090 ict usage-survey-report-final-mon (1)

МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ҮНДЭСНИЙ ПАРК

МОНГОЛ УЛСЫН МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ҮНДЭСНИЙ ПАРК

БНСУ-ЫН ИНТЕРНЕТИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ҮНДЭСНИЙ АГЕНТЛАГИЙН

ХАМТАРСАН

“МОНГОЛ УЛСЫН БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ТЕХНОЛОГИЙН ХЭРЭГЛЭЭ, ЦААШДЫН

ХАНДЛАГА”

СУДАЛГААНЫ ТӨСЛИЙН ТАЙЛАН

УЛААНБААТАР ХОТ

2009 ОНЫ 1-Р САРЫН 16

ii

ГАРЧИГ

ОРШИЛ iv

БҮЛЭГ 1: СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА 1

1.1. Төслийн үндэслэл ба зорилго 1

1.2. Судалгааны арга зүй 2

1.3. Төслийн баг 4

БҮЛЭГ 2: МОНГОЛ УЛСЫН БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН МХХТ-ИЙН ХЭРЭГЛЭЭ, ЦААШДЫН ХАНДЛАГА 5

2.1. Улсын хэмжээнд 5

2.1.1. Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ, цаашдын хандлага 5

2.1.2. Интернэтийн хэрэглээ, вэб сайттай байдал, цаашдын хандлага 7

2.1.3. Э-арилжааны одоогийн байдал, цаашдын хандлага 10

2.1.4. Мэдээллийн технологийн хүний нөөц 13

2.1.5. МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт 14

2.2. Орон нутгийн ангиллаар 15

2.2.1. Ерөнхий 15

2.2.2. Улаанбаатар хотод 20

2.2.3. Төвлөрөл ихтэй аймгуудад 26

2.2.4. Бусад аймгуудад 32

2.3. Бизнесийн цар хүрээгээр 39


2.3.2. Бичил бизнесийн хувьд 45

2.3.3. Жижиг бизнесийн хувьд 49

2.3.4. Дунд бизнесийн хувьд 54

2.3.5. Том бизнесийн хувьд 58

2.4. Эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэлүүдээр 62


2.4.2. Уул уурхай, олборлох үйлдвэрүүдэд 74

2.4.3. Боловсруулах үйлдвэрүүдэд 80

2.4.4. Холбооны үйлчилгээний чиглэлээр 87

iii

2.4.5. Худалдаа, засвар үйлчилгээний чиглэлээр 93

БҮЛЭГ 3. СУДАЛГААНЫ ДҮГНЭЛТ 100

3.1. Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ 100

3.2. Интернэт, э-арилжааны хэрэглээ 101

3.3. Мэдээллийн технологийн хүний нөөцийн хэрэгцээ 102

ХАВСРАЛТУУД

ХАВСРАЛТ 1. Судалгааны асуулга 103

ХАВСРАЛТ 2. Судалгааны асуулгыг бөглөх заавар 107

ХАВСРАЛТ 3. Судалгаанд ашигласан бизнесийн салбарын ангилал 3.1 111

ХАВСРАЛТ 4. Монгол улсын бизнесийн салбарын товч танилцуулга 116

ХАВСРАЛТ 5. Дэлхийн зарим орны МХХТ-ийн хэрэглээний үндсэн үзүүлэлт 118

iv

ОРШИЛ

Энэхүү ―Монгол улсын бизнесийн байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэлээ, цаашдын хандлага‖ судалгааны тайлан нь Монгол улсын бизнесийн салбарын мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи(МХХТ)-ийн хэрэглээ, цахим худалдааны өнөөгийн байдал, цаашдын хэрэгцээг тодорхойлохоор Мэдээллийн технологийн үндэсний парк(МТҮП) ба БНСУ-ын Интернэтийг хөгжүүлэх үндэсний агентлаг(NIDA)-ийн хамтран хэрэгжүүлсэн төслийн үр дүн юм. Энэ судалгаа нь Монгол улсын хувьд бизнесийн бүхий л салбарын МХХТ-ийн хэрэглээг тодорхойлох анхны судалгааны ажил боллоо.

Энэ судалгаагаар бизнесийн байгууллагын МХХТ-ийн хэрэглээний төвшинг улсын хэмжээнд, Улаанбаатар хот, хүн ам илүү төвлөрсөн хот суурин газар ба аймаг орон нутгийн хэмжээнд, эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэлүүдээр болон бизнесийн цар хүрээгээр нь тус тусад нь тооцоолон гаргасан болно.

Бизнесийн салбарын МХХТ-ийн хэрэглээг компьютер, интернэтийн хэрэглээ, э-арилжаа, мэдээллийн технологийн хүний нөөц, МХХТ-д оруулж буй хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал ба цаашдын хандлага, төлөвлөлтийн талаар нэлээн дэлгэрэнгүй мэдээллийг бүрдүүлж тооцоолон гаргасан юм.

Судалгааны үр дүнг МХХТ-ийг хөгжүүлэх стратегийг тогтоох, хянах, үнэлэх үйл ажиллагаанд хэрэглэх бүрэн боломжтой юм. Ялангуяа МХХТ-ийн үйлчилгээ үзүүлэгч компаниуд энэхүү судалгааны дүнгээс зах зээлийн өнөөгийн хэрэглээ, цаашдын чиг хандлагыг тандан өөрсдийн үйл ажиллагаагаа үндэслэлтэй, зөв төлөвлөхөд нь тус болно хэмээн найдаж байна.

1

БҮЛЭГ 1. ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

1.1. Төслийн үндэслэл ба зорилго

Төрийн бодлого, бодит дэмжлэг, хөрөнгө оруулалт болон мэдээлэл, холбооны технологийн ололт амжилт, дэвшлийг дагаад Монгол улсын мэдээлэл, харилцаа холбооны үйлчилгээ сүүлийн цөөн жилүүдэд харьцангуй хурдтай хөгжиж байгаа билээ.

Сүүлийн 5 жилд тухайлбал ―Цахим Монгол‖ үндэсний хөтөлбөрийг баталсанаас хойш Монгол Улсын мэдээлэл, холбооны дэд бүтэц эрчимтэй шинэчлэгдэн өргөжиж байгаа бөгөөд үүний зэрэгцээ мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи(МХХТ)-ийн хэрэглээ тодорхой хэмжээгээр нэмэгдэж байна. Гэвч Монгол улсын МХХТ-ийн хэрэглээний талаар нарийн мэдээлэл, статистик тоо баримт өнөөг хүртэл байхгүй байлаа. Төсвийн хөрөнгөөр санхүүждэг байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээний мэдээлэл, судалгааг төрийн болон орон нутгийн захиргааны байгууллагууд салбар, чиглэлээр авах боломжтой боловч бизнесийн салбарын МХХТ-ийн статистик мэдээллийг цуглуулах, боловсруулах механизм манай улсад бүрдээгүй байна. Урьд нь боловсролын салбарын төрийн өмчийн байгууллагуудын зэрэг зарим нэг салбарын тухайлбал Боловсролын салбарын МХХТ-ийн хэрэглээний судалгаа хийгдэж байснаас бизнесийн бүхий л салбарыг хамарсан нэгдсэн судалгаа хийгдэж байгаагүй байна.

Мэдээлэл, холбооны хөгжлийн бодлого, стратегийг боловсруулах болон хэрэгжилтийг хянах, дүгнэхэд МХХТ-ийн хэрэглээний талаарх үнэн бодит мэдээлэл, олон улсын төвшинд харьцуулах боломжтой үзүүлэлтүүд шаардагддаг. Түүгээр ч зогсохгүй МХХТ-ийн салбарын үзүүлэлт, судалгааны тоо баримт нь тухайн улсын үндэсний хэмжээний цогц бодлогыг боловсруулах, хэрэгжүүлэх, хянахад мэдээллийн технологийн хурдацтай ололт, амжилтын давуу талуудыг хэрэглэх ажиллагааг ихээхэн хэмжээгээр сайжруулдаг.

Мөн мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний байгууллагуудад бизнесийн бүхий л салбарын мэдээллийн технологийн хүртээмж, хэрэглээ болон цаашдын чиг хандлагын тухай мэдээлэл түүнчлэн мэдээллийн технологийн үр нөлөөллийн тухай мэдээлэл шаардлагатай байдаг.

Дээрх бүгдээс үндэслэн бизнесийн салбарын мэдээллийн технологийн хэрэглээний өнөөгийн байдал болон цаашдын чиг хандлагыг тодорхойлох судалгааг нийт улсын хэмжээнд зохион байгуулах шаардлагатай байсан.

Энэхүү төслийн гол зорилго нь Монгол улсын бизнесийн салбарын МХХТ-ийн хэрэглээний өнөөгийн байдлыг тодорхойлох явдал юм.

Төслийн үр дүн МХХТ-ийн хэрэглээний цаашдын өсөлт, өөрчлөлтийг тооцоолох, МХХТ-ийн эдийн засагт үзүүлэх үр нөлөөллийг тооцоолон гаргахад зохих хэмжээний хувь нэмэр оруулах байх гэж найдаж байна.

Монгол улсын Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Мэдээлэл, харилцаа холбоо, технологийн газрын харьяа Мэдээллийн технологийн үндэсний парк нь Монгол улсад

2

мэдээллийн технологийг хөгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх үндсэн үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн байгууллага юм.

Тус парк нь манай улсын мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи(МХХТ)-ийн дэд бүтэц, хэрэглээг хөгжүүлэх төрийн бодлого, стратегийг тогтооход дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор бизнесийн байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээний төвшин, цаашдын хэрэгцээ шаардлага болон цахим худалдааны өнөөгийн байдлыг тодорхойлох ―Монгол улсын бизнесийн салбарын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын хэрэгцээ‖ судалгааг БНСУ-ын Интернэтийг хөгжүүлэх үндэсний агентлаг(NIDA)-ийн санхүүжилтээр хэрэгжүүллээ.

1.2. Судалгааны арга зүй

Монгол улсын бизнесийн байгууллагын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын хэрэгцээний судалгааг 2008 оны 10-12 сард зохион байгуулсан бөгөөд 2008 оны 10 сарын байдлаарх мэдээллүүдийг багтаасан. Судалгааг тус улсын нутаг дэвсгэр дээр идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй нийт бизнесийн байгууллагаас түүвэрлэн сонгож явуулсан.

Судалгааны хамрах хүрээг тодорхойлохдоо Үндэсний статистикийн хорооны Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа бүх аж ахуйн нэгжүүдийн мэдээллийг багтаасан Бизнес регистрийн санг /2008 оны 9 сарын эцсийн/ ашигласан болно.

Судалгааны хамрах хүрээ нь Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж буй 36046 байгууллага, аж ахуйн нэгжээс бизнесийн үйл ажиллагаа идэвхтэй явуулж буй 28000 байгууллага болж байна.

Судалгаанд хамрагдах байгууллагын түүвэрлэлтийг Монгол Улсын Үндэсний статистикийн хорооноос тодорхойлон гаргаж энэхүү судалгааны ажилд дэмжлэг үзүүлсэн юм. болно.

Түүвэрлэлтийн арга

Түүвэрлэлтийн эхний шатанд хот, төвлөрөл ихтэй аймаг буюу суурин газар, хөдөө орон нутгийг төлөөлөх аймаг, нийслэл болон сум, дүүргийг сонгон авсан. Ингэхдээ нийслэл Улаанбаатар хотын 6 дүүрэг, Дархан-Уул, Орхон, Говь-Алтай, Дундговь, Өвөрхангай, Хэнтий аймгийн төвийн болон өөр нэг сум нийтдээ нийслэл хотын 6 дүүрэг, 6 аймгийн 12 сумыг судалгаанд хамруулахаар сонгон авсан.

Судалгааны хоѐр дахь шатны түүвэрлэлт буюу судалгаанд хамрагдах аж ахуйн нэгжүүдийг сонгохдоо түүвэрлэлтийг Улаанбаатар хот, Дархан-Уул, Орхон аймаг болон бусад аймгууд гэсэн 3 төвшинд хийсэн. Улаанбаатар хот болон дээрх 2 аймгийн аж ахуйн нэгжийн тоо бусад аймгуудтай харьцуулахад харьцангуй их учраас түүвэрлэлт хийсэн. Харин бусад аймгуудын сонгогдсон сумдын аж ахуйн нэгжийн тоо нь харьцангуй бага учраас нэлэнхүй байдлаар сонгосон болно.

Аж ахуйн нэгжийн МХХТ-ийн хэрэглээ нь аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны чиглэл, цар хүрээнээс хамаарах учраас түүвэрлэлтийг хийхдээ аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны чиглэл буюу салбарын ангилал, ажиллагчдын тоогоор бүлэглэсэн, санамсаргүй түүвэрлэлт (Stratified Random Sampling)-ийн хэлбэрийг сонгон авсан.

3

Тухайн бүлэгт 5-аас доош тооны аж ахуйн нэгж байх тохиолдолд нэлэнхүй байдлаар сонгохоор босго (threshold)-ыг тогтоож өгсөн. Ийм байдлаар цөөн аж ахуйн нэгжтэй салбарын аж ахуйн нэгжүүд болон томоохон аж ахуйн нэгжүүд нэлэнхүй байдлаар сонгогдсон. Түүнчлэн бүлэг бүрт сонгогдох аж ахуйн нэгжийн тоог тодорхойлохдоо Ньюмений хуваарилалт (Newman’s allocation)-ын томъѐог ашигласан. Өөрөөр хэлбэл энэ нь ажиллагчдын тооны хэлбэлзэл ихтэй буюу дисперси ихтэй бүлгийн хувьд сонгогдох аж ахуйн нэгжийн тоо олон, хэлбэлзэл багатай бүлгийн хувьд сонгогдох аж ахуйн нэгжийн тоо харьцангуй цөөн байхаар хуваариладаг арга юм. Тухайн бүлэг бүрээс сонгогдох аж ахуйн нэгжийн тоог тодорхойлсны дараа судалгаанд хамрагдах аж ахуйн нэгжийг санамсаргүй байдлаар сонгосон.

Хүснэгт 1. Бизнесийн байгууллагын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын хандлага судалгаанд хамрагдсан байгууллагын тоо

Аймаг, нийслэл Нийт

байгууллагын тоо

Түүвэрлэгдсэн байгууллагын

тоо

Судалгааны асуулга бөглөсөн

байгууллагын тоо

Судалгааны мэдээллийн санд

орсон байгууллагын

тоо

Улаанбаатар хот 18799 895 557 529

Төвлөрөл ихтэй аймаг 1989 143 109 107

Бусад аймаг 7212 507 254 244

Нийт дүн 28000 1545 920 880

Судалгааг бизнесийн байгууллагууд дээр очиж удирдах болон холбогдох ажилтнуудаар судалгааны асуулгыг бөглүүлэх хэлбэрээр авсан. Цөөн тооны байгууллагаас шуудан, э-мэйлээр судалгааг хүлээн авсан бөгөөд хаяг нь тодорхойгүй маш цөөн байгууллагаас утсаар ярилцаж авсан болно.

Судалгааны асуулгыг 2007 онд UNCTAD байгууллагаас гаргасан ―Мэдээллийн эдийн засгийн статистикийн боловсруулалтын гарын авлага‖-д тулгуурлан Монгол улсын МХХТ-ийн хэрэглээний онцлогт тохируулан боловсруулсан.

Судалгааны мэдээллийн сан нь нийт 880 аж ахуйн нэгж, байгууллагын мэдээллээс бүрдэж байгаа нь Монгол улсын нийт бизнесийн байгууллагын 3.14 хувь нь болж байгаа юм. Судалгааны мэдээллийн сан 167 ялгаатай талбар буюу асуултаас бүрдсэн ба асуулт бүрийн хариултууд дугаарлагдаж /ялгаатай/ орсоноор шаардлагатай мэдээллийг хялбар олж авах боломж бүрдсэн. Байгууллага бүрийн мэдээлэл бусдаас ялгагдах цорын ганц хувийн дугаартайгаар мэдээллийн санд орсон болно.

МХХТ-ийн хэрэглээний Монгол улсын хэмжээний ихэнх үзүүлэлтүүдийг судалгааны бизнесийн цар хүрээний ангилал тус бүрээр гарсан дүнг тухайн ангиллын нийт /улсын хэмжээний/ бизнесийн тоонд харьцуулан жигнэх аргаар тодорхойлон гаргасан. Учир нь судалгаанд хамрагдаж чадаагүй үлдсэн байгууллагуудын ихэнх нь цөөн ажиллагчидтай бичил буюу жижиг бизнесийнхэн байсан бөгөөд эдгээр байгууллагуудын хаяг, утас тодорхойгүй, өөрчлөгдсөн байсан. Иймээс улсын хэмжээний үзүүлэлтийг илүү бодитой гаргах үүднээс дээрх аргыг хэрэглэсэн болно.

4

МХХТ-ийн хэрэглээний

Орон нутгийн ангилал,

Бизнесийн цар хүрээний ангилал,

Эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэл тус бүрийн үзүүлэлт буюу судалгааны үр дүнг шууд тархаах аргаар гаргасан болно.

1.3. Төслийн баг

Монгол улсын бизнесийн салбарын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын хандлагыг

судлах төслийг МТҮП-ын ажилтнуудаас бүрдсэн дараах баг гүйцэтгэлээ. Үүнд:

1. Т. Наранчимэг, МТҮП-ын орлогч захирал бөгөөд төслийн удирдагч 2. Д. Саруул, МТҮП-ын судалгаа, стандарт хариуцсан ахлах менежер бөгөөд

төслийн тэргүүлэх судлаач 3. Б. Батчулуун, МТҮП-ын мэдээллийн технологийн судалгааны ажилтан бөгөөд

төслийн судлаач.

Төслийг хэрэгжүүлэхэд төслийн багийн гишүүдээс гадна нийт 20 шахам туслах ажилтнууд ажилласан болно.

5

БҮЛЭГ 2. МОНГОЛ УЛСЫН БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН МХХТ-ИЙН ХЭРЭГЛЭЭ, ЦААШДЫН ХАНДЛАГА

2.1. Улсын хэмжээнд

2.1.1. Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ, цаашдын хандлага

Компьютер нь мэдээллийн эдийн засгийн хөгжилд маш чухал хэрэгслийн нэг байдаг.

Монгол улсад гар утас хэрэглэгчдийн дийлэнх хувь нь GSM технологи хэрэглэдэг учраас гар утсаар интернэт хэрэглэх бизнесийн хувь маш бага гэж урьдчилан таамаглаж болно. Иймээс компьютер нь одоогоор Монгол улсын бизнесийн хувьд интернэтийг хэрэглэх гол хэрэгсэл нь болж байна.

Судалгааны үр дүнгээр 2008 оны 10 сарын байдлаар Монгол улсын бизнесийн байгууллагын 61.4 хувь нь хамгийн багадаа нэг компьютер хэрэглэж байна. Ихэнх бичил буюу өрхийн бизнес, түүний дотроос өөрийн офисгүй байгууллагууд гэрийн компьютерийг байгууллагын үйл ажиллагаанд зориулж хэрэглэдэг бөгөөд үүнийг судалгаанд оролцуулан тооцсон болно.

Нийт байгууллагуудын 18.9 хувь компьютерийн дотоод сүлжээ, 2.1 хувь нь интранэт, 0.5 хувь нь экстранэтийг хэрэглэдэг байна. Ойрын 2 жилд бизнесийнхэн компьютер, дотоод сүлжээ, интранэт, экстранэтийг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг Зураг 1-т үзүүлье.

Зураг 1. Нийт байгууллагын компьютер, компьютерийн сүлжээний хэрэглээний хандлага

2008 2009 2010

Компьютер 61.4% 73.2% 84.3%

Дотоод сүлжээ 18.9% 25.7% 32.0%

Интранэт 2.1% 4.2% 6.8%

Экстранэт 0.5% 0.8% 1.7%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

80.0%

90.0%

хэрэгл

ээний х

увь

6

Нийт бизнесийн байгууллагын 23 орчим хувь нь ямар нэг хэрэглээний програм хангамж ашигладаг болохыг судалгааны үр дүн харуулж байна. Бизнесийн үйл ажиллагаанд чухал шаардлагатай зарим төрлийн програм хангамжийн хэрэглээний одоогийн байдал, цаашдын хандлагыг Зураг 2-т үзүүлье.

Зураг 2. Нийт байгууллагын хэрэглээний програм хангамж ашиглалтын хандлага

Судалгаанд хамрагдсан хэрэглээний програм хангамж хэрэглэдэг байгууллагууд тухайн програм хангамжийг хэрхэн өөрийн болгосон талаар судлахад дараах үр дүн гарч байна.

Хүснэгт 1. Хэрэглээний програм хангамжийг өөрийн болгосон хэлбэр

Програм хангамжийн төрөл Програмыг өөрийн болгосон

хэлбэр Эзлэх хувь

Байгууллагын удирдлагын мэдээллийн систем (e-office)

Худалдан авсан 48.10%

Захиалж хийлгэсэн 24.70%

Өөрсдөө хийсэн 27.20%

Үйлдвэрлэл/үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын програм




Санхүү, нягтлан бодох, бүртгэл тооцооны програм




Судалгаанд хамрагдсан компьютертай нийт байгууллагаас ямар нэг хэрэглээний програм хангамж хэрэглэдэггүй, эсвэл интернэтэд холбогдоогүй байгууллагын эзлэх хувь нь 20 байна.

22.2%

34.0%

38.6%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

35.0%

40.0%

45.0%

2008 2009 2010

Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын програм хангамж

Байгууллагын удирдлагын мэдээллийн систем

Санхүү нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамж

7

Судалгаанд хамрагдсан нийт байгууллагын 8.5 хувь тэдний бизнест компьютер хэрэглэх огт шаардлагагүй гэж үзсэн байна.

2008 оны 10 сарын байдлаар компьютергүй байсан байгууллагуудын

9.0 хувь нь эрчим хүчний эх үүсвэр дутагдалтай,

34.5 хувь нь ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй,

49.5 хувь нь компьютер өндөр үнэтэй,

71.0 хувь нь компьютер хэрэглэх шаардлагагүй зэрэг шалтгааны улмаас компьютер хэрэглээгүй гэж хариулжээ.

Компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар компьютер хэрэглэдэг нийт байгууллагууд дараах байдлаар хариулсан байна.

Хүснэгт 2. МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл, хувиар

Бэрхшээл

Хариулт

Үгүй Бага зэрэг

Их Хамааралгүй

буюу мэдэхгүй

МХХТ-ийн зардал их гардаг 43% 35% 9% 13%

Програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ хувилбар гардаг

33% 39% 9% 20%

МХХТ-ийн хэрэгцээ, шаардлагыг нийлүүлэгч /мэргэжлийн байгууллага/ хангаж чаддаггүй

47% 21% 7% 25%

Ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй 41% 39% 8% 13%

Судалгааны дээрх дүнгээс харахад бизнесийн байгууллагуудын ажилтнуудын компьютер хэрэглэх чадваргүй байдал, програм хангамж байнга өөрчлөгдөн шинэчлэгддэг байдал нь хэрэглээнд гарч буй хамгийн гол бэрхшээл юм байна. Түүнчлэн компьютер, компьютерийн засвар үйлчилгээний өндөр үнэ мөн саад учруулдаг байна.

2.1.2. Интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай байдал, цаашдын хандлага

Улсын хэмжээнд 2008 онд нийт бизнесийн байгууллагын 36.6 хувь нь интернэтийг хэрэглэсэн байна. Үүнээс 91 хувь нь өөрийн интернэтийн холболтыг ашигласан бол 9 хувь нь интернэт кафегаар үйлчлүүлжээ. Интернэт кафегаар үйлчлүүлсэн нийт байгууллагын дийлэнх нь 1-9 ажиллагчидтай бичил бизнесийнхэн байна.

8

Зураг 2. Нийт байгууллагын интернэтийн хэрэглээ, цаашдын хандлага /ашиглалтын төрлөөр/

Зураг 1. Нийт байгууллагын интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай байдал, цаашдын хандлага

Судалгааны дүнгээс харахад 2009 оноос интернэт хэрэглэх, вэб сайттай болохоор нэлээд байгууллагууд төлөвлөж, интернэт болон вэб сайтын хэрэглээ эрс нэмэгдэх хандлага ажиглагдаж байна.

2009 оноос интернэт кафегаар үйлчлүүлэгч байгууллагуудын тоо багасч, байгууллагууд өөрийн интернэт холболтыг ашиглах байдал нэмэгдэх төлөвтэй байна.

Зураг 3. 2008 онд байгууллагуудын хэрэглэж байгаа интернэтийн холболтын төрөл /хувиар/

Байгууллагуудын хэрэглэж байгаа интернэтийн дундач хурд /1 талдаа/ 384 kbps, дээд хурд нь 10 mbps байна.

Судалгааны дүнгээс харахад байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний гол зорилго нь бусад байгууллага болон хувь хүмүүстэй мэдээлэл солилцох, олж авах явдал байна.

36.6%

56.7%60.7%

8.0%

18.5%23.0%

2008 2009 2010

Интернэтийн хэрэглээ Вэб сайттай байдал

17.0%

20.7%

16.9%

74.0%

75.9%

80.7%

9.0%

3.4%

2.4%

0.0% 50.0% 100.0% 150.0%

2008

2009

2010

Байнгын бус холболт

Байнгын холболт

Интернэт кафегаар үйлчлүүлэх

14%

39%15%

30%

2%

dial-up ADSL шилэн кабель утасгүй бусад

9

Хүснэгт 1. Нийт байгууллагын интернэтийг хэрэглэх зорилгын цаашдын хандлага

Интернэтийн хэрэглээний зорилго 2008 2009 2010

Санхүүгийн үйлчилгээ авах (төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт банкаар үйлчлүүлэх)

42.3% 51.5% 55.0%

Байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох 55.7% 64.8% 60.0%

Бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах 85.2% 89.0% 89.3%

Э-арилжаа хийх 5.1% 9.8% 12.7%

2008 онд интернэт хэрэглэсэн байгууллагуудаас төрийн байгууллагуудтай интернэтээр дамжуулан ямар мэдээлэл, үйлчилгээ авч байсныг асуухад

84% нь Төрийн байгууллагаас мэдээлэл авах

66% нь Төрийн байгууллагын маягт татаж авах ба илгээх

56% нь Маягт онлайнаар бөглөх ба бөглөсөн маягт илгээх

14% нь Төрийн байгууллагууд руу онлайнаар төлбөр хийх

гэж хариулсан байна.

2008 оны 10 сарын байдлаар нийт бизнесийн 8.4 хувь нь өөрийн гэсэн вэб сайттай байна. Байгууллагуудын вэб сайтын нь мэдээлэл, үйлчилгээний талаар асуухад нийт вэб сайтын

100% нь Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний танилцуулга, үнийн жагсаалт харуулах

27% нь Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний онлайн захиалга авах

17% нь Онлайнаар төлбөр тооцоо хийх

зэрэг үйлчилгээг үзүүлдэг гэсэн дүн гарч байна.

Нийт бизнесийн 40 хувь тэдний бизнест интернэтийн хэрэглээ шаардлагагүй гэж үзсэн байна. Мөн 2008 онд интернэт хэрэглээгүй байгууллагуудын 35.7 хувь интернэтийн дэд бүтэц байхгүй, холбогдох боломжгүй, 48.4 хувь нь интернэтийн үнэ өндөр, 63.0 хувь нь хэрэгцээ шаардлага байдаггүй гэж хариулжээ.

Интернэтийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар 2008 онд интернэт хэрэглэсэн байгууллагууд хэрхэн хариулсан талаар дараах хүснэгтэд харуулья.

Хүснэгт 2. Интернэтийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл

Бэрхшээл

Хариулт

Үгүй Бага зэрэг Их Хамааралгүй


Интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн найдваргүй ажиллагаа

29.0% 50.0% 12.2% 8.8 %

Вирус ба хакерийн халдлага 20.8% 46.5% 24.5% 8.2 %

Интернэт ашиглахад түвэгтэй байдал 43.9% 34.7% 6.5% 14.9 %

10

Эндээс харахад вирус болон хакеруудын халдлага нь интернэтийн хэрэглээнд саад болдог хамгийн түгээмэл бэрхшээл бол нийт интернэт хэрэглэгчдийн ихэнх нь интернэт холболтын операторуудын үйлчилгээнд сэтгэл дундуур байдаг байна.

Бизнесийн байгууллагуудын мэдээллийн технологийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн хэрэглээ ямар байгааг судлахад судалгаанд хамрагдсан интернэттэй байгууллагуудын

98% нь Сүлжээний халдлагаас хамгаалах програм хангамж хэрэгсэл(Anti-virus, Anti-spyware Firewall, Spam-filter)

18% нь Серверүүд болон клиентүүдийн хоорондын найдвартай холболт (SSL,HTTPS)

31% нь Хэрэглэгчдэд зориулсан техник болон програм хангамж (карт, нууц үг, гарын үсэг г.м)

34% нь Чухал өгөгдлүүдийн байнгын нөөцлөлт

зэрэг хамгаалалтын хэрэгслүүдийг ашигладаг байна.

Зураг 4. Нийт байгууллагын сүлжээний халдлагаас хамгаалах аюулгүй байдлын хэрэгслийн хэрэглээ, цаашдын хандлага

2.1.3. Э-арилжааны одоогийн байдал, цаашдын хандлага

2008 онд Монгол Улсын хэмжээнд интернэт болон компьютерийн бусад сүлжээгээр арилжаа хийсэн бизнесийн байгууллагын эзлэх хувь 4.5 хувь байгаа боловч бизнесийн байгууллагуудын төлөвлөж байгаагаар 2009 оноос энэ үзүүлэлт илт нэмэгдэх хандлага ажиглагдаж байна.

36%

50%53%

2008 2009 2010

Аюулгүй байдлын хэрэгслийн хэрэглээ

11

Зураг 1. Нийт байгууллагын э-арилжаанд оролцдог байгууллагын эзлэх хувь, цаашдын хандлага

2008 онд интернэтээр бүтээгдэхүүн/үйлчилгээ худалдан авсан байгууллагуудын 92 хувь нь Улаанбаатар хотын, 8 хувь хөдөө орон нутгийн байгууллагууд байгаа бол интернэтээр борлуулалт хийсэн байгууллагуудын 91 хувь нь Улаанбаатар хотын, 9 хувь хөдөө орон нутгийнх байна. Үүнээс харахад нийслэлээс өөр газарт э-арилжаа бараг хийгдэхгүй байна гэж үзэж болохоор байна.

2008 онд э-худалдан авалт хийсэн байгууллагуудыг бизнесийн цар хүрээгээр ангилан харуулбал:

2.9 % нь 1-4 ажиллагчидтай




18.8 % нь 200 ба дээш ажиллагчидтай

байгууллагууд байна.

2008 онд э-борлуулалт хийсэн байгууллагуудыг бизнесийн цар хүрээгээр ангилан харуулбал:





25.0 % нь 200 ба дээш ажиллагчидтай

байгууллагууд байна.

Э-арилжаа хийсэн нийт байгууллагын дотор байгууллагын 2008 оны э-арилжааны хэмжээ нь тухайн байгууллагын нийт арилжаанд ямар хувь хэмжээтэй байгааг Зураг 2-т үзүүлэв.

2008 2009 2010

3.4%

10.4%

18.3%

2.2%5.5%

13.4%

Э-худалдан авалт Э-борлуулалт

12

Зураг 2. Байгууллагын нийт арилжаанд э-арилжааны эзлэх хувь

Эндээс харахад э-худалдан авалт хийсэн байгууллагуудын дотор э-худалдан авалт нь нийт худалдан авалтын 1-ээс 10 хүртэлх хувийг эзэлж байгаа байгууллагуудын хувь 49 байна.

2008 онд э-арилжаа хийсэн байгууллагуудаас э-арилжаа эрхэлсэний ач холбогдлыг асуухад

82 хувь нь Ажлын цаг хэмнэх

68 хувь нь Зардал багасах

57 хувь нь Хэрэглэгчийн тоо эсвэл борлуулалтын хэмжээ өсөх

ач холбогдол гарсан гэж үзжээ.

Э-арилжаа хийхэд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар 2008 онд э-арилжаанд оролцсон нийт байгууллагууд хэрхэн хариулсаныг дараах хүснэгтээр харуулъя. Хүснэгт 1. Э-арилжаанд учирч буй бэрхшээл

Бэрхшээл Хариулт



Найдвартай үйлчлэгч ба үйлчлүүлэгчдийн нөөц бага

22.6 % 44.0 % 15.5 % 17.9 %

Онлайн төлбөр тооцооны систем хөгжөөгүй 27.4 % 32.1 % 26.2 % 14.3 %

Бүтээгдэхүүний баталгаа, хүргэлтийн хугацаа тодорхой бус

25.0 % 34.5 % 14.3 % 26.2 %

Хууль эрх зүйн орчин тодорхой бус 25.0 % 26.2 % 25.0 % 23.8 %

Э-арилжааны системийг хөгжүүлэх сайжруулах зардал их

19.0 % 22.6 % 28.6 % 29.8 %

25%7%

49%

46%

20%

39%

6% 9%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

э-худалдан авалт э-борлуулалт

1-ээс бага % 1-ээс 10 хүртэл %

10-аас 50 хүртэл % 50 ба түүнээс дээш %

13

Судалгааны үр дүнд найдвартай үйлчлүүлэгч, үйлчлэгчдийн тоо цөөн, онлайн төлбөр тооцооны систем зохих төвшинд хөгжөөгүй байгаа нь хамгийн түгээмэл бэрхшээл болж байгаа бөгөөд хууль эрх зүйн орчин бүрдээгүй, зардал их гардаг зэрэг нь мөн э-арилжааг хөгжүүлэхэд саад болдог байна.

2.1.4. Мэдээллийн технологийн хүний нөөц

Судалгааны үр дүнд 2008 онд нийт бизнесийн 9.7 хувь нь мэдээллийн технологийн мэргэжилтнийг өөрийн байгууллагад ажиллуулж байна.

Зураг 1. Нийт байгууллагын дотор мэдээллийн технологийн ажилтантай байгууллагын эзлэх хувь, цаашдын хандлага

Судалгааны дүнгээр бизнесийн байгууллагуудын мэдээллийн технологийн мэргэжилтний хэрэгцээ 2009 онд бага зэрэг 2010 онд нэлээн нэмэгдэх хандлагатай байна.

Нийт мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулдаг байгууллагын 88.6 хувь нь Улаанбаатар хотод, 11.4 хувь нь хөдөө орон нутагт үйл ажиллагаа явуулж байна.

Дээрх байгууллагуудаас мэдээллийн технологийн мэргэжилтнүүдээ шаардлагатай орон тоогоороо бүрэн ажиллуулж чадсан байгууллага 77.1 хувь байна.

Мэдээллийн технологийн мэргэжилтнийг ажилд авахад сөргөөр нөлөөлдөг ямар хүчин зүйлүүд байна вэ? гэсэн асуултанд нийт мэдээллийн технологийн мэргэжилтэнтэй байгууллагуудын

42.3 хувь нь Мэргэжлийн өндөр ур чадвартай ажил эрхлэхийг хүсэгчид цөөн

35.8 хувь нь Мэргэжлийн боловсролын сургалтын чанар хангалтгүй

17.4 хувь нь Мэргэжлийн давтан сургалтын тоо, чанар хангалтгүй

48.8 хувь нь Ажил эрхлэхийг хүсэгчдийн ажлын туршлага дутмаг байх

52.7 хувь нь Ажил эрхлэхийг хүсэгчид өндөр цалин шаардах

гэж хариулжээ. Судалгааны дүнгээс мэдээллийн технологийн мэргэжилтнүүд өндөр цалин шаарддаг бөгөөд мэргэжлийн өндөр чадвар, туршлагатай мэргэжилтнүүд дутагдалтай байгаа нь харагдаж байна.

Нийт бизнесийн байгууллагуудын 18.8 хувь нь 2008 онд мэдээллийн технологийн ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлжээ.

9.7%13.6%

25.2%

2008 2009 2010

14

Зураг 1. Нийт байгууллагын МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөг/

Зураг 2. 2008 онд нийт байгууллагын МХХТ-д зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөг/

Судалгаанд хамрагдсан нийт байгууллагын хэдэн хувь нь 2008 онд ажилтнуудаа МХХТ-ийн чиглэлийн сургалтанд хамруулсан болон 2009 оны сургалтын хэрэгцээг Зураг 2.т үзүүлэв.

Зураг 2. МХХТ-ийн сургалтын хэрэгцээ

2.1.5. МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт

2008 онд нийт бизнесийн 33.5 хувь нь МХХТ-д хөрөнгө оруулсан бол 44.8 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан байна.

9%

14%17%

37%

2008 2009

МТ-ийн мэргэжилтний сургалт

МТ-ийн хэрэглэгчийн сургалт

64%

29%

4% 2% 1%

1 сая хүртэл 1-5 сая 5-20 сая

20-50 сая 50 саяас дээш

83%

15%

2% 0%0%

1 сая хүртэл 1-10 сая

10-50 сая 50-100 сая

100 саяас дээш

15

2.2. ОРОН НУТГИЙН АНГИЛЛААР

2.2.1. Ерөнхий

Энэ хэсэгт бизнесийн байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын хандлагыг орон нутгийн ангиллаар тооцоолон гаргасан судалгааны дүнг танилцуулна.

Орон нутгийг

Улаанбаатар хот

Төвлөрөл ихтэй аймгууд(Дархан-Уул, Орхон)

Бусад аймгууд (Дархан-Уул, Орхоноос бусад аймгууд) гэсэн 3 ангилалд хуваасан.

Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ, цаашдын хандлага

Бизнесийн байгууллагуудын 2008 оны компьютерийн хэрэглээ, цаашдын хэрэглээний хандлагыг орон нутгийн ангилал бүрээр харьцуулан гаргасныг Зураг 1-т үзүүлье.

Зураг 1. Бизнесийн байгууллагуудын компьютерийн хэрэглээ

2008 онд нэг байгууллагын хэрэглэж байсан компьютерийн дундач тоог авч үзвэл Улаанбаатар хотод 24.1, төвлөрсөн аймгуудад 19.6, бусад аймагт 1,0 байна.

Ойрын 2 жилд компьютерийн сүлжээг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг хүснэгт 1-т үзүүлье.

0.0%

20.0%

40.0%

60.0%

80.0%

100.0%

120.0%

2008 2009 2010

Улаанбаатар хотод

Төвлөрөл ихтэй аймагт

Бусад аймагт

16

Хүснэгт 1. Компьютерийн сүлжээний хэрэглээ, цаашдын хандлага

Ангилал Дотоод сүлжээ Интранэт Экстранэт

2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010


56.1% 64.8% 69.9% 16.1% 23.3% 28.0% 4.9% 6.6% 10.2%

Төвлөрсөн аймгуудад

34.6% 41.1% 45.8% 3.7% 4.7% 6.5% 1.9% 2.8% 3.7%

Бусад аймгуудад

4.9% 14.3% 20.1% 0.0% 0.8% 2.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Судалгаанаас харахад компьютерийн сүлжээний хэрэглээ төвлөрөл ихтэй аймаг болон бусад аймагт зөвхөн дотоод сүлжээний төвшинд хөгжиж байгаа бөгөөд, интранэт, экстранетийн хэрэглээ маш бага, ойрын ирээдүйд ч нааштай өөрчлөлт гарахгүй хандлагатай байна.

Орон нутгийн ангилал бүрийн хувьд програм хангамжийн хэрэглээг санхүү, нягтлан бодох бүртгэл, тооцооны програмын хэрэглээгээр төлөөлүүлэн Зураг 2-т харуулъя. Зураг 2. Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийн хэрэглээ

Интернэтийн хэрэглээ, вэб сайттай байдал, цаашдын хандлага

Байгууллагуудын 2008 оны интернэтийн хэрэглээ, цаашдын хандлагыг орон нутгийн ангилалуудаар харьцуулан дараах зургаар үзүүлье.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

2008 2009 2010




17

Зураг 3. Бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ, цаашдын хандлага

Байгууллагуудын 2008 оны вэб сайт эзэмшилтийн байдал, цаашдын хандлагыг орон нутгийн ангилал бүрээр дараах зургаар үзүүлье.

Зураг 4. Вэб сайттай байгууллагуудын эзлэх хувь , цаашдын хандлага

Э-арилжааны одоогийн байдал

2008 онд э-арилжаа хийсэн байгууллагуудын эзлэх хувийг орон нутгийн ангилал

бүрээр доор үзүүлэв.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2008 2009 2010




0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

2008 2009 2010




18

Зураг 5. 2008 онд э-арилжаа хийсэн байгууллагуудын эзлэх хувь

Э-арилжааг Улаанбаатар хотын байгууллагууд бага зэрэг, хөдөө орон нутагт буюу аймгуудад бараг хэрэглэхгүй байгаа нь э-арилжааны талаарх мэдээлэл маш бага, энэ чиглэлийн хууль эрх зүйн орчин бүрдээгүй байгаатай холбоотой байж болно.

Мэдээллийн технологийн хүний нөөц

2008 онд мэдээллийн технологийн ажилтантай байгууллагуудын эзлэх хувь, цаашдын хандлагыг орон нутгийн ангилал бүрээр Зураг 6-д үзүүлье.

Зураг 6. МТ-ийн ажилтантай байгууллагуудын эзлэх хувь, цаашдын хандлага

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

12.0%

14.0%





0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

2008 2009 2010




19

Судалгаанаас харахад бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудад МХХТ-ийн мэргэжилтний хэрэгцээ одоогоор маш байгаа бөгөөд харин цаашид МХХТ-ийн хэрэглээ ихсэх тусам нэмэгдэх хандлагатай байна.

2008 онд МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага/хувь хүнээр гүйцэтгүүлсэн байгууллагын эзлэх хувь

Улаанбаатар хотод 46.7 %

Төвлөрсөн аймагт 23.4 %

Бусад аймагт 8.6 % байна.

МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт

2008 онд

Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 69.4 %

Төвлөрсөн аймгийн байгууллагуудын 41.1 %

Бусад аймгийн байгууллагуудын 25.8 % тус тус МХХТ-д хөрөнгө оруулсан байна.

Зураг 7. Байгууллагуудын МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь

Түүнчлэн 2008 онд

Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 83.6 %

Төвлөрсөн аймгийн байгууллагуудын 52.3 %

Бусад аймгийн байгууллагуудын 30.7 % нь тус тус МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан байна.

37%

66%

76%

34%

14%

24%

17%

11%

0%

7%

2%

5%

7%




1 сая хүртэл 1-5 сая 5-20 сая 20-50 сая 50 саяаас дээш

20

Зураг 8. МХХТ-д зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь

2.2.2. Улаанбаатар хотод

Судалгаанд Улаанбаатар хотын нийт 529 бизнесийн байгууллага хамрагдсан нь судалгаанд хамрагдсан нийт байгууллагын 60 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд тэдгээрийг бизнесийн үйл ажиллагааны чиглэлээр нь ангилан харуулъя.

Хүснэгт 1. Улаанбаатар хотын судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд

# Үйл ажиллагааны чиглэл Эзлэх хувь

1 Худалдаа, засвар үйлчилгээ 19.3%

2 Боловсруулах үйлдвэр 17.2%

3 Барилга 12.5%

4 Эрдэм шинжилгээний ажил, бизнесийн бусад үйл ажиллагаа 10.6%

5 Тээвэр, агуулахын аж ахуй 5.7%

6 Зочид буудал, зоогийн газар 5.3%

7 Санхүүгийн гүйлгээ, зуучлалын үйл ажиллагаа 4.9%

8 Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 4.2%

9 Эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 4.0%

10 Холбооны үйл ажиллагаа 3.8%

11 Уул уурхай, олборлох үйлдвэр 3.0%

12 Боловсролын салбарын үйл ажиллагаа 3.0%

13 Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээсийн үйл ажиллагаа 2.3%

14 Компьютер, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа 2.3%

15 Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус хангамж 1.1%

16 Хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй 0.9%

51%

70%

91%

36%

21%

9%

10%

7%

2%

0%

1%

2%





21

Зураг 1. Улаанбаатар хотын судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын цар хүрээ

Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ

2008 оны 10 сарын байдлаар Улаанбаатар хотын бизнесийн байгууллагуудын 91.3 хувь нь компьютер хэрэглэж байгаа бөгөөд нэг байгууллагад хэрэглэж байгаа компьютерийн дундач тоо нь 24.1 байна.

Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 56.1 хувь нь компьютерийн дотоод сүлжээ, 16.1 хувь нь интранэтийг хэрэглэдэг бөгөөд тэдний ойрын 2 жилд компьютер, дотоод сүлжээ, интранэт, экстранэтийг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг дараах зургаар үзүүлье.

Зураг 2. Улаанбаатар хотын бизнесийн байгууллагуудын компьютер, компьютерийн сүлжээний хэрэглээ

16.8%

15.3%

34.8%

23.4%

9.6%

1-4 хүнтэй

5-9 хүнтэй

10-49 хүнтэй

50-199 хүнтэй

200 ба дээш хүнтэй

2008 2009 2010

Компьютер 91% 94% 96%

Дотоод сүлжээ 56% 65% 70%

Интранэт 16% 23% 28%

Экстранэт 5% 7% 10%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

хэр

эглэ

эни

й х

увь

22

Нийслэлийн бизнесийн байгууллагуудын програм хангамж ашиглалтын байдал, цаашдын хандлагыг дараах зургаар үзүүлье.

Зураг 3. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын програм хангамжийн ашиглалт

Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 4 хувь нь тэдний бизнест компьютер хэрэглэх огт шаардлагагүй гэж үзэж байна. 2008 оны 10 сарын байдлаар компьютер хэрэглээгүй нийслэлийн байгууллагуудын 56.5 хувь нь компьютер хэрэглэх шаардлагагүй, 21.2 хувь нь ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй, 34.5 хувь нь компьютер өндөр үнэтэй гэж үзжээ.

Компьютер болон МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар Улаанбаатар хотын компьютер хэрэглэдэг байгууллагууд дараах байдлаар хариулсан байна.

Хүснэгт 2. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл



МХХТ-ийн зардал төлөвлөснөөс их гарах 43.4% 33.3% 12.9% 10.3% Програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ хувилбар гарах

34.7% 36.2% 21.9% 7.2%

МХХТ-ийн хэрэгцээ, шаардлагыг нийлүүлэгчид /мэргэжлийн байгууллага/ хангаж чаддаггүй

45.4% 21.4% 26.5% 6.7%

Ажилтнуудын МХХТ-ийг хэрэглэх чадвар муу 41.4% 38.5% 13.4% 6.7%

Интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай байдал

2008 онд Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 78.3 хувь нь интернэт хэрэглэсэн бөгөөд тэдний 98 хувь нь өөрийн интернэт холболттой байна.

16.1%

23.8%29.3%

12.5%

21.2%27.6%

60.7%

72.0% 76.0%

2008 2009 2010



Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамж

23

Зураг 4. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний хэлбэр /2008/

Зураг 5. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын интернэт холболтын төрөл /2008/

Судалгаанд хамрагдсан Улаанбаатар хотын байгууллагын 38.8 хувь нь өөрийн вэб сайттай байна.

Зураг 6. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайт эзэмшилт

Бизнесийн байгууллагуудын хэрэглэж байгаа интернэтийн дундач хурд /1 талдаа/ 384 kbps, дээд хурд нь 8 mbps байна. Нийт байгууллагуудын 90 хувь нь бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах зорилгоор интернэтийг хэрэглэдэг гэжээ.

Хүснэгт 3. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний зорилго



56% 67% 69%

Байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох 74% 76% 75%

Бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах 90% 90% 90%

Э-арилжаа хийх 11% 18% 27%

88%

10%

2%



Интернэт кафе буюу бусад байгууллагаар үйлчлүүлэх

9.5%

30.0%

48.2%

10.1%2.2%

Dial-up

ADSL

Шилэн кабель

Утасгүй холболт

Бусад

38.8%

51.2%54%

78.3%87.1% 88.3%

2008 2009 2010

Вэб сайттай байдал

Интернэтийн хэрэглээ

24

Мэдээллийн технологийн аюулгүй байдлын хэрэгслүүдийн ашиглалтын талаарх судалгааны дүнг харуулъя.

Зураг 7. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн ашиглалт /2008 онд/

Байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар нийт 414 интернэт хэрэглэдэг байгууллагуудын сонгосон хариултыг дараах хүснэгтээр үзүүлье.

Хүснэгт 4. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл

Бэрхшээл

Хариулт





30.9% 47.% 12.3% 9.8%

Вирус ба хакерийн халдлага 20.9% 48.9% 18.4% 11.8%

Интернэт ашиглах төвөгтэй байдаг 48.1% 32.4% 4.6% 14.9%

Э-арилжааны одоогийн байдал, цаашдын хандлага

Улаанбаатар хотын бизнесийн байгууллагуудын э-арилжаанд оролцож байдал болон ойрын 2 жилд байгууллагууд энэ талаар хэрхэн төлөвлөж байгааг дараах зурагт үзүүлье.

Зураг 8. Улаанбаатар хотын э-арилжаанд оролцдог байгууллагын эзлэх хувь, цаашдын хандлага

74.7%

16.4%

27.4% 29.5%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

80.0%

Сүлжээний халдлагаас

хамгаалах програм хангамж, хэрэгсэл

Серверүүд болон клиентүүдийн

хоорондын найдвартай

холболт(SSL, HTTPS)

Хэрэглэгчдэд зориулсан техник

болон програм хангамжийн

баталгаажуулалт

Чухал өгөгдлүүдийн байнгын нөөцлөлт

25

Э-арилжаа хийхэд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар 2008 онд нийслэлээс э-арилжаанд оролцсон байгууллагуудын сонгосон хариултыг хувиар үзүүлбэл: Хүснэгт 5. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын э-арилжаанд учирч буй бэрхшээл

Бэрхшээл

Хариулт





23.9% 53.7% 17.9% 4.5%

Онлайн төлбөр тооцооны систем хөгжөөгүй 31.0% 35.2% 31.0% 2.8%

Бүтээгдэхүүний баталгаа, хүргэлтийн хугацаа тодорхой бус

29.2% 43.1% 18.5% 9.2%

Хууль эрх зүйн орчин тодорхой бус 27.5% 30.4% 30.4% 11.6%

Э-арилжааны системийг хөгжүүлэх сайжруулах зардал их

21.9% 28.1% 37.5% 12.5%


2008 онд Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 33.1 хувь нь мэдээллийн технологийн ажилтантай байсан бол 46.7 хувь нь МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлжээ.

11.5%

21.2%

27.8%

7.2%

17.8%

27.0%

2008 2009 2010


26

Зураг 10. Байгууллагуудын 2008 онд МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь

Зураг 11.Байгууллагуудын 2008 онд МХХТ-д зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөгөөр/

Зураг 9. Улаанбаатар хотын мэдээллийн технологийн мэргэжилтэнтэй байгууллагын эзлэх хувь


Нийслэлийн байгууллагуудын 69.4 хувь нь 2008 онд МХХТ-доо хөрөнгө оруулсан бол 83.6 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.

2.2.3. Төвлөрөл ихтэй аймгуудад

Судалгаанд төвлөрөл ихтэй аймгууд буюу Дархан-Уул, Орхон аймгуудын нийт 107 бизнесийн байгууллага хамрагдсан нь судалгаанд оролцсон 880 байгууллагын 13 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд тэдгээрийг эрхэлдэг бизнесийн чиглэлээр нь ангилан үзвэл 60 гаруй хувийг худалдаа, боловсруулах үйлдвэр, барилгын салбарууд эзэлж байна.

33%38%

49%

2008 2009 2010

Мэдээллийн технологийн мэргэжилтэнтэй байгууллагын эзлэх хувь

37.1%

34.3%

16.9%

6.8%4.9%

1 сая хүртэл

1-5 сая

5-20 сая

20-50 сая

50 саяаас дээш

51.4%36.2%

9.5%1.6% 1.3%


1-10 сая

10-50 сая

50-100 сая

27

Хүснэгт1. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын судалгаанд хамрагдсан бизнесийн байгууллагууд


















Төвлөрөл ихтэй аймгуудын судалгаанд оролцогч байгууллагуудыг нийт ажиллагчдын тоогоор нь ангилан үзвэл 10-аас 49 ажиллагчидтай байгууллагууд хамгийн их нь буюу 37,4 хувь нь байна.

Зураг 1. Төвлөрөл ихтэй аймгуудаас судалгаанд оролцсон байгууллагуудын цар хүрээ


2008 оны 10 сарын байдлаар төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын 69.2 хувь нь компьютер хэрэглэдэг бөгөөд нэг байгууллагын компьютерийн дундач тоо 19.6 байна.

27.1%

12.1%

37.4%

14.0%

9.3%

1-4 хүнтэй

5-9 хүнтэй

10-49 хүнтэй

50-199 хүнтэй


28

2008 онд нийт байгууллагуудын 34.6 хувь нь компьютерийн дотоод сүлжээ, 3.7 хувь нь интранэтийг хэрэглэж байгаа бөгөөд тэдний ойрын 2 жилийн компьютер, дотоод сүлжээ, интранэт, экстранэтийн хэрэглээний хандлагыг дараах зургаар үзүүлье.

Зураг 2. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын компьютер, компьютерийн сүлжээний хэрэглээ

Судалгааны дүнгээр байгууллагуудын 48.6 хувь нь санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамж ашиглаж байгаа бөгөөд програм хангамжийн хэрэглээний талаарх цаашдын төлвийг Зураг 3-т харуулъя.

Зураг 3. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын байгууллагуудын програм хангамжийн хэрэглээ

2008 2009 2010





0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

2008 2009 2010

Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын програм хангамжБайгууллагын удирдлагын мэдээллийн систем Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамж

29

Зураг 4. Байгууллагуудын интернэт хэрэглэх хэлбэр /2008/

Зураг 5. Байгууллагуудын интернэтийн холболтын төрөл /2008/

Төвлөрөл ихтэй аймгуудаас судалгаанд оролцогчдын 10 хувь тэдний бизнесд компьютер хэрэглэх огт шаардлагагүй гэж үзсэн байна. 2008 оны 10 сарын байдлаар компьютер хэрэглээгүй байсан байгууллагуудын 71.9 хувь нь компьютерийн хэрэглээ шаардлагагүй, 88.9 хувь нь компьютер өндөр үнэтэй, 46.4 хувь нь ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй гэж хариулжээ.

Компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар энэ ангиллаас судалгаанд оролцогчид хэрхэн хариулсаныг дараах хүснэгтээр харуулъя.

Хүснэгт 2. МХХТ-ийн хэрэглээнд тулгарч буй бэрхшээл, хувиар



МХХТ-ийн зардал төлөвлөснөөс их гарах 52.9% 35.7% 10.0% 1.4%

Програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ хувилбар гарах

26.4% 58.3% 9.7% 5.6%


57.1% 22.9% 14.3% 5.7%



2008 онд төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын 44.9 хувь нь интернэт хэрэглэснээс 98 хувь нь өөрийн интернэтийн холболтыг ашиглаж, 2 хувь нь интернэт кафегаар үйлчлүүлжээ.

Судалгаагаагаар энэ бүсийн байгууллагуудын 14 хувь нь өөрийн вэб сайттай гэсэн дүн гарсан байна.

85%

13%

2% Байнгын холболт



11.1%

33.3%

22.2%

31.1%

2.2%Dial-up

ADSL

Шилэн кабель

Утасгүй холболт

Бусад

30

Зураг 6. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай

байдал


Төвлөрөл ихтэй аймгуудын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний гол зорилго нь бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах байдаг байна. Байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний зорилгын талаарх мэдээллийг дараах хүснэгтээр харуулъя. Хүснэгт 3. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний зорилго



54% 67% 69%




Энэ ангиллын байгууллагуудын МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн хэрэглээний төвшин нэлээн доогуур байгаа нь сүлжээний халдлагаас хамгаалах програм хангамж, хэрэгслийг байгууллагуудын дөнгөж тал нь хэрэглэж байгаагаас харагдаж байна.

Зураг 7. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн ашиглалт /2008 онд/

14%

28%

38.3%45%

73.8%79.4%

2008 2009 2010



50.5%

3.7%9.3% 10.3%

0.0%10.0%20.0%30.0%40.0%50.0%60.0%



Серверүүд болон клиентүүдийн

хоорондын найдвартай

холболт(SSL, HTTPS)





31

Байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар интернэт хэрэглэдэг байгууллагууд хэрхэн хариулсаныг дараах хүснэгтээр үзүүлье.

Хүснэгт 4. Интернэтийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл

Бэрхшээл

Хариулт




32.7% 51.0% 12.2% 4.1%

Вирус ба хакерын халдлага 34.0% 48.9% 12.8% 4.3%


Э-арилжааны хэрэглээ

Төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагууд э-арилжаанд хэрхэн оролцож байгаа байдал болон цаашдын хандлагын талаар гарсан судалгааны дүнг Зураг 8-д үзүүлье.

Зураг 8. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын байгууллагуудын э-арилжааны байдал


Төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн нийт байгууллагуудын 15.9 хувь нь 2008 онд мэдээллийн технологийн ажилтантай байсан бол 23,4 хувь нь МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлжээ.

2.8%

7.5%

14.0%

1.9%

7.5%

14.0%

2008 2009 2010


32

Зураг 10. 2008 онд МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөг/

Зураг 11. 2008 онд МХХТ-д зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөг/

Зураг 9. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын МТ-ийн мэргэжилтэнтэй байгууллагын эзлэх хувь, цаашдын хандлага


Төвлөрөл ихтэй аймгуудаас судалгаанд хамрагдагсадын 41.1 хувь нь 2008 онд МХХТ-доо хөрөнгө оруулалт хийсэн бол 52,3 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.

2.2.4. Бусад аймгуудад

Судалгаанд Өвөрхангай, Говь-Алтай, Дундговь, Хэнтий аймгууд(Цаашид ―Бусад аймгууд‖ гэх)-аас нийт 244 бизнесийн байгууллага хамрагдсан нь судалгаанд оролцсон нийт байгууллагын 28 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд тэдгээрийг эрхэлдэг

16%

26%

36%

2008 2009 2010

Мэдээллийн технологийн мэргэжилтэнтэй байгууллагын эзлэх хувь

65.9%13.6%

11.4%

2.3%6.8%


1-5 сая

5-20 сая

20-50 сая


69.6%

21.4%

7.2%0.0% 1.8%


1-10 сая

10-50 сая

50-100 сая

33

бизнесийн чиглэлээр нь ангилан үзвэл хамгийн их буюу 41 хувийг худалдааны байгууллагууд эзэлж байна.

Хүснэгт 1. Бусад аймгуудын судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд


















Судалгаанд оролцогч байгууллагуудыг нийт ажиллагчдын тоогоор нь ангилан үзвэл талаас дээш буюу 52 хувь нь 1-ээс 4 ажиллагчидтай бичил бизнес эрхлэгчид байна.

Зураг 1. Бусад аймгуудын судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд

52%

25.8%

20.5%

1.6%

1-4 хүнтэй

5-9 хүнтэй

10-49 хүнтэй

50-199 хүнтэй

34


Судалгааны дүнд бусад аймгуудын байгууллагуудын компьютерийн хэрэглээ 2008 онд 50.4 хувьтай байгаа бөгөөд нэг байгууллагын компьютерийн дундач тоо 1,0 байна.

2008 оны байдлаар бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын дөнгөж 4.9 хувь нь компьютерийн дотоод сүлжээ хэрэглэдэг бөгөөд интранэт болон экстранэтийг огт хэрэглэггүй, тэдгээрийг ойрын 2 жилд дөнгөж нэвтрүүлж эхлэх төдий хандлага ажиглагдаж байна.

Зураг 2. Бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын компьютер, компьютерийн сүлжээний хэрэглээ

Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийг бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагууд ашиглаж байгаа бөгөөд хэрэглээний хувь нь 11.9 байна. 2009 оноос бусад төрлийн програм хангамжийг цөөн тооны байгууллагууд хэрэглэхээр төлөвлөсөн бөгөөд энэ талаарх судалгааны дүнг Зураг 3-т үзүүлье. Зураг 3. Бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын програм хангамжийн хэрэглээ

2008 2009 2010





0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

0.4%3.7%

7.4%

0.0%

4.1% 5.3%

11.9%

24.6% 25.8%

2008 2009 2010


35

Зураг 4. Байгууллагуудын интернэт хэрэглэх хэлбэр /2008/

Зураг 5. Байгууллагуудын интернэт холболтын төрөл /2008/

Бусад аймгуудын судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын 16 хувь нь үйл ажиллагаандаа компьютер хэрэглэх огт шаардлагагүй гэж үзсэн байна.

2008 оны 10 сарын байдлаар компьютер хэрэглээгүй байсан байгууллагуудын 65 хувь тэдний бизнест компьютер хэрэглэх шаардлагагүй, 86 хувь нь компьютер өндөр үнэтэй, 57 хувь нь ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй гэж хариулжээ.

Компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар судалгаанд оролцогчид хэрхэн хариулсаныг дараах хүснэгтээр үзүүлье.

Хүснэгт 2. Бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээл



МХХТ-ийн зардал төлөвлөснөөс их гарах 42.2% 37.8% 12.8% 7.2%

Програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ хувилбар гарах

26.9% 45.7% 14.9% 12.6%


51.2% 20.0% 19.4% 9.4%



2008 онд аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын 19.7 хувь нь интернэт хэрэглэсэн бөгөөд тэдний 87 хувь нь өөрийн байгууллагын интернэтийн холболтыг ашигласан бол, 13 хувь нь интернэт кафегаар үйлчлүүлсэн байна. 2008 оны байдлаар дээрх аймгуудын байгууллагуудын 0.8 хувь л нь өөрийн вэб сайттай гэсэн судалгааны дүн гарчээ.

27%

60%

13%

Байнгын холболтБайнгын бус холболтИнтернэт кафегаар үйлчлүүлэх

18%

50%

27%

3% 2%

Dial-up ADSLШилэн кабель Утасгүй холболтБусад

36

Зураг 6. Бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай байдал

Байгууллагуудын хэрэглэж байгаа интернэтийн дундач хурд /1 талдаа/ 256 kbps, дээд хурд нь 512 kbps байна.

Интернэт хэрэглэж байгаа байгууллагуудын 77.1 хувь нь бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах зорилгоор интернэтийг хэрэглэдэг бөгөөд э-арилжаа хийх зорилгоор интернэт хэрэглэдэг байгууллага 2008 оны байдлаар байхгүй байна.

Хүснэгт 3. Бусад аймгуудын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний зорилго



15% 34% 44%




МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслүүдийн ашиглалт бусад аймгуудын байгууллагуудын хувьд доогуур үзүүлэлттэй байгаа бөгөөд энэ талаарх судалгааны дүнг дараах Зурагт үзүүлье.

0.8%

10.7%

13.9%

19.7%

41.4%

45.5%

2008 2009 2010



37

Зураг 7. Бусад аймгуудын МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн ашиглалт /2008 онд/

Байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар бусад аймгуудын интернэт хэрэглэдэг байгууллагууд хэрхэн хариулсаныг Хүснэгт 4-т үзүүллээ. Хүснэгт 4. Бусад аймгуудын интернэтийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл

Бэрхшээл

Хариулт



21.2% 57.6% 11.0% 10.2%



Э-арилжааны хэрэглээ

Бусад аймгуудийн бизнесийн байгууллагууд 2008 оны байдлаар э-арилжаа бараг хийгээгүй бөгөөд 2009 оноос эхлэн цөөн тооны байгууллага э-худалдан авалт хийхээр төлөвлөж байна. Э-арилжаанд цаашид оролцох талаар байгууллагууд хэрхэн төлөвлөж байгааг Зураг 8-д үзүүлье. Зураг 8. Бусад аймгуудад э-арилжаа хийсэн байгууллагуудын хувь хэмжээ

20.1%

1.6% 2.9%

0.0%5.0%

10.0%15.0%20.0%25.0%







0.8%

9.8%

20.1%

0.4%3.3%

12.7%

2008 2009 2010


38

Зураг 10. 2008 онд МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь

Зураг 11. 2008 онд МХХТ-д зарсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөгөөр/


2008 онд бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын 2.5 хувь нь мэдээллийн технологийн мэргэжилтэнтэй байсан бол 8.6 хувь нь МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлжээ.

Зураг 9. Бусад аймгуудын МТ-ийн мэргэжилтэнтэй байгууллагуудын эзлэх хувь, цаашдын хандлага


Бусад аймгуудаас судалгаанд хамрагдагсадын 25.8 хувь нь 2008 онд МХХТ-д хөрөнгө оруулсан бол 30.7 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.

2.5

9.8

23.8

2008 2009 2010

МТ-ийн мэргэжилтэнтэй байгууллагын эзлэх хувь

76.2%

23.8%


1-5 сая

5-20 сая

20-50 сая


90.7%

9.3%


1-10 сая

10-50 сая

50-100 сая


39

2.3. БИЗНЕСИЙН ЦАР ХҮРЭЭГЭЭР

2.3.1. Ерөнхий

Энэ хэсэгт бизнесийн байгууллагуудыг ажиллагчдын тоогоор нь ангилсан ангилал тус бүрт харьяалагдах байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын хандлагыг тооцоолон гаргасан судалгааны дүнг танилцуулсан болно.

Бизнесийн байгууллагын цар хүрээний ангиллыг ажиллагчдын тоогоор дараах байдлаар гаргасан. Үүнд:

Бичил бизнес 1-9 ажиллагчидтай байгууллагууд

Жижиг бизнес 10-49 ажиллагчидтай байгууллагууд

Дунд бизнес 50-199 ажиллагчидтай байгууллагууд

Том бизнес 200 ба түүнээс дээш ажиллагчидтай байгууллагууд


Бизнесийн байгууллагуудын 2008 оны компьютерийн хэрэглээ, цаашдын хэрэглээний хандлагыг бизнесийн цар хүрээний ангилал бүрээр гаргасныг Зураг 1-т үзүүлье.

Зураг 1. Бизнесийн байгууллагуудын компьютерийн хэрэглээ

2008 онд нэг байгууллагын компьютерийн дундач тоог авч үзвэл бичил бизнесийн хувьд 1.4, жижиг бизнесийн хувьд 6.7, дунд бизнесийн хувьд 20.8, том бизнесийн хувьд 159.6 байна.

Ойрын 2 жилд компьютерийн сүлжээг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг хүснэгт 1-т үзүүлье.

0.0%

20.0%

40.0%

60.0%

80.0%

100.0%

120.0%

2008 2009 2010

хэрэгл

ээний х

увь

Бичил бизнес

Жижиг бизнес

Дунд бизнес

Том бизнес

40

Хүснэгт 1. Компьютерийн сүлжээний хэрэглээ, цаашдын хандлага

Бизнесийн ангилал

Дотоод сүлжээ Интранэт Экстранэт

2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010

бичил 14.2% 20.1% 26.6% 0.7% 2.2% 4.5% 0.0% 0.2% 0.7%

жижиг 41.6% 55.1% 60.9% 5.8% 11.3% 17.2% 2.2% 2.6% 5.1%

дунд 82.5% 90.9% 93.0% 24.5% 37.8% 40.6% 4.9% 8.4% 11.9%

том 93.4% 98.4% 100.0% 57.4% 59.0% 60.7% 24.6% 29.5% 39.3%

Бизнесийн ангилал бүрийн хэрэглээний програм хангамжийн хэрэглээг санхүү, нягтлан бодох бүртгэл, тооцооны програмын хэрэглээгээр төлөөлүүлэн Зураг 2-т харуулъя.

Зураг 2. Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийн хэрэглээ


Байгууллагуудын 2008 оны интернэтийн хэрэглээ, цаашдын хандлагыг бизнесийн цар хүрээний ангилал бүрээр дараах зургаар үзүүлье.

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

2008 2009 2010




Том бизнес

41

Зураг 3. Бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ, цаашдын хандлага

Байгууллагуудын 2008 оны вэб сайт эзэмшилтийн байдал, цаашдын хандлагыг бизнесийн ангилал бүрээр дараах зургаар үзүүлье.

Зураг 4. Бизнесийн байгууллагуудын вэб сайттай байдал, цаашдын хандлага

Нийт байгууллагуудын 2008 онд интернэтийг хэрэглэсэн шалтгаан буюу зорилго, цаашдын хандлагыг дараах хүснэгтээр үзүүллээ.

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

2008 2009 2010




Том бизнес

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2008 2009 2010




Том бизнес

42

Хүснэгт 2. Интернэтийн хэрэглээний зорилго, цаашдын хандлага, хувиар

Бизн

есийн а

нги

лал

Санхүүгийн (төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт банкаар үйлчлүүлэх)

Байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох

Бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах

Э-арилжаа хийх

2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010

Бичил 40.0 51.4 51.3 53.1 63.2 57.8 84.6 89.2 80.4 5.4 9.4 11.3

Жижиг 55.0 63.3 63.0 67.7 72.1 69.8 87.3 84.7 80.9 9.0 11.4 22.6

Дунд 58.0 76.8 79.6 76.8 83.1 81.0 89.1 92.3 90.1 12.3 22.5 31.7

Том 55.7 67.2 75.0 90.2 91.8 96.7 93.4 95.1 96.7 18.0 29.5 35.0

Э-арилжааны одоогийн байдал

2008 онд интернэтээр захиалга өгөн э-арилжаа хийсэн байгууллагуудын эзлэх хувийг

бизнесийн цар хүрээний ангилал бүрээр доор үзүүлэв.

Зураг 5. 2008 онд э-арилжаа хийсэн байгууллагуудын эзлэх хувь


2008 онд мэдээллийн технологийн ажилтантай байгууллагуудын эзлэх хувь, цаашдын хандлагыг бизнесийн ангилал бүрээр Зураг 1-т үзүүлье.

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

э-худалдан авалт э-борлуулалт




Том бизнес

43

Зураг 6. МТ-ийн ажилтантай байгууллагуудын эзлэх хувь, цаашдын хандлага

2008 оны 10 сарын байдлаар нийт ажиллагчдын дунд мэдээллийн технологийн мэргэжилтний эзлэх хувь

бичил бизнесд 17.4 %

жижиг бизнесд 13.5 %

дунд бизнесд 4.5 %

том бизнесд 2.8 % байна. 2008 онд МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага/хувь хүнээр гүйцэтгүүлсэн байгууллагын эзлэх хувь

бичил бизнесд 14.4 %

жижиг бизнесд 40.1 %

дунд бизнесд 55.2 %

том бизнесд 75.4 % байна.


2008 онд

бичил бизнесийн 27.9 %

жижиг бизнесийн 65.0 %

дунд бизнесийн 88.8 %

том бизнесийн 93.4 % нь тус тус МХХТ-д хөрөнгө оруулсан байна.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2008 2009 2010




Том бизнес

44

Зураг 7. МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь

Түүнчлэн 2008 онд

бичил бизнесийн 39.1 %

жижиг бизнесийн 78.1 %

дунд бизнесийн 99.3 %

том бизнесийн 98.4 % нь тус тус МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан байна.

Зураг 8. МХХТ-д зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%




Том бизнес


0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%




Том бизнес


45

2.3.2. Бичил бизнесийн хувьд

Монгол улсын нийт бизнесийн байгууллагын 87 хувийг бичил бизнес буюу 1-ээс 9 ажиллагчидтай аж ахуйн нэгж бүрдүүлдэг. Судалгаанд нийт 402 бичил бизнесийн аж ахуйн нэгж хамрагдсан нь судалгаанд хамрагдсан нийт байгууллагын 45.7 хувийг эзэлсэн байна. Эдгээр байгууллагуудыг бизнесийн үйл ажиллагааны чиглэлээр нь ангилан Хүснэгт 1-т үзүүллээ.

Хүснэгт 1. Судалгаанд хамрагдсан бичил бизнесийн байгууллагууд


1 Бөөний ба жижиглэн худалдаа, гэр ахуйн барааны засвар 39.3%

2 Боловсруулах үйлдвэр 10.2% 3 Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж 8.2% 4 Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 6.7% 5 Санхүүгийн гүйлгээ хийх ажиллагаа 6.5%

6 Эрдэм шинжилгээний ажил бизнесийн бусад ажиллагаа 5.7%







13 Боловсролын салбар 1.5%

14 Холбооны үйлчилгээ 1.2%




Судалгааны дүнгээс харахад бичил бизнесийн байгууллагуудын 56 хувь нь хамгийн багадаа нэг компьютертай байна. Ихэнх бичил буюу өрхийн бизнес, түүний дотроос өөрийн офисгүй байгууллагууд гэрийн компьютерийг байгууллагын үйл ажиллагаанд зориулж хэрэглэдэг бөгөөд үүнийг судалгааны дүнд оролцуулан тооцсон болно. Бичил бизнесийн байгууллагуудын компьютерийн дундач тоо нь 1.4, дундчаар ажиллагчдын 30 хувь нь компьютер хэрэглэдэг байна.

Энэ ангилалд хамаарагдах байгууллагуудын 14 хувь компьютерийн дотоод сүлжээ, 0.7 хувь нь интранэтийг хэрэглэдэг байна. Ойрын 2 жилд бичил бизнесийнхэн компьютер, дотоод сүлжээ, интранэт, экстранэтийг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг дараах зурагт үзүүлье.

46

Зураг 1. Бичил бизнесийн компьютер, компьютерийн сүлжээг хэрэглээ, цаашдын хандлага

Програм хангамжийн хэрэглээний хувьд бичил бизнесийн 17 хувь нь ямар нэг програм хангамжийг үйл ажиллагаандаа ашигладаг болохыг судалгааны дүн харуулж байна. Зураг 2. Бичил бизнесийн програм хангамж ашиглалт

Судалгаанд хамрагдсан бичил бизнесийн байгууллагуудын 18 хувь нь тэдний үйл ажиллагаанд компьютер огт шаардлагагүй гэж үзэж байна. 2008 онд компьютер хэрэглээгүй байгууллагуудын

82 хувь нь компьютер өндөр үнэтэй

80 хувь нь компьютерийн хэрэглээ шаардлагагүй

2008 2009 2010




0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%хэрэгл

ээний х

увь

1.2%3.0%

6.0%

1.0%

4.7% 6.0%

16.2%

27.6%

32.8%

2008 2009 2010




47

Зураг 4. Бичил бизнесийн интернэтийн хэрэглээ /ашиглалтын төрлөөр/

Зураг 3. Бичил бизнесийн интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайт эзэмшилт

68 хувь нь ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй

16 хувь нь эрчим хүчны эх үүсвэр дутагдалтай зэрэг шалтгааны улмаас компьютер хэрэглээгүй байна.

Компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар компьютер хэрэглэдэг нийт бичил бизнесийн байгууллагуудын

38 хувь нь ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадвар муу

38 хувь нь програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ хувилбар гардаг

36 хувь нь МХХТ-ийн зардал их гарах

22 хувь нь МХХТ-ийн хэрэгцээ, шаардлагыг нийлүүлэгч /Мэргэжлийн байгууллага/ хангаж чаддаггүй гэж

хариулсан байна.

Интернэтийн хэрэглээ, э-арилжаа

2008 онд бичил бизнесийн 30 хувь нь интернэт хэрэглэсэн байна. Үүнээс 90 хувь нь өөрийн интернэтийн холболтыг ашигласан бол 10 хувь нь интернэт кафегаар үйлчлүүлжээ. Бичил бизнесийн нийт ажиллагчдын 58 хувь нь хамгийн багадаа долоо хоногт нэг удаа интернэт хэрэглэдэг бөгөөд нийт бизнесийн 4 хувь нь л өөрийн вэб сайттай байна.


Бусад байгууллага болон хувь хүмүүстэй мэдээлэл солилцох, олж авах зорилго нь интернэтийн хэрэглээний гол зорилго болж байгаа нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна. Нийт байгууллагуудын 2008 онд интернэтийг хэрэглэсэн шалтгаан болон цаашдын хандлагыг дараах хүснэгтээр үзүүллээ.

31%

52% 57%

4%

14%18%

2008 2009 2010


17%

22%

17%

73%

74%

80%

10%

4%

3%

2008

2009

2010

Байнгын бус холболтБайнгын холболтИнтернэт кафегаар үйлчлүүлэх

48

Зураг 5. 2008 онд бичил бизнесийн э-арилжаа хийсэн хувь хэмжээ ба цаашдын хандлага

Зураг 6. Бичил бизнесийн интернэт холболтын төрлийн эзлэх хувь хэмжээ /2008/

Хүснэгт 2. Интернэтийн хэрэглээний зорилго



38% 49% 53%



87% 89% 91%


Судалгаанд хамрагдсан нийт бичил бизнесийн 44 хувь тэдний бизнест интернэтийн хэрэглээ шаардлагагүй гэж үзсэн байна. Мөн 2008 онд интернэт хэрэглээгүй бичил бизнесийн

57 хувь нь интернэтийн дэд бүтэц байхгүй

81 хувь нь интернэтийн хэрэгцээ шаардлагагүй, холбогдох боломжгүй

87 хувь нь интернэтийн үнэ өндөр байдаг гэж хариулсан байна.

Интернэт хэрэглэхэд учирч буй бэрхшээлийн талаар интернэт хэрэглэдэг бичил бизнесийн

73 хувь нь вирус ба хакерийн халдлага их

59 хувь нь интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгчид найдваргүй ажилладаг

50 хувь нь интернэт ашиглах төвөгтэй байдаг гэж хариулсан байна.

Э-арилжаанд оролцоход учирч буй бэрхшээлийн талаар э-арилжаанд оролцдог бичил бизнесийн байгууллагын

73 хувь нь э-арилжааны системийг хөгжүүлэх сайжруулах зардал их

82 хувь нь онлайн төлбөр тооцооны систем хөгжөөгүй

91 хувь нь найдвартай үйлчлэгч ба үйлчлүүлэгчдийн нөөц бага

75 хувь нь хууль, эрх зүйн орчин тодорхой бус

2.5%

8.7%

16.4%

1.7%4.0%

11.4%

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

2008 2009 2010


14%

41%29%

14%

2%


49

Зураг 7. 2008 онд бичил бизнесийн МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөгөөр/

Зураг 8. 2008 онд бичил бизнесийн МХХТ-д зарсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөгөөр/

64 хувь нь бүтээгдэхүүний баталгаа, хүргэлтийн хугацаа тодорхой бус гэж хариулжээ.

2008 онд бичил бизнесийн 28 хувь нь МХХТ-д хөрөнгө оруулсан бол 39 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.

Бичил бизнесийн 7 хувь нь 2008 онд мэдээллийн технологийн ажилтантай байсан бол 14 хувь нь МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлсэн байна.

2.3.3. Жижиг бизнесийн хувьд

Монгол улсын нийт бизнесийн байгууллагын 11 хувийг жижиг бизнес буюу 10-аас 49 ажиллагчидтай хуулийн этгээд, аж ахуйн нэгж бүрдүүлдэг. Судалгаанд нийт 274 жижиг бизнесийн аж ахуйн нэгж хамрагдсан нь судалгаанд хамрагдсан нийт байгууллагын 31.2 хувийг эзэлсэн. Эдгээр байгууллагуудыг бизнесийн үйл ажиллагааны чиглэлээр эзлэх хувийг Хүснэгт 1-т үзүүлье.

Хүснэгт 1. Судалгаанд хамрагдсан жижиг бизнесийн байгууллагууд







6 Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж 5.9%


66%

28%

3% 2% 1%


20-50 сая 50 саяаас дээш

87%

12%

1%


50




11 Санхүүгийн гүйлгээ хийх ажиллагаа 2.9%







Судалгааны үр дүнд нийт жижиг бизнесийн 90.5 хувь нь хамгийн багадаа нэг компьютертай байна. Жижиг бизнесийн компьютерийн дундач тоо нь 6.7, дундчаар ажиллагчдын 29 хувь нь компьютер хэрэглэдэг байна.

Энэ ангилалд хамаарагдах байгууллагуудын 46.2 хувь компьютерийн дотоод сүлжээ, 11.0 хувь нь интранэт, 2.6 хувь нь экстранэтийг хэрэглэдэг байна. Ойрын 2 жилд жижиг бизнесийнхэн компьютер, дотоод сүлжээ, интранэт, экстранэтийг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг Зураг 1-т үзүүлье.

Зураг 1. Жижиг бизнесийн компьютер, компьютерийн сүлжээний хэрэглээ

Жижиг бизнесийн 59 хувь нь ямар нэг програм хангамжийг үйл ажиллагаандаа ашигладаг болохыг судалгааны дүн харууллаа.

2008 2009 2010

Компьютер 90.9% 95.6% 98.5%

Дотоод сүлжээ 41.6% 55.1% 60.9%

Интранэт 5.8% 11.3% 17.2%

Экстранэт 2.2% 2.6% 5.1%

0.0%

20.0%

40.0%

60.0%

80.0%

100.0%

120.0%

хэр

эглэ

эни

й х

увь

51

Зураг 2. Жижиг бизнесийн програм хангамж ашиглалт

Судалгаанд хамрагдсан жижиг бизнесийн байгууллагуудын 2 хувь нь тэдний үйл ажиллагаанд компьютер огт шаардлагагүй гэж үзэж байна. 2008 онд компьютер хэрэглээгүй байгууллагуудын

77 хувь нь компьютер өндөр үнэтэй

73 хувь нь компьютерийн хэрэгцээ шаардлагагүй

22 хувь нь ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй

6 хувь нь эрчим хүчны эх үүсвэр дутагдалтай зэрэг шалтгааны улмаас компьютер хэрэглээгүй байна.

Компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар компьютер хэрэглэдэг нийт жижиг бизнесийн байгууллагуудын


45 хувь нь програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ хувилбар гарах





2008 онд жижиг бизнесийн 69 хувь нь интернэт хэрэглэсэн байна. Үүнээс 97 хувь нь өөрийн интернэтийн холболтыг ашигласан бол 3 хувь нь интернэт кафегаар үйлчлүүлжээ. Жижиг бизнесийн нийт ажиллагчдын 34 хувь нь хамгийн багадаа долоо хоногт нэг удаа интернэт хэрэглэдэг бөгөөд нийт бизнесийн 27.7 хувь нь өөрийн вэб сайттай байна.

7.7%

17.9%24.8%

6.6%

15.7%23.7%

55.1%

71.2% 71.5%

2008 2009 2010


52

Зураг 4. Жижиг бизнесийн интернэтийн хэрэглээ /ашиглалтын төрлөөр/

Зураг 3. Жижиг бизнесийн интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайт эзэмшилт

Жижиг бизнесийн интернэтийн дундач хурд /1 талдаа/ 512 kbps, дээд хурд нь 5 mbps

байна.

Бусад байгууллага болон хувь хүмүүстэй мэдээлэл солилцох, олж авах нь интернэтийн гол хэрэглээ болж байгаа нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна. Нийт байгууллагуудын 2008 онд интернэтийг хэрэглэсэн шалтгаан болон цаашдын хандлагыг дараах хүснэгтээр үзүүллээ.




55.0% 63.3% 64.4%



88.4% 88.7% 88.9%

Э-арилжаа хийх 9.0% 11.7% 23.3%

69%

84% 86%

27%

44% 47%

2008 2009 2010


14%

13%

13%

84%

85%

86%

3%

1%

1%

2008

2009

2010

Байнгын бус холболтБайнгын холболтИнтернэт кафегаар үйлчлүүлэх

53

Зураг 5. Жижиг бизнесийн э-арилжаа хийсэн хувь хэмжээ /2008/

Зураг 6. Жижиг бизнесийн интернэт холболтын төрлийн эзлэх хувь хэмжээ /2008/

Судалгаанд хамрагдсан нийт бичил бизнесийн 14 хувь тэдний бизнест интернэтийн хэрэглээ шаардлагагүй гэж үзсэн байна. Мөн 2008 онд интернэт хэрэглээгүй жижиг бизнесийн

63 хувь нь интернэтийн дэд бүтэц байхгүй

74 хувь нь интернэтийн хэрэгцээ шаардлагагүй, холбогдох боломжгүй

83 хувь нь интернэтийн үнэ өндөр байдаг гэж хариулсан байна.

Интернэт хэрэглэхэд учирч буй бэрхшээлийн талаар интернэт хэрэглэдэг жижиг бизнесийн



40 хувь нь интернэт ашиглах төвөгтэй байдаг гэж хариулсан байна. Э-арилжаанд оролцоход учирч буй бэрхшээлийн талаар э-арилжаанд оролцдог жижиг бизнесийн байгууллагын






2008 онд жижиг бизнесийн 65 хувь нь МХХТ-д хөрөнгө оруулсан бол 78 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан байна.

7.7%

18.2%

27.7%

4.7%

12.0%

22.6%

2008 2009 2010


13%

32%

40%

12%

3%


54

Зураг 7. 2008 онд жижиг бизнесийн МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх

хувь /төгрөгөөр/

Зураг 8. 2008 онд жижиг бизнесийн МХХТ-д зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөгөөр/

Жижиг байгууллагуудын 21.9 хувь нь 2008 онд мэдээллийн технологийн ажилтантай байсан бол 40.1 хувь нь МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлжээ.

2.3.4. Дунд бизнесийн хувьд

Монгол улсын нийт бизнесийн байгууллагын 1.6 хувийг дунд бизнес буюу 50-аас 199 ажиллагчидтай аж ахуйн нэгжүүд бүрдүүлдэг. Судалгаанд нийт 143 дунд бизнесийн аж ахуйн нэгж хамрагдсан нь судалгаанд хамрагдсан нийт байгууллагын 16.25 хувийг эзэлсэн. Эдгээр байгууллагуудыг бизнесийн үйл ажиллагааны чиглэлээр эзлэх хувийг Хүснэгт 1-т үзүүлье.

Хүснэгт 1. Судалгаанд хамрагдсан дунд бизнесийн байгууллагууд












51%

31%

13%

3% 2%


20-50 сая 50 саяаас дээш

61%

34%

3% 1%1%

1 сая хүртэл 1-10 сая 10-50 сая50-100 сая 100 саяас дээш

55








2008 оны 10 сарын байдлаар дунд бизнесийн байгууллагын компьютерийн дундач тоо нь 20.8, дундчаар ажиллагчдын 24.3 хувь нь компьютер хэрэглэдэг байна. Энэ ангилалд хамаарагдах байгууллагуудын 82.5 хувь компьютерийн дотоод сүлжээ, 24.5 хувь нь интранэт, 4.9 хувь нь экстранэтийг хэрэглэдэг байна. Ойрын 2 жилд жижиг бизнесийнхэн компьютер, дотоод сүлжээ, интранэт, экстранэтийг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг Зураг 1-т үзүүлье.

Зураг 1. Дунд бизнесийн байгууллагуудын компьютер, компьютерийн сүлжээний хэрэглээ

2008 оны байдлаар дунд бизнесийн байгууллагуудын 90 хувь нь ямар нэг хэрэглээний програм хангамж ашигладаг болохыг судалгааны үр дүн харуулж байна.

2008 2009 2010

Компьютер 100% 100% 100%




0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

хэр

эглэ

эни

й х

увь

56

Зураг 4. Дунд бизнесийн интернэтийн хэрэглээ /ашиглалтын төрлөөр/

Зураг 3. Дунд бизнесийн интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайт эзэмшилт

Зураг 2. Дунд бизнесийн байгууллагуудын програм хангамж ашиглалт

Компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар компьютер хэрэглэдэг нийт дунд бизнесийн байгууллагуудын




32 хувь нь МХХТ-ийн хэрэгцээ, шаардлагыг нийлүүлэгч /Мэргэжлийн байгууллага/ хангаж чаддаггүй гэж хариулсан байна.


2008 онд дунд бизнесийн байгууллагуудын 95.1 хувь нь интернэтийг хэрэглэсэн бөгөөд бүгд өөрийн интернэтийн холболтыг ашиглажээ. Дунд бизнесийн байгууллагуудын нийт ажиллагчдын 21.5 хувь нь хамгийн багадаа долоо хоногт нэг удаа интернэт хэрэглэдэг бөгөөд нийт бизнесийн 58.0 хувь нь өөрийн вэб сайттай байна.

26.6%

37.8%42.7%

20.3%

35.0%42.7%

87.4%94.4% 95.1%

2008 2009 2010


95% 98% 98%

58%68% 71%

2008 2009 2010Интернэтийн хэрэглээ Вэб сайттай байдал

11%

9%

9%

89%

91%

91%

2008

2009

2010

Байнгын бус холболт Байнгын холболт

57

Зураг 5. Дунд бизнесийн э-арилжааны хувь хэмжээ /2008/

Зураг 6. Дунд бизнесийн интернэт холболтын төрлийн эзлэх хувь хэмжээ /2008/

Дунд бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн дундач хурд /1 талдаа/ 768 kbps, дээд

хурд нь 5 mbps байна.

Бусад байгууллага болон хувь хүмүүстэй мэдээлэл солилцох, олж авах зорилго нь интернэтийн хэрэглээний гол зорилго болж байгаа хэдий ч интернэтээр санхүүгийн гүйлгээ хийх үйлчилгээ дунд бизнесийнхэнд өсөх хандлагатай байна. Нийт байгууллагуудын 2008 онд интернэтийг хэрэглэсэн шалтгаан болон цаашдын хандлагыг дараах хүснэгтээр үзүүллээ.




58% 76.8% 79.6%

Байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох 76.8% 83.1% 81%


89.1% 92.3% 90.1%

Э-арилжаа хийх 12.3% 22.5% 31.7%

Судалгаанд хамрагдсан нийт дунд бизнесийн 2 хувь нь тэдний бизнест интернэтийн хэрэглээ шаардлагагүй гэж үзсэн байна.

Интернэт хэрэглэхэд учирч буй бэрхшээлийн талаар интернэт хэрэглэдэг дунд бизнесийн



38 хувь нь интернэт ашиглах төвөгтэй байдаг гэж хариулсан байна. Э-арилжаанд оролцоход учирч буй бэрхшээлийн талаар э-арилжаанд оролцдог дунд бизнесийн байгууллагын

15.4%

28.0%33.6%

7.0%

22.4%

37.1%

2008 2009 2010


10%

29%

50%

9%

2%


58

Зураг 7. 2008 онд дунд бизнесийн МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөгөөр/

Зураг 8. 2008 онд дунд бизнесийн МХХТ-д зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөгөөр/






2008 онд дунд бизнесийн 88.8 хувь нь МХХТ-д хөрөнгө оруулсан бол 99.3 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.

Дунд бизнесийн 44.8 хувь нь 2008 онд мэдээллийн технологийн ажилтантай байсан бол 55.2 хувь нь МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлсэн байна.

2.3.5. Том бизнесийн хувьд

Судалгаанд нийт 61 том бизнесийн аж ахуйн нэгж хамрагдсан нь судалгаанд хамрагдсан нийт байгууллагын 6.93 хувийг эзэлсэн. Эдгээр байгууллагуудыг бизнесийн үйл ажиллагааны чиглэлээр эзлэх хувийг Хүснэгт 1-т үзүүлье.

Хүснэгт 1. Судалгаанд хамрагдсан том бизнесийн байгууллагууд







32%

40%

17%

8%

3%



38%

49%

13%



59













Судалгаагаар том бизнесийн байгууллагууд бүгд компьютер хэрэглэдэг болох нь харагдлаа. Том бизнесийн байгууллагын компьютерийн дундач тоо нь 159.7, дундчаар ажиллагчдын 27.7 хувь нь компьютер хэрэглэдэг байна.

Энэ ангилалд хамаарагдах байгууллагуудын 93.4 хувь компьютерийн дотоод сүлжээ, 57.4 хувь нь интранэт, 24.6 хувь нь экстранэтийг хэрэглэдэг байна. Ойрын 2 жилд том бизнесийнхэн компьютер, дотоод сүлжээ, интранэт, экстранэтийг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг Зураг 1-т үзүүлье.

Зураг 1. Том бизнесийн компьютер, компьютерийн сүлжээний хэрэглээ

Том бизнесийн байгууллагууд бүгд буюу 100 хувь ямар нэг програм хангамжийг үйл ажиллагаандаа ашигладаг болохыг судалгааны дүн харуулж байна.

2008 2009 2010

Компьютер 100% 100% 100%




0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

хэр

эглэ

эни

й х

увь

60

Зураг 3. Том бизнесийн интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайт эзэмшилт

Зураг 2. Том бизнесийн програм хангамж ашиглалт

Компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар компьютер хэрэглэдэг нийт том бизнесийн байгууллагуудын







Том бизнесийн байгууллагууд 100 хувь өөрийн интернэтийн холболттой байна. Тэдний нийт ажиллагчдын 25.6 хувь нь хамгийн багадаа долоо хоногт нэг удаа интернэт хэрэглэдэг байна. Нийт том бизнесийн байгууллагын 77 хувь нь өөрийн вэб сайттай байна.

52.5%59.0% 62.3%

49.2%55.7% 60.7%

100.0% 100.0% 100.0%

2008 2009 2010




100% 100% 100%

77%89% 89%

2008 2009 2010


61

Зураг 4. Том бизнесийн э-арилжааны хувь хэмжээ /2008/

Зураг 5. Том бизнесийн интернэт холболтын төрлийн эзлэх хувь хэмжээ /2008/

Том бизнесийн интернэтийн дундач хурд /1 талдаа/ 1 mbps, дээд хурд нь 10 mbps байна.

Бусад байгууллага болон хувь хүмүүстэй мэдээлэл солилцохоос гадна байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох нь том бизнесийн интернэтийн хэрэглээний гол зорилго болдог байна. Нийт байгууллагуудын 2008 онд интернэтийг хэрэглэсэн шалтгаан болон цаашдын хандлагыг дараах хүснэгтээр үзүүллээ.




55.7% 67.2% 75.0%



93.7% 95.1% 96.7%

Э-арилжаа хийх 18.0% 29.5% 35.0%

Интернэт хэрэглэхэд учирч буй бэрхшээлийн талаар интернэт хэрэглэдэг том бизнесийн



35 хувь нь интернэт ашиглах төвөгтэй байдаг гэж хариулсан байна.

Э-арилжаанд оролцоход учирч буй бэрхшээлийн талаар э-арилжаанд оролцдог том

бизнесийн байгууллагын

21.3%

31.1%36.1%

18.0%

31.1%36.1%

2008 2009 2010


24%

69%

7%

ADSL шилэн кабель утасгүй

62

Зураг 6. 2008 онд том бизнесийн МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөгөөр/

Зураг 7. 2008 онд том бизнесийн МХХТ-д зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөгөөр/






2008 онд том бизнесийн 93.4 хувь нь МХХТ-д хөрөнгө оруулсан бол 98.4 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.

Том бизнесийн байгууллагуудын 75.4 хувь нь 2008 онд мэдээллийн технологийн ажилтантай байсан бол мөн 75.4 хувь нь МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлсэн байна.

14%

16%

33%

16%

21%

1 сая хүртэл 1-5 сая5-20 сая 20-50 сая50 саяаас дээш

20%

32%30%

10%8%

1 сая хүртэл 1-10 сая10-50 сая 50-100 сая100 саяас дээш

63

2.4. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЧИГЛЭЛҮҮДЭЭР 2.4.1. Ерөнхий

Мэдээллийн технологийн эрин үед өөрийн байгууллагын ашиг сонирхолд нийцсэн үйл ажиллагааны цогц байдлыг хангахуйц төдийгүй бүтээмжийг нэмэгдүүлэн, зардал хэмнэх боломжуудыг нэгэн зэрэг олгож чадах мэдээллийн технологийн шийдлийг олж нэвтрүүлэх нь бизнесийн салбарт үйл ажиллагаа эрхлэгчдийн өмнө тулгарч буй нэгэн чухал асуудал болж байна.

Энэ хэсэгт Монгол улсын бизнесийн байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээний талаар эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэлүүдээр харьцуулан үзүүлсэн болно. Дараагийн хэсгүүдэд манай улсын ДНБ-д хамгийн их хувь оруулагч салбар болох Уул уурхай, хамгийн их бизнесийн байгууллагатай Худалдаа, МХХТ-ийн хэрэглээгээрээ тэргүүлэгч Холбоо, эдийн засагт чухал үүрэгтэй Боловсруулах үйлдвэрийн зэрэг эдийн засгийн чиглэлүүдийн МХХТ-ийн хэрэглээний талаарх судалгааны дүнг дэлгэрэнгүй танилцуулсан.

Судалгаанд нийт 880 бизнесийн байгууллага хамрагдсан бөгөөд тэдгээрийг эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэлээр нь ангилан зураг 1-д харуулъя.

Зураг 1. Судалгаанд хамрагдсан байгууллага

2% 2% 2% 2%3%

3% 3%

4%

4%

5%

5%

6%7%10%

16%

26%

Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус

хангамж

Уул уурхай, олборлох үйлдвэр

Компьютер, түүнд холбогдох үйл

ажиллагаа

Хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй

Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээсийн үйл

ажиллагаа

Боловсролын салбарын үйл ажиллагаа

Холбооны үйл ажиллагаа

Санхүүгийн гүйлгээ, зуучлалын үйл

ажиллагаа

Тээвэр, агуулахын аж ахуй

Зочид буудал, зоогийн газар

Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад

үйлчилгээ

Эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл

ажиллагаа

Эрдэм шинжилгээний ажил, бизнесийн

бусад үйл ажиллагаа

Барилга

Боловсруулах үйлдвэр

Худалдаа, засварын үйл ажиллагаа

64


Бизнесийн байгууллагууд 2008 оны 10 сарын байдлаар компьютер хэрхэн хэрэглэж байгаа болон цаашдын хэрэглээний хандлагыг Хүснэгт 1-д харуулъя.

Хүснэгт 1. Компьютерын хэрэглээний хандлага, хувиар

Үйл ажиллагааны чиглэл 2008 он 2009 он 2010 он

Хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй 32% 53% 68%

Худалдаа, засвар үйлчилгээ 59% 70% 83%

Эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 71% 90% 96%

Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 73% 78% 88%

Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээсийн үйл ажиллагаа 77% 86% 91%

Зочид буудал, зоогийн газар 78% 86% 92%

Санхүүгийн гүйлгээ, зуучлалын үйл ажиллагаа 80% 82% 87%

Боловсролын салбарын үйл ажиллагаа 82% 91% 100%

Боловсруулах үйлдвэр 83% 88% 91%

Тээвэр, агуулахын аж ахуй 84% 95% 97%

Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус хангамж 86% 91% 100%

Эрдэм шинжилгээний ажил, бизнесийн бусад үйл ажиллагаа

94% 95% 97%

Барилга 96% 100% 100%

Уул уурхай, олборлох үйлдвэр 100% 100% 100%

Холбооны үйл ажиллагаа 100% 100% 100%

Компьютер, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа 100% 100% 100%

Дээрх хүснэгтээс харахад хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуйн чиглэлийн байгууллагуудаас бусад бүх бизнесийн байгууллагуудын 50-иас дээш хувь нь одоо компьютер хэрэглэж байгаа бөгөөд эдгээр байгууллагуудын хэрэглээ ойрын 2 жилд 70-100 хувьд хүрэх, харин хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуйн чиглэлийн байгууллагуудын хэрэглээ бусад чиглэлийн байгууллагуудын өнөөдрийн төвшинд хүрэх хандлага тус тус ажиглагдаж байна. Хамгийн хурдацтай өсөлт эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагуудад гарах хандлагатай байна. Эдгээр байгууллагууд дотоод сүлжээ, интранэт, экстранэт гэх мэт МХХТ-ийг ашиглаж байгаа эсэх болон цаашид 2009, 2010 онуудад ямар хандлагатай байгааг Хүснэгт 2-т харуулъя.

65

Хүснэгт 2. Компьютерийн сүлжээний хэрэглээний хандлага, хувиар

2008 оны 10 сарын байдлаар компьютер, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 40 хувь нь интранэт технологийг, холбооны үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 18 хувь нь экстранэт технологийг ашиглаж байгаа нь хамгийн өндөр хэрэглээтэй нь байгаа бөгөөд ойрын 2 жилд эдгээр технологийн хэрэглээ 50 хувиас дээш гарахгүй болох нь дээрх хүснэгтээс харагдаж байна. Мөн интранэт, экстранэт технологийн талаарх ойлголт нийт бизнес эрхлэгчид тэр дундаа удирдах ажилтнуудын дунд муу байгаа нь цаашид энэ технологиудын хэрэглээ өсөх хандлага ажиглагдахгүй байгаагийн нэр гол шалтгаан болж байна. Харин дотоод сүлжээг ашиглах хандлага ямар байгааг Зураг 2-т харуулъя.

Үйл ажиллагааны чиглэл Дотоод сүлжээ Интранэт Экстранэт

2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010


11% 11% 16% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Зочид буудал, зоогийн газар 15% 33% 42% 4% 4% 4% 0% 0% 2%

Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж 15% 23% 35% 2% 4% 6% 0% 0% 0%

Худалдаа, засвар үйлчилгээ 23% 30% 34% 9% 11% 13% 3% 4% 7%

Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ

24% 39% 39% 5% 7% 12% 5% 5% 5%

Боловсруулах үйлдвэр 42% 47% 55% 10% 15% 18% 2% 4% 5%

Санхүүгийн гүйлгээ, зуучлалын үйл ажиллагаа

49% 51% 64% 15% 23% 26% 5% 5% 10%

Барилга 50% 64% 69% 7% 18% 24% 0% 2% 3%

Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээсийн үйл ажиллагаа

50% 59% 59% 5% 14% 18% 0% 5% 5%

Тээвэр, агуулахын аж ахуй 53% 68% 71% 18% 21% 24% 8% 8% 8%

Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус хангамж

57% 67% 76% 19% 24% 24% 0% 0% 5%


63% 73% 78% 14% 20% 25% 6% 6% 8%


68% 73% 73% 0% 9% 27% 0% 0% 9%

Уул уурхай, олборлох үйлдвэр 70% 80% 85% 15% 35% 45% 10% 15% 20%

Компьютер, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа

80% 80% 80% 40% 40% 40% 13% 27% 27%

Холбооны үйл ажиллагаа 91% 91% 91% 36% 41% 41% 18% 18% 27%

66

Зураг 2. Компьютерын дотоод сүлжээний хэрэглээний хандлага, хувиар

Зургаас харахад холбоо, компьютер түүнд холбогдох, боловсрол, уул уурхай олборлох үйлдвэрийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын дотоод сүлжээний хэрэглээ 70-аас дээш хувьтай байгаа бөгөөд ойрын 2 жилд бараг энэ төвшиндөө хэвээр байх, харин бусад чиглэлийн бизнесийн байгууллагуудынх 5-25 хувиар, түүний дотроос зочид буудал, зоогийн газрын үйлчилгээ эрхэлдэг байгууллагуудын дотоод сүлжээний хэрэглээ хамгийн их өсөх буюу 2008 онд 15 хувь байсан бол 2009 онд 33 хувь нь, 2010 онд 42 хувь нь хэрэглэдэг болтлоо өсөх хандлага ажиглагдаж байна.

Бизнесийн байгууллагууд үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын, санхүү, нягтлан бодох бүртгэл тооцооны, хүний нөөцийн гэх мэт програм хангамжуудыг хэрэглэж байгаа бөгөөд ямар нэгэн програм хангамж ашиглаж байгаа эсэхийг эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэл тус бүрээр нь ангилан зураг 3-т харуулъя.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2008 2009 2010



Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж

Худалдаа, засвар үйлчилгээНийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ



Барилга









67

13%

18%

23%

27%

37%

46%

31%

41%

53%

45% 45%

33%

52%

60%

66%

49%

55%56%

64% 64%

57% 57%58%

72%

63%

74%

82% 83%

68%70% 73%

75% 75% 75%

82%

92% 92%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2008 2009 2010


Эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа


Худалдаа, засвар үйлчилгээ








Барилга





Зураг 3. Програм хангамж ашиглалт

68

Бизнесийн байгууллагуудын програм хангамжийн хэрэглээ үйл ажиллагааны чиглэл бүрт харилцан адилгүй байна. Хамгийн өндөр хэрэглээний хувь уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн салбарт байгаа ба ойрын 2 жилд хэвээр хадгалагдаж 90-ээс дээш хувьд хүрнэ. Харьцангуй өндөр өсөлт барилгын салбарт үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудад гарах хандлагатай байна.


Бизнесийн салбар тус бүрээр интернэт хэрхэн хэрэглэж байгааг Зураг 4-т харуулъя.

Зураг 4. Интернэтийн хэрэглээ, цаашдын хандлага, хувиар

Судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудаас уул уурхай олборлох үйлдвэрийн болон холбооны үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагууд бүгд интернэт хэрэглэж байна. Мөн дийлэнх салбарын байгууллагуудын 50-иас дээш хувь нь интернэтийг хэрэглэж байгаа бөгөөд ойрын 2 жилд хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудаас бусад бүх чиглэлийн бизнесийн байгууллагуудын интернэт хэрэглээ 50-иас дээш хувьд хүрнэ. Эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудад хэрэглээний эрс өсөлт ажиглагдаж байна. Мөн

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2008 2009 2010






үйлчилгээ



ажиллагаа



ажиллагаа



Барилга

Эрдэм шинжилгээний ажил, бизнесийн

бусад үйл ажиллагаа


ажиллагаа



69

зочид буудал зоогийн газар, нийгэм бие хүнд үзүүлэх үйлчилгээ эрхэлдэг байгууллагуудад 20-30 хувийн өсөлт гарна.

Бизнесийн байгууллагуудын вэб сайт эзэмшилтийн байдлыг зураг 5-д харуулъя. Зураг 5. Бизнесийн салбаруудын вэб сайттай байгууллагуудын эзлэх хувь

Бизнесийн байгууллагуудаас холбооны үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 64 хувь нь, компьютер түүнд холбогдох үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 60 хувь нь өөрийн вэб сайттай байгаа нь хамгийн өндөр хувь байгаа бол хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуйн чиглэлийн бизнес эрхэлдэг байгууллагууд бүгдээрээ вэб сайтгүй байна. Энэ салбарын байгууллагуудын 16 хувь нь 2010 он гэхэд вэб сайттай болохоор төлөвлөж байгаа нь бусад чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхлэгчдийн 2008 оны хамгийн доод төвшинд дөнгөж хүрэхээр байна. 2008 онд уул уурхай олборлох үйлдвэрийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 50 хувь нь вэб сайттай байсан бол 2009-2010 онд 70 хувь нь вэб сайттай болохоор, цахилгаан хий үйлдвэрлэл, ус хангамжийн чиглэлээр бизнес эрхэлдэг байгууллагуудын 28 хувь нь вэб сайттай байсан бол 2009 онд 52 хувь, 2010 онд 62 хувь нь вэб сайттай болохоор төлөвлөж байгаа нь хамгийн өндөр өсөлт харагдаж байна.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

2008 2009 2010







үйлчилгээ

Барилга

Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус

хангамж


ажиллагаа


ажиллагаа

Эрдэм шинжилгээний ажил,

бизнесийн бусад үйл ажиллагаа


Боловсролын салбарын үйл

ажиллагаа



ажиллагаа


70

Э-арилжааны одоогийн байдал, цаашдын хандлага 2008 онд бизнесийн байгууллагуудын э-арилжаанд оролцох байдал ямар байгаа

болон цаашид ямар хандлагатай байгааг худалдан авалт ба борлуулалтаар ялган хүснэгт 3-т харуулъя.

Хүснэгт 3.Бизнесийн салбар бүрийн э-арилжаа эрхэлдэг байгууллагын эзлэх хувь

Үйл ажиллагааны чиглэл Э-худалдан авалт, хувиар Э-борлуулалт, хувиар

2008 2009 2010 2008 2009 2010


0% 5% 5% 0% 0% 5%


0% 9% 23% 5% 14% 14%

Барилга 2% 21% 29% 2% 16% 33%


2% 2% 10% 2% 12% 17%


3% 13% 26% 3% 10% 18%

Боловсруулах үйлдвэр 7% 12% 19% 4% 15% 23%

Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж 4% 6% 14% 0% 2% 8%


5% 9% 27% 0% 0% 23%


6% 20% 28% 2% 19% 27%

Зочид буудал, зоогийн газар 8% 19% 27% 4% 8% 17%

Худалдаа, засвар үйлчилгээ 10% 18% 24% 5% 10% 20%

Тээвэр, агуулахын аж ахуй 13% 29% 32% 16% 21% 26%

Холбооны үйл ажиллагаа 14% 27% 32% 14% 23% 27%


14% 19% 29% 0% 5% 19%

Уул уурхай, олборлох үйлдвэр 20% 25% 45% 5% 10% 20%


33% 33% 40% 33% 40% 40%

Судалгаагаар компьютер, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 33 хувь нь э-арилжаа хийж байгаа нь хамгийн өндөр хувь байгаа нь манай орны хувьд э-арилжаа төдийлэн сайн хөгжөөгүй байгааг илтгэж байгаа боловч 2009-2010 онуудад бүх салбаруудад э-арилжаа хийх байгууллагуудын тоо өсөхөөр байгаа нь нааштай хандлага юм.

71


Бизнесийн байгууллагуудад МТ-ийн мэргэжилтэн ажилладаг эсэхийг тодруулахад доорх байдлаар хариулжээ.

Зураг 6. Бизнесийн салбар бүрийн МТ-ийн мэргэжилтэнтэй байгууллагын эзлэх хувь

Зургаас харахад компьютер, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 93 хувьд нь буюу хамгийн олон, хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 5 хувьд нь буюу хамгийн цөөн байгууллагад мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллаж байгаа нь дээр дурвдсан бусад үзүүлэлттэй уялдаж байна.

5%

17%23%

35%

42%48%

62%

75%

86%

93%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%











Барилга






72

МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалт

Бизнесийн салбар тус бүрээр ангилан судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд МХХТ—д хэдий хэмжээний хөрөнгө оруулсныг Хүснэгт 4-т, хэдий хэмжээний зардал гаргасныг Хүснэгт 5-д тус тус харуулъя.

Хүснэгт 4. Бизнесийн салбар тус бүрийн МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалт, хувиар

Бизнесийн салбар

Хөрөнгө

оруулсан байгуулла-гын эзлэх

хувь

Үүнээс хөрөнгө оруулалт, хувиар


төгрөгийн

1-5 сая

төгрөгийн

5-20 сая

төгрөгийн

20-50 сая

төгрөгийн


төгрөгийн


26% 56% 28% 17% 0% 0%


38% 65% 30% 0% 5% 0%

Худалдаа, засвар үйлчилгээ 40% 49% 27% 14% 3% 5%


41% 67% 33% 0% 0% 0%


44% 56% 28% 17% 0% 0%


Зочид буудал, зоогийн газар 48% 52% 39% 9% 0% 0%


49% 21% 37% 16% 21% 5%


Барилга 67% 43% 37% 17% 2% 2%


68% 33% 47% 13% 0% 7%


69% 32% 43% 14% 11% 0%


71% 40% 27% 20% 13% 0%


87% 23% 23% 15% 8% 31%


90% 61% 17% 6% 6% 11%


73

Хүснэгт 5. Бизнесийн салбар тус бүрийн МХХТ-д гаргасан зардал, хувиар

Бизнесийн салбар

Зардал гаргасан

байгууллагын эзлэх хувь

Үүнээс зардал, хувиар


төгрөгийн

1-10 сая төгрөгийн




төгрөгийн


21% 100% 0% 0% 0% 0%


46% 65% 26% 8% 2% 0%


54% 77% 18% 5% 0% 0%


54% 86% 14% 0% 0% 0%


56% 81% 15% 4% 0% 0%



68% 73% 27% 0% 0% 0%


69% 56% 30% 4% 7% 4%


71% 20% 53% 20% 7% 0%



73% 44% 44% 13% 0% 0%

Барилга 87% 62% 36% 3% 0% 0%


88% 48% 45% 7% 0% 0%


100% 40% 40% 13% 0% 7%


100% 50% 25% 15% 0% 10%


74

0%

5%

25%

45%

25%

1-4 хүнтэй 5-9 хүнтэй 10-49 хүнтэй 50-199 хүнтэй 200 ба дээш хүнтэй

2.4.2. Уул уурхай, олборлох үйлдвэрүүдэд

Уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн салбар нь манай улсын эдийн засагт голлох байр эзэлдэг ба ДНБ-ий ойролцоогоор 27.4 хувийг, аж үйлдвэрийн салбарын бүтээгдэхүүний 68 хувийг, экспортын орлогын 70 хувийг тус тус эзэлж байна.

Тус салбар нь санхүүгийн чадвар сайтай, техник технологийн дэвшилтэт ололт бүхий олон улсын уул уурхайн цөөн тооны хэдхэн компаниудаас хамааралтай хөгждөг. Эдгээр компаниуд нь эрсдэлийг сайтар тооцоолсон, хөрөнгө оруулалтын нөхцөл байдал, өөрчлөлтийг хурдан мэдэрч чаддаг компаниуд байдаг. Зэс, алт, жонш нь салбарын голлох бүтээгдэхүүн бөгөөд тодорхой хэмжээгээр гянт болд, давс, шавар, шохойн чулуу болон агрегат (дүүргэгч) зэргийг үйлдвэрлэдэг.

Судалгаанд энэ чиглэлийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг 20 байгууллага оролцсон бөгөөд ажиллагчдын тоогоор нь ангилан Зураг 1-д үзүүлэв.

Зураг 1. Уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн байгууллагыг ажиллагчдын тоогоор ангилсан нь


Судалгаанд хамрагдсан уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн байгууллагууд 2008 оны 10 сарын байдлаар 100 хувь компьютер хэрэглэж байгаа бөгөөд 1 байгууллагын компьютерын дундаж тоо 132, нийт ажиллагчдын 17 хувь нь өдөр тутмын ажилдаа компьютер хэрэглэдэг байна. Энэ салбарт хамаарагдах бизнесийн байгууллагуудын 80 хувь нь дотоод сүлжээ, 25 хувь нь интранэт, 10 хувь нь экстранэт хэлбэрийн сүлжээг ашиглаж байгаа бөгөөд 2008 оны хэрэглээ болон 2009 ба 2010 онд хэрэглээг хэрхэн төлөвлөж байгааг Зураг 2-т үзүүлэв.

75

Зураг 2. Компьютерийн сүлжээний хэрэглээ, хувиар

Програм хангамж ашиглалтын хувьд судалгаанд хамрагдсан байгууллагын 42 хувь нь ямар нэгэн програм хангамжийг өөрийн үйл ажиллагаандаа ашигладаг, үүний дотроос санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийг хамгийн их буюу 80 хувь нь хэрэглэж байна.

Зураг 3. Програм хангамжийн хэрэглээ, хувиар

Компьютер болон МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар энэ салбарын компьютер хэрэглэдэг байгууллагууд дараах байдлаар хариулсан байна.

70%

80% 85%

15%

35%40%

10%15%

20%

2008 2009 2010


0%

20%

40%

60%

80%

100%

2008 он 2009 2010

20%

40%50%

25%

45% 45%

80%90% 90%

40%

55% 55%


Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын програм

Санхүү нягтлан бодох бүртгэлийн програм

Хүний нөөцийн програм

76

6%19%

56%

14%6%

dial-up

ADSL

шилэн кабель

утасгүй холболт

бусад

Хүснэгт 1. МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээл, хувиар

Бэрхшээл

Хариулт






32% 32% 32% 5%

МХХТ ийн хэрэгцээ, шаардлагыг нийлүүлэгч /Мэргэжлийн байгууллага/ хангаж чаддаггүй

32% 37% 26% 5%


Бусад 33% 67% 0% 0%


Судалгаанд хамрагдсан уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагууд 100 хувь интернэт ашиглаж байгаа бөгөөд 85 хувь нь байнга, 10 хувь нь байнга бус холбогдож, 5 хувь нь интернэт кафе болон бусад байгууллагаар үйлчлүүлдэг байна. 2008 оны 10 сарын байдлаар хэрэглэж байгаа интернэт холболтын төрлийг зураг 4-д харуулав.

Зураг 4. Интернэт холболтын төрөл, хувиар

Судалгаанаас харахад харахад шилэн кабелийн холболтоор байгууллагуудын бараг тал хувь нь холбогдсон байгаа бөгөөд холболтын дээд хурд 10 Gbps, дундаж хурд 1 Mbps, доод хурд 64 Kbps байна.

Дараагийн 2 жилийн хугацаанд байгууллагууд холболтын төрлөө өөрчлөхөөр төлөвлөөгүй байна.

Судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын 50 хувь нь төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт банкаар үйлчлүүлэх, 80 хувь нь байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл

77

солилцох, 90 хувь нь бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах, 15 хувь нь э-арилжаа хийх зэрэг зориулалтаар интернэт хэрэглэж байгаа бөгөөд эдгээр нь ойрын 2 жилийн хугацаанд 5-30 хувиар нэмэгдэх хандлагатай байна.

Зураг 5. Интернэт хэрэглэж буй зориулалт, цаашдын хандлага, хувиар

Мэдээллийн технологийн аюулгүй байдлын хэрэгслийг хэрхэн ашиглаж байгаа байдлыг Зураг 6-д харуулъя.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2008 2009 2010

50%

70% 70%

80%85%

90%90% 90%95%

15%20%

45%



бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах

э-арилжаа хийх

78

Зураг 6. МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн ашиглалт ба төлөвлөлт, хувиар

Танай байгууллагын интернэт хэрэглээнд ямар бэрхшээл тулгардаг вэ? гэсэн асуултанд байгууллагууд доорх байдлаар хариулжээ.

Хүснэгт 2. Интернэт хэрэглээний бэрхшээл, хувиар

Бэрхшээл

Хариулт



41.2% 47.1% 5.9% 5.9%


Интернэт ашиглахад төвөгтэй байдал 55.6% 38.9% 5.6% 0.0%

2008 оны 10 сарын байдлаар уул уурхайн салбарын байгууллагуудын 55 хувь нь вэб сайттай байна.

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2008 2009 2010

85%95% 95%

35%

60%65%

45%55% 55%

45%

60% 60%

Сүлжээний халдлагаас хамгаалах програм хангамж, хэрэгсэл (Anti-virus, Anti-spyware Firewall, Spam filter)Серверүүд болон клиентүүдийн хоорондын найдвартай холболт(SSL, HTTPS)Хэрэглэгчдэд зориулсан техник болон програм хангамжийн баталгаажуулалт (карт, нууц үг, гарын үсэг г.м) Чухал өгөгдлүүдийн байнгын нөөцлөлт (back up)

79


2008 онд интернэтээр нийт байгууллагын 20 хувь нь худалдан авалт, 5 хувь нь борлуулалт хийж байгаа бөгөөд 2009-2010 онд хэрхэн өөрчлөгдөх төлөвийг зураг 7-д харуулъя.

Зураг 7. Э-арилжааны одоогийн байдал, цаашдын хандлага, хувиар

Танай байгууллага э-арилжаанд оролцоход ямар бэрхшээл тулгардаг вэ? гэсэн асуултанд уг салбарын байгууллагуудын 50 хувь нь бүтээгдэхүүний баталгаа, хүргэлтийн хугацаа, хууль эрх зүйн орчин тодорхой бус байдаг нь бага зэрэг бэрхшээлтэй гэж хариулжээ.


2008 онд уул уурхай, олборлох үйлдвэрүүдийн салбарын байгууллагуудын 50 хувь нь МХХТ-ийн мэргэжлийн байгууллага, мэргэжилтнээр ямар нэгэн ажил, үйлчилгээ гүйцэтгүүлсэн, 30 хувь нь мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулж байгаа бөгөөд энэ нь тухайн байгууллага дах нийт ажиллагчдын тоотой харьцуулахад дунджаар 1.7 хувийг нь эзэлж байна. Цаашид уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн салбарын байгууллагуудын 60 хувь нь 2009 онд, 85 хувь нь 2010 онд мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулдаг болохоор төлөвлөж байна.


2008 онд уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн нийт байгууллагын 34 хувь нь МХХТ-д хөрөнгө оруулсан, 45 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан байна. Үүнээс хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр ангилан Зураг 8-д, гаргасан зардлын хэмжээгээр ангилан Зураг 9-д үзүүллээ.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2008 он 2009 он 2010 он


80

Зураг 8. 2008 онд уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн байгууллагуудын МХХТ-д оруулсан хөрөнгө, хувиар

Зураг 9. 2008 онд уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн байгууллагуудын МХХТ-д зарцуулсан зардал, хувиар

12%

18%

39%

22%

9%1-4 хүнтэй

5-9 хүнтэй

10-49 хүнтэй

50-199 хүнтэй


Зургаас харахад 2008 онд байгууллагуудаас 61 хувь нь 1 сая хүртэл төгрөгийн, 16 хувь нь 1-5 сая төгрөгийн, 6 хувь нь 5-50 сая төгрөгийн, 11 хувь нь 50 саяас дээш төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг МХХТ-ийн чиглэлээр оруулсан бол 50 хувь нь 1 сая хүртэл төгрөгийн зардал гаргасан байна.

2.4.3. Боловсруулах үйлдвэрүүдэд

Боловсруулах үйлдвэрийн салбар нь манай улсын эдийн засагт ДНБ-ний ойролцоогоор 4 хувийг, аж үйлдвэрийн салбарын бүтээгдэхүүний 24 хувийг, экспортын орлогын 22 хувийг тус тус бүрдүүлж байна. Судалгаанд уг салбарын 137 байгууллага оролцсон бөгөөд ажиллагчдын тоогоор нь ангилан Зураг 1-т үзүүлэв.

Зураг 1. Судалгаанд хамрагдсан боловсруулах үйлдвэрийн салбарын байгууллага

61%16%

6%6%

11%



50%

25%

15%

0%

10%



81

42%47%

55%

10%15% 18%

2% 4% 5%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

2008 2009 2010


12%18%

26%

11%

18%

26%

56%

70% 72%

10%

21% 23%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

2008 он 2009 2010


Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын програм

Санхүү нягтлан бодох бүртгэлийн програм

Хүний нөөцийн програм


Судалгаанд хамрагдсан боловсруулах үйлдвэрүүдийн 83 хувь нь компьютер хэрэглэж байгаа бөгөөд 1 байгууллагын компьютерийн дундаж тоо 10, нийт ажиллагчдын 17 хувь нь өдөр тутмын ажилдаа компьютер хэрэглэдэг байна. Мөн энэ салбарт хамаарагдах бизнесийн байгууллагуудын 42 хувь нь дотоод сүлжээ, 10 хувь нь интранэт, 2 хувь нь экстранэт хэлбэрийн сүлжээг ашиглаж байгаа бөгөөд 2008 оны хэрэглээ болон 2009 ба 2010 онд хэрхэн төлөвлөж байгааг Зураг 2-т үзүүлэв.

Зураг 2. Компьютерийн сүлжээний хэрэглээ, хувиар

Програм хангамж ашиглалтын хувьд судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын дунджаар 30 хувь нь ямар нэгэн програм хангамжийг өөрийн үйл ажиллагаандаа ашигладаг, үүний дотроос санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийг хамгийн их буюу 56 хувь нь хэрэглэж байна.

Зураг 3. Програм хангамж ашиглалт, цаашдын хандлага, хувиар

82

Компьютер болон МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар компьютер хэрэглэдэг байгууллагууд дараах байдлаар хариулсан байна.






29% 43% 19% 9%

МХХТ ийн хэрэгцээ, шаардлагыг мэргэжлийн байгууллага хангаж чаддаггүй

54% 14% 24% 8%


Судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын 17 хувь нь компьютер хэрэглэдэггүй бөгөөд

энэ шалтгаанаа дараах байдлаар тодорхойлжээ.

Хүснэгт 2. Боловсруулах үйлдвэрүүдийн компьютер хэрэглэдэггүй шалтгаан, хувиар

Шалтгаан Хариулт



Эрчим хүчний эх үүсвэр дутагдалтай 60% 0% 0% 40%

Шаардлага байдаггүй 18% 23% 59% 0%


Компьютер өндөр үнэтэй 0% 20% 60% 20%


Судалгаанд хамрагдсан боловсруулах үйлдвэрүүдийн 64 хувь нь одоо интернэт ашиглаж байгаа бөгөөд 84 хувь нь байнга, 12 хувь нь байнга бус холбогдож, 4 хувь нь интернэт кафе болон бусад байгууллагаар үйлчлүүлдэг байна. 2008 оны 10 сарын байдлаар хэрэглэж байгаа интернэт холболтын технологийн төрлийг зураг 4-д харуулъя.

83

19%

14%

1%

22%

44%dial-up

ADSL

шилэн кабель

утасгүй холболт

бусад

80% 82% 84%

12%14% 15%

8% 4%1%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2008 он 2009 он 2010 он



Интернэт кафе буюу бусад

байгууллагаар үйлчлүүлэх

Зураг 4. Интернэт холболтын технологийн төрөл, хувиар

Бусад холболтын ангилалд хамааруулсан түрээсийн шугам, VDSL, TV cable-ийн холболтоор байгууллагуудын бараг тал хувь нь холбогдсон байгаа бөгөөд холболтын дээд хурд 2 Мbps, дундаж хурд 512 Кbps, доод хурд 64 Kbps байна. Дараагийн 2 жилийн хугацаанд судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд холболтын төрлөө хэрхэн өөрчлөхөөр төлөвлөж байгааг Зураг 5-д харуулъя.

Зураг 5. Интернэт холболтын төрөл, түүнийг өөрчлөх нь, хувиар

Судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын 55 хувь нь төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт банкаар үйлчлүүлэх, 60 хувь нь байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох, 91 хувь нь бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах, 10 хувь нь э-арилжаа хийх зориулалтаар тус тус интернэт хэрэглэж байгаа бөгөөд эдгээр нь ойрын 2 жилийн хугацаанд 3-7 хувиар нэмэгдэх хандлагатай байна.

84

Мэдээллийн технологийн аюулгүй байдлын хэрэгслийг хэрхэн ашиглаж байгааг асуухад:

Сүлжээний халдлагаас хамгаалах програм хангамж, хэрэгсэл (Anti-virus, Anti-spyware Firewall, Spam filter гэх мэт)-тэй байгууллага 62 хувь;

Серверүүд болон клиентүүдийн хоорондын холболт (SSL, HTTPS)-той байгууллага 9 хувь;

Хэрэглэгчдэд зориулсан техник болон програм хангамжийн баталгаажуулалттай байгууллага 13 хувь;

Өгөгдлийн нөөцлөлттэй байгууллага 15 хувь нь тус тус байгаа бөгөөд 2009-2010 онд 6-9 хувиар өсөхөөр төлөвлөгдөж байгаа юм байна.

Байгууллагын интернэтийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээлийн талаар дараах байдлаар хариулжээ.

Хүснэгт 4. Интернэтийн хэрэглээнд тулгарч буй бэрхшээл, хувиар

Бэрхшээл

Хариулт



43% 36% 16% 5%

Вирус ба хакерийн халдлага 17% 59% 18% 6%

Интернэт ашиглахад төвөгтэй байдал 44% 36% 10% 10%

Нийт байгууллагын 27 хувь нь вэб сайттай бөгөөд 2009-2010 онд нэмэгдэх төлөвийг зураг 6-д харуулъя.

Зураг 6. Вэб сайт эзэмшилтийн хандлага, хувиар

27%

41%

45%

2008 он 2009 он 2010 он

85

Судалгаанд хамрагдсан боловсруулах үйлдвэрүүдийн 36 хувь нь интернэт хэрэглэдэггүй бөгөөд танай байгууллага яагаад интернэт хэрэглэдэггүй вэ? гэсэн асуултанд дараах байдлаар хариулжээ.

Зураг 7. Интернэт хэрэглэдэггүй шалтгаан, хувиар


2008 онд интернэтээр боловсруулах үйлдвэрүүдийн 7 хувь нь худалдан авалт, 4 хувь нь борлуулалт хийж байгаа бөгөөд 2009-2010 онд хэрхэн өөрчлөгдөх төлөвийг зураг 8-д харуулъя.


Танай байгууллага э-арилжаанд оролцоход дараах бэрхшээл тулгардаг уу? гэсэн асуултанд бизнес эрхлэгчид дараах байдлаар хариулжээ.

7%12%

19%

4%

15%

23%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

2008 2009 2010

Э-худалдан авалт

Э-борлуулалт

85%

57%

92%

15%

43%

8%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

Хэрэгцээ шаардлага байдаггүй

Интернэтийн дэд бүтэц байхгүй

Интернэтийн үнэ өндөр

Тийм Үгүй

86

Зураг 9. 2008 онд боловсруулах үйлдвэрүүдийн МХХТ-д оруулсан хөрөнгө, хувиар

Зураг 10. 2008 онд боловсруулах үйлдвэрийн МХХТ-д зарцуулсан зардал, хувиар

56%35%

9%0%0%


1-10 сая

10-50 сая

50-100 сая


Хүснэгт 5. Э-арилжаанд оролцоход тулгардаг бэрхшээлүүд, хувиар




31% 44% 19% 6%

Онлайн төлбөр тооцооны систем хөгжөөгүй 47% 40% 13% 0.0

Бүтээгдэхүүний баталгаа хүргэлтийн хугацаа тодорхой бус

43% 43% 7% 7%

Хууль эрх зүйн орчин тодорхой бус 40% 33% 14% 13%

Э-арилжааны системийг хөгжүүлэх, сайжруулах зардал их

47% 20% 20% 13%


2008 онд боловсруулах үйлдвэрүүдийн 36,5 хувь нь МХХТ-ийн мэргэжлийн байгууллага, мэргэжилтнээр ямар нэгэн ажил, үйлчилгээ гүйцэтгүүлсэн, 19 хувь нь мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулж байгаа бөгөөд энэ нь тухайн байгууллагын нийт ажиллагчдын тоотой харьцуулахад дунджаар 4 хувийг нь эзэлж байна. Цаашид боловсруулах үйлдвэрүүдийн 24 хувь нь 2009 онд, 40 хувь нь 2010 онд мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулдаг болохоор төлөвлөж байна. МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалт

2008 онд нийт үйлдвэрүүдийн 62 хувь нь МХХТ-д хөрөнгө оруулсан, 72 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан байна. Үүнээс хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр ангилан Зураг 9-т, гаргасан зардлын хэмжээгээр ангилан Зураг 10-т үзүүллээ.

Дээрх зургаас харахад 2008 онд уг салбарын байгууллагуудаас 57 хувь нь 1 сая хүртэл төгрөгийн, 21 хувь нь 1-5 сая төгрөгийн, 4-15 хувь нь 5-50 сая төгрөгийн, 3 хувь

57%21%

15%

4% 3%1 сая хүртэл

1-5 сая

5-20 сая

20-50 сая


87

нь 50 саяас дээш төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг МХХТ-д оруулсан хийсэн бол 56 хувь нь 1 сая хүртэл төгрөгийн зардал гаргасан байна.

2.4.4. Холбооны үйлчилгээний чиглэлээр

Судалгаанд холбооны салбарын 22 байгууллага оролцсон бөгөөд ажиллагчдын тоогоор нь ангилан Зураг 1-т үзүүлэв. Зураг 1. Судалгаанд хамрагдсан холбооны үйл ажиллагаа эрхлэгч байгууллагууд


Судалгаанд хамрагдсан холбооны салбарын байгууллагууд 2008 оны 10 сарын байдлаар 100 хувь компьютер хэрэглэдэг бөгөөд 1 байгууллагын компьютерийн дундаж тоо 122, нийт ажиллагчдын 67 хувь нь өдөр тутмын ажилдаа компьютер хэрэглэдэг байна.

Энэ салбарт хамаарагдах бизнесийн байгууллагуудын 91 хувь нь дотоод сүлжээ, 36 хувь нь интранэт, 18 хувь нь экстранэт хэлбэрийн сүлжээг ашиглаж байгаа бөгөөд 2008 оны хэрэглээ болон 2009 ба 2010 онд хэрхэн төлөвлөж байгааг Зураг 2-д харуулъя.

Зураг 2. Компьютерын сүлжээний хэрэглээ, цаашдын хандлага, хувиар

9%14%

36%

23%

18%1-4 хүнтэй

5-9 хүнтэй

10-49 хүнтэй

50-199 хүнтэй


91% 91% 91%

36% 41% 41%

18% 18%27%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2008 2009 2010

Дотоод сүлжээний хэрэглээ Интранэт Экстранэт

88

Програм хангамж ашиглалтын хувьд судалгаанд хамрагдсан байгууллагын 98 хувь нь ямар нэгэн програм хангамжийг өөрийн үйл ажиллагаандаа ашигладаг, үүний дотроос санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийг хамгийн их буюу 73 хувь нь хэрэглэж байна. Зураг 3. Програм хангамж ашиглалт, хувиар

Компьютер болон МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар байгууллагууд дараах байдлаар хариулсан байна.






18% 50% 23% 9%


43% 38% 14% 5%


0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

2008 он 2009 2010

36% 36% 36%41% 41% 41%

73% 73% 73%

45%50% 50%

Байгууллагын удирдлагын мэдээллийн систем Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын програмСанхүү нягтлан бодох бүртгэлийн програм Хүний нөөцийн програм

89


Судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд 100 хувь интернэт ашиглаж байгаа бөгөөд бүгд байнгын холболтоор холбогдсон байна. 2008 оны 10 сарын байдлаар хэрэглэж байгаа интернэт холболтын технологийн төрлийг зураг 4-т харуулав.


Зургаас харахад шилэн кабелийн холболтоор байгууллагуудын 76 хувь нь холбогдсон байгаа бөгөөд холболтын дээд хурд 10 Mbps, дундаж хурд 512 Kbps, доод хурд 256 Kbps байна.

Дараагийн 2 жилийн хугацаанд судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд холболтын төрлөө өөрчлөхөөр төлөвлөөгүй байна.

Судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын 54 хувь нь төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт банкаар үйлчлүүлэх, 82 хувь нь байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох, 91 хувь нь бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах, 14 хувь нь э-арилжаа хийх зэрэг зориулалтаар интернэт хэрэглэж байгаа бөгөөд эдгээр нь ойрын 2 жилийн хугацаанд 2-10 хувиар нэмэгдэх хандлагатай байна.

0%

14%

76%

10%

0%

dial-up ADSL шилэн кабель утасгүй холболт бусад

90


Мэдээллийн технологийн аюулгүй байдлын хэрэгслийг хэрхэн ашиглаж байгааг Зураг 6-д харуулъя.

Зураг 6. МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн ашиглалт, хувиар

Танай байгууллагын интернэт хэрэглээнд дараах бэрхшээл тулгардаг уу? гэсэн асуултанд дараах байдлаар хариулжээ.

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2008 2009 2010

54%

68% 64%

82% 82%77%

91% 91%86%

14%18% 18%





0%

20%

40%

60%

80%

100%

2008 2009 2010

95%100%

95%

54%

68%

82%

68% 68% 68%68%72% 72%

Сүлжээний халдлагаас хамгаалах програм хангамж, хэрэгсэл (Anti-virus, Anti-spyware Firewall, Spam filter)Серверүүд болон клиентүүдийн хоорондын найдвартай холболт(SSL, HTTPS)

Хэрэглэгчдэд зориулсан техник болон програм хангамжийн баталгаажуулалт (карт, нууц үг, гарын үсэг г.м) Чухал өгөгдлүүдийн байнгын нөөцлөлт (back up)

91

64%68% 68%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

2008 2009 2010

Хүснэгт 2. Интернэт хэрэглээнд тулгарч буй бэрхшээл, хувиар




33% 62% 0% 5%



Холбооны нийт байгууллагын 64 хувь нь вэб сайттай бөгөөд 2009-2010 онд нэмэгдэх төлөвийг зураг 7-д харуулъя.



Холбооны үйл ажиллагаа эрхлэгч байгууллагуудын 14 хувь нь э-арилжаанд оролцож байгаа бөгөөд 2009-2010 онд нэмэгдэх төлөвийг зураг 8-д харуулъя.


0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

2008 2009 2010

Э - худалдан авалт

Э - борлуулалт

92

Зураг 10. 2008 онд холбооны салбарын МХХТ-д зарцуулсан зардал, хувиар

Зураг 9. 2008 онд холбооны салбарын МХХТ-д оруулсан хөрөнгө, хувиар

18%

32%18%

14%

18%







Найдвартай үйлчлэгч ба үйлчлүүлэгчдийн нөөц бага 0% 67% 33% 0%

Онлайн төлбөр тооцооны систем хөгжөөгүй 0% 50% 50% 0%


50.0 50% 0% 0%



0% 50% 50% 0%


2008 онд уг салбарын байгууллагуудын 59 хувь нь МХХТ-ийн мэргэжлийн байгууллага, мэргэжилтнээр ямар нэгэн ажил, үйлчилгээ гүйцэтгүүлсэн, 73 хувь нь мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулж байгаа бөгөөд энэ нь тухайн байгууллага дахь нийт ажиллагчдын тоотой харьцуулахад дунджаар 21 хувийг нь эзэлж байна. Цаашид холбооны үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 86 хувь нь 2010 он гэхэд мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулдаг болохоор төлөвлөсөн байна. МХХТ-д оруулсан хөрөнгө оруулалт

2008 онд холбооны салбарын байгууллагууд бүгд МХХТ-д хөрөнгө оруулсан, МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан байна. Үүнээс хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр ангилан Зураг 9-д, гаргасан зардлын хэмжээгээр ангилан Зураг 10-т үзүүллээ.

27%

32%

27%

5%9%

1 сая хүртэл 1-10 сая

10-50 сая 50-100 сая


93

Зургаас харахад 2008 онд байгууллагуудаас 18 хувь нь 1 сая хүртэл төгрөгийн, 32 хувь нь 1-5 сая төгрөгийн, 32 хувь нь 5-50 сая төгрөгийн, 18 хувь нь 50 саяас дээш төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг хийсэн хийсэн бол 32 хувь нь 1-10 сая төгрөгийн зардал гаргасан байна.

2.4.5. Худалдаа, засвар үйлчилгээний чиглэлээр

Худалдаа, засвар үйлчилгээний салбар нь манай улсын эдийн засагт ДНБ-ний ойролцоогоор 7.6 хувийг бүрдүүлдэг. Судалгаанд уг салбарын 230 байгууллага оролцсон бөгөөд ажиллагчдын тоогоор нь ангилан Зураг 1-т үзүүлэв. Зураг 1. Судалгаанд хамрагдсан худалдаа, засвар үйлчилгээний салбарын байгууллага


2008 оны 10 сарын байдлаар судалгаанд хамрагдсан худалдаа, засвар үйлчилгээний үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 60 хувь нь компьютер хэрэглэдэг бөгөөд 1 байгууллагын компьютерийн дундаж тоо 9, нийт ажиллагчдын 22 хувь нь өдөр тутмын ажилдаа компьютер хэрэглэдэг байна. Энэ салбарт хамаарагдах бизнесийн байгууллагуудын 23 хувь нь дотоод сүлжээ, 9 хувь нь интранэт, 3 хувь нь экстранэт хэлбэрийн сүлжээг ашиглаж байгаа бөгөөд 2008 оны хэрэглээ болон 2009 ба 2010 онд хэрхэн төлөвлөж байгааг Зураг 2-т үзүүлэв.

Зураг 2. Компьютерийн сүлжээний хэрэглээ, цаашдын хандлага, хувиар

47%

22%

19%

7% 5%1-4 хүнтэй

5-9 хүнтэй

10-49 хүнтэй

50-199 хүнтэй

200 ба дээш

хүнтэй

23%

30%34%

9% 11% 13%

3% 4%7%

0%

10%

20%

30%

40%

2008 2009 2010

Дотоод сүлжээний хэрэглээ Интранэт Экстранэт

94

Байгууллагууд санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийг хамгийн их буюу 30 хувь нь хэрэглэж байна.

Зураг 3. Хэрэглээний програм хангамж ашиглалт, цаашдын хандлага, хувиар

Компьютер болон МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар байгууллагууд дараах байдлаар хариулсан байна.






26% 36% 28% 10%


50% 16% 27% 7%


Судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын 40 хувь нь компьютер хэрэглэдэггүй бөгөөд энэ шалтгаанаа дараах байдлаар тодорхойлжээ.

Хүснэгт 2. Компьютер хэрэглэдэггүй шалтгаан, хувиар



Эрчим хүчний эх үүсвэр дутагдалтай 60% 0% 0% 40%

Шаардлага байдаггүй 18% 23% 59% 0%


Компьютер өндөр үнэтэй 0% 20% 60% 20%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

2008 он 2009 2010

7%11%

14%10%

14%17%

30%

43% 43%

5%10% 12%

Байгууллагын удирдлагын мэдээллийн систем Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын програмСанхүү нягтлан бодох бүртгэлийн програм Хүний нөөцийн програм

95


Судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын 39 хувь нь интернэт ашиглаж байгаа бөгөөд эдгээрээс 79 хувь нь байнга, 13 хувь нь байнга бус холбогдож, 8 хувь нь интернэт кафе болон бусад байгууллагаар үйлчлүүлдэг байна. 2008 оны 10 сарын байдлаар хэрэглэж байгаа интернэт холболтын технологийн төрлийг зураг 4-т харуулав.


ADSL холболтоор хамгийн их буюу байгууллагуудын 38 хувь нь холбогдсон байгаа бөгөөд холболтын дээд хурд 4 mbps, дундаж хурд 512 kbps, доод хурд 56 Kbps байна.

Дараагийн 2 жилийн хугацаанд судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд холболтын төрлөө хэрхэн өөрчлөхөөр төлөвлөж байгааг Зураг 5-д харуулъя.

Зураг 5. Интернэт холболтын төрөл, цаашдын өөрчлөлт, хувиар

17%

38%

35%

9%

1%

dial-up ADSL шилэн кабель утасгүй холболт бусад

79% 80% 80%

12%19% 19%

4%1% 2%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2008 2009 2010




96

0%

10%

20%

30%

40%

50%

2008 2009 2010

37%

48%50%

5%

11%13%

10%

16%19%

12%16%

18%

Сүлжээний халдлагаас хамгаалах програм хангамж, хэрэгсэл (Anti-virus, Anti-spyware Firewall, Spam filter)Серверүүд болон клиентүүдийн хоорондын найдвартай холболт(SSL, HTTPS)

Хэрэглэгчдэд зориулсан техник болон програм хангамжийн баталгаажуулалт (карт, нууц үг, гарын үсэг г.м) Чухал өгөгдлүүдийн байнгын нөөцлөлт (back up)

Судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын 54 хувь нь төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт банкаар үйлчлүүлэх, 70 хувь нь байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох, 85 хувь нь бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах, 11 хувь нь э-арилжаа хийх зэрэг зориулалтаар интернэт хэрэглэж байгаа бөгөөд эдгээр нь ойрын 2 жилийн хугацаанд 2-10 хувиар нэмэгдэх хандлагатай байна.


Мэдээллийн технологийн аюулгүй байдлын хэрэгслийг хэрхэн ашиглаж байгааг Зураг 7-д харуулъя.

Зураг 7. МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн ашиглалт, хувиар

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2008 2009 2010

54% 57% 60%

70% 72% 70%

85% 88%83%

11%16%

21%





97

Танай байгууллагын интернэт хэрэглээнд дараах бэрхшээл тулгардаг уу? гэсэн асуултанд дараах байдлаар хариулжээ.

Хүснэгт 3. Интернэтийн хэрэглээнд тулгарч буй бэрхшээл, хувиар




26% 51% 9% 14%



Нийт байгууллагуудын 14 хувь нь вэб сайттай бөгөөд 2009-2010 онд нэмэгдэх төлөвийг зураг 8-т харуулъя.


Судалгаанд хамрагдсан худалдаа, засвар үйлчилгээ эрхэлдэг байгууллагуудын 61 хувь нь интернэт хэрэглэдэггүй бөгөөд танай байгууллага яагаад интернэт хэрэглэдэггүй вэ? гэсэн асуултанд дараах байдлаар хариулжээ.

Зураг 9. Интернэт хэрэглэдэггүй шалтгаан, хувиар

14%

24%27%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

2008 2009 2010

85%

54%

89%

15%

46%

11%

Хэрэгцээ шаардлага байдаггүй Интернэтийн дэд бүтэц байхгүй Интернэтийн үнэ өндөр

Тийм Үгүй

98


2008 онд интернэтээр худалдаа, засвар үйлчилгээний үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудын 10 хувь нь худалдан авалт, 5 хувь нь борлуулалт хийсэн бөгөөд 2009-2010 онд хэрхэн өөрчлөгдөх төлөвийг зураг 10-т харуулъя.







0% 67% 33% 0%

Онлайн төлбөр тооцооны систем хөгжөөгүй 0% 50% 50% 0%


50% 50% 0% 0%



0% 50% 50% 0%


2008 онд уг салбарын байгууллагуудын 20 хувь нь МХХТ-ийн мэргэжлийн байгууллага, мэргэжилтнээр ямар нэгэн ажил, үйлчилгээ гүйцэтгүүлсэн, 15 хувь нь мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулж байгаа бөгөөд энэ нь тухайн

10%

18%

24%

5%

10%

20%

2008 2009 2010


99

Зураг 11. 2008 онд худалдаа, засвар үйлчилгээний байгууллагын МХХТ-д оруулсан хөрөнгө, хувиар

Зураг 12. 2008 онд худалдаа, засвар үйлчилгээний байгууллагуудын МХХТ-д зарцуулсан зардал, хувиар

байгууллага дахь нийт ажиллагчдын тоотой харьцуулахад дунджаар 9 хувийг нь эзэлж байна. Цаашид худалдаа, засвар үйлчилгээний салбарын байгууллагуудын 20 хувь нь 2009 онд, 30 хувь нь 2010 онд мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулж байхаар төлөвлөж байгаа юм.


2008 онд нийт байгууллагын 40 хувь нь МХХТ-д хөрөнгө оруулсан, 46 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан байна. Үүнээс хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр ангилан Зураг 11-т, гаргасан зардлын хэмжээгээр ангилан Зураг 12-д үзүүллээ.

Зургаас харахад 2008 онд байгууллагуудаас 49 хувь нь 1 сая хүртэл төгрөгийн, 28 хувь нь 1-5 сая төгрөгийн, 17 хувь нь 5-50 сая төгрөгийн, 6 хувь нь 50 саяас дээш төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг оруулсан хийсэн бол 65 хувь нь 1 сая хүртэл төгрөгийн зардал гаргасан байна.

65%

26%

8%2% 0%



49%

28%

14%3% 6%



100

БҮЛЭГ 3. СУДАЛГААНЫ ДҮГНЭЛТ

3.1. Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ

―Монгол улсын бизнесийн байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын хандлага‖ судалгааны үр дүнд Монгол улсын бизнесийн салбарын МХХТ-ийн хэрэглээний төвшинг тодорхойлох гол үзүүлэлтүүдийг тооцоолон цаашид буюу ойрын 2 жилд бизнесийн байгууллагууд МХХТ-ийг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг нэгтгэн гаргалаа.

2008 оны 10 сарын байдлаар бизнесийн байгууллагын 61 хувь нь компьютер хэрэглэж байгаа буюу дор хаяж нэг компьютертай байна. Үүнээс өмнө энэ чиглэлээр судалгаа хийгдэж байгаагүй учир компьютерийн хэрэглээний өсөлт, өөрчлөлтийг тооцоолон дүгнэх боломж байхгүй байна.

Нэгдсэн үндэсний худалдаа, хөгжлийн бага хурлын байгууллага дэлхийн улс орны бизнесийн байгууллагын МХХТ-ийн хэрэглээний үндсэн үзүүлэлтүүдийг 10-аас дээш ажиллагчидтай байгууллагын хувьд харьцуулан гаргасан байдаг. Энэ судалгаагаар 10-аас дээш ажиллагчидтай бизнесийн байгууллагуудын 92 хувь нь компьютер хэрэглэж байна гэсэн дүн гарч байна. Нэгдсэн үндэсний худалдаа, хөгжлийн бага хурлын байгууллагаас гаргасан зарим орны бизнесийн байгууллагын МХХТ-ийн хэрэглээний үзүүлэлттэй тус судалгааны үр дүнд гарч байгаа Монгол улсын үзүүлэлтийг харьцуулсныг Хавсралт 9-д үзүүллээ.

Тус хүснэгтэд байгаа бусад орны үзүүлэлтүүд нь 2008 оных биш учир Монгол улсын үзүүлэлтүүдтэй харьцуулан ямар нэгэн дүгнэлт хийх боломжгүй юм. Гэвч ерөнхийдөө Монгол улсын бизнесийн салбарын компьютерийн хэрэглээ хөгжингүй орнуудаас бага байгаа боловч хөгжиж буй орнуудын дунд нэлээн дээгүүр байр эзлэх дүр зураг харагдаж байна.

Компьютер, компьютерийн сүлжээний хэрэглээ нь эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэлүүдээс холбоо, уул уурхай, боловсруулах үйлдвэрийн чиглэлээр хамгийн өндөр байгаа бол хөдөө аж ахуйн салбарт хамгийн бага төвшинд байна.

Улаанбаатар хот болон хөдөө орон нутгийн хувьд компьютерийн хэрэглээ маш их ялгаатай байна. УБ хотын компьютертай байгууллагын эзлэх хувь 91 байгаа бол төвлөрсөн аймгуудынх 65 хувь, бусад аймгуудынх 50 хувьтай гарчээ.

Бизнесийн байгууллагуудын компьютерийн хэрэглээ нь байгууллагуудын төлөвлөж байгаагаар ойрын хугацаанд жилд 10-аас 15 хүртэл хувиар нэмэгдэх хандлагатай байна.

Байгууллагууд санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийг бусад төрлийн хэрэглээний програм хангамжуудаас илүү хэрэглэж байна. Нийт байгууллагуудын 22 хувь нь санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамж хэрэглэж байгаа бөгөөд тэдгээрийн арав гаруй хувь нь өөрсдийн боловсруулсан програмыг хэрэглэдэг болох нь судалгааны дүнд тогтоогджээ.

Судалгаанд хамрагдсан компьютертай нийт байгууллагуудын 28 хувь нь интернэтэд холбогдоогүй, 38 хувь нь хэрэглээний програм хангамж ашигладаггүй бөгөөд нэгдсэн

101

дүнгээр 20 хувь нь компьютерийг зөвхөн бичиг баримт боловсруулах болон бусад зориулалтаар ашигладаг гэсэн дүн гарч байна.

Байгууллагууд цаашид тэдний бизнесийн үйл ажиллагаанд шаардлагатай програм хангамж, мэдээллийн системүүдийг хэрэглэх, МХХТ-ийн сүүлийн үеийн шийдлийг нэвтрүүлэх сонирхолтой байгаа нь судалгааны дүнгээс харагдлаа.

Судалгаанаас дүгнэхэд бизнесийн байгууллагуудын ажилтнуудын компьютер хэрэглэх мэдлэг, чадвар муу байх, програм хангамж байнга өөрчлөгдөн шинэчлэгддэг нь компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд тулгарч буй хамгийн гол бэрхшээл юм байна. Түүнчлэн МХХТ-ийн зардал төлөвлөснөөс их гарах асуудал ихэнх байгууллагад гардаг байна.

Нийт байгууллагуудын компьютерийн хэрэглээг нэмэгдүүлэхийн тулд байгууллагуудын хэрэгцээнд тохирсон, хямд үнэтэй компьютерийг нийлүүлэх, ялангуяа хөдөө орон нутагт компьютерийн үнийг буулгах бодлогын арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх, компьютер хэрэглэгчдэд зориулсан сургалтуудыг хөдөө орон нутагт төдийгүй Улаанбаатар хотод өргөнөөр явуулах шаардлагатай гэж үзэж байна.

3.2. Интернэт, э-арилжааны хэрэглээ

Тус судалгааны дүнгээр 2008 онд нийт бизнесийн байгууллагын 36 хувь нь, 10-аас дээш ажиллагчидтай байгууллагын 73 хувь нь интернэтийг хэрэглэжээ.

Интернэтийн хэрэглээ нь хот хөдөөгийн хувьд ихээхэн ялгаатай байгаа нь Улаанбаатар хотын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ 78 хувь, төвлөрсөн аймгуудынх 45 хувь, бусад аймгуудынх 19 хувьтай байгаагаас харагдаж байна.

Интернэтийн хэрэглээ байгууллагуудын төлөвлөж байгаагаар ойрын жилүүдэд жилд 20-оос 25 орчим хувиар нэмэгдэх хандлагатай байна.

Бизнесийн салбарын интернэтийн хэрэглээ бусад оронтой харьцуулахад доогуур үзүүлэлттэй байгаа боловч интернэтийн хурдны хувьд маш доогуур үзүүлэлттэй байна. Судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудаас 2 mbps–ээс дээш хурдтай интернэт хэрэглэдэг байгууллага нийт байгууллагын 1.1 хувийг эзэлж байгаагаас энэ дүгнэлтийг хийж болно.

Бизнесийн байгууллагуудын нилээд буюу 40 хувь нь интернэт хэрэглэх шаардлагагүй гэж үзэж байгаа нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.

Интернэтийн хэрэгцээ байхгүйгээс байгууллагуудын ихэнх нь интернэт ашиглахгүй байгаа бөгөөд интернэтийн үйлчилгээний үнэ өндөр, интернэтийн дэд бүтэц сул хөгжсөн зэрэг нь хөдөө орон нутгийн бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн холболтгүй байгаагийн томоохон шалтгаан болж байна. Иймээс интернэтийн хэрэглээг нэмэгдүүлэхийн тулд интернэтэд хаанаас, хэрхэн холбогдох, мэдээллийг ялангуяа хөдөө орон нутагт олон нийтэд хүргэх, интернэтийн үйлчилгээний үнийг буулгах, монгол хэл дээрх интернэт агуулгуудын тоо, чанарыг нэмэгдүүлэх, цахим засаглалыг бодитоор хэрэгжүүлэх талаар зохистой арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.

Бизнесийн нийт байгууллагуудаас вэб сайттай байгууллага нь 8 хувь, 10-аас дээш ажиллагчидтай байгууллага 33 хувь нь байна.

102

Байгууллагуудын вэб сайттай байдлыг нэмэгдүүлэхийн тулд жижиг болон шинээр байгуулагдсан бизнесийн интернэтийн үйлчилгээ авах, вэб сайттай болох, вэб сайтаа байршуулахад нь дэмжлэг үзүүлэх шаардлагатай гэж үзэж байна. Бизнесийн үйл ажиллагааны чиглэл бүрийн портал сайт, лавлагаа мэдээллийн вэб сайтуудыг хөгжүүлбэл байгууллагуудын вэб сайтуудын хэрэглээ, ач холбогдол нэмэгдэх магадлалтай.

Э-арилжаа нь манай улсын хувьд дөнгөж эхлэл төдий хөгжиж байгаа боловч цаашид бизнесийн байгууллагууд э-арилжаанд оролцох сонирхол нэлээн их байгаа нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.

Улаанбаатар хотоос бусад газарт э-арилжаанд оролцдог бизнесийн байгууллага бараг байхгүй байгаа нь хөдөө орон нутагт интернэтийн хэрэглээ хязгаарлагдмал, э-арилжааны талаарх мэдээлэл маш бага байгаатай салшгүй холбоотой. Э-арилжааг хөгжүүлэхийн тулд юуны түрүүнд манай улсад энэ чиглэлийн хууль эрх зүйн орчинг бүрдүүлж, цахим төлбөр тооцооны системийг боловсронгуй болгох, шуудангийн үйлчилгээг хөгжлийн шинэ шатанд гаргах шаардлагатай байгаа билээ.

Бизнесийн үйл ажиллагаанд МХХТ-ийг нэвтрүүлсэнээр гарах нөлөөлөл, ач холбогдол, давуу тал, үр дүнг бодит жишээнд тулгуурлан харуулсан мэдээлэл, мэдээллийн нэвтрүүлгүүдийг олон нийтэд хүргэх, сурталчлах арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлбэл нааштай үр дүн өгөх магадлалтай хэмээн үзэж байна.

3.3. Мэдээллийн технологийн хүний нөөцийн хэрэгцээ

Бизнесийн байгууллагуудад мэдээллийн технологийн мэргэжилтний хэрэгцээ тодорхой хэмжээгээр шаардлагатай байгаа нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.

Мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулах шаардлагатай байгууллагуудын 23 хувь нь 2008 онд энэ орон тоогоо бүрэн хэмжээгээр нь ажиллуулж чадаагүй байна. Учир нь мэргэжлийн ур чадвар сайтай, ажлын дадлага туршлагатай мэдээллийн технологийн мэргэжилтний нөөц бага, нөгөө талаас мэдээллийн технологийн мэргэжилтнүүд өндөр цалин, урамшууллыг шаарддаг байна. Зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн мэдээллийн технологийн мэргэжилтний хүний нөөцийг бүрдүүлэхийн тулд мэргэжлийн боловсролын сургуулиудын сургалтын чанар, төвшинг дээшлүүлэх, инженерүүдийн ур чадварыг сайжруулах арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна.

Бизнесийн байгууллагуудад мэдээллийн технологийн мэргэжилтнээс гадна ажилтнуудынхаа компьютер, интернэтийг хэрэглэх мэдлэг чадварыг нэмэгдүүлэх хэрэгцээ, шаардлага маш их байна. Иймээс хөдөө орон нутагт төдийгүй Улаанбаатар хотод МХХТ-ийн хэрэглээний олон нийтэд хандсан зохих шатны сургалтуудыг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан зохион байгуулбал үр дүнтэй гэж үзэж байна.

103

“БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН МЭДЭЭЛЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБОО, ТЕХНОЛОГИЙН ХЭРЭГЛЭЭ, ЦААШДЫН ХЭРЭГЦЭЭ” СУДАЛГААНЫ АСУУЛГА

Асуулганд байгууллагын удирдах ажилтан хариулна уу. Тохирох хариултад √ тэмдэглэгээ тавина.

O хэсэг

Байгууллагын талаарх ерөнхий мэдээлэл

1 Танай байгууллагын нэр(бичнэ үү) ..............................................................................

2 Танай байгууллагын үйл ажиллагааны үндсэн чиглэл(бичнэ үү) .............................................................................

3 Танай байгууллагын харъяалагдах эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар /1 хариулт сонгоно/

a) Хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй □ b) Уул уурхай, олборлох үйлдвэр □ c) Боловсруулах үйлдвэр □ d) Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус хангамж □ e) Барилга □ f) Бөөний ба жижиглэн худалдаа, гэр ахуйн барааны засвар □ g) Зочид буудал, зоогийн газар □ h) Холбоо,тээвэр, агуулахын аж ахуй □ i) Санхүүгийн гүйлгээ хийх ажиллагаа □ j) МТ, үл хөдлөх хөрөнгө, түрээс, бизнесийн бусад ү/а □ k) Боловсролын салбар □ l) Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж □ m) Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ □ n) Бусад..................................................... □

4 Танай байгууллагын харъяалагдах Засаг захиргааны нэгж(бичнэ үү)

a)Аймаг/нийслэлийн нэр ..............................................

b) Сум/дүүргийн нэр ......................................................

5 Танай байгууллагын нийт ажиллагчдын тоо /1 хариулт сонгоно/

1-4 □ 1 5-9 □ 2 10-19 □ 3 20-49 □ 4

50-99 □ 5 100-149 □ 6 150-199 □ 7 200 ба дээш □ 9 А

хэсэг Байгууллагын МХХТ-ийн хэрэглээ, хэрэгцээ шаардлагын талаарх ерөнхий мэдээлэл

А1 Танай байгууллага 2008 оны 10 сарын байдлаар компьютер хэрэглэж байсан уу?

Үгүй □ 2 А9 руу очно Тийм □ 1

А2 Танай байгууллага хэдэн компьютер хэрэглэдэг вэ? (бичнэ үү) ….. ширхэг

А3 Танай ажиллагчдын хэдэн хувь нь компьютер хэрэглэдэг вэ? (бичнэ үү) ……… %

А4

Танай байгууллага дараах МХХТ-ийг ашигладаг болон ашиглахаар төлөвлөж байгаа эсэх талаараа хариулна уу.

/Олон хариулт сонгож болно/

2008 оны 10 сард

2009 онд 2010-2011

онд Огт

шаардлагагүй

a) Дотоод сүлжээ(LAN) □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 b) Интранэт □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 c) Экстранэт □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

А5

Танай байгууллага дараах төрлийн систем, програм хангамжийг ашигладаг болон ашиглахаар төлөвлөж байгаа эсэх талаараа хариулна уу. / Програм хангамж тус бүрт 1 баганын хувьд 1 хариулт

сонгоно/ 2008 оны 10 сард 2009 онд 2010-2011 онд Огт шаардлагагүй

a) Байгууллагын удирдлагын мэдээллийн (e-office)

худалдан авсан □ 1 худалдан авна □ 2 худалдан авна □ 3

□ 10 захиалж хийлгэсэн □ 4 захиалж хийлгэнэ □ 5 захиалж хийлгэнэ □ 6 өөрсдөө хийсэн □ 7 өөрсдөө хийнэ □ 8 өөрсдөө хийнэ □ 9

b) Үйлдвэрлэл/үйлчилгээ-ний үйл явцын автоматжуулалтын



c) Санхүү, нягтлан бодох, бүртгэл тооцооны



d) Хүний нөөцийн



e) Бусад (бичнэ үү) .......................................



http://en.wikipedia.org/wiki/Human_Resources

104

А6 Танай байгууллага 2008 онд МХХТ-ийн чиглэлээр хэдэн төгрөгийн хөрөнгө оруулсан бэ?

/1 хариулт сонгоно/

хөрөнгө оруулаагүй □ 1 1 сая хүртэл □ 2 1-5 сая хүртэл □ 3

5-20 сая хүртэл □ 4 20-50 сая □ 5 50 саяаас дээш □ 6

А7 Танай байгууллага 2008 онд МХХТ-ийн хэрэглээндээ хэдэн төгрөгийн зардал гаргасан бэ?

/1 хариулт сонгоно/

зардал гаргаагүй □ 1 1 сая хүртэл □ 2 1-10 сая хүртэл □ 3

10-50 сая хүртэл □ 4 50-100 сая □ 5 100 саяаас дээш □ 6

А8

Танай байгууллагын МХХТ-ийн хэрэглээнд дараах бэрхшээл гардаг уу?



a) МХХТ-ийн зардал төлөвлөснөөс их гарах □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 b) Програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ хувилбар гарах □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 c) Манай байгууллагын МХХТ-ийн хэрэгцээ, шаардлагыг

нийлүүлэгчид /мэргэжлийн байгууллага/ хангаж чаддаггүй □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

d) Ажилтнуудын МХХТ-ийг хэрэглэх чадвар муу □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

e) Бусад(бичнэ үү)............................................... □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

B хэсэг рүү очно

А9

Танай байгууллага яагаад компьютер хэрэглэдэггүй вэ? /Олон хариулт сонгож болно/


a) Эрчим хүчний эх үүсвэр дутагдалтай □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 b) Шаардлага байдаггүй □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 c) Ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 d) Компьютер өндөр үнэтэй □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 e) Бусад(бичнэ үү)............................................... □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

А10 Танай байгууллага цаашид компьютер хэрэглэхээр төлөвлөж байна уу? /1 хариулт сонгоно/

Тийм a) 2009 оноос □ b) 2010-2011 оноос □

c) огт шаардлагагүй □ B

хэсэг Байгууллагын интернэтийн хэрэглээ, хэрэгцээ шаардлагын талаарх ерөнхий мэдээлэл

В1 Танай байгууллага 2008 онд интернэт хэрэглэж байсан уу? Үгүй □ 2 В11 руу очно Тийм □ 1

В2 Танай ажилтнуудын хэдэн хувь нь хамгийн багадаа долоо хоногт 1 удаа интернэт хэрэглэдэг вэ? (бичнэ үү) ……… %

В3 Танай интернэтийн хурд хэд вэ? /1 талдаа/ ..… kbps(mbps) /доогуур нь зурна уу./

В4

Танайх хэрхэн интернэтэд холбогддог вэ? Мөн цаашид яаж холбогдохоор төлөвлөж байгаа талаар хариулна уу. /2008 оны 10 сард хэрэглэж байсан интернэт холболтын технологийн доогуур нь зурна уу/

/1 баганад 1 хариулт сонгоно/

2008 оны 10 сард

2009 онд 2010-2011

онд

a) Байнгын бус холболтоор буюу хэрэгтэй үедээ(dial-up, GPRS,CDMA .....) □ 1 □ 2 □ 3

b) Байнгын холболтоор (ADSL,VDSL, түрээсийн шугам, шилэн кабель, ТВ кабель, CDMA2000 1xEVDO, GSM, GPRS, 3GPP, UMTS, ...................)

□ 1 □ 2 □ 3

c) Интернэт кафе, төв зэрэг байгууллагаар үйлчлүүлэх □ 1 □ 2 □ 3 d) Бусад (бичнэ үү) ................................................. □ 1 □ 2 □ 3

B5

Танай байгууллага интернэтийг дараах зориулалтаар хэрэглэдэг болон хэрэглэхээр төлөвлөж байгаа эсэх талаараа хариулна уу.


2008 оны

10 сард 2009 онд

2010-2011

онд

a) Санхүүгийн (төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт банкаар үйлчлүүлэх) □ 1 □ 2 □ 3

b) Байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох □ 1 □ 2 □ 3

c) Бусад байгууллага, хувь хүмүүстэй мэдээлэл солилцох □ 1 □ 2 □ 3 d) Э-арилжаа хийх □ 1 □ 2 □ 3 e) Бусад(бичнэ үү).................................................. □ 1 □ 2 □ 3

B6

Танай байгууллага төрийн байгууллагуудтай дараах зорилгоор интернэтээр харилцаж байсан уу? Мөн цаашид харилцахаар төлөвлөж байна уу?


Тийм Ийм

боломж байдаггүй

Шаард-

лагагүй 2008 оны

10 сард 2009 онд

a) Төрийн байгууллагаас мэдээлэл авах (вэб сайтаас буюу э-мэйлээр) □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 b) Төрийн байгууллагын маягт татаж авах буюу илгээхийг хүсэх □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 c) Маягт онлайнаар бөглөх буюу бөглөсөн маягт илгээх □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 d) Төрийн байгууллагууд руу онлайнаар төлбөр хийх □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

e) Бусад(бичнэ үү)........................................................... □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

105

В7

Танай байгууллага МТ-ийн аюулгүй байдлын дараах хэрэгслийг ашигладаг болон ашиглахаар төлөвлөж байгаа эсэх талаараа хариулна уу.


Тийм Шаард-

лагагүй 2008 оны 10 сард

2009 онд 2010-2011

онд

a) Сүлжээний халдлагаас хамгаалах програм хангамж, хэрэгсэл (Anti-virus, Anti-spyware Firewall, Spam filter)

□ 1 □ 2 □ 3 □ 4

b) Серверүүд болон клиентүүдийн хоорондын найдвартай холболт(SSL, HTTPS)

□ 1 □ 2 □ 3 □ 4

c) Хэрэглэгчдэд зориулсан техник болон програм хангамжийн баталгаажуулалт (карт, нууц үг, гарын үсэг г.м)

□ 1 □ 2 □ 3 □ 4

d) Танай чухал өгөгдлүүдийн байнгын нөөцлөлт (back up) □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

e) Бусад(бичнэ үү).................................................. □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

В8 Танай байгууллага вэб сайттай юу? Эсвэл вэб сайттай болохоор төлөвлөж байна уу? /1 хариулт сонгоно/

Тийм

a) 2008 оны 10 сард □ В9 рүү очно

b) 2009 онд □ В10 руу очно

c) 2010-2011 онд □ В10 руу очно

d) Үгүй □ В10 руу очно

B9

Танай вэб сайт дараах үйлчилгээг үзүүлдэг үү? /Олон хариулт сонгож болно/

Тийм

a) Бүтээгдэхүүн/үйлчилгээний танилцуулга, үнийн жагсаалтыг харуулах □

b) Бүтээгдэхүүн/үйлчилгээний онлайн захиалга авах □ c) Онлайнаар төлбөр хийх □ d) Бусад(бичнэ үү) ........................................................... □

B10

Танай байгууллагын интернэтийн хэрэглээнд дараах бэрхшээл тулгардаг уу?



a) Интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн найдваргүй ажиллагаа □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 b) Вирус ба хакерийн халдлага □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 c) Интернэт ашиглахад түвэгтэй байдал □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 d) Бусад(бичнэ үү) ......................................................... □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

С хэсэг рүү очно

B11

Танай байгууллага яагаад интернэт хэрэглэдэгүй вэ? Тийм Үгүй

a) Хэрэгцээ, шаардлага байдаггүй □ 1 □ 2

b) Интернэтийн дэд бүтэц байхгүй, холбогдох боломжгүй □ 1 □ 2

c) Интернэтийн үнэ өндөр □ 1 □ 2

d) Бусад(бичнэ үү) ......................................................... □ 1 □ 2

B12 Танай байгууллага цаашид интернэт хэрэглэх үү? Тийм □ 1

В4 рүү очно

Үгүй □ 2

D хэсэгт очно

С хэсэг

Интернэт ба компьютерийн бусад гадаад сүлжээгээр хийгддэг э-арилжааны мэдээлэл (Сүлжээгээр дамжуулан захиалга өгөх/авах худалдаа)

С1 Танай байгууллага 2008 онд интернэтээр бүтээгдэхүүн худалдан авахаар захиалга өгсөн үү? /гараар э-мэйл бичиж захиалга өгсөнийг оруулахгүй/

Үгүй □ 2 С3 руу очно

Тийм □ 1

С2

Танай байгууллагын 2008 оны нийт худалдан авалтын хэдэн хувийг э-арилжаа эзэлж байгааг хариулна уу. /1 хариулт сонгоно/

a) 1-ээс бага % □ b) 1-ээс 10 хүртэл % □ c) 10-аас 50 хүртэл % □ d) 50 ба түүнээс дээш % □

С3 Танай байгууллага цаашид интернэтээр худалдан авалт хийхээр төлөвлөж байна уу? /1 хариулт сонгоно/


c) огт шаардлагагүй □ d) одоогоор хэлж мэдэхгүй □

С4 Танай байгууллага 2008 онд интернэтээр бүтээгдэхүүн/үйлчилгээ борлуулсан уу?/гараар бичсэн э-мэйлээр захиалга авсаныг оруулахгүй/

Үгүй □ 2

C1-д тийм гэсэн бол С10 рүү, C1-д үгүй гэсэн бол С11 рүү очно

Тийм

□ 1

С5 Танай байгууллагын 2008 оны нийт борлуулалтын хэдэн хувийг э-арилжаа эзэлж байгааг бичнэ үү. ....... %

С6 Танай байгууллагын 2008 онд э-арилжаагаар борлуулсан бүтээгдэхүүний төрлийн эзлэх хувийг бичнэ үү. /нийт 100% байна/

a) биет бүтээгдэхүүн ...... %

b) электрон бүтээгдэхүүн/үйлчилгээ ...... %

c) үйлчилгээ(онлайн захиалж онлайн бус хүргэх) ...... %

106

С7 Танай байгууллагын 2008 онд э-арилжааны захиалга авсан технолиогиудын эзлэх хувийг бичнэ үү. /нийт 100% байна/

a) өөрийн вэб сайтаар ...... %

b) бусад вэб сайтаар ...... %

c) бусад интернэт технологиор ...... %

C8 Танай э-арилжааны худалдан авагчдын төрлийг хувиар илэрхийлж бичнэ үү. /нийт 100% байна/

a) бусад аж ахуйн нэгж ...... %

b) хувь хүмүүс ...... %

c) төрийн болон ТББ ...... %

С9

Э-арилжааг эрхэлсэнээр ямар ач холбогдол гарч байгааг хариулна уу. /Олон хариулт сонгож болно/

Тийм

a) Ажлын цаг хэмнэх □ b) Зардал багасах □

c) Хэрэглэгчийн тоо эсвэл борлуулалтын хэмжээ өсөх □

d) Бусад /бичнэ үү /..................................................................................... □

e) Ач холбогдол гараагүй □

f) Одоогоор үнэлж мэдэхгүй □

С10

Танай байгууллага э-арилжаанд оролцоход дараах бэрхшээл тулгардаг уу?



a) Найдвартай үйлчлэгч ба үйлчлүүлэгчдийн нөөц бага □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 b) Онлайн төлбөр, тооцооны систем хөгжөөгүй □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 c) Бүтээгдэхүүний баталгаа, хүргэлтийн хугацаа тодорхойгүй □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 d) Хууль эрх, зүйн орчин тодорхойгүй □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 e) Э-арилжааны системийг хөгжүүлэх сайжруулах зардал их □ 1 □ 2 □ 3 □ 4 e) Бусад(бичнэ үү) ............................................................ □ 1 □ 2 □ 3 □ 4

С11 Танай байгууллага цаашид интернэтээр захиалга аван бүтээгдэхүүнээ борлуулахаар төлөвлөж байгаа эсэх талаараа хариулна уу. /1 хариулт сонгоно/


c) Үгүй □ d) Одоогоор хэлж мэдэхгүй □

D хэсэг

Мэдээллийн технологийн мэргэжлийн ур чадварын талаарх мэдээлэл

D1 Танай байгууллагад 2008 оны 10 сарын байдлаар МТ-ийн мэргэжилтэн ажиллаж байсан уу?

Үгүй □ 2

D6 руу очно Тийм □ 1

D2 2008 оны 10 сарын байдлаар хэдэн МТ-ийн мэргэжилтэн танай байгууллагад ажиллаж байсан бэ? (бичнэ үү) .......

D3 2008 оны 10 сарын байдлаар МТ-ийн мэргэжилтнүүдийн нийт ажиллагчдын тоонд эзлэх хувийг бичнэ үү. ....... %

D4 2008 онд танайх шаардлагатай МТ-ийн мэргэжилтний ажлын байраа бүрэн хэмжээгээр нь ажиллуулж чадсан уу?

Тийм □ 1 Үгүй □ 2

D5

МТ-ийн мэргэжилтний ажлын байранд ажилтан авахад ямар хүчин зүйлүүд голчлон сөргөөр нөлөөлдөг гэж үзэж байна вэ? /Олон хариулт сонгож болно/

Тийм

a) Мэргэжлийн өндөр ур чадвартай ажил эрхлэхийг хүсэгчдийн тоо цөөн □

b) Мэргэжлийн боловсролын сургалтын чанар хангалтгүй □

c) Мэргэжлийн давтан сургалтын тоо, чанар хангалтгүй □

d) Ажил эрхлэхийг хүсэгчдийн ажлын туршлага дутмаг байх □

e) Ажил эрхлэхийг хүсэгчид өндөр цалин шаардах □

f) Бусад(бичнэ үү)....................................................... □

D6 Танай байгууллага цаашид МТ-ийн мэргэжилтэн ажиллуулахаар төлөвлөж байгаа эсэх талаараа хариулна уу. /1 хариулт сонгоно/


c) Шаардлагагүй □

D7 Танай байгууллагын ажилтнууд дараах сургалтанд хамрагдаж байсан уу? Мөн цаашид энэ чиглэлийн сургалт шаардлагатай юу? /Олон хариулт сонгож болно/

Сургалтын ангилал 2008 онд 2009 онд

a) МТ-ийн мэргэжилтний □ 1 □ 2 b) МТ-ийн хэрэглэгчийн □ 1 □ 2

D8 Танай байгууллага 2008 онд МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, мэргэжилтнээр гүйцэтгүүлсэн үү?

Тийм □ 1 Үгүй □ 2

Асуулга бөглөсөн хүний албан тушаал, овог, нэр, утас, э-мэйл .........................................................................................................................................................................

Судалгаанд идэвхтэй оролцсон таньд баярлалаа.

107

ХАВСРАЛТ 2.

СУДАЛГААНЫ АСУУЛГЫГ БӨГЛӨХ ЗААВАР

Та судалгааны асуулганд бүрэн гүйцэд, үнэн зөвөөр хариулна уу.

1. Ерөнхий 1.1. Асуулгыг аж ахуйн нэгж, байгууллагын захирал эсвэл удирдах ажилтан шаардлагатай

тохиолдолд мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн мэргэжилтэн ба санхүүгийн ажилтны тусламжтайгаар хариулна.

1.2. Зөвхөн сонгосон хариултын арын дөрвөлжнийг √ тэмдгээр тэмдэглэнэ. 1.3. Бичнэ үү гэсэн тохиолдолд ......... зайд хариултыг заавал бичнэ. 1.4. Бусад гэсэн хариултыг сонгох бол арын ......... зайд тохирох хариултыг бичиж арын

дөрвөлжинд √ тэмдгийг тавина. 1.5. Хариултыг Тийм ба Үгүй гэж ялгаагүй асуултанд Тийм гэж хариулт өгөхөөр ойлгоно. Үгүй

гэсэн хариулт өгөх шаардлагатай бол тухай асуултын арын дөрвөлжинд √ тэмдгийг тавихгүй.

2. Зарим асуулгын тодруулга МХХТ /Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи/ - электрон болон бусад хэлбэрээр мэдээлэл, боловсруулах, илгээх, солилцох, харилцах боломж олгодог програм хангамж, техник хангамж, түүнийг ашиглан харилцаа үүсгэх боломж бүхий харилцаа холбооны тоног төхөөрөмжийн тогтолцоог хэлнэ. МТ/Мэдээллийн технологи/ - аливаа электрон хэлбэрээр илэрхийлэгдсэн өгөгдөл, мэдээ, мэдээллийг бүтээх, хадгалах, боловсруулах, дамжуулах, илэрхийлэх зорилго бүхий техник ба програм хангамжийн нийлэмж тогтолцоог хэлнэ. Асуулт 1. Байгууллагын нэрийг кирилл үсгээр бичнэ. Асуулт 2. Одоо эрхэлж байгаа үйл ажиллагааны үндсэн 1-2 чиглэлийг бичнэ. Асуулт A4. Ямар төрлийн компьютерийн сүлжээ ашигладагийг тохирох нүдэнд тэмдэглэнэ. Цаашид үргэлжлүүлэн болон шинээр ашиглахаар төлөвлөж байгаа бол хэдийд ашиглахаар төлөвлөж байгааг өгөгдсөн хариултаас сонгож тэмдэглэнэ. Дотоод сүлжээ/LAN/ - нэг түвшиний орчинд мэдээлэл солилцох хэсэг бүлэг компьютер, тэдгээр хоорондын холбоос, зангилаасыг бий болгох сүлжээний төхөөрөмж, утасны бүрдлийг хамруулж ойлгож болно. Интранэт – интернэт протоколд суурилсан, вэб браузер ашиглан хандалт хийх зориулалттай, төвлөрсөн удирдлагатай сүлжээ юм. Интранэт нь голдуу байгууллагын дотоод сүлжээ, дотоод вэб сайт байдаг. Экстранет/Extranet/ - тодорхой хэсэг гадны хэрэглэгчтэй өргөтгөсөн, хаагдмал интранэт сүлжээ. Өөрөөр хэлбэл тухайн байгууллагын хэрэглэгч байгууллагын интранэтийн зарим хэсэгт хандах боломж олгодог интранэтийн найдвартай өргөтгөл юм. Жишээ нь банкны үйлчлүүлэгч тухайн банкан дахь дансаа шалгах, татварын газарт бүртгэлтэй аж ахуйн нэгж, хувь хүн татвараа интернэтээр дамжуулан өгөх гэх мэт Асуулт A5. Одоо ашигладаг болон ашиглахаар төлөвлөж байгаа програм хангамжийн талаарх асуулт. Үүнд байгууллагын үйл ажиллагаанд хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг програм хангамж, системүүдийг оруулсан. Тухайн програм хангамжийг бэлэн бүтээгдэхүүн хэлбэрээр худалдан авсан(авах) болон захиалгаар мэргэжлийн байгууллага/хувь хүнээр хийлгэсэн(хийлгэх) эсвэл өөрсдийн мэргэжилтнүүдийн хүчээр хийж боловсруулсан(хийх) зэргээс аль тохирох нэгийг нь сонгоно. Програм хангамж- Ямар нэгэн хэлбэрээр бүтсэн эх код, ямар нэгэн үр дүнг өгч байдаг зүйлийг програм гэх бөгөөд програмд баримтжуулалт, системийн загвар архитектур, тайлбар зэрэг нэмэгдэж орж ирсэнийг програм хангамж гэнэ. Хэрэглээний болон системийн програм хангамж гэж ангилна. Тодорхой зорилгыг биелүүлэхэд тулгарч буй асуудлыг шийдвэрлэхэд зориулагдсан програм хангамжийг хэрэглээний програм хангамж гэнэ. Хэрэглээний програм хангамжийг ажиллуулахад хэрэглэгдэх үйлдлийн систем мэтийн програмыг системийн програм хангамж гэнэ. Байгууллагын удирдлагын мэдээллийн систем /e-office/ - Удирдлагын мэдээллийн систем бол байгууллагын дэд системүүдийн үйл ажиллагааг төлөвлөх, зохион байгуулах, боловсон хүчнээр хангах, манлайлах, хянах явцад удирдлагын шийдвэр гаргалтыг бодитой мэдээллээр хангах систем юм.

108

Асуулт А6. Өөрийн болон гадны эх үүсвэрээс МХХТ-ийн тоног төхөөрөмж худалдан авах, ажилтнуудын МХХТ-ийн мэдлэгийг сайжруулах зэрэгт оруулж байгаа мөнгөн дүнгээр илэрхийлэгдэх хөрөнгийг ойлгоно. Асуулт А7. МХХТ-ийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд зарцуулж буй мөнгөн дүнгээр илэрхийлэгдэх зардлыг МХХТ-д зарж буй зардал гэж ойлгоно. Тухайлбал МТ-ийн мэргэжилтнүүдийн цалин, интернэтийн үйлчилгээний төлбөр гэх мэт. Асуулт А8. Тухайн бэрхшээл гардаггүй бол Үгүй, гардаг бол Их, Бага зэрэг хоѐроос 1-ийг сонгож, хэрэв энэ бэрхшээл танайд ямар ч хамаагүй бол Хамааралгүй хариултыг сонгоно. Дурдсан бэрхшээлүүдээс өөр бэрхшээл гардаг бол Бусад гэсэн нүдэнд бичиж, их, багийг сонгоно. Асуулт А9. Дурдагдсан шалтгаанууд байхгүй бол Үгүй, гардаг бол Их, Бага зэрэг хоѐроос 1-ийг сонгож, хэрэв энэ шалтгаан ямар ч хамаагүй бол Хамааралгүй хариултыг сонгоно. Дурдсан шалтгаанаас гадна өөр шалтгаан буй бол Бусад гэсэн нүдэнд бичиж, их, багийг сонгоно. Асуулт А10. Цаашид компьютер хэрэглэхээр төлөвлөж байгаа бол хэдэн оноос эхлэх эсвэл компьютер хэрэглэх шаардлагагүй талаар хариулна. Асуулт В1. 2008 онд интернэтийг ямар нэг хэлбэрээр байгууллагынхаа үйл ажиллагаанд зориулан ашигласан эсэх талаар хариулна. Интернэт – хоорондоо мэдээлэл солилцдог, дэлхий дахинд тархан байрласан компьютерийн олон мянган сvлжээ юм. HTTP гэсэн стандарт протокол ашиглан хоорондоо холбогдох ба энэхvv сvлжээний мэдээлэл вэб сайтаар дамжин харагддаг. Асуулт В2. Зөвхөн ажлын шаардлагаар интернэт хэрэглэхийг ойлгоно. Асуулт В4. 2008 онд болон цаашид яаж интернэтэд холбогдох талаар хариулна. Хэрвээ 2 ба түүнээс олон төрлийн холболт ашигладаг бол 1 гол холболтын төрлийг сонгоно. Сонгосон холболтын арын хаалтанд байгаа технологиудаас өөрийн холболтын технологийн доогуур зурна. Хэрэв танай холболтын технологи бичигдээгүй бол цэгийн оронд нэрийг нь бичнэ. Байнгын бус холболтонд хэрэглэсэн хэмжээгээрээ төлдөг Dial up/суурин утасны шугам ашиглах/, гар утсаар интернэтэд холбогдох/нэгжээр төлбөр хийх/ зэрэг төрлийг ойлгоно. Байнгын холболтонд сар бүр тогтмол төлбөр төлдөг холболтын технологиудыг ойлгоно. CDMA2000 1xEVDO технологийг G-Mobile, Skytel компаниуд ашигладаг. GSM,GPRS,3GPP,UMTS технологийг Мobicom компани ашигладаг. Асуулт В5. Э-арилжаа /Электрон-арилжаа, Electronic commerce/ - интернэт протоколд суурилсан болон бусад компьютерийн сүлжээгээр гүйцэтгэгддэг арилжаа. Бараа бүтээгдэхүүнийг эдгээр сүлжээгээр захиалдаг боловч төлбөр, эцсийн хүргэлтийг онлайн болон онлайн бус хэлбэрээр гүйцэтгэж болно. Утас, факс юмуу гараар бичсэн э-мэйлээр захиалга өгсөнийг электрон арилжаанд тооцдоггүй. Интернэт банк - дэлхийг хамарсан интернэтийн сүлжээгээр дамжуулан бэлэн бус төлбөр тооцоог хурдан шуурхай найдвартай хийх банкны үйлчилгээний нэг хэлбэр юм. Асуулт В6. Э-мэйл - нэг компьютерээс тухайн байгууллага дотроо болон гаднын компьютер луу илгээж байгаа текст, хавсралт оролцсон зурвасыг электрон хэлбэрээр дамжуулахыг хэлнэ. Үүнд интернэтийн болон бусад компьютерийн сүлжээний электрон захиа орно. Онлайн төлбөр тооцооны систем - онлайнаар худалдан авалтын захиалга үүсгэж захиалга төлбөр дамжуулдаг, захиалгын системээс хүлээн авсан мэдээллийн дагуу төлбөрийг хүлээн авдаг электрон арилжааны бүрэлдэхүүн системийг хэлнэ. Асуулт В7. Хамгийн түгээмэл хэрэглэдэг МТ-ийн аюулгүй байдлын арга хэрэгслүүдийг дурдсан. Хэрэв дурдсан хариултанд танай байгаа ашиглаж байгаа болон ашиглахаар төлөвлөж байгаа МТ-ийн аюулгүй байдлын арга хэрэгсэл байхгүй бол бусад гэсэн нүдэнд нөхөж бичнэ. Anti-virus - Вирус нь програмын файлууд, boot сектор, partition сектор, макро агуулсан баримтын файлууд руу халдаж, гэмтээх, тухайн файлуудад хавсаргагдан орж цааш дамжих аюултай. Вирусны эсрэг програм хангамж нь дээрх аюулуудаас компьютерийг хамгаалж вирус компьютерт нэвтэрсэн үед цэвэрлэж устгах зориулалттай програм хангамж юм. Firewall бол сүлжээний хамгаалалт юм. Түүний гол зорилго бол компьютерийн сүлжээ хооронд дамжих мэдээллийн урсгалыг зохицуулж, найдвартайгаар өгөгдөл, мэдээллийг дамжуулах явдал юм. Firewall нь нийтийн сүлжээ болон компьютерийн систем рүү интернэтээр дамжин ирж байгаа мэдээллийг шүүх шүүлтүүр бүхий техник хангамжийн төхөөрөмж буюу програм юм. Anti–spyware програм хангамж нь интернэт удаашрах, компьютер гацах зэрэг спайвэйрийн аюулаас хамгаалах зориулалт бүхий вирусны нэмэлт програм хангамж юм. Серверүүд болон клиент хоорондын холболт - Хэрэглэгч болон серверүүд хоорондоо сүлжээний протокол ашиглан холбогддог холболт юм.

109

Хэрэглэгчдэд зориулсан техник/програм хангамжийн баталгаажуулалт - харилцагч тухайн байгууллагын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээр үйлчлүүлэх тохиолдолд тухайн этгээдийн мэдээллийг агуулсан, тухайн мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах зориулалт бүхий арга хэрэгслийг хэлнэ. Үүнд тухайн хэрэглэгчийн карт орох ба карт нь өөртөө тухайн хүний нууц дугаар, электрон гарын үсэг, хурууны хээ гэх мэт танихад шаардлагатай байгаа мэдээллийг агуулсан байна. Нөөцлөлт /Back up/ - чухал өгөгдөл, бичиг баримтаа буцаан сэргээж чадахгүй хүндхэн байдалд орохоос хамгаалж нөөцлөн хадгалах арга юм. Асуулт В8. Вэб сайт -Интернэт эксплорер зэрэг вэб ачаалагчийн /browser/ тусламжтайгаар харагдах ба тусгай хэл (HTML, XML, Java ...) дээр бичигдсэн байдаг. Асуулт В10. Интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгчид – интернэтийн холболтын үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага. Вирус - компьютерт гаднаас зөөвөрлөгдөж ирсэн файл, эсвэл э-мэйл зэрэг янз бvрийн харилцаагаар дамжиж компьютерт суудаг бичил програмуудыг вирус гэнэ. Хакер - компьютерийн системүүдийн ажиллагаа тэдгээрийн тохиргоог маш сайн мэддэг, мэдээлэл олж авах, сүйдлэх зорилготойгоор компьютерт нууцаар, зөвшөөрөлгүй нэвтрэн хохирол учруулдаг хэрэглэгч юм. Асуулт В12. 2008 онд интернэт хэрэглээгүй байгууллага цаашид интернэт хэрэглэхээр төлөвлөж байгаа бол В4 асуулт дээр очиж ямар төрлийн интернэтийн холболт ашиглахаар төлөвлөж байгаагаа хариулна. Асуулт С1. интернэтээр дамжуулан ямар нэг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ авахаар захиалга өгсөн талаарх асуулт. Гараар э-мэйл бичих- Ихэнх байгууллагын бүтээгдэхүүн үйлчилгээний захиалга болон бусад мэдээлэл нь вэбээр дамжуулан автоматаар илгээгдэж байхаар тохируулагдсан байдаг. Харин тухайн байгууллага, эсвэл хэн нэг хүнээс таны асуултанд хариулах зэргээр бичиж илгээсэн э-мэйлийг гараар бичсэн э-мэйл гэнэ. Асуулт С2. Танай байгууллагын 2008 онд худалдан авсан нийт бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний хэдэн хувь нь электрон хэлбэрээр захиалж худалдан авсаныг тодруулах асуулт. Нийт худалдан авалтыг 100 хувиар тооцож хариулна. Э-арилжаа /Электрон-арилжаа, Electronic commerce/ - интернэт протоколд суурилсан болон бусад компьютерийн сүлжээгээр гүйцэтгэгддэг арилжаа. Бараа бүтээгдэхүүнийг эдгээр сүлжээгээр захиалдаг боловч төлбөр, эцсийн хүргэлтийг онлайн болон онлайн бус хэлбэрээр гүйцэтгэж болно. Утас, факс юмуу гараар бичигдсэн э-мэйлээр захиалга өгсөнийг электрон арилжаанд тооцдоггүй. Асуулт С3. Хэзээнээс эхлэн интернэтээр ямар нэг зүйл худалдан авахаар төлөвлөж байгаагаа хариулна. 2008 онд интернэтээр худалдаа хийсэн байгууллага цаашид үргэлжлүүлэх бол 2009 оноос гэж хариулна. Асуулт С4. 2008 онд интернэтээр дамжуулан бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээ борлуулсан эсэх талаараа хариулна. Асуулт С5. Танай 2008 оны нийт борлуулалтын хэдэн хувийг интернэтээр захиалга авсан борлуулалт эзэлж байгааг бичнэ. Асуулт С6- Э-арилжаагаар ямар төрлийн бүтээгдэхүүн борлуулсанаа тохирох нүднээс сонгон хувиар хариулна. Нийт э-арилжааны борлуулалтыг 100 хувиар тооцож хариулна. Биет бүтээгдэхүүн - тодорхой биет бараанаас гадна оюуны бүтээгдэхүүн, байгалийн баялаг, түүхий эд, бүтээгдэхүүн үйлчилгээ юм. Жишээ нь төрөл бүрийн сэдвийн ном, эрдэм шинжилгээний өгүүллэг байж болно. Электрон бүтээгдэхүүн - тодорхой биет бус цахим хэлбэрийн бараа бүтээгдэхүүн юм. Үүнд интернэтээр дамжуулан худалдан авах боломжтой хөгжим, видео, кино зэрэг бүтээлээс гадна төрөл бүрийн програм хангамжууд орно. Электрон үйлчилгээ – Онлайнаар захиалга авч онлайнаар гүйцэтгэх боломжтой үйлчилгээг ойлгоно. Асуулт С7 2008 онд хийгдсэн э-арилжааны захиалгыг ямар технологи ашиглан авсаныг хувиар бодож хариулна. Интернэтээр захиалга авсан нийт борлуулалтыг 100 хувь гэж тооцно. Асуулт С8. Танай бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг э-арилжаагаар худалдан авсан худалдан авагчдын төрлийг хувиар тооцож хариулна. Асуулт С9. Танай байгууллага интернэтээр бүтээгдэхүүнээ борлуулсанаар үүсэж байгаа нааштай ач холбогдлын талаар хариулна. Хэрэв танай байгууллагад үүсэж байгаа э-арилжааны үр нөлөө дурдагдаагүй бол бусад гэсэн нүдэнд нөхөж бичнэ

110

Асуулт С10. Танай байгууллага э-арилжаанд оролцоход/худалдан авах эсвэл худалдах/ тулгарч байгаа бэрхшээлийг тодруулах асуулт. Тухайн бэрхшээл хэр хэмжээтэй учирч байгааг тохирох нүдэнд хариулна. Асуулт С11. Танайх хэдийнээс эхлэн интернэтээр дамжуулан бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээ борлуулахаар төлөвлөж байгааг тодруулах асуулт. 2008 онд интернэтээр худалдаа хийсэн байгууллага цаашид үргэлжлүүлэх бол 2009 оноос гэж хариулна. Асуулт D1. Мэдээллийн технологийн мэргэжилтэнтэй эсэхэд хариулна. МТ-ийн мэргэжилтэн - Мэдээллийн системийг тодорхойлох, зохиох, хөгжүүлэх, суулгах, ажиллуулах, дэмжих, хадгалах, удирдах, дүгнэх болон судалгаа хийх чадвартай мэргэжилтэнг ойлгоно. Мөн сүлжээ, техник хангамжийн инженерийг хамааруулна. Асуулт D3. Танай МТ-ийн мэргэжилтний тоо нийт ажиллагчдын тоонд хэдэн хувийг эзэлж байгааг бичнэ. Асуулт D4. Танайд шаардлагатай байгаа МТ-ийн мэргэжилтний ажлын байранд гүйцэд хүн авч ажиллуулж чадсан эсэхийг хариулна. Асуулт D6. Танайх цаашид хэдийнээс эхлэн МТ-ийн мэргэжилтэн ажиллуулах талаар тодруулах асуулт. 2008 онд МТ-ийн мэргэжилтэнтэй байсан байгууллагууд 2009 оноос гэж хариулна. Асуулт D7. 2008 онд танай жирийн ажилтнууд МТ-ийн хэрэглээний сургалтанд, МТ-ийн мэргэжилтнүүд мэргэжлийн давтан сургалтанд хамрагдаж байсан эсэх ба 2009 онд дээрх чиглэлийн сургалтуудад ажилтнуудаа оролцуулах шаардлагатай эсэх талаар хариулна. Хэрэв үгүй гэж хариулахаар бол тэмдэглэгээ хийхгүй. МТ-ийн мэргэжилтэн - Мэдээллийн системийг тодорхойлох, зохиох, хөгжүүлэх,суулгах, ажиллуулах, дэмжих, хадгалах, удирдах, дүгнэх болон судалгаа хийх чадвартай мэргэжилтэн. МТ-ийн хэрэглэгч - өөрийн ажлыг хөнгөвчлөхийн тулд мэдээллийн системүүдийг ашиглах, ерөнхий болон онцгой програм хангамжийн хэрэгслүүдийг хэрэглэдэг ажилтан, хүн. Асуулт D8. 2008 онд танайх МХХТ-ийн ямар нэг ажил үйлчилгээг өөрийн нөөц бололцоогоор бус гадны байгууллага, хувь хүнээр хүн хүчээр гүйцэтгүүлсэн эсэх талаарх асуулт.

111

ХАВСРАЛТ 3.

СУДАЛГААНД АШИГЛАСАН БИЗНЕСИЙН САЛБАРЫН АНГИЛАЛ 3.11

Сал

бар

Дэд

сал

бар

Дэд

бүл

эг

Тодорхойлолт

А Б Г Д

1 01-05 ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, АН АГНУУР, ОЙН АЖ АХУЙ

0110 Газар тариалан 0120 Мал аж ахуй 0130 Газар тариалан, мал аж ахуй хослон эрхлэх үйл ажиллагаа 0140 Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл явуулахад үйлчлэх үйл ажиллагаа 0150 Ан агнуурын үйл ажиллагаа

0200 Ойн аж ахуй, мод бэлтгэх

0501 Загасны аж ахуй

2 10-14 УУЛ УУРХАЙ, ОЛБОРЛОХ ҮЙЛДВЭР

1010 Нүүрс олборлолт

1110 Газрын тос, шатдаг хий олборлолт

1210 Уран, торийн хүдэр олборлолт

1310 Төмрийн хүдэр олборлолт

1410 Бусад ашигт малтмал олборлолт

3 15-37 БОЛОВСРУУЛАХ ҮЙЛДВЭР

1500 Хүнсний бүтээгдэхүүн, ундаа үйлдвэрлэлт

1600 Тамхи үйлдвэрлэл

1700 Нэхмэлийн үйлдвэрлэл

1800 Хувцас үйлдвэрлэл, үслэг арьс боловсруулалт

1900 Арьс шир боловсруулах, ширэн эдлэл, гутал үйлдвэрлэл

2000 Мод, модон эдлэл ( тавилганаас бусад )

2100 Цаас, цаасан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

2200 Нийтлэх, хэвлэх, дуу бичлэг хийх ажиллагаа

2300 Кокс, шингэн болон цацраг идэвхт түлш

2400 Химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл

2500 Резинэн болон хуванцар бүтээгдэхүүн

2600 Төмөрлөг бус эрдэс бодисоор хийсэн эдлэл

2700 Төмрийн үйлдвэрлэл

2800 Машин тоног төхөөрөмжөөс бусад төмөр эдлэл үйлдвэрлэл

2900 Машин тоног төхөөрөмж үйлдвэрлэл

3000 Бичиг хэргийн болон тооцоолох техник үйлдвэрлэл

3100 Цахилгаан машин, хэрэгсэл үйлдвэрлэл

3200 Радио, телевизор, холбооны хэрэгсэл үйлдвэр

3300 Эмнэлгийн багаж хэрэгсэл, нарийн хэмжүүр, хараа зүйн хэрэгсэл, цаг үйлдвэрлэл

3400 Автомашин, чиргүүл үйлдвэрлэл

3500 Тээврийн бусад хэрэгсэл үйлдвэрлэл

3600 Мебель тавилга үйлдвэрлэл, боловсруулах

1 МУ-ын статистикийн үндэсний хорооны ангилалд тулгуурлан гаргасан

112

3700 Хоѐрдогч түүхий эд бэлтгэл

4 40-41 ЦАХИЛГААН, ХИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, УС ХАНГАМЖ

4010 Цахилгаан үйлдвэрлэх, дамжуулах, хуваарилах үйл ажиллагаа

4020 Шатах хий үйлдвэрлэл, хуваарилалт

4030 Уур үйлдвэрлэл, халуун ус хангамж

4100 Ус хуримтлуулан ариутгаж түгээх үйл ажиллагаа

5 45 БАРИЛГА

4510 Барилгын талбай бэлтгэх үйл ажиллагаа 4520 Барилга угсралтын ажил 4521 Автозам, замын байгууламжийг барих засварлах 4530 Тоног төхөөрөмж угсралтын ажиллагаа 4540 Барилгыг дуусгах шатны ажил 4550 Барилгын машин механизмыг жолоочтой нь түрээслэх ажиллагаа

6 50-52 БӨӨНИЙ БОЛОН ЖИЖИГЛЭН ХУДАЛДАА, МАШИН, МОТОЦИКЛ, ГЭР АХУЙН БАРААНЫ ЗАСВАРЛАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

5010 Автомашины (шинэ, хуучин) бөөний ба жижиглэн худалдаа

5020 Автомашины засвар үйлчилгээ

5030 Машины эд ангийн бөөний болон жижиглэн худалдаа

5040 Мотоцикл, түүний сэлбэгийн худалдаа,засвар үйлчилгээ

5050 Шатахууны жижиглэн худалдаа

5110 Гэрээ, захиалгаар хийдэг бөөний худалдаа 5120 Хөдөө аж ахуйн түүхий эд, мал, хүнс, ундаа, тамхины бөөний худалдаа 5121 Хөдөө аж ахуйн түүхий эд, малын бөөний худалдаа

5122 Хүнс, ундаа, тамхины бөөний худалдаа

5130 Гэр ахуйн барааны бөөний худалдаа

5131 Даавуу, хувцас, гутлын бөөний худалдаа

5139 Гэр ахуйн бусад барааны бөөний худалдаа

5140 Хөдөө аж ахуйн бус түүхий эд, хоѐрдогч түүхий эдийн бөөний худалдаа 5150 Тоног төхөөрөмжийн бөөний худалдаа

5151 Компьютер, түүнд холбогдох тоног төхөөрөмж ба программ хангамжийн жижиглэн худалдаа

5152 Электрон ба цахилгаан холбооны сэлбэг хэсэг ба тоног төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа

5159 Бусад машин, тоног төхөөрөмж ба ханган нийлүүлэлтийн жижиглэн худалдаа

5190 Бөөний худалдааны бусад

5210 Төрөлжсөн бус дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

5211 Хүнс, ундаа, тамхи голлосон төрөлжсөн бус барааны дэлгүүр

5219 Төрөлжсөн бус барааны бусад дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

5220 Хүнс, ундаа, тамхины төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа 5230 Бусад төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

5231 Эм, гоо сайхны барааны жижиглэн худалдаа

5232 Даавуу, хувцас, гутал, савхин эдлэлийн жижиглэн худалдаа

5233 Гэр ахуйн хэрэгсэл, эдлэл, төхөөрөмжийн жижиглэн худалдаа

5234 Барилгын материалын жижиглэн худалдаа

5239 Бусад төрөлжсөн дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

5240 Хуучин бараа худалдаалдаг дэлгүүрийн жижиглэн худалдаа

5250 Дэлгүүрээр дамжихгүй хийгдэх жижиглэн худалдаа 5251 Захиалага, загвар танилцуулгаар хийгддэг худалдаа

5252 Зах, мухлаг, лангууны жижиглэн худалдаа

5259 Дэлгүүрээр дамжидаггүй бусад жижиглэн худалдаа

5260 Гэр ахуйн барааны засвар үйлчилгээ.

113

7 55 ЗОЧИД БУУДАЛ, ЗООГИЙН ГАЗАР

5510 Зочид буудал, амралтын газар, түр хоноглох байрны үйлчилгээ 5520 Зоогийн газар 5521 Гуанз, зууш, цайны газар

5522 Бусад

8 60-63 ТЭЭВЭР, АГУУЛАХЫН АЖ АХУЙ

6010 Төмөр замын тээвэр 6021 Хүн тээвэрлэх тогтмол хуваарьтай үйлчилгээ

6022 Хүн тээвэрлэх тогтсон хуваарьгүй үйлчилгээ

6023 Хуурай замын ачаа тээвэрлэх үйлчилгээ

6030 Хоолойн тээвэр 6110 Усан замын тээвэр 6210 Агаарын тээвэр 6301 Ачаа, тээш ачих, буулгах үйлчилгээ 6302 Агуулахын аж ахуйн үйл ажиллагаа 6303 Тээврийн бусад туслах үйл ажиллагаа 6304 Тээвэр зохицуулалтын үйл ажиллагаа 6305 Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа 6306 Тээвэр зуучийн үйл ажиллагаа 6309 Тээврийн бусад байгууллагын үйл ажиллагаа

9 64 ХОЛБООНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

6411 Шуудан холбооны үйл ажиллагаа 6412 Улсын шуудангаас бусад зарлага элчийн үйл ажиллагаа

6420 Яриа, дүрсийг дамжуулах, мэдээ болон мэдээллийг кабелийн шугам (кабелийн телевиз), радио телевизийн шугам, релей ба сансрын антенын тусламжтай дамжуулах

6421 Телефон утас, телеграф ба телефаксын холбоо

6422 Радио ба телевизийн нэвтрүүлгийг дамжуулах

6423 Сүлжээний засвар үйлчилгээг үзүүлэх

6424 Интернетэд холбогдох, түүнийг ашиглах үйлчилгээ үзүүлэх

6425 Олон нийтийн үйлчилгээний телефон утас (таксафон)

6426 Электроник/Yүрэн телефон холбоо

10 65-67 САНХҮҮГИЙН ГҮЙЛГЭЭ, ЗУУЧЛАЛЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

6519 Арилжааны банкны үйл ажиллагаа

6591 Санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллагаа

6592 Банк бус санхүүгийн байгууллагын үйл ажиллагаа 6593 Бусад баталгаат зээл олгох үйл ажиллагаа 6599 Санхүүгийн бусад гүйлгээ 6601 Амь даатгал 6602 Тэтгэвэрийн сан 6603 Амь даатгалаас бусад даатгал

6710 Даатгал, тэтгэвэрээс бусад санхүүгийн үйл ажиллагаатай нягт холбоотой боловч мөнгөн гүйлгээ хийдэггүй туслах үйл ажиллагаа

6711 Санхүүгийн зах зээлийн удирдлага

6712 үнэт цаасны брокерын үйл ажиллагаа

6719 Санхүүгийн бусад туслах үйл ажиллагаа

6720 Даатгал, тэтгэврийн сангийн туслах үйл ажиллагаа

11 70-71 ҮЛ ХӨДЛӨХ ХӨРӨНГӨ, ТҮРЭЭСИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

7010 Үл хөдлөх хөрөнгөтэй холбогдох үйл ажиллагаа 7020 Гэрээ болон төлбөр тооцооны үндсэн дээр явагддаг үл хөдлөх хөрөнгөтэй

холбоотой үйл ажиллагаа 7111 Хуурай замын тээврийн хэрэгслийн түрээс

114

7112 Усан замын тээврийн хэрэгслийн түрээс

7113 Агаарын тээврийн хэрэгслийн түрээс

7121 Хөдөө аж ахуйн машин, тоног төхөөрөмжийг түрээслүүлэх үйл ажиллагаа 7122 Барилга, инженерийн барилга байгуулагмжийг барьж байгуулахад

ашигладаг машин, тоног төхөөрөмжийг түрээслүүлэх үйл ажиллагаа 7123 Албан ажлын хэрэгцээний машин, төхөөрөмж түрээслүүлэх үйл ажиллагаа 7129 Бусад төрлийн машин төхөөрөмжийн түрээс

7130 Гэр ахуйн барааны түрээс.

12 72 КОМПЬЮТЕР, ТҮҮНД ХОЛБОГДОХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

7210 Техник хангамжийн талаар зөвлөлгөө өгөх үйл ажиллагаа 7220 Программ хангамжийг боловсруулах, түүнтэй холбоотой зөвлөлгөө өгөх,

нийлүүлэх үйл ажиллагаа 7221 Программ хангамж үйлдвэрлэх үйл ажиллагаа

7229 Бусад программ хангамжийн үйл ажиллагаа 7230 Мэдээлэл боловсруулах үйл ажиллагаа 7240 Мэдээллийн сантай холбоотой үйл ажиллагаа, цахим мэдээллийг

онлайнаар тархаах үйл ажиллагаа 7250 Албан газар, нягтлан бодох бүртгэл ба тооцоолох машин, төхөөрөмжийн

засвар үйлчилгээ 7290 Тооцоолох машин, компьютертай холбогдох бусад үйл ажиллагаа

13 73-74 ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ АЖИЛ, БИЗНЕСИЙН БУСАД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

7310 Байгаль, техникийн шинжлэх ухаан, инженерийн чиглэлийн судалгаа, туршилтын ажил

7320 Нийгмийн шинжлэх ухаан, хүний хөгжилийн чиглэлийн судалгаа, шинжилгээ

7410 Хууль зүй, нягтлан бодох бүртгэл тайлан, аудитын үйл ажиллагаа, татвар, бизнесийн болон удирдлагын талаар зөвлөлгөө өгөх үйлчилгээ, зах зээл судлал, олон нийтийн үзэл бодлыг мэдэх зорилгоор хийж байгаа судалгаа хийх үйл ажиллагаа

7411 Хуулийн зөвлөлгөө өгөх үйл ажиллагаа

7412 Нягтлан бодох бүртгэл, аудитын үйл ажиллагаа, татварын талаар зөвлөлгөө өгөх үйлчилгээ явуулах үйл ажиллагаа

7413 Зах зээл судлал, олон нийтийн санал, бодлыг мэдэх зорилгоор судалгаа явуулах, бизнесийн болон удирдлагын талаар зөвлөлгөө өгөх үйл ажиллагаа

7414 Бизнесийн болон удирдлагын талаархи зөвлөлгөө өгөх үйл ажиллагаа 7420 Уран барилга, инженер болон бусад техникийн чиглэлийн ажлын талаар

зөвлөлгөө өгөх хяналтын үйл ажиллагаа 7421 Барилгын зураг төсөл, геологи хайгуулын ажиллагаа 7422 Техникийн туршилт, шинжилгээ 7430 Зар сурталчилгаа 7490 Бизнесийн бусад үйл ажиллагаа 7491 Ажилд зуучлах, боловсон хүчнийг ажил олгогчид сонгон шалгаруулж

өгөхтэй холбоотой үйл ажиллагаа 7492 Судалгаа, мөрдлөг, аюулгүйн үйл ажиллагаа

7493 Барилга, байгууламжийн цэвэрлэгээ, үйлдвэрийн цэвэрлэгээний үйл ажиллагаа

7494 Гэрэл зураг авах үйлчилгээ 7495 Савлах, боох үйл ажиллагаа 7499 Бизнесийн бусад үйл ажиллагаа

14 80 БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

8010 Суурь боловсрол олгох үйл ажиллагаа 8020 Бүрэн дунд боловсрол олгох үйл ажиллагаа 8030 Дээд боловсрол олгох үйл ажиллагаа

115

8090 Насанд хүрэгчдийн ба бусад боловсрол олгох үйл ажиллагаа

15 85 ЭРҮҮЛ МЭНД, НИЙГМИЙН ХАЛАМЖИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

8510 Хүн эмнэлгийн үйл ажиллагаа 8520 Мал эмнэлгийн үйлчилгээ 8530 Нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа

16 90-93 НИЙГЭМ, БИЕ ХҮНД ҮЗҮҮЛЭХ БУСАД ҮЙЛЧИЛГЭЭ

9000 Бохир ус, хаягдал, цэвэрлэгээ, ариутгалын үйлчилгээ 9110 Бизнес эрхлэгчид болон мэргэжлийн чиглэлийн холбоо эвслийн үйл

ажиллагаа 9120 Үйлдвэрчний эвлэлийн үйл ажиллагаа

9190 Олон нийтийн бусад байгууллагын үйл ажиллагаа 9210 Кино, радио, телевиз бусад чөлөөт цагт зориулагдсан ажиллагаа

9220 Мэдээллийн агентлагын үйл ажиллагаа 9230 Номын сан, архив, музей болон бусад соѐлын үйл ажиллагаа 9240 Биеийн тамир, чөлөөт цагт зориулагдсан бусад үйл ажиллагаа. 9301 Бүс даавуу, үслэг эдлэлийн угаалга, хими цэвэрлэгээний үйлчилгээ 9302 Үсчин, гоо сайхны үйлчилгээ 9303 Оршуулга, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа 9309 Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа

17 99 БУСАД

116

Зураг 1. Монгол улсын бизнесийн ангилал /ажиллагчдын тоогоор/

Зураг 2. Монгол улсын бизнесийн ангилал /орон нутгаар/

ХАВСРАЛТ 4.

МОНГОЛ УЛСЫН БИЗНЕСИЙН САЛБАРЫН ТОВЧ ТАНИЛЦУУЛГА

Монгол улсын эдийн засгийн байдалд нааштай хандлагууд гарч, сүүлийн жилүүдэд эдийн засгийн харьцангуй өндөр өсөлт хадгалагдаж ирсэн. Эдийн засгийн бодит өсөлт 2000-2003 онд жилд дунджаар 4.3 хувь өсч байсан бол 2004-2007 онд жилд дунджаар 9.1 хувь өссөн байна.2

Дэлхийн зах зээл дээр 2007 онд алт болон зэсийн үнэ өндөр хэвээр байсан нь Монгол Улсын эдийн засагт эергээр нөлөөлж дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ)-ий өсөлт 9.9 хувьд хүрсэн байна. Энэхүү өсөлтөнд хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй (ДНБ-ий 20.6 хувийг бүрдүүлсэн), уул уурхай, олборлох үйлдвэр (ДНБ-ий 27.4 хувийг бүрдүүлсэн), бөөний болон жижиглэн худалдаа, гэр ахуйн барааны засвар үйлчилгээ (ДНБ-ий 7.6 хувийг бүрдүүлсэн), тээвэр, агуулахын аж ахуй, холбоо (ДНБ-ий 9.1 хувийг бүрдүүлсэн) зэрэг салбарын үйлдвэрлэл, үйлчилгээний хэмжээ өргөжсөн нь голлох нөлөө үзүүлжээ. Мөн боловсруулах үйлдвэрлэл болон барилгын ажил эрчимтэй өссөн, санхүүгийн зуучлал өргөжсөн, зочид буудал, зоогийн газрын үйлчилгээ сайжирсан нь эдийн засгийн өсөлтөнд зохих хувь нэмэр оруулжээ.3

2 Монгол улсын статистикийн эмхэтгэл, 2007

3 Монгол банкны тайлан, 2007

85%

13%

2%

1-9 10-49 50 ба түүнээс дээш

53%

8%

39%

Улаанбаатар хот Төвлөрөл ихтэй аймагБусад аймаг

117

Хүснэгт 1. Монгол улсын бизнесийн эзлэх хувь /үйл ажиллагааны чиглэлээр/

Үйл ажиллагааны чиглэл Эзлэх хувь

Бөөний ба жижиглэн худалдаа, гэр ахуйн барааны засвар 38.60%

Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 12.50%

Компьютер, үл хөдлөх хөрөнгө, түрээс, бизнесийн бусад үйл ажиллагаа 7.40%

Боловсруулах үйлдвэр 6.60%

Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж 6.20%

Боловсролын салбар 5.60%

Хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй 4.50%

Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах , албан журмын нийгмийг даатгалын үйл ажиллагаа 4.20%

Зочид буудал, зоогийн газар 4.00%

Барилга 3.40%

Холбоо,тээвэр, агуулахын аж ахуй 2.80%

Санхүүгийн гүйлгээ хийх ажиллагаа 2.30%

Уул уурхай, олборлох үйлдвэр 1.00%

Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус хангамж 0.60%

Олон улсын байгууллагын үйл ажиллагаа 0.00%

Хүснэгт 2. Монгол улсын бизнесийн эзлэх хувь / дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд эзлэх хувиар /

Үйл ажиллагааны чиглэл Эзлэх хувь

Уул уурхай, олборлох үйлдвэр 27.40%

Хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй 20.60%

Бараа, үйлчилгээний цэвэр татвар 10.80%

Холбоо,тээвэр, агуулахын аж ахуй 9.10%

Бөөний ба жижиглэн худалдаа, гэр ахуйн барааны засвар 7.60%

МТ, үл хөдлөх хөрөнгө, түрээс, бизнесийн бусад ү/а 6.20%

Боловсруулах үйлдвэр 4.10% Төрийн удирдлага, батлан хамгаалах , албан журмын нийгмийг даатгалын үйл ажиллагаа 3.90%

Боловсролын салбар 3.90%

Санхүүгийн гүйлгээ хийх ажиллагаа 2.90%

Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус хангамж 2.30%

Барилга 1.90%

Эрүүл мэнд, нийгмийн халамж 1.80%

Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 1.00%

Зочид буудал, зоогийн газар 0.60%

Санхүүгийн байгууллагын шууд бус үйлчилгээ -3.80%

118

ХАВСРАЛТ 5. ДЭЛХИЙН ЗАРИМ ОРНЫ МХХТ-ИЙН ХЭРЭГЛЭЭНИЙ ҮНДСЭН ҮЗҮҮЛЭЛТ4

Core indicators on use of ICT by Enterprises with 10 or more employees

Refe

rence Y

ear

Proportion of:

Ente

rpri

ses

usin

g

com

pute

rs

Em

plo

yees u

sin

g

com

pute

rs

Ente

rpri

ses u

sin

g

Inte

rnet

Em

plo

yees u

sin

g

Inte

rnet

With a

we

bsite

With a

n intr

anet

Receiv

ing

ord

ers

over

the

In

tern

et

Pla

cin

g o

rders

over

the

In

tern

et

Loca

l A

rea

N

etw

ork

(LA

N)

An e

xtr

anet

Inte

rne

t

co

nn

ecti

on

of

2

Mb

ps

or

mo

re

B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B10 B11 B9.d

Andorra 2005 72.9 62.0 63.0 44.5 30.8 .. 26.2 25.0 25.7 .. ..

Argentina 2004 97.1 38.0 93.6 21.5 57.2 43.0 37.4 36.5 71.1 13.0 ..

Azerbaijan 2005 45.2 9.5 8.3 1.8 2.8 5.8 .. .. 11.5 9.2 0.5

Belarus 2005 83.6 .. 37.6 .. 10.2 .. .. .. 41.1 .. ..

Brazil 2005 98.8 38.3 95.1 28.4 56.2 38.5 27.1 28.5 82.8 21.9 2.5

Bulgaria 2004 85.0 14.3 62.6 9.1 24.3 28.2 2.9 7.0 44.9 3.6 3.3

Cameroon 2005 67.8 .. 25.1 .. 12.1 12.3 .. .. 15.0 0.4 ..

Chile 2003 24.7 .. 20.3 .. 8.6 4.6 1.2 1.8 4.6 1.5 15.5

China 2005 .. .. 67.6 .. 22.3 .. 9.1 8.1 46.0 .. ..

Costa Rica 2004 80.7 .. 69.9 .. 10.3 .. .. .. .. .. ..

Cuba 2005 99.1 60.1 60.3 6.8 17.5 34.5 0.8 2.7 .. 59.1 0.2

Hong Kong (China) 2005 90.2 55.0 84.8 43.0 40.5 26.2 3.3 18.5 61.1 7.6

9.1

India 2003 61.3 .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

Kazakhstan 2005 73.6 .. 45.5 .. 8.4 .. 13.1 13.7 27.8 .. ..

Kyrgystan 2005 .. .. 25.1 .. 8.4 .. .. .. 15.8 .. .. Macao

(China) 2003 75.6 .. 69.1 .. 17.8 .. 7.4 8.9 .. .. 78.1

Mexico 2003 73.1 .. 55.4 .. 7.2 .. .. .. 38.0 .. ..

Moldova 2003 .. .. .. .. 9.3 .. .. .. 68.0 .. ..

Morocco 2005 .. .. 90.6 14.2 46.7 34.4 5.2 9.0 .. .. 22.2

Panama 2002 81.0 24.6 65.7 .. .. .. 23.1 29.7 57.6 .. ..

Paraguay 2002 .. .. 5.7 .. .. .. .. .. .. .. ..

Philippines 2001 87.9 .. 62.4 .. .. 22.0 .. .. 54.9 5.1 ..

Qatar 2005 84.4 .. 68.4 .. 67.8 38.2 34.9 28.3 .. .. .. Rep. of Korea 2004 95.6 .. 94.0 .. 38.9 35.2 6.8 23.9 64.6 ..

92.2

Romania 2004 80.0 16.7 52.3 9.2 19.9 15.4 5.4 2.6 31.0 10.0 2.2

Russian

Federation 2004 96.6 27.7 68.2 10.9 24.0 .. 20.2 23.2 70.6 12.5 ..

Singapore 2005 92.8 .. 91.0 .. 68.3 74.1 13.5 30.8 74.1 35.8 17.4

Thailand 2005 86.8 .. 64.1 .. 32.7 .. 7.2 8.7 .. .. 18.7 Source:UNCTAD e-business database, 2006

Mongolia 2008 92.4 .. 73,6 .. 33.8 10.6 5.4 9.3 49.0 3.6 5.1

4 Source:UNCTAD e-business database, 2006

090 ict usage-survey-report-final-mon (1)

Business