν ααληά α plebes, plebei „ν ιβείν‟).

δ) όζα ζκαίλνπλ ύι: aurum „ρξπζάθ‟, ferrum „ζίδεξν‟, ar-

gentum „άξγπξνο‟, lac „γάια‟, sanguis „αίκα‟. Όζα διώλνπλ ύι

κνξνύλ λα ιακβάλνληα ζηνλ ιπληό όηαλ ην όλνκα νπ διώ-

λε έλα ζύλνιν εσξείηα όη ανηειείηα αό κέξ νπ ελλννύληα,

ηόηε αθνύ κεηαβιεί ζκαζία ηνπ νλόκαηνο ζρκαηίε α ι-

πληό (.ρ. aera „ράιλα ζεύ‟, niues „λθάδεο‟, lignea „μύιλα

ζεύ‟.

ε) ηα νλόκαηα meridies, uesper, uer „άλνμ‟, iustitium „ αξγία

ησλ δαζηξίσλ‟, letum „άλαηνο‟, specimen „δείγκα‟, indoles „επ-

θπία‟.

§ 70. Pluralia tantum είλα:

α) ηα νλόκαηα κεξώλ όιεσλ, .ρ. Athenae, Thebae, Philippi,

Veii, Puteoli.

β) ηα νλόκαηα ζπγξνηκάησλ λζώλ ή βνπλώλ, .ρ. Beleares

„ν Βαιεαξίδεο λήζν‟, Alpes.

γ) ηα νλόκαηα ιαώλ ή ελώλ, .ρ . Aedui, Samnites, Galli, Bri-

tanni, Graeci, Romani, Latini, Germani.

δ) ηα νλόκαηα ενξηώλ, .ρ . Saturnalia, Bacchanalia, natalicia

„ηα γελέια‟.

ε) ηα νλόκαηα αγώλσλ, .ρ. Olympia, ludi Romani.ζη) ηξία νλόκαηα νπ δείρλνπλ ηο ηξεο δαξέζεο ηνπ ξσ-

κατνύ κεξνινγίνπ: Kalendae „ν Καιέλδεο, 1 κέξα ηνπ κήλα‟,

Nonae „ν Νόλεο, 5 ή 7 κέξα ηνπ κήλα‟, Idus „ν Δδνί, 15

κέξα ηνπ Μάξη, ηνπ Μά, ηνπ Ινπιίνπ, ηνπ Οησβξίνπ, 13 ησλ

πνινίσλ).

) άιια νλόκαηα, ε ησλ ννίσλ ηα ζκαληόηεξα είλα ηα

εμήο: angustiae, -arum „ζηελά, ζηελνρώξα‟

agruitiae, -arum „ιεηνινγία‟

cunae, -arum „ιίλν‟

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

32/38


~ 66 ~

deliciae, -arum „δνλή‟

diuitiae, -arum „ινύη‟

excubiae, -arum „θπιαή‟

exuuiae, -arum „ιάθπξα‟

exsequiae, -arum „εθνξά‟

epulae, -arum „επσρία‟

habenae, -arum „ινπξί, κάληαο, δνίζ‟

inferiae, -arum „ελαγίζκαηα‟

indut(c)iae, -arum „αλασρή, αλνρή‟

inimicitiae, -arum „έρξα‟

insidiae, -arum „ελέδξα‟

manubiae, -arum „ιεία, ιάθπξα‟

minae, -arum „αειέο‟

nuptiae, -arum „γάκνο‟

reliquiae, -arum „ιείςαλα‟

tenebrae, -arum „ζνηάδ‟

thermae, -arum „εξκά ινπηξά‟

ualuae, -arum „διέο όξηεο‟

arma, -orum „όια‟

boni, -orum „ν αινί νιίηεο‟

domestici, -orum „νανί πξέηεο‟

exta, -orum „ζιάρλα‟

fasti (dies), -orum „κεξνιόγν‟

gemini, -orum „δίδπκν‟

hiberna, -orum „ρεκεξλό ζηξαηόεδν‟ inferi, -orum „ν ενί ηνπ Κάησ Κόζκνπ‟

liberi, -orum „αδά‟

mala, -orum „αά, ζπκθνξέο‟

posteri, -orum „αόγνλν‟

superi, -orum „ν Οπξάλν Θενί‟

praecordia, -orum „δάθξαγκα‟

spolia, -orum „ιάθπξα‟

fauces, -um „θάξπγγαο‟

fides, -um „ρνξδή, άξα‟

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

33/38


~ 67 ~

fores, -ium „όξηα‟

maiores, -um „ξόγνλν‟

moenia, -ium „ηείρ‟

uiscera, -um ζιάρλα‟

Penates, -um „ν αηξνγνλνί ενί‟

procures, -um „ξόξην‟

pugillares, -ium „ιάεο αιεκκέλεο κε εξί‟

uerbera, -um „κάζηγα, ιγή‟

artus, artuum „άξξα, κέι‟

§ 71. Μεξά άιια νπζαζηά ααληνύλ α ζηνπο δύν αξ-

κνύο αιιά κε δαθνξεηή ζκαζία:

aqua, aquae „λεξό‟ aquae „ακαηά ινπηξά‟

copia, -ae „αθνλία‟ copiae „ζηξαησηέο δπλάκεο‟

fortuna, -ae „ηύρ‟ fortunae „εξνπζία‟

littera, -ae „γξάκκα αιθαβήηνπ‟ litterae „εζηνιή, εζηήκεο‟

opera, -ae „εξγαζία‟ operae „κζσηνί εξγάηεο‟

tabula, -ae „ζαλίδα‟ tabulae „ινγζηά ββιία‟

auxilium, -ii/-i „βνήεα‟ auxilia „ενπξό ζηξάηεπκα‟

bonum, -i „αιό‟ bona „αγαά‟

castrum, -i „θξνύξν‟ castra „ζηξαηόεδν‟

comitium, -ii/-i „ξσκατή αγνξά‟ comitia „ειζία ηνπ δήκνπ‟

hortus, -i „ήνο‟ horti „έαπι‟

impedimentum, -i „εκόδν‟ impedimenta „ανζεπέο‟

ludus, -i „αζηείν‟ ludi „αγώλεο‟

rostrum, -i „έκβνιν‟

stipendium, -ii/-i „θόξνο‟

supplicium, -ii/-i „ηκσξία‟

rostra „ξηνξό βήκα‟

stipendia „ζηξαησηή ηεία‟

supplicia, -orum „ξνζεπρή‟

aedes, aedis „λαόο‟ aedes, -ium „λαόο, ζίη‟

carcer, -is „θπιαή‟ carceres „βαιβίδα‟

facultas, -atis „εμνπζία‟ facultates „εξνπζία‟

finis, -is „όξν‟ fines „ρώξα, ζύλνξα ρώξαο‟

natalis, -is (dies) „γελέια κέξα‟ natales „αηαγσγή‟

*ops, opis „βνήεα‟ opes „δύλακ, ινύηνο‟

pars, partis „κέξνο, ηκήκα‟ partes „ξόζσα ζην έαηξν‟

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

34/38


~ 68 ~

pater, patris „αηέξαο‟ patres, -um „ν Σπγιηνί‟

sal, salis „αιάη‟ sales „αζηείν ιόγν‟

§ 72. Τα ζπλέζηεξα αό ηα ειιεηά αηά ηώζεο είλα ηα

εμήο:

α) κολόπηωηα, δι. ααληώληα ζε κία κόλν ηώζ:

i) dicis: ααληά ζη θξάζ dicis causa / gratia „ιόγνπ ράξλ‟.

ii) nauci: ααληά ζη γελή ελνύ ζη θξάζ homo non nauci

„άλξσνο αλάμνο‟.

iii) despicatui: ααληά ζη δνηή ελνύ ζη θξάζ despicatui

duci „λα αηαθξνλείηα άννο‟.

iv) ostenui: ααληά ζη δνηή ελνύ ζη θξάζ ostenui esse

„λα θαλεξώλεηα άννο‟.

v) memoratui: ααληά ζη δνηή ελνύ ζη θξάζ memora-

tui esse „λα πκάηα άννο‟.

vi) pessum: ααληά ζηλ αηαηή ελνύ ζη θξάζ pessum

dare „λα αηαζηξέθεηα άννο‟.

vii) pondo: ξόεηα γα ηλ αθαξεηή ελνύ ηνπ άρξζηνπ

mondus, -eris „ην βάξνο‟. Η αθαξεηή mondo ρξζκννείηα αηά

αξάιες ηνπ libram, ηνπ ννίνπ έιαβε η ζκαζία (.ρ. uasa aurea

pondo centum „αγγεία ρξπζά εαηό ιβξώλ‟).

viii) sponte: ξόεηα γα ηλ αθαξεηή ελνύ ζηο θξάζεο

mea, tua, sua sponte „κε η δή κνπ, η δή ζνπ, δή ηνπ έιζ‟).

ix) ν αθαξεηέο κεξώλ νλνκάησλ ηο 4ο

ιίζο ιακβά-

λνληα άιιεο κελ σο αθαξεηέο ηνπ ηξόνπ ή ζπλώλ, ν ννίεο

ζπλνδεύνπλ κία ξάμ, ελώ άιιεο σο αθαξεηέο ηο αλαθνξάο (.ρ.

iussu, iniussu, hortatu, natu).

x) suppetias: ααληά ζηλ αηαηή ιπληνύ ζη θξάζ

infitias ire „λα αξλείηα (άννο)‟.

β) δίπηωηα, δι. απηά έρνπλ δύν κόλν ηώζεο:

i) fors, forte: ααληά ζηλ νλνκαζηή α ηλ αθαξεηή

ελνύ, „ ηύρ, αηά ηύρ‟.

ii) astu, astu: ααληά ζηλ νλνκαζηή α ηλ αθαξεηήελνύ, „ην άζηπ, ζην άζηπ‟.

iii) uenui (ueno ζηνλ Τάην), uenum: ααληά ζη δνηή α

ηλ αηαηή ελνύ ζηο θξάζεο uenum dare = uenundo = uendo

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

35/38


~ 69 ~

„σιώ‟, uenum ire = ueneo „σινύκα‟ α ueno poni „κε εέηνπλ

γα ώιζ‟.

iv) dicam, dicas: ααληά ζηλ αηαηή ελνύ α ιπ-

ληνύ „η δί, ηο δίεο‟.

v) foras, foris: ααληά ζηλ αηαηή α ηλ αθαξεηή

ιπληνύ „έμσ‟ (γα ίλζ α γα ζηάζ).

γ) ηρίπηωηα, δι. απηά έρνπλ κόλν ηξεο ηώζεο:

i) lues, luem, lue „θνξά, όιεξνο‟: ααληά ζηλ νλνκαζηή,

ηλ αηαηή α ηλ αθαξεηή ελνύ.

ii) nemo „αλείο‟: ξόεηα γα εεηή αλησλπκία νπ

ααληά ζηλ νλνκαζηή, η δνηή α ηλ αηαηή ελνύ.

iii) gratiae, gratias, gratiis „ράξηεο, επραξζηίεο‟: ααληά ζηλ

νλνκαζηή, ηλ αηαηή α η δνηή ιπληνύ.

iv) grates, grates, gratibus „ν επραξζηίεο‟: ααληά ζηλ νλν-

καζηή, ηλ αηαηή α ηλ αθαξεηή ιπληνύ.

δ) κεξά νλόκαηα ιίλνληα α νκαιά ζηνλ ιπληό, είλα

όκσο ειιή ζηνλ ελό αξκό:

i) νλόκαηα νπ ααληνύλ ζη γελή, δνηή, αηαηή α α-

θαξεηή:

1. dicionis, -i, -em, -e: ηνπ άρξζηνπ νλόκαηνο dicio

„εξάηεα, δαηαγή‟.

2. frugis, -i, -em, -e: ηνπ άρξζηνπ νλόκαηνο frux „αξόο‟.

3. opis, -i, -em, -e: ηνπ άρξζηνπ νλόκαηνο ops „δύλακ, -

ζρύο‟.

ii) κεξά νλόκαηα ααληνύλ ζη δνηή, αηαηή α αθα-

ξεηή:1. preci, -em, -e: ηνπ άρξζηνπ νλόκαηνο prex „δέζ‟.

iii) νλόκαηα νπ ααληνύλ ζηλ αηαηή α αθαξεηή:

1. cassem, -e: ηνπ άρξζηνπ νλόκαηνο cassis „ζηόο αξάρλο‟.

2. sordem, -e: ηνπ άρξζηνπ νλόκαηνο sordes „αααξζία‟.

iv) νλόκαηα νπ ααληνύλ ζηλ αθαξεηή κόλν: ambage (α-

θαξεηή ελνύ ηνπ ambages, -um „ειγκόο‟), fauce (αθαξεηή ηνπ

fauces, -ium „θάξπγγαο‟), obice (αθαξεηή ελνύ ηνπ obex „κν-ριόο‟)

v) ην όλνκα uis „δύλακ‟ ααληά ζηλ νλνκαζηή, ηλ αη-

αηή α ηλ αθαξεηή ελνύ, αώο α ζε όινλ ηνλ ιπληό.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

36/38


~ 70 ~

vi) ηνπ νλόκαηνο prex „δέζ‟ ιείνπλ νλνκαζηή α

γελή ελνύ, ελώ ηνπ uerber „κάζηγα‟ ιείνπλ νλνκαζηή,

αηαηή α ιηή ελνύ.

ε) κεξά νλόκαηα ιίλνληα νκαιά ζηνλ ελό, είλα όκσο

ειιή ζηνλ ιπληό αξκό:

1. ηα ius α rus έρνπλ κόλν iura α rura.

2. ηα calx, cor, cos, crux, fax, faex, lux, nex, os, pax, pix, praes,

ros, sal, sol, tus, (thus), uas δελ έρνπλ γελή ιπληνύ.

3. ηα εξζζόηεξα νλόκαηα ηο 5ο

ιίζο ζηεξνύληα όισλ ή

κεξώλ ηώζεσλ ηνπ ιπληνύ.

ζη) κεξά νλόκαηα είλα ειιή α ζηνπο δύν αξκνύο:

1. uicis, -em, -e, uices, -ibus: ααληά ζη γελή, ηλ αηαηή,

ηλ αθαξεηή ελνύ, ζηλ νλνκαζηή, ηλ αηαηή, η δνηή α

ηλ αθαξεηή ιπληνύ ηνπ άρξζηνπ νλόκαηνο uix / uicis „ε-

λαιιαγή‟.

2. dapis, -i, -em, -e: ααληά ζη γελή, η δνηή, ηλ αη-

αηή α ηλ αθαξεηή ελνύ, ελώ γελή ιπληνύ ιείε

ηνπ άρξζηνπ νλόκαηνο daps, dapis „ επσρία‟.

§ 73. Πιεολάοληα νλνκάνληα ηα νλόκαηα νπ έρνπλ δινύο

ηύνπο ζηλ νλνκαζηή ελνύ. Απηά δαξνύληα ζε ηξεο αη-

γνξίεο:

α) απηά νπ έρνπλ ηλ ίδα ιίζ α δαθνξεηό γέλνο:

baculus, -i α baculum, -i „καζηνύλ‟

clipeus, -i α clipeum, -i „αζίδα‟

pileus, -i α pileum, -i „ιόο‟ β) απηά νπ έρνπλ δαθνξεηή ιίζ α ην ίδν γέλνο:

elephantus, -i α elephas, -antis „ειέθαληαο‟

duritia, -ae α durities, -ei „ζιξόηηα‟

materia, -ae α materies, -ei „ύι‟

plebs, plebis α plebes, -ei „ιήνο, Πιβείν‟

γ) απηά νπ έρνπλ δαθνξεηή ιίζ α δαθνξεηό γέλνο:

alimonia, -ae α alimonium, -ii/-i „ηξνθή‟ tapetum, -i α tapes, tapitis „ηάηαο‟

Σηα ιενλάνληα αλήνπλ ηα εηεξνγελή α ηα εηεξόιηα.

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

37/38


~ 71 ~

§ 74. Δηεξνγελή ιέγνληα ηα νλόκαηα νπ ρσξίο λα κεηα-

βάιινπλ ιίζ έρνπλ άιιν γέλνο ζηνλ ελό α άιιν ζηνλ ιπ-

ληό αξκό:

coelum, -i coeli, -orum

frenum, -i freni, -orum αιιά α frena, -orum

iocus, -i ioci, -orum αιιά α ioca, -orum

locus, -i loci, -orum αιιά α loca, -orum35

§ 75. Δηερόιηα ιέγνληα ηα νλόκαηα νπ έρνπλ ηλ ίδα

νλνκαζηή, ιίλνληα όκσο ζύκθσλα κε δαθνξεηέο ιίζεο (.ρ.

domus). Τέηνα είλα ηα εμήο:

α) ficus „ζύν‟, laurus „δάθλ‟, pinus „έιαην‟, cupressus „π-

αξίζζ‟: απηά ιίλνληα ζύκθσλα κε η 2 ιίζ, όκσο ιακβάλνπλ

α ηο αηαιήμεο ζε – us α – u ηο 4ο

ιίζο.

β) Senatus „Σύγιηνο‟ α tumultus „όξπβνο‟: απηά ζη γελ-

ή ελνύ ιακβάλνπλ α ηλ αηάιμ – i ηο 2ο

ιίζο.

γ) uas, uasis „αγγείν‟: απηό ιίλεηα ζηνλ ελό αηά ηλ 3

ιίζ, ζηνλ ιπληό όκσο ζρκαηίεηα αηά η 2 (uasa, uaso-

rum).

δ) iugerum, -i „ιέξν‟: απηό ιίλεηα ζηνλ ελό αηά η 2

ιίζ, ελώ ζηνλ ιπληό αηά ηλ 3 (iugera, iugerum).

ε) requies, -etis „αλάαπια, ζπρία‟: απηό ιίλεηα αηά ηλ 3

ιίζ ζρκαηίε ηλ αηαηή α ηλ αθαξεηή ελνύ αηά ηλ

5 (requietem / requiem, requiete / requie).

ζη) Τν όλνκα uesper ανινπεί ηξεο ιίζεο: uespera, -ae (α΄

ιίζ), uesper, uesperi (β΄ ιίζ), uesper, -is (γ΄ ιίζ).

§ 76. Άιηα είλα:

α) ηα νλόκαηα ησλ γξακκάησλ (.ρ. alpha, beta, iota).

β) ηα ύξα μελά νλόκαηα εηόο αό ηα ειιλά (Adam, Ab-

raham). Μεξά νλόκαηα εβξατά, ηα ννία έρνπλ αηάιμ ιζέ-

ζηεξ ξνο ηα ιαηλά νλόκαηα, ειαηλίζηαλ (.ρ. Maria, -ae –

Iohannes, -is).

35 Τν νπζαζηό αιιάε ζκαζία ζηνλ ιπληό: σο αξζελό (loci, -

orum) ζκαίλε «εθάιαα, ρσξία ββιίνπ», ελώ σο νπδέηεξν (loca, -orum)

ζκαίλε «ηόν, κέξ».

8/18/2019 11. PAGES 35-74.pdf

38/38


Τν όλνκα Iesus, Iesu, Iesu, Iesum, Iesu, Iesu,

γ) ηα νλόκαηα fas „όζν‟, nefas „αλόζν‟, instar „ζρήκα, κνξθή‟,

necesse „αλαγαίν‟, nihil „νπδέλ‟, secus „γέλνο‟, mane „ξσί‟.

§ 77. Γα ηα αλώκαια αηά ιίζ νπζαζηά βι. αξαάλσ §

62.

§ 78. Τα ζύλεηα νπζαζηά ρσξίνληα ζε δύν αηγνξίεο:

α) ηα ζύλεηα αό έλα νπζαζηό α έλα είεην όσο ηα ε-

μήο: res publica (respublica) „δκνξαηία‟, ius iurandum (iusiuran-

dum) „όξνο‟, ros marinus „δεληξνιίβαλν‟. Δεδή ηα αξαάλσ νπ-

ζαζηά ζπλνδεύνληα αό είεην νπζαζηά ιίλνληα σο ζπλε -

θνξά ή ιίλνληα α ηα δύν (δι. α ην νπζαζηό α ην είεην)

α ζπκξνθέξνληαλ.

β) ζύλεηα αό δύν νπζαζηά, όσο ηα εμήο: terrae motus

„ζεζκόο‟, agri cultura „γεσξγία‟, legis lator „λνκνέηο‟. Κα απηά ηα

νπζαζηά άιινηε γξάθνληαλ σο δύν ιέμεο α άιινηε σο κία. Κιί-

λνληα σο εμήο: ην νπζαζηό ζε γελή αξακέλε ακεηάβιην, ελώ

ην δεύηεξν ιίλεηα αλνλά (.ρ. agricultura, agriculturae).

11. pages 35-74.pdf

Documents