02 enerji donusumleri ve genel enerji cozumlemesi

53
Bölüm 2 Enerji Dönüşümleri ve Enerji Çözümlemesi 1 Prof. Dr. Ali PINARBAŞI Bölüm 2 ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE GENEL ENERJİ ÇÖZÜMLEMESİ

Upload: bekirdogan

Post on 01-Oct-2015

56 views

Category:

Documents


11 download

DESCRIPTION

02 Enerji Donusumleri Ve Genel Enerji Cozumlemesi

TRANSCRIPT

Chapter 1 INTRODUCTION AND BASIC CONCEPTS* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ç enerjinin tanmlanmas
Üç farkl s geçiinin gerçekleme yolunun tanmlanmas: ‹letim, tanm ve nm
kavramnn ve elektrik ii ile beraber mekanik i biçimlerinin tanmlanmas
Termodinamiin birinci yasas, enerji dengeleri ve bir sisteme veya bir sistemden enerji geçiinin gerçekleme yollarnn tanmlanmas
Kontrol yüzeyinden s ve i biçimindeki enerji geçiine ek olarak, kontrol hacminde kontrol yüzeyini geçen akkann tad enerjinin belirlenmesi
Enerji dönüüm verimlerinin tanmlanmas.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
GR
çindeki hava ve buzdolab ile tüm oda sistem olarak ele alnrsa; sistem snrlarn geçerek odaya giren elektrik enerjisi etkileimi vardr. Odann her yeri kapal ve iyi yaltlm olduundan adyabatik kapal sistemdir. Enerjinin korunum ilkesine göre odada art gösteren enerji, buzdolab tarafndan kullanlan ve kolayca bir elektrik sayac tarafndan ölçülebilecek olan elektrik enerjisine eittir.
Buzdolab veya motoru bu enerjiyi depolamaz. Bunun için bu enerji odadaki havaya verilmi olmaldr ve kendini odadaki scaklk art ile gösterir.
yice kapatlm ve yaltlm bir
odada kaps açk bir buzdolabnn
çaltrlmas
bir odada çaltrlan bir fan odadaki
havann scakln arttracaktr.
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Termodinamik sadece, mühendislik açsndan önem tayan bir husus olan toplam enerjideki deiimlerle ilgilenir.
Enerjinin makroskobik formu: sistemin tümünün bir d referans noktasna göre sahip olduu enerjidir, kinetik ve potansiyel enerji gibi
Enerjinin mikroskobik formu : sistemin moleküler yaps ve moleküler hareketliliiyle ilgilidir ve d referans noktalarndan bamszdr.
ç enerji, U: Mikroskopik enerjilerin tümünün toplam
Bir cismin makroskopik enerjisi hz ve yükseklikle deiir.
Kinetik enerji, KE: Sistemini, bir
referans noktasna göre hareketinden dolay sahip olduu enerjiye denir.
Potansiyel enerji, PE: Sistemin bir yerçekimi alanndaki yüksekliine bal olarak sahip olduu enerjiye denir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Potansiyel enerji birim kütle için
Kinetik enerji birim kütle için
Potansiyel enerji
Kinetik enerji
Kütlesel debi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Bir sistemin iç enerjisi, mikroskobik enerjilerin bütün formlarnn toplamdr.
Duyulur iç enerjiyi oluturan moleküler enerji biçimleri.
Duyulur enerji: Sistemin iç enerjisinin, moleküllerin
kinetik enerjisiyle ilikili olan bölümüne denir.
Gizli enerji: Sistemin, fazyla ilgili bu iç enerjisine denir.
Kimyasal enerji: Bir molekülün atomlar arasndaki kuvvetlerle ilgili iç enerjiye denir.
Nükleer enerji: Atom çekirdei içindeki parçacklar arasnda var olan balarla ilikili çok büyük miktarlardaki iç enerjiden de söz etmek
gerekir
Is = Duyulur + Gizli
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Makroskopik kinetik enerji, enerjinin
sahip olduu dank biçimdeki
mikroskopik kinetik enerjilerden daha
diye nitelenebilir.
Sistem içinde depolanmayan enerji ise enerjinin dinamik biçimi veya enerji etkileimi diye adlandrlabilir.
Enerjinin dinamik biçimleri sistem snrlarm geçerken alglanr ve hal deiimi srasnda sistem tarafndan kazanlan veya kaybedilen enerjiyi gösterir.
Kapal sistemle ilikili enerji etkileimleri sadece s geçii ve i olabilir.
ve Is transferi arasndaki fark: Enerji etkileimi eer scaklk farkndan dolay oluyorsa Is transferi, yoksa i’tir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
uranyum fisyonu ve hidrojen füzyonu ve aça çkan nükleer enerji.
Nükleer Enerji
En çok bilinen fisyon reaksiyonu, nükleer güç santrallerinde (2000 ylnda,dünya genelinde bulunan 433 santralle 349000 MW elektrik üretimi gerçekletirilmitir) elektrik üretmek, denizaltlar çaltrmak, hava tamaclnda, nükleer silah üretiminde ve hatta uzay araçlarnda yaygn olarak kullanlan uranyum atomunun (U–235 izotop) dier elementlere bölünmesidir.
ki küçük çekirdein füzyon ile daha büyük bir tanesi için birlemesi srasnda nükleer enerji ortaya çkar.
Kontrolsüz füzyon reaksiyonu ilk olarak 1950 ylnn balarnda gerçekletirilmitir. Ancak o zamandan beri güçlü lazerler, etkili manyetik alanlar ve elektrik akmlar ile füzyon reaksiyonlarnn kontrol edilmesi baarszlkla sonuçlanmtr.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Mekanik enerji: deal türbin gibi mekanik bir cihazla, dorudan ve
tamamen mekanik ie dönüebilen enerji biçimi olarak tanmlanr.
Kinetik ve potansiyel enerji: Mekanik enerjinin bilinen formlardr.
Ak halindeki bir akkann mekanik enerjisi birim kütlede
Ak halindeki bir akkann mekanik enerjisi
Sktrlamaz (r sabit) akkanlarda mekanik enerji deiimi birim kütlede
Sktrlamaz (r sabit) akkanlarda mekanik enerji deiimi
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ISI LE ENERJ GEÇ
Scaklk fark s geçiine neden olur.
Yüksek scaklk fark yüksek s
geçiine neden olur.
Heat: iki sistem arasnda (veya sistemle çevresi arasnda) scaklk farkndan dolay gerçekleen enerji geçii diye tanmlanmtr.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Enerji sadece sistem snrlarn
geçerken s olarak tanmlanabilir.
sistemle çevresi arasnda s geçii olmaz.
Birim kütle için s transferi
Zamanla deien Is Transfer oran
Birim zamanda geçen snn sabit olmas durumunda Is transfer miktar
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Tarihsel Geliim
Kinetik teori: Molekülleri, hareket eden ve kinetik enerjisi olan küçük toplar gibi ele alr.
Is: Atomlarn ve moleküllerin rastgele hareketleriyle ilikili enerjinin aktarm diye tanmlanmtr.
Is transfer mekanizmalar:
letim: bir maddenin, enerjisi daha fazla olan moleküllerinden yakndaki dier moleküllere, moleküller arasndaki etkileim sonucunda enerji geçiidir.
Tanm: kat bir yüzeyle onun temas ettii akkan bir ortam arasnda gerçekleen s geçiidir.
Radiation: Maddenin atom veya moleküllerinin elektron düzeninde olan deimeler sonucunda yaylan elektromanyetik dalgalar veya fotonlar araclyla gerçekleen enerji aktarmdr.
19. yüzyln balarnda s, scak cisimlerden souk cisimlere akan ve kalorik ad verilen görünmez bir
akkan olarak bilinirdi.
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
LE ENERJ GEÇ
: Sistemle çevresi arasnda bir enerji al veriidir.
Hareket halinde bir piston, dönen bir mil, sistem snrlarn geçen bir elektrik kablosu, sistemle çevre arasnda bir i etkileiminin olduunu gösterir.
aret kural: Sisteme olan s geçii ve sistem tarafndan yaplan i pozitif, sistemden olan s geçii ve sisteme gereken i negatiftir.
Dier bir yol yönleri göstermek için g ve ç indislerini kullanmaktr
Is ve i yönlerinin belirtilmesi.
birim kütle için yaplan i
Güç, birim zamanda yaplan i
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Is ve i
Her ikisi de sistemin snrlarn geçerken anlam kazanr. Baka bir deyile, s ve i snr olgulardr.
Sistemlerin enerjileri vardr, fakat s ve ileri yoktur.
Her ikisi de bir hal ile deil, bir hal deiimi ile ilikilidir
Özelikler bir hal için belirlenir, oysa bir haldeki s ve iten söz etmenin hiçbir anlam yoktur.
Her ikisi de yola baml fonksiyonlardr. (Baka bir deyile, deerleri sadece ilk ve son hale deil, ayn zamanda hal deiiminin nasl gerçekletiine baldr.
Özellikler nokta fonksiyonlardr,
fakat s ve i yola bal fonksiyonlardr (büyüklükleri hal deiiminin izledii yola baldr).
Özelikler, nokta fonksiyonlardr ve (d) ile gösterilen tam diferansiyelleri vardr.
dW nin integrali W2 W1 (ikinci haldeki i eksi ilk haldeki i) olamaz,
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ÖRNEK
yice yaltlm bîr odada bir mum yanmaktadr. Sistem olarak hava ve mumdan oluan oday gözönüne alarak,
(a) yanma srasnda s geçii olup olmadn,
(b) sistemin iç enerjisinde bir deiiklik olup olmadn belirleyin.
Çözüm
(a) ekilde kesik çizgilerle gösterildii gibi odann iç yüzeyleri sistem snrn oluturmaktadr. Is geçii, sistem snrlar gözönüne alnarak tanmlanr. Burada oda iyice yaltlmtr, baka bir deyile adyabatik bir sistem söz konusudur. Bu nedenle sistem snrlarndan s geçii yoktur ve hal deiimi için Q=0'dr.
(b) iç enerjinin duyulur, gizli, kimyasal ve nükleer enerji gibi deiik biçimlerde olabilecei birinci bölümde açklanmt. Burada belirtilen hal deiiminde kimyasal enerjinin bir bölümü duyulur sya dönümektedir. Baka bir deyile, iç enerjinin bir bölümü bir biçimden bir baka biçime dönümektedir. Sistemin toplam iç enerjisinde bir art veya azalma olmad için bu hal deiimi srasnda U = 0 olur.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ÖRNEK
Balangçta scakl 25 °C olan bir patates, 200 °C scaklkta bir frnda piirilmektedir. Piirme ilemi srasnda s geçii olur mu?
Çözüm
Bu problem açk bir ekilde sorulmamtr, çünkü sistem belirsizdir. Patatesin sistem olarak seçildii düünülsün. Bu durumda patatesin kabuu sistem snr olacaktr. Frn içindeki enerjinin bir bölümü kabuktan patatese geçecektir. Enerji geçii scaklk farkndan kaynakland için, s geçii söz konusudur.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ÖRNEK
iyi yaltlm bir elektrik frn direnç teliyle stlmaktadr. Direnç teli de içinde olmak üzere frnn tamam sistem olarak seçilirse, burada isi veya i etkileimin­den hangisi söz konusu olur?
Çözüm
Bu problemde frnn iç yüzeyleri, görüldüü gibi sistem snrn oluturmaktadr. Frnn enerjisinin stma ilemi srasnda artt scaklk artndan açkça görülmektedir. Fakat frnn enerjisindeki bu art frnla çevre hava arasndaki bir scaklk farkndan kaynaklanmamaktadr. Bu art eksi yük tayan elektron adl parçacklarn sistem snrn geçmesinden ve böylece i yapmasndan ileri gelmektedir. Bu nedenle söz konusu olan, i etkileimidir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ekildeki soruyu sistem olarak sadece frnn içindeki havay alarak cevaplayn.
Çözüm
Bu kez direnç teli, ekilde görüldüü gibi sistem snrnn dnda kalmaktadr. Bu nedenle sistem snrn elektronlarn geçmesi söz konusu deildir. Burada direnç telinin içinde dönütürülen enerji, direnç teliyle çevresindeki hava arasndaki scaklk farkndan dolay havaya geçecektir. Bu nedenle s geçii söz konusudur.
Her iki durumda da havaya geçen enerji ayndr.
Bu iki örnek, enerji etkileiminin seçilen sistem snrna bal olarak, isi veya i olabileceini göstermektedir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
potansiyel fark V ile gösterilmesi.
Elektrik ii
Elektrik gücü
V ve I sabit kalyorsa, bu bant
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Sistemle çevresi arasnda bir i etkileiminin olabilmesi için iki koulun salanmas gerekir:
Snrda etkiyen bir kuvvet olmaldr
Snr hareket etmelidir.
kuvvetin etkiledii uzunlua (s) baldr.
Hareket olmazsa i yaplmaz.
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
uygulamalarda skça rastlanr.
Mil ii, uygulanan burulma momenti ve milin devir says ile orantldr.
Moment kolu r‘ ye uygulanan
F kuvveti, T burulma momentini oluturur
Bu kuvvet s uzunluu boyunca uygulanmaktadr
Mille iletilen güç, birim zamanda yaplan mil iidir
Mil i
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ÖRNEK 3-12
Bir arabann krank miline uygulanan burulma momenti 200 Nm ise ve mil dakikada 4000 devir hzla dönüyorsa, krank milinin ilettii gücü hesaplayn.
Çözüm
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
uzamas.
Bir yaya kuvvet uyguland zaman uzunluunun deitii bilinen bir olgudur. Bir F kuvveti uyguland zaman yay dx diferansiyel büyüklüü kadar uzarsa, yaplan i
Dorusal olarak esneyen yaylar için, yer
deiimi x, uygulanan kuvvet F ile doru orantldr
k: yay katays (kN/m)
Dorusal bir yayn uzamas, kuvvet iki
kat arttrlrsa, iki kat olur.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Kat çubuklarda bir kuvvetin etkisi altnda yay gibi davranrlar.
Sv filminin hareketli bir telle
gerilmesi.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Bir cisim hzlandrld zaman kinetik enerjisi artmaktadr.
Yükseltilirken bir cisme aktarlan
enerji cismin potansiyel enerjisindeki
Manyetik : Genelletirilmi kuvvet olarak manyetik alan gücünün, genelletirilmi yerdeiimi olarak manyetik iki kutuplu momentin alnd.
Elektrik Polarizasyon i: Genelletirilmi kuvvet olarak elektrik alan gücünün, genelletirilmi yerdeiimi olarak ortam polarizasyonunun (moleküllerin iki kutuplu elektrik dönme momentlerinin toplam) alnd.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Termodinamiin birinci yasas deneysel gözlemlere dayanarak, enerjinin var veya yok edilemeyeceini, ancak bir biçimden dierine dönüebileceini vurgular .
Birinci Yasa: Kapal bir sistemin belirli iki hali arasnda gerçekleebilecek tüm adyabatik hal deiimleri srasnda yaplan net i, sisteme veya hal deiimlerine bal olmakszn ayndr.
Enerji var veya yok edilemez, sadece
biçim deitirebilir
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
geçiine eittir.
eittir.
i (mil) sistemin enerji artna eittir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Enerjinin Korunumu
Enerjin korunumu ilkesi bir hal deiimi srasnda kapal bir sistemin toplam enerjisindeki net deiim (artma veya azalma) sisteme giren toplam enerji ile sistemden çkan toplam enerjinin farkna eit.
Adyabatik bir sistem üzerinde yaplan
i (snr) sistemin enerji artna eittir.
Bir hal deiimi srasnda sistemin
enerji deiimi, net i ve çevreyle s
alveriinin toplamna eittir.
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ç, kinetik ve potansiyel enerji deiimi
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Is geçii
geçii
Kütle transferi
Kütle ak ile birlikte s ve i etkileimleri sonucu kontrol hacminin
enerji içeriinde deiim olur.
(kJ)
Sabit kütle veya kapal sistemlerde sadece s geçii ve i vardr
Çevrim için E = 0, yani Q = W.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
ÖRNEK
Sabit hacimli kapal bir kapta bulunan scak bir sv soutulurken, bir taraftan da kartrlmaktadr. Balangçta svnn toplam iç enerjisi 800 kJ' dür. Soutma ilemi srasnda çevreye 500 kJ s geçii olmaktadr, svy kartrmak içinse 100 kJ i yaplmaktadr. Svnn son haldeki toplam iç enerjisini hesaplayn.
Çözüm
Sistem olarak kabn içindeki sv seçilsin. Sistem snrlar snrlarnda kütle geçii olmad için, kapal sistem veya kontrolkütlesidir. Sistem ayrca hareketsizdir, bu nedenle potansiyel ve kinetik enerji deiimleri sfrdr. Eenerjinin korunum ilkesi uygulanrsa,
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Verim termodinamikte en çok kullanlan ifadelerden bir tanesi olup, enerji dönüümünün veya hal deiim geçiinin nasl iyi bir ekilde baarlacan gösterir.
Su stcsnn verimi: Geleneksel ve yüksek verimli baz elektrikli ve doal gazl su stclarnn verimleri
Verim tanm termodinamik ile snrl deildir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Yakt stma deeri: oda scaklnda belirtilen yakt miktarnn (genellikle birim kütle) tamamen yanmas ile verilen s ve yanma ürünlerinin oda scaklnda soutulmasdr.
Düük stma deeri(LHV): Su buhar faznda ise.
Yüksek stma deeri (HHV): Yanma gazlarndaki su tamam ile youtuu zaman stma deeri.
Benzinin stma deerinin tanm.
Ticari binalar ve meskenlerdeki stma sistemlerinin verimi yllk yakt kullanm verimi veya AFUE olarak ifade edilir ve stlmayan alanlara olan s kayb ve yakma ve souma kayplar ile beraber yanma verimini tarif eder. (annual fuel utilization efficiency)
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Jeneratör verimi: Elde edilen elektrik gücünün verilen mekanik güce orandr.
Güç santralleri için toplam verim: Elde edilen net elektrik gücünün verilen yakt enerjisine orandr.
15 W gücündeki kompakt orasan lamba 60 W gücündeki akkor lamba kadar k verir.
Iklandrma etkinlii: Lümen olarak elde edilen k miktarnn harcanan elektrie (W olarak) orandr.
Güç santrallerinde toplam verim
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Yemek piirme cihazlarnn verimi cihaza verilen böylece yemee aktarlan enerji orann göstermektedir.
Verimli enerji cihazlar kullanarak enerji korunur.
Yaktlarn yanmas sonucu aça çkan ve atmosfere braklan kimyasallar azalaca için çevre için faydal olacaktr.
Yaktn yanmas
Azot oksit ve hidrokarbon(hava kirliliine neden olmaktadr)
Karbon monoksit (zehirli madde)
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Bir fann mekanik verimi, fan çkndaki havann kinetik enerjisinin, fana verilen mekanik güce orandr.
Verilen veya alnan mekanik güç ile akkann mekanik enerjisi arasndaki dönüüm ileminin mükemmellik derecesi pompa verimi veya türbin verimi olarak tanmlanr.
Mekanik verim
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Motor verimi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Enerjinin bir biçimden dier biçime dönümesi, çevreyi ve farkl yollarla soluduumuz havay etkilemektedir. Bu nedenle enerji ile ilgili çalmalar çevreye olan etkisi incelenmeden bitirilemez.
Fosil yaktlarnn yaklmas boyunca aça çkan kimyasallar hava kirliine, asit yamurlarna, küresel snmaya ve iklim deiikliklerine neden olmaktadr
Çevre kirliliinin yüksek seviyelere ulamas, bitki örtüsünü, vahi yaam ve insan sal için tehlikeli duruma gelmitir
Enerji dönüümleri genellikle çevre
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Ozon ve Dumanl Sis
Dumanl sis: Dumanl sis, genellikle yer seviyesindeki ozondan (O3)oluur, ancak ayrca, karbon monoksit gibi kimyasallardan, kurum gibi küçük zerrelerden, benzen, bütan ve dier hidrokarbonlar gibi uçucu organik bileenlerden (VOCs) oluur.
Dumanl sis, genellikle yer seviyesindeki ozondan (O3)oluur, ancak ayrca, karbon monoksit gibi kimyasallardan, kurum gibi küçük zerrelerden, benzen, bütan ve dier hidrokarbonlar gibi uçucu organik bileenlerden (VOCs) oluur.
Ozon: Ozon gözleri ve akcierlerde oksijen ile karbondioksitin yer deitii bronlar tahri eder ve bu yumuak süngerimsi dokularn sertlemesine neden olur.
Ayrca soluma sklna, hrltya, ar yorgunlua, ba arsna, mide bulantsna, astm gibi solunumla ilgili problemlere neden olur
Kükürt oksit ve nitrik oksidin atmosferdeki gün nn fazla olmas ile su buhar ve dier kimyasallarla tepkimeye girmesi ile sülfürik asit ve nitrik asit oluur.
Sis içerisindeki dier ciddi kirletici; renksiz, kokusuz ve zehirli bir gaz olan karbon monoksittir.
Genellikle motorlu araçlardan braklrlar.
Düük seviyelerde, karbon monoksit beyine giden ve dier organlar ve kasalardaki oksijen miktarnda ve vücut reaksiyonlar ile beraber reflekslerde azalmaya ve karar verme gücünde zayflamaya neden olur.
Sis ayrca araçlar ve sanayilerden braklan toz ve kurum gibi küçük parçacklarda içermektedir. Bu maddeler asit ve metal tadklar için göz ve akcierler için tahri edicidir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Hava kirliliine sebep olan kükürt dioksit (SO2), yaktlarn içinde bulunan kükürdün oksijen ile tepkimeye girmesi sonucu oluur .
Yüksek kükürt oranl kömür yakan güç santralleri kükürt dioksitin temel edenidir.
Motorlu araçlarda ayrca SO2 emisyonlar brakmaktadr. Çünkü benzin ve dizel yakt az miktarda kükürt içermektedir.
Kükürt oksit ve nitrik oksidin atmosferdeki gün nn fazla olmas ile su buhar ve dier kimyasallarla tepkimeye girmesi ile sülfürik asit ve nitrik asit oluur.
Kükürt oksit ve nitrik oksidin atmosferdeki gün nn fazla olmas ile su buhar ve dier kimyasallarla tepkimeye girmesi ile sülfürik asit ve nitrik asit oluur
Oluan asit çözülmeden bulut ve sis içersindeki su damlalarna asl olarak kalr.
Limon suyu gibi asitli olan asit yüklü bu damlalar gökyüzünden yamur ve kar ile topraa düerler. Bu olay asit yamuru olarak bilinmektedir.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Sera etkisi: Bunun nedeni belli bir kalnlktaki camn nmn yüzde 90’n görülebilir aralkta geçirmesi ve pratik olarak uzun dalga boyundaki kzlötesi klar geçirmez olmasdr. Bu nedenle cam, güne nm geçiini salamakta ancak iç yüzeylerin kzl ötesi nm emmesini engellemektedir. Bunun sonucu olarak enerjinin artmas ile iç scaklk artmaktadr. Güne enerjisinin sorulmas ile gün boyunca yeryüzü snmakta ve gece boyunca sorulan enerjinin, kzlötesi nm eklinde derin boluklara gönderilmesinden dolay souma meydana gelmektedir.
Carbon dioxide (CO2), Karbon dioksit (CO2), su buhar, metan ve azot oksit gibi dier gazlarn bir ksm battaniye gibi davranrlar. Böylece yeryüzünden s nmn engelleyerek gece dünyann lk kalmasn salarlar.
Bunun için temel bileeni CO2 olan bu gazlar sera gazlar olarak adlandrlrlar.
CO2 kömür, ya gibi fosillemi yaktlarn ve doal gazn yaklmas ile üretilir.
Yeryüzündeki sera etkisi.
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
1995 raporu: Dünyadaki iklim bilimcileri geçen yüzyl boyunca dünyadaki scaklk artnn yaklak 0.5C olduunu belirtmiler ve 2100 ylna kadar bu artn 2C civarnda olaca tahmin edilmektedir.
klimlerdeki deiikliklerle beraber frtna ve iddetli yamurlarn, su basknlarnn ve kuraklklarn meydana gelmesi, kutuplardaki buzlarn erimesi ile denizlerdeki su seviyelerinin yükselmesi, sulak alanlarn su kaynaklarnn azalmas, baz hayvan türlerinin azalmas ile ekolojik sistemin deimesi, salgn hastalklarn artmas, insan saln tehdit etmesi ve baz bölgelerdeki sosyoekonomik koullarn deimesi gibi korkutucu etkileri örnek olarak verilebilir.
Bu nedenle yenilenebilir enerji kaynaklarnn dünyann daha yaanr bir yer olmas için dünya genelinde kullanm tevik edilmelidir.
Ortalama bir araç her yl kendi arlnn üzerende miktar CO2 üretmektedir (ylda 12000 mil yol giden araç, 600 galan benzin yakmakta ve her galon için 20 lbm CO2 üretmektedir).
Rüzgar gibi yenilenebilir enerji sera gazlar ve kirletici madde brakmadndan “yeil enerji” olarak adlandrlr.
Bölüm 2 Enerji Dönüümleri ve Enerji Çözümlemesi
* Prof. Dr. Ali PINARBAI
Is ile enerji geçii
ile enerji geçii
Enerji dönüüm verimleri
Enerji ve çevre