enerji verimliliği ve İklim...
TRANSCRIPT
-
Enerji Verimliliive klim Deiiklii
WWF-Trkiye
-
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 3
Enerji Verimlilii ve klim Deiiklii
WWF-Trkiye
-
4 E
nerji
Ver
imlili
i v
e k
lim D
ei
ikli
i E
nerji Verim
lilii ve klim D
eiiklii 5
Metin: Ceren Ayas, WWF-TrkiyeEditrler: Deniz Tapan ve Deniz ztok, WWF-TrkiyeYayna Hazrlayan: Tuba Uur, WWF-TrkiyeTasarm: Yavuz Gndz, 12punto izimler: Emre UlaBasm: Ofset Matbaa
Enerji Verimlilii ve klim Deiiklii, 2011 WWF-Trkiye (Doal Hayat Koruma Vakf) stanbul, Trkiye
ISBN: 978-605-61279-3-9
WWF-Trkiye (Doal Hayat Koruma Vakf) Byk Postane Cad., No: 43-45 Kat:5 34420 Bahekap, stanbulTel: 0212 528 20 30Faks: 0212 528 20 [email protected]
Tm haklar sakldr. Bu yaynn herhangi bir blm, WWF-Trkiyenin yazl izni
olmadan yeniden oaltlamaz ve baslamaz.
Giri
Enerji Verimlilii Nedir?
Enerji Verimliliinin klim Deiikliiyle Mcadeledeki Rol
Trkiyede Enerji
Trkiyenin Enerji Younluu
Trkiyenin Enerji Verimlilii Stratejisi
Enerjiyi Verimli Kullanan Trkiye
Sonu ve neriler
Evinizde Enerjiyi Verimli Kullanmak
yerinizde Enerjiyi Verimli Kullanmak
WWF-Trkiyenin Enerji Politikalar Gr
Kaynaklar
indekiler
-
6 E
nerji
Ver
imlili
i v
e k
lim D
ei
ikli
i E
nerji Verim
lilii ve klim D
eiiklii 7
Enerji verimlilii, tm sektrlerde geni kapsaml dnm zorunlu
klyor. Bununla birlikte; yeni i imkanlar yaratyor, yeni almlar ge-
tiriyor. Peki, neden erteleniyor? Dk karbon ekonomisine gei; hem
yerel, hem ulusal hem de kresel lekte, yeni i imknlar, yeni endst-
riler, yeni pazarlar ve daha verimli, daha retken ve daha yeil bir eko-
nomi iin bir balang noktas olabilir. Enerji verimlilii uzun vade-
de, emisyonlarn azaltlmasnn yan sra, pahal ve snrl bir kaynak
olan petrol ve doal gaza bamlln azaltlmas iin en etkin seenek-
tir. in kilit noktas, en verimli ekipmann yatrm maliyetinin kar-
lanmas iin gerekli kaynan oluturulmasdr. Sonu olarak; enerji ve-
rimliliine ynelik teknolojileri gelitirmek ve bunu ucuz hale getirerek
yaygnlatrmak ertelenemeyecek bir ncelik halini almak zorundadr.
Giri
Her dnemin kendine zg zorluklar ve sorunla-
r bulunur. Yaadmz an en byk sorunu
da kresel iklim deiikliidir. Kresel scak-
lk ortalamalarnn Sanayi Devrimi ncesi d-
zeyinin 2Cnin zerine ykselmesini engel-
lemek, yaamsal neme sahiptir. Atmosfere
salnan karbondioksit ve dier sera gazlar-
nn ou enerji retiminden ve kullanmn-
dan kaynaklanr. Birim enerji bana daha
ok enerji hizmeti ve rn almak anlamna
gelen enerji verimlilii, enerjide yzde 73ler
seviyesinde olan da bamllk oranmzn
azaltlmasnda ve iklim deiiklii ile mca-
delenin etkinliinin artrlmasnda byk bir
nem tar. Enerji ihtiyacn, dolaysyla emis-
yonlarmz azaltmann en ekonomik ve etkin yolu
enerji verimliliinin salanmasdr. Uluslararas Ener-
ji Ajansnn (UEA) en son senaryolar, enerji verimlilii-
nin 2050 ylnda toplam karbondioksit emisyonlarnn azal-
masnn yzde 31-53n oluturabileceini tahmin etmektedir.
Trkiye statistik Kurumu (TK) verilerine gre; Trkiyenin sera gaz
emisyonlar, 1990 ila 2007 yllar arasnda yzde 119 art gstermi-
tir. te yandan, klim Deiiklii Birinci Ulusal Bildiriminde belirtilen
sera gaz emisyon senaryolarna gre, nlem alnmamas durumunda
Trkiyenin emisyonlarnn 2020 yl itibariyle 2007 ylna gre yakla-
k ikiye katlanaca ngrlmektedir. lkemizde, bina sektrnde yz-
de 30, sanayi sektrnde yzde 20 ve ulam sektrnde yzde 15 ol-
mak zere nemli dzeyde enerji tasarruf potansiyeli olduu tespit edil-
mitir. Bu potansiyelin deerlendirilmesi ve enerji verimliliinin artrl-
mas amacyla 2007 ylnda Trkiyede Enerji Verimlilii Kanunu ve bu
Kanuna dayanlarak 2008 ylnda ise Enerji Kaynaklarnn ve Enerjinin
Kullanmnda Verimliliin Artrlmasna Dair Ynetmelik yrrle gir-
mitir. Bununla birlikte, uygulama ve yaygnlatrmada atlmas gere-
ken pek ok adm bulunduu grlmektedir.
-
8 E
nerji
Ver
imlili
i v
e k
lim D
ei
ikli
i E
nerji Verim
lilii ve klim D
eiiklii 9
Enerji Verimlilii Nedir?
Enerji verimlilii, yaam standardmz, retim kalitesini ve miktarn
drmeden, daha az enerji kullanarak ayn miktardaki ii yapa-
bilmektir. Baka bir deyile; enerji verimlilii birim hizmet ya da rn
miktarnda enerji tketimini azaltmaktr. Gaz, buhar, s, hava ve elek-
trikteki enerji kayplar enerji verimliliiyle nlenir, atklar deerlendirilir
ya da gelimi teknolojiler kullanlarak, retimi drmeden enerji talebi
azaltlr. Enerji verimlilii; daha verimli enerji kaynaklarnn kullanmnn
yan sra gelimi endstriyel sreler ve enerji geri kazanmlar gibi et-
kinlii artrc nlemlerle de gerekletirilebilir. Bununla birlikte; enerji
verimliliinin mutlaka teknolojik dnmlerle elde edilmesi gerekmez.
Verimlilik, kamuoyunda farkndalk olumasn, kamusal dzenlemelerin
yaama geirilmesini, sektrel dnm hzlandran ve verimlilii tevik
eden yasal dzenlemelerin devreye sokulmasn kapsayan uzun soluklu
bir sretir.
klim deiikliine neden olan emisyonlar ve fosil yaktlara bamll
azaltmak iin yenilenebilir enerji kullanmnn artmasnn ve mevcut enerji
talebinin drlmesi gerekir. Enerji talebinin drlmesinde enerji
verimlilii ok nemli bir role sahiptir. Enerjiyi verimli kullanmak, sera
gaz emisyonlarnn azaltlmasnda en hzl ve maliyeti en dk zm-
dr. zellikle; hzla artan dnya nfusu gz nnde bulundurulduunda,
artan talebin karlanmasnda enerji verimliliinin ne denli nemli
olduu daha iyi anlalr.
Evrendeki yaamn kayna olan enerji, bir ii yapmak iin harcanan emein tmdr. Yrmek, beslenmek, evimizi stmak ya da samz kurutmak enerji kullanmna birer rnektir. Gnlk yaantmzda gereksinim-lerimizi karlarken enerjiyi verimli kullanarak, btemize, lke ekonomisine ve doann korunmasna katk salamamz mmkndr.
Gnlk yaantmzn hemen her annda, enerjiyi verimli kullanmaya
ynelik byk bir potansiyel bulunur. Istma, aydnlatma ve ulam
gereksinimlerimizi karlarken, elektrikli ev aletlerini kullanrken
yapabileceimiz kk deiikliklerle enerjiyi daha verimli kullanabilir,
iklim deiikliiyle mcadele edebiliriz. Enerji verimlilii yalnzca iklim
deiikliiyle mcadele etmek ya da daha az fatura demek iin deil,
kendi konforumuza katk salamak iin de nemlidir. rnein, yaltm
yaplm bir ev kn daha scak, yazn daha serin olur. A+ enerji snf
bir buzdolab daha az enerji kullanmann yan sra daha az grlt ve
daha az buzlanma yapar. Amerikan Verimli Enerji Ekonomisi Konseyine
(American Council for an Energy-Efficient Economy) gre; ABDde 2000
ylnda kii bana den enerji tketimi 1973 ylndakine gre ok fazla
deiiklik gstermemitir; bu yllar iinde kii bana den milli gelir ise
yzde 74 artmtr. ABD retimini 1970teki enerji younluu1 dzeyinde
srdrseydi, 2000 ylndaki enerji tketimi yzde 80 artacakt. Bu du-
rum; piyasa deeri bir trilyon dolarn zerinde olan 13 milyar varil petrole
edeer ek enerji kullanmasna neden olacakt. Ksaca; ekonomik faaliyetle-
rimizi gerekletirirken harcadmz enerjiyi, yaam standardmzdan dn
vermeden drmek iin nemli bir potansiyel bulunmaktadr.
Enerji verimlilii, mevcut teknolojilerin iyiletirilmesi ya da yeni teknolojilerin kullanlmasyla tketilen enerji miktarnn azaltlmasdr. Verimlilik, nitelii ve nicelii drmeden, en az girdiyle en ok ktnn elde edilmesi anlamna gelir.
Dnyann her yerinde enerji, daha verimli kullanlabilir. Trkiyenin de
enerji verimlilii ile ilgili atabilecei pek ok adm bulunmaktadr. Ener-
ji masraflarnn drlmesiyle elde edilen tasarruf, enerji ithalatnn
azalmasyla ekonomide da bamlnn giderilmesi, evresel iyileme ve
iklim deiikliiyle mcadele, verimli enerji kullanmnn yararlarndan
yalnzca birkadr.
1- Enerji younluu, bir dolarlk mal ya da hizmet retmek iin tketilen enerji miktardr.
-
10
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 11
Enerji Verimliliinin klim Deiikliiyle Mcadeledeki Rol
Atmosferdeki sera gaz emisyonlarnn yzde 77si, petrol, kmr, doal
gaz gibi fosil yaktlarn yanmasyla oluur. Gnmzde, balca sera gaz-
larndan olan karbondioksitin atmosferdeki miktar, doann kabul ede-
bilecei miktardan ok daha hzl artmaktadr. Bunun sonucunda, yery-
znn ortalama scakl getiimiz yzyl iinde 0,7 C artmtr. Ener-
ji retiminde ve tketimindeki tm srelerde aa kan emisyonlar, ik-
lim deiikliinin en nemli nedenidir. Buna ek olarak kmr ve doal
gaz gibi yaktlarn kullanm, sera gazlarnn yan sra azot oksitler ve sl-
fr oksitler gibi zehirli gazlar aa karmakta, bu gazlar asit yamuru
gibi birok salk ve evre sorununa neden olmaktadr.
Enerji ihtiyacn, dolaysyla emisyonlar azaltmann en ekonomik ve et-
kin yolu enerji verimliliidir. 2010-2030 yllar arasnda; ulam, binalar
ve sanayide verimlilik salanmas ve yeni teknolojilere ynelik 8,3 trilyon
dolarlk yatrmn gereklemesi durumunda; ayn dnemde kresel lek-
te 8,6 trilyon dolar tasarruf edilebilecektir2. Baka bir deyile, verimlilik
iin yaplan yatrm kendi kendini karlamaktadr. klim deiikliiyle
mcadelede vazgeilmez neme sahip olan enerji verimlilii, artan enerji
ihtiyac iin doal kaynaklarn tahribini nlemenin yan sra ekonomik
adan da krldr.
WWF-Trkiye tarafndan yaynlanan klim zmleri 2050: Trkiye Vi-
zyonu adl raporda da belirtildii zere, 2020-2025 yllar itibariyle nfus
ve kalknma dzeyi artarken, enerji verimlilii sayesinde tahmini talep
ylda yzde 39 orannda azaltlabilir. Enerji verimlilii ve dk karbon
ekonomisine uygun enerji trleri kullanlarak bir yandan kalknma ve re-
fah seviyesinin artmas salanrken, dier yandan younluu dk ve fosil
kaynakl olmayan enerji biimlerinin yaygnlatrlmas mmkn olabilir.
Enerji arznda gvenliin salanmasnda, yzde 73ler seviyesinde olan da
bamllk oran ve bundan kaynaklanan risklerin azaltlmasnda ve iklim
deiikliiyle mcadelede etkinliin artrlmasnda, enerjinin retimin-
den kullanmna kadar tm srete verimliliin salanmas, israfn n-
lenmesi ve enerji younluunun azaltlmas byk bir nem tamaktadr.
Srdrlebilirlik penceresinden baktmzda, enerji tketimindeki art
en aza indirilirken, refah seviyesinin ykseltilmesi dk karbon ekono-
misiyle mmkndr. Enerji younluunu azaltrken, ekonomik bymeyi
dengelemek ve enerji tketimini azaltmak, hkmet politikalarnda nce-
liklendirilmelidir. Karbon younluunun drlmesini hedefleyen poli-
tikalar yerel, ulusal ve kresel lekte benimsenmelidir.
Avrupa Birlii (AB) iin enerji verimlilii, enerji ve iklim politikasnn en
nemli bileenlerindendir. Ekonomik geliim salanrken enerjinin azal-
tlmasnn mmkn olabilecei artk bir teori deildir. rnein, AB lke-
leri iin potansiyel nlemler ve mevcut teknolojiler verimli bir ekilde uy-
gulandnda, yllk en az yzde enerji retkenlii salanabilir. Ayn e-
kilde ABde enerji tketiminde yzde 20-30 dzeyinde kazanm herhan-
gi bir ekonomik maliyet olmakszn salanabilir. Bu durum artan petrol fi-
yatlaryla karlatrldnda ekonomik kazanm olarak da yorumlanabi-
lir. ABnin, 2008 Aralkta yeniledii ve ksaca 20/20/20 olarak aklad-
iklim ve enerji ile ilgili hedefleri; 2020ye kadar, 1990 rakamlarna gre,
yzde 20 sera gaz emisyonu azaltm, enerji verimliliinde yzde 20 art
ve enerji kullanmnda yenilenebilir enerjilerin paynn yzde 20ye karl-
mas eklindedir. ABde enerji sektrnde 2020de yllk deeri 60 milyar
Euro olan ve Almanya ve Finlandiyann enerji tketimine e deer olan
yzde 20 orannda enerji tasarrufu salanmas beklenmektedir. Bylece,
enerji verimliliini artrarak enerji gvenlii salanacak ve emisyon azal-
tm taahhdnn yarsna ulalacaktr.2- Trkiye Enerji Verimlilii Meclisi (TEVEM), Enerji Verimlilii Dernei (ENVERDER) ve Iconomy: Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu, stanbul, 2010.
-
12
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 13
Trkiyede Enerji
Trkiye gibi gelimekte olan lkelerde, kii bana den enerji t-
ketimi kalknma hamlelerine paralel olarak artmaktadr. Trkiyede
enerji faaliyetleriyle oluan emisyonlarn toplam emisyonlardaki pay
2008 ylnda yzde 76dr3. 2008 yl itibariyle, karbondioksitin sera
gaz emisyonlarndaki pay yzde 81, enerji kaynakl emisyonlardaki
pay ise yzde 91dir. 1990 ylnda sanayi sektrnde kullanlan enerji-
den kaynaklanan sera gaz emisyonlar yzde 27 ile en yksek paya sa-
hip iken, yllar iinde elektrik sektrnn pay art gstermitir. 2008
ylnda elektrik sektrnn emsiyonlar yzde 39a ulam ve elekt-
rik Trkiyenin toplam emisyonlarnda en fazla paya sahip sektr hali-
ne gelmitir. Elektrik sektrnn emisyonlardaki sorumluluk paynn
artmasna neden olan etmenlerden biri, Trkiyenin enerji ihtiyacna
paralel olarak artan elektrik retimidir. Bununla birlikte; enerjinin ge-
reken lde verimli kullanlmamas da emisyonlarn srekli olarak
artmasna neden olmaktadr.
2008 ylnda Trkiyede toplam birincil enerji tketimi 106,3 milyon
TEP4 , retimi ise 29,2 milyon TEP olarak gereklemitir. Enerji arznda
yzde 32lik pay ile doal gaz ilk sray alrken, doal gaz yzde 29,9 ile
petrol, yzde 29,5 ile kmr izlemi, yzde 8,6lk blm ise hidrolik dahil
olmak zere yenilenebilir enerji kaynaklarndan karlanmtr5. Yaplan
projeksiyonlara gre birincil enerji tketimimizin, referans senaryo er-
evesinde, 2020 ylna kadar olan dnemde de yllk ortalama yzde drt
orannda artmas beklenmektedir6. Avrupa ile kyaslandnda bu art,
Trkiye iin olumlu gzkse de aradaki farkn ana nedeni lkedeki byk
lekli hidroelektrik santralleridir. Hidroelektrik santrallerinin sera gaz
emisyonu az olmasna ramen, su yataklarnda oluan sorunlar nedeniyle
uygulanabilirlii tartma konusudur. Bu rakamlar, yenilenebilir enerji
kaynaklarnn dk oranda kullanldn gsterir.
2006 ylnda, kii ba sera gaz emisyonu deeri 4,55 ton karbondiok-
sit edeeridir. Avrupa Birliine ye olan 27 lkenin ortalamas ise 10,4
tondur.7 Trkiyenin kii bana den enerji tketimi ise Ekonomik Kal-
knma ve birlii rgt (OECD) ortalamasnn yaklak bete biridir.
Buna karn, Trkiyenin enerji younluu OECD ortalamasnn iki katdr.
Trkiyenin kii bana den sera gaz emisyonu gelimi lkelerle kyaslan-
dnda dk olsa da, enerji younluu olduka yksektir ve dk karbon
ekonomisine geite younluun azaltlmas byk nem tar.
2000-2009 yllar arasnda yaplan toplam ihracat 706 milyar dolar, top-
lam ithalat 1.083 milyar dolar, ham petrol, doalgaz ve kmr ithalat 154
milyar dolar olmutur. Bu maliyetlere motorin, benzin ve fueloil dahil de-
ildir.8 377 milyar dolar olan d ticaret ann yzde 41i enerji ihtiya-
cndan kaynaklanmtr. Ayn zamanda, ihracat arttka enerji ithalat
artmaktadr. Trkiyenin son 10 yllk performansna bakldnda d ti-
caret amzn yars, yani 154 milyar dolarlk tutar enerji ithalatndan
kaynaklanmaktadr.9
3- evre ve Orman Bakanl Sera Gaz Envanteri Bilgi Notu, http://www.iklim.cob.gov.tr/iklim/Files/bilginotu/sera_envanter.pdf4- TEP (Ton Edeer Petrol): Enerji tketim hesaplamalarnda bir l birimi olarak kullanlmakta olup bir ton ham petroln edeerinde enerji anlamna gelir.5- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl web sitesi, http://www.enerji.gov.tr/6- a.g.e.
7- Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi (BMDS) Trkiye Ulusal Sera Gaz Envanteri Bildirimi, evre ve Orman Bakanl, Ankara 2007.8- Trkiye Enerji Verimlilii Meclisi (TEVEM), Enerji Verimlilii Dernei (ENVERDER) ve Iconomy: Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu, stanbul, 2010.9- a.g.e.
-
14
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 15
Trkiyenin Enerji Younluu Trkiyenin Enerji Verimlilii Stratejisi
Enerji younluu, bir dolarlk mal ya da hizmet retmek iin tketilen ener-
ji miktardr. Bir lkenin enerji younluunun dk olmas; retilen mal
ya da hizmetin daha az enerjiyle elde edilmesi anlamna gelir. Trkiyenin
kii bana den enerji tketimi OECD ortalamasnn yaklak bete biri
olmasna karn, Trkiyenin enerji younluu OECD ortalamasnn iki
katdr. Baka bir deyile; Trkiye bir dolarlk mal ya da hizmet ret-
mek iin OECD lkelerinde kullanlan enerji miktarnn iki kat enerji
kullanmaktadr.
Trkiyenin enerji younluu AB lkelerinin yaklak iki buuk, OECD lkelerinin ise iki katdr.
lkemizde, bina sektrnde yzde 30, sanayi sektrnde yzde 20 ve
ulam sektrnde yzde 15 olmak zere nemli dzeyde enerji tasarruf
potansiyeli olduu tespit edilmitir10. Ulam sektrnde gerekletirilecek
yzde 15lik elektrik tasarruf potansiyeli, 6,5 milyar TLlik doal gaz
santrali yatrmn nleyebilir. Binalarn ve iletmelerin stma ve
soutmasnda yzde 35 ve ulamda yzde 15 tasarruf salandnda ylda
1,4 milyar dolarlk petrol ve doal gaz ithalatna ihtiya kalmayabilir11.
Sanayi, bina ve hizmet sektrleri, toplam nihai enerji tketimi ve verimli-
lik potansiyellerinin yksek olmas sebebiyle ncelikli sektrlerdir.
Enerji younluunun drlmesi amacyla Trkiyede baz admlar
atlmaya balanmtr. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn 2010-2014
Stratejik Plannda Yrtlen ve planlanan almalar kapsamnda birin-
cil enerji younluunun 2023 ylna kadar, 2008 ylna gre yzde 20
orannda drlmesi hedeflenmektedir ifadesi yer almaktadr. Ayrca
imento, tekstil, seramik, kat, gda, iecek, otomotiv, ila ve plastik sek-
trlerinden 11 sanayi kuruluu yl iinde enerji younluunu yzde 10
drmek ve 2010 ylndan itibaren yrrle konulmak zere Elektrik
leri Etd daresi ile gnll anlama yapmtr.
Trkiyede enerji tketimi ylda yaklak yzde drt-be orannda artarken,
elektrik tketimindeki art yzde yedi-sekiz dzeyindedir. Trkiyede
elektriin yaklak yars sanayi tarafndan kullanlmaktadr
Enerjinin etkin kullanm, israfn nlenmesi, kayp ve kaaklar nedeniyle ku-
rulu gcn retime dnmesinde yaanan an azaltlmas ve enerji ma-
liyetlerinin ekonomi zerindeki yknn azaltlmasn amalayan Trkiye
Enerji Verimlilii Kanunu, 2007 ylnda yrrle girmitir. Trkiye statis-
tik Kurumu ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlna gre, kurulu gcn re-
timine dnmesinde mega watt bana ylda yaklak yzde 10luk bir iyile-
me sz konusudur. Bununla birlikte; kurulu gcn retime dnme oran-
na bakldnda Trkiye OECD lkelerinin ortalamasnn altndadr.
Bina sektrnde yzde 30, sanayi sektrnde yzde 20 ve ulam sek-
trnde yzde 15 olmak zere yaklak 7,5 milyar TL deerinde enerji
tasarruf potansiyelimizin olduu tespit edilmitir. Bu da, drt Keban
Barajnn rettii enerjiye edeerdir12. Potansiyelin deerlendirilmesi ve
enerji verimliliinin artrlmas amacyla 2007 ylnda Enerji Verimlilii
Kanunu ve 2008 ylnda Enerji Kaynaklarnn ve Enerjinin Kullanmnda
Verimliliin Artrlmasna Dair Ynetmelik yrrle girmitir. Kanun;
enerjinin retim, iletim, datm ve tketim aamalarnda, endstriyel
iletmelerde, binalarda, elektrik enerjisi retim tesislerinde, iletim ve
datm ebekelerinde ve ulamda enerji verimliliinin artrlmas ve
desteklenmesi, toplum genelinde enerji bilincinin gelitirilmesi ve yenile-
nebilir enerji kaynaklarndan yararlanlmas ile ilgili hkmleri kapsar.
Ulam sektr, verimlilii artrmann yan sra temiz kaynaklardan elde
edilen yaktlar kullanmaldr. Elektrik leri Etd daresinin enerji ve-
rimlilii stratejisindeki ana hedefi; sanayide, binalarda, ulamda ve ener-
ji sektrnde alnacak tedbirlerle 2023 ylnda birim milli gelir bana t-
ketilen enerjinin (enerji younluunun) yzde 20 orannda azalmasdr.13
Trkiyenin enerji tasarruf potansiyeli, bina sektrnde yzde 30, sanayi sektrnde yzde 20 ve ulam sek-trnde yzde 15 olarak tespit edilmitir. Bu potansiyel drt Keban Barajnn rettii enerjiye ya da yaklak 7,5 milyar TLye denk gelmektedir.
10- http://www.enerji.gov.tr/index.php?dil=tr&sf=webpages&b=enerjiverimliligi&bn=217&hn=&id=58711- Trkiye Enerji Verimlilii Meclisi (TEVEM), Enerji Verimlilii Dernei (ENVERDER) ve Iconomy: Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu, stanbul, 2010.
12- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Elektrik leri Etd daresi, Enerjini Boa Harcama kitap13- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl web sitesi, http://www.enerji.gov.tr/
-
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 1716
Y
ine
Yen
i Yen
iden
Yen
ilene
bili
r E
nerji
Trkiyenin birok stratejik plan dokmannda enerji verimlilii ve iklim deiiklii
konular birlikte ele alnm, iklim deiiklii ile mcadelede enerji verimlilii bir
frsat ve ara olarak deerlendirilmitir. Bina, ulam ve hizmet sektrlerinde enerji
verimliliinin artrlmas ve yerli kaynaklarn optimum kullanmnn salanmasn-
da 2010-2023 yllar iin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl tarafndan Enerji Ve-
rimlilii Stratejisinde belirlenen temel amalar unlardr:
Sanayi ve hizmet sektrlerinde enerji younluunu ve enerji kayplarn
azaltmak,
Enerji verimlilii yksek binalarn enerji taleplerini ve karbon
emisyonlarn azaltmak ve yenilenebilir enerji kaynaklar kullanan
srdrlebilir evre dostu binalar yaygnlatrmak,
Enerji verimli rnlerin piyasa dnmn salamak,
Elektrik retim, iletim ve datmnda verimlilii artrmak; enerji
kayplarn ve zararl evre emisyonlarn azaltmak,
Motorlu tatlarn birim fosil yakt tketimini azaltmak, kara, deniz ve
demiryollarnda toplu tamann payn artrmak ve ehirii ulamda ge-
reksiz yakt sarfiyatn nlemek,
Kamu kurulularnda enerjiyi etkin ve verimli kullanmak,
Kurumsal yaplar, kapasiteleri ve ibirliklerini glendirmek; ileri
teknoloji kullanmn ve bilinlendirme etkinliklerini artrmak; kamu
dnda finansman frsatlar yaratmak.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn 2010-2014 Stratejik Plannda;
enerji verimliliinin artrlmas temel amalardan biri olarak tanmlan-
mtr. Strateji dokmannda enerji arz gvenliinin salanmas, da
baml olmaktan kaynaklanan risklerin azaltlmas ve iklim deiikli-
i ile mcadelenin etkinliinin artrlmas hedefleri erevesinde, ener-
ji retiminden kullanmna kadar olan srete verimliliin artrlmas, is-
rafn nlenmesi ve enerji younluunun azaltlmas hayati nem arz et-
mektedir, ifadesi yer almaktadr. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn
2010-2014 Stratejik Plannda; alnacak tedbirlerle 2020 ylnana kadar
sanayide yzde 15, binalarda yzde 27 ve ulatrma sektrnde ise yzde
7 orannda daha az enerji kullanlmasnn salanmas hedeflenmektedir.
Benzer ekilde, Ulusal klim Deiiklii Strateji Belgesinde (2010-2020);
Sera Gaz Emisyon Kontrol bal altndaki enerji blmnde; binalarda
enerji verimlilii potansiyelinin tespit edilecei, sanayi ile ibirlii iinde
enerji verimliliini salayacak yap malzemeleri ve teknolojilerine ynelik
ncelikli projeler belirlenecei, binalarda enerji kimlik belgesi uygulamas
iin gerekli altyapnn salanaca, sanayi ve bina sektrlerinde sertifikal
enerji yneticileri ile standartlara uygun enerji ynetimi uygulanaca be-
lirtilmekte, uzun vadede ise 2020 ylna kadar enerji younluunun 2004
ylna gre daha dk seviyelere indirilecei, kamu kurulularnn bina
ve tesislerinde iyiletirme salanaca ifade edilmektedir.
Enerjiyi Verimli Kullanan Trkiye
Trkiyenin enerji verimlilii ile ilgili atabilecei birok adm bulun-
maktadr. 1970lerden bu yana elektrik ve doa lgaz ihtiyacmz hzla art-
yor. Bu art, nfus ve elektrikli cihazlarn kullanm arttka daha da hz
kazanyor. Enerji verimlilii potansiyeli sektrden sektre farkllk gs-
teriyor. Fosil yaktla enerji retiminde ortalama yzde 25 verimlilik art-
potansiyeli bulunuyor. Ulam iin bu potansiyel yzde 40tr. Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanl tarafndan belirtilen yzde 15lik tasarruf sa-
landnda petrol ve doal gaz ithalatnda yllk 1,4 milyar dolarlk azalma
salanabilecei belirtilmektedir.
ebeke kayplarnn lkemizde olduka yksek olduu grlyor. 2008
ylnda Trkiyedeki iletim hatt kayplar 3,4 TwH (terawatt/saat),
datm hatt kayplar ise 19,8 TwH olarak gereklemitir. Baka bir
deyile Trkiyede ebeke kayplar yaklak olarak yzde 14,4tr. Bu
kayplarn drlmesi 1,7 milyar TLlik kazanm anlamna gelmekte-
dir14. ebeke kayplar Almanya ve Japonyada yaklak yzde be, Gney
Korede drt, ABDde yedidir.
14- Trkiye Enerji Verimlilii Meclisi (TEVEM), Enerji Verimlilii Dernei (ENVERDER) ve Iconomy: Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu, stanbul, 2010
2020 iin yaplan
senaryolara gre gelecek
222 MTEPlik birincil
enerji talebini en az % 15
azaltabilecek potansiyel
var. Bu potansiyel, 2005
fiyatlaryla yaklak 16,5
milyar TLlik bir
tasarrufa edeerdir.
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Sektrlere Gre Enerji Tasarrufu - 2020
Enerji Verimlilii Kongresi, 2007
Sanayi Binalar Ulam Tarm P. Kimya evrim
2020 yl iin tahmin edilen evrim kayplar 2007 yl elektrik tketiminin 4 kat olacak.
Termik santrallerin veya byk s reten tesislerin atk ssndan blgesel konut veya sera stmasnda yararlanabilir.
78,7
10,5
16,5
5
47,5
34
6,755,2
52,1
-
18
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 19
Trkiyenin eitli byme senaryolarna gre yaplan hesaplarda her yl en az 12 milyar kilowatt/saat ek enerji-ye ve ylk 4-5 milyar dolar yatrma ihtiyac olduu ngrlyor. Son 10 ylda ortalama yzde 10 tasarruf edebil-mi olsaydk, 25 milyar dolar tasarruf edilmi olacakt. Sz edilen verimlilik yatrmlar 25 milyar dolarlk i hacmi oluturmann yan sra atmosferde 50 milyon ton daha az sera gaz emisyonu anlamna geliyor15.
Byk apta enerji verimlilii btn ekonomilerde mmkndr. lkele-
rin altyaplar, enerji verimlilii artrmna direnli grnebilir. Engelle-
rin banda bilgilendirme eksiklii ile hukuki ve kurumsal yetersizlik ge-
liyor. Bu balamda 2007 ylnda karlan Enerji Verimlilii Kanunu ve
2008 ylnda karlan Enerji Kaynaklarnn ve Enerjinin Kullanmnda
Verimliliin Artrlmasna Dair Ynetmelik hukuki dzlemde atlm ile-
riye dnk olumlu gelimelerdir, ancak uygulanmasnda ve yaygnlatrl-
masnda atlmas gereken admlar vardr.
15- Trkiye Enerji Verimlilii Meclisi (TEVEM), Enerji Verimlilii Dernei (ENVERDER) ve Iconomy: Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu, stanbul, 2010
-
20
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 21
Enerji Verimliliinin Yaygnlatrlmas
Enerji verimlilii artrm potansiyeli sektrden sektre farkllk gsteri-
yor. Kresel lekte fosil yaktla enerji retimi iin ortalama yzde 25
verimlilik artrm potansiyeli bulunuyor. Ulam iin bu potansiyel yzde
40 dzeyine kyor. Mmkn olan btn verimlilik artrmn tek bir
politika veya teknoloji ile elde etmek mmkn deildir. Birden ok poli-
tika ve ykmlln uygulamaya girmesi zorunludur.
WWF-Trkiye, enerji verimliliinin salanmas ve bu konuy-
la ilgili politikalarn etkin bir ekilde hayata geirilmesi iin
aadaki frsatlarn deerlendirilmesi gerektiini savunuyor:
Tm dnya lkelerinde enerji verimlilii potansiyelinin
harekete geirilmesi iin uluslararas ibirlii gerekmektedir.
Gnmzde lkeler aras ibirlii yalnzca kalknma programlar ile
snrl kalmyor, bunun yan sra, enerji ve iklim politikalar da ibirliine
konu olabiliyor. Enerji verimliliinin uluslararas ibirlii programlarnn
ncelikli konusu olmas gerekmektedir.
Kirleten der ilkesi uygulanmaldr.
Kirleten der ilkesi16 dorultusunda fosil yaktlar zerinden alnan ver-
giler artrlmal ve geleneksel enerji kaynaklarna ynelik devlet destei
zamanla azaltlmaldr.
Enerji verimlilii iin net hedefler belirlenmeli ve buna uy-
mayanlar iin cezalar konulmaldr.
Enerji verimlilii iin net hedeflerin belirlenmesi, verimlilik artnn
salanmasnda n kouldur. Dzenli denetim yaplmas ve buna
uymayanlarn cezalandrlmas baarl bir strateji iin nemlidir.
Yeni ve mevcut binalar iin performans standartlar be-
lirlenmelidir.
Standartlarn, gelien teknolojiye paralel olarak sklatrlmas, zaman
geldiinde ayarlamalar yaplmas ve uyulmad takdirde cezalarn
uygulanmas verimli bir strateji iin nemlidir.
Beyaz eya ve ofis cihazlar iin minimum verimlilik ve bekle-
me modunda enerji kullanm standartlar ortaya konmaldr.
Bu standartlar tercihen uluslararas lekte olmal ve geni bir kitleye
hitap etmelidir. Standartlarn hzla gelien teknolojiye ayak uydurmas,
gerektiinde gncellenmesi ve uyulmad takdirde cezalarn uygulanmas
verimli bir strateji iin nemlidir. Ayrca beyaz eya ve ofis cihazlarnda
enerji verimlilii etiketlendirme sistemi getirilmelidir.
Kargo ve yolcu tatlar iin minimum enerji verimlilii
standartlar ortaya konmaldr.
Kargo ve yolcu tatlar iin iddial ve balayc enerji verimlilii veya
emisyon standartlarnn uygulamaya konulmas, ulam sektrnde ener-
ji kullanmn azaltmada etkili olacaktr. Eer aralar iin maksimum bir
deer belirlenirse veya ok enerji kullanan aralara yksek vergi uygula-
nrsa, enerji kullanm daha da azaltlabilir.
Teknolojik ibirlii ve uluslararas programlarda enerji
verimliliine ncelik verilmelidir.
Enerji verimlilii, tm ekonomik faaliyetlerin planlanmasnda gz nnde
bulundurulmal, yeni teknolojik ibirlikleri kapsamnda ele alnmaldr.
Sanayi sektrnn enerji verimlilii salayan teknolojileri
devreye sokarak kullanmas salanmaldr.
Sanayi sektrnde faaliyet gsteren irketlerin enerji verimlilii salayan
teknolojileri uyarlamas iin gerekli tevik mekanizmalar oluturulmaldr.
16- Kirleten der prensibi havaya salnan sera gaz miktar bana belirlenen belli bir verginin denmesi eklinde iler.
-
22
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 23
Evlerde enerjiyi verimli kullanmak iin...
Emisyonlarn azaltlmasnda, evlerde tketilen enerjinin nemli bir pay
bulunur. Evlerde harcanan enerji, Trkiyedeki toplam enerji tketi-
minin yzde 13n oluturur. Evlerde enerji tketiminin azaltlmas,
hem iklim deiikliiyle mcadelede, hem de masraflarn drlmesi
iin gereklidir.
Yaplan aratrmalar, binalarn atlarndan yzde yedi, d duvarlarndan
yzde 40, demelerinden yzde alt, pencerelerinden yzde 30 ve
kaplarndan yzde 17 orannda s kayplar gerekletiini gsterir.
Konutlarn yalnzca yzde 14nde merkezi stma sisteminin bulunduu;
yzde 10unun atsnda s yaltmnn olduu ve yzde dokuzunun ift
cam olduu yine aratrmalar tarafndan ortaya karlmtr.
Evlerde kullanlan enerjinin yaklak yzde 20si elektrikli ev aletleri
tarafndan tketilir. Enerji verimli ev aletlerinin kullanm bu tketimi
en az dzeye ekebilir. Elektrik leri Etd daresine gre; ev ii elek-
trik tketiminde ilk sray yzde 30luk payla buzdolab alr. Buzdolabn,
yzde 28 ile aydnlatma takip ederken, elektrikli frnlar yzde 10 ile
nc sradadr. Televizyon, ortalama bir ailenin elektrik tketiminde
yzde 10, amar makinesi yzde yedi, bulak makinesi yzde yedi, t
yzde drt, elektrikli sprgesi yaklak yzde iki ve sa kurutma maki-
nesi yzde iki paya sahiptir.
Aadaki neriler hem ev ii enerji tketimini azaltmakta, hem de enerji
masraflarnzdan tasarruf etmekte yararldr:
Ampulleri, enerjiyi verimli kullanan ampullerle deitirin. Hem am-
pulleriniz daha uzun sre dayanacak hem de elektrik masraflarnz
azalacaktr. Akkor telli lambalarn yerine kullanlan KFLler (Kompakt
Fluoresan Lamba) yzde 80lere varan enerji tasarrufu salayabilir. 60
watt deerinde bir akkor telli lambay 11 watt deerinde bir kompakt fluo-
resan lambayla deitirdiinizde, ylda 20 kg karbondioksitin atmosfere
salmn nlemi olursunuz17.
Enerji verimlilii salayan elektronik aletler ve aydnlatma sistemleri
(A+ makineler, tasarruflu ampuller) kullann. Kullanacanz ev aletleri-
ni satn alrken yalnzca fiyat olarak deil, enerji tasarrufu asndan da
deerlendirin. Evlerde kullanlan enerjinin yaklak yzde 20sinin elek-
trikli aletler tarafndan tketildiini unutmayn. Enerji verimlilii yksek
bir ev aletine ilk bata daha fazla cret demi olarabilirsiniz. Bununla
birlikte, cihazn kullanm mr boyunca salayaca enerji tasarrufu
sayesinde dediiniz para size geri hzla geri dnecektir . Enerji verimlilii
yksek olan ev aletlerini tercih etmenizin bir baka nedeni, yksek verimli
ve dk verimli aletler arasndaki yzde 60n zerinde enerji tketimi
fark olmasdr. Ayrca, elektrikli cihazlarn gnlk kullanm oranlar toplam
tketim zerinde olduka etkilidir18. Her evde lambann deitirilmesi, iki
Keban Baraj byklnde santral yatrmn amorti edebilir19.
Odadan ayrlrken lambalar kapatn. Aile bireylerinin odadan ayrlr-
ken lambalar kapatmalarn hatrlatacak notlar konmas faydal olacaktr.
Bina aydnlatmas iin sensrl sistemleri tercih edin.
17- Heinrich Bll Stiftung Dernei, Enerji Verimlilii Teknik Kitapk, stanbul:200818- Elektrik Mhendisleri Odas, http://www.emo.org.tr/ekler/a58b38c06d81193_ek.pdf19- Elektrik leri Etd daresi web sitesi, http://www.eie.gov.tr/
-
24
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 25
Ders alrken veya kitap okurken tm klar amak yerine kk bir
lamba kullann.
Gn ndan mmkn olduunca faydalann. Odalar doal aydnlk
avantajn daha iyi kullanacak ekilde dzenleyin.
Daha fazla a ihtiya duyulan blmlerde, ok sayda dk gl
lamba yerine daha yksek gl tek bir lamba kullann.
Eer kullanmyorsanz, elektrikli cihazlarnzn filerini prizden
karn. Elektrikli cihazlarn (arj aleti, televizyon, DVD oynatc, bilgi-
sayar, mzikalar) fii takl olduu srece g harcar.
iniz bittiinde televizyon, video oyunu, bilgisayar, mzik seti gibi
elektrikli cihazlarnz dmesinden kapatn. Cihazlar, kumandadan
kapatlmas halinde, bekleme konumunda (stand-by) enerji tketmeye
devam eder. Harcanan enerji, yaklak olarak cihazn alrken tkettii
enerjinin yzde bei kadardr. ABDde yaplan bir aratrmaya gre,
evsel elektrik tketiminin ortalama yzde bei, bekleme konumundaki
aletlerden kaynaklanyor. Bu rakam yzde bire dtnde, elektrik
tketiminde gerekleecek azalma, kmrle alan 17 yeni enerji san-
tralinin kurulmasn engelleyebilir20.
Sa kurutma makineleri ok fazla elektrik tketir. Sa kurutma maki-
nelerinin 15 dakika almas 75 wattlk bir lambann saat boyunca
yanmasna e deerdir. Dikkatli kullanmla yzde 10 enerji tasarrufu
yaplabilir.
Ev aletleri ve/veya beyaz eya satn alrken enerji verimli rnleri tercih
edin. Yeni nesil rnler ok daha az enerjiyle ok daha fazla i yapar. Gn-
mzde A enerji snf bir buzdolab, 1990l yllara gre yzde 75, amar maki-
neleri 1980li yllarda kullanlan modellere gre enerjide yzde 44 ve suda
yzde 62 tasarruf salar. Ayn ekilde; bulak makineleri 1980li yllarda
tkettii elektrik miktarn yarya, su tketimini ise te bire dmtr21.
lkemizde enerjinin yzde 26s snma amal kullanlr. Oda scakln
bir derece drrseniz, evinizin snma masraf yzde 10 azalacaktr.
Apartmanlarn yaltmnn iyiletirilmesi enerji verimlilii asdan ok
nemlidir. Isnma iin kullanlan enerjinin te biri yaltm yetersiz olan
blgelerden kaar. Evlerde kullanlan kalorifer peteklerinin arkalarna
konulacak yaltm malzemeleri kolay, ucuz ve etkili yaltm salar22.
Pencerelerinizde iki ya da katl cam kullann. Tek caml pencereler-
de s kayb yzde 20dir. ift cam kullanarak bu kayp yarya indirilebilir.
Trkiyede 1970lerden beri kullanlan bu teknikte, iki cam arasna hapse-
dilen kuru ve durgun hava sayesinde bina ssnn da ka yaklak ola-
rak yzde 50 azaltlabilmektedir23. 12 mm aralkl ift cam, tek cama gre
s kaybn yar yarya azaltr. ift camlarda, camlar aras boluun argon
gibi iletkenlii dk gazlarla doldurulmas s kaybn daha da azaltr24.
AB lkelerinde ift cam kullanm minumum yzde 50 oranndadr. Dani-
marka ve rlandada bu oran yzde 80e, Finlandiya ve svete ise yzde
100e kar.25
Evlerde inaat aamasndan balayarak s yaltm ve enerji
verimliliini salayn.
Yaz aylarnda odanzn perdesini veya gneliini kapal tutun, bylece
odanz daha serin kalacaktr.
K aylarnda perdelerinizi kapal tutun. Gndzleri, gne n dorudan
alan perdeleri ak tutun. Radyatrlerin s akna engel olacak ekilde uzun
perdeler kullanmayn, radyatrleri mobilyalarn arkasna saklamayn.
20- Brown, L. Plan 3.0, Uygarl Kurtarmak iin Harekete Gemek, Earth Policy Institute ve Tema Vakf, stanbul:200821- Makine Mhendisleri Odas, Dnyada ve Trkiyede Enerji Verimlilii Oda Raporu, 2008
22- Elektrik Mhendisleri Odas, http://www.emo.org.tr/ekler/a58b38c06d81193_ek.pdf 23- a.g.e.24- Heinrich Bll Stiftung Dernei, Enerji Verimlilii Teknik Kitapk, stanbul:200825- Makine Mhendisleri Odas, Dnyada ve Trkiyede Enerji Verimlilii Oda Raporu, 2008
Buzdolab
Aydnlatma
Elektrikli frn
Televizyon
amar makinesi
Bulak makinesi
t
Elektrik sprgesi
Sa kurutma makinesi
30
28
10
10
7
7
2 24
-
26
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 27
K aylarnda binalarnzn kaplarn ak brakmayn.
Kullanlmayan odalar dk sda tutun. Soumu odalar stmak, bu
odalar srekli olarak dk bir sda tutmaktan daha fazla enerji harca-
masna neden olur.
Kazan, s pompas, klima gibi cihazlarnzn filtrelerini temizletin ya da
deitirin.
Uzun sreli banyo yapmak yerine du yapmay tercih edin. Banyo yap-
mak yerine du almak, yzde 30a yakn enerji tasarrufu demektir. Dk
debili du balklarn tercih edin. Drt kiilik bir ailede herkes gnde be
dakikalk du alsa, haftada 2.500 litreden fazla su kullanlr. Bu miktar,
su akn yzde 50 veya daha fazla azaltrken yeterli su tazyiki salayan
du balklar kullanarak yarya indirebilirsiniz. Bu sayede sera gaz emis-
yonunu ylda 135 kilogramn zerinde azaltabilir, su ve elektrik giderleri-
ni drebilirsiniz.
Su tasarrufu salayan banyo ve mutfak rnlerini kullann.
Scak suyunuzu 60Cye kadar stn.
Buzdolabnz 3-5C aralnda altrn.
Buzdolabnn kapan ak tutarak ne alacanz buzdolabnn nnde
dnmeyin. Amadan nce ne alacanz dnn, daha sonra ihtiyacnz
olan alp kapan tekrar kapatn.
amar makinenizi 30Cde altrn ve kurutma makinesi kullanmak
yerine amarlarnz asarak kurutun.
Scak su deponuzu ve borularnz yaltm malzemesiyle kaplayn.
Evinize, gne enerjisi kullanan scak su sistemi monte edin. Elektrikli
termosifonla stlan her 13 litre su, yaklak bir kilo sera gaz emisyonuna
neden olur. Gne enerjisi ile alan scak su sistemleri her yl 2,5 tonun
zerinde karbondioksit emisyonunun olumasna engel olur.
pleri geri dnme uygun olarak ayrtrn. Alminyum bir kutu-
nun geri dntrlmesi, yeni bir kutu yapmak iin gereken enerjinin
sadece yzde beiyle mmkndr. Cam rnlerin geri dntrlmesi
yzde 50 daha az enerji gerektirir. Geri dntrlen her bir ton kat,
yzde 60 enerji tasarrufu salayarak 17 aa ve 26.500 litre suyu kurtarr;
27 kg hava kirliliinin nlenmesini salar26.
Ambalaj fazla rnlerden kanarak gereksiz atklar azaltn.
Doaya duyarl firmalara ynelin ve doa dostu rnleri tercih edin.
Aylk faturalarnz toplayn. Elektrik ve doal gaz faturalarn ayrn
ve en yksek gider ksmn belirleyin (snma, aydnlatma vb). Tasarruf
plannz buna gre ayarlayn.
Ara kullanrken gereksiz olarak gaza basmak ve fren yapmak yzde
be daha ok yakt tketimi demektir. Saatte 120 km hzla giderken, 105
kmdekinden yzde 15 daha fazla yakt harcarsnz.
26- Mckay, K., Bonnin J., Dnyay Kurtarmak in, National Geographic Society:2008
-
28
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 29
yerlerinde enerjiyi verimli kullanmak iin...
Bilgisayarlar gece ak kalyor mu?
Monitrler le tatilleri gibi kullanlmadklar zamanlarda kapatlyor mu?
Halen geleneksel akkor amplleri mi kullanyorsunuz?
Lambalar, elektrik donanmlar ve tavan klar temiz mi?
Kullanmadnz odalarda klar kapatyor musunuz?
Gne varken klar kapatyor musunuz?
Termostatlar alyor mu, en dk dereceye gre mi ayarland?
Pencerelerden ve kaplardan szan souk hava ak var m?
Pencereler ve kaplar stma sistemleri alrken ak m duruyor?
Kullanlmad zaman pompalar, fanlar ya da komprese edilmi hava
kapatlyor mu?
Eer bunlardan herhangi bir tanesini tespit ediyorsanz harekete gein.
Yeil Ofis Program, kurum/kurulularn pratik ve uygulanabilir kaynak
ynetimiyle, atklarn ve maliyetlerini azaltarak, evreye etkilerini en
az dzeye ekmeyi amalar. Tasarruf hedeflerine ulamak ve irketin
evreyle ilgili giriimlerinin tutarl, somut, llebilir ve gerek olmasn
salamak iin programn nerdii uygulamalar yerine getirmek gerek-
mektedir. Buna gre irketin, her yl aada belirtilen konularn en az
tanesinde iyiletirmeye gitmesi ya da en azndan mevcut durumu
korumas Yeil Ofis Programnn getirdii bir kouldur.
Enerji Tasarrufu
Ofis Binas
Aydnlatma
Ofis Ara ve Gereleri
Ulamn evre zerindeki Etkilerinin Azaltlmas
yerine Ulam
Seyahatleri
Malzemelerin Verimli Kullanm ve Atk retiminin Azaltlmas
evre Dostu Tketim Kararlar
Kt Tketimi
Malzemelerin Verimli Kullanm
Atk Ynetimi
Yeil Ofis evre Ynetimi ProgramYeil Ofis Program, WWFin Finlandiyada 1999da balatm oldu-
u ve bugn dnyada 100den fazla ofiste uygulanan bir evre yne-
timi programdr. Yeil Ofis Program, WWFin dnyada yrtt a-
lmalarn temelini oluturan iklim deiiklii ile mcadele konusunda-
ki stratejik yaklamnn bir paras niteliindedir. Program, iklim dei-
iklii ile mcadele konusunda karbon emisyonu bata olmak zere
enerji tasarrufu, yenilenebilir kaynaklar, doal kaynaklarn bilinli kul-
lanm ve yaam tarznn deimesi konularnda ofis uygulamalarn-
da deiim yaratmay ve alanlarda farkndalk yaratmay amalar.
Yeil Ofis evre Ynetimi Program WWF Finlandiya tarafndan yeni
bilgilere ve teknolojik gelimelere paralel olarak srekli olarak geliti-
rilmekte ve gncellenmektedir. Yeil Ofis Programnn Trkiyedeki
uygulamalar da ayn ekilde WWF-Trkiye tarafndan lke koullar-
na uygun biimde gelitirilir.
Yeil Ofis Program; irketin ofisteki kaynak kullanmnnn sistematik
bir deerlendirmesini gerekletirir, olas tasarruf kriterlerini belirler,
irketin doa korumaya ynelik almalarnda gsterdii ball a-
lanlarna, i ortaklarna ve mterilerine ek bir deer olarak duyurur.
-
30
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 31
Aadaki neriler ofisinizde hem enerji tketiminizi azaltmanza ve hem
de enerji masraflarnzda tasarruf etmenize yardmc olacaktr:
Ofis Binas
Ofiste kullanlan enerjinin mmkn olduunca yenilenebilir kaynak-
lardan alnmasn salayn.
Binadaki stma ve klima cihazlarnn durumunu ve bunlarn stma ve
soutma ayarlarn kontrol edin.
Istma, su tesisat ve klima/havalandrma sistemleriyle ilgili yenileme
ve iyiletirme ilemlerini gerekletirin.
Ofis scakln kn 18-20C, yazn ise 24Cde tutun.
Klimalar dorudan gne almayan yerlere yerletirin.
Kn kap ve pencereleri gerekmedike kapal tutarak kaloriferleri ksn.
Radyatrlerin stn rtmeyin ve gereksiz s kaybndan kann.
Yeni beyaz eya satn alnrken enerji verimliliinin n plana kt
cihazlar tercih edin.
Musluklarda ve dularda su tasarrufu salayan conta gibi malzemele-
rin kullanmn yaygnlatrn.
Aydnlatma
yerinizin mmkn olduunca gn yla aydnlanmasn salayn.
Her i ortam iin doru tip ve byklkte aydnlatma kullann.
(rnein; 150 Wattlk bir ampul iki adet 75 Wattlk ampulden daha fazla
k verir ve daha verimlidir.)
Elektrik ampullerini kompakt floresan lambalarla veya enerji tasar-
ruflu ampullerle deitirin.
Aydnlatma hizmetinin ayarlanabilmesi iin harekete duyarl detektr-
ler ve zamanlama cihazlar tahsis edin.
Geni alanlarn aydnlatlmas ayn elektrik dmesine balysa, bu
alanlar birka ayr dmeden aydnlanacak ekilde blmlere ayrn.
saatleri dnda, gvenlik haricindeki aydnlatmay devreden karn.
Ofis Ara ve Gereleri
Ofis iinde kullanlan elektrikli aletlerin (bilgisayar, fotokopi, yazc,
kahve makineleri gibi) enerji verimliliini salayan konumlarn kon-
trol edin.
Ofisin kesintisiz almas ve stma/soutma amacyla kullanlan ve
enerji tketimi yksek cihazlarn (jeneratr, kesintisiz g kayna, klima
vb) verimli altklarn dzenli kontrol edin ve tketim artlarnda ge-
rekli bakm ve deiimlerin yapn.
alanlar, bilgisayarlarn kullanmadklar durumda daima kapal
(stand-by deil) tutmalar konusunda bilgilendirin. Bir saatten fazla ofis
dnda olunaca durumlarda bilgisayar ekrann, iki saatten fazla ofis d-
nda olunaca durumlarsa ise bilgisayar tamamen kapatn.
Donanm satn almalarnda enerjiyi verimli kullanan cihazlar ter-
cih edin. Ofis bilgisayar donanm yenilenirken, masast ve dizst
bilgisayarlarn dk enerji tketimine sahip bileenlerden (ilemci,
bellek, disk, ekran, g kayna vb) olumasna dikkat edin.
Geceleri, elektrikli ofis cihazlarnn kapatlmas iin zamanlama
cihazlarn devreye sokun.
Cep telefonlarnn arj aletleri, arj etme ilemi tamamlandktan sonra
bile akm ekmeyi ve enerji harcamay srdrr. Telefonlar arj ettikten
hemen sonra arj aletini prizden karn.
yerine ulam
alanlara ulamn evre zerindeki etkisi hakknda bilgi verin.
alanlara servis hizmeti salayn.
alanlarn kullandklar servis aralarnn mmknse yeni aralar
olmasn, bakmnn dzenli aralklarla yaplmasn salayn.
seyahatleri
Gerekli tehizat telefon, internet ve video konferans yapacak ekilde
dzenleyin ve alanlar eitin.
irket faaliyetlerinin ve i seyahatlerinin neden olduu karbon emisyo-
nunu offset edin27.
alanlar, i seyahatlerinde toplu tama aralarn kullanmalar iin
tevik edin.
alanlarla, doa dostu ara kullanma yntemlerini paylan.
irket aralar yenilenirken az yakt harcayan aralar tercih edin.
evre dostu tketim kararlarnn alnmas
Birden fazla cihaz yerine ok amal bir kopyalama makinesi aln
(fotokopi, yazc, faks bir arada).
Kiisel yazclar yerine a yazcs kullann.
Yazc ve fotokopi cihazlar iin yeniden doldurulabilen mrekkep
kartular aln.
Geri dnml kt kullann.28
FSC logolu kt rnleri kullann.29
Geri dnmle kazanlm malzemelerden retilmi bro malze-
meleri kullann.
PVC (poli vinil klorr), vb yksek miktarda klor ieren tehlikeli
kimyasallarn kullanld malzemelerin tercihini azaltn.
Plastik bardak, atal, tabak, poet vb kullanmn mmkn
olduunca azaltn.
27- irketin karbon emisyonu, WWF-Trkiye ile i birlii iinde oluturulacak offset programna katlarak azaltlabilir. Bu konuda ayrntl bilgiyi WWF-Trkiyeden alabilirsiniz.28- WWF, geri dnmle kazanlm ya da sertifikal kt kullanlmasn nermektedir. Tedarikinizden doa dostu rnler talep edin.29- FSC: Forest Stewardship Council; WWF tarafndan kurulan ve srdrlebilir ormanclk uygulamalarn tevik eden uluslararas bir konseydir. Daha fazla bilgi iin WWF-Trkiye ile temasa gein.
-
32
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 33
arj edilebilir pilleri kullann.
Temizlik rnleri satn alrken, konsantre ve doada znen rnler
olmasna dikkat edin.
Kt tketiminin azaltlmas
Dijital veri ynetimi kullann.
Yazcnn ve fotokopi makinesinin yanna ve toplant odas gibi ortak
alanlara geri kazanm sepetleri yerletirin ve toplanan ktlarn atk kt
toplama merkezlerine dzenli olarak gnderilmesini salayn.
Fotokopi ve yazclarda kdn iki yzn de kullann.
Yayn ve brorleri kt kopyalar yerine elektronik formatta oaltn.
Bror ve dier yaymlarn bask miktarnn ihtiyac amamasna dikkat edin.
Antetli ktlarda ve rapor formlarnda basl alann mmkn
olduunca verimli bir ekilde kullanlmas iin bu alanlar yer kaplamaya-
cak ekilde tasarlayn.
Bankaclk ilemlerinde internet ubelerinin kullanmnn tevikiyle
gereksiz kt tketimini ve zaman kaybn nleyin.
Mterilere, i ortaklarna vb ynelik ylba ve bayram hediyelerinde
geri dnml ambalaj kullann.
Yeni yl ve bayram tebriklerinde online kartlar kullann.
Malzemenin verimli kullanm / Atk retiminin azaltlmas
rnleri mmkn olduunca hafif ve doa dostu paket malzemesi
iinde byk koliler halinde sipari verin.
irket toplantlarnda ve etkinliklerinde tek kullanmlk tabak ve bar-
dak kullanmayn.
Seminerlerde kullanlan isimlikleri tekrar kullann.
Atklarn ayrtrlmas ve geri kazanmnn yaygnlatrlmas
Atk mevzuatn ve geri dnm olanaklarn inceleyin.
Gerekli atk ayrtrma niteleri temin edin.
eitli p bidonlarnn yanna ve grlebilir yerlere atk ayrtrma
talimat yerletirin.
Kt, cam, metal, plastik ve pil atklarnn ayr ayr toplanmas iin
gerekli dzenlemeleri yapn.
Kullanlm bro ve mektup malzemelerinin geri kazanm iin gerekli
dzenlemeleri yapn.30
Elektrikli ve elektronik cihazlarn uygun bir ekilde bertaraf edilmesini salayn.
Yazc ve fotokopi cihazlarnn kartu ve tonerlerinin geri dnm
iin gerekli dzenlemeleri yapn.
Bilgisayar, fotokopi makinesi, yazc gibi eski elektronik eyalar
ihtiyac olan kurumlara ve okullara balayn.
30- Geri dnme uygun bro malzemeleri arasnda; dosyalar, klasrler, dergi klasrleri, plastik evrak klasrleri ve kalemler yer alr. Yeniden kullanlabilecek posta malzemesi arasnda iyi durumda olan zarf, paket ve ambalaj katlar bulunur.
-
34
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 35
WWF-Trkiyenin Enerji Politikalar Gr
WWF-Trkiye; enerjide uzun vadeli ve kalc zmleri destekleyici politikalar tevik eder.inde bulunduumuz ada, fosil yaktlardan ya da nkleer enerjiden
daha ucuz ve evre dostu rzgr, gne ve jeotermal gibi alternatifler mev-
cuttur. Bu potansiyeli deerlendirmek iin yeni teknolojileri gelitirmek
ve destekleme mekanizmalar oluturmak gerekir. Btn sektrlerde
enerji verimliliini salamaya ynelik nlemler srdrlebilir bir enerji
geleceini temin etmekte kilit rol oynar.
WWF-Trkiye; ebeke sistemlerinin iyiletirilmesini ve restorasyonunu talep eder.Yenilenebilir enerji kaynaklarn eitlendirmek ve bu potansiyeli geni
kesimlere ulatrmak iin elektrik ebekelerinin yeniden yaplandrlmas
gereklidir. Depolama altyapsn gelitirmek maliyetli olduu iin, bu
konuda yeni politik almlar gelitirilmelidir. Uzun vadedeki yararlar
dikkate alndnda bu i iin balangta yaplacak yatrmn maliyetine
dedii grlecektir.
WWF-Trkiye; yeniliki yaklamlar ieren byk lekli projelerin devreye sokulmasn nerir.Yenilenebilir enerji teknolojileri gnmzde fosil yaktlardan daha pahal
olsa da byk bir potansiyele sahiptir. Geni lekli gne ve rzgr
parklarnn maliyeti drlebilir: Bylece geni kesimlere yenilenebilir
enerji salanabilir. Doann kendini yenileme kapasitesi iinde, doru
uygulandnda doay kirletmeyecek olan yenilenebilir enerji daima
mevcut ve elde edilebilir olacaktr.
WWF-Trkiye; lkeler arasnda teknolojik i birliinin ve gelimekte olan lkelere destein nemine inanr.Avrupa Birlii, Amerika Birleik Devletleri, in ve Hindistan gibi lkeler
yenilenebilir enerji teknolojilerine yatrm yaparken; Afrika, Latin Ameri-
ka, Uzak Dou ve Orta Dou ise bu konuda geri planda kalmaktadr. Bu
nedenle, iklim deiikliine neden olan sera gazlarnn byk blmn
salan gelimi lkelerin, kresel snmada tarihi sorumluluu olmayan
Trkiye gibi gelimekte olan lkelere teknoloji transferi konusunda fon
salamas gerekir. Bu fonlarn oluturulmas ve datm Kyoto Pro-
tokol ya da Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi
mekanizmalarnca ak ve net biimde belirlenmelidir.
WWF-Trkiyeye gre; yenilenebilir enerji ve doa korumann birlikte dnlmesi gerekir. Yenilenebilir enerjinin yaygnlamas; fosil yaktlara dayal enerji arznn,
evresel sorunlarn ve iklim deiikliine neden olan sera gazlarnn
byk lde azaltlmasn salayacaktr. Bununla birlikte; yenilene-
bilir enerji teknolojilerinin gelitirilmesi ve yaygnlatrlmas srecinde
biyolojik eitliliin korunmas ilkesinden dn verilmemesi, korunan
alanlarn ve doal varlklarn srdrlebilirliinin tehlikeye atlmamas
ok nemlidir.
-
36
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 37
Kaynaklar
14. Uluslararas Enerji ve evre Teknolojileri Sistemleri Konferans
Bildiriler Kitab, 2008. stanbul.
Akademiler Aras Konsey, 2008. Gelecein Srdrlebilir Enerjisine
Doru Yolu Aydnlatalm, Ankara.
Brown, L. 2008. Plan 3.0, Uygarl Kurtarmak iin Harekete Gemek,
Earth Policy Institute ve Tema Vakf, stanbul.
Copoui, R. 2010. Energy Efficieny: The Shortest Route to a Stronger
Future. stanbul.
engel, Y. ve dierleri, 2009. Enerji Verimlilii Kltr ve Tasarrufun
Gc, ICCI 2008 Bildiriler Kitab, stanbul.
Dnya Enerji Konseyi Trk Milli Komitesi, 2009. Trkiye Enerji
Raporu 2009, Ankara.
Dnya Enerji Konseyi Trk Milli Komitesi, Trkiye Enerji Raporu 2009.
Enerji Verimlilii Farkndalk Bror, 2008. Heinrich Bll Stiftung
Dernei, stanbul.
Enerji Verimlilii Strateji Belgesi 2010-2023.
Enerji Verimlilii Teknik Kitapk, 2008. Heinrich Bll Stiftung Dernei,
stanbul.
International Energy Agency, 2010. Energy Efficiency Governance
Handbook. Paris.
International Energy Agency, 2010. Key World Energy Statistics. Paris.
International Energy Agency, 2010. World Energy Outlook 2010. Paris.
Keskin, T. 2000. Trkiyede Enerji Verimlilii ve Trkiyenin
Potansiyeli, Dnya Enerji Konseyi Trk Milli Komitesi 8. Enerji
Kongresi in Tebli, Ankara.
Mckay, K., Bonnin J. 2008. Dnyay Kurtarmak in, National
Geographic Society.
T.C. evre ve Orman Bakanl.2007. Trkiye 1. Ulusal Geri Bildirimi,
Ankara.
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Elektrik leri Genel
Mdrl, Enerjini Boa Harcama.
TEVEM, ENVERDER. 2010. Iconomy, Trkiye Enerji ve Enerji
Verimlilii almalar Raporu Yeil Ekonomiye Gei. stanbul.
Uluta, F. 2010. Enerji Verimlilii ve Temiz retim.
WWF International. 2007. Ecofys, Making Energy Efficiency Happen:
From Potential to Reality, Hollanda.
WWF-Trkiye. 2009. klim zmleri 2050: Trkiye Vizyonu, stanbul.
http://www.aceee.org/energy/effact.htm
http://www.emo.org.tr
http://www.enerji.gov.tr
http://www.enver.org.tr
http://www.greenpeace.org.tr
http://www.panda.org
http://www.wwf.org.uk
-
38
Ene
rji V
erim
lilii
ve
klim
De
iik
lii
WWF-TrkiyeTek Dnya Geleceine
Enerjiyi daha az tketerek, retimimizi artrmamz mmkn
Dnyann en byk doa koruma kurulularndan WWFnin lkemizdeki
temsilcisi olan WWF-Trkiye; deerli doal yaam alanlarn ve canl tr-
lerinin koruyarak, insann doadaki ayak izini azaltmay ve lke apnda
bir deiim yaratmay amalar.
WWF-Trkiyenin vizyonu: Yeryznde herkes Trkiyedeki insanlar
gibi yaasayd, dnyamz bize yetmeyecek, bir gezegene daha ihtiyacmz
olacakt. WWF-Trkiyenin vizyonu; Trkiyenin doayla uyum iinde
yaayan bir lke olmas, bu lkenin insanlarnn Tek Dnya Geleceinde
yaamasdr.
WWF-Trkiyenin misyonu: WWF-Trkiye, yeryznn doal evresinin
bozulmasnn durdurulmas ve insanlarn doayla uyum iinde yaad
bir gelecek kurulmas iin alr. Bunun iin WWF-Trkiye;
Biyolojik eitlilii korur.
Yenilenebilir doal kaynaklarn srdrlebilir kullanmn destekler.
Kirliliin ve ar tketimin azaltlmasn salamaya alr.
WWF-Trkiye almalarn lkemizin doasnn korunmas, yaam
biimimizin deimesi ve iklim deiikliiyle mcadele olmak
zere ana bileende yrtr. lkemizin doasn korumaya ynelik
almalarda biyolojik eitlilik asndan nemli bayrak trler ve alan-
lar ele alnr. Yaam biimimizin deimesi birbiriyle balantl iki
amaca hizmet eder. Doal kaynaklarmzn aklc kullanm ve tek dnya
gelecei diye zetlenen ekolojik ayak izimizin azaltlmas dncesinin
hayata geirilmesi bu kapsamda yer alr. klim deiikliiyle mcadelede
WWF-Trkiye; lkemizin Kyoto ve sonrasndaki srete etkili admlar
atmas; enerji verimlilii ve yenilenebilir enerji hamleleriyle dk kar-
bon ekonomisine sahip olmas iin alr.
Aydnlatmann kresel maliyeti ylda 230 milyar ABD $. Ar tketime neden olan eski teknolojilerin modernletirilmesiyle enerjide yzde 60 tasarruf elde edilebilir.WWF Enerji Raporu 2011
Enerji V
erimlilii ve klim
Deiiklii 39
-
42 Y
ine
Yen
i Yen
iden
Yen
ilene
bili
r E
nerji
-
Gndelik yaantmzn hemen her annda, enerjiyi verimli kullanmaya ynelik byk bir potansiyel bulunuyor. Enerji verimlilii, tm sektrlerde byk lekli dnmleri zorunlu klyor. Ayn zamanda yeni i imkanlar yaratyor, yeni frsatlar sunuyor. Peki neden erteliyoruz? Dk karbon ekonomisine gei; hem yerel, hem ulusal, hem de kresel lekte, yeni i imkanlar, yeni endstriler, yeni pazarlar ve daha verimli, daha retken ve daha yeil bir ekonomi iin bir balang noktas olabilir. Ar sanayiden ulama, binalardan bireysel tketime kadar geni bir alanda maliyet etkin dnmler ve yeni tasarmlar devreye sokularak enerji tketimi yzde 30 ila 80 arasnda azaltlabilir. Enerji verimlilii nlemleri uzun vadede, emisyonlarn yan sra pahal ve snrl bir kaynak olan benzin ve doal gaz ithalatna bamlln azaltlmas iin en etkin seenektir. Trkiyenin enerji verimlilii ile ilgili atabilecei birok adm bulunuyor. WWF-Trkiye enerji verimliliinin toplumun tm kesimlerince hayata geirilmesi ve ilgili politikalarn etkin bir ekilde uygulanmas iin alyor.
WWF-Trkiye WWF-Trkiyenin misyonu; doal evrenin bozulmasnn durdurulmas ve insanlarn doayla
uyum iinde yaad bir gelecek kurulmasdr.
Bunun iin WWF-Trkiye; biyolojik eitlilii korur,
yenilenebilir doal kaynaklarn srdrlebilir
kullanmn destekler, kirliliin ve ar tketimin
azaltlmasn salamaya alr.
Byk Postane Cad. No: 43-45 Kat: 5
34420 Bahekap, stanbul Tel: 0212 528 20 30
Fax: 0212 528 20 40 [email protected] www.wwf.org.tr