1. bÖlÜm - dt-audit.com. bÖlÜm denetİmİn... · muhasebe ilkelerinin muhasebe bilgi sisteminin...

1. BÖLÜM

DENETİMİN ÇERÇEVESİ

Prof. Dr. Nuran CÖMERT

Prof. Dr. Seval Kardeş SELİMOĞLU

Prof. Dr. Şaban UZAY

Doç. Dr. Süleyman UYAR

1 © Her hakkı Sakarya Üniversitesi Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezine aittir. Yazılı izin olmadan kaynak olarak dahi gösterilip kullanılamaz. Bunu yapanlar hakkında yasal işlem başlatılır.

I. BÖLÜM: DENETİMİN ÇERÇEVESİ

Küreselleşme bağlamında gelişen sermaye piyasaları, yabancı yatırımcı hareketleri

sonucunda işletmelere ait finansal tablo bilgilerinin karşılaştırılabilir, anlaşılabilir ve şeffaf

olması ihtiyacı kaçınılmaz bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.

Finansal tabloların karşılaştırılabilirliği, anlaşılabilirliği ve şeffalığı ise bu bilgileri

üretirken kullanılan ortak bir muhasebe ve denetim dilinin kullanılmasıyla mümkün olabilir.

Bu ortak dil ise uluslararası muhasebe ve denetim standartlarının uygulama ile

bütünleştirilmesiyle sağlanabilir.

Uluslararası muhasebe standartlarına göre üretilen finansal tablolar mutlaka

denetlenmelidir. Denetimden geçmemiş finansal tabloların bilgi kullanıcıları açısından yeterli

güvenilirliği sağlanmamış demektir. Denetim finansal tablo bilgilerinin doğruluğunun ve

güvenilirliğinin arttırılmasında bir zorunluluktur.

Bu başlık altında denetime neden ihtiyaç duyulmaktadır?, denetimin tanımı, denetim

türleri , denetimi yönlendiren UDS’lerin genel içeriği , denetçi ve etik kavramları ele alınarak

genel bir giriş yapılacaktır.

1. Denetime Olan ihtiyaç ve Denetim Kavramı

Son yıllarda ekonomik faaliyetler artması sonucu işlemlerin daha karmaşık hale gelmesi,

verilerin çokluğu ve bilgi sağlayanların yanlı tutumları nedeniyle işletmelerin sunduğu

bilgilerin güvenilirliği daha fazla sorgulanmakta ve bilgi kullanıcılarının güvenilir bilgiye

olan ihtiyaçları artmaktadır.

İş dünyasında, bilgi kullanıcılarının istedikleri bilgiye ilk elden ulaşmaları neredeyse

imkânsızdır. Bilgi başka kişilerden elde edildiğinde ise, kasıtlı ya da kasıtsız olarak yanlış

beyan edilme olasılığı yükselir. Bilgiyi talep eden ile bilgiyi sunan arasında çıkar çatışması

söz konusu olduğunda, sunulan bilginin yanıltıcı olma riski vardır.

Bilgi riski, işletme ile ilgili olarak alınacak kararlarda yanlışlık yapma olasılığını yansıtır.

Bilgi riskinin nedenleri

Bilgiden Uzakta Olma

Bilgi sağlayıcısının Yanlı Olması

Büyük Hacimli Veri

Karmaşık Muhasebe İşlemleri

Denetim bilgi riski üzerinde anlamlı bir etkiye sahiptir. Bilgiyi talep edenin söz konusu

riske karşı yapabileceği üç şey vardır:


1. İstediği bilgiyi kendi başına elde edip kontrol etmek,

2. Karşı tarafa güvenerek riske girmek ya da en yaygın yol olarak,

3. Bağımsız denetim görüşüne başvurmaktır.

Bilgi kullanıcıları denetçinin görüşlerine güvenen ve işletme yönetimi tarafından açıklanan

bilgileri kararlarında kullanan kişilerdir.

İşletme İçi Bilgi Kullanıcıları İşletme Dışı Bilgi Kullanıcıları

İŞLETME ORTAKLARI

YÖNETİCİLER

ÇALIŞANLAR

YATIRIMCILAR

KREDİ VERENLER

DEVLET

TOPLUM

İşletme İçi ve İşletme Dışı Bilgi Kullanıcıları

Bilgi kullanıcıları bağımsız ve belirlenen standartlara uygunluk derecesi

değerlendirilmiş olarak bilgiye ulaşmak istedikleri için bağımsız denetime ihtiyaç duyarlar.

Ayrıca, çeşitli yasal düzenlemeler çerçevesinde bazı işletmelerin finansal tablolarının

hazırlanması ve bağımsız denetime tabi olarak kamuya açıklanması zorunludur.


İşletmelerin temel hedefi ellerindeki kıt kaynaklarla servetlerini artırmak,

yatırımcıların temel hedefi ise paralarını en karlı alanlara yatırmaktır. İşletmelerin ve

yatırımcıların yatırım kararlarını finansal bilgilere dayanarak belirlemeleri, hedeflerine

ulaşmaları açısından büyük önem taşır. Ayrıca işletme yönetimi, faaliyetlerinin başarı

düzeyini ölçmek için de finansal bilgileri bir araç olarak kullanır. Yatırımcılar ile diğer çıkar

grupları ise, işletme aktiflerinin ne şekilde kullanıldığını, bunların verimli alanlara yatırılıp

yatırılmadığını yine bu bilgilere dayanarak değerlendirir. Ancak bilgi kullanıcılarının verdiği

ekonomik kararların doğru, güvenilir ve tutarlı olabilmesi için, kararların dayanağını

oluşturan finansal bilgilerin doğru ve güvenilir olması gerekir. İşletme dışındaki bilgi

kullanıcıları, işletme yönetimi tarafından düzenlenen finansal tabloları güvenilir bulmayabilir.

Bu nedenle karar almak için analize tabi tutulmadan önce finansal tabloların doğruluk ve

güvenilirliğinin araştırılması gerekir.

Ancak işletme dışındaki kullanıcıların bu araştırmayı yapacak ne deneyim ve bilgileri, ne de

olanak ve yetkileri vardır. Dolayısıyla, finansal tabloların doğruluk ve güvenilirliğini

sağlamak için, bu konuda deneyim ve yetki sahibi olan üçüncü bir kişiye gereksinim duyulur.

Bu kişi de bağımsız muhasebe uzmanı olup, diğer görevlerinin yanında denetim faaliyetinde

de bulunduğundan “denetçi” sıfatını alır. İşletme dışından uzman biri tarafından yapılması

denetime “BAĞIMSIZ DENETİM” denmesine neden olur. Bu durumda denetçiye de

“BAĞIMSIZ DENETÇİ” adı verilir.

Muhasebe, dönem başındaki varlıklarda, yabancı ve öz kaynaklarda dönem içinde

meydana gelen münferit değişmeleri kaydeden ve dönem başına göre dönem sonunda onlarda

meydana gelen net nihai değişmeleri finansal tablolar şeklinde raporlayan bir bilgi sistemidir.

Muhasebe bilgi sistemi Girdi-İşlem-Çıktı aşamalarından oluşur. Bilginin doğru ve güvenilir

olarak üretilip raporlanabilmesi için, başta genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri olmak

üzere, yönetimce belirlenmiş politika ve kuralların uygulanmasını gerektiren iç kontrol

sisteminin işletmede kurulmuş olması gerekir. Muhasebe ilkelerinin muhasebe bilgi

sisteminin bütün aşamalarında uygulanması önemli, ilgili, tarafsız, karşılaştırılabilir, zamanlı

ve eksiksiz bilgi üretilip finansal tablolar şeklinde raporlanmasına olanak verir. Bu bakımdan

finansal tabloların doğruluk ve güvenilirliğini sağlama görevi işletme yönetiminin

sorumluluğudur.


Denetim, muhasebe bilgi sisteminin çıktısı olan finansal tablolarla ilgilidir. Ancak bu

tabloların doğru ve güvenilir olup olmadığını anlamak ve ulaşılan sonucu görüş olarak

açıklamak için muhasebe bilgi sisteminin tüm aşamalarında işletmece muhasebe ilkelerine

uyulup uyulmadığının araştırılması esastır. Bu araştırmada kalemlerin nasıl inceleneceği

belirlenirken doğal olarak genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri göz önünde bulundurulur.

Araştırmada kalemlerin ne miktarda inceleneceği ise, işletmenin iç kontrol sisteminin ilgili

kalem bakımından zayıf veya kuvvetli oluşuna göre kararlaştırılır.

Görüldüğü gibi muhasebenin ürünü olan finansal tablolar denetimin konusunu, bu

tabloların doğruluk ve güvenilirliğini sağlamaya yarayan muhasebe ilkeleri de denetimin

ölçütünü oluşturmaktadır.


Bağımsız denetimin faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir;

1) Yönetime doğru bilgi akışı sağlar.

2) Yönetime mali tablolarla ilgili olarak tahmin ve analiz yapmasında, geleceğe ait

sağlıklı kararlar almasında yardımcı olur.

3) Finansal tabloların gerçeği yansıtıp yansıtmadığını gösterir.

4) İşletme yönetimi ve çalışanlarının hile yapmasının önlenmesine yardımcı olur.

5) Bağımsız denetimden geçmiş mali tablolar ile işletmenin düşük maliyetli finansman

bulması kolaylaşır.

6) Bağımsız dış denetimden geçen bir şirkette tüm ortakların haklan daha iyi korunmuş

olur.

Denetim kavramı Kontrol, Teftiş ve Revizyon gibi çeşitli kavramlar ile karıştırılmaktadır.

Denetim kavramını tanımlamadan önce bu kavram karışıklığına yol açan kavramları

tanımlayalım.

“Kontrol, denetimin başlangıcı veya denetimden önce gelen faaliyettir. Amaçlara

ulaşmak için alınan önlemler bir kontrol faaliyetidir”. Denetimin başlangıcı ve denetimden

önce gelen faaliyettir. Herhangi bir şeyin istenilen şekilde sonuçlanması için veya belli bir

hedefe ulaşmak için bazı önlemler alınır.

“Teftiş, Bir şeyin aslını, doğrusunu veya işlerin iyi yürütülüp yürütülmediğini

anlamak için yapılan incelemedir”. Daha özel bir araştırmadır. Teftiş bir şeyin aslını,

doğrusunu veya işlerin iyi yürütülüp yürütülmediğini anlamak için yapılan inceleme olarak


tanımlanabilir. Denetim bir şeyin geneli için uygulanırken teftiş bu genel içinde özel

durumlara uygulanır. Buna uygunluk denetimi de denir. Herhangi bir alanda uygulanması

gereken standart veya norm belirlenmiştir. Teftiş buna uyulup uyulmadığının belirlenmesi

için yapılır.

“Revizyon, Gözden geçirmek, tekrar incelemektir. Daha çok finansal olayların ve

vergi hesaplarının (belge vs.) incelenmesidir”. Gözden geçirmek, tekrar incelemek anlamına

gelir. Revizyon daha çok finansal olayların incelenmesi ve denetlenmesi için

kullanılmaktadır.

Çoğu kez muhasebe kayıtları tamamlandıktan sonra hesapların vergi yasalarına veya

uygulanan diğer muhasebe sistemine uygunluğunun bir kez daha incelenmesi anlamına gelir.

Kontrol, teftiş ve revizyon kavramları denetim işi ile örtüşmeyen tam olarak denetim

olgusunu tanımlamayan kavramlardır. Bu nedenle bu kavramların denetim olgusunu

tanımlamada kullanılmaları doğru olmaz.

O halde bağımsız denetim şu şekilde tanımlanabilir;1

“BAĞIMSIZ DENETİM,” Finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin, finansal raporlama

standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve

uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, denetim standartlarında

öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler

üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanması sürecidir.”

Bu tanımı detaylandıracak olursak, denetim uzman ve bağımsız bir kişi tarafından

yapılır. Bir denetimi yapabilmek için, doğruluğu kanıtlanabilir biçimde bilgi olmalı ve bu

bilginin denetçi tarafından değerlenebilmesi için UDS’ler gibi bazı ölçütler bulunmalıdır.

Kanıt, denetlenen bilginin önceden belirlenmiş ölçütlere olan uygunluk derecesini

belirlemede denetçi tarafından kullanılan her türlü bilgidir. Denetçi kanıt toplama,

değerlendirme ve bir sonuca erişmede yeterli uzmanlığa sahip olmalıdır. Denetçi yetkinliğin

yanında yanlı olmayacak bir biçimde bağımsızlığını korumalıdır.

Denetim sürecinin son aşaması denetim raporunun hazırlanmasıdır ki bu aşamada

denetçi finansal tablo kullanıcıları ile bir iletişim kurmaktadır.

Bu tanımda dikkat çekilmesi gereken üç önemli unsur vardır. Bunlardan birincisi

bağımsız denetimin önceden belirlenmiş ölçütlere dayanmasıdır. Bu ölçütler denetçinin

bilgileri değerlendireceği Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlke ve Kavramları (GKGMİ) ile 1 Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından hazırlanan "Bağımsız Denetim Yönetmeliği" 26 Aralık 2012 tarihli ve 28509 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.


Türkiye Muhasebe Standartları (TMS/TFRS)’lerdir. İşletmeler ekonomik faaliyetlerini

sürdürdükleri farklı çevrelere ya da yönetim amaçlarına göre finansal tablo ve diğer bilgilerini

hazırlarlar. Denetimde kullanılacak Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları (GKGDS)

denetimin amacına göre değişmektedir. Bağımsız denetim işletmelerin tabi oldukları vergi

mevzuatlarını, sermaye piyasalarını ve çeşitli otoritelerce belirlenmiş olan standartları dikkate

alır ve çalışma kapsamını belirler. İkinci önemli unsur bağımsızlık ilkesidir. Yapılan

denetimin değeri, denetim raporunu kullanan kişilerin denetçinin bağımsızlığına olan

güvenlerine bağlıdır. Birçok farklı finansal tablo okuyucusunun bağımsız denetçi raporu

istemesinin nedeni tarafsız ve güvenilir bir bakış açısına duydukları ihtiyaçtır. Denetçi gerek

kanıt toplarken ve gerekse topladığı kanıtları değerlendirirken önyargıdan uzak, tarafsız ve

uzman bir kişi gibi hareket etmelidir.

Tanımda geçen diğer önemli bir unsur ise, denetim standartlarına uyumdur.

Küreselleşen iş ve sermaye piyasaları tüm dünyada ortak kullanılan ve tam benzerlik gösteren

denetim standartlarını geliştirme konusunda güçlü bir eğilim içindedirler. Bu çerçevede

denetçi çeşitli otoriteler tarafından yayınlanmış olan denetim ilkeleri ve standartlarına uymak

zorundadır.

Tanımda sözü edilen finansal bilgiler, işletmenin finansal tablolarında yer alan para

birimi ile ifade edilen veya edilmeyen bilgilerden oluşur. Denetimin tamamlanmasından sonra

bir görüşün açıklanabilmesi için bu tabloların işletme yönetimince denetim bitmeden önce

hazırlanmış olması gerekir.

Bağımsız Denetim Bir Süreçtir.

Bağımsız denetimi tek bir işlem veya faaliyet olmayıp, birbirini izleyen

aşamalardan oluşan bir süreçtir. Denetim süreci aşağıda gösterilen birbirine takip edene

aşamalardan oluşmaktadır.

Denetçi Muhasebe belge

ve kayıtlarını inceler

Finansal Tablolar

Genel Kabul Görmüş

Muhasebe İlkeleri

Denetim Raporu Kamu

Bağımsız, Uzman kişi

Kanıt Toplama ve Değerleme

Denetlenebilir Bilgi

Uygunluk Araştırır

Standart


Finansal tablolar onun üretildiği muhasebe sistemi ve süreciyle birlikte incelemeye

alınır. Bu da, denetim çalışmalarına işletmenin finansal tablolarını hazırlamasından önce, yani

yıl içinde başlanılacağı anlamına gelmektedir.

Bu nedenle denetim; belgelerin ve kayıtların incelenmesi, gözlemlerde bulunma,

yoklama ve üçüncü kişilerin bilgisine başvurma şeklinde gelişir. Böylece işletme içinden ve

dışından finansal tabloların doğruluğu ve güvenilirliğine ilişkin kanıtlar toplanır.

Toplanan kanıtlar, işletmece hazırlanmış olan finansal tabloların ekonomik kararlarda etkin

olarak kullanılabilecek nitelikte olup olmadığı ile işletmenin incelemeye alınan dönemdeki

gerçek finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını yansıtıp yansıtmadığı yönünden

değerlendirilir. Diğer bir ifadeyle, söz konusu finansal tablolar denetlenen işletme

yönetiminin beyanıdır ve bu çerçevede irdelenir.

Kanıtların değerlendirilmesi sonucunda finansal tabloların genel kabul görmüş

muhasebe ilkelerine uygunluk derecesi hakkında bir görüşe ulaşılır ve bu görüş bir denetim

raporuyla açıklanır. Denetim raporunun yanı sıra denetlenmiş finansal tablolar da ekte yer

alır.

Denetimin bütün aşamalarındaki çalışmaların planlı, akılcı ve örneklemeye dayalı

olarak yapılması, onun sistematik olma özelliğini gösterir. Denetimin aynı anda iki tarafa

birden (işletme ve bilgi kullanıcıları) hizmet etmesi, denetim sürecinin tarafsız ve objektif bir

şekilde yapılıp sonuçlandırılmasını gerektirir. Bir denetimi yapabilmek için, bilginin

doğruluğu, kanıtlanabilir olması ve bu bilginin denetçi tarafından değerlendirilebilmesi için

bazı ölçütler bulunması gerekir. Ayrıca denetçi kanıt toplama, değerlendirme ve bir sonuca

erişmede yeterli yetkinliğe sahip olmalıdır. Denetçi mesleki yeterliliğinin yanında tarafsız bir

biçimde bağımsızlığını da korumaya özen göstermelidir.

2.Denetim Türleri, Tasdik ve Güvence İşleri

Denetim faaliyetini çeşitli ölçütlere göre sınıflandırmak mümkündür. Günümüzde en

sık rastlanan sınıflandırma ise “amaçlara göre denetim” ve “gerçekleştirenlere göre denetim”

şeklindedir. Amaçlarına göre denetim faaliyetleri, daha ziyade, finansal tabloların denetimi,

uygunluk denetimi ve faaliyet denetimi şeklinde sınıflandırılmaktadır. Denetim faaliyetini

gerçekleştirenlerin, bağlı bulundukları yapıya göre denetim faaliyeti sınıflandırıldığında, dış

denetim (bağımsız denetim), iç denetim ve kamu denetimi şeklinde bir yapı karşımıza

çıkmaktadır.


Denetim çalışmanın kapsamına göre üç başlıkta incelenmektedir:

1. Uygunluk denetimi veya kamu denetimi

2. Faaliyet denetimi veya iç denetim

3. Finansal tabloların denetimi veya bağımsız denetim

Uygunluk denetimi(Kamu Denetimi)

“Uygunluk denetimi işletmelerin faaliyetlerinin ya da işlemlerinin belirli yöntem ve

kurallara, ilgili mevzuata uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılır. Uygunluk

denetiminde bir otoritenin belirlediği kurallara uyulup uyulmadığı denetlenir”.

Söz konusu otorite, kamu kurumları olabileceği gibi, işletme üst yönetimi de olabilir.

Bir işletmenin mali işlemlerinin ve faaliyetlerinin, işletme yönetimi, yasama organı ya da

diğer yetkili kişi ve kuruluşlarca belirlenmiş yöntemlere, kurallara ve mevzuata uygun olup

olmadığını belirlemek amacıyla yapılan denetimdir.

Uygunluk denetimi özellikle vergisel düzenlemelerde işletmelerin uymak zorunda

oldukları belge düzenine ya da diğer usule ilişkin düzenlemelerin yer aldığı Vergi Usul

Kanunu hükümlerine uyulup uyulmadığına ilişkin denetimdir. Bunun yanında iç işlem olarak

işletme yönetimi tarafından uyulması zorunlu kılınan usul kurallarına uyulup uyulmadığına

ilişkin denetim şekli de budur. Örneğin, işletme yönetimi tarafından hammaddelerin

stoklardan çıkarılıp, üretime sevk edilirken düzenlenmesi zorunlu tutulan ambar çıkış belgesi

düzenlenip düzenlenmediği bu belgelerden hareketle üretime sevk edilen hammadde miktarı

doğru tespit edilebiliyor mu gibi hususlar bu denetim şekline örnek olarak verilebilir.

Ayrıca kamu kurum ve kuruluşlarının mali işlemlerinin ilgili mevzuata uygun olup

olmadığının Sayıştay tarafından araştırılması, yine kamu ya da özel kişilere ait olsun olmasın

işletmede çalışanların ücret durumunu gösteren bordronun doğru düzenlenip

düzenlenmediğine ilişkin olarak SSK Müfettişleri ya da İş Müfettişleri tarafında yapılan

denetim de uygunluk denetimidir.

İç Denetim (Faaliyet Denetimi)

“İç denetimin amacı ise işletmelerin faaliyetlerinin verimliliğini ve etkinliğini

değerlendirmektir”. Tanımında geçen, etkenlik, amaca ulaşma, etkinlik (verimlilik) ise,

amaca ulaşırken kaynakları verimli kullanma anlamındadır. Örnek olarak; her hangi bir

aksaklık olmaksızın üretimin gerçekleşmesi etkenlik iken, mamullerin minimum maliyetle

üretilmesi ise etkinlik olarak nitelendirilmektedir. İç denetimin gelişmesinde, yönetim

anlayışında ve iç denetim mesleğinde yaşanan değişmelerin önemli katkısı olmuştur.


İç denetim de uygunluk denetiminde olduğu gibi yönetimce belirlenmiş kurallara

uyulup uyulmadığını araştırır. Uygunluk denetiminden temel farkı ise sadece parasal

düzenlemeleri değil, parasal olmayan olayları da denetlemesidir.

İç denetimin temel amacı, işletme varlıklarının her türlü zarara karşı korunup

korunmadığını, faaliyetlerin saptanmış politikalara uyum içinde yürütülüp yürütülmediğini, iç

kontrol sistemlerinin etkinliğini ve verimliliğini araştırmaktır.

Finansal tabloların denetimi(Bağımsız Denetim)

“Finansal tabloların denetimi bir işletmeye ilişkin finansal tabloların belirli muhasebe

standartlarına uygun olarak düzenlenip düzenlenmediği konusunda bir görüşe ulaşmak

amacıyla finansal tabloların denetimini kapsar”.

Bir işletmenin mali tabloları olan bilanço, gelir tablosu, kar dağıtım tablosu gibi belgelerin

önceden belirlenmiş ölçütlere uygun olarak düzenlenip düzenlenmediği, bu tablolarda yer alan

bilgilerin doğru olup olmadığı, muhasebe ile ilgili bilgileri içeren belgelerin defterlere doğru

yansıtılıp yansıtılmadığı, defterlerdeki bilgilerin mali tablolara doğru intikal ettirilip

ettirilmediği gibi hususlardaki denetimdir. Geleneksel anlamda denetim denilince ilk akla

gelen denetim türüdür.

Yeni TTK ’da bağımsız denetimin türleri yılsonu bağımsız denetimi ve özel denetim

şeklinde yapılandırılmıştır. Yılsonu bağımsız denetimi, işletmelerin yılsonu finansal

tablolarının UDS’na uygun bir şekilde denetlenmesidir. Özel denetim ise, eğer denetçiler

bağlı şirketin, hâkim şirketle veya diğer bağlı bir şirketle ilişkilerinde hilenin veya dolanın

varlığını belirtir şekilde görüş bildirmişse, bağlı şirketin her pay sahibi, bu konunun açıklığa

kavuşturulması amacıyla, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden

özel denetçi atanmasını isteyebilecektir ki bu bağlamda yapılacak denetime özel denetim

denilmektedir.


Bağımsız denetime tabi olacak şirketler Bağımsız denetime tabi olacak finansal tablolar;

1.Anonim şirketler

2.Limited şirketler

3.Sermayesi paylara bölünmüş komandit

şirketler

(Bu şirketlerden aşağıdaki BKK ile belirlenen ölçütlerdekiler bağımsız denetim kapsamındadır.)

1.Finansal durum tablosu ( bilanço )

2.Kapsamlı gelir tablosu

3.Nakit akış tablosu

4.Özkaynak değişim tablosu

5.Dipnotlar

23.01.2013 tarihli Resmi Gazete ‘de ise, 2012/4213 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

yayımlandı. Böylelikle, hangi şirketlerin bağımsız denetime tabi olacakları belirlenmiş oldu.

Kararda, hangi firmaların bağımsız denetime tabi olduğu tek tek sayılmış ve belirleme

yapılmıştır.

1-A- Tek başına veya bağlı ortaklıkları ve iştirakleriyle birlikte aşağıdaki üç ölçütten ikisini

sağlayan şirketler bağımsız denetime tabi olacaklardır.

a) Aktif toplamı 150.000.000.-TL ve üstü Türk Lirası,

b) Yıllık net satış hasılatı 200.000.000.-TL ve üstü Türk Lirası,

c) Çalışan sayısı 500 ve üstü.

1-B- Ekli (I) sayılı listede sayılı şirketlerde bağımsız denetime tabi olacaklardır. Bu şirketler;

a) Yatırım kuruluşları, Kollektif yatırım kuruluşları, Portföy yönetim şirketleri, İpotek

finansmanı kuruluşları, Varlık kiralama şirketleri, Merkezi takas kuruluşları, Merkezi saklama

kuruluşları, Veri depolama kuruluşları, Derecelendirme kuruluşları, Değerleme kuruluşları,

Sermaye piyasası araçları bir borsada ve/veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören

anonim şirketler.

b) Bankacılık Kanunu uyarınca Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun düzenleme

ve denetimine tabi şirketlerden; Bankalar, Derecelendirme kuruluşları, Finansal holding

şirketleri, Finansal kiralama şirketleri, Factoring şirketleri, Finansman şirketleri, Varlık

yönetim şirketleri, Finansal holding şirketleri üzerinde 5411 sayılı Kanunda tanımlandığı

şekliyle nitelikli paya sahip şirketler.

c) Sigortacılık Kanunu ile Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu

kapsamında faaliyet göstermekte olan sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri.

d) İstanbul Altın Borsasında üye olarak faaliyet göstermesine izin verilen yetkili müesseseler,

kıymetli madenler aracı kurumları, kıymetli maden üretimi veya ticareti ile iştigal eden

anonim şirketler.


e) Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu hükümleri uyarınca anonim şirket halinde

kurulan tarım ürünleri lisanslı depo şirketleri ile Umumi Mağazalar Kanunu hükümleri

uyarınca anonim şirket şeklinde kurulan şirketler.

f) Ulusal karasal, uydu ve kablolu televizyon sahibi medya hizmet sağlayıcı şirketler.

2- Ekli (II) sayılı liste kapsamında yer alan şirketler, tek başına veya bağlı ortaklıkları ve

iştirakleriyle birlikte listede belirtilen sınırlamalar dikkate alınarak, 6102 sayılı Yeni TTK ile

660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümleri çerçevesinde bağımsız denetime tabidir.

Burada da (I) sayılı listedeki üç ölçütten ikisinin sağlanması şartı aynı şekilde aranmaktadır.

Ek (II) sayılı listede sayılan firmalar ise, aktif büyüklükleri, yıllık net satış hasılatları ve

çalışan sayıları dikkate alınarak belirlenmiştir. Bu firmalar Kararın (II) sayılı listesinde

ayrıntılı olarak belirlenmiş olup, burada tekrar edilmeyecektir.

3- a) Ekli (I) sayılı liste yer alan ve yukarıda sayılanlar hariç olmak üzere Özelleştirme

Uygulamaları Hakkında Kanuna tabi kuruluşlar ile,

b) Ekli (II) sayılı listenin yedinci sırası kapsamına giren kuruluşlar (Kamu iktisadi

teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile sermayesinin en az %50'si belediyelere ait olan

şirketlerden belirlenen ölçütlerden en az ikisini sağlayanlar) hariç olmak üzere sermayesinin

en az %50 ve daha fazlası Devlete, il özel idarelerine, kanunla kurulmuş vakıflara ve diğer

kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan şirketler bu Kararın kapsamı dışında olduğundan, bu

madde haricinde kalan şirketler.

Tasdik ve güvence ise denetimden ayrı ama birlikte sunulabilen hizmetlerdir. Tasdik,

YMM’ler, gerçek ve tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin mali tablolarının

ve beyannamelerinin mevzuat hükümleri, muhasebe prensipleri ile muhasebe standartlarına

uygunluğunu ve hesapların denetim standartlarına göre incelendiğini tasdik ederler. İki türü

vardır:

• Tam tasdik hizmeti;

• Kısmi tasdik hizmetleri

Güvence hizmetlerini ve kapsamlarını UDS’ler 2400, 4400 ve 4410 nolu standartlarda

görmekteyiz. Bunlardan ilki İnceleme (Sınırlı Denetim) Uluslararası İnceleme İşleri Standardı

2400 uyarınca finansal tablolarınızın incelemesine ilişkin hizmet sunmaktadır. Yapılan

inceleme çalışmaları finansal raporlama sürecinden sorumlu kişilerden olmak üzere bilgi

toplanmasını, analitik inceleme ve diğer inceleme tekniklerinin uygulanmasını içermektedir.


İnceleme, bağımsız denetimden farklı olarak, incelemeye tabi finansal tabloların önemli

yanlışlık içermediği konusunda makul güvence sağlamak üzere tasarlanmaz. Bu nedenle

genellikle muhasebe kayıtlarının test edilmesini içermez ve bağımsız denetim ile

karşılaştırmalı olarak dar kapsamda yapılan bir çalışmadır. İncelemenin amacı incelemeye

tabi tutulan mali tabloların ilgili finansal raporlama standartlarına tüm önemli yönleriyle

uygun hazırlanmadığı konusunda herhangi bir hususun tespit edilip edilmediğidir.

İnceleme çalışmasının amacı nedeniyle mali tablolar ile ilgili bir bağımsız denetim çalışması

yapılmadığından dolayı inceleme raporunda mali tablo okuyucusuna makul güvence

verilmemektedir.

Diğer bir güvence hizmeti ise Mutabık Kalınan Prosedür Bazında Yapılan İnceleme ise

"Finansal Bilgilere İlişkin Mutabık Kalınan Prosedürlerin Uygulanması İşleri 4400” uyarınca

inceleme hizmetleri sunmaktadır. Bu incelemenin amacı, üzerinde mutabık kalınan

prosedürler çerçevesinde mesleki çalışmanın yapılması ve bu çalışma sonucunda bulguların

yer aldığı ayrıntılı bir rapor çıkarılmasıdır.

Denetçinin raporunda sadece bulgulara yer verilirken, herhangi bir güvence verilmemektedir.

Bunun yerine raporun kullanıcıları rapordaki prosedürleri ve bulguları değerlendirerek

sonuçlarını kendileri çıkarmaktadır. Çıkarılan rapor sadece prosedürler üzerinde mutabık

kalan taraflara raporlanmakta, prosedürlerin içerik ve amacını bilmeyen ve bu nedenle

bulguları yanlış yorumlayabilecek üçüncü taraflara raporlanması kısıtlanmaktadır.

Diğer bir güvence hizmeti ise Mali Tabloların Derlenmesidir ki Derleme çalışması

Uluslararası İlişkili Hizmetler Standartları'ndan 4410 numaralı "Mali Tabloların

Derlenmesine İlişkin Standart”a göre yapılmaktadır. Derleme çalışmasının amacı, bir

muhasebecinin derleme sürecinde mali tablo bilgilerini toplama, sınıflandırma ve özetleme

çalışmalarını denetçi uzmanlığı yerine muhasebe uzmanlığını kullanarak yapmasıdır.

Derleme çalışmasının amacı nedeniyle mali tablolar ile ilgili bir bağımsız denetim veya

inceleme çalışması yapılmadığından dolayı, derleme raporunda herhangi bir görüş

bildirilmemektedir.


3.Denetçi ve Etik

“Denetçi: Mesleki bilgi ve deneyime sahip, bağımsız davranabilen ve yüksek ahlaki

özelliklere sahip denetim faaliyetini yürüten kişiye denir.”

Denetçiler bağlı bulundukları birim ya da niteliklerine göre üç gruba ayrılmaktadır.

1. Kamu Denetçileri

2. İç Denetçiler

3. Bağımsız Denetçiler

Uygunluk denetimi daha çok kamu denetçileri ve iç denetçiler tarafından

gerçekleştirilir. Kamu denetçileri, çeşitli kamu kurumlarının denetim (teftiş) biriminde görev

yapan, devlet adına denetim yapan ve denetim raporunu bağlı olduğu kamu birimine sunan

denetçilerdir. (Sayıştay Denetçisi, Maliye Müfettişi gibi.)

İç denetçiler ise, bağlı bulunduğu örgütün organizasyon şemasında yer alan, doğrudan

yönetim kuruluna veya genel müdüre bağlı olarak faaliyet gösteren denetçilerdir. Günümüzde

iç denetçilerin zamanlarının önemli bir kısmını faaliyet denetimi almaktadır. Çünkü günümüz

iş ortamında geçerli olan yoğun rekabet koşulları, işletmeleri daha verimli çalışmaya

zorlamaktadır.

Günümüzde büyük ölçekli bağımsız denetim firmaları, her üç denetim hizmetini de

verebilmekle birlikte, bağımsız denetçilerin asıl faaliyet alanı finansal tabloların denetimidir.

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından hazırlanan

"Bağımsız Denetim Yönetmeliğinde “Bağımsız denetçi: Bağımsız denetim yapmak üzere,

1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali

Müşavirlik Kanununa göre yeminli mali müşavirlik ya da serbest muhasebeci mali müşavirlik

ruhsatını almış meslek mensupları arasından Kurum tarafından yetkilendirilen

kişileridir”2şeklinde tanımlanmaktadır.

Müşterilerine profesyonel denetim hizmeti veren ve tek başına ya da bir denetim

şirketi bünyesinde çalışan uzman kişilerdir. Bağımsız denetçiler çeşitli kişi veya kuruluşların

talebi üzerine ve ücreti mukabilinde ve bağımsız olarak denetim faaliyetini yaparlar. Bağımsız

denetçiden denetim talebinde bulunan kişi veya kuruluşlar ise, genellikle işletmeye kredi

vermek isteyen yatırım kuruluşları, işletme ile ortaklık kurmak isteyen kişi ya da kuruluşlar

2 Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından hazırlanan "Bağımsız Denetim Yönetmeliği" 26 Aralık 2012 tarihli ve 28509 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.


olabileceği gibi, işletme sahip ya da yöneticileri de işletmenin faaliyetlerinin bağımsız

denetime tabi olmasını isteyebilirler.

Bağımsız denetçi olabilmek için meslekle ilgili sınavı kazanıp, yetki ve çalışma

belgesini de almış olmak gerekmektedir. Bu yetki ve çalışma belgesi ya da bağımsız denetçi

olabilmek için yapılan sınavlar ve diğer şartlar, bağımsız denetçinin faaliyet göstereceği alana

göre farklıdır.

KGK yayınlamış olduğu bağımsız denetim yönetmeliğinin 14. “Denetçinin

Yetkilendirilmesi” ve 15. “Uygulamalı mesleki eğitim” Maddelerinde denetçi olarak

yetkilendirilebilmenin şartları açık ve net olarak belirtilmiştir. Söz konusu yönetmelik

UDS’ler ile uyumlu olarak denetçiliğin çerçevesini çizmektedir. Bu yönetmeliğe göre;

MADDE 14 –

(1) Denetim faaliyetinde bulunmak isteyenlerin:

a) Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal

bilgiler dallarında eğitim veren fakülte ve yüksekokullardan veya denkliği Yükseköğretim

Kurulunca tasdik edilmiş yabancı yükseköğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde

mezun olması veya diğer öğretim dallarından lisans seviyesinde mezun olmakla beraber bu

fıkrada belirtilen bilim dallarından en az lisansüstü seviyesinde diploma almış olması,

b) Meslek mensubu olması,

c) Türkiye’de yerleşik olması,

ç) Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip bulunması,

d) 15 inci maddede belirtilen uygulamalı mesleki eğitimi tamamlamış olması,

e) 16 ncı maddede belirtilen denetçilik sınavında başarılı olması,

f) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde

belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla

süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış veya hükmün açıklanması geri bırakılmış olsa bile

devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli

savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikâp, rüşvet,

hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli işas, ihaleye fesat

karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama

veya kaçakçılık suçlarından mahkûmiyeti olmaması,

g) Faaliyet izninin daha önce Kurum tarafından iptal edilmemiş olması

ğ) Bağımsız denetim mesleğinin gerektirdiği şeref ve haysiyete uymayan bir

durumunun bulunmaması, olumsuz bir itibara sahip olmaması, şartlarını taşıması gerekir.


(2) Denetçi olmak isteyen meslek mensupları birinci fıkradaki şartları sağladıklarını

gösteren bilgi ve belgelerle birlikte Kuruma başvuruda bulunurlar. Başvurular şahsen veya

görev alınan denetim kuruluşu aracılığıyla yapılır. Kurum tarafından gerekli şartları taşıdığına

karar verilen başvuru sahipleri gerekli harç ve ücretleri ödemeleri ve Kuruma tescil talebinde

bulunmaları halinde sicile kayıt ve ilan edilirler. Tescil işleminden sonra bu kişilere Bağımsız

Denetçi Belgesi, denetçi kimliği ve denetçi mührü verilir.

(3) Belirli alanların düzenlenmesi ve denetlenmesinden sorumlu kurum, kurul veya

kuruluşların görüşlerini alarak, bu alanlarda denetim faaliyetinde bulunacak denetçiler için

Kurum ilave şartlar belirleyebilir.

MADDE 15 –(1) Denetçi olmak isteyenlerin en az 3 yıl süreyle, finansal tablo

denetimi dahil olmak üzere mesleki konularda denetçi yanında ya da denetim kuruluşunda

uygulamalı eğitim almaları şarttır. 3568 sayılı Kanun çerçevesinde tasdik ve vergi denetimi

hizmetlerinde geçen süreler ile aynı Kanunun 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasında yer alan

kamu kurum ve kuruluşlarında denetim yetkisini haiz olanların, bu kamu kurum ve

kuruluşlarında geçirdikleri süreler uygulamalı mesleki eğitim süresinden sayılır.

(2) En az on beş yıl mesleki tecrübeye sahip olanlarda uygulamalı mesleki eğitim şartı

aranmaz.

(3) Bu Yönetmelik uygulamasında mesleki tecrübe bağımsız denetimde fiilen geçirilen

süredir. Ancak, 3568 sayılı Kanun kapsamındaki mesleki faaliyetlerde veya aynı Kanun

uyarınca staj ve stajdan sayılan hizmetlerde bulunulan süreler de bu sürenin hesabında dikkate

alınır. Dört yılı aşmamak üzere 14 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen

alanlardaki lisans ve lisansüstü eğitim süreleri bu süreye ilave edilir. Bu sürenin hesabında

yukarıda belirtilen faaliyetlere başlama tarihi esas alınır ve kamu kurum ve kuruluşlarında

geçirilen süreler hariç olmak üzere, bir yıldan fazla süreyle bu faaliyetlere ara verilmesi

durumunda ara verilen süreler dikkate alınmaz.

(4) Uygulamalı mesleki eğitim alanlar, uygulamalı mesleki eğitim döneminde denetçi

yardımcısıdırlar ve denetçilerin refakatinde denetim çalışmalarına katılırlar. Bu dönemde,

refakatinde denetçi yardımcısı çalıştıranlar, teorik bilgilerin uygulamaya geçirilmesi amacıyla,

denetçi yardımcılarının gerekli mesleki yeterliliği kazanmaları için her türlü tedbiri alır.

Denetçi, denetçi yardımcılarını denetimlerde görevlendirmek, denetlenen işletme ile olan

görüşmelerde bulundurmak, onların çalışmalarına nezaret etmek ve hazırladıkları çalışma

kağıtlarını incelemek gibi konularda yetkili ve yükümlüdür.


(5) Uygulamalı mesleki eğitim, gerekli şartların sağlandığını gösteren bilgi ve

belgelerin, ilgili denetim kuruluşu, denetçi ya da denetçi yardımcısı tarafından Sosyal

Güvenlik Kurumuna bildirim süresi içerisinde, Kuruma bildirilmesiyle başlar.

Denetçi olabilmek öncelikle bir belgelendirme gerektirmekle birlikte aynı zamanda

etik ilkelere uymanın da bir zorunluluğunu beraberinde taşımaktadır.

Denetçinin uyması zorunlu olan etik kuralların çerçevesi KGK’nun bağımsız denetim

yönetmeliğinin 21. Maddesinde etik ilkeler konusuna yer verilmiştir. Yönetmelik maddesine

göre aşağıdaki şekilde belirlenmiştir;

(1) Denetim kuruluşları ve denetçiler;

a) Dürüstlük; bütün mesleki ve iş ilişkilerinde dürüst, açık, doğru ve güvenilir olmak,

b) Tarafsızlık; önyargıların, temayüllerin, çıkar çatışmalarının veya başkalarının

nüfuzlarını kötüye kullanarak meslek veya işle ilgili muhakemelerini ve kararlarını

etkilemesine izin vermemek,

c) Mesleki yeterlik ve özen; uygulama, mevzuat ve denetim tekniklerindeki güncel

gelişmeler ışığında, mesleki bilgi ve beceriyi, denetlenen işletmelerin yeterli denetim hizmeti

almalarını temin edecek bir seviyede tutmak ve Türk Denetim Standartlarına uygun bir

şekilde ve özen içinde hareket etmek,

ç) Sır saklama; mesleğin icrası sırasında elde edilen bilgilerin gizliliğine riayet etmek;

söz konusu bilgilerin açıklanması için yasal veya mesleki bir hak veya görevin bulunması

durumu saklı olmak kaydıyla, uygun ve belirli bir yetki olmaksızın bu tür bilgileri üçüncü

kişilere açıklamamak ve kendisi veya üçüncü kişilerin çıkarlarına kullanmamak,

d) Mesleğe uygun davranış; ilgili mevzuata uymak ve denetim mesleğinin itibarını

zedeleyici fiil ve davranışlardan kaçınmak, şeklindeki ayrıntıları Kurum tarafından

belirlenecek mesleki etik ilkelere uymak zorundadır.

(2) Denetim kuruluşları, denetçiler ve denetime katılanlardan, her bir denetimden önce

ve her halükarda yılda en az bir kez, bağımsızlık, tarafsızlık ve sır saklamayla ilgili kuruluş

politika ve süreçlerine uygun davrandıklarına ve davranacaklarına ilişkin yazılı taahhüt alır.

Denetçiler ve denetime katılanlar, denetime başladıktan sonra birinci fıkrada belirtilen

hususları olumsuz yönde etkileyebilecek hususların ortaya çıkması halinde ise, bu durumu

denetim kuruluşuna yazılı olarak bildirir.

Etik konusuna 6.kısımdaki “DENETİMDE ETİK KURALLARI” başlığında daha

detaylı olarak değinileceği için bu başlıkta özet geçilmiştir.


4. Uluslararası Denetim Standartlarına Genel Bakış

Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları (GKDS) 1947 yılında Amerikan Sertifikalı

Kamu Muhasebecileri Enstitüsü tarafından yayınlanmıştır. Bu standartlar bir denetim

çalışmasında uyulması gereken asgari nitelikleri göstermektedir. Daha sonra Denetim

Standartları Komitesi bu standartları Denetim Standartları Açıklamaları olarak yayınlamıştır.

GKDS denetçiye mesleki sorumluluğunu yerine getirmekte yardımcı olan, ona denetim

faaliyetinde temel oluşturan genel ilkelerdir. Bu standartlar genel nitelikli olup kaliteli bir

denetimin yapılış çerçevesini belirlerler.

GKDS dışında denetim uygulamalarına yön veren ve Amerikan Sertifikalı Kamu

Muhasebecileri Enstitüsü’nün (AICPA) düzenlemelerine benzerlik gösteren diğer denetim

standartları da Uluslararası Denetim Standartlarıdır. Bu standartlar 173 üye kuruluşu bulunan

ve kamu uygulamalarında, eğitim, kamu hizmetinde, endüstri ve ticaret alanında yaklaşık 2,5

milyon muhasebeciyi temsil eden 129 ülke ve bölgede temsilciliğiyle oluşturulan Uluslararası

Muhasebeciler Federasyonu (International Federation of Accountants-IFAC) tarafından

hazırlanmaktadır. Bu organizasyon farklı sektörde görev yapan 2,5 milyon civarında

muhasebeci ve akademisyene hizmet etmektedir.

Uluslararası Denetim Standartları, Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları

Kurulunca belirlenmekte ve yayınlanmaktadır. Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları

Kurulu (IAASB) Mart 1978 yılında kurulmuştur. Daha önce Uluslararası Denetim

Uygulamaları Komitesi (IAPC) olarak biliniyordu.

1991 yılında, IAPC denetim rehberi “Uluslararası Denetim Standartları” olarak

yeniden adlandırıldı.

2002 yılında ise Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (IAASB) olarak

adlandırıldı.

2003 yılında kurul açıklık projesi diye adlandırılan bir projeye başladı. Bu projenin

amacı UDS’lere uygulamada daha fazla tutarlılık kazandırıp dünya çapında kabul görmelerini

kolaylaştırmayı sağlamak için standartların anlaşılırlığını artırma yollarını tespit etmek

şeklinde belirlenmiştir. Uluslararası Denetim Standartları, ‘Açıklık Projesi’ neticesinde

önemli bir değişim süreci geçirmiştir. Bu proje her standartta yer alan kesin hükümlerin ve

içerdikleri her kelimenin statüsünün daha açık ve anlaşılır hale getirilmesi için tasarlanmıştır.

UDS’lerin netleştirilmesini ve anlaşılabilirliklerinin arttırılmasını amaçlayan bu

projede her UDS için genel bir amaç tespit edilmiş ve standartta yer alan hükümler ile

bunların anlaşılmasını sağlayacak uygulama rehberi ayrı bölümlerde sunulmuştur.


Proje sonucunda standartların yeniden kaleme alınmasını sağlayacak bir düzenin geliştirilmesi

ve nihai standartlar setinin 2008 yılında tamamlanması hedefine ulaşılmıştır. Anlaşılırlık ve

açıklıkları artırılmış olan UDS’ler; denetçiler, denetlenen işletmeler ve denetimi düzenleyen

kurullar için önemli değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Açıklık Projesi kapsamında

Gözden geçirilip yeniden yazılmış 16,

Yeniden yazılmış 20 ve

Yeni olan 1 standart Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu

tarafından onaylanmıştır.

Proje kapsamında önemi artan standart, UDS 200 (Gözden Geçirilmiş ve yeniden

yazılmış) Uluslararası Standartlara Göre yürütülen Denetimin ve Bağımsız Denetçinin Genel

Amaçları standardıdır. Açıklık Konvansiyonları olarak bilinen yeniden yazma kurallarını ve

standartları izleyen denetçilerin yükümlülüklerini belirler. Diğer konuların yanı sıra, bu UDS;

hedeşerini anlayabilmek ve içerdiği hükümleri doğru uygulayabilmek için denetçinin bir

UDS’nin tam metnini anlaması gerektiği konusuna açıklık getirir. Ayrıca, hedeşerin ve

hükümlerin oluşturulmasının yanı sıra, UDS’lerin uygulama materyalleri içerdiğini de açıklar.

Bu uygulama materyalleri hükümlerin ne anlama geldiği ya da neyi kapsadığını açıklayıp

uygun prosedürlerin de örneklerini verir. Gözden Geçirilmiş ve yeniden yazılmış UDS 200

mesleki şüphecilik, mesleki yargı, denetimi kısıtlayan unsurlar ve UDS’lerin uygulanmasına

ilişkin diğer konularda yeni açıklamalar getirmektedir.

Bu kurulunun amacı “bağımsız olarak ve kendi yetkisi altında, denetim, gözden

geçirme, diğer güvence, kalite kontrol ve ilgili hizmetler alanında yüksek kaliteli standart

oluşturmak ve ulusal standartlar ile uluslararası standartların yakınlaşmasının sağlamak

suretiyle kamu yararına hizmet etmektir.”

Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu, Uluslararası Muhasebeciler

Federasyonu (IFAC) bünyesinde kurulmuş ve federasyonun bir alt kurulu olarak

çalışmaktadır. Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu Kamu Gözetim

Kurulu’nun gözetimine tabidir. Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu

tarafından yayınlanmakta olan Uluslararası Denetim Standartları (UDS) Standartların

anlaşılmasını ve kullanılmasını kolaylaştırmak ve dolayısıyla yaygınlığını artırmak amacıyla

Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) tarafından 2004 yılında başlatılan açıklık

projesi 2008 yılında tamamlanmıştır. Çalışmanın sonucunda bir kısmı değiştirilen, bir kısmı

ise yeniden düzenlenen Uluslararası Denetim ve Kalite Kontrol Standartları 15 Aralık 2009


tarihinden sonra başlayan dönemlerin denetiminde uygulanmak üzere IFAC tarafından 2009

El Kitabı olarak yayınlanmış ve 2010’da güncellenmiştir. El kitabının birinci bölümünü

oluşturan bu standartların bir listesi Tablo 1’de sunulmuştur. El Kitabının ikinci bölümünde

ise İnceleme, Diğer Güvence ve İlgili Hizmetlere ilişkin Uluslararası Standartlar

bulunmaktadır.

Uluslararası Kalite Kontrol, Denetim, Gözden Geçirme, Diğer Güvence ve İlgili Hizmetler

Standartlarının önsözünde belirtildiği üzere dünya çapında genel kabul görmüş uluslararası

denetim standartları seti geliştirmeyi hedeflenmiştir. Kurulun bildirileri, Uluslararası

Standartlara uygun olarak yürütülen denetim, inceleme, diğer güvence ve ilgili hizmetler

sözleşmelerini düzenleyici hükümleri belirlemek suretiyle denetimde tüm dünyada ortak bir

dili konuşmayı hedeflemektedir. Türkiye’de ulusal denetim standartları oluşturulurken

düzenleyici otorite olan Kamu Gözetim Kurumu(KGK) tarafından da örnek alınmıştır.

Kurul tarafından saptanan standartlar

1. Denetim Standartları ve

2. Kalite kontrol standartları olarak iki ana başlık altında toplanabilir.

Meslek mensuplarına standartların yorumlanması ve doğru uygulanmasında rehberlik etmek

üzere yayınlanmış kılavuzlardır. Kurulu sözleşme standartları olarak adlandırılan standartları

aşağıdaki gibi dört grupta toplamıştır;

1.Tarihi finansal bilgilerin denetiminde uygulanacak Uluslararası Denetim

Standartları-UDS,

2.Tarihi finansal bilgilerin incelenmesi çalışmalarında uygulanacak Uluslararası

Gözden Geçirme Sözleşmeleri Standartları,

3.Tarihi finansal bilgiler dışındaki konularla ilgilenen güvence sözleşmelerinde

uygulanacak Uluslararası Güvence Sözleşmeleri Standartları,

4.Kurul tarafından belirlenen derleme ve ilgili hizmet sözleşmeleri gibi üzerinde

anlaşılmış prosedürlerin esas alındığı sözleşmelere uygulanan Uluslararası İlgili

Hizmetler Standartlarıdır.

Uluslararası Kalite Kontrol Standartları ise kurulun sözleşme standartları

kapsamındaki tüm hizmetlere uygulanır. Bu standartların amacı, bir denetim firmasının kalite

kontrolüne rehberlik etmektir. Kalite kontrol, finansal tablolar denetimi, gözden geçirilmesi

ve diğer güvence ve ilgili hizmet sözleşmelerinin yürütülmesi içindir.


Ayrıca UDS’leri yayınlamanın yanı sıra, bazı konularda uygulamacılara yol

göstermek, belirli konularda karşılaşılabilecek problemleri ortaya koymak ve çözüm önerileri

sunmak üzere yine IFAC bünyesindeki kurullar tarafından Uluslararası Denetim Uygulama

Yönergeleri yayınlanmaktadır.

Bu yönergeler aşağıdaki konuları içermektedir:

• Bankalar Arası Teyit Prosedürleri

• Banka Gözetim Sistemi ile Bankanın Bağımsız Dış Denetçileri Arasındaki İlişki

• Banka Finansal Tablolarının Denetimi

• Finansal Tabloların Denetiminde Çevreyle İlgili Hususların Değerlendirilmesi

• Türev Finansal Araçların Denetimi

• Elektronik Ticaret – Finansal Tabloların Denetimine Etkisi


ULUSLARARASI DENETİM STANDARTLARINA GENEL BAKIŞ

Bu standartların orijinal metinleri http://www.ifac.org adresinden ücretsiz olarak temin

edilebilmektedir. Toplam 1098 sayfalık bir metindir. İlk 218 sayfası denetime ilişkin ETİK

kurallardan oluşur. Aşağıda UDS’lerin yayımlandıkları kodlar ve başlıkları gösterilmiştir.

IAPSs 1000-1999 ULUSLAR ARASI

DENETİM UYGULAMA RAPORLARI

IREPSs 2700-2799 ULUSLAR ARASI

REVİZYON SÖZLEŞMELERİ

UYGULAMA RAPORLARI

(İÇİN AYRILMIŞTIR)

IAEPSs 3700-3799 ULUSLAR ARASI

GÜVENCE HİZMETLERİ UYGULAMA RAPORLARI

(İÇİN AYRILDI)

IRSPSs 4700-4799 ULUSLARARASI İLGİLİ HİZMETLERE İLİŞKİN

UYGULAMA RAPORLARI (İÇİN AYRILMIŞTIR)

ULUSLARARASI DENETİM VE GÜVENCE SÖZLEŞMELERİ İÇİN ÇERÇEVE

TARİHİ FİNANSAL (MALİ) BİLGİLERİN DENETİMİ VE GÖZDEN GEÇİRİLMESİ

TARİHİ FİNANSAL BİLGİLERİN DENETİMİ VE REVİZYONU DIŞINDA KALAN DİĞER GÜVENCE

HİZMETLERİ

ISAs 100-999 ULULARARASI

DENETİM STANDARTLARI

ISREs 2000-2699 ULUSLAR ARASI

REVİZYON SÖZLEŞMELERİ STANDARTLARI

ISAEs 3000-3699 ULUSLARARASI

GÜVENCE HİZMETLERİ

STANDARTLARI

İLGİLİ HİZMETLER

ISRSs 4000-4699 ULUSLARARASI İLGİLİ HİZMETLERE İLİŞKİN

STANDARTLAR

IFAC - MUHASEBECİLER İÇİN GENEL AHLAKİ KURALLAR

IAASB BİLDİRİLERİNİN KAPSADIĞI HİZMETLER

ISQCs 1-99 ULUSLAR ARASI KALİTE KONTROL STANDARTLARI


ULUSLARARASI DENETİM STANDARTLARININ BAŞLIKLARI

1-99 GENEL KALİTE KONTROL STANDARDI (ISQC-1)

Finansal Tabloların Denetimi, İncelenmesi ile Diğer Güvence ve İlgili Hizmet İşleri

Gerçekleştiren Şirketler için Kalite Kontrolü

200-299 GENEL İLKELER VE SORUMLULUKLAR

UDS 200-Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Uluslararası

Denetim Standartlarına Uygun Olarak Gerçekleştirilmesi

UDS 210-Bağımsız Denetim İşlerinin Şartları Üzerinde Uzlaşılması

UDS 220-Finansal Tabloların Bağımsız Denetiminde Kalite Kontrol

UDS 230-Bağımsız Denetimin Belgelendirilmesi

UDS 240- Finansal Tabloların Bağımsız Denetiminde Denetçinin Hileye İlişkin

Sorumlulukları

UDS 250-Finansal Tabloların Denetiminde Mevzuatın Göz Önünde Bulundurması

UDS 260-Kurumsal Yönetimden Sorumlu Olanlarla İletişim

UDS 265-İç Kontrol Eksikliklerinin Kurumsal Yönetimden Sorumlu Olanlara ve Yönetime

İletilmesi

300-499 RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ VE DEĞERLENDİRİLMİŞ RİSKLERE

VERİLEN KARŞILIKLAR

UDS 300-Finansal Tablo Denetiminin Planlanması

UDS 315- İşletmeyi ve Çevresini Tanımak Suretiyle Önemli Yanlışlık Risklerinin

Belirlenmesi Ve Değerlendirilmesi

UDS 320-Denetimin Planlanmasında ve Gerçekleştirilmesinde Önemlilik

UDS 330- Denetçinin Değerlendirilmiş Risklere Karşılık Yapacağı İşler


UDS 402-Bir Hizmet Kuruluşu Kullanan İşletmeye İlişkin Denetim Hususları

UDS 450-Denetim Sırasında Belirlenen Yanlışlıkların Değerlendirilmesi

500-599 DENETİM KANITI

UDS 500-Denetim Kanıtı

UDS 501-Denetim Kanıtı – Özellik Arz Eden Hesap Kalemleri İçin Dikkate Alınması

Gereken Hususlar

UDS 505-Dış Kaynaklı Teyitler

UDS 510- İlk Denetimler – Açılış Bakiyeleri

UDS 520-Analitik Prosedürler

UDS 530- Denetim Örneklemesi

UDS 540- Muhasebe Tahminlerinin, Gerçeğe Uygun Değer Muhasebe Tahminleri ve

İlişkili Açıklamalar Dahil, Denetimi

UDS 550-İlişkili Taraşar

UDS 560- Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar

UDS 570- İşletmenin Sürekliliği

UDS 580-Yazılı Beyanlar

600-699 ÜÇÜNCÜ TARAŞARIN ÇALIŞMALARINDAN FAYDALANILMASI

UDS 600-Özel Hususlar – Grup Finansal Tablolarının Denetimi (Bileşen Denetçilerinin

Çalışması Da Dahil)

UDS 610-İç Denetçilerin Çalışmalarından Faydalanılması

UDS 620- Bağımsız Denetçinin Çalışmalarında Bir Uzmandan Yararlanması

700-799 DENETİM SONUÇLARI VE RAPORLANMASI

UDS 700- Finansal Tablolara İlişkin Görüşün Oluşturulması ve Raporlama


UDS 705-Bağımsız Denetçi Raporunda Yer Alan Görüşte Yapılan Değişiklikler

UDS 706-Bağımsız Denetçi Raporundaki Dikkat Çekilen Hususlar Paragraşarı ve Diğer

Hususlar Paragraşarı

UDS 710- Karşılaştırmalı Bilgiler - Karşılık Gelen Bilgiler ve Karşılaştırmalı Finansal

Tablolar

UDS 720- Denetçinin Denetlenmiş Finansal Tabloları İçeren Dokümanlardaki Diğer

Bilgilere İlişkin Sorumlulukları

800-899 UZMANLIK GEREKTİREN ALANLAR

UDS 800- Özel Hususlar – Özel Amaçlı Çerçeveler Uyarınca Hazırlanan Finansal

Tabloların Denetimi

UDS 805- Özel Hususlar – Tek Bir Finansal Tablonun Denetimi Ile Finansal Tablolardaki

Bir Unsurun, Hesabın veya Kalemin Denetimi

UDS 810- Özet Finansal Tablolara İlişkin Rapor Hazırlanması İşleri

ULUSLARARASI DENETİM UYGULAMA NOTLARI

Finansal Araçların Denetimine İlişkin Özel Hususlar

Güvence İşlerine İlişkin Çerçeve

ISREs 2000-2699 İNCELEME SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI

STANDARTLAR

2400 Finansal Tabloların İncelemesi İşleri

2410 Ara Dönem Finansal Bilgilerin İşletmenin Bağımsız Denetçisi Tarafından

İncelenmesi

ISAEs 3000-3699 GÜVENCE İŞLERİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI

STANDARTLAR

3000 Tarihi Finansal Bilgilerin Denetimi ve İncelenmesi Dışındaki Güvence İşleri


3400 İleriye Yönelik Finansal Bilgilerin İncelenmesi

3402 Hizmet Kuruluşlarında Yapılan Kontrollere İlişkin Güvence Raporları

3410 Sera Gazı Beyanlarına İlişkin Güvence İşleri

3420 Bir İzahnamede Yer Alan Proforma Finansal Bilgilerin Düzenlenmesine ilişkin Rapor

Hazırlanmasına Yönelik Güvence İşleri

ISRSs 4000-4699 İLGİLİ HİZMETLERE İLİŞKİN ULUSLARARASI

STANDARTLAR

4400 Üzerinde Mutabık Kalınmış Prosedürlerin Finansal Bilgilere Uygulanması İşleri

4410 Finansal Bilginin Düzenlenmesi İşleri

Söz konusu UDS’lerin yayınlanışındaki amacın denetim çalışmasını, denetçiyi

şekillendirmek olduğu düşünüldüğünde aşağıda gösterildiği gibi UDS’ler denetim süreciyle

bütünleştirilmektedirler.


UDS’LERİN DENETİM SÜRECİNDEKİ AŞAMALARDA ELE ALINIŞI AŞAĞIDAKİ

GİBİDİR;

5. Denetimde Kalite Kavramı

Öncelikle kalite kavramının hem geniş hem de dar anlamıyla tanımlanması gerekir.

Kalite geniş anlamda,

“bir mükemmellik derecesidir: bir şeyin amacına ne kadar uygun olduğudur.”

Dar anlamda ise,

“ürün veya hizmet kalitesi gereklerine uygunluk, hata veya kirlenme içermeme halidir

veya müşteri memnuniyetidir.”

Kalite bilincinin oluşturulması, sürekli kılınması ve geliştirilmesi için çok sayıda

yöntem geliştirilmiştir. Bunlar; kalite kontrol, kalite geliştirme ve kalite güvencesi –topluca

kalite yönetimi olarak bilinir. Kalite bir süreç zinciri ile elde edilir.

Bağımsız denetim açısından bakıldığında kalite olgusunun, diğer mesleklerden ayrılan

en önemli farkı, müşterinin çıkarlarını değil, toplumda finansal raporları kullanacak olan Bilgi

kullanıcılarının çıkarlarını ön planda tutmasıdır.

UDS’ler

UDS 200

UKKS 1

Genel Prensipler & Sorumluluklar

Risk Değerleme& Risklere Karşılık

Verme

Denetim Kanıtı

Başkalarının Çalışmalarından

Yararlanma

Denetimin Tamamlanması &

Raporlama

Özellikli Alanlar

UDS 210

UDS 220

UDS 230

UDS 240

UDS 250

UDS 260

UDS 265

UDS 300

UDS 315

UDS 320

UDS 330

UDS 402

UDS 450

UDS 500

UDS 501

UDS 505

UDS 510

UDS 520

UDS 530

UDS 600

UDS 610

UDS 620

UDS 540

UDS 550

UDS 560

UDS 570

UDS 580

UDS 700

UDS 705

UDS 706

UDS 710

UDS 720

UDS 800

UDS 805

UDS 810


Diğer bir ifadeyle, denetimin çıktısı olan denetim raporunu kullanan ilgili taraflar, bu

rapora güvenmedikleri sürece, uygulamada denetim hizmetinin değeri azalır ve buna bağlı

olarak da denetime duyulan ihtiyaç ve talep de düşer

Denetim kalitesi, denetim faaliyeti sonunda varılan yargının güvenilirliğidir. İşletme

ile ilgili olanların verecekleri kararların doğruluğu sunulan bilgilerin şeffaflığı ile yakından

ilgilidir. Bu da ancak sağlıklı ve kaliteli bir denetim faaliyeti ile sağlanabilir.

Sunulan hizmet kalitesine olan güvenin artması, meslek mensuplarının standartlara uygun

davranmaları ile mümkündür.

Kalite Kontrolün önemi denetim firmasının kalite kontrolü, denetim firmasının itibarı

ve işletme riskini yönetmek için önemlidir. Denetim firmaları sürekli gelişme içerisinde

olmalıdırlar ve bunu da göstermelidirler.

Bağımsız denetimin açısından Kalite Güvence Sistemi iki şekilde oluşturulur.

Birincisi, denetim firması düzeyinde kalite güvence (kalite kontrol) sistemi (İç Gözetim

Sistemi)şeklindedir. Denetim firmalarının hepsi kendi bünyelerinde kalite güvence sistemi

kurmaları bir gerekliliktir. Denetim firmaları kendi iç kalite inceleme prosedürlerini

oluşturmalıdırlar. İkincisi ise, Ulusal düzeyde kalite güvence sistemi (Dış Gözetim Sistemi)

dir. Bu sistem ulusal düzeyde denetim işinin kalitesini sağlamak ve denetim firması ya da

yasal denetçi tarafından yapılan işi gözden geçirmek için oluşturulan bir dış sistemdir.

Ülkemizde Kamu Gözetim Kurumu bu sistemin takipçisidir.

Kuruluşun Kalite kontrol Sisteminin gözetimi ise; Bağımsız denetim kuruluşu

tarafından, kalite kontrol sisteminin etkin bir şekilde işlediğine dair makul bir güvencenin

sağlanması amacıyla, tamamlanmış bağımsız denetimlerle ilgili periyodik olarak yapılan

kalite kontrolleri de dahil, devamlı olarak uygulanan kalite kontrol yöntemlerinin işleyişinin

izlenmesini,

Bağımsız denetimin kalitesinin Kontrolü; Bağımsız denetim raporu

tamamlanmadan önce, bağımsız denetim ekibinin önemli nitelikteki kararları ile bağımsız

denetim raporuna ilişkin ulaştıkları sonuçların objektif bir şekilde değerlendirilmesine ilişkin

süreci, ifade eder.

Dünyadaki uygulamalara bakıldığında denetimde kalite kontrol standartlarını ve kalite

güvence sistemini belirleme ve uygulama ile ilgili olarak aşağıdaki üç önemli düzenleyici

kurumun düzenlemeleri görülmektedir.

1. IFAC, Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu

2. ABD, AICPA, Denetim Standartları Kurulu


3. AB, Revize 8 Numaralı Direktif (2006/43/EC) , Bu düzenlemeye göre tüm yasal

denetçiler ve denetim firmaları için bir kalite güvencesine tabi olma zorunluluğu

getirmektedir. Kalite güvence sistemi, incelenen yasal denetçiler ve denetim

firmalarından bağımsız bir şekilde organize edilmeli ve kamu gözetimine tabi

olmalıdır. Direktif, kamu çıkarına haiz işletmelerin yasal denetimlerini gerçekleştiren

yasal denetçiler veya denetim firmalarının kalite güvence incelemelerinin sıklığının

her üç yılda bir olmasını öngörmektedir, diğerlerinde bu süre her altı yılda birdir. Üye

ülkeler yasal denetime ilişkin yetersiz uygulamaların belirlenmesi, düzeltilmesi ve

önlenmesine yönelik etkin soruşturma ve yaptırım sistemleri oluşturacak, denetçiler ve

denetim firmalarına ilişkin alınan önlemlerin ve öngörülen yaptırımların uygun bir

şekilde kamuya açıklanmasını sağlayacaktır. Üye ülkeler yasal denetçiler ve denetim

firmaları için etkin bir kamu gözetim sistemi organize edecekler ve tüm denetçiler ve

denetim firmaları kamu gözetimine tabi olacaktır.

IFAC’da ise Denetim Kalite Standartları ile ilgili olarak özellikle,

1) IFAC’ın KKS1 “Denetim firması bütün denetimlerinde kalite kontrol sistemi

kurmaktan ve sürdürmekten sorumludur.”

2) UDS 220 “Denetim firması personelinin özel sorumlulukları için oluşturulan

standartlardır.”

3) IFAC, Meslek Ahlakı Kuralları görülmektedir.

UDS’ler bir denetim çalışmasının her aşamasında ele alınması gereken ve bu

çalışmanın akışını belirleyen standartlardır. Kalite Kontrol Standartları ise, denetim

firmalarınca kullanılan ve her üstlenilen denetimde gündeme gelen kabul görmüş denetim

standartlarının uygulanışına yardımcı olan prosedürlerdir.

Uluslararası Kalite Kontrol Standardı (KKS1) ,“Tarihi Finansal Bilgi ve Diğer Güvence

ve İlgili Hizmetler Sözleşmelerinin Denetimini ve Gözden Geçirmelerini Gerçekleştiren

Firmalar İçin Kalite Kontrol” başlığında yayınlanmıştır. Bu standart da göre “Denetim firması

uygun güvence sağlamak, denetim firmasının ve personelinin mesleki standartlara,

düzenleyici ve yasal şartlara uymasını sağlamak, denetim firması ve sözleşme ortakları

tarafından yayınlanan raporların bu koşullar altında uygun olmasını sağlamak için tasarlanmış

bir kalite kontrol sistemini (KKS) kurmak zorundadır.” Ayrıca KKS’nin yürütülmesine tayin


edilen kişi ya da kişiler yeterli ve uygun deneyime, yeteneğe ve gerekli yetkiye sahip olmaları

gerekmektedir.

UDS 220 Tarihi Finansal Bilgilere İlişkin Denetim Kalitesinin Kontrolü standardı bir

denetim çalışmasının başlangıcından sonuna kadar uyulması gereken kalite kurallarını

belirlemektedir. Bu süreç içindeki uyulması beklenen kalite kontrol kuralları; yönetiminin

sorumlulukları, etik ilkeler, müşteri kabulü ve devamlılığı, denetim ekibinin belirlenmesi,

denetim faaliyetlerinin yürütülmesi ve gözetim alt başlıklarında ele alınmıştır. Aynı alt

başlıklar bir denetim kuruluşunda uyulması gereken kalite kontrol kurallarını belirleyen ve

yukarıda genel ilkeler başlığı altında anlatılan 1 numaralı Uluslararası Kalite Kontrol

Standardında da kullanılmıştır. İki standart benzer konuları açıklamakla birlikte birisinde

kapsam denetim şirketi, diğerinde ise bir denetim çalışmasıdır. Söz konusu iki standardın

içeriği aşağıda karşılaştırmalı olarak verilmiştir.


UKKS 1 VE UDS 220’NİN İÇERİKLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI;

ISQC 1: Uluslararası Kalite Kontrol

Standardı,

UDS 220: Geçmiş Finansal Bilgilerin

Denetiminde Kalite Kontrol

İÇERİK: Denetim firması aşağıdaki

konularda makul güvenceyi sağlamak

için politika ve prosedürler

oluşturmalıdır.

Bunlar:

1. Etik kurallar,

2. Bağımsızlık,

3. Müşteri ilişkilerinin ve özel

sözleşmelerin kabulü ve

sürekliliği

4. İnsan kaynakları

5. Sözleşme ekiplerinin tayin

edilmesi

6. Sözleşme performansı

7. Danışma

8. Farklı düşünceler

9. Kalite kontrolü gözden geçirme

sözleşmesi

10. İzleme

11. Şikâyet ve suçlamalar

12. Dokümantasyon

İÇERİK:Geçmiş finansal bilgilerin denetimine

yönelik kalite kontrol hakkında denetim firması

personelinin belirli sorumluluklarına dair yol

göstermektir.

Bunlar:

1. Denetimde kalite için liderlik

sorumluluğu

2. Etik gereklilikler (Güvenilirlik,

Tarafsızlık, Mesleki yeterlilik ve tam

sorumluluk, Gizlilik ve sır saklama,

Mesleki davranış kuralları)

3. Bağımsızlık

4. Özel denetim sözleşmeleri ve müşteri

ilişkilerinin kabulü ve devamlılığı

5. Sözleşme ekibini atanması

6. Sözleşmenin gerçekleştirilmesi

7. Danışma

8. Görüş ayrılığı

9. Sözleşmeye dair kalite kontrolün gözden

geçirimi

10. Gözetim

Sonuç olarak, denetim firmaları; Uluslararası denetim standartlarına uymalı, UKKS

1’e uygun olarak kalite kontrol standartlarına uygun davranmalı, kendi iç gözetim

programlarını geliştirmelidirler. Bir denetim çalışması kapsamında yönetici pozisyonundaki

kişilerin (genellikle sorumlu ortak) müşteri kabul sürecinde UDS kapsamında denetçi

sorumluluklarını yerine getirebilecekleri işleri kabul etmeleri, işin mahiyetine uygun bir

denetim ekibi görevlendirmeleri, denetim ekibindeki kişilerin etik kuralları


benimsediklerinden emin olmaları, denetim faaliyetlerinin UDS kapsamında yürütülmesini

sağlamaları ve yürütüldüğünü gözlemlemeleri gerekmektedir. Güvenilir bir denetim

raporunun hazırlanabilmesi kaliteli bir çalışma sonunda mümkün olabilir. Denetim ekibinin

bu bilinç ile hareket etmesi beklenir.

Uygulamaya bakıldığında, denetim işletmelerinin iş akışlarını bu kalite kontrol

işlemlerini yerine getirecek şekilde dizayn ettikleri görülmektedir. Son aşamada ise

hazırlanmış olan taslak rapor üzerinde bir takım kalite kontrol prosedürleri uygulanır ki en sık

görülen finansal raporlama konusunda uzman bir kişi ve/veya çalışmaya katılmamış bir başka

kıdemli denetçi tarafından gözden geçirilmesidir. En önemlisi ise kalite kontrol, denetim

uygulamaları, meslek ahlakı, eğitim vb. konularda “en iyi uygulama örneklerinin ”tartışıldığı

formların düzenlenmesi gereklidir. Denetim firmaları arasında etkin iletişim ağların

oluşturulmalıdır. Denetim mesleğinin yüksek nitelikli ve iyi ücret alan kişiler tarafından

gerçekleştirilmesi gereklidir. Sistemle birlikte insan ihmal edilmemelidir. En mükemmel

sistemler de oluşturulsa bile bunları çalıştıracak ve uygulayacak olan insandır. Dolayısıyla

meslek ahlakı (etik) asla göz ardı edilmemelidir. Uluslararası Denetim Standartları

kapsamında gerçekleştirilecek denetim çalışması bir süreçtir. Bu süreç sonunda başarıya

ulaşılabilmesi yani gerçekleri yansıtan bir denetim raporunun sunulabilmesi için öncelikle

denetim şirketinde sağlam bir alt yapının oluşturulması, denetim ekibinde görev alacak

kişilere işin sorumluluğu ve amacı, uyulması gereken etik kurallar ve kalitenin önemi iyi bir

şekilde benimsetilmelidir. Fiilen müşteri kabulüyle başlayan denetim sürecinin her

aşamasında UDS’nın rehberliğinden faydalanmak mümkündür. Getirmiş olduğu kuralları

örnek ve uygulama rehberleriyle destekleyen UDS denetimde kalitenin ve ortak bir anlayışın

oluşmasına katkı sağlamaktadır.

5.1. ISQC 1 Denetim ve Benzeri Güvence Hizmeti Veren Kuruluşlarda Kalite Kontrol

IFAC bünyesinde IAASB tarafından yayınlanmış olan kalite kontrol standardı

aşağıdaki gibidir: UKKS I: Finansal Tabloların Denetimi ve Sınırlı inceleme Çalışmaları ile

Diğer Güvence ve Alakalı Hizmetler Sunan Firmaların Uymaları Gereken Kalite Kontrol

Standartları olarak IAASB tarafından yayınlanmıştır. Bu standartlar kapsamında denetim,

inceleme, derleme, üzerinde mutabık kalınmış işlemler ve benzeri hizmetler sunmak isteyen

bir firmanın uyması gereken kalite standartları UKKS 1 ile tanımlanmıştır.

Kalite kontrol standartları ilk defa 1978 yılında Amerikan Yeminli Mali Müşavirler Odası

(AICPA) tarafından oluşturularak yayınlanmış olup denetim firmalarının uyma

zorunluluğunda olduğu standartlardır. Denetim açısından kalite kontrol standartları da genel

kabul görmüş denetim standartları kadar büyük öneme sahiptir. Genel kabul görmüş denetim


standartları (GKGDS) denetim çalışmasının yapılmasıyla ilgili iken kalite kontrol standartları

denetim firmasının denetim çalışmalarının bütününü içermektedir.

Kalite kontrol standartları, yeni bir denetim işi üstlenilirken müşteri işletme ile ilgili

incelemelerin, soruşturmaların yapılmasına ve denetimin etkinliğinin arttırılmasına yönelik

politika ve prosedürler bütünüdür. Bunun yanı sıra halen denetim firmasının müşterisi

durumunda olan işletme için ise denetim işine devam edilip edilmeyeceği kararının alınması

konusunda da firmaya yardımcı olur.

Kalite kontrol standartlarının yapılacak olan denetimin etkinliğini arttırıcı yönde

oynadığı rol küçümsenemez. Bu rolü genel kabul görmüş denetim standartlarının denetçi

tarafından tam anlamıyla benimsenerek denetim çalışması süresince uygulanmasını

sağlayarak yerine getirir.

Denetim firmasında kalite kontrol standartları firma içinde oluşturulacak olan kalite

kontrol sistemi ile uygulamaya konulabilir. Kalite kontrol sistemi, kalite kontrol

standartlarının genel kabul görmüş denetim standartlarıyla bağdaştırılarak denetim firmasının

yapısına, politika ve prosedürlerine uyumlaştırılmasıyla kurulan bir sistemdir. Denetim

firmalarında kurulan kalite kontrol sistemleri firmaların yapılarından kaynaklanan farklılıklar

bağlamında kendi içlerinde de farklılıklar göstermektedir.


Kalite kontrol standartları temelde şu altı unsuru bünyesinde bulundurmak zorundadır:

1. Bağımsız Denetim Ekibinin Sorumlulukları

2. Etik İlkeler

a. Bağımsızlık

3. Müşteri Kabulü ve Mevcut Müşteri Devamlılığı

4. İnsan Kaynakları

a. Denetim Ekiplerinin Belirlenmesi

5. Denetim Faaliyetlerinin Yürütülmesi

a. Danışma

b. Görüş Ayrılıkları

c. Denetim Çalışmasında Kalite Kontrol

i. Kalite Kontrollerinin Zamanlaması ve Kapsamı

ii. Kalite Kontrolü Yapacak Kişilerin Belirlenmesi

iii. Kalite Kontrol Çalışmasında Dokümantasyon

6. Gözetim

a. Şikâyet ve Suçlamalar

b. Dokümantasyon

Kalite kontrol sistemini oluşturan söz konusu altı temel unsur daima bir arada

birbirleriyle ilişkilendirilerek ele alınmalıdır. Bu unsurlar tek tek ele alınacak olursa tek

başlarına kalite kontrol sistemi için hiçbir şey ifade etmezler.

5.2.UDS 220 Bağımsız Denetim Kalitesinin Kontrolü

Bu standardın amacı; yapılan bağımsız denetimin kalitesinin kontrolüne ilişkin ilke,

usul ve esasları belirlemektir. Bağımsız denetim kuruluşları, yapılacak denetimin kalitesinin

kontrolünü sağlayacak yeterli ve etkin kalite kontrol politika ve prosedürlerini kapsayan bir

gözetim sistemi kurmak zorundadırlar. Bu standardın içeriğinde; hem denetimden sorumlu

ortak baş denetçinin bağımsız denetimin genel kalitesinin sağlanması konusundaki

sorumluluklarına, hem de gerekli kalitede bir denetimin yapılıp yapılmadığına ilişkin

gözetimi yapacak olan denetçinin sorumluluklarına açıklık getirilmiştir.

UDS 220’nin amacı ve içeriği , standartlar oluşturmak ve finansal tablolarının

denetimini de kapsayarak geçmiş finansal bilgilerin denetimi için kalite kontrol hakkında

firma personelinin belli sorumluluklarına yol göstermektir. UDS 220, IFAC profesyonel

muhasebeciler için etik kuralları A ve B bölümleri ile birlikte ele alınmalı ve uygulanmalıdır.


Sözleşme ekibi, bireysel denetim sözleşmelerine uygulanabilir olan kalite kontrol

prosedürlerini tamamlamaktadır.

Uluslararası Kalite kontrol standardı KKS1, "Geçmiş finansal bilginin ve diğer

sözleşme ve ilgili hizmet sözleşmelerinin denetimi ve gözden geçirmelerini gerçekleştirecek

firmalar için kalite kontrol,” firmaların firma ve personelin mesleki standartlar, düzenlemeler

ve yasal gerekliliklere uyumunu ve ayrıca sözleşme ekibi veya firma tarafından yayınlanacak

denetim raporunun durumlara uygun olmasını sağlayacak bir kalite kontrol sistemi

kurmalarını zorunlu kılmaktadır.

Sözleşme ekibi:

i. Denetim sözleşmelerine uygulanabilir olan kalite kontrol prosedürlerini yerine getirir.

ii. Bağımsızlıkla ilgili firmanın kalite kontrol sisteminin bölümlerini ilgili bilgi ile

firmanın çalışmasına olanaklı kılar.

iii. Firma ya da diğer taraflar tarafından sağlanan bilgi başka bir öneri getirilmedikçe bu

kalite kontrol prosedürlerine uyulur.

UDS 220’nin içeriği aşağıdaki gibi beş temel başlıkta ele alınmıştır.

1. Bağımsız Denetim Ekibinin Sorumlulukları

a. Etik İlkeler

i. Dürüstlük

ii. Tarafsızlık

iii. Mesleki Yeterlilik, Mesleki Özen ve Titizlik

iv. Güvenilirlik

v. Mesleki Davranış

b. Bağımsızlık

2. Müşteri Kabulü ve Devamlılığı

3. Denetim Ekibinin Belirlenmesi

4. Denetim Faaliyetlerinin Yürütülmesi

a. Danışma

b. Görüş Ayrılıkları

c. Kalite Kontrol

5. Gözetim


Genel olarak denetim kalitesi, denetlenen işletmenin finansal tablolarına ilişkin uygun görüşü

sunmak ve bu görüşü gerekli kanıtlarla ve objektif(Nesnel) yargılarla desteklemektir. Başka

bir anlatımla denetçiler bağımsız, güvenilir, yeterli ve uygun denetim kanıtları ile

desteklenmiş denetim raporları düzenlediklerinde kaliteli bir hizmet vermiş olacaklardır.

UDS 220 ‘de , denetim kalitesinin kontrolünün amacı verilen denetim hizmet kalitesinin

yüksek olmasını sağlamak üzere denetim kuruluşları tarafından kalite kontrol yöntemlerinin

geliştirilmesi ve bunların ortak sorumlu baş denetçiler gözetiminde uygulanmasıdır şeklinde

tanımlanmıştır.

UDS 220 Geçmiş Finansal Bilgilerin Denetiminde Kalite Kontrol standardının amacı,

standartlar oluşturmak ve finansal tabloların denetimi de dahil geçmiş finansal bilgilerin

denetimine yönelik kalite kontrol hakkında firma personelinin belirli sorumluluklarına dair

yol göstermektir.

1. Sözleşme ekibi, bireysel denetim sözleşmelerine uygulanabilir olan kalite kontrol

yöntem ve işlemleri uygulamalıdır.

Sözleşme ekibi:

a. Denetim sözleşmelerine uygulanabilir olan kalite kontrol yöntem,

teknik ve işlemlerini yerine getirir.

b. Bağımsızlıkla ilgili firmanın kalite kontrol sisteminin bölümlerini ilgili

bilgi ile firmanın çalışmasına olanaklı kılar.

c. Firma ya da diğer taraflar tarafından sağlanan bilgi başka bir öneri

getirilmedikçe bu kalite kontrol yöntem ve işlemlerine uyulur.

Denetimde Kalitenin Sağlanmasında Ortak Sorumlu Baş Denetçinin Sorumluluğu:

Sözleşme ortağı, her bir denetim sözleşmesindeki genel kaliteye yönelik olarak sorumluluk

sahibi olmalıdır. Sözleşme ortağı, denetim sözleşmesinin her bir bölümünün başından sonuna

kadar, denetim kalitesiyle ilgili olarak örnek teşkil etmelidir. Genellikle bu örnek teşkil etme,

sözleşme ortağının eylemleri ve sözleşme ekibine yönelik verdiği mesajlar sayesinde ortaya

konur. İlgili eylemler ve mesajlar yapılan işin, mesleki standartlar, düzenlemeler ve yasal

gerekliliklere uyup uymadığının önemine; uygulanan yöntem ve işlemler ile firmanın kalite

kontrol işlemlerine uyulup uyulmadığı, yayımlanan raporların gerçek durumlara uygun olup

olmadığı önemine vurgu yapar.


1. Etik İlkelere Uyma Zorunlulukları : Sözleşme ortağı sözleşme ekibi üyelerinin etik

gerekliliklere uyup uymadığını dikkate almalıdır. Denetim sözleşmesi ile ilgili etik

gereklilikler genellikle, daha kısıtlayıcı olan ulusal gerekliliklerle birlikte, IFAC

kuralları A ve B bölümündeki gerekliliklerden oluşur. IFAC kuralları temel mesleki

etik gereklilikleri şunları içermektedir: güvenilirlik, tarafsızlık, mesleki yeterlilik ve

tam sorumluluk, gizlilik ve sır saklama, mesleki davranış kuralları. Sözleşme ortağı,

etik gerekliliklerdeki uygunsuzluk durumuna karşı uyanık ve tetikte olmak

durumundadır. Sözleşme ortağı ve diğer denetim üyeleri ortaya çıkan diğer konuları

ve bunların nasıl sonuca bağlandığını belgeler. Denetim sözleşmesi ile ilgili etik

gereklilikler genellikle, daha kısıtlayıcı olan ulusal gereklilikler ile birlikte, IFAC

kuralları A ve B bölümünde gerekliliklerden oluşur.

IFAC kuralları temel mesleki etik gereklilikleri şu beş temel unsuru içermektedir

1. Güvenirlik 2. Tarafsızlık 3. Mesleki yeterlilik ve tam sorumluluk 4. Gizlilik 5. Mesleki davranış

Bağımsızlık: Sözleşme ortağı, denetim sözleşmesinin uygulanması için gerekli olacak

bağımsızlık gerekliliklerine uyum hakkında bir sonuç ortaya çıkarmalıdır. Yapılacak şeylerin

içinde aşağıdakilerde yer almalıdır: Sözleşme ortağı;

1. İlgili bilgileri firmadan almalı ve nerede uygunsa bağımsızlığa karşı olan durumları ve

ilişkileri tanımlamalı ve değerlendirmelidir.

2. Tanımlanan yasaya uymayan durumları değerlendirmeli, bu durumlar denetim

sözleşmesi için bağımsızlık unsuruna bir denetim sözleşmesi için bağımsızlık

unsuruna bir tehlike oluşturmadıkça firmanın bağımsızlık politika ve işlemlerini

belirlemelidir.

3. Uygulanan önlemler ile birlikte bu tehlikeleri bertaraf etmek veya kabul edilebilir bir

seviyeye düşürmek için uygun tarzda hareket edilmelidir. Sözleşme ortağı konunun

çözümünde ortaya çıkabilecek başarısızlıkları hızlı bir şekilde firmaya raporlamalıdır.

4. Bağımsızlıkla ilgili kararları veya bu kararları destekleyen firma ile yapılmış

görüşmeleri belgelendirmelidir.


Sözleşme ortağı tehlikeleri bertaraf edemeyen ve kabul edilebilir bir seviyeye

indiremeyen önlemleri ve denetim sözleşmesindeki bağımsızlığı önleyici tehlikeleri

belirleyebilir. Bu durumda sözleşme ortağı firmaya danışmalı ve bu tehlikeyi oluşturan

durumları ortadan kaldırmaya çalışmalı ve denetim sözleşmesinden çekilmeyi önermelidir.

Özel Denetim Anlaşmaları ve Yeni Müşteri Kabulü ve Mevcut Müşterinin Devamlılığı:

Sözleşme ortağı, müşteri ilişkilerinin yönetiminden, işin kabulü, devamlılığından ve özel

denetim sözleşmelerine yönelik işlemlerin takip edildiğinden ve bu bağlamda ulaşılan

kararların uygun olduğundan ve bunların belgelendirilmemesinden emin olmalıdır.

Müşteri ilişkilerinin kabulü ve devamlılığı, özel denetim sözleşmeleri şunları içerir;

1. Ana iş sahiplerinin güvenirliği, işletmenin idaresi ile sorumlu yönetim ile ilgili

görevliler

2. Sözleşme ekibinin denetim sözleşmesini yerine getirecek uygun niteliklere, yeterli

zaman ve kaynağa sahip olup olmadığı

3. Sözleşme ekibinin firmanın etik gerekliliklerine uyup uymadığı

Müşteri ilişkisine devam edip etmeme konusunda karar verme, şu andaki ve önceki

denetim sözleşmesi süresince ortaya çıkan önemli konuların dikkate alınmasını içerir.

Örneğin, müşteri, firmanın, yeterli bir bilgiye ve uzmanlığa sahip olmadığı bir alanda iş

alanını genişletmeye başlayabilir.

Sözleşme Ekibinin Belirlenmesi : Sözleşme ekibinden beklenen uygun yeterlilik ve

yetenek aşağıdakileri içerir;

1. Uygun eğitim ve katılımlara benzer yapıda ve güçlükle denetim sözleşmeleri ile ilgili

bilgi ve pratik deneyim

2. Mesleki standart, düzenleme ve yasal düzenlemeler ve gereklilikler bilgisi

3. İlgili bilgi teknolojisini içeren uygun, yeterli teknik bilgi

4. Müşterinin işlerini gerçekleştirdiği ilgili endüstri hakkında bilgi

5. Mesleki yargılama uygulama kabiliyeti

6. Firmanın kalite kontrol politika ve işlemleri hakkında bilgi sahibi olmak.

Sözleşme performansı : Sözleşme ortağı aşağıdaki konularda sözleşme ekibi üyelerini

bilgilendirerek denetim sözleşmesini yönetir: sözleşme ekibi üyelerinin sorumlulukları,


işletmenin faaliyet alanı, konularla ilgili riskler, ortaya çıkabilecek problemler ve sözleşme

performansına detaylı yaklaşım. Gözetim ise şunları içerir;

1. Denetim sözleşmesinin sürecini izlemek,

2. Sözleşme ekibi üyelerinin yeteneklerini ve yeterliliğini, işlerini yerine getirmekte

yeterli zamana sahip olup olmadıklarını, kendilerine verilen talimatları anlayıp

anlamadıklarını, işin denetim yükümlülüğü için planlanan yaklaşıma göre yapılıp

yapılmadığına dikkat etmek,

3. Denetim sözleşmesi süresince ortaya çıkan önemli konulara değinmeyi, onların

önemini değerlendirmeyi ve planlanan yaklaşımı uygun bir şekilde değiştirmeyi

göz önüne almak,

4. Denetim sözleşmesi sırasında danışılacak ya da daha deneyimli sözleşme ekibi

üyeleri tarafından değerlendirilecek konuları belirlemek.

Gözden geçirmekle görevli kişilerin aşağıdakilere dikkat etmesi gerekir:

a. İşin mesleki standartlara, düzenlemelere ve yasal gerekliliklere uygun şekilde

gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği,

b. Ortaya çıkan önemli konular üzerinde daha fazla düşünülüp düşünülmediği,

c. Uygun danışmanların yapılıp yapılmadığı ve sonuç olarak çözümlerin

belgelendirilip belgelendirilmediği ve bunların uygulanıp uygulanmadığı,

d. Yapılan işin boyutunun, zamanlamasının ve türünün revize edilme ihtiyacı olup

olmadığı,

e. Yapılan işin daha önce ulaşılan ve uygun bir şekilde belgelendirilen kararları

destekleyip desteklemediği,

f. Elde edilen delilin denetçi raporunu desteklemek için yeterli olup olmadığı,

g. Sözleşme prosedürünün amaçlarının başarılıp başarılmadığı.

Denetçinin raporu yayınlanmadan önce, sözleşme ortağı, denetim belgesinin gözden

geçirilmesiyle ve sözleşme ekibi ile yapılan konuşmalarla, denetçi raporunun yayınlanması ve

ulaşılan kararları desteklemek için yeterli uygun denetim delilinin elde edildiğine emin

olmalıdır.


Danışma: Sözleşme ortağı;

1. Zor ve karmaşık konularda sözleşme ekibinin ihtiyaç duyduğu uygun danışmanlığı

almasından sorumludur.

2. Sözleşme ekibinin, sözleşme süresince hem sözleşme ekibinin hem de sözleşme

ekibiyle diğerleri arasında, uygun bir seviyede, firma içinde ya da dışında, uygun

danışmayı üstlendiğinden emin olmalıdır.

3. Bu danışmanların faaliyet alanının ve yapısının belgelendiğinden ve danışılan taraşa

aynı fikirde olunduğundan emin olmalıdır.

4. Danışmanlardan elde edilen kararların uygulandığını belirlemelidir.

Firma uygun iç kaynaklardan yoksun olduğunda, sözleşme ekibinin firma dışından bir

danışma hizmeti alması uygun olabilir. Dolayısıyla sözleşme ekibi ilgili kalite kontrol

hizmetlerini sunan diğer firmaların, meslek ve denetim organları yada ticari kurumların

sağladığı danışma hizmetlerinden yararlanabilirler. Zor ve karışık konuları içeren ve diğer

profesyonellerden elde edilen danışmanlık hizmetlerinin belgelenmesi, danışmayı araştıran ve

danışılan kişi tarafından kararlaştırılır. Bu konudaki belgeleme aşağıdakilere yönelik bilgi

sağlama amacıyla yeterince tam ve bütünlük arzeder ve yeterli detayı içerir.

1. Danışmanın araştırıldığı konu

2. Danışmanın sonuçları, alınan kararlar, bu kararlar için ve kararların nasıl

uygulandığının temelleri

Görüş Ayrılığı: Sözleşme ekibi içinde, danışılan kişilerle ve sözleşme ortağı ile

sözleşme kalite kontrolünü gözden geçiren arasında düşünce farkları oluştuğunda, sözleşme

ekibi, düşünce farkları ile ilgilenmek ve bunları çözmek için firmanın politikalarını, yöntem

ve prosedürlerini takip eder. Gerektiğinde sözleşme ortağı, sözleşme ekibi üyelerinin ya da

firma dışındaki diğer kişilerin misilleme yapmaksızın, düşünce farklılıklarını içeren konular

hakkında kendisini bilgilendirmelerini isteyebilir.

Sözleşmeye Dair Kalite Kontrolün Gözden Geçirimi: Borsaya kote olmuş şirketlerin

finansal tablolarının denetimi için, sözleşme ortağı;

1. Sözleşme kalite kontrolünün gözden geçirilmesini yapan kişinin atanmasına karar

vermelidir.


2. Kalite kontrolün gözden geçirilmesini yapan kişi ve ilgili denetim sözleşmesi

süresince ortaya çıkan önemli sorunları ele almalıdır.

3. Sözleşme kalite kontrolünü gözden geçirilmesi tamamlanana kadar denetçinin

raporunu yayınlamamalıdır.

Borsaya kote olmuş şirketlerin finansal tablolarının denetimleri için sözleşme kalite

kontrolünü gözden geçirilmesi aşağıdaki konuları göz önüne almayı içerir:

1. Sözleşme ekibinin, öze sözleşme ile ilişki içinde, firmanın bağımsızlığı ile ilgili

değerlendirilmesini,

2. Sözleşme süresince belirlenen önemli riskleri (ISA 315) ve bu risklere cevapları (ISA

330) ve sözleşme ekibinin yolsuzluk ve hileden kaynaklanan riskleri

değerlendirmesini

3. Önemlilik ve önemli risklerle ilgili verilen yargıları

4. Farklı düşünceleri ya da diğer zor veya karmaşık hususları içeren konular hakkında

danışman tarafından yapılan değerlendirme olup olmadığını ve bu tür istişarelerden

çıkan kararları

5. Denetim süresince belirlenen düzeltilmiş ya da düzeltilmemiş yanlış beyanların

önemini

6. Yönetime, idareye ve denetim organları gibi diğer taraflara iletilecek konuları

7. Gözden geçirme için seçilen denetim belgesinin yapılan işi yansıtıp yansıtmadığını ve

varılan kararları yansıtıp yansıtmadığını.

Gözetim

Kalite kontrol politika ve yöntemlerinin yeterliliği ve faaliyet etkinliği izlenmelidir.

KKS1, Firmanın kalite kontrol sistemleriyle ilgili kuralların ve işlemlerin uygulamada uygun

ve yeterli olduğunu, uyumlu ve etkili çalıştığını, makul bir güvence ile ona sağlayacak

kuralları ve prosedürleri oluşturmasını ister. Sözleşme ortağı, firma ya da diğer ulusal ve

uluslararası denetim ağına bağlı üye firmalar tarafından dağıtılan en son bilgide belirtildiği

gibi denetleme sürecinin sonuçlarını dikkate alır. Sözleşme ortağı aşağıdakileri dikkate alır:

1. Bu bilgide yer verilen eksikliklerin denetleme sözleşmesini etkileyip

etkilemeyeceğini,


2. Durumu düzeltmek için firmanın aldığı önlemlerin denetleme bağlamında yeterli olup

olmadığını.

Sonuç olarak, kalite güvence sistemiyle ilgili olarak yayınlanan KKS1 ve UDS 220

uluslararası standartlar esas alınarak yapılan düzenlemeler çerçevesinde bağımsız denetim

şirketleri tarafından uygulanmakta olan kalite kontrol sistemleri, bir yandan denetim

şirketlerinin karşılaşabilecekleri işletme risklerini azaltırken, diğer yandan bu şirketlerde

görev yapan denetçilerin denetim risklerini azaltmakta, aynı zamanda finansal tablo

kullanıcılarının yayınlanmış tablolara güvenilirliklerini de arttırmaktadır. Riskleri azaltıcı

yönde zincirleme olarak böylesine olumlu etki yaratan uygulamaların, denetim şirketleri

tarafından kapsamlı olarak göz önüne alınarak , mevcut kontrol sistemlerinin geliştirilmesi ve

iyileştirilmesi yönünde ek çalışmalar yapmaları kaçınılmaz bir gerekliliktir.


YARARLANILAN KAYNAKLAR

Güredin, Ersin, (2007), Denetim ve Güvence Hizmetleri, Yaylacılık Matbaası.

Selimoğlu Seval Kardeş , Denetim Firmalarında Kalite Kontrol Standartları, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 4, 29-36, (2000).

Selimoğlu Seval Kardeş ve Şaban Uzay, Muhasebe Denetimi, Gazi Kitabevi, Gözden Geçirilmiş ve Yenilenmiş 3. Baskı, (2011)

Selimoğlu Seval Kardeş ve Uzay, Şaban, Türkiye’de Muhasebe Denetimi Alanında Yapılan Araştırmalar (1995-2005) ve Seçme Yazılar, İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Yayını, Yayın No: 82, 432 sayfa, İstanbul 2007.

Şavlı Tuba, (2007), “Türkiye’de Kalite Güvence Sisteminin Değerlendirilmesi”, İSMMMO Muhasebe Denetimi Sempozyumu, Antalya.

Türkiye Denetim Standartları Kurulu, Uluslar arası Denetim ve Güvence Standartları, TÜRMOB Yayınları 339, Fersa Maatbacılık, 2008, s.200.

http://www.ifac.org/publications-resources/2012-handbook-international-quality-control-auditing-review-other-assurance-a


http://www.ifac.org/sites/default/files/publications/files/A011%202012%20IAASB%20Handbook%20ISA%20220.pdf

http://www.kgk.gov.tr/

http://archive.ismmmo.org.tr/docs/sempozyum/10/tr/tubasavli.pdf

http://www.kokerymm.com/makalelerimiz/haber_oku.php?haber_id=33

http://www2.bayar.edu.tr/sosyal/2011-2/55esendemir.pdf

http://iibf.erciyes.edu.tr/akademi/mh/suzay/DSK_14_17_Mayis_2009.pdf

http://www.moorestephens.com.tr/dosyagonder/upload/bddk-kalite-guvence-sistemi-yapisi-ve-prosedurleri-1320915668.pdf

http://www.antalya-smmmo.org/tablolar/denetimnedir.pdf

http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/rahmiuygun/008/

http://iibf.erciyes.edu.tr/kutuphane/petas/petas.php?skip=0&keyword=SEVAL+KARDEŞ+SELİMOĞLU&type=5

http://iibf.erciyes.edu.tr/kutuphane/petas/petas.php?skip=0&keyword=MUHASEBE+BİLİM+DÜNYASI+DERGİSİ&type=6

http://iibf.erciyes.edu.tr/kutuphane/petas/petas.php?skip=0&keyword=MUHASEBE+BİLİM+DÜNYASI+DERGİSİ&type=6







http://www.kgk.gov.tr/

http://archive.ismmmo.org.tr/docs/sempozyum/10/tr/tubasavli.pdf

http://www.kokerymm.com/makalelerimiz/haber_oku.php?haber_id=33

http://www2.bayar.edu.tr/sosyal/2011-2/55esendemir.pdf

http://iibf.erciyes.edu.tr/akademi/mh/suzay/DSK_14_17_Mayis_2009.pdf



http://www.antalya-smmmo.org/tablolar/denetimnedir.pdf

http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/rahmiuygun/008/

1. bÖlÜm - dt-audit.com. bÖlÜm denetİmİn... · muhasebe ilkelerinin muhasebe bilgi sisteminin...

Documents