100 บาท/US $5

ชมชนบอแกวสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย

โครงการขบเคลอนสทธดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

เสยงจากคนชายขอบ

ชมชนบอแกว

แนวโนมในการพฒนาและการสรางความเจรญซงเปนสงทกำาหนดทศทางในโลกปจจบนนนตางถกสรางขนมาเพอสนองความตองการดานทรพยากรของโลก โดยเฉพาะอยางยงในภมภาค“ทกำาลงพฒนา” แหลงทรพยากรไดถกแปรรปเปนสนคา, จดการ, สงออก, บรโภค, และแมกระทงถกละเลยในจำานวนอตราทไมเคยปรากฏมากอน และดวยการขบเคลอนอนเกดมาจากการคาเสรนน จงมการนำาการพฒนาดงกลาวไปใชในการแปรรปนำาใหเปลยนเปนพลงงานงานไฟฟา, ภเขาเปนแรทองคำา, และจากปาใหกลายเปนเยอกระดาษ ทงนและทงนนไมวาจะเปนการควบคมหรอการนำาทรพยากรไปใชกตาม รฐบาลมกมงไปทผลดานกำาไรหรอเงนเปนอนดบแรก มากกวาทจะใหความสำาคญกบผลกระทบดานสงคมหรอสงแวดลอม

หาทศวรรษแหงการผลกดนดานอตสาหกรรมการเกษตรในหลายสวนของโลกทผานมาไดนำามาซงการการละเลยในการตรวจสอบการขยบขยายวฒนธรรมการปลกพชเชงเดยวของเกษตรกรรายใหญ แนวโนมในการปลกพชดงกลาวนนเปนทประจกษไดอยางชดเจนในการปลกไมเพอทำาเยอกระดาษและผลตภณฑไมอนๆ นบตงแตป พ.ศ. 2542 เปนตนมา พนทปามากกวา 100 ลานเฮกตารถกเปลยนใหเปนอตสาหกรรมการเพาะปลกไม1 และเมอตนทศวรรษใหมมานเอง2 เฉพาะในประเทศไทยแหงเดยว การปลกตนยคาลปตสไดครอบคลมพนทไปมากกวา 432,000 เฮกตาร

ขณะทประเดนเรองปาไดถกสอดแทรกเขาไปไวในแผนการพฒนาประเทศอยางตอเนองนน อำานาจการจดการปาไมไดมการปรบเปลยนจากระดบทองถนไปสการรวมอำานาจเขาสศนยกลาง การรวมอำานาจดงกลาวเปนเหตใหมการจำากดความคำาวา “ปา” ขนมาใหม การ“สงวนปา”ของรฐบาลนนหามมใหมการทำาการเกษตรขนาดยอมขนในพนท นอกจากนยงไดทำาการสรางสวนปายคาลปตสในผนดนดงกลาวอกดวย สงนจงเปนเสมอนการเปลยนจากวถซงเปนจารตประเพณดงเดมใหกลายเปนยทธศาสตรทางดานเศรษฐกจเปนสำาคญ

สำาหรบชมชนการเกษตรแลว การเพาะปลกและการจดการทรพยากรอยางยงยนบนผนดนนนไดเปนสงทกำาหนดทงวถชวต, เอกลกษณ และวฒนธรรมใหเกดขนมา นอกจากนการปลกตนยคาลปตสแบบเชงเดยวนนยงเปนการทำาลายแหลงทรพยากรอกดวย ชาวบานไดอธบายไววาตนยคาลปตสนน เหนแกตว เพราะวาดดเอาแรธาตอาหารในดนไปจนหมด และการทตนยคาลปตสเขามาแทนทและกดกนความหลากหลายของพชฉนใด รฐบาลกไดทำาการกดกนและขบไลชาวบานทมรากเหงามาหลายชวอายคนใหออกไปจากพนทฉนนน และเนองดวยหนงในสามจากจำานวนพนททงหมดทใชสำาหรบการเพาะปลกในประเทศไทยนนตงอยภายในเขต“ปาสงวน” ทำาใหประชาชนกวา 15 เปอรเซนตไดรบผลกระทบไดอยางงายดายจากความเปลยนแปลงทรฐบาลกลาง3 เปนผสรางขน

ในบรรดาประชาชนทถกมองขามนน คอนสารคออกชมชนหนงซงถกทำาลายลงจากสงทเรยกกนวาการพฒนาและอตสาหกรรม ตงแตป พ.ศ.2521 จนกระทงป พ.ศ. 2531 เปนตนมา ไดมการใชอำานาจไลรอชาวบานชมชนคอนสารออกไปจากพนทปาเพอเปนการถางทางใหกบการขยายพนทเพาะปลกยคาลปตสขององคการอตสาหกรรมการปาไม และ ณ ปจจบนหลงจากสามสบปทผานมา ชาวบานผรซงถงวถทางแหงการโดนกดกนและความไมยตธรรมจำานวน 169 ชวตดวยกน ไดกลบมายงผนดนเดมซงถกพรากไปจากพวกเขา อยางไรกตามถงแมวาจะไมมสงตอบแทนอนใดจะลบลางชวงเวลาหลายสบปแหงความยากลำาบากทชาวบานตองเผชญมาได พวกเขากยงคงเขามารวมมอกนและลกขนสเพอใหไดมาซงสทธในการทำามาหาเลยงชพบนผนดนดงกลาวอกครง ชาวบานกอตงชมชนเพอทำาการประทวงบนพนทซงครงหนงพวกเขาเคยทำาการเพาะปลกและตงชอวา บานบอแกว และทามกลางดงยคาลปตสซงขนอยกลางปาแหงนนเอง พวกเขาไดลกขนและรวมกนเปนนำาหนงใจเดยวกน

สทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมทนำามาใชตรวจสอบ: มาตรา ๑๑.๑ สทธในการมความมนคงทจะเปนเจาของทรพยสน มาตรา ๖.๑ สทธในการทำางาน มาตรา ๑.๒ สทธในวถทางยงชพ มาตรา ๒๕ สทธในการมสวนรวม

จำานวนของประชาชนทไดรบผลกระทบ: มครวเรอนกวา 277 ครวเรอน หรอคดเปนจำานวนคนทงหมด 1,385 คนดวยกนซงอางสทธวาเปนเจาของพนทบรเวณปาสงวนคอนสาร

ขอคนพบ: จากคำาพยานของชาวบานรวมไปถงสงทคณะกรรมการชมชนคอนสารตรวจพบสามารถสรปไดวาชาวบานไดตงหลกปกฐานและหาเลยงชพในบรเวณตำาบลคอนสารบนพนทกวา 4,401 ไรมาตงแตป พ.ศ.2521 ซงเปนชวงเวลากอนทองคการอตสาหกรรมการปาไมจะเขามาใชพนทในการรอถอนและปลกไมแบบเชงเดยว การไลรอดงกลาวซงไดรบการรายงานจากชาวบานนน ถอเปนการละเมดสทธในการมสวนรวม, การมความมนคงในการเปนเจาของทรพยสน, การทำามาเลยงชพ และสทธในดานอาหารอนเปนประเดนซงยงไมไดการนำาขนมาพจารณาและใหการชดเชยทเพยงพอ

วนสงขอมล: 14 มกราคม 2553

สาระสงเขป

ชมชนบอแกว

2

สทธในการเขาถงนำา

มนษยสอสารดวยภาษาทแตกตางกน แตมภาษาหนงทสอสารกบทกคนได นนคอ ภาษาแหงศกดศรความเปนมนษย

เสยงจากคนชายขอบ คอการศกษาเพอตรวจสอบประเดนทเกยวของกบการลดทอนศกดศรความเปนมนษย โดยใชประเดนดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม เปนกรอบในการวเคราะหสถานการณของกรณศกษา เนองจากปฏญญาสากล(หรอกตการะหวางประเทศ)ซงไดสรางรวมกนระหวางประเทศไดแสดงใหเหนถงการยอมรบและผกพนทจะตอบสนองตอความจำาเปนในการเปนมนษยทมศกดศรเทาเทยมกน กรอบแนวคดนจงเชอมการรบรของสงทแยกจากกน เชน ประเทศ กลมชาตพนธ ชนชน เพศสภาพ วย และวฒนธรรม เขาไวดวยกน นอกจากนภายในกรอบการวเคราะหดงกลาวยงใหความสำาคญในการทจะทำาใหเกดการตระหนกอยางแทจรงถงสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ซงการจะทำาเชนนนไดสทธทางการเมองและความเปนพลเมองทเทาเทยมกนจะตองไดรบการรบรองเสยกอน สทธดงกลาวนนเปนเสมอนกบสอกลางททำาใหประชาชนสามารถมสวนรวมในการเรยกรองและไดมาซงสทธทางมนษยชน สทธทกำาหนดไวในรางปฏญญาสากลหรอกตการะหวางประเทศ วาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม น มความชดเจนทงในความเปนสากลและความกวางขวางครอบคลมความหลากหลายแตกตางดงกลาวนน และทำาใหเกดการสอสารรวมกนไดเปนประหนงเปนภาษารวมเพอสอถงศกดศรความเปนมนษย

อาจกลาวไดวารฐใดๆ กตามไมอาจจะละเมดในสงทรางไวในปฏญญาสากลหรอกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ไดเลย ไมวาจะลงนามรบรองทจะปฏบตตามกตการะหวางประเทศฯ น หรอไม กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทงสามดานดงกลาวน จงเปนเสมอนการยนยนรบรองสทธใดๆของมนษยทเกดขนไมวาจะในระบบการเมอง การปกครอง ระบบเศรษฐกจ หรอโครงสรางสงคมแบบใด สทธดงกลาวนรบรองความเทาเทยมกนในศกดศรความเปนมนษย และสทธดงกลาวนตองไมถกกระทำาการละเมด หรอมองขามโดยรฐใดๆ

ประเทศไทยกเชนกน ในขณะทประเทศไดรบการพฒนาทางดานอตสาหกรรมและดานอนๆอยางรวดเรว ทำาใหประชากรสวนหนงไดมโอกาสพฒนาชวตความเปนอย แตกยงมประชาชนอกนบไมถวน

ทยงมสภาพชวตทลำาบากและไมสามารถไดมาซงสงจำาเปนในการดำาเนนชวตอยางเทาเทยมและมศกดศร ในการทประเทศไทยไดลงนามในในปฏญญาสากลหรอกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมในป พ.ศ. 2542 และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางแพง (พลเมอง) และทางการเมองมาตงแต ป พ.ศ. 2539 ประเทศไทยจงตองปฏบตตามขอผกพนตามปฏญญาฯดงกลาวนตอประชาชนในประเทศ นอกจากนประเทศไทยยงไดทำาการยนยนสทธดงกลาวของประชาชนโดยรวมบางสวนเขาไปในรฐธรรมนญ ป พ.ศ. 2550 ดวย อยางไรกตามสทธตางๆตามรางปฏญญานมกไมไดรบการตระหนกจากทางภาครฐ ทำาใหเปนเพยงถอยคำาในเอกสารทไมไดนำามาสการปฏบตตามอยางจรงจง

การไมปฏบตตามกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม นปรากฏอยางชดเจนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอภาคอสานของประเทศไทย โดยทเปนภมภาคทมรายไดประชากรตอหวตอปนอยทสดในประเทศไทย มลกษณะชาตพนธลาว แตกตางกนไปเมอเปรยบเทยบกบคนไทยในภาคกลาง นอกจากนนภาคอสานยงมลกษณะทางภมศาสตร เศรษฐกจ และวฒนธรรม ทอยชายขอบของการพฒนากระแสหลก ในขณะทภาคอสานกมศกยภาพในการพฒนาอตสาหกรรมดวยความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต ดงนนในชวงระยะเวลาในการพฒนาประเทศทผานมาจงไดมการรเรมมงเนนทจะพฒนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอขน สวนคนในอสานทยงขาดแคลนปจจยทจะทำาใหไดรบผลประโยชนจากววฒนาการดงกลาวนนตางกไดรบผลกระทบไปตามๆกน

เสยงจากคนชายขอบคอโครงการนำารองทเรมไวในป พ.ศ. 2551 โดยไดทำาการศกษารายงาน 6 ประเดนปญหา ตามจดมงหมายเดมของการศกษาปญหา โครงการนไดเตบโตขนอกระดบหนง และในป พ.ศ. 2552 นไดมการศกษาประเดนปญหาสทธมนษยชนเพมขนอกสามกรณ รวมเปน 9 ประเดนปญหาดวยกน โครงการนไดแสดงใหเหนวาการใชกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม เปนกรอบแนวคดตามประเดนเปนการใชเครองมอททรงพลงในการขบเคลอนประเดนทางสงคมและการเมองเหลาน รายงานการศกษาเหลานมงใหความสำาคญกบชมชนในการกำาหนดวถชวตของตนเอง โดยเฉพาะอยางยงในประเดนเหลานเปนอยาง

สทธดานสขภาพอนามยสทธดานแรงงาน

บทนำ�สทธดานแรงงาน

สทธดานอาหาร

3

สทธทางอาหาร

สทธในการมมาตรฐานชวตทด

สทธในการเขาถงสทธดานสขภาพอนามย

สทธความมนคงในการครอบครอง

สทธดานแรงงาน

สทธดานสขภาพอนามย

นอย ไดแก การตอสกบการทำาการเกษตรเคม กลมผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดส ประเดนการสญเสยอาชพและวถชวตจากการสรางเขอนและการขดลอกแมนำา ชมชนแออดในเมอง และประเดนลาสดคอกฎหมายปาชมชนและผลกระทบจากการทำาเหมองทอง

เสยงสะทอนของเพอนมนษยทไดรบความเดอดรอน และกำาลงตอสดนรนกบปญหาเหลาน ทำาใหประเดนเหลานยงมชวตอยและควรจะไดรบการตอบสนองแกไข ยกตวอยางเชน หญงชาวบานทเจบปวยทกขทรมานจากการไดรบสารโลหะหนกจากนำาทปนเปอน ชมชนทอาศยอยในปามแตความกดดนและรสกวามชวตอยอยางผดกฎหมาย และอาจถกขบไลออกจากบานและทดนทำากนของตนเองไดทกเมอ แตกยงคงตอสรวมกนเพอปกปองวถชวตและทดนทำากนของตนเอง ผหญงทสญเสยพอและสามหลงจากตองอพยพออกจากบานทกลายเปนทตงของเขอน และยงพยายามตอสเพอเรยกรองขอวถชวตทเสยไปกลบมา แมทเสยทดนทำาไรนาจากการขดลอกแมนำา จงทำาใหไมสามารถทำามาหากนเลยงครอบครวเหมอนเดม ตองทงครอบครวไปทำางานกรงเทพฯ ผตดเชอเอชไอวทพลกชวตเอาชนะความทอแทสนหวงเปลยนเปนพลงตอสเพอทจะมชวตทยนยาวและมชวตทมความหมายขนดวยการชวยเหลอผตดเชอคนอนๆใหเขมแขงและมชวตอยอยางมความหวง ยายคนหนงทยายเขามาอยในเมองใหญหวงวาชวตจะดขนแตตองมาจบลงทชมชนสลมซงไมมความมนคงในชวตอาจถกไลรอไดตลอดเวลา พอซงไมสามารถจบปลาเลยงลกเพราะมเขอนกนแมนำาไว ตองเฝามองดลกๆอพยพออกจากชมชนไปหางานทำาทอน ถงแมวาเสยงสะทอนเรองราวเหลานเปนการบอกเลาเรองราวเฉพาะบคคล แตเสยงเหลานกเปนเสมอนตวแทนของเสยงอกหลายพนเสยงทยงไมไดยน และแมวาภมหลงของปญหาและอปสรรคทตองตอสกแตกตางกน แตเสยงสะทอนของปจเจกเหลานมความเหมอนรวมกนอย นนคอการเปนคนชายขอบของสงคมทเจบปวดและสญเสยกบนโยบายของรฐ คนเหลานหาทางรวมกนเปนอนหนงอนเดยวเพอการตอสบนพนฐานของภาษารวมทกลาวถงศกดศรความเปนมนษย ตามกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางแพง(พลเมอง) และทางการเมอง ทนำาเอาภาษาดงกลาวมาใชเพอทำาใหเกดความเขาใจและความนบถอในสทธมนษยชนสากล

กรอบแนวทางตามกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ไมเพยงแตชวยใหเขาใจสทธของมนษยแตละคนเทานน แตยงทำาใหรฐไดรบการยอมรบในการกระทำาเพอทจะรกษาสทธและไมกระทำาการอนละเมดสทธดงกลาว ทงตวบคคลเอง, กลม และการเคลอนไหวของประชาชนทวโลกไดมความพยายามทจะเชอมตอและสรางความเปนปกแผนเพอทจะปกปองสทธทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม พลเมองและการเมองของตน พวกเขาไดแสดงใหเหนแลววากรอบการทำางานการสงเสรมสทธมนษยชนดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม นนมความเปนไปไดสงทจะเปนหนงในวธการทจะทำาใหไดมาซงสทธมนษยธรรม ดงนนกรอบของกตการะหวางประเทศนจงมศกยภาพมหาศาลในการเปนกลไกทดทสดในการรกษาสทธทกลาวมา เนองจากความเปนสากลกวางขวางของปฏญญาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม กลมคนหลากหลายทไดรบผลกระทบจากการละเมดสทธ เปนเจาของปฏญญาฯนรวมกนและใชเปนแนวทางในการกำาหนดวถชวตทตองการรวมกน กรอบแนวทางของปฏญญาฯ เปนชองทางทำาใหเกดการสอสารระหวางรฐกบประชาชน เพอขยายเสยงสะทอนเรยกรองของประชาชนใหดงมากยงขน

ปฏญญาสากลวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม เปนเครองมอทมพลงเพราะเหตทวาทำาใหเกดความชดเจนของสงทเรยกวา ศกดศรความเปนมนษย และทำาใหเกด ภาษา ขนซงคนชายขอบทถกละเมดสทธสามารถนำาไปใชทำาความเขาใจและสรางความเปนหนงเดยวกนในการตอสเรยกรองสทธ ปฏญญาสกลฯไมไดสรางศกดศรความเปนมนษย แตยนยนความมศกดศรทตดตวมนษยทกคนอย ความแตกตางทางดานเชอชาต เผาพนธ ชนชนทางสงคม เพศ เพศสภาพ และวฒนธรรม ทเคยรบรวาเปนเครองกดขวาง สามารถเอาชนะไดดวยการมภาษารวมกนน ประโยชนทมอยมากมายในตวปฏญญาสากลฯ รวมเอาความแตกตาง ทงหลายทงมวลไวอธบายดวยภาษาเดยว ทำาใหเรามโอกาสในการทำางานดวยกน เพอสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ทมนษยพงมพงไดรบทกคน ดงนนเราจงรวมขบเคลอนกระบวนการทางสงคมโดยไมมพรมแดนขวางกนได

สทธในความยงยน

4

“ถงฉนไมอยากจะพดถงสงทเกดขนในวนนนนก แตฉนกจะเลาใหฟง” ปรางทอง บานตา หญงอาย 38 ปกลาวชาๆ “ฉนยงจำาไดแมนทเดยว วนนนเปนวนทรสกเจบทสด จำาไดวาตวเองนงกอดเขาอยทพน กำาลงรองไห ตอนทฝนกำาลงตกลงมาอยางหนก”

“ตอนนนยงเปนเดกอยเลย” ปรางทอง กลาว โดยมลกสาวนงเอนหลงพงเขาหาขณะทกำาลงรบฟงเรองราวของครอบครวตนเองในอดต “จำาไดวาปไปลากฉนออกมาจากบานเพราะกลววาจะไดรบบาดเจบ สวนตวเองเฝามองพวกนนมาเขาทำาลายบานของเราทงหลง”

หลงจากทองคการอตสาหกรรมปาไมเขามารอบานไปทงเอารถบรรทก เขามาขนเอาเศษไมทเหลอออก พรอมกบขาวของทกอยางของครอบครวของปรางทอง ไปยงพนทหนงไรในบรเวณชมชนสวนปา อยางไรกตามถงแมวาพวกเขาไดรบสญญาวาจะไดรบทดนเปนจำานวน 5 ไรดวยกน แตจนบดนครอบครวยงไมเคยไดรบคาชดเชยใดทรฐบาลเคยสญญาเอาไวเลย

“ถงแมจะเปนตอนนน ฉนกรสกวามนไมคมอยดทจะแลกทดน 30 ไรของเรา กบพนทเพยงแค 5ไร แตเรากตองยายออกเพราะถกบงคบ”การคกคามดงกลาวเรมตนขนในป พ.ศ. 2521 เมอเจาหนาทเขามาทหมบานของ ปรางทอง และบอกวา “ทดนตรงนเปนของรฐบาล และพวกคณไมมสทธมาอยทน” ปรางทอง กลาวยอนนก ระหวางป พ.ศ. 2521 – 2529 นน เจาหนาทจะเขามาทนทกๆเดอน เรยกรองใหพวกของเธอยายออกไปจากพนท “พวกชาวบานกลวกนใหญ” ปรางทอง กลาว “พวกชาวบานไมรกฎหมาย ไมรเรองสทธของตวเอง ชาวบานเรมยายออกไปจากพนทไปอยกบญาต แตปของฉนเปนคนหวแขง ปบอกวา “ทดนนเปนของผม ผมเลยงตวเองบนทดนผนนมา แลวพวกคณมสทธอะไรทจะไลผมออกไปจากทดนของผมเอง” แตพวกรฐบาลไมสนวาพวกเราจะอยกนยงไง ขณะทชมชนเรมสลายตว หมบานกเงยบขนเรอยๆ จนกระทงในป พ.ศ. 2529 ครอบครวของปรางทอง กเปนครอบครวสดทายทถกไลรอออกจากหมบานนอยภซาง

ชวตบนทดนหนงไรบรเวณชมชนสวนปานนไมเหมอนวถชวตทเธอเคยรจก ปรางทอง เคยเตบโตขนมากบการชวยครอบครวปลกกลวย, ขาว, ขาวโพด และถวแดงบนพนท 30 ไร บานใกลเรอนเคยงเปนเพอนสนทกน แลกขาวของทปลกภายในชมชนใหซงกนและกน “พวกเราพงกนและกน เคยรสกเหมอนวาเพอนบานกคอครอบครวของเราเอง”

กอนทจะมการไลรอชาวบานนน เทศกาลเกบเกยวประจำาปเปนเสมอนสงทผนกสมพนธภาพอนใกลชดของชมชนเลกๆแหงนเอาไวดวยกน “ระหวางทมการลงแขกเกยวขาวนน ผคนจะเขามารวมตวกน ชวงนนฉนจะรสกมความสขและตนเตนเปนพเศษ” หลงจากเกยวขาวบนทนาของคนหนงเสรจ ชาวบานกรวมกนทำากบขาว กน และเฉลมฉลองงานททำาดวยกนโดยการมานงรอบๆกองไฟ พอรงเชาชาวบานกจะยายไปทนาของอกครอบครวหนงแทนเพอรวบรวมขาวทจะเกยวมาเพมอก “ทกๆป ฉนเคยเฝารอเทศกาลนนใหมาถง” ปรางทอง กลาว

แตแลวทกอยางกเปลยนไปเมอเราตองมาสญเสยทดนไป

พอ แมของปรางทอง นนตองยายไปกรงเทพฯเพอทจะทำางานหาเลยงลกๆ ปรางทอง ตองถกทงไวใหอยกบป ปรางทอง จำาไดวา “พอแมเปนหวงฉนมาก”

“หลงจากทองคกรเอกชนอสระเขามาและบอกเกยวกบเรองสทธของตวเอง ฉนกเรมเรยกรองกลบไปบาง” การทเธอและชมชนจะไดรบการสงทดนคนเปนผลสำาเรจนน ปรางทอง ไดเขารวมการประทวงของชมชนบอแกวอยางกระตอรอรน ปรางทอง พรอมดวยสามของเธอ ทชอสมาน ซงเปนหวหนาดแลชมชนบอแกวและเปนหนงใน 31 คนทองคการอตสาหกรรมปาไมตงขอหาบกรกพนท “คนอนๆไมอยากใหฉนเขาประทวงดวย แตฉนไมกลว” ปรางทอง กลาว “เราถกเอาเปรยบมานานเกนพอแลว”4

ปร�งทอง บ�นต�เรองเลา

5

กรณชมชนบอแกวร�ยง�นว�ดวยสทธท�งเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

ความเปนมา

จงหวดชยภมซงตงอยในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยหรอทเรยกกนวาอสานนนแบงออกเปน 16 อำาเภอดวยกน หนงในอำาเภอดงกลาวคออำาเภอคอนสารซงอยบรเวณเหนอสดของจงหวด ในป พ.ศ. 2516 กรมปาไมไดกำาหนดพนทจำานวน 290,000 ไรในตำาบลทงพระใหเปนเขตปาสงวน และจากจำานวนพนท 290,000 ไรน ในป พ.ศ.25215 ทางกรมปาไมไดใหสมปทานทดนจำานวน 20,000 ไรใหกบองคการอตสาหกรรมปาไม (อ.อ.ป.) องคการอตสาหกรรมปาไมไดประกาศพนทจำานวน 4,401 ไรบนพนทจากการสมปทานใหเปนโครงการปาคอนสาร5 ถงแมวาในตอนนนจะมครอบครวจำานวนกวา 100 ครวเรอนดวยกนกลาวอางวาไดอาศยและทำามาหาเลยงชพบนทดนดงกลาวมากอนเปนระยะเวลาหลายทศวรรษแลวกตาม ชาวบานหลายคนไดใหการวาระหวางป พ.ศ.2521– 2531 องคการอตสาหกรรมปาไมไดไลรอครวเรอนออกจากพนทการทำาการเกษตรและทอยอาศยของชาวบานไปกวา 103 ครอบครวดวยกน อยางไรกแลวแต ทางองคการอตสาหกรรมปาไมกลบอางวาไมมผคนอาศยอยในพนทดงกลาว7 ทางองคการอตสาหกรรมปาไมดใชทดนไปกบการปลก ไมนนทร, เลยน และตนยคาลปตสเพอสรางกำาไร8 สงนเปนเหตใหชาวบานสญเสยทดนของตนทอยบรเวณปาสงวนไปเปนจำานวนตงแต 4 ถง 150 ไรตอหนงครอบครว โดยอตราความสญเสยเฉลยตอครอบครวแลวคดเปน 26 ไรตอครอบครวดวยกน9 เพอเปนการชดเชยคาเสยหาย องคการอตสาหกรรมปาไมไดสญญาหลายครอบครวดวยกนวาจะใหพนทใชเปนสำาหรบทอยอาศยจำานวน 1 ไรและสำาหรบการทำาการเกษตร 5 ไร10 จากครวเรอนจำานวน 103ครวเรอนทไดรบผลกระทบ มครอบครวเพยง 41 ครอบครวเทานนทไดรบทดนจำานวน 1ไรเพอสรางเปนทอยอาศยในบานสวนปาทองคการอตสาหกรรมปาไม (ออป.)ไดตงขน แตทงนไมมผใดไดรบโฉนดหรอทดนจำานวน 5 ไร11 ในการทำาการเกษตรทองคการอตสาหกรรมปาไมไดสญญาไว สวนครอบครวทเหลอ (นอกเหนอจาก 41 ครอบครวดงกลาว) ไดโยกยายไปอยกบญาตในพนทอน นอกจากนเนองจากในระยะเวลา 30 ปทผานมาครอบครวไดขยายเตบโตขน ทำาใหจำานวนครวเรอนไดรบผลกระทบเพมขนจากเดม 103 เปนจำานวนทงหมด 277 ครอบครวดวยกน12

หลงจากการไลรอ ชาวบานหลายคนถกปลอยใหอยโดยไมมทพกอาศย อาหาร หรองานใหทำา หลายคนจงจำาเปนตองออกไปจากคอนสารเพอหางานทำา พวกเขาไมรมากอนวาการกระทำาของรฐฯดงกลาวถอเปนการละเมดสทธของพวกเขา อกทงเนองจากชาวบานหลายคนออกไปหางานทำานอกพนทอน ทำาใหมเพยงองคกรเลกๆเทานนทชวยชาวบานในการตอสเรยกรองทดนคน13 จน ในป พ.ศ.2547 เครอขายปฏรปทดนแหงประเทศไทยไดเขามามสวนชวยเหลอในประเดนกรณคอนสารและการสอบสวนขอโตแยงเรองทดนในเขตภาคอสาน เครอขายปฏรปทดนแหงประเทศไทยไดใหขอมลเรองสทธกบชาวบานและแนะนำาชาวบานคอนสารใหรจกกบชมชนอนๆทตองเผชญชะตากรรมดยวกน ดวยเหตนในป พ.ศ. 2547 ชาวบานทไดรบผลกระทบจากการปลกสรางสวนปาและผเดอดรอนกรณตางๆในอำาเภอคอนสารจงไดทำาการกอตงเครอขายองคกรอนรกษลมนำาเซนขนโดยมเปาประสงคเพอแกไขความไมยตธรรมและเรยกรองทดนคน ทางเครอขายฯไดทำาการนำาชาวบานผไรทอยจากทงหมด 9ชมชนซงเดมถกทางการไลรอออกจากพนทดงกลาว ในเดอนพฤศจกายน ป พ.ศ. 2547 เครอขายองคกรอนรกษลมนำาเซน ไดเขาไปขอรองทางคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ใหมาชวยเหลอในการตอสดงกลาว14 ภายในเดอนเดยวกนนนทางเครอขายไดทำาการประทวงเปนครงแรก ณ สำานกงานสวนปาคอนสาร15 และเพราะเหตนเองภายหลงจงไดมการจดตงคณะกรรมการเพอทำาการตรวจสอบสถานการณดงกลาวตอไป16 ในป พ.ศ. 2550 คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ไดทำาการตพมพรายงานกรณชมชนคอนสารขน โดยในรายงานดงกลาวนนประกอบไปดวยการเรยกรองสทธเหนอเขตทดนซงเดมเปนของครอบครวทไดรบผลกระทบจำานวน 103 ครวเรอนทถกทางการละเมดสทธ นอกจากนในรายงานซงยงประกอบไปดวยคำาใหการของพยานบคคล, แบบฟอรมภาษเกา และโฉนดทดนไดพบวาชาวบานนนมสทธโดยชอบดวยกฎหมายเหนอทดนดงกลาวมาตงแตกอนป พ.ศ. 251617 แลว

6

เสยงจากคนชายขอบ

ในเดอนมนาคม ป พ.ศ. 2552 นายกรฐมนตร นายอภสทธ เวชชาชวะ จงไดจดตงคณะกรรมเพอทำาการแถลงวาดวยประเดนกรณคอนสารขนตามขอเรยกรองของเครอขายปฏรปทดนแหงประเทศไทย ทางคณะกรรมการยนยอมใหชาวบานทำางานบนทดนดงกลาวในระหวางทมการแกประเดนปญหาไดโดยมขอแมวาจะตองอยภายใตเงอนไขทรฐจะกำาหนดขน กระนนทางคณะกรรมการกมไดเสนอขอแกไขปญหาแตอยางใด ชาวบานปฏเสธเงอนไขดงกลาวโดยอางวารฐฯไดละเมดสทธของตน18 และเพอเปนการเรงกระบวนการทางกฎหมาย ในวนท 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2552ชาวบานผไดรบผลกระทบจำานวน 169 คนจงไดเดนทางเขาไปกอตงหมบานในบรเวณชมชนบอแกวขนเพอทำาการประทวง บรเวณโดยรอบหมบานดงกลาวรายลอมไปดวยตนยคาลปตสซงกนพนทบรเวณกวา 4,401 ไร อนเปนพนทซงเดมองคการอตสาหกรรมปาไมไดยดไป นอกจากนชาวชมชนบอแกวยงเรยกรองใหองคการอตสาหกรรมปาไมยกเลกโครงการสวนปาคอนสารและใหคาสนไหมทดแทนเปนทดนจำานวน1,500 ไรใหกบชาวบาน อกทงเรยกรองใหองคการอตสาหกรรมปาไมทำาการออกโฉนดชมชน ยงไปกวานนชาวบานยงรองขอพนทปาบรเวณ ภฝายและภซางเพอทำาการจดการใหเปนชมชนปา สดทายชาวบานไดขอสทธในการทำามาเลยงชพบนผนดนดงกลาวระหวางทมการดำาเนนการแกปญหา19

กลมเจาหนาทขององคการอตสาหกรรมปาไม หรอทชาวบานเรยกกนวา “พวกเสอดำา” ไดเรมตนทำาการเฝาระวงการประทวงของชาวบานไมนานหลงจากทมการกอตงหมบานเพอทำาการประทวงขน โดยมการบนทกภาพและรวบรวมรายชอยานพาหะนะทเขาออกหมบาน20 จนกระทงในวนท 27 สงหาคม พ.ศ. 2552 ทาง องคการอตสาหกรรมปาไม จงไดฟองรองชาวบานจำานวน 31 คนในขอหาบกรกและทำาลายทรพยสนของทางการและไดเรยกรองใหชาวบานยายออกและฟนฟพนทดงกลาวใหกลบสสภาพเดม21

ขอมลชมชน

อำาเภอคอนสารทรอบลอมไปดวยภเขานนประกอบไปดวยอาณาบรเวณทเปนปาและบรเวณทใชเพอการเกษตร พนทจำานวน 4,401 ไรซงอยภายใตโครงการปาคอนสารนนมเขตแดนเชอมตอกบเขตสงวนพนธสตวปาผาผง ซงกนบรเวณกวา 120,000 ไร ครอบครวจำานวน 103 ครวเรอนซงเดมไดรบผลกระทบจากโครงการสวนปาคอนสารนนเปนชาวบานจาก 9 ชมชนอนเปนชมชนทเคยอยบรเวณอำาเภอคอนสารดวยกน ชมชนดงกลาวไดแก ทงพระ, วงมน, หวยสายทอง, นำาพหนลาด, หวยแลง, หวยไห, สวนปา, หวปลวกแหลม และ หวยยาง22

ชวงทมการไลรอ ชาวบานใชชวตและทำามาหาเลยงชพโดยอาศยพนทดงกลาว ทำางานเปนชาวไรชาวนา ชาวบานสวนใหญปลกขาว, ขาวโพด และถวแดงขาย นอกจากนยงทำาการลาสตวเพอเปนอาหาร เกบหาเหด หนอไม และสมนไพรยาตางๆจากปา อตราการปลกและเกบหาอาหารจากปาของชาวบานอยทประมาณรอยละ 70 ถง 100 จากอาหารทงหมดทบรโภค ทงนขนอยกบครอบครวแตละครอบครว23

การสญเสยทดนทำากนไปนน เปนเหตใหชาวบานตองขาดแคลนไมเพยงแตแหลงอาหารสำาคญเทานนแตยงรวมไปถงรายไดดวย หลงจากทองคการอตสาหกรรมปาไมไดทำาการไลรอชาวบานจากทดน ชาวชมชนสวนใหญจำาตองอพยพไปยงพนทอนในประเทศเพอหางานทำา ไมวาจะเปนงานกอสราง, ขายของ, ขบแทกซ หรองานรบจางแรงงานอนๆทวไป เมอเครอขายปฏรปทดนแหงประเทศไทยไดทราบความเปนไปของประเดนชมชนคอนสารและเรมดำาเนนการในบรเวณทดนดงกลาวในป พ.ศ.2545 ชาวบานจงเขามารวมตวกนเพอทำาการตอสใหไดมาซงทดนทเปนของตน24

ในวนท 17 กรกฎาคม พ.ศ. 255225 ชาวบานจำานวน 169 คนซงเปนตวแทนจากทงหมด 9 ชมชนดวยกน ไดยายไป ณ ชมชนบอแกวเพอประทวงการไลรอของรฐฯและเพอเปนการเผยแพรประเดนดงกลาวใหเปนทรบรโดยทวกน ชาวบานไดกอตงหมบานขน ณ บรเวณหบเขาระหวางภฝายและภซาง ทามกลางปายคาลปตสทองคการอตสาหกรรมปาไมปลกไว ภายในหมบานมเพยงถนนลกรงสายหลกสายเดยวเทานนทตดผาน สองขางทางเรยงรายไปดวยกระทอมไมหลายหลงซงตงหางจากบอนำาไปไมถง 500 เมตร บอนำาดงกลาวชาวบานไดใชเปนแหลงนำาสำาคญ ไมวาจะใชอาบนำา หรอทำาอาหาร กระนนกตามชาวบานยงคงตองอาศยการซอนำาดมมากนเนองจากแหลงนำาดงกลาวมจำานวนจำากด 4 เดอนหลงจากการเขามาอาศยอยในหมบาน ชาวชมชนกยงคงตองลงทนลงแรงในการกอสรางโครงสรางพนฐานของชมชนตอไป นอกจากนยงทำาการปลกตนกลวย, สมนไพรนานาชนด และขาวโพดแทรกกลางระหวางตนอยคาลปตสขน แตเพราะความจำากดดานพนทในการเพาะปลกทำาใหชาวบานไมสามารถเขาถงแหลงอาหารทเพยงพอได 26

ระหวางฤดกาลเกบเกยวซงเรมตนกลางเดอนพฤศจกายนไปจนถงกลางเดอนธนวาคมนน ตอนกลางวนหมบานจะเงยบเปนพเศษดวยคนสวนใหญจะเดนทางไปเพอรบจางเกบเกยวบนไรนาของคนอนๆกน รายไดตอวนประมาณ 180-200 บาทตอวนหรอประมาณ 5,400 – 6,000 บาทตอเดอนตามระยะเวลาทรบจาง27 หลายคนสานกระตบขาวเหนยวขายเพอหารายไดเขามา นอกจากนยงมกลมเยาวชนของหมบานหรอทเรยกกนวา กลมเยาวชนรกบอแกวสามคค ยงชวยกนประดษฐสมด, แหวน, พวงกญแจ และงานฝมออนๆขายอกดวย กจกรรมและการรณรงคเพอหา

ชมชนบอแกว

7

พ.ศ. 2507: รฐบาลประกาศใชพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต

พ.ศ. 2516: รฐบาลประกาศเขตปาสงวนแหงชาตปาภซำาผกหนามเนอ

ททงสน 290,000 ไร

พ.ศ. 2521: องคการอตสาหกรรมปาไมเขาดำาเนนการปลกสรางสวนป

าคอนสารโดยปลกสรางตามเงอนไข สมปทานปาไมเนอท 4,401ไร ทำาให

เกดผลกระทบตอทดนทำากนและทอยอาศยของชาวบาน

พ.ศ. 2522 – 2531: การขดขวางยงดำาเนนตอไป องคการอตสาหกรรม

ปาไมเรมปลกปายคาลปตส

พ.ศ. 2547: เครอขายปฏรปทดนแหงประเทศไทยไดเขามาเกยวของก

บประเดนปญหาปาคอนสาร

พ.ศ. 2547: จดตงเครอขายองคกรชาวบานอนรกษลมนำาเซน

9-11พ.ย. 2547: ชาวบานไดจดประทวงทสำานกงานสวนปาคอนสาร

ม.ค. 2548: คณะการทำางานเขตคอนสารไดสรปวาชาวบานมกรรมสท

ธ90เปอรเซนตของพนทปาสงวน กอนทจะเกดการขดขวาง

16-17ต.ค.2548: คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตไดเขามาทำากา

รตรวจสอบในประเดนดงกลาว

31 ต.ค.2549: คณะกรรมการสทธมนษยชนและเจาหนาทขาราชการ

ในชยภมไดจดตงคณะกรรมการเพอทจะ ผลกดนประเดนดงกลาวใหเปน

เรองใหญระดบชาต

พ.ค.-ม.ย. 2550: ชาวบานไดพบตวแทนจากองคการอตสาหกรรมปา

ไมเพอทจะอภปรายถงการทำางานบนพนท ดงกลาวในขณะทปญหากำาลง

ไดรบการแกไข

10 ม.ย. 2550: ชาวบานปฏเสธขอเสนอขององคการอตสาหกรรมปาไ

มบนทผนนน โดยชาวบานอางวาเปนการละเมดสทธของเขา

22 ธ.ค. 2551: การทำาประชาพจารณทตำาบลทงพระ ผลปรากฏวาม

เสยงสนบสนนใหพนทปาคอนสารเปนโมฆะอยางขาดลอย โดยใหยกเลก

สวนปาคอนสารและใหนำาทดนคนแกชาวบานผเดอดรอน

ม.ค. 2552: นายกอภสทธ เวชชาชวะ ไดจดตงฐานคณะกรรมการ

ในประเดนดงกลาวทผานการนำาเสนอ โดยเครอขายปฏรปทดนแหง

ประเทศไทย คณะอนกรรมการไดจดตงขนเพอทจะเดนหนาแกปญหาตอ

ไป

3 ก.ค.2552: คณะอนกรรมการไดออกคำาชเเจงวากระทรวงทรพยากรแ

ละสงแวดลอมแหงชาต,เลขาธการสำานกนายกรฐมนตรและคณะอนกรรม

การจะหาทางแกปญหาภายใน 2 สปดาห

17 ก.ค. 2552: ผานไปแลว 2 สปดาห ไมมการนำาเสนอเกยวกบ

ทางออกของปญหาชาวบานจงสรางทพกทบอเเกวใชเปนหมบานประทวง

ซงคดเปนจำานวน 1 ใน 4 ของขอเรยกรอง

4 ส.ค.: สำานกงานนายกรฐมนตรไดจดตงคณะกรรมการเพออภปราย

ถงความเปนไปไดในการดำาเนนการบนพนทของชมชน

27 ส.ค. 2552: เอกสารขององคการอตสาหกรรมปาไมทใชตอตานชาว

บาน31คน ทอาศยในหมบานบอแกว คอการกำาหนดใหตองเสยคาใชจาย

จำานวนมากตามขออางทวาชาวบานรกลำาทดนของรฐบาล

2 พ.ย. 2552: การลอบทำารายวยรน ๔ คน โดยมอมดขณะทออกไป

เทยวงานลอยกระทงใกล ๆ โรงเรยนครอบครวของวยรนเหลานนไดยนยน

วามการเสนอเงนถง 300,000 บาทเพอทระงบเรองเขาสศาล

รายไดนนถกออกแบบมาใหวยรนไดเขามามสวนรวมในการรกษาไวซงพนทดงกลาว28 เมอฤดกาลเกบเกยวมาถงจดสนสด ชาวบานไดวางแผนทจะเปดตลาดสเขยว บรเวณถนนสายหลกหนาชมชนบอแกวขน โดย ณ ทนนชาวบานจะนำางานฝมอผลตโดยสมาชกกลมเยาวชนรกบอแกวสามคค รวมทงอาหารและผาทอออกจำาหนาย29

ถงแมวา ณ ขณะนนนชาวบานจะเขาอาศยอยบนพนทโดยผดกฎหมาย แตพวกเขากหวงวาผานทางกระบวนการยตธรรมแลวในอนาคตพวกเขาจะไดรบเอกสารสทธทดนชมชน ชมชนแหงนถกรวบรวมขนโดยมสมาชกชมชนจำานวน 31 คนเปนแรงสำาคญ ผซงถกองคการอตสาหกรรมปาไมฟองรองคด หากชาวบานเหลานถกตดสนใหพนโทษเมอใด สทธเหนอพนทดงกลาวจะไดรบการอนมต และเมอนนเองทจะเปนเวลาของชาวบานทจะเรยกสทธการครอบครองทรพยสนของตนคน30

บรบทระดบภมภาคและระดบประเทศ

การเจรญเตบโตขนทางเศรษฐกจในภมภาคเอเชยตะวนออกและตะวนออกเฉยงใตในชวงกลางทศวรรษทยสบทผานมานนเปนไปอยางรวดเรว การเตบโตดงกลาวสงผลใหความตองการทรพยากรดานผลตภณฑไมและกระดาษเตบโตขนตามไปดวย และเนองจากเมอเทยบกบประเทศอนแลวประเทศไทยนบเปนประเทศทมความมนคงทางการเมอง มโครงสรางทางเศรษฐกจทแขงแรง และมการลงทนจากภาคเอกชนในอตราทมาก31 ทำาใหประเทศไทยไดรบการเฉพาะเจาะจงใหเปนสถานทสำาคญในการเพาะตนยคาลปตสเพอสนองความตองการดงกลาว นอกจากนอตราการลงทนของตางประเทศในประเทศไทยนนสงขนอยางรวดเรวเนองดวยเสถยรภาพทางเศรษฐกจอนเปนทจดจำาในประเทศตางๆเพมมากขน เหตนเองจงทำาใหตางประเทศมการสงเสรมอตสาหกรรมเยอกระดาษและกระดาษในรปแบบของแผนพฒนาชนบทตางๆ โครงการดงกลาวไดแก โครงการทไดรบเงนสนบสนนจากรฐบาลออสเตรเลยเพอทำาการขยายการเพาะปลกตนยคาลปตสไปทวทงภาคอสาน32

และเพอเปนการเพมแหลงทนการเงนใหกบวตถดบทางอตสาหกรรมเพอใชสำาหรบผลตภณฑปาไมนน รฐฯจงไดกอตงองคการอตสาหกรรมปาไมขน เดมทองคการฯดงกลาวดำาเนนการภายใตกรมการปาไมแตแยกตวออกมาเปนรฐวสาหกจในป พ.ศ. 2499 ณ ปจจบนองคการอตสาหกรรมปาไม หรอ องคการอตสาหกรรมปาไม กลายมาเปนสวนหนงของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การดำาเนนการอตสาหกรรมการปาไมนนไดถกโอนมาเปนของรฐฯทงหมดภายในระยะเวลาเพยง 10 ป จนกระทงเมอตนป พ.ศ. 2503 องคการอตสาหกรรมปาไมไดผกขาดธรกจการปาไมเกอบทงหมด โดยการดำาเนนธรกจดงกลาวนนจะอยทภาคอสานเปนสวนใหญ33 รฐบาลไทยไดตระหนกวาการเจรญเตบโตของอตสาหกรรมดานนนนเปนเสมอนแหลงเงนทนสำาคญทจะทำาใหไดมาซงภาษอากรของรฐฯ ดวยเหตนเองรฐฯจงไดทำาการสนบสนนการกอสรางและการเพาะไมเพอผลตกระดาษทวทงประเทศ

ลำ�ดบเหตก�รณ

8

เสยงจากคนชายขอบ

ถงแมวาเดมทอตสาหกรรมการผลตเยอกระดาษจากตนยคาลปตสในประเทศไทยจะเรมตนมาจากชาวไรและธรกจเอกชนกตาม แตองคการอตสาหกรรมปาไมไดเรมเขามาควบคมกจการดงกลาวผานทางการสมปทานทดนจากรฐฯไมนานหลงจากการนำาเขาของตนไมดงกลาว และเนองดวยพนทสวนใหญของภาคอสานนนเปนพนทเพอใชในการเกษตร จงมพนทเพยงเลกนอยเทานนทถกปลอยใหวางเปลา พนททเหลอเพยงเลกนอยนเองทถกนำามาใชเพอทำาการเพาะตนยคาลปตส และเนองจากมทดนในการเพาะนอยทางรฐฯจงไดนำากลยทธวธการการจดสรรทดนใหมเพอเปนสรางพนทใหกบอตสาหกรรมทกำาลงเตบโตดงกลาว ขอบญญตทางกฎหมาย เชน พระราชบญญตปาสงวนป พ.ศ. 2507 ไดมการรางเอาไวโดยมจดประสงคเพอเปนการมอบอำานาจใหรฐบาลสามารถยดเอาทดนเพอนำามาใชเพมผลประโยชนทางเศรษฐกจได และเพอเปนหลกประกนของอำานาจรฐฯในการควบคมอตสาหกรรมใหมดงกลาว บรษทเอกชนจะดำาเนนการไดกตอเมอไดรบการอนมตจากรฐบาลเทานน ในชวงระหวางทศวรรษทยสบทผานมา พนทปาไมในประเทศไทยจากรอยละ 80 ของพนทงหมด ลดลงเหลอเพยงรอยละ 15 เทานน34 ในป พ.ศ. 2520 พนทราวๆ 150,000 ตรม. หรอพนทประมาณรอยละ 80 ของพนทปาทงหมดในเวลานนถกประกาศใหเปนปาสงวน35 และดวยการประกาศใหการปลกตนยคาลปตสโดยไมจำาเปนตองมการปลกพชหมนเวยนใหเปนสวนหนงของการสงวนปาแหงชาตนน องคการอตสาหกรรมปาไมจงสามารถทำาการขยายพนทในการเพาะยคาลปตสและทำาการพฒนาอตสาหกรรมเยอไมและกระดาษภายในภมภาคไดโดยอาศยการปลกปาทดแทนเปนฉากบงหนา ดวยกลยทธดงกลาวทำาใหชมชนชาวอสานหลายพนทดวยกนตองยายออกจากเขตดงกลาว โอนอำานาจในการจดทรพยากรทองถนจากระดบชมชนใหไปอยในมอของรฐฯเพอดงเอาผลประโยชนจากทรพยากรมาใช

ผลกระทบจากการขยายพนทการเพาะพนธตนยคาลปตสตอสงคมนนเปนทถกเถยงกนอยางมาก การจดสรรทดนใหมเพอการรฐวสาหกจนนทำาใหชาวบานหลายคนตองไรทอยอาศย และเนองจากกรมการปาไมมองเหนปฏกรยาของสงคมอนมแนวโนมทจะรนแรงขน ทางกรมฯจงไดจดตงสำานกงานประชาสมพนธดวยงบประมาณกวา 24 ลานบาทโดยมเปาประสงคเพอสงเสรมธรกจการเพาะไมเปนการเฉพาะ36 และเชนเคยทองคการอตสาหกรรมปาไมนนไมสนใจและยงละเลยตอการตอบสนองทเตมไปดวยความไมพอใจของชาวบาน ทงองคกรเอกชนอสระ และนกวชาการตางๆทอยในฐานะทเปนผทำาใหเกดการขบเคลอน จงไดทำาหนาทในการเผยแพรถงการตระหนกในสทธใหเปนทรบรไปทวประเทศไดมากขน นอกจากนชมชนผไดรบผลกระทบในอดตกเรมเขาใจถงความไมยตธรรมในอดตทตนเคยไดรบและเรยนรถงวถทางในการเคลอนไหวมากขน ชาวเรอกสวนไรนาในอสานทตกเปนเหยอของสามทศวรรษแหงความยากลำาบากนนกำาลงทำาการจดการและดำาเนนการเพอเรยกรองคาชดเชย, การตอบแทน, และการแสดงความตระหนกถงคณคาในสทธของชาวบานเอง ทงในจงหวดสรนทรและยโสธร ชาวบานรวมกบสมชชาคนจนไดทำาการประทวงนคมอตสาหกรรมการเพาะตนยคาลปตสซงกรมปาไมและองคการอตสาหกรรมปาไมเปนผจดตงขน ชมชนดงกลาวไดกลายเปนทจดจำาไปทวประเทศผานการเคลอนไหวโดยอาศยวธการทมพนฐานมาจากการใชสทธมนษยเปนหลก การเคลอนไหวดงกลาวนำาไปสการแกไขปญหาของคณะรฐมนตรซงรองขอใหกรมปาไมยายนคมการเพาะปลกดงกลาวออกไปจากพนทและทำาการคนทดนดงกลาวแกชาวบาน37 ชมชนบอแกวอนเปนสวนหนงของอำาเภอคอนสารนนไดประยกตวธการในระดบรากหญาไปใชเพอทาทายและเอาชนะการถกละเลย และในทสดกไดมาซงผนดนและสทธอนเปนของตน

ขออางองทางกฎหมาย

พระราชบญญตปาสงวน พ.ศ. 2507 การอนรกษพนทนนเดมทมการกลาวถงเปนครงแรกในประเทศไทยชวงระหวางครงแรกของทศวรรษท 20 ซงเปนชวงทธรกจการคาไมเปนสาเหตสำาคญอนนำาไปสการตดไมทำาลายปาไปทวประเทศอยางรวดเรวนน พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2481 ถอเปนนโยบายแรกของรฐบาลทมเปาประสงคในการปองกนสงแวดลอมและชะลอความเปนไปในทศทางดงกลาว จากนนไมนานพระราชบญญตปาไมพทธศกราช 2484 ไดกำาหนดคำาจำากดความของ “ปาไม” ไววาเปน “พนททไมมกรรมสทธการเจาของ” กลาวคอเปนพนทอนเปนทรพยากรของชาต การจำากดความดงกลาวนนยงคงเหนไดในกฎหมายดานปาไมมาจนถงปจจบน นอกจากนเพอเปนการหลกเลยงผลกระทบอนเปนผลมาจากการหามมใหผคนเขาไปยงเขตปาไม รฐบาลจงไดทำาการรวมกฎเกณฑในการตรวจสอบและการปรกษาหารอดานชมชนอนมความเขมงวดเขาไปในพระราชบญญตการปองกนและอนรกษปาไมป พ.ศ.2481 กอนทจะมการกำาหนดพนทปาสงวนขนอยางเปนทางการ อยางไรกแลวแตภายหลงทางรฐบาลเหนวาวธการดงกลาวในการดงใหชมชนเขามามบทบาทรวมดวยนนเปนการกระทำาทสนเปลองและไมเหมาะสม ผลทตามมากคอไดมการละเวนกฎเกณฑดงกลาวในการกำาหนดใหมการสำารวจทางสงคมอยางถถวนกอนทำาการประกาศเขตปาสงวนออกจากการรางพระราชบญญตฉบบตอๆมา38 ดงจะเหนไดจากในพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ทกำาหนดการมสวนรวมของสาธารณะใหอยเกณฑนอยทสด ยกตวอยางเชนในมาตราท ๘ พระราชบญญตไดกำาหนดไวเพยงแควาตองมการแจงชาวบานกอนทจะมการประกาศเขตพนทปาสงวน39 ขน ทงนถงแมวาจะไมมมาตรการณในการปองกนผลกระทบเชงลบตอสงคมและสถานะไรทอยอาศย แตในมาตราท 13 ไดกำาหนดลทางในการใหคาชดเชยกบชาวบาน อยางไรกแลวแตยงไมมการยนยนวาคาตอบแทนดงกลาวจะไดรบการชดเชย นอกเสยแตวากรณนนๆไดผานการพจารณาไตรตรองจากคณะกรรมการปาสงวนแลว

ชมชนบอแกว

9

เอกสารสทธทดน เมอพระราชบญญตปาสงวนไดผานมตในป พ.ศ. 2507 นน เอกสารสทธทดนในประเทศไทยทเปนไปตามกฎหมายคดเปนจำานวนเพยงรอยละ 20 เทานน43 สทธทเอกสารทดนแตละประเภทพงมใหนนแตกตางกนออกไป “โฉนด” เปนเอกสารสทธทมความมนคงมากทสด ใหสทธผครอบครองในการเปนเจาของตามกฎหมายและสทธในการใหจำานองหรอใหยม สวน “นส.3” นนผครอบครองมกรรมสทธการเปนเจาของตามกฎหมายแตไมการแบงเขตแดนทดนอยางชดเจน สวนแบบเอกสารสทธแบบทสาม คอ “สค.1” เปนบนทกทางราชการในการครอบครองและใชประโยชน “ภบท.5” และ “ภบท.6” มใชเอกสารพสจนในการเปนกรรมสทธตามกฎหมายแตอยางใด แตใชเปนหลกฐานในการจดเกบภาษแปลงทดนเสยมากกวา จากจำานวนครอบครวทถกทางการไลรออกไปจากทดนของตนในเขตกงอำาเภอคอนสารนน 38 ครวเรอนม “ภบท.6” ไวในการครอบครอง, 18 ครวเรอนม “ภบท.5” ไวในครอบครอง และมเพยงหนงครอบครวเทานนทถอ “สค.1” ไวในครอบครอง44

คณะทำางานอำาเภอคอนสาร ในเดอนมนาคม พ.ศ. 2550 นายอำาเภอคอนสาร ทำาการพบปะกบชาวชมชนคอนสารเพอแถลงการณประเดนขอโตแยงบนพนทปาสงวนจำานวน4,401 ไรซงองคการอตสาหกรรมปาไมเปนผควบคม ทงนมการจดตงคณะทำางานฯขนเพอทำาการตรวจสอบสถานการณดงกลาว โดยประกอบไปดวยปลดอำาเภอคอนสาร, ผใหญบาน และเจาหนาทองคการอตสาหกรรมปาไมซงรบผดชอบโครงการปาคอนสาร45 คณะกรรมการฯชดนไดทำาการสำารวจชาวบานผไดรบผลกระทบในกงอำาเภอทงพระและชมชนสวนปา รวมทงออกตรวจสอบพนทและพบวา ชาวบานจำานวนกวารอยละ 90 เปนเจาของเขตปาสงวนอยกอนทจะมการไลรออยกอนแลว นอกจากนในวนท 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2550 ไดมการประชมเพมเตมกบชาวบานกวา 200 คน จนไดขอสรปวาสมควรยกเลกเขตปาสงวนดงกลาว46

รางพระราชบญญตปาชมชน สภานตบญญตแหงชาตไดอนมตผานรางพระราชบญญตปาชมชนในเดอนพฤศจกายน พทธศกราช 255047 รางพระราชบญญตดงกลาวมเปาประสงคเพอสงเสรมการใชทรพยากรอยางพอเพยงโดยการใหชมชนตางๆไดมสทธในการเขาไปทำาการจดการปาไมใกลเคยงอยางถกตองตามกฎหมาย ทงนชาวบานจะไดรบสทธดงกลาวกตอเมอไดรบการยนยอมจากสาขางานบรหารงานปาไม โดยมเงอนไขไววาชมชนหนงๆจะตองอาศยอยบนพนทดงกลาวมาเปนระยะเวลาไมตำากวา 10 ป48 นอกจากนแลวปาชมชนดงกลาวตองมทตงนอกอาณาบรเวณทไดรบการคมครองไว อกทงทรพยากรทไดมาจากปานนสามารถใชเปนประโยชนไดเฉพาะในครวเรอนหรอพนทชมชนเทานน49

พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พทธศกราช 2507 ไดมการเบยงเบนเปาประสงคซงเดมทนนเนนในเรองการจดการปาไมเพออนรกษใหไปเนนในเรองการพฒนาทางเศรษฐกจแทน กระบวนการในการกำาหนดพนทปาสงวนใน พ.ร.บ. ฉบบดงกลาวแตกตางอยางสนเชงกบ พ.ร.บ. ฉบบกอนๆ ภายใตกฎหมายฉบบดงกลาว การประกาศเขตพนทปาสงวนตองเปนไปตามคำาสงจากกระทรวงเทานน หลงจากทรฐบาลกลางมมตอนญาตใหมการกำาหนดเขตสงวนแลว เจาหนาทองคการอตสาหกรรมปาไมจะเปนผสำารวจและกำาหนดเขตแดนขน อยางไรกตามในบางครงหวหนากงอำาเภอจะเปนผทำาหนาทดงกลาวแทน จากนนหลงจากทมการประกาศใหประชาชนไดทราบเรองแลว กจะมการตง “คณะกรรมการปาสงวนแหงชาตขน” ในเขตปาสงวนแตละเขต คณะกรรมดงกลาวมหนาทรบเรองและพจารณาคำารองจากชาวบานทมทอยอาศยในพนทเขตสงวน ในสวนของชาวบานนนตองทำาการยนเรองรองขอเขาอาศยในพนทดงกลาวภายใน 90 วนหลงจากทมการประกาศใหพนทเปนสมบตของรฐฯ คณะกรรมการมสทธอำานาจในการอนมตหรอปฏเสธการขอเขาอาศยชวคราวของชาวบานทองถน ในกรณทไมมการทำาเรองขอเขาอาศยนน สทธตามกฎหมายเหนอทดนดงกลาวของชาวบานจะถอเปนโมฆะทนท40

ตางจากกฎหมายดานปาไมฉบบกอนๆซงมงเนนไปทการรกษาปาไมใหเปนไปในสภาพทเปนธรรมชาตและหยดการทำาลายปาไมทเกดขนอยางรวดเรวนน พ.ร.บ. ปาสงวน พทธศกราช 2507 กลบพงเปาเกอบทงหมดไปทการใชประโยชนจากพนทปาและทรพยากรเพอสรางผลประโยชนใหกบรฐฯแทน41 กอนทจะมการกำาหนด พ.ร.บ.ฉบบนขน การตดและทำาลายปาไมนนจะกระทำาการโดยภาคเอกชน แตหลงจากทมการนำา พ.ร.บ.ปาสงวน พ.ศ. 2507 มาใชนน ทางองคการอตสาหกรรมปาไมไดโอนกรรมสทธอตสาหกรรมปาไมทงหมดใหมาเปนของรฐและทำาการแบงสนปนสวนกจการบรรษทเสยใหม42 ดงจะเหนไดจากนคมการเพาะยคาลปตสทงหมดทมอยในอำาเภอคอนสารจงหวดชยภมนนดำาเนนการโดยองคการอตสาหกรรมปาไมทงหมด ทางอองคการอตสาหกรรมปาไมจะทำาการสงออกไมไปยงบรษทเยอกระดาษและกระดาษตางๆโดยมการเรยกเกบภาษในอตราทสง สงผลใหรฐฯไดผลตอบแทนทสงตามไปดวย ซงการกระทำาดงกลาวนนถอเปนการควบคมใหมการทำาลายปาไมภายในขอบเขตทกำาหนดมากกวาเปนการลดจำานวนการตดไมไดอยางมประสทธภาพยง

10

เสยงจากคนชายขอบ

บทวเคราะหสทธมนษยชน

การขบไลชาวบานบอแกวออกจากบานและทดนของตนเองในชวงป 2521 และป 2531 เปนการละเมดสทธมนษยชนพนฐานในเรอง ทอยอาศย การงาน และอาหาร แตละขอทถกละเมดนนชาวบานไมมสทธทจะเขาไปมสวนรวมดวยเลย ดงนนพวกเขาจงตดสนใจและเลอกทางเดนของตนเอง สทธมนษยชนพนฐานในเรอง ทอยอาศย การงาน อาหาร และการมสวนรวมนนไดรบการรบรองโดยการลงนาม ICCPR ของรฐบาลไทยเมอป 2539 และ ICESCR เมอป 2542 สทธในการตดตามเรองเศรษฐกจ สงคม และการพฒนาทางดานวฒนธรรมนนไมไดอยในเอกสารสทธเทานน แตยงอยในรฐธรรมนญไทย พ.ศ. 2550 การกระทำาของรฐบาลไทยไดละเมดสทธของชมชนบอแกวในดานความมนคงในการถอครอง สทธในดานการเลอกงานอยางอสระ สทธในดานการไดรบอาหารทพอเพยง และสทธในดานการมสวนรวมในการอนรกษและหาประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต

สทธดานทอยอาศยกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมขอท 11: รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธของทกคนในมาตรฐานการครองชพทเพยงพอสาหรบตนเองและครอบครว ซง รวมถงอาหาร เครองนงหม และทอยอ าศย ทเพยงพอ และสภาพการครองชพทดขนอยางตอเนอง

คำาแนะนำาทวไปในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมขอท 4.8(ก): ทกคนจะตองมความมนคงในการเปนเจาของระดบหนง ทจะประกนความคมครองทางกฏหมาย ในการทจะไมถกขบไลรอถอน ขเขญหรอคกคามใดๆ

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองขอท 17: บคคลจะถกแทรกแซงความเปนสวนตว ครอบครว เคหสถาน หรอการตดตอสอสารโดยพลการหรอไมชอบดวยกฎหมายมได และจะถกลบหลเกยรตและชอเสยงโดยไมชอบดวยกฎหมายมได

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมขอท 11 กลาววา ทกคนมสทธในการม “มาตรฐานการครองชพทเพยงพอสำาหรบตนเองและครอบครว รวมถงทอยอาศยทพอเพยง”51 การตความหมายของคำาวา “ทอยอาศย” ในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมนน เปนมากกวาแคตวอาคาร52 การมสทธอยางพอเพยงในทอยอาศยนน รวมไปถงสทธสวนบคคล สทธในความมนคงในการเปนเจาของ และสทธไดรบการปกปองจากการขบไล รอถอน53 การมทอยอาศำยอยางพอเพยงนนไมไดเปนเพยงแคองคประกอบทสำาคญในดานมาตรฐานการครองชพทพอเพยงเทานน แตยงเปนสงทรบประกนถงสทธมนษยชนดานอนๆ ทไดรบการปกปองอกดวย 54 ชาวบานอางวาจากป พ.ศ. 2521 ถง ป พ.ศ. 2531 ผคนทอาศยอยในพนทบรเวณ 4,401 ไรในเขตตำาบลทงพระ ถกขบไลออกจากบานของตนเอง และพนทดงกลาวถกประกาศเปนปาสงวน55 ชาวบานไมมโอกาศในการเขาไปมสวนรวมในการคดและนำานโยบายดานปาไมของรฐบาลมาปฏบต ไมมแมกระทงการใหคำาปรกษาหรอการแจงเตอนวาจะถกไลท จากคำากลาวหาดานท องคการอตสาหกรรมปาไม ทำาการไลท อกทงไมมการจายคาชดเชยใหนน รฐบาลลมเหลวในการปกปองสทธทางดานทอยอาศยใหกบชาวบานตำาบลทงพระ

ในป พ.ศ. 2521 ทาง องคการอตสาหกรรมปาไมอางวาในพนทสวนปาคอนสารนน ไมมผอยอาศย ดงนน จงการไลทจงไมเคยเกดขน56 ใน

โฉนดชมชน โฉนดชมชนเปนเสมอนใบเบกทางทอนญาตใหชมชนทสามารถใหคำานยามของชมชนของตนเขาไปจดการและควบคมพนทชมชนได โดยเนองจากมการระบในรฐธรรมนญไทย ป พ.ศ. 2550 วาประชาชนควรทจะสามารถจดการทรพยากรของตนได โฉนดชมชนจะเปนสงทรองรบความจรงในขอนและทำาใหเกดการตระหนกขนในสงคม ทงนกฎหมายฉบบดงกลาวมวตถประสงคเพอปกปองพนท(เขตชมชนปา)และทรพยากรในพนทในแนวทางแบบยงยน อกทงเพอเปนการมอบอำานาจในการจดการทงหมดใหอยในมอของผทอทศและสละเพอความอดมสมบรณและการเจรญเตบโตของปาโดยตรง สวนกฎปลกยอยตางๆในกฎหมายฉบบนนนจะมความแตกตางกนทงนขนอยกบประเพณและวฒนธรรมของแตละชมชน ในฉบบลาสดนนระยะการถอครองเอกสารสทธครอบคลมระยะเวลา 30 ป และในเดอนเมษายน ป พ.ศ. 2552ทผานมา คณะอนกรรมการดานนโยบายกระจายการถอครองทดนของเครอขายปฏรปทดนแหงประเทศไทยทมนาย สาทตย วงศหนองเตย รมต.ประจำาสำานกนายกรฐมนตรเปนประฐานใหการสนบสนนและชแนะวาควรใหเขตสวนปาคอนสารเปน พนทนำารองในการจดการทดนโดยชมชนในรปแบบ โฉนดชมชน50

ชมชนบอแกว

11

“เจาหนาทเคยบอกวาถาเราใหเอกสารทดนกบเขา เขากจะชวยดแลพนทของเรา” วค ชายวย 84 อธบาย “ผมใหเอกสารทดนเขาไปครงหนง” ชายชราไดยอมปฏบตตามแตไมทงหมดทเดยวเพราะไมอยากเสยง เขาจงไดเกบเอกสารอกครงเอาไว

ในป 2521 เรมมการขบไลบรรดาเพอนบาน อนแสดงใหเหนถงเจตนารมณทแทจรงขององคการอตสาหกรรมปาไม

อยางไรกตามเพอทจะยดมนในความยตธรรม เขาไดปฏเสธทจะทงบานและทดนเปนเวลาหลายป เขาไดแตเฝามอง เจาหนาทปาไมปลกปายคาลปตสบนพนท 50 ไร “ผมเหนตำารวจและเจาหนาทกำาลงทำาลายพชไรทผมปลกมา แตกลบทำาอะไรไมไดเลย”

แผนการของเจาหนาท คอ การเพมความรนแรง เจาหนาทใชรถแทรกเตอรทำาลายทำานบกนนำาและตนกลวยของเขา เพอใหวคถอดใจ “ผมถอมดยนตรงหนารถแทรกเตอรและวางเทาบนรถคนนนแตมนกไมยอมหยดรถ” ชายชรากลาวพรอมชายตามองไปทพน

วคเดนทางไปยงหนวยงานราชการทกรงเทพฯเพอเรยกรองความเปนธรรมและสทธในบานและทดนของเขา “ผมเคยมควาย 3 ตว แตตองขายไปตว เพราะตองเดนทางเขามาในกรงเทพฯ” เขากลาวเสรม ไมวาจะกครงเขากไดรบเพยงสญญาอนวางเปลา

เสยงของเขาและชาวบานคนอนๆนนไมสามารถทำาอะไรไดเลยเพอทจะตอสเพอใหไดมาซงบานและทดนของตน จนกระทงเชาวนหนงในป 2531 วครสกแปลกใจมากทเหนตำารวจและเจาหนาทปาไมมายนรออยทหนาบาน

“ตอนนนกำาลงเกยวหญาใหววพอด” เขายงจำาไดด “พวกนนถามหาบานหลงหนงทมของผดกฎหมายซอนอย และผมกยอมใหตรวจคน” ดวยความมนใจวาเขาไมมอะไรทจะตองซอน แลวเจาหนาทกพบวตถระเบดตองสงสยใตถงเยนนำาทบานของเขา ทนททพบเจาหนาทไดจบและคมตวเขาไปเรอนจำาอำาเภอ ทำาใหครอบครวตองรวมเงนกนเพอจายคาประกนตวและจางทนาย

กรณนทำาใหครอบครวของหวกสะเทอนอารมณและเจอกบความลำาบากเปนอยางมาก ”เราขายทกอยางทมเพอนำามาจายคาทนาย” หวกครำาครวญ ในทสดเขากถกปลอยตว แตจากนนไมนานเขากถกขบไล และทบานกถกขมข

เพอนบานทอยใกลเคยงกปลอยใหหวกสรางบานบนทของพวกเขา แตอยางไรกตาม หวกยงไมไดรบคาชดเชยใดๆในหลายปทเสยเวลาไป อกทงตองเสยคาใชจายเพมขนจากกระบวนการของศาล ทำาใหเขามหนสนเพมขนเปน 50,000บาท และทำาใหลกชายของเขาถกกดดนใหตองไปขายแรงงานทกรงเทพฯเพราะไมทงเงนและทดน พวกเขาตองทำางานหนกเกนเดกอาย 18 ป ไมวาจะเปน โรงงานปลาซาดน ไซตงานกอสราง และเปนลกเรอชาวประมง

ขณะนวคและครอบครวอาศยอยทชมชนบอแกว “นบเปนเรองดทไดกลบมาอยเหมอนเดม” บวลยลกสาวกลาว “แตกยงไมมทดนของตวเอง”89

เรองเลา วค โยธ�ธรรม

12

เสยงจากคนชายขอบ

ขณะเดยวกน ชาวบานจำานวน 103 ครวเรอนตางยนยนวาพวกเขาถกไลออกจากทดนดงกลาวในระหวางป พ.ศ. 2521 จนถงป 253157 ชาวบานหลายคนยงคงถอ ภบท. 5 และ ภบท. 6 เปนหลกฐานในการยนยนวาพวกเขาไดเสยภาษในทดนดงกลาวมาตงแตกอนป พ.ศ. 251658 ชาวบานหลายคนยงมพยานยนยนวาพวกเขาไดทำางานบนทดนดงกลาวมาเปนเวลาหลายปกอนทพวกเขาจะถกไลท59 ยงไปกวานน คณะทำางานของ อ. คอนสาร, แตงตงโดยทวาการอำาเภอคอนสารในป พ.ศ. 2548 เพอตรวจสอบเรองความขดแยงในพนท พบวามชาวบานหลายคนททำากนอยบนทดนดงกลาวมาตงแตป พ.ศ. 2497 60 และคณะกรรมการชดเดยวกนนเอง ซงรวมไปถงหวหนาสวนปาคอนสาร กำานน และผใหญบาน ไดคนพบตนไมหลายตนซงชาวบานไดนำาเขามาปลกไวตงแตกอนป พ.ศ. 2521 เพอการเกษตร61 ทางคณะกรรมการยงไดคาดการณอกวารอยละ 90 ของพนท 4,401 ไรซงองคการอตสาหกรรมปาไมไดใชเปนพนทปลกสวนปาเคยเปนทดนทำากนของชาวบานมากอน62 คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตไดตพมพรายงานขนในป พ.ศ. 2548 ซงกไดขอสรปเหมอนกนวาชาวบานไดเคยอยอาศยและทำากนบนทดนมากอนป พ.ศ. 251663

คำาแนะนำาทวไปขอท 7 ในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมยนยนวารฐบาลจำาเปนทจะตองให “ผทไดรบผลกระทบ” จากการถกไลท “มโอกาสในการไดรบคำาปรกษาอยางจรงใจ”64 มาตราท 57 ของรฐธรรมนญไทยป พ.ศ. 2550 ยงไดกลาวไวอกวา ผทไดรบผลกระทบ “ยอมมสทธไดรบขอมล คำาชแจง และเหตผลจากหนวยราชการกอนการอนญาตหรอการดำาเนนโครงการ” และผทไดรบผลกระทบเองยงม “สทธแสดงความคดเหนของตนตอหนวยงานทเกยวของ”65 ในป พ.ศ. 2514 – พ.ศ. 2515 กรมปาไมไดเขามาทำาการสำารวจพนทในเขตคอนสารเพอพจารณาวาทดนดงกลาวมผทเขามาอยอาศยหนอไม66 ชาวบานหลายคนในตอนนนไมรเลยวามการเขามาทำาการสำารวจ สวนผทรบรถงการสำารวจในครงนนกไดรบขอมลทผดจากเจาหนาทองคการอตสาหกรรมปาไมวาการเขามาสำารวจในครงนนเปนการสำารวจเพอสรางความมนใจวาพวกเขามสทธในทดนมากขน67 การสำารวจครงท 2 ไดกระทำาขนในป พ.ศ. 2521 องคการอตสาหกรรมปาไมยงคงไมใหขอมลกบชาวบานถงจดประสงคทแทจรงของการสำารวจ68 ชาวบานบางคนถงกบอางวา ไมไดมการทำาการสำารวจในป พ.ศ. 2521 เลย ในทางตรงกนขาม เจาหนาทองคการอตสาหกรรมปาไมไดยดเอาหลกฐานการถอครองทดนของชาวบานมา69 รฐบาลไดลมเหลวในการให “คำาปรกษาทจรงใจ” หรอ “พนทในการแสดงออกซงความเหนสวนตว” กบชาวบาน เนองจากชาวบานสวนใหญยงไมรดวยซำาวาไดเกดโครงการปาสงวนขน โดยมารหลงจากทไดมการประกาศพนทปาสงวนไปแลว70 เมอการไลทไดเรมขนในป พ.ศ. 2521 ชาวบานไมไดรบการแจงเตอนลวงหนาในระยะเวลาทเหมาะสม ตามทไดกำาหนดไวในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรม71 ชาวบานบางคนเพงจะหวานเมลดเสรจตอนทรขาววาจะถกไลท พวกเขาตองออกจากพนทโดยทนท โดยไมไดเพยงแคสญเสยบานหรอทดนเทานน แตตองสญเสยรายไดทงปของปนนไป72

ตามทไดมการใหคำาจำากดความไวใน กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรม วาการบงคบไลทนน หมายถง “การโยกยาย ไมวาจะเปนการถาวรหรอชวคราว โดยไมไดรบการยนยอมของบคคล ครอบครว หรอชมชนจากบานหรอทดนซงพวกเขาครอบครองอย”73 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม นนแสดงออกถงความไมเหนดวยเปนอยางยงกบการบงคบไลท โดยใหความเหนวาการบงคบไลทนน “ไมสอดคลองกบความตองการของตวกตกา”74 หลงจากทเจาหนาทของ องคการอตสาหกรรมปาไมไดแจงใหชาวบานไดรบรถงการทตนจะถกไลทนน ชาวบานหลายคนขดขนไมยอมยายออกจากบานจนกระทง 8-10 ปใหหลงเมอถกบงคบใหยายไปในทสด75 ตามกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองนน รฐบาลไมสามารถทจะ “แทรกแซงความเปนสวนตว ครอบครว [และ]เคหสถาน”76 ในกระบวนการขบไลชาวบานบานบอแกวออกจากพนทดงเดมของพวกเขา ชาวบานอางวาเจาหนาทของ องคการอตสาหกรรมปาไม นนเขามาขมข กอกวน และทำาความเสยหายใหกบทรพยสมบต ซงเปนการละเมดสทธความเปนสวนตวของพวกเขาโดยตรง77 ในบางกรณ ชาวบานอางวาเจาหนาทขององคการอตสาหกรรมปาไมพรอมดวยอาวธเขามาไถและทำาลายพชผลตางๆ78 คนในชมชนยงกลาวดวยวาจำาไดวามการยงปนขมขขนไปบนฟา แยงเอาทรพยสนสวนตวของชาวบานไปและทำาลายบานของเขา 79 สทธสวนบคคล นอกจากจะเปนสทธสวนทสำาคญทสดในสทธของพลเมองในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง แลว ยงรวมอยในความหมายของคำาวา “ทอยอาศยทเพยงพอ” ใน กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม80 ในการยอมใหองคการอตสาหกรรมปาไมเขามาไลชาวบานออกจากบานของพวกเขาและใชกำาลงบงคบผทขดขนนน รฐบาลไดละเมดสทธสวนบคคลและความมนคงทางทอยอาศย รฐบาลยงไดลมเหลวในการดแลตรวจสอบใหแนาใจวาทาง องคการอตสาหกรรมปาไม ไดกระทำาตามกระบวนการการยายชาวบานออกจากทอยอาศยตามทไดมการกลาวไวใน กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม วาตองงดเวนการบบบงคบ81

คำาแนะนำาทวไปขอท 4.18 ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม วาการบงคบและยดเอาทดนนนจะ”สามารถทำาไดกตอเมอในสถานการณทจำาเปนจรงๆเทานน” 82 ชาวบานบานบอแกวไมไดถกยดทดนทำากนเนองมาจากสาเหตผลดานความปลอดภยของพวกเขาเอง หรอรฐทำาไปเพอเปนการปกปองชาวบาน แตองคการอตสาหกรรมปาไมทำาการบงคบยดทดนเพอพฒนาโครงการเพอผลผลตทางดานการเงนเทานน ยงไปกวานน เจาของรสอรทพนท 18 ไร ทอยภายในเขตปาสงวนนนยงคงสามารถทจะทำากจการตอไปไดเพอสรางแหลงทองเทยว83 จากสถานการณดงกลาวจะเหนไดวาการบงคบยดทนนไมไดถกกระทำาภายใต

ชมชนบอแกว

13

ขณะทนงอยในกระทอมทแทรกตวขนทามกลางหมตนยค

าลปตสลำาชะลดซงเรยงตวเปนแถวตรงแนวแลดไมเปนธรรม

ชาตนก ทนน ณ หมบานการประทวงบอแกว นายประกอบ

ทองพนธ อาย 63 ป กกลาวนกยอนไปเมอครงผนดนนเคยเปน

ของตน ประกอบไดลากเสนแบงเขตเหนอพนทซงเขามสทธ

โดยชอบธรรมเอาไวเจดไรดวยกน “ไรของผมกนทตงแตกลาง

ชมชนเลยออกไปอก” ประกอบกลาว พลางโบยนวมอชไปเบอง

หลง “โนน ไปจนสดถนนโนนแนะ”

นบตงแตทยายมาอย ณ พนทแหงนมาตงแตป พ.ศ. 2509

ประกอบไดยดอาชพปลกทง ขาวโพด, ถวแดง และพชผกตางๆ

เกบเกยวทไดรายไดในจำานวนทพออยสบายๆประมาณ 5,000

ถง 6,000 บาทตอป หาเลยงไดทงตวเองรวมไปถงคนใน

ครอบครว

แตแลวการแทรกแซงทไมมใครคาดฝนมากอนใน ป พ.ศ.

2521 กไดเปลยนทกสงทกอยางไป “ผมเพงเตรยมไถดนเสรจ

ตอนทพวกนนมาไลใหออกไปจากท” ประกอบยงคงจำาไดด “พวกนนเอาปนมาดวย บอกพวกชาวบานวาตองยายออกไป ไมงนพวกนนจะยง”

และแลวเขากยายออกมาโดยไมมการขดขนแตอยางใดเนองจากคดวาจะไดรบความชวยเหลอจากสญญาทดนจำานวนหาไรบรเวณหมบานส

วนปาทองคการอตสาหกรรมปาไมไดจดตงขนเอาไว เมอไปถงทนน ทาง องคการอตสาหกรรมปาไมไดทำาการวาจางงานประกอบ หารายไดได

ประมาณ 100 บาทตอวนดวยการตดตนไมทประกอบคนเคยเปนอยางดแลวแทนทดวยตนกลายคาลปตส

และดวยเหตทไมมทดนจะทำากน คาใชจายของประคบจงสงขนเปนเงาตามตว เขาตองใชจายเงนประมาณ 1,000 บาทตออาทตยเพอหาเลยง

ครอบครว งานทแทนทงานเดมนซงทางองคการอตสาหกรรมปาไมเปนผเสนอใหไมเพยงพอสำาหรบคาอาหาร ซงคาใชจายดงกลาวยงไมรวมไปถง

หนแตละฤดเปนจำานวนกวา 10,000 บาททนำาไปซอเปนเมลดพนธขาวโพดอกดวย หลงจากอาศยอยทสวนปามาได 3 เดอนโดยไมมททาวาจะไดท

ดน 5 ไรททางการสญญาไวแตอยางใด เขาจำาตองละทงครอบครวเพอออกไปหางานกอสรางทำาทกรงเทพและประเทศสงคโปร

“ชวตผมไมมความสขเลย ลำาบากมาก” ประกอบเปดใจ หวนคดถงชวงระยะเวลา 9 ปแหงความระโหยโรยแรงทตองหางบาน เปนชวงเวลา

แหงความไมแนนอน อนตรายและตองใชแรงกายอยางหนก เขาเคยทำางานอยทจงหวดชยภมมานานนมจนรางกายของเขาไมอาจตานทานตอ

ความทารณเปนประจำาทกวนไดอกตอไป

และตอนน ลกๆของเขาตองเผชญชะตากรรมเดยวกบตวเขาเอง 2 คนไปทกรงเทพฯ อก 2 คนกระจดกระจายอยหางจากผเปนพอไป

จงหวดโนนทจงหวดนท เมอชราภาพลง ประกอบเองกรสกกงวลทไมไดใชเวลากบลกๆมากพอและเสยใจทลกๆจำาตองอพยพยายไปอยทอน “ถา

เพยงแตเรามท ทกคนกจะไดกลบมาบาน” ประกอบถอนใจ119 เขาหยดแลวคด และแคชวงเวลาเพยงสนๆนนกไดทำาใหรสกไดถงความเงยบจน

ผดปกตทไมมวแววแมแตเสยงนกรองของ “ปา” ยคาลปตส “ผมกไมรเหมอนกนวาจะอธบายยงไง ผมแคอยากไดทของผมคนมาใหเรวทสดเทานน

เพอทจะไดเรมทำางานบนผนทดนนน”

เสยงจาก ประกอบ ทองพนธ

สทธในการทำางาน

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอ 6.1: “รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธในการทำางาน ซงรวมทงสทธของทกคนในโอกาสทจะหาเลยงชพโดยงานซงตนเลอกหรอรบอยางเสร และจะดำาเนนขนตอนทเหมาะสมในการปกปองสทธน”

ความคดเหนโดยทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอ 18.6 : “สทธทจะไมไดรบการปฏบตตออยางไมเปนธรรมในการวาจางงาน”

ความคดเหนโดยทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอ 18.7 : “งานทไดระบไวในกตกาฯขอ 6 นนตองเปน

งานทเหมาะสม อนเปนงานซงเคารพสทธพนฐานของมนษย รวมทงสทธของลกจางในแงของสถานะความปลอดภยของงานและคาตอบแทน

นอกจากนงานดงกลาวยงตองสามารถนำามาซงคาตอบแทนในจำานวนทผรบจางสามารถนำาไปสนบสนนเลยงตนเองหรอครอบครวได”

14

เสยงจากคนชายขอบ

สถานการณทจำาเปน จงเปนการกระทำาทไมถกตอง84

ในการบงคบไลททกครงนน รฐบาลจำาเปนทจะตองจด “คาชดเชยทเหมาะสมสำาหรบพนทนนๆ ซงไดรบผลกระทบ”85 ชาวบานกลาววาไดมการเสนอทดนจำานวน 1 ไรใหกบแตละครอบครวเพอนำาไปใชสรางทพกอาศย และทดนทำากนอก 5 ไรเพอเปนการชดเชยทดนทดนทำากนทางการเกษตรทสญเสยไป หรอจายคาชดเชยไรละ 100 บาท86 แตไมวาจะเปนทดนทำากน 5 ไร หรอ เงนคาชดเชย 100 บาทตอไรนน กไมเพยงพอทจะทดแทนการสยเสยรายไดหรอความมนคงทางอาหารของชาวบานบานบอแกวได ยงไปกวานน คนทยอมรบขอเสนอบางคน กลบไมเคยไดรบทดนทรฐบาลเคยสญญาวาจะให และมเพยงคนไมกคนเทนนทไดรบคาชดเชยดงทไดมการสญญาไว87 ดานคนทยอมรบขอเสนอของทางองคการอตสาหกรรมปาไมนน กลบไมไดรบเอกสารสทธในทดน 1 ไรนน ทำาใหไมมความมนคงทางทอยอาศยและยงตองเสยงกบการตองถกบงคบยดทอกครงในอนาคต88 รฐบาลลมเหลวในการจายคาชดเชยทเหมาะสมสสำาหรบทดนทตองสยเสยไป สำาหรบชมชนทมการทำาการเกษตรเปนหลกนน การสญเสยทดนจากการกระทำาของรฐบาลนนมผลมากกวาแคการเสยทอยอาศยเทานน การตองถกบงคบยดทดนทำากน แหลงการทำามาหากน ไมไดแตเฉพาะละเมดสทธทางทอยอาศยของชาวบานบานบอแกวเทานน แตยงละเมดสทธพนฐานทางดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมในการทำางานและการเขาถงอาหารดวย ตามกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม และ รฐธรรมนญพทธศกราช 2550 ของไทยนน รฐบาลไทยจำาตองคำาจนสทธในการทำางานของประชาชนไว เอกสารดงกลาวไดเนนใหเหนวาประชาชนทกคนมสทธทจะหาววชาชพตามทางเลอกของตนโดยไมมการขดขวางหรออปสรรค ดวยหลกฐานชนนนนรฐบาลจะตองสนบสนนและคงไวซง “สทธของบคคลทจะไมถกกระทำาการอนใดทไมเปนธรรมในการวาจางงาน”90 รฐฯมหนาทในการสงเสรมและปกปองสทธเหลานผานวธการกลยทธ, นโยบาย และโครงการการพฒนาตางๆ ตามสทธขนพนฐานของมนษยชนนน ความมนคง, ยงยน, และความเพยงพอทางการเงนถอเปนสงสำาคญอยางยงในการรกษาไวซงศกศรของความเปนมนษย91 ความลมเหลวของรฐฯในการปกปองและสงเสรมสทธเหลานนน ถอเปนสงทขดขวางความสามารถของชาวบานในการกำาหนดวถชวตและการรบรอยางแทจรงถงสทธดานมนษยของพวกเขา การไลรออกจากพนทโดยการใชกำาลงอาจเปนสงทเลวรายและเปนภยไมวาจะเกดขนในสถานการณใดกตาม แตสำาหรบชาวนาแลวนน การสญเสยพนททำากนกเทากบการสญเสยวชาชพทงหมดไป และปญหาดงกลาวรนแรงขนเมอไมมอาชพใดทเปนพอทางเลอกเพอรองรบได หลงจากทรฐฯผปรกปรำาสนบสนนการไลรอทขององคการอตสาหกรรมปาไมชาวบานหลายคนตองสญเสยททำากนจนเปนเหตใหไมมทางเลอกอนนอกจากละทงชมชนของตนเพอหารายไดทางอนเขามา ความลมเหลวของรฐฯ

ในการจดหาคาตอบแทนทมคาเทยบเทากบความสญเสยวถชวตของชาวบานในครงนถอเปนการทรฐไมจรงจงพอทจะใหชาวบานไดมาซงศกดศรแหงมนษยชนของพวกเขาเอง92 ยงไปกวานน รฐฯยงไดละเลยชาวบานปลอยใหใชชวตในวถทไมสามารถเทยบไดกบวถดงเดม ซงสงนนนไดเพมความลำาบากยากแคนใหชาวบานในความพยายามหางานมาเนนนานกวา 30 ปดวยกน93

ความหมายของสทธในการทำางานนนเปนมากกวาแคการมงานทำา ในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมทระบไวในขอท 7 กำาจดความของสภาพงานทยตธรรมและนาพงพอใจไววาตองสามารถจดหา “ความเปนอยทเหมาะสมสำาหรบตนและครอบครว”ได94 นบตงแตทมการไลรออกจากพนทครงแรกในป พ.ศ.2521 ทางรฐฯมไดทำาตามเงอนไขในสญญาการจดหาคาชดเชยทเหมาะสมในการสญเสยซงทดนและรายไดของชาวบานแตอยางใด ตลอดระยะเวลาการไลรอนน ชาวบานทองถนกลาววาเดมองคการอตสาหกรรมปาไม สญญาวาจะมอบทดน 5ไรเพอเปนการชดเชยทดนของชาวบานทถกยดเอาไป95 ผทอยในบรเวณทไดรบผลกระทบดงกลาวตองเสยพนทเฉลยแลวกวา 26ไรดวยกน ทำาใหรายไดลดเหลอเพยงจำานวนนอยนดเมอเทยบกบสมยกอนมการไลรอ ยงไปกวานนบางครอบครวถงกบสญเสยรายไดทเคยมทงหมดไป96 หนงในจำานวนชาวบานนนตองสญทดนกวา 100 ไรเมอมการขบไลออกจากพนทในป พ.ศ. 252997 เมอกอนครงทยดอาชพทำาสวนเขาสามารถหาเลยงครอบครวไดและไดกำาไรตอปกวา 35,000 บาทดวยกน แตหลงจากทตองถกไลออกจาพนทเดมนน เขาตองยายไปขายผลไมขางถนน ในฐานะพอคานน รายไดทหามานนมจำานวนเพยงประมาณครงเดยวของรายไดเมอครงทยงเปนชาวสวน นอกจากนรายไดทหามาไดเกอบทงหมดกนำาไปใชจายเปนคาอาหาร98 สถานการณดงกลาวนนมไดผดแผกไปจากของชาวบานคนอนๆแตอยางใด ครอบครวทงหมดซงเดมเปนจำานวน 103 ครอบครวนน มเพยง 41 ครวเรอนเทานนทไดรบการชดเชยซงกคอทดนสำาหรบใชเปนทอยอาศยในเขตหมบานสวนปาเพยง 1 ไรเทานน99 ทดนเพยงหนงไรนนไมเพยงพอสำาหรบทำาไรเรอกสวนเพอหาเลยงตนเอง นอกจากนชาวชมชนคนอนๆยงกลาวดวยวาพนททพวกเขาสามารถทำาการเพาะปลกไดกมเพยงสวนเลกกะจอยรอยของพวกเขาทอยในเขตสวนปาเทานนเอง100

หลงจากทมการไลรอ ทางองคการอตสาหกรรมปาไมไดเสนองานใหชาวบานสวนหนงทยายไปอยในเขตสวนปาทำา แตนคมการเพาะตนยคาลปตสเปดโอกาสการจางงานเพยงเลกนอยเทานนเนองจากความตองการทางแรงงานสวนเพมจะมกเฉพาะในชวงฤดการเกบเกยวเทานน อกทงการเพาะตนดงกลาวกไมตองการดแลมากนก101 คาจางงานดงกลาวสวนใหญอยทประมาณไมเกน 100 บาทตอวน ซงไมเพยงพอสำาหรบหนงครอบครว102 หลายคนผซงทำางานดงกลาวใหกบทางองคการอตสาหกรรมปาไมตองหางานแรงงานเสรมในชวงกลางวนไปดวยเพอเพมเงนจากรายไดจากทางรฐบาล103 ภายในชมชนซงงานหลกนนเกยวของกบเกษตรกรรมและในพนทปา

ชมชนบอแกว

15

ซงองคการอตสาหกรรมปาไมไดเขาไปควบคมนน จำานวนงานเสรมอนแทบจะหาไมไดเลยในพนทดงกลาว ทางองคการอตสาหกรรมปาไมไดกลาวโตวาพวกเขาอนญาตชาวบานใหทำาการเพาะปลกในปายคาลปตสได ภายใตเงอนไขทวาตองทำาการเพาะปลกหางจากตนยคาลปตสไมตำากวาหนงเมตร แตเนองจากตนยคาลปตสนนปลกไวตดกนมากทำาใหพชไมสามารถทจะเตบโตไดอยางเตมท104 นอกจากนพนทดงกลาวยงไมเหมาะสมสำาหรบการเพาะปลกอกดวยเนองจากยคาลปตสนนเปนตนไมทตองการนำามาก ทำาใหสารอาหารในดนถกดดไปจนหมด105 ผลจากการทตองสญเสยทดนเกอบทงหมดไป ชาวชมชนบอแกวจงไมสามารถยดอาชพทำาไรสวนตอไปได จำาตองยดวชาชพอนโดยไมมทางเลอก นอกจากนผทยงคงอยทเขตคอนสารตอกถกบงคบใหลดมาตรฐานความเปนอยตามจำานวนรายไดทลดนอยลงตามไปดวย106 ดวยเหตทงหมดทกลาวมาน จงอาจกลาวไดวารฐฯนนลมเหลวในการปกปองซงสทธของชาวชมชนในการเลอกการจางงานโดยเสรอนระบไวในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม107

รฐไดเขาทำาการแทรกแซงและกาวกายสทธในการทำางานของชาวบานโดยตรงผานทางนโยบายซงไลรอชาวบานจากวถชวตดงเดมและกระทำาการอนทำาใหชาวบานตองไรซงวชาชพ ความเหนทวไปขอท 18.22 นนไดใหความสำาคญในภาระหนาทของรฐฯทจะตอง “ละเวนซงการแทรกแซงหรอกาวกาย” สทธในการทำางาน108 นอกจากนกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมดงกลาวยงกำาหนดมใหรฐฯกาวกาย “สทธทจะไมไดรบการปฏบตตออยางไมเปนธรรมในการวาจางงาน” ไมวาจะดวยวถทางใดกตาม109 ยงไปกวานเนองจากชาวบานไมมทางเลอกในการรบการวาจางงานทเหมาะสมและมนคงภายในเขตคอนสาร นโยบายของรฐฯในการสมปทานพนทจงเปนการกระทำาอนทำาใหชาวบานตองมความสนคลอนหรอไมแนนอนทางวชาชพ ซงบอยครงนำาไปสรายไดอนนอยนด ผลทสดคอชาวบานสวนใหญจำาตองปลอยพนทออกใหเชาเพอเปนคาใชจายเพมเตมหรอไมกออกหารายไดสวนเสรมโดยการรบจางแรงงานชวงกลางวนในไรผอน110 แหลงรายไดเหลานไมเพยงแตไมเพยงพออยางเดยวเทานนแตยงไมมความมนคงอกดวย อนเปนเหตใหชาวชมชนบอแกวไดรบผลกระทบจากความไมแนนอนทางการตลาดและแรงงานไดงาย สวนผทอพยพไปยงพนทอนนนกมกจะตกอยในสภาพทเปราะบางและถกโจมตไดงายเมอแรกถงเมองตางๆทไมคนหคนตา ถกบงคบใหเขาไปสตลาดแรงงานทมการแขงขนสง และดวยความทผอพยพสวนใหญนนมทกษะเฉพาะทางดานการเกษตรเทานน หลายคนจงตองรบงานคาจางตำา หรอไมกจำาตองงานทตองการแรงงานสง เชน งานกอสราง, โรงงาน หรออตสาหกรรมการประมง เปนตน ชาวบานรายหนงตองละจากชมชนเมอตนมอายเพยง 18 ปเพอทำางานกอสราง, รบจางตดตนออย และทำางานโรงงานไมอดเปนระยะเวลาถง 5 ปดวยกน111

นอกจากนยงมสวนหนงททำางานรบจางชวคราวในกรงเทพฯ และกลบมายงชมชนเมอถงฤดเกบเกยวเพอรบการวาจางงานจากเพอน

บานทยงพอมทเหลออยบาง112 นอกจากนผทยงคงอาศยอยในคอนสารนนตองอาศยเงนจากญาตททำางานในจงหวดอนเปนสวนใหญ สวนผสงอายจำานวนมากตองพงพาการสนบสนนทางดานการเงนทงหมดกบลกๆซงยดอาชพในฐานะแรงงานอพยพ113 ดงนรฐบาลไทยจงลมเหลวในการบรรลซงหนาทภายใตกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมในการปกปองสทธทจะไดมาซงงานทเหมาะสมและรายไดทมนคงของชาวชมชนบอแกว114

การอพยพยายถน อนเปนเหตมาจากความขาดแคลนการวาจางงานทเหมาะสมนน มผลทำาใหเกดความแตกแยกภายในครอบครวและทำาใหวฒนธรรมทองถนชมชนนนเสอมตวลง115 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมขอท 15.1 ไดใหแสดงใหเหนวาสทธ “ทจะมสวนรวมทางวฒนธรรม” นนเปนมความสำาคญอยางยงตอคณภาพชวตของบคคลหนงๆ116 เชนเดยวกน รฐธรรมนญของไทย พทธศกราช2550 ทไดกลาวไววาชมชนตางๆ “ยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถน...”117 สทธทางวฒนธรรมดงกลาวไดถกละเลย ไมวาจะเปนสทธฯในผอพยพเพราะสถานะทางการเงนบงคบทำาใหไมสามารถมสวนในกจอนแสดงออกทางวฒนธรรม หรอชมชนตางๆทวฒนธรรมทองถนของตนตองไดรบผลกระทบเนองจากการอพยพยายถนของประชากร ในกรณของชมชนบอแกวนน จารตดงเดมไมสามารถเจรญเตบโตตอไปได อกทงภมปญญาทองถนกไมสามารถสงตอไปยงรนหลงไดเนองจากเยาวชนรนตอมาไมมโอกาสเปนสวนหนงของชมชน118

การถกกดกนซงความสามารถในการอนรกษและสานตอวถทางวฒนธรรม ความไรซงวชาชพของชาวชมชนบอแกวและการอพยพทเปนผลตามมา สงผลใหวฒนธรรมของชาวบานเหลานตองสญเสยตามไปดวย เมอทำาการพจารณาตามมกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมและรฐธรรมนญไทยแลว สามารถกลาวไดวารฐบาลไทยลมเหลวในการปกปองและเตมเตมซงสทธทางวฒนธรรมของชมชน

ตามกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมและรฐธรรมนญไทยพทธศกราช 2550 รฐบาลไทยมหนาทในการปกปองและคำาจนซงสทธตางๆของประชาชน ยงไปกวานนรฐบาลยงมภาระหนาทในการใชอำานาจควบคมกระทรวงและหนวยงานตางๆของรฐฯใหรบผดชอบในสทธดงกลาวรวมกน ชาวนาผซงถกกลาวหาและถกไลรออกจากพนทของตนนบตงแตป พ.ศ. 2521 จนกระทง ป พ.ศ. 2531 มไดประสบความยากลำาบากจากความเสยหายอนมหาศาลอนมาจากการสญเสยซงทรพยสนเทานน แตเนองจากชาวนาชมชนดงกลาวตองพงพาทดนในการยงชพ, หารายได และธำารงซงวฒนธรรม ดงนนเมอชาวบานถกไลรอออกไปจากพนท สงดงกลาวจงตองสญหายตามไปดวย จนกระทงในปจจบนชาวชมชนผไรซงทอยอาศยกยงคงประสบกบผลกระทบของการรเรมในการไลรออกจากพนทดงกลาวผานทางความขาดแคลนดานความมนคงในวชาชพและ

16

เสยงจากคนชายขอบ

แหลม แสงพงศ หญงวย 85 ป เดนเทาเปลาผานสำานกงานเขต องคการอตสาหกรรมปาไม ไป หลอนยงจำาผนดนซงครงหนงเธอเคยรจกไดเปนอยางด

“แตกอน ฉนไมจำาเปนตองซอขาวปลามากนดวยซำา” หลำากลาว “ฉนเคยปลกมะพราว แลวกผกนานาชนดทจะเกบมากนเทาไหรกได ทงตนมะขาม ตนมะมวงเยอะแยะ ไมกจบหาปลาในแมนำาลำาธารเอา เคยเลยงววควายไว 22 ตว พวกเราไมเคยตองขาดอะไรเลย”

หลำาและครอบครวคอหนงในชาวบานกลมแรกทถกไลรอออกจากทบรเวณตำาบลทงพระซงกนพนทกวา 100 ไรดวยกน หลำาเคยกลบมาในชวงทกำาลงมการเปลยนแปลงพนทเกดขน เฝามองผนดนเปลยนไปทละนอย เรมจากตวบาน พชผกทปลกเอาไว จนกระทงทกสงอยางถกทำาลายไปจนหมด ในทสดสำานกงาน องคการอตสาหกรรมปาไม กเขามากอตงเสรจเรยบรอยบนผนทของพวกเขา การมาเยอนสถานทดงกลาวแตละครงนนเปนดงเครองเตอนใจใหทงตวหลำาเองและครอบครวตองรำาลกถงวถชวตความเปนอยอยางพอเพยงของพวกเขาทไดสญไปจนสน

หลงจากการไลรอท หลำาและครอบครวไดรบขอเสนอเปนจำานวนทดนหนงไรภายในบรเวณหมบานหรอชมชนสวนปา แตหลงจากทยายเขาไปไดไมนาน หลำากตองมาเสยสามไป ปลอยใหตวเธอครองตวเปนแมมายพรอมดวยลกทตองหาเลยงปากทองอกแปดคนทามกลางความเปนจรงทโหดรายเมอความมนคงทางดานอาหารของครอบครวนนตองลดลงตามไปดวย

ในฐานะชาวนาแลว ทดนเพยงหนงไรไมสามารถหาเลยงปากทองเหมอนกบทดน 100 ไรจดหาใหได

“ฉนทำาไดแคปลกพชผกในทดนหนงไรเทานน อาหารทเกยวไดมากไมพอขาย มแคลกคนเลกคนเดยวทไดไปโรงเรยนเพราะเราไมมปญญาจะสงเสยลกคนอน”

นอกจากนแหลมยงรบเกบเกยวในไรคนอนดวย แตรายไดทหามาไดกมจำานวนเพยงนอยนดซงไมเพยงพอ บอยครงทครอบครวตองอาศยเสอผาและอาหารจากเพอนบานคนอนๆ

“สำาหรบอาหารนน ฉนตองขอขาวจากคนอนมากน จะขอขาวเปลอกมาแลวกเอามาสเอง ใชครกกบสากมาทำาแลวเอาขาวใหลกกน สวนหนอไมกหาเอาเองไมกขอจากพวกเพอนบาน”

ถงแมวาเหตการณการไลรอดงกลาวจะผานมาเปนระยะเวลาหลายปแลวกตาม แตแหลมกยงคงรสกไดถงผลกระทบจากการสญเสยของตน ไมวาจะเปนความยากลำาบากจากการทตองไรซงทดนทำากนทสงผานตอมายงลกๆของเธอเอง และเปนเพราะการปราศจากทดนทำากนนเอง ททำาใหลกๆอกเจดคนจากทงหมดแปดคนตองระหกระเหนไปหางานทำา ณ เมองกรงและตามจงหวดอนๆ สวนลกสาวทเหลออยกทำารายไดไดประมาณ 180 บาทตอวนจากการรบจางเกยวขาวในทนาของเพอนบาน ถงกระนนลกสาวและแหลมกยงคงตองดนรนตอสเพอหารายไดทเพยงพอมาเลยงตวเองตอไป

“ฉนนะคดถงเรองนนตลอด วาไมมขาวหรอแมแตอาหารจะกนแลวจะตองทำายงไงตอไป สงนเปนสงทคอยรบกวนจตใจฉนตลอดเวลา”144

หลำา แสงปอง เรองเลา

ชมชนบอแกว

17

ความเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมขอท 12.4 ไดยนยนวา “สทธในการไดรบอาหารทเพยงพอเปนเรองทแยกออกจากศกดศรของความเปนมนษยไมได และเปนเรองจำาเปนตอการดำาเนนการใหสมฤทธผลเกยวกบสทธมนษยชนอนๆ...”120 ตามกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมในขอท 12 นน รฐบาลไทยมหนาทในการรบรอง สภาพ“อาหารพอเพยง” ซงกตกาดงกลาวนยามความหมายไววา สามารถหาไดทวไป, สามารถเขาถงไดอยางประหยด, มความยงยน และมนคง121 เมอพจารณาจากคำาจำากดความดงกลาวแลว นโยบาย พ.ร.บ.ปาสงวนพทธศกราช 2507 และการกระทำาขององคการอตสาหกรรมปาไมถอเปนการกระทำาซงปฏเสธสทธดานอาหารพอเพยงของชาวชมชนบอแกว

การบงคบใช พ.ร.บ.ปาสงวน พ.ศ. 2507นน รฐฯไดทำาการอนกดกนมใหชาวบานเขาถงอาหารได ความเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมในขอ 12.12 ไดใหความหมายของการเขาถงดานอาหารวาเปนการอนญาตหรอยนยอมใหเกด “ความเปนไปไดในการเลยงดตนเองโดยตรงจากทดนทำาการเกษตร หรอทรพยากรธรรมชาตอนๆ”122 อยางไรกตามครนชาวบานไดถกไลรอจากพนท ชาวนาตำาบลคอนสารมไดสญเสยรายไดเพยงอยางเดยวเทานน แตตองสญเสยความสามารถในการเขาถงอาหารทงของตนและครอบครวดวย เปนเวลาหลายทศวรรษดวยกนทชาวชมชนอาศยปาตำาบลคอนสารเพอเกบหาแหลงอาหารของใชอนยงยน ไมวาจะเปนเหด สมนไพร สตวขนาดเลก หนอไม หรอวสดประดษฐจากธรรมชาตตางๆ123 เมอครงทชาวบานยงไมถกจำากดจากการเขาถงปานน ชาวบานสามารถเกบหาอาหารรอยละ 5 ถง รอยละ 20 จากจำานวนอาหารทงหมด124 นอกจากนชาวบานยงใชพชใบตางๆทพบไดในปาเปนยาสมนไพรทองถนทสบตอกนมาอกดวย กระนนกตาม เมอป พ.ศ. 2521 ครงททางองคการอตสาหกรรมปาไมรเรมโครงการปาคอนสารขน ชาวบานกไมสามารถเขาถงปาไดเชนเดม ภายใตการกำาหนดเขตคอนสารใหเปนปาสงวนและการจำากดการเขาถงปาสงวนดงกลาวนน รฐฯไดใชบรเวณปาสงวนดงกลาวเปนสถานทเพาะพนธพชทำาเงนหรอพชเศรษฐกจ เชน ยคาลปตส, เลยน, นนทร125 ดงน

การทรฐฯไดกำาหนดและจำากดควบคมการเขาถงปา รฐฯจงลมเหลวในการยนหยดซงหนาทของรฐฯในการเคารพการดำารงอยซงการเขาถงอาหารพอเพยง รฐธรรมนญไทยพทธศกราช 2550 ไดใหความสำาคญของสทธในการ “...ถอครองทดนอยางเปนธรรมและดำาเนนการใหเกษตรกรมกรรมสทธหรอสทธในทดนเพอประกอบเกษตรกรรมอยางทวถง...” 126 การไลรออกจากพนทขององคการอตสาหกรรมปาไมนนไดยบยงการเพาะเลยงพชเพอใชเปนอาหารเนองจากชาวบานตองถกขบออกจากพนทเกษตรกรรมของตน กอนหนาทจะมการไลรอทดน ชาวบานทำาการเพาะปลกขาว, ขาวโพด, ถวแดง, ตนงา, มะพราว, มะมวง, มะขาม, ตนฝาย, พรกไท, แตงกวา, กะหลำาปล, หวหอม, กระเทยม และพชผกอนๆเพอนำาไปขายเปนรายไดหรอใชบรโภคภายในครวเรอน127 เดมทนน อาหารทรวบรวมมาไดมาจากสวนททงหามาไดจากปาและสวนทเพาะพนธเองในไรคดเปนอตราจำานวนระหวางรอยละ 70 ถงรอยละ 100 จากอาหารทงหมดทชาวบานบรโภค128 แต ณ ปจจบน ชาวชมชนบอแกวสามารถเพาะพนธและเกบหาอาหารไดเพยงรอยละ 10 ถง 30 เทานน129 ดงนนการทชาวบานถกจำากดการเขาถงปาอยางเครงครดและการทตองสญเสยพนทการเกษตรของตน ความมนคงทางดานอาหารของชาวบานจงยงคงตกอยในสภาวะทถกคกคามไดตลอดเวลา นอกจากนในการบงคบใชบท พ.ร.บ. ปาสงวนพทธศกราช 2507 นน เปนเหตใหรฐฯกระทำาการอนขดขวางกดกนการเขาถงอาหารเชงกายภาพของชาวบานซงความเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมไดประกาศคมครองไว130

นบตงแตป พ.ศ. 2521 ถง 2531 เปนตนมาชาวชมชนทองถนกลาววาทางองคการอตสาหกรรมปาไมไดเขายดพนทเฉลยกวา 26 ไรตอครอบครวจากทงหมด 103 ครวเรอนดวยกนทไดรบผลกระทบจาการไลรอพนทในเขตสวนปาคอนสาร131 ถงแมวาชาวบานจะกลาววามจำานวนชาวบานเพยงเลกนอยเทานนทไดรบการชดเชยใดๆกตาม แตมครอบครวถง 41 ครอบครวดวยกนทไดรบทดนเปนจำานวนหนงไรในเขตชมชนหรอหมบานสวนปาทองคการอตสาหกรรมปาไม

สทธดานอาหาร

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอ 1.2: “.....ประชาชาตจะไมถกลดรอนวถทางยงชพของตนไมวาใน

กรณใด”

ความคดเหนโดยทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอ 12.6: “สทธในการไดรบอาหารอยางเพยงพอพง

เกดขนไดเมอทกคนทงชาย หญง และเดก ไมวาโดยลำาพงหรอรวมกบผอนในชมชนสามารถเขาถงอาหารอยางเพยงพอ หรอไมกจากการจด

ซอหาไดทกเมอทงในทางกายภาพเละในทางเศรษฐกจ....”

รฐธรรมนญไทยพทธศกราช 2550 มาตราท 67: “สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการอนรกษ บำารงรกษา และการได

ประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ....”

18

เสยงจากคนชายขอบ

เปนผจดตงขน132 กระนนทดนเพยงหนงไรกยงคงเปนพนททอนนอยนดตอจำานวนอาหารทตองผลตใหพอเพยงสำาหรบครอบครวหนงๆ ดวยเหตนในสปดาหหนงชาวบานจงตองใชจายเงนเปนจำานวนมากเพอนำาไปซออาหาร133 ตามความเหนทวไปขอท 12.13 นน “ความสามารถในการเขาถงทางเศรษฐกจ หมายความวา คาใชจายของบคคลและครวเรอนทสมพนธกบการจดหาอาหารเพอการบรโภคอยางเพยงพอ ควรอยในระดบทไมกระทบกระเทอนหรอทำาใหความพงพอใจและการไดรบความจำาเปนขนพนฐานอนๆตองลดลง...”134 อกทงเนองดวยการสญเสยทดนทำากนของชาวบานอนสงผลตอความสามารถในการพงพาตนเองของชาวบานนน ทำาใหชาวชมชนจำาตองใชจายเงนสำาหรบอาหาร ในบางกรณนนคาใชจายดงกลาวมคาเทากบรายไดเกอบรอยละ 100 ของรายไดทงหมด135 เนองจากความจำาเปนทตองจดสรรงบรายไดเสยใหม ทำาใหบางครอบครวไมสามารถซอเสอผาหรอสงบตรของตนเขาโรงเรยนได136 ดงนรฐฯจงเปนเหตใหความสามารถในการเขาถงความจำาเปนพนฐานของชาวบานถกคกคาม ผานทางการไลรอทชาวบานและคาชดเชยทไมไดรบการจดหาใหเพยงพอทยงคงดำาเนนไปเรอยๆตอไป

ยงไปกวานนแลว การทคายงชพดงกลาวนนมคาสงขนยงสงผลใหความสามารถในการประกอบพธกรรมตามประเพณทองถนลดลงตามไปดวย137 อนเปนการละเมดรฐธรรมนญไทย ฉบบ พ.ศ. 2550วาดวยสทธชมชนทจะ “อนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถน...”138 ภายในชมชนคอนสารซงเปนชมชนเชงเกษตรกรรมนน ขาวปลาอาหารเปนหวใจหลกของกจกรรมและเทศกาลประเพณเสมอมา หนงในประเพณดงกลาวคอประเพณลงแขกเกยวขาว ระหวางทมการจดประเพณดงกลาวนนชมชนทงชมชนจะมารวมตวกนเพอชวยเพอนบานแตละครอบครวเกยวขาวกน139 ซงการประกอบกจกรรมไมวาจะเปน การปลก การดแล หรอเกยวขาวนนตางเปนหวหลกของประเพณดงกลาวทงสน สงนแสดงใหเหนวาอาหารมไดเปนเพยงแควถการยงชพอยางเดยวเทานน แตดงทระบไวกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม อาหารยงเปน “คานยมทไมเกยวของกบคณคาทางโภชนาการแตอยางใด” อกดวย140 ถาปราศจากทดนทซงวฒนธรรมประเพณของชมชนฝงรากลกลงแลว คนรนกอนกไมอาจสงตอประเพณปฏบตตางๆมาสลกหลานได การไลรอของ องคการอตสาหกรรมปาไม ทไดรบการสนบสนนจากรฐฯนนไดกระทำาใหครอบครวและชมชนการเกษตรตองแตกราวลง กอใหเกดการสญหายซงวฒนธรรม ดวยเหตนรฐฯจงมไดทำาหนาทในการสงวนรกษาและฟนฟการปฏบตตามจารตประเพณเอาไว

ความปราศจากความมนคงทางอาหารนนไดกระทบตอชวตของชาวบานมากกวาการถกไลรอออกจากพนททำากนของตน ดงจะเหนไดในความเหนทวไปฯ ขอท 12.7 ซงกลาวถงความสำาคญในการปฏบตทแสดงออกมาเปนรปธรรมในการรบรองการสามารถในการเขาถงอาหารไดในระยะยาววา “...ความคดเกยวกบความยงยน โดยแทจรงแลวสมพนธกบแนวคดเรองอาหารทพอเพยง หรอ ความมนคง ดานอาหาร ซงมนยหมายความวา ตองมอาหารถวนหนาแกคนในรนนและในอนาคต...”141 เมอชาวบานตำาบลคอนสารถกขบไลออกมาจากพนท พวกเขากลาววาตนไมสามารถสงทดนตอไปใหลกหลานไดอกตอไป ซงกคอเครองมอทชาวบานใชเพอดำารงชพเอาไวนนเอง นอกจากนแลวความไรความมนคงทางดานอาหารยงถกสงตอมายงชนรนหลงอกดวย แมวาเดมทนนจะมครอบครว 103 ครอบครวดวยกนถกไลรออกจากพนท แตสภาพไรซงทอยอาศยและอาหารนนไดมผลไปถงคครองและลกหลานของผไดรบผลกระทบ ทำาใหจำานวนครวเรอนทไดรบผลกระทบเพมจากเดมเปน 133 ครวเรอนดวยกน142

ตามทไดมการลงนามสญญาในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมนน แสดงใหเหนวารฐฯตระหนกดถงสทธททกคนพงมเหนออาหารทสามารถเขาถงได, ยงยน และมความมนคง”143 นอกจากนเนองจากการเขาถงพนทนนเปนวถทางหลกในการดำารงชพของชาวชมชน การไลรอพนทจงเปนการกระทำาอนจำากดเขาถงอาหารทางหนง ยงไปกวานนเมอไมมการจดหาและตระหนกถงคาชดเชยหรอตอบแทนทเหมาะสมเพยงพอ ชาวบานจงตองประสบกบการถกกดกนการเขาถงอาหารผานทางสภาพทางเศรษฐกจเรอยมา ความพยายามยอยดในการแบงสรรปนสวนรายไดไปเปนคาใชจายสำาหรบอาหารทมากขนและความแตกราวของชมชนการเกษตรไดทงชาวบานใหปราศจากทงโอกาสและผนทในการประกอบพธกรรมทางประเพณอนเกยวเนองอาหาร เมอ องคการอตสาหกรรมปาไม ไดไดอางยดทดนชาวบานไปโดยผานการบงคบใช พ.ร.บ. ปาสงวน พ.ศ. 2507 นน เปนเหตใหชาวบานถกปฏเสธสทธเหนอแหลงอาหารทมนคงและยงยนทงทกอนหนาเหตการณดงกลาวชาวบานสามารถเขาถงแหลงอาหารไดโดยใชวถดำารงชพความพอเพยงในตนเองได ดงนการไลรอพนทและการขาดแคลนหรอปราศจากคาชดเชยอนเปนทผลตามมานน จงเปนการกระทำาทปฏเสธสทธของการไดมาซงอาหารพอเพยงของชาวบาน

ชมชนบอแกว

19

สทธในการมสวนรวมกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ขอ 25 ก : “พลเมองทกคนยอมมสทธและโอกาส...ในอนทจะมสวนในรฐกจโดยตรงหรอผานทางผแทนซงไดรบเลอกมาอยางเสร”

ความคดเหนโดยทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 7.15 ก: “...คณะกรรมการพจารณาวา กระบวนการคมครองทควรนำามาปรบใชในเรองของการบงคบไลทควรประกอบดวย (ก) โอกาสในการปรกษาหารออยางแทจรงกบผทไดรบผลกระทบ”

รฐธรรมนญไทยฉบบพทธศกราชท 2550 มาตราท 57: “บคคลยอมมสทธไดรบขอมล คำาชแจง และเหตผลจากหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน กอนการอนญาตหรอดำาเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต หรอสวนไดเสยสำาคญอนใดทเกยวกบตนหรอชมชนทองถน....การกำาหนดเขตการใชประโยชนทดน....”

รฐฯ ไดทำากระทำาการอนกดกนชาวบานในตำาบลคอนสารจากสทธของตนในการมสวนรวม การมสวนรวมดงกลาวนนมไดหมายความเพยงการเขาถงทางดานขอมลเทานน แตยงหมายถงสทธในการปรกษาหารอเกยวกบนโยบายสวนรวมและรวมไปถงสทธในการมสวนรวมในการจดการพนทและแหลงทรพยากรของตนดวย ความลมเหลวของรฐฯในการจดหาวถทางการมสวนรวมระดบทองถนนนสงผลใหชาวบานอยในสภาวะทไมสามารถกำาหนดวถชวตของตนได ในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ขอ 25 กลาวไววา “พลเมองทกคนยอมมสทธและโอกาส...ในอนทจะมสวนในรฐกจ...”145 สทธในการมสวนรวมในกำาหนดโยบายทองถนมเพยงแตพบไดในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมองเทานน แตยงรฐธรรมนญไทยยงไดระบไวอยางชดเจนวารฐตอง มการจดแจงการหารออยางถถวน และตองใหประชาชนมเขามามสวนรวมทงกอนและระหวางการบงคบใชโครงการพฒนาใดๆทอาจมผลกระทบตอประชาชนไมวาจะโดยทางตรงหรออมกตาม146 ยงไปกวานนความเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมยงกลาวไวในขอ 7.15 ดวยวา การปรกษาหารอกอนการบงคบใชนโยบายนนตองเปนไปอยาง “แทจรง” หมายความวาการหารอนนๆตองดำาเนนไปในรปแบบของการสนทนาทครอบคลมและเปนทเขาใจกนไดระหวางผไดรบผลกระทบและทกคนทมสวนเกยวของ147 โครงการสวนปาคอนสารซงเปนนโยบายดานการพฒนาอนมรฐฯเปนผสนบสนนซงสงผลกระทบไปทวทงชมชนบรเวณกงอำาเภอทงพระนน มไดเปดโอกาสใหชาวบานไดเขาไปมสวนในการใหขอมลในระยะแรกเรมของโครงการ นอกจากนยงคงปฏเสธการมสวนรวมดงกลาวมาจนถงปจจบน148 ดงนรฐฯจงลมเหลวทจะเตมเตมซงสทธในการมสวนรวมของชาวตำาบลคอนสาร

กรมปาไม นนเดมทไดละเลยตอสทธการมสวนรวมของชาวชมชนบอแกวโดยกระทำาการอนปฎเสธสทธดานขอมลของชาวชมชน ในขอท 19 ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธ

ทางการเมองนนไดระบไววา “บคคลทกคนมสทธในเสรภาพแหงการแสดงออก สทธนรวมไปถงเสรภาพทจะ...รบ และกระจายขาวสารและความคดเหนทกรปแบบ...”149 นอกจากน ในรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2550 มาตราท 57 ยงกลาวไวดวยวาชาวบานมสทธทจะ “รบขอมล คำาชแจง และเหตผล...กอนการอนญาตหรอดำาเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอ...” วถความเปนอยของชาวบาน150 ในป พ.ศ. 2514 และ 2515 นนไดออกการสำารวจอยางคราวบรเวณคอนสารเพอทำาการตดสนวาพนทดงกลาวเหมาะทจะประกาศเปนเขตปาสงวนหรอไม151 เพอแสดงออกถงการปฏบตทสอดคลองกบ พ.ร.บ. ปาสงวน พ.ศ. 2507 กรมปาไมปดประกาศเรองเขตปาสงวนทมการตระเตรยมไวแลว โดยไดกำาหนดใหผใดกตามทอยภายในเขตปาสงวนดำาเนนการในการลงทะเบยนทดนไวในระยะเวลาจำานวน 90 วน เพอทละพนทนนๆจากการกำาหนดเปนเขตปาสงวน152 ประกาศดงกลาวนนถกปดไวททวาการอำาเภอและสำานกงานบรหารสวนตำาบล (sub-district level office)เปนระยะเวลาเพยง 90 วนเทานน ทงนไมมความพยายามในการสอสารโดยใชวาจาสอเพอแจงเรองการกำาหนดเขตใหชาวบานทราบแตอยางใด ชาวบานสวนใหญรเรองการประกาศพนทของตนใหเปนเขตปาสงวนผานคำารำาลอจากเพอนบาน153 ความบกพรองทางการสอสารดงกลาวไดสรางรอยแยกในกระบวนการสงผานขอมลระหวางรฐฯและชาวบาน ซงรอยแยกการสอสารดงกลาวไดเผยใหเหนถงการละเลยทจะแจงชาวบานถงนโยบายและเจตนารมณอยางมประสทธภาพของรฐฯ

รฐฯไทยนนตระหนกถงการกลาวถงสทธดานการปรกษาหารอในมาตราท 57 ของรบธรรมนญ พ.ศ. 2550 เปนอยางด อนกำาหนดไววา “บคคลยอมมสทธไดรบขอมล คำาชแจง และเหตผลจากหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน กอนการอนญาตหรอดำาเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต หรอสวนไดเสยสำาคญอนใดทเกยวกบตนหรอชมชนทองถน....(และ)การกำาหนดเขต

20

เสยงจากคนชายขอบ

การใชประโยชนทดน....”154 เนองจากความจำากดดานขอมลและบอยครงทขอมลเปนไปอยางกระจดกระจายยากจะเขาถง ทำาใหชาวชมชนบอแกวมไดตระหนกวามการดำาเนนการสำารวจพนทดงกลาว 155นอกจากนยงมบางสวนทเขาใจผดวาการกำาหนดเขตแดนดงกลาวเปนไปเพอระบเขตการเปนเจาของกรรมสทธครอบครองทดนใหมความนาเชอถอมากยงขน156 การแพรกระจายขอมลทมความผดพลาดดงนไดยบยงสทธของชาวบาน “ในการปรกษาหารออยางแทจรง” กบตวแทนของรฐฯซงมรางไวในความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอ 7.15 157 นอกจากนกรอบระยะเวลาอนจำากดทกำาหนดใหชาวบานไดยนคำารองซงกนเวลาเพยง 90 วนนนเปนเสมอนการขดเสนกดกนสทธของชาวบานในการสามารถมสวนรวมในการตดสนใจตางๆใหเหนไดเปนทเดนชดยงขนเขาไปอก เมอไรซงการกอตงสภาฯหารอ การสนทนา และการตอบสนองแลกเปลยนซงกนและกนกบชาวบานแลว ดงน องคการอตสาหกรรมปาไม จงลมเหลวในการเคารพซงสทธในการมสวนรวมของชาวชมชน

มเพยงแตชาวบานจะไมมสทธมสวนในการกำาหนดเขตแดนของตนใหเปนปาสงวนเทานน แตรฐฯยงกดกนชาวบานจากการจดการพนทและแหลงทรพยากรทตามมาดวย ในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ขอท 25 นน ไดกำาหนดใหประชาชนทกคนมสทธ “ในอนทจะมสวนในรฐกจ” อกดวย158 ภายหลงการขบไลพนทและกระบวนการในการคนหาคาชดเชยทเพยงพอกบสงทชาวบานตองสญเสยไปอนเปนไปอยางเขมขนนน ไดมการกอตงคณะกรรมการเพอจดการประเดนขอโตแยงเรองทดนดงกลาวขนมาหลายฝายดวยกน159 กระนนกตามไมจนกระทง วนท 29 ธนวาคม พ.ศ. 2551 ทผานมาซงเปนเวลากวา 30 ปทกระบวนการการขบไลพนทไดเรมตนขนทรฐฯไดรบฟงประเดนเรองชมชนบอแกว

ตอสาธารณะชนเปนครงแรก ถงแมขอสรปของการรบฟงดงกลาวยงผลใหมประกาศยกเลกพนทบรเวณสวนปาคอนสารทงหมด แตการตดสนใจครงนกมไดถกรวมเขาใหเปนสวนหนงของนโยบายหรอไดรบการกลาวถงทเพยงพอแตอยางใด160 การเพกเฉยของรฐบายหลงจากการประชมในเดอนธนวาคม 2550 นนเปนตวอยางใหเหนถงลกษณะการกดกนซงกลายเปนตวหลอหลอมลกษณะสมพนธภาพระหวางรฐฯและชมชนบอแกวไปแลว จากการทรฐฯไดเฉยเมยเรอยมานน ดงนรฐฯจงลมเหลวในการจดหาสถานเพอการมสวนรวมอยางกระตอรอรนของสาธารณะชนตามทมการลงนามของรฐฯในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ไดมการเรยกรองไว

ในการกำาหนดพนทเขตปาสงวนคอนสารนนองคการอตสาหกรรมปาไมไดลมเหลวในการเปดโอกาสใหชาวบานไดมสวนรวมในการจดการทดนของตน และแหลงทรพยากรอนเปนเหตมาจากความบกพรองในการจดหาขอมลทเพยงพอและการปรกษาหารออยางแทจรง สวนรฐฯนนลมเหลวในการเตมเตมซงสทธของชาวบานในการมสวนรวมดงทระบไวในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง อกทงรฐธรรมนญไทยยงคงเปนสาเหตหลกททำาใหเกดการละเมดสทธไมวาจะเปนสทธดานทอยอาศย, สทธในการทำางาน และสทธในอาหาร อปสรรคตอการมสวนรวมทแทจรงอนดำาเนนมาอยางตอเนองนน ไดขดขวางชาวบานจากการมสวนรวมในการพฒนาทองถนของตน จนกระทงเกดเปนปญหาการละเมดสทธทไมไดรบการแกไขและยงคงมอทธพลตอวถชวตประจำาวนของชาวบานเรอยมา

ชมชนบอแกว

21

สายลมเคลอนตวผานใบยคาลปตสทอดเงาโอนออนไปมาตามกระแส ณ ชมชนบอแกว ดนทเคยชบเลยงชวตมานบไมถวนบดนแหงดงผยผง กระนนเสยงกระทบของโลหะยงคงกงวานกองผานแมกไมทกครงทชายคนหนงตอกยำาเสาเหลกแหลมลงไป ณ พนเบองลาง ในทสดทอกทงตวลงกระทบหนแขง และชาวบานกยงคงรอคอยการตอทอจากบอนำาตอไป เมอไมนานมานครอบครวกวา 200 ครวเรอนดวยกนไดอาศยอย ณ ทแหงนโดยมอดตทเคยแบงปนรวมกนเปนเสมอนดงตวเชอมสมพนธของทกคนเอาไว และในวนนกระทอมมงดวยใบจากของพวกเขากกอตวขนเบยดเสยดทามกลางหมแนวแถวกระดานของตนยคาลปตสสงตระหงานอนม องคการอตสาหกรรมปาไม เปนเจาของ ความพยายามของชาวบานเหลานในแตละวนลวนแลวแตเปนสวนหนงของวสยทศนอนกวางไกล ซงกคอการชมนมประทวงทรวมตวกนเปนนำาหนงเพอเรยกรองคนในสงทพวกเขาถกพรากเอาจากไป

เปนเวลากวา 50 ปมาแลวทชาวชมชนบอแกวไดทำาไรสวนและเกบเกยวบนผนทน แตในป พ.ศ. 2526 เมอ RDF ดำาเนนการรางเขตแดนของปาสงวน ทดนแหงนทถกสงตอมายงรนหลงมานบไมถวนกลบกลายเปนสวนหนงของอาณาเขตของรฐฯไปโดยทประชาชนมไดมสทธสวนรวมแสดงความเหนเลยแมแตนอย “ประเดนปญหาเรองทอทยานแหงชาตนกคอชาวบานไมร เลยวาจๆชมชนพวกเขากลายมาเปนเขตอทยานไดยงไง” ราชนย ชนวถ องคกรพฒนาเอกชนกลาว161

ในป พ.ศ. 2521 กรมปาไม ไดสมปทานพนทให องคการอตสาหกรรมปาไม เปลยนเปนเขตเศรษฐกจ และ 10 กวาปตอมาชาวบานกวา 103 ครวเรอนดวยกนตองยายออกจากบาน สวนไรนา และวถชวตของตนเพอหลกทางให องคการอตสาหกรรมปาไม ไดเขามาเพาะพนธพชไมของตวเอง “พวกนนมาแลวกดำาเนนสำารวจการกำาหนดเขตแดนบรเวณนกอนหนาป 2521 เสยอก แตแลวในป 2521 พวกนนกกลบมาแลวยดพนทเอาไปดอๆอยางนน” บวลา อนอม นกยอน162 ในขณะทสวนหนงยอมไปเงยบๆอยางโดยด แตมบางสวนทขดขนจน องคการอตสาหกรรมปาไม ตองใชวธบงคบไลออกไป ทายสดแลวทกคนกตองไป

แมการไลรอออกจากพนทจะผานมาถงสามทศวรรษแลวดวยกน แตการขบไลดงกลาวกยงคงเปนตวกำาหนดวถแหงชวต

ของชมชนและเปนสงทตองสงผานไปยงลกหลานตอไป “เรายงมพนทอยอกสองไร แตทแคนนไมพอเลยงครอบครว” บวลย โยธาธรรม กลาว163 “ฉนไมมทเอาไวทำากน” เมตตา ศรสวสด ผซงถกขบไลออกจากทหกไรขณะทมอายเพยงเจดปกลาว164 ในทสดหลงจากการประทวงมานบแรมปโดยไมไดรบการตอบสนองหรอการดำาเนนการใดๆจากรฐบาล ชาวบานจาก 9ชมชนในอำาเภอคอนสารกตดสนใจรวมกนกลบไปยงผนแผนดนซงเคยเปนของตน

“เราวางแผนอยางลบๆกบชาวบานมานานวาจะตองทำายงไงกนบาง” อมร ศรนวลจำาปา หนงในผจดการการประทวงกลาว165 ในวนท 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2552 ครอบครวกวา 120 ครอบครวดวยกนทงยก ลาก ลำาเลยงไมไผและไมอนๆทเอามาจากนาและบานของตนไปยงพนทภายในปาสงวนเพอกอสรางเปนถนฐานอาศยเปนผลสำาเรจโดยไมเกดการปะทะกนแตอยางใด “ฉนไมกลวเลยแมแตนอย” บวลา อนอม กลาวนกยอนไปถงเมอเชาวนนน

“ฉนสมผสไดถงความรกใครอบอนไดเลยทเดยว” อมรยงจดจำาชวงเวลานนได “ผอวโสของหมบานดจะราเรงและมชวตชวาขนเยอะเมอไดมาทน พวกเขาตองเจอกบปญหาเดมๆมาเปนเวลานานเหลอเกน” แตละคนพวกชาวบานจะเขามารวมกนรอบกองไฟเพอองมอรบความอนและวางแผนกจกรรมของวนตอไป ชาวชมชนบอแกวไดแบงหนาทกนเปนกะในการปลกตนถวระหวางแนวแถวของตนยคาลปตสเพอทำาใหดนทแหงเสยกลบมาอดมสมบรณอกครง นอกจากนชาวบานยงหารายไดเสรมโดยการประดษฐของตางๆ เชน ตะกรา, เครองจกรสาน และผายอมสธรรมชาต อกทงยงตงกลมยวชนทเรยกกนวา ซดซ ออฟไรทซ หรอ เมลดพนธแหงสทธขนเพอใหเยาวชนไดมสวนในการรกษาไวซงธรรมชาตและแนะนำาผอนเกยวกบสทธของตน “ฉนตองการใหวยรนมาเขารวมการเคลอนไหวครงนอก” เมตตา ศรสวสด กลาว “มฉะนนแลวคนคงคดวาคงมแตคนแกเทานนทตองการทดน”

ถงแมวาชาวบานจะคนพบความสามคคในการมาทวงคนซงผนแผนดนแหงน พวกเขากยงคงหวนระลกถงอยตลอดเวลาถงสถานะของเขาทดจะไมมความสลกสำาคญอนใดและการขาดซงสทธเหนอดนแดนทตดตรงในความทรงจำาของพวกเขาไดเปนอยางด ในแตละคนชาวบานจะสลบกนตรวจตราเพอคมกนประตทางเขาไมของชมชนบอแกว สวนในระหวางวนอกฝายหนงกคอยเฝามอง

เรองเลา ชมชนก�รประทวงบอแกว

22

เสยงจากคนชายขอบ

ขอตอบโตโดยตวแทน องคการอตสาหกรรมปาไม ตอบทวเคราะหทางสทธตางๆ

“สำาหรบสทธเรองทอยอาศยนนเปนประเดนปญหาพนฐานของประชากรในประเทศทยงไมพฒนาโดยทวไป และขณะนรฐบาลไดกำาลงดำาเนนการแกไขปญหาดงกลาวทวประเทศ มใชเฉพาะเพยงพนทๆเดยวเทานน เรามความประสงคทจะดำาเนนกระบวนการในการพสจนวาพนทแหงนนนนเปนของชาวบาน การกลาวอางนนใครจะพดอยางไรกไดเนองจากเหตการณดงกลาวเกดขนและลวงมาเปนระยะเวลานาน ไมมผใดรวาแทจรงนนเกดอะไรขน ไมไดมหลกฐานแตอยางใด มเพยงแตคำากลาวอางทมาจากผคนเทานน”167

ขอเสนอแนะของ องคการอตสาหกรรมปาไม

• ทำาการพสจนวาพนทเปนของชาวบานหรอไมตามทมระบไวในคำาตดสนของคณะรฐมนตรในวนท ๓๐ มถนายน พ.ศ 2541 ถาการ พสจนตามกระบวนการคนพบวาชาวบานอาศยอยทนนมากอน ชาวบานสามารถรบพนทดงกลาวกลบคนได แตถาผลการพสจนปรากฏวาชาวบานมไดอาศยอยในพนทกอนหนานน กยงคงมแนวทางเพอแกไขสถานการณดงกลาวตอไป

• มใหมการมอบเอกสารสทธชมชนแกชาวบานเพราะเอกสารสทธดงกลาวจะเปนตวขดขวางอำานาจสทธขง องคการอตสาหกรรมปาไม เนองจากชาวบานจะสามารถเขาบกรกและทำาอยางไรกบปากได

• ปลอยใหเขตปาคอนสารนนคงอยในสถานะเดม เนองจากปาคอนสารไดใหผลประโยชนหลายดานดวยกน เชน ประชาชนสามารถเขามาเพอทำาการเพาะปลกไดหลงจากทมการขออนญาตแลว, สามารถใชเปนสถานทเพอการศกษาและจดกจกรรมคายลกเสอ, เพอเปนการพกฟนพนทหลงจากทถกใชประโยชนมาเปนเวลานาน และสามารถใชเปนสถานทเพอชนชมธรรมชาตตางๆได168

ขอเสนอแนะทวไปโดยโครงการกระบวนการการขบเคลอนสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

เมอพจารณาการละเมดสทธตางๆทกลาวมาขางตน เราเสนอแนะใหรฐฯไทยดำาเนนการเพอตอบสนองตอหนาทตามทมระบไวในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (ICESCR), กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR) และรฐธรรมนญไทยฉบบพทธศกราช 2550 ดงน นโยบายของคณะรฐมนตร

• เรยกรองให องคการอตสาหกรรมปาไม ทำาการยกฟองขอหาบกรกพนทและทำาลายทรพยสนของชาวชมชนบอแกวจำานวน 31 คนดวยกน

• ยกเลกโครงการปาคอนสาร มควรใหมการนำาตนยคาลปตสมาปลกเพมเตม นอกจากนทาง องคการอตสาหกรรมปาไม ควรทำาการโยกยายตนทนำามาปลกใหมออกไปเพอลดความเสยหายตอผนดน

• ทำาการออกเอกสารสทธทดนชมชนใหกบชาวบานทอาศยอยในบรเวณชมชนบอแกวอนคดเปนพนท 1500 ไรดวยกนซงถกยดเอาในป พ.ศ. 2521 อกทงจดหากรรมสทธทมความมนคงเชอถอไดและการเขาถงวชาชพและอาหารแบบยงยนใหกบชาวชมชน ทงนเอกสารสทธดงกลาวควรครอบคลมพนทบรเวณชมชนบอแกวดวย

เชนเดยวกน ยางเดนทอดนองไปมาขางทาง สวมเสอสดำาเขาชดกน คอยถายภาพและจดบนทกยานพาหนะทเขาออกสถานทดงกลาว

สองเดอนตอมาหลงจากทชาวบานไดเขามาทวงทดนคน รฐบาลกไดดำาเนนการตอบโตอยางตรงไปตรงมาเพอคดคานการกอตงชมชนการประทวงแหงนทไดสรางขนมาใหม ในวนท 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2552 เจาหนาท องคการอตสาหกรรมปาไม ไดทำาการฟองรองสมาชกชมชนตงเกงจำานวน 31 คนดวยกนในขอหาบกรกและทำาลายทรพยสนของรฐฯ ถงแมวามใชทกคนทตองโดนคาปรบท

หนกเอาการและตองโดนตดคกกตาม ชะตากรรมของชาวชมชนบอแกวนนถอวาเปนสวนซงแตละคนชวยกนแบงรบแบงสรวมกน ผลลพธของคดดงกลาวจะเปนตวชวดวาใครมกรรมสทธเหนอทดนดงกลาวกอนและเพอพจารณาวาชาวบานจะสามารถใชแผนของพวกเขาเพอเปนตวรวมในการตดสนเรองทดนดงกลาวทพวกเขาหวงจะไดกลบคนมาไดหรอไม สวนชาวบานกยงคงหาทางอยบนทดนแหงนนตอไปไดจนกวาขอเรยกรองของพวกเขาจะไดรบการตอบสนอง “เราตอสมานานเกนไปแลว” บวลย โยธาธรรมหนงในสมาชก 31 ตวเกงทถกขอกลาวหา กลาว “ฉนไมกลวเลย”166

ชมชนบอแกว

23

มาตราทเกยวของและความคดเหนโดยทวไปในสทธดานทอยอาศย:กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

ขอ 11.1 รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธของทกคนในมาตรฐานการครองชพทเพยงพอสาหรบตนเองและครอบครว ซงรวมถงอาหาร เครองนงหม และทอยอาศยทเพยงพอ และสภาพการครองชพทดขนอยางตอเนอง...

ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมขอ 4.1 รฐภาครบรองสทธจองคนทกคนในการมมาตรฐานชวตทดสำาหรบตนเองและครอบครว นนคอมอาหารพอเพยง มเครองนงหมและทอยอาศยและการไดปรบปรงสภาพความเปนอยใหดขนอยางตอเนอง

ขอ 4.7 ในความเหนของคณะกรรมการ สทธในทอยอาศยพอเพยงไมควรจะถกตความอยางแคบๆหรออยางจำากด การตความเชนนทำาใหทอยอาศยเปนเพยงทพกพงซงมเพยงหลงคาคมหว หรอมองทอยอาศยเปนเพยงสนคาเทานน...

ขอ 4.8 (ก) หลกประกนทางกฎหมายในการเปนเจาของ ...แตไมวาการเปนเจาของรปแบบใด ทกคนตองมความมนคงในการเปนเจาของระดบหนงทจะประกนความคมครองทางกฎหมายในการทจะไมถกขบไลรอถอน ขเขญหรอคกคามใดๆ ดงนนรฐภาคจงควรวางมาตรการโดย

35.2 บาท = 1 ดอลลาร (มนาคม 2552) 40 บาท = 1 ดอลลาร (ธนวาคม 2548) 36 บาท = 1 ดอลลาร (ธนวาคม 2541) 53 บาท = 1 ดอลลาร (มกราคม 2541) 25 บาท = 1 ดอลลาร (ธนวาคม 2538)48.2 บาท = 1 ยโร (มนาคม 2552) 45 บาท = 1 ยโร (ระหวาง ธนวาคม 2544 – 2548)39 บาท = 1 ยโร (ระหวาง ธนวาคม 2541 – 2544)

1 ไร = 1600 ตารางเมตร 1 เอเคอร = 2.147 ไร1 วา = 4 ตารางเมตร หรอ .0025ไร 1 เฮคเตอร = 6.25 ไร หรอ 10000 ตรม.

1.609 กม. = 1 ไมล0.454 กก. = 1 ปอนด

ภาคผนวก:การแปลงมาตรวด/หนวยเงนระหวางไทย,สหรฐฯและยโรป:

• ตามแถลงนโยบายของนายกรฐมนตรรฐมนตรตอรฐสภาในเรองนโยบายเศรษฐกจ ขอท 4.2.1.8 รฐจำาเปนทจะตองคมครองและรกษาพนททเหมาะสมกบการทำาเกษตรกรรมทไดมการพฒนาโครงสรางพนฐานดานชลประทานแลว เพอเปนฐานการผตทางการเกษตรในระยะยาว ฟนฟคณภาพดน จดหาทดนทำากนใหเกษตรกรยากจนในรปของธนาคารทดน และเรงรดการออกเอกสารสทธใหแกเกษตรกรยากจนและชมชนททำากนอยในทดนของรฐทำาไมมสภาพปาแลวในรปของโฉนดชมชน รวมทงสนบสนนการพฒนาการเกษตรมในรปของนคมกรรเกษตร169

• ทำาการละเวนชมชนบอแกวจากขอเงอนไข 30 ปและการอาศยอยสามปทมกำาหนดไวในพระราชบญญตเอกสารสทธทดนชมชน

• ควรจดตงคณะกรรมการเพอทำาการพจารณาพระราชบญญตเอกสารสทธทดนชมชนใหม คณะกรรมการควรทำาการพจารณาโดยเฉพาะอยางยงการใครครวญกรณอนอยเหนอขอเงอนไขตางๆเพอตดสนวาควรออกกรรมสทธใหมความมนคงและนาเชอถอขนหรอไม

• ถอดถอนอำานาจการควบคมดแลพนทซงประกาศเปนเขตปาสงวนบรเวณเขาภฝาย และภสาง และยายการอำานาจดแลดงกลาวใหชาวชมชนเพอทชาวบานจะสามารถใชและจดการพนทดงกลาวใหเปนชมชนปา อกทงใหชาวชมชนไดดำาเนนพธกรรมทางวฒนธรรมตอไปได

• ควรจดตงคณะกรรมการอนประกอบดวยนกวชาการ, ชาวบาน, และเจาหนาท องคการอตสาหกรรมปาไม เพอทำาการตรวจสอบ

24

เสยงจากคนชายขอบ

ทนท โดยมงไปสการใหความมนคงทางกฎหมายในการเปนเจาของแกบคคลหรอครวเรอนทปราศจากการคมครอง โดยมการปรกษาหารอรวมกนกบบคคลหรอกลมบคคลทไดรบผลกระทบ

ขอ 4.9 ...นอกจากนน การมสทธอนๆอยางแทจรง เชน สทธในเสรภาพในการแสดงออก สทธในเสรภาพในการรวมกลม (เชน การรวมกลมของผเชา และกลมอนๆระดบชมชน) สทธในเสรภาพในเคหะสถาน และสทธในการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจสาธารณะ เปนสงทขาดเสยมได หากจะใหสทธในทอยอาศยทพอเพยงเปนจรง และยดถอโดยคนทกกลมในสงคม ในทำานองเดยวกน สทธทจะไมถกแทรกแซงในความเปนสวนตว ครอบครว ในบาน และการสอสารตามอำาเภอใจ และไมถกตองตามกฎหมาย กถอเปนมตทสำาคญยงในความหมายเกยวกบสทธในทอยอาศยทพอเพยง

ขอ 4.18 ในสวนน คณะกรรมการพจารณาวากรณการบงคบไลทนน โดยพนฐานแลว ยอมไมสอดคลองกบขอเรยกรองของกตกา และอาจทำาไดในกรณยกเวนอยางยงเทานน และจะตองเปนไปตามหลกการของกฎหมายระหวางประเทศทเกยวของ

ขอ 7.1 ในความเหนทวไปลำาดบท 4 พ.ศ. 2534 คณะกรรมการไดตงขอสงเกตวา ทกคนควรมความมนคงระดบหนงในสทธในการถอครองซงจะประกนการคมครองทางกฎหมายจากการบงคบไลท การรบกวน และการคกคามอนๆ...

ขอ 7.3 ...คำาวา “การบงคบไลท” ทใชตลอดความเหนทวไปสวนน หมายถง การใหยายออกอยางถาวรหรอชวคราว จากบานและ/หรอทดนทเขาอย โดยบคคลนนๆ ครอบครวและ/หรอ ชมชนนนๆไมเตมใจ และโดยปราศจากการใหหรอทำาใหเขาถงกฎหมายทเหมาะสมในรปแบบใดหรอการคมครองอนๆใด อยางไรกตาม การหามบงคบไลทโดยใชกำาลงทเปนไปตามกฎหมายหรอสอดคลองกบบทบญญตของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธมนษยชน

ขอ 7.13 กอนทจะดำาเนนการไลท โดยเฉพาะเมอตองทำากบกลมคนจำานวนมาก รฐภาคจะตองประกนวา ไดมการสำารวจทางเลอกอนๆทเปนไปไดแลว โดยการปรกษาหารอกบบคคลทไดรบผลกระทบเพอทจะหลกเลยง หรออยางนอยลดความจำาเปนทจะตองใชกำาลง ทงนตองมกระบวนการการเยยวยาทางกฎหมายใหกบผทไดรบผลกระทบจากคำาสงไลท รฐภาคควรพจารณาดวยวาผทเกยวของทงหมดมสทธทจะไดรบคาชดเชยอยางเพยงพอสำาหรบทรพยสนสวนตวและอสงหารมทรพยทถกกระทบ ในสวนน เหนควรเตอนความจำาถง มาตรา 2.3 ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางการเมองและสทธพลเมองทกำาหนดใหรฐภาคประกน “การเยยวยาทมประสทธภาพ” สำาหรบบคคลทสทธถกละเมด และหนาทของ “หนวยงานทมอำานาจทเกยวของในการบงคบใชการเยยวยาดงกลาว เมอไดรบการอนมต”

ขอ 7.15 ...คณะกรรมการพจารณาวา กระบวนการคมครองทควรนำามาปรบใชในเรองของการบงคบไลทควรประกอบดวย (ก) โอกาสในการปรกษาหารออยางแทจรงกบผทไดรบผลกระทบ (ข) การแจงลวงหนาใหกบผทจะไดรบผลกระทบในเวลาทสมควรและประกอบดวยเหตผล กอนกำาหนดเวลาไลทหรอรอถอน...

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ขอ 17: 1. บคคลจะถกแทรกสอดในความเปนอยสวนตว ครอบครว เคหสถานหรอการตดตอสอสารโดยพลการหรอมชอบดวยกฎหมายหา ไดไม และจะถกลบหลเกยรตยศและชอเสยงเกยรตคณโดยมชอบดวยกฎหมายหาไดไมเชนกน 2. บคคลทกคนยอมมสทธทจะไดรบความคมครองตามกฎหมายจากการแทรกสอดหรอการลบหลเชนวานน

รฐธรรมนญไทย

หมวด 3 สวนท 10 มาตราท 57บคคลยอมมสทธไดรบขอมล คำาชแจง และเหตผลจากหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน กอนการอนญาตหรอการดำาเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต หรอสวนไดเสยสำาคญอนใดทเกยวกบตนหรอชมชนทองถน และมสทธแสดงความคดเหนของตนตอหนวยงานทเกยวของเพอนำาไปประกอบการพจารณาในเรองดงกลาว

ชมชนบอแกว

25

การวางแผนพฒนาสงคม เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม การเวนคนอสงหารมทรพย การวางผงเมอง การกำาหนดเขตการใชประโยชนในทดน และการออกกฎทอาจมผลกระทบตอสวนไดเสยสำาคญของประชาชน ใหรฐจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนอยางทวถงกอนดำาเนนการ

มาตราทเกยวของและความคดเหนโดยทวไปในสทธในการทำางาน:กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

ขอ 6.1 รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธในการทำางาน ซงรวมทงสทธของทกคนในโอกาสทจะหาเลยงชพโดยงานซงตนเลอกหรอรบอยางเสร และจะดาเนนขนตอนทเหมาะสมในการปกปองสทธน

ขอ 7 รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธของทกคนทจะมสภาพการทางานทยตธรรมและนาพงพอใจ ซงประกนโดยเฉพาะอยางยงในเรอง (ก) คาตอบแทนขนตำาทใหแกผทางานทงปวง ประกอบดวย (1) คาจางทเปนธรรมและคาตอบแทนทเทาเทยมกนสาหรบงานทมคณคาเทากน โดยปราศจากความแตกตางในเรองใด โดยเฉพาะอยางยงสตรจะไดรบการประกนสภาพการทางานทไมดอยกวาบรษ โดยไดรบคาจางทเทาเทยมกนสาหรบงานทเทาเทยมกน

ขอ 15.1 รฐภาคแหงกตกานรบรองสทธของทกคน ก) ทจะมสวนรวมทางวฒนธรรม

ความเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมขอ 18.1 สทธในการทำางานเปนสทธขนพนฐานอนไดรบการตระหนกถงในเอกสารดานกฎหมายระหวางประเทศหลายฉบบดวยกน กตการะหวางประเทศสงคม และวฒนธรรม ดงทมระบไวในขอท 6 นนครอบคลมเนอหาดานสทธการทำางานมากกวาเอกสารทางกฎหมายฉบบอนๆ สทธในการทำางานนนเปนสวนสำาคญยงในการตระหนกซงสทธมนษยชนดานอน อกทงยงเปนปจจยสำาคญอนกอใหเกดศกดศรความเปนมนษยและเปนสวนหนงของศกดศรดงกลาวอยางแยกจากกนมได บคคลทกคนยอมมสทธในการทำางานอนเปนเสมอนการเปดโอกาสใหบคคลนนๆดำารงชพอยางมศกดศร สทธในการทำางานมสวนทำาใหบคคลนนๆรวมไปถงครอบครวของบคคลนนๆสามารถมชวตอยรอดได ตราบเทาทบคคลสามารถเลอกหรอรบงานหนงๆไดอยางเสรเพอเปนไปในการพฒนาตนเองและเปนไปเนองดวยดวยความสำานกตอชมชน

ขอ 18.6 สทธในการทำางานเปนสทธสวนบคคลซงทกคนพงม และในเวลาเดบวกนกเปนสทธของหมคณะดวยเชนกน สทธดงกลาวครอบคลมงานทกประเภท ไมวาจะเปนงานอสระหรองานอนๆทตองพงพาคาแรง สทธในการทำางานมไดหมายความถงสทธเดดขาดในการไดรบการวาจางงานโดยไมมเงอนไขใดๆ ในขอท 6 วรรคท 1 ไดใหคำาจำากดความสทธในการทำางานไว และในวรรคท 2 ซงกลาวถงสทธในการทำางานโดยการยกตวอยางและการกลาวอธบายอยางคราวๆ ยกตวอยางเชนภาระหนาททรฐพงม ซงรวมถงสทธของมนษยทกคนในการเลอกหรอรบงานอยางเสร อนมความนยวาบคคลนนๆจะตองไมถกบงคบใหประกอบกจกรรมหรอมสวนในการไดรบการวาจางงานไมวาในกรณใดกตาม และรวมไปถงสทธในการเขาถงระบบทางการคมครองเพอรบประกนวาพนกงานแตละคนสามารถเขาถงการวาจางงานได อกทงมความนยไปถงสทธทจะไมถกการเพกถอนการวาจางงานอยางไมเปนธรรม

ขอ 18.7 งานดงทไดมการระบไวในขอท 6 ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมนนตองเปนงานทเหมาะสม งานดงกลาวตองมความสอดคลองกบสทธมนษยขนพนฐานรวมไปถงสทธผทำางานในแงของสถานะความปลอดภยในการทำางานและการไดรบคาตอบแทน งานดงกลาวตองนำามาซงรายไดทผทำางานสามารถหาเลยงตนและครอบครวไดซงไดมการกลาวเนนยำาไวในขอท 7 ของกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม แงะวฒนธรรมสทธขนพนฐานเหลานนนรวมไปถงประเดนดานเกยรตดานรางกายและจตใจในประกอบกจในงานของผทำางานดวย

ขอ 18.22 เชนเดยวกบสทธมนษยดานอนๆ สทธในการทำางานนนประกอบดวยภาระหนาทของบคคลของรฐฯ 3 ประเภทหรอระดบดวยกน คอ ภาระหนาทในการใหความเคารพ, ปกปอง และเตมเตม ภาระหนาทในการเคารพสทธในการทำางานนนกำาหนดใหบคคลของรฐฯในการยบยงซงการเขาไปแทรกแซงความปตในสทธนนๆไมวาจะโดยทางตรงหรอทางออมกตาม ภาระหนาทในการปกปองกำาหนดใหบคคลของรฐฯใชมาตรการเพอเตมเตมภาระหนาทในการจดหา, สนบสนนและสงเสรมสทธดงกลาว โดยมความนยวาบคคลของรฐฯควรทจะตองนำามาใชซง การบญญตกฎหมาย, การบรหาร, การใหงบประมาณ, การตลาการ, และมาตรการอนทมความเหมาะสมเพอรบรองการตระหนกถงของรฐอยางสมบรณหรอเตมท

26

เสยงจากคนชายขอบ

รฐธรรมนญไทย

หมวดท 3 สวนท 12 มาตราท 66บคคลซงรวมกนเปนชมชน ชมชนทองถน หรอชมชนทองถนดงเดม ยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาตและมสวนรวมในการจดการ การบำารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม รวมทงความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยน

มาตราทเกยวของและความคดเหนโดยทวไปในสทธดานอาหาร:

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมขอ 1.2 เพอจดมงหมายของตน ประชาชาตทงปวงอาจจดการโภคทรพยและทรพยากรธรรมชาตของตนไดอยางเสร โดยไมกระทบตอพนธกรณใด ๆ อนเกดจากความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางประเทศซงตงอยบนพนฐานของหลกการแหงผลประโยชนรวมกนและกฎหมายระหวางประเทศ ประชาชาตจะไมถกลดรอนวถทางยงชพของตนไมวาในกรณใด

ความคดเหนโดยทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมขอ 12.4 คณะกรรมการยนยนวาสทธในการไดรบอาหารอยางเพยงพอเปนเรองทแยกออกจากศกดศรความเปนมนษยไมได และเปนเรองจำาเปนตอการดำาเนนการใหสมฤทธผลเกยวสทธมนษยชนอนๆซงกำาหนดไวเปนหลกการในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน...

ขอ 12.6 สทธในการไดรบอาหารพอเพยงพงเกดขนไดเมอทกคนทงชาย หญง และเดก ไมวาโดยลำาพงหรอโดยรวมกบผอนในชมชนสามารถเขาถงอาหารไดอยางเพยงพอ หรอไมกจากการจดซอหาไดทกเมอทงในทางกายภาพและในทางเศรษฐกจ ดงนนจงไมควรตความคำาวา สทธอาหารพอเพยง ในวงแคบหรอจำากดเพยงเทากบกลมแคลอร โปรตน และสารอาหารเฉพาะอนๆ...

ขอ 12.7 ...ความคดเกยวกบความยงยน โดยแทจรงแลวสมพนธกบแนวคดเรองอาหารพอเพยง หรอ ความมนคง ดานอาหาร ซงมนยหมายความวา ตองมอาหารถวนหนาแกคนในรนนและในอนาคต ความหมายโดยสรปของคำาวา “ความพอเพยง” อาจพจารณาในขอบเขตทกวางภายใตสภาพสำาคญทางสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม ภมอากาศ ระบบนเวศ และอนๆ ในขณะท “ความยงยน” เปนการผนวกความคดทงในเรองความสามารถในการเขาถงและการจดหาอาหารเพยงพอตอความตองการในระยะยาว

ขอ 12.11 การยอมรบของผบรโภคหรอวฒนธรรม มความหมายวาจำาเปนพจารณาใหมากทสดเทาทจะทำาไดเกยวกบคานยมในดานอาหารและการบรโภคอาหารซงไมยดคณคาสารอาหารเปนเกณฑ รวมทงในเรองความวตกของผบรโภคเกยวกบธรรมชาตของอาหารทหาได

ขอ 12.12 การมอยางพอเพยง หมายถงความเปนไปไดในการเลยงดตนเองโดยตรงจากทดนทำากนการเกษตร หรอทรพยากรธรรมชาตอนๆ หรอจากระบบการแจกจาย การแปรรป และการตลาดทมระบบทดสามารถจดสงอาหารจากแหลงผลตไปยงทๆมความตองการได

ขอ 12.13...ความสามารถในการเขาถงทางเศรษฐกจ หมายความวา คาใชจายของบคคลและครวเรอนทสมพนธกบการจดหาอาหารเพอการบรโภคอยางพอเพยง ควรอยในระดบทไมกระทบกระเทอนหรอทำาใหความพงพอใจและการไดรบความจำาเปนขนพนฐานอนๆตองลดลง ความสามารถในการเขาถงทางเศรษฐกจครอบคลมถงรปแบบหรอสทธในการจดหาใดๆ ทประชาชนใชในการไดมาซงอาหาร และเปนเครองวดระดบความพอใจในดานสทธในการไดรบอาหาร...ความสามารถในการเขาถงทางกายภาพ หมายความวาทกคนจะตองเขาถงอาหารได...ผทออนแอเปนพเศษไดแก กลมประชากรพนเมองดงเดมจำานวนมากซงอาจประสบปญหาในการเขาถงทดนทเคยเปนของบรรพบรษ

รฐธรรมนญไทย

ชมชนบอแกว

27

หมวดท 5 สวนท 8 มาตราท 85รฐตองดำาเนนการตามแนวนโยบายดานทดน ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ดงตอไปน(2) กระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรมและดำาเนนการใหเกษตรกรมกรรมสทธหรอสทธในทดนเพอประกอบเกษตรกรรมอยางทวถงโดยการปฏรปทดนหรอวธอน รวมทงจดหาแหลงนำาเพอใหเกษตรกรมนำาใชอยางพอเพยงและเหมาะสมแกการเกษตร

มาตราทเกยวของและความคดเหนโดยทวไปในสทธในการมสวนรวม:

ความคดเหนโดยทวไปทรบรองโดยคณะกรรมการสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมขอท 7.15 กระบวนการคมครองทเหมาะสม และกำาหนดเวลาอนควรเปนแงมมทสำาคญของสทธมนษยชนทกประเภท และกระบวนการนมความสำาคญเปนพเศษเมอเกยวของกบบางกรณ เชนการขบไลททกระทบโดยตรงตอสทธอกเปนจำานวนมาก ทไดรบรองในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธมนษยชนทงสองฉบบ คณะกรรมการพจารณาวา กระบวนการคมครองทควรนำาไปใชในเรองของการบงคบไลทควรประกอบดวย

(1) โอกาสในการปรกษาหารออยางแทจรงกบผทไดรบผลกระทบ

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางแพง(พลเมอง)และทางการเมองขอ 17.2 บคคลทกคนพงมสทธในเสรภาพซงการแสดงออก สทธดงกลาวรวมไปถงเสรภาพในการคนหา, รบ, สงผานขอมล และขอคดเหนทกรปแบบไมวาจะเปนไปดวยการกลาวทางวาจา การเขยน พมพ รปแบบทางศลปะ หรอสอทางรแบบใดกตามทบคคลนนเหนสมควร ทงนสทธดงกลาวควรเปนไปโดยไมการคำานงถงพรมแดน

ขอ 25 พลเมองทกคนยอมมสทธและโอกาสโดยปราศจากความแตกตางดงกลาวไวในขอ 2 และปราศจากขอจำากดตดทอนอนไมสมเหตสมผล.

(1) ในอนทจะมสวนในรฐกจโดยตรงหรอผานทางผแทนซงไดรบเลอกมาอยางเสร

รฐธรรมนญไทย

หมวดท 3 สวนท 10 มาตราท 57บคคลยอมมสทธไดรบขอมล คำาชแจง และเหตผลจากหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน กอนการอนญาตหรอการดำาเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต หรอสวนไดเสยสำาคญอนใดทเกยวกบตนหรอชมชนทองถน และมสทธแสดงความคดเหนของตนตอหนวยงานทเกยวของเพอนำาไปประกอบการพจารณาในเรองดงกลาว

การวางแผนพฒนาสงคม เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม การเวนคนอสงหารมทรพย การวางผงเมอง การกำาหนดเขตการใชประโยชนในทดน และการออกกฎทอาจมผลกระทบตอสวนไดเสยสำาคญของประชาชน ใหรฐจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนอยางทวถงกอนดำาเนนการ

28

เสยงจากคนชายขอบ

1. Tauli-Corpuz, Victoria, and Parshuram Tamang. “Oil Palm and Other Commercial Tree Plantations, Monocropping: Impacts on Indigenous Peoples’ Land Tenure and

Resource Management Systems and Livelihoods.” Paper presented at Permanent Forum on Indigenous Issues, sixth session, New York, May 7, 2007. http://74.125.153.132/

search?q=cache:6oCkKAG40-AJ:www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/6session_

crp6.doc+industrial+tree+plantation+100+million+hectare&cd=3&hl=en&ct=clnk&gl=th.

2. Boonwong Thai-utsah, forestry academic, Matichon Daily, April 9, 2000, as cited in “Pulpwood Plantations in Thailand.” Pornpana Kuaycharoen, Foundation for Ecological

Recovery, Bangkok. ://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache%3AShehC07gtYAJ%3Awww. httpterra-per.org%2Farticles%2FPulpwoodplantationsinThailandfinal.pdf+tree+planta

tion+thailand+hectare&hl=en&sig=AHIEtbSQrxxt_0Du14ho6 QZv0uIksf1oxw&pli=1.

3. Lohmann, Larry. “Peasants, Plantations, and Pulp: The Politics of Eucalyptus in Thailand.” Bulletin of Concerned Asian Scholars 23, no. 4 (1991): 3-17.

4. ปรางทอง บานตา (Phanthong Bahntah), ชาวบาน, บทสมภาษณ ณ ชมชนบอแกว อ. คอนสาร จ. ชยภม วนท /ถ พ.ย. 2552.

5. องคการอตสาหกรรมปาไม หรอ องคการอตสาหกรรมปาไม (FIO: Forest Industry Organization), บทสมภาษณ ณ สำานกงานองคการอตสาหกรรมปาไม กรงเทพฯ วนท 3 ธ.ค. 2552

6. บทสมภาษณ องคการอตสาหกรรมปาไม วนท 3 ธ.ค. 2552 และบทสมภาษณจากการประชมชาวบาน ณ ชมชนบอแกว อ. คอนสาร จ. ชยภม วนท 24 พ.ย. 2552

7. Ibid.

8. บทสมภาษณ องคการอตสาหกรรมปาไม วนท 3 ธ.ค. 2552

9. รายงานการละเมดสทธเรองสทธชมชนทางทรพยากร: สทธในการจดการทดน, ปา, พลงงาน และอตสาหกรรม (Rights Violation Report of Community Rights on Resources: Rights in

Managing Land, Forest, Energy, and Industry) โดยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (NHRC: National Hu-man Rights Commission) ชดท 3 (กรงเทพฯ: คณะกรรมการสทธมนษยชนแหง

ชาต, 2552).

10. บทสมภาษณจากการประชมชาวบาน ณ หมบานบอแกว อ. คอนสาร จ.ชยภม วนท ๒๔ พ.ย. 2552

11. บทสมภาษณจากการประชมชาวบาน ณ สำานกงานซไอออ มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน วนท 8 ธ.ค. 2552

12. การประชมชาวบาน วนท 24 พ.ย. 2552

13. บทสมภาษณคณปรางทอง บานตา (Phanthong Bahntah) และคณบวลย อนอม (Bualai In-im) ณ ชมชนบอแกว อ. คอนสาร จ. ชยภม วนท 25 พ.ย. 2552

14. จดหมายจาก เครอขายแมนำาเซน(CRPN) และคณะกรรมสทธมนษยชนแหงชาต เอกสารเลขท 635/2005 วนท 29 พ.ย. 2547.

15. บทสมภาษณคณอรนช ผลภญโญ (Orranoot Phonpinyo) องคกรอสระ, คณวชย พลอยพธมะ (Vichai Ploypathama) ผนำากงอำาเภอ, คณเรยบ ทองนาก (Riab Thongnahk) ผใหญบานกง

อำาเภอทงพระ ณ ชมชนบอแกว อ. คอนสาร จ.ชยภม วนท 25 พ.ย. 2552.

16. จดหมายจากสำานกงานอำาเภอคอนสาร เอกสารเลขท 61/2005 เดอน ม.ค. 2548

17. รายงานการละเมดสทธเรองสทธชมชนดานทรพยากร: สทธดานการจดการทดน, ปา, พลงงาน, และอตสาหกรรม (Rights Violation Report of Community Rights on Resources: Rights in

Managing Land, Forest, Energy, and Industry) โดยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

18. บนทกการประชมอนกรรมการในการแกปญหาประเดนเรองทดนในเขตวนอทยาน, ปาสงวน, และปาประเภทอนๆภายใตกระทรวงทรพยาการและสงแวดลอม นำาเสนอโดย เครอขายการปฏรป

ทดน (Land Reform Network) เดอน เม.ย. 2552

19. บทสมภาษณจากการประชมชาวบาน ณ ชมชนบอแกว อ.คอนสาร จ.ชยภม วนท 26 พ.ย. 2552

20. Ibid.

21. บทสมภาษณ องคการอตสาหกรรมปาไม วนท 3 ธ.ค. 2552.

22. การประชมชาวบาน วนท 8ธ.ค. 2552.

23. การประชมชาวบาน วนท 26 พ.ย. 2552.

24. Ibid.

25. Ibid.

26. Ibid.

27. การประชมชาวบาน วนท 24 พ.ย. 2552

28. บทสมภาษณคณอมร ศรนวลจำาปา (Amawn Sinuanjampa) ณ ชมชนบอแกว อ.คอนสาร จ.ชยภม วนท 26 พ.ย. 2552.

29. Ibid.

30. การประชมชาวบาน วนท 8 ธ.ค. 2552

31. Lohmann, Larry. 1991 and quote. Up until the 1990s, “Special privileges [had been] granted to many plantation operations by the Board of Investment, including exemptions,

on duty on imported machi-nery and raw materials and various tax holidays.”

32. Carrer, Ricardo, and Larry Lohmann. Pulping the South. London: Zed Books Ltd, 1996.

33. Pye, Oliver. Khor Jor Kor: Forest Politics in Thailand.Bangkok: White Lotus Co., Ltd: 2005.

34. Ibid., 1.

35. Ibid., 52.

36. Lohmann, Larry. 1991.

37. การตดตอทางอเมลสวนบคคลกบคณอรนช ผลภญโญ (Orranoot Phonpinyo) องคการเอกชนอสระ วนท 6 ธ.ค. 2552

38. Wataru, Fujita. “Dealing with Contradictions: Examining National Forest Reserves in Thailand.” Southeast Asian Studies, 41, no. 2 (2003): 206-238.

39. พระราชบญญตปาสงวนแหงชาตพทธศกราช 2507 มาตราท 8

40. Wataru, Fujita. 2003.

41. พระราชบญญตปาสงวนแหงชาตพทธศกราช 2507 มาตราท 8.

42. Wataru, Fujita. 2003.

43. Rigg, Jonathan. “Forests and Farmers, Land and Livelihoods, Changing Resource Realities in Thail-and.” Global Ecology and Biogeography Discourses, 1993, p. 277-89.

44. รายงานการละเมดสทธเรองสทธชมชนดานทรพยากร: สทธดานการจดการทดน, ปา, พลงงาน, และอตสาหกรรม (Rights Violation Report of Community Rights on Resources: Rights in

Managing Land, Forest, Energy, and Industry) โดยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

45. จดหมายจากสำานกงานอำาเภอคอนสาร เอกสารเลขท 61/2005 เดอน ม.ค. 2548

46. บนทกการประชมครงท 2 ประเดนเรองกรณคอนสาร ณ สำานกงานอำาเภอคอนสาร วนท7 ก.ค. 2548.

หมายเหต:

ชมชนบอแกว

29

47. Rights and Resources Initiative. http://www.rightsandresources.org/blog.php?id=246

48. Duncan, Christopher. Civilizing the Margins: Southeast Asian Government Policies for the Develop-ment of Minorities. Singapore: NUS Press, 2008.

49. Matthew Weatherby and Somying Soonthornwong of the Thailand Collaborative Country Support Program at RECOFTC. Rights and Resources Initiative. <http://

rightsandresources.org/blog.php?id=34>.

50. สรปการสมมนาเรองเอกสารสทธทดนชมชน, คณะทำางานดานวทยาศาสตร เทคโนโลย ทรพยากรธนนมชาต และสงแวดลอม ณ สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต วนท 4 ก.ย. 2552.

51. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 11.1.

52. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 4.7

53. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 4.8 (ก), 4.9 และ 7.1

54. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 4.1

55. การประชมชาวบาน วนท 24 พ.ย. 2552

56. บทสมภาษณ องคการอตสาหกรรมปาไม วนท 3 ธ.ค. 2552

57. รายงานการละเมดสทธเรองสทธชมชนดานทรพยากร: สทธดานการจดการทดน, ปา, พลงงาน, และอตสาหกรรม (Rights Violation Report of Community Rights on Resources: Rights in

Managing Land, Forest, Energy, and Industry) โดยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

58. Ibid. (ชาวบานจำานวน 56 คนจากทงหมด 103 คนมเอกสารทดน ภ.ท.บ. 5 และ ภ.ท.บ. 6ไวในครอบครอง).

59. เอกสารทนายความ, 43.4

60. บนทกการประชมครงท 2 ประเดนเรองกรณคอนสาร ณ สำานกงานอำาเภอคอนสาร วนท 7 ก.ค. 2548.

61. การประชมชาวบาน วนท 8 ธ.ค. 2552.

62. บนทกการประชมครงท ๒ ประเดนเรองกรณคอนสาร.

63. รายงานการละเมดสทธเรองสทธชมชนดานทรพยากร: สทธดานการจดการทดน, ปา, พลงงาน, และอตสาหกรรม (Rights Violation Report of Community Rights on Resources: Rights in

Managing Land, Forest, Energy, and Industry) โดยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต.

64. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 7.15 (ก).

65. รฐธรรมนญไทยพทธศกราช 2550 มาตราท 57

66. บทสมภาษณ องคการอตสาหกรรมปาไม วนท 3 ธ.ค. 2552.

67. การประชมชาวบาน วนท 3 ธ.ค. 2552 และบทสมภาษณคณบวลย อนอม (Bualai In-im) และคณสมสา ศลาศร (Somsah Silasi) ณ ชมชนบอแกว อ.คอนสาร จ.ชยภม วนท 25 พ.ย. 2552.

68. บทสมภาษณ องคการอตสาหกรรมปาไม วนท 3 ธ.ค. 2552 และการประชมชาวบาน วนท 8 ธ.ค. 2552.

69. การประชมชาวบาน วนท 8 ธ.ค.2552

70. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 17.5 (ก) และบทสมภาษณชาวบาน วนท 8 ธ.ค. 2552

71. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 17.5 (ข).

72. บทสมภาษณชาวบาน คณบวลย อนอม (Buala In-im) และคณสมสา ศลาศร (Somsah Silasi) วนท 25 พ.ย. 2552 และบทสมภาษณคณประคบ ทองพาน ณ ชมชนบอแกว อ.คอนสาร จ.ชยภม

วนท 25 พ.ย. 2552.

73. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 7.3

74. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 4.18

75. บทสมภาษณคณหวก โยธาทาม (Wak Yothatham) และคณพานทอง บานทา (Phanthong Bahntah) ณ ชมชนบอแกว อ.คอนสาร จ.ชยภม วนท 25 พ.ย. 2552.

76. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางแพง (พลเมอง) และการเมอง ขอท 17.

77. บทสมภาษณคณหวก (Wak) และคณพานทอง (Phanthong) วนท 25 พ.ย. 2552.

78. บทสมภาษณคณหวก วนท 25 พ.ย. 2552.

79. บทสมภาษณคณพานทอง (Phanthong) วนท 25 พ.ย. 2552 และบทสมภาษณคณ เมตตา สสาวตร (Metta Sisawat) ณ ชมชนบอแกว อ.คอนสาร จ.ชยภม วนท 26 2552.

80. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 4.9

81. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 7.13

82. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 4.18

83. บทสมภาษณเจาของรสอรท คณกตตพงศ พทธศวร (Kittiphong Puttasawn) วนท 25 พ.ย. 2552.

84. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 4.18

85. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 7.13

86. บทสมภาษณคณพานทอง (Phanthong) วนท 25 พ.ย. 2552

87. การประชมชาวบาน วนท 24 พ.ย. 2552 และบทสมภาษณคณพานทอง วนท 27 พ.ย. 2552, หนงในชาวบานประเมนวา(ชาวบาน) ไมเกนรอยละ ๕ทไดรบเงน.

88. การประชมชาวบาน วนท 8 ธ.ค. 2552.

89. บทสมภาษณคณหวก วนท 25 พ.ย. 2552.

90. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 18.6

91. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 18.1

92. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 7.13

93. Ibid.

94. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท7 (2).

95. บทสมภาษณคณอรนช (Orranoot), คณเรยบ (Riab), และคณวชย (Vichai) วนท 25 พ.ย. 2552.

96. รายงานการละเมดสทธเรองสทธชมชนดานทรพยากร: สทธดานการจดการทดน, ปา, พลงงาน, และอตสาหกรรม (Rights Violation Report of Community Rights on Resources: Rights in

Managing Land, Forest, Energy, and Industry) โดยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

97. บทสมภาษณชาวบาน คณตะวน ชาญชย (Tawon Chahnchai) ณ อ.คอนสาร จ.ชยภม วนท 27 พ.ย. 2552

98. บทสมภาษณทางโทรศพทกบคณตะวน ชาญชย (Tawon Chahnchai) วนท 5 ธ.ค. 2552.

99. เอกสารไดรบจากทางเครอขายปฏรปทดนประเทศไทย (Thailand Land Reform Network) และบทสมภาษณการยนยนรบรองกบคณอรนช องคกรเอกชนอสระ วนท 25 พ.ย. 2552.

100. บทสมภาษณชาวบาน คณตะวน ชาญชย (Tawon Chahnchai) วนท 27 พ.ย. 2552.

101. Lohmann, Larry. 1991.

102. บทสมภาษณชาวชมชน คณประคบ ทองพาน (Prakob Tongpan) ณ อ.คอนสาร จ.ชยภม วนท 25 พ.ย. 2552.

30

เสยงจากคนชายขอบ

103. Ibid.

104. การประชมชาวบาน วนท 26 พ.ย. 2552.

105. Lohmann, Larry. 1991.

106. บทสมภาษณชาวบาน คณตะวน ชาญชย (Tawon Chahnchai) วนท 27 พ.ย. 2552

107. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 6.1

108. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 18.22

109. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 18.6

110. บทสมภาษณคณอมร (Amawn) วนท 26 พ.ย. 2552 และการประชมชาวบาน วนท 24 พ.ย. 2552.

111. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 6.1 และบทสมภาษณคณเมตตา วนท 26 พ.ย. 2552.

112. บทสมภาษณคณตะวน (Tawan) วนท 27 พ.ย. 2552 และการประชมชาวบาน วนท 24 พ.ย. 2552.

113. บทสมภาษณทางโทรศพทกบคณตะวน (Tawan) วนท 5 ธ.ค. 2552 และคณประคบ วนท 25 พ.ย. 2552.

114. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 7.ก (2).

115. การประชมชาวบาน วนท 26 พ.ย. 2552 และบทสมภาษณชาวบาน คณแหลม แสงพงศ (Lam Saeng-pong) ณ อ.คอนสาร จ.ชยภม วนท 24 พ.ย. 2552.

116. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 15.1

117. รฐธรรมนญไทยพทธศกราช 2550 มาตราท 12.66

118. บทสมภาษณคณตะวน (Tawan) วนท 27 พ.ย. 2552 และการประชมชาวบานวนท 24 พ.ย. 2552.

119. บทสมภาษณคณประคบ วนท 25 พ.ย. 2552.

120. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 12.4

121. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 12.

122. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 12.12

123. การประชมชาวบาน วนท 26 พ.ย. 2552 และบทสมภาษณคณพานทอง (Phanthong) วนท 25 พ.ย. 2552.

124. การประชมชาวบาน วนท 26 พ.ย. 2552 และบทสมภาษณคณเมตตา (Metta) วนท 26 พ.ย. 2552.

125. เจาหนาทหวหนาสวนปาคอนสาร คณประกาศต ปารมา (Prakasit Parima) ลายลกษณการตอบสนองจาก องคการอตสาหกรรมปาไม เพอตอบโตคำารองของเครอขายปฏรปทดนแหง

ประเทศไทย (Land Reform Network of Thailand) ใหยกเลกเขตปาคอนสาร, องคการอตสาหกรรมปาไมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม วนท 6 ต.ค. 2552.

126. รฐธรรมนญไทยพทธศกราช 2550 มาตราท 85.

127. การประชมชาวบาน วนท 26 พ.ย. 2552.

128. Ibid.

129. การประชมชาวบาน วนท 24 และ 26 พ.ย. 2552.

130. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 12.6

131. รายงานการละเมดสทธเรองสทธชมชนดานทรพยากร: สทธดานการจดการทดน, ปา, พลงงาน, และอตสาหกรรม (Rights Violation Report of Community Rights on Resources:

Rights in Managing Land, Forest, Energy, and Industry) โดยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

132. Ibid.

133. บทสมภาษณคณประคบ วนท 25 พ.ย. 2552.

134. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 12.13

135. บทสมภาษณคณตะวน (Tawan) วนท 27 พ.ย. 2552.

136. บทสมภาษณคณแหลม (Laem) วนท 25 พ.ย. 2552 และคณพานทอง วนท 25 พ.ย. 2552.

137. การประชมชาวบาน วนท 24 พ.ย. 2552.

138. รฐธรรมนญไทยพทธศกราช 2550 มาตราท66

139. บทสมภาษณคณพานทอง วนท 25 พ.ย. 2552.

140. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 12.7

141. รายงานการละเมดสทธเรองสทธชมชนดานทรพยากร: สทธดานการจดการทดน, ปา, พลงงาน, และอตสาหกรรม (Rights Violation Report of Community Rights on Resources: Rights in

Managing Land, Forest, Energy, and Industry) โดยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

142. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท12

143. บทสมภาษณคณแหลม (Laem) วนท 25 พ.ย. 2552

144. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางแพง (พลเมอง)และการเมอง ขอท 17 (2).

145. รฐธรรมนญไทยพทธศกราช 2550 มาตราท 57.

146. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 7.15 (ก).

147. การประชมชาวบาน วนท 24 พ.ย. 2552.

148. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางแพง (พลเมอง) และการเมอง ขอท19 (2).

149. รฐธรรมนญไทยพทธศกราช 2550 มาตราท 57.

150. การประชมชาวบาน วนท 8 ธ.ค. 2552.

151. บทสมภาษณ องคการอตสาหกรรมปาไม วนท 3 ธ.ค. 2552.

152. การประชมชาวบาน วนท 8 ธ.ค. 2552.

153. รฐธรรมนญไทยพทธศกราช 2550 มาตราท 57

154. การประชมชาวบาน วนท 8 ธ.ค. 2552.

155. บทสมภาษณชาวบาน คณบวลย โธทดทาม (Bualai Tothatham) ณ ชมชนบอแกว อ.คอนสาร จ.ชยภม วนท 25 พ.ย. 2552.

156. ความคดเหนทวไปทรบรองโดยคณะกรรมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขอท 7.15 (ก).

157. กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางแพง (พลเมอง) และการเมอง ขอท 25 (ก).

158. รายงานการละเมดสทธเรองสทธชมชนดานทรพยากร: สทธดานการจดการทดน, ปา, พลงงาน, และอตสาหกรรม (Rights Violation Report of Community Rights on Resources: Rights in

Managing Land, Forest, Energy, and Industry) โดยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต

159. Ibid.

ชมชนบอแกว

31

160. บทสมภาษณคณราชนย ชนวถ ณ ชมชนบอแกว อ.คอนสาร จ.ชยภม วนท 24 พ.ย. 2552

161. บทสมภาษณคณบวลาและคณสมสา วนท 25 พ.ย. 2552.

162. บทสมภาษณคณบวลย วนท 25 พ.ย. 2552.

163. บทสมภาษณคณเมตตา (Metta) วนท 26 พ.ย. 2552.

164. บทสมภาษณคณอมร (Amawn) วนท 26 พ.ย. 2552.

165. บทสมภาษณคณบวลย (Bualai) วนท 25 พ.ย. 2552.

166. บทสมภาษณ องคการอตสาหกรรมปาไม วนท 3 ธ.ค. 2552 และการประชมชาวบาน วนท 8 ธ.ค. 2552

167. บทสมภาษณ องคการอตสาหกรรมปาไม วนท 3 ธ.ค. 2552

168. บทสมภาษณ องคการอตสาหกรรมปาไม วนท 3 ธ.ค. 2552 และการประชมชาวบาน วนท 8 ธ.ค. 2552

169. คำาแถลงนโยบายของคณะรฐมนตรตอรฐสภา ขอท 4.2.1.8, 29 ธนวาคม 2551

32

เสยงจากคนชายขอบ

ขบวนการขบเคลอนสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ขบวนการขบเคลอนสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมนนไดถอกำาเนดขนใน วนท 10 ธนวาคม 2549 ณ การชมนมองคกรระดบรากหญาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย กลมองคกรดงกลาวนเองทไดกอตง ศนยเสรภาพและมนษยชนแหงภาคตะวนออกเฉยงเหนอประเทศไทยขนมา (PHRC: Peace and Human Rights Center of Northeast Thailand) กลมดงกลาวอนประกอบดวยองคกรและเครอขายชมชนซงแตกตางกนอยางสนเชงนนตางบอกเปนเสยงเดยวกนวาสงทสามารถทำาใหความพยายามพวกเขาเหลานนรวมกนเปนหนงไดคอกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

ดวยความชวยเหลอจากโครงการเสรมประสทธภาพเกษตรกร สรนทร (Surin Farmers Support) และสหกรณเกษตรอนทรยกองทนขาว จำากด (Suirn Fund Rice) การจดทำารายงานนำารองซงดำาเนนการวจยและสำารวจเปนเวลาหนงอาทตยจงปรากฎเปนผลสำาเรจ ในเดอนพฤศจกายน ป พ.ศ. 2551ทผานมา นกศกษาภายใตโครงการซไอออขอนแกน ณ มหาวทยาลยขอนแกนไดเขาเยยมเยยนและเขาไปมสวนรวมในชมชนภาคตะวนออกเฉยงเหนอเพอใชเวลากบชาวบาน แบงปนเรองราวและประสบการณ ทำาบทสมภาษณ และเกบขอมลซงถอวามความสำาคญกบการจดทำารายงานดงกลาว ณ การประชมและการรางรายงาน ณ วนท 2 ธนวาคม 2551นน ผนำาชมชนจากพนทหาจากหกพนทอนเปนประเดนขอโตแยง ไดประกาศกอตงเครอขายสทธมนษยชนประจำาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย(Human Rights Net-work of the Northeast, Thailand)ขน หลงจากนนในป พ.ศ. 2552 มชมชนสามแหงดวยกนเขารวมเครอขายดงกลาว โครงการทงหมดไดดำาเนนการโดยมศนยกฎหมายเพอสงคมมหาวทยาลยขอนแกน(the Law Center for Society at Khon Kaen University)พรอมดวยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงประเทศไทย (the National Human Rights Commission of Thailand) เปนผอปถมภการดำาเนนงาน

เปาหมายของกระบวนการขบเคลอนสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม (ESCR Mobilization Project) มใชเพอการจดการดำาเนนการผลตรายงานเพยงอยางเดยวเทานน แตมเปาประสงคเพอเปนองคประกอบในกระบวนหรอกลยทธอนๆทใหญกวา อนมจดประสงคเพอเสาะหาความเปนไปไดในการใชกรอบการทำางานของกระบวนการนในการจดการและขบเคลอนองคกรระดบรากหญาอนๆเพอทจะสรางความตระหนกดานสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม อนเปนหนทางหนงในการพฒนากลยทธระดบทองถน ภมภาค ชาต และสากลตอไป อกทงเพอเปนหนทางในการกดดนรฐบาลทจะยอมกระทำาหนาทและกระทำาตามคำามนของตนใหสอดคลองกบสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

หากตองการขอมลเพมเตมเกยวกบวธการดำาเนนงานของขบวนการขบเคลอนทางสทธฯ, ขอมลทใชในการจดทำารายงาน, ขาวสารการดำาเนนงานเพอการรณรงคตางๆ หรอขอมลอนๆเพมเตม ทานสามารถเขาเยยมชมทางเวบไซตของศนยสนตภาพและสทธมนษยชน(Peace and Human Rights Center)ไดท http://www.geocities.com/phr.center/index.htm

ตดตอขบวนการขบเคลอนสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมไดทาง: escr.mp@gmail.comผรวมงานองคกรและเครอขายอนๆ: • กลมอนรกษและฟนฟลำาพะเนยง • เครอขายฟนฟประชาสรางสรรคและเครอขายสหชมชน • เครอขายผตดเชอเะอชไอว/เอดส ภาคอสาน (TNP+) • องคกรชาวบานชวตและชมชนลมนำามน (ชชช.) • คณะกรรมการเครอขายอนรกษปาทามแมนำามน (คอปม.) • โครงการเสรมประสทธภาพเกษตรกรสรนทรและกองทนขาวสรนทร • มลนธเพอการพฒนาทยงยน (ภาคอสาน) • กลมฅนรกษบานเกด • เครอขายองคกรอนรกษลมนำาเซน

สมาชกขบวนการขบเคลอนสทธฯผรเรมและรบผดชอบการดำาเนนการจดทำารายงาน ไดแก

แอน เวสต (Anne West), เอลซาเบธ แอชลแมน (Elizabeth Aeschlimann), เฮยล แคมปเบล (Hayley Campbell), ฮลแลร ฟอรด (Hilary Ford), จอน สปรงฟลด (Jon Springfield), แมทธว เลวน (Matthew Levin)

กองบรรณาธการโครงการ: แอนดร เนร (Andreu Neri), จอรแดน เทมเพลตน (Jordan Templeton), จอช โกหเลค (Josh Gohlike), เคท ยอส (Kate Yoss), เมยนา แฮนดเมคเกอร (Maina Handmaker), ไมลส เบเคอร (Miles Bak-er), เชยน ธอมส (Shayne Thomas)

ผประสานงานโครงการ: ไมเคล อากลาร (Micheal Aguilar), ซาราห เกรดส (Sarah Gerdes)ลาม/ผแปล: จอหนมารก เบลลาโด (John Mark Belardo), วภาว ยมสนสมบรณ (Wipawee Yimsinsomboon), วรางคนา ชนชมผแปลรายงานเปนภาษาไทย: นางสาวเจณสา เบลลาโด

ผปรกษาโครงการประจำาประเทศไทย: สนย ไชยโรศ (Sunee Chaiyaros) กรรมาธการคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตประเทศไทย (National Human Rights Commissioner of Thailand), ดร. เดวด สเตรคฝส (Dr. Daivid Streckfuss) ผอำานวยการโครงการซไอออ ขอนแกน และ เดชา เปรมฤดโรจน (Decha Premrudeelert) ทปรกษาอาวโสของคณะกรรมการการประสานงานองคกรเอกชนอสระดานงานพฒนาเขตชนบท ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย (NGO Coordinating Committee on Rural Development, Northeast, Thail-and)

ทปรกษาโครงการ (ระหวางประเทศ): ดร. ศรรกษ พลพฒน (Srirak Plipat) ผอำานวยการขบวนการขบเคลอนสากล (International Mobiliza-

tion Team) และเลขาธการระหวางประเทศประจำาองคกรระหวางประเทศแอมเนสต (Amnesty Inernational)

“บทนำา” เชยนโดย Eimon Htum

ภาพปก: บรรณ มณพจ

ภาพปก ปาน เปลงคอนสาร โดย ฮลลาร ฟอรด