СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ПРВА ТЕМА – “СЛИЧНОСТИ И РАЗЛИКИ МЕЃУ ЖИВОТНИТЕ И РАСТЕНИЈАТА“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: животни, растенија, врски со средината, приспособеност, автотрофност, хетеротрофност.- Запомнува термини: екологија, дишење, движење, реагирање на средината, растење, размножување, приспособување.- Идентификува: сличности и разлики помеѓу растенијата и животните.

- Набројува: животни процеси карактеристични за сите живи организми.- Открива: заеднички карактеристики за растенијата и животните.

2. РАЗБИРАЊЕ - Опишува: процеси на дишење, растење, размножување, приспособување, исхранување кај растенијата и животните.- Лоцира: местоположба на различни приспособувања спрема условите во животната средина, како кај растителните така и кај и животинските организми (физиолошки приспособувања, приспособувања спрема изгледот и спрема функциите на одредени делови од телото).- Поврзува животни услови со местоположба на телесните приспособувања.- Објаснува степени на организација во живите организми (клетка, ткиво, орган, органски систем, организам).-Наведува примери за: наразновидни клетки; ткива; органи и органски системи во различните видови на растителни и животински организми.- Го парафразира усложнувањето на организмот (клетка, ткиво, орган, органски систем, организам)

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува примери за различни типови на клетки во состав на различни типови на ткива и органи од органски системи..- Изложува факти за поврзаност на формата и изгледот на клетките и ткивата во растителните и животинските организми со функцијата што ја обавуваат; за градбата и функционирањето на клетки, ткива, органи, органски системи и организам.- Опишува значење на термините: екологија, дишење, движење, реагирање на средината, растење, размножување, приспособување.- Објаснува: поврзаност на живите организми со неживата природа преку присуство на истите материи кои се среќаваат и во неживата природа, во склоп на нивниот организам.- Конструира: шеми на поврзаност на живите организми со неживата природа преку нивните взаемни односи меѓу организмите и неживата природа, со што живите организми не само што се менуваат самите туку и ја менуваат и животната средина.-Спротивставува: процес на дишење, растење, размножување и исхранување кај растителни и животински организми.- Дели на сегменти: составни делови на еден организам според степенот на организација(органски системи, органи, ткива, клетки).

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува составни компоненти кај посложените организми според степенот сложеноста на степенот на организација (органски системи, органи, ткива, клетки); сличности помеѓу растенијата и ѓивотните и растенијата (клеточна градба, организација, животни процеси).- Споредува карактеристиките помеѓу растенијата и животните во поглед на исхранувањето, растењето и размножувањето.- Раздвојува начини на одвивање на процеси и на видови на размножување,

дишење и исхранување, кај растенијата и кај животните.- Ја проверува клеточната градба кај растенијата и животните (со набљудување на нативни препарати од квасна габа, лебна мувла, лушпа од кромид, пресек од лисна или цветна дршка, крило од мува).- Групира ткива кои влегуваат во состав на даден орган; групира органи кои влегуваат во состав на даден органски систем.- Создава претстава за диференцијација на човековите раси и нивно понатамошно подвојување во подраси.- Анализира карактеристики кои ја одразуваат сродноста на живите организми.- Интегрира заеднички особини на растителните и животинските организми.-Заклучува за општиот план на градба кај сите живи организми (клеточна градба и групирање на клетките во ткива, на ткивата во органи, на органите во органски системи, и на органските системи во организам).- Проценува степен на влијанија од надворешната средина врз степенот на биолошките приспособувања кај живите организми.- Испитува и доделува приоритети во градбата и функциите на органските системи кај живите организми.- Предвидува можни промени на органите и системите во тек на развитокот.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ВТОРА ТЕМА – “ГРАДБА НА КЛЕТКИТЕ, ТКИВАТА И ОРГАНИТЕ КАЈ ЖИВОТНИТЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: животинска клетка, клеточна мембрана, цитоплазма, јадро, митохондрии, ткиво, орган, органски систем, организам, усогласување на функциите.- Запомнува термини: животинска клетка (клеточна мембрана, цитоплазма, јадро, митохондрии); ткиво (епително, сврзно, мускулно, нервно); орган; органски систем; организам.- Идентификува: градба и функции на животинската клетка; сличности и разлики помеѓу растителна и животинска клетка.- Набројува: органели како во растителната така и во животинската клетка; различни форми на клетки; начини на движење на метериите низ клеточната мембрана (дифузија, осмоза, филтрација, активен транспорт, фагоцитоза, пиноцитоза).- Открива: карактеристики на поедини ткива кај животните; усложнување на организмот (клетка, ткиво, орган, органски систем, организам).- Опишува: градба и функции на ткивата, органите; усложнување на составот на органските системи кај животните; усогласувања во функционирањето на организмот.- Лоцира: органели во растителна и животинска клетка; ткива во орган.- Поврзува клеточни органели со нивна функција во клетката; - Разликува типови на клеточни делби својствени за клетките (митоза – за соматски клетки и мејоза - за полови клетки); различни фази во клеточните делби (профаза, метафаза, анафаза, телофаза) и нивни карактеристики; различни видови на клетки и ткива.

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува градба на животинска клетка; градба на животински ткива.- Прераскажува за усогласувањата на функциите во организмот.- Дава коментари за сличноста и различноста помеѓу растителните и животинските клетки изнаоѓајќи ги причините на кои се должат тие карактеристики.- Објаснува фази во клеточните делби (митоза и мејоза).-Наведува примери за: наразновидни клетки; ткива; органи и органски системи.- Го парафразира значењето на клеточните делби за животинскиот организам(митоза која претставува одлика за соматските клетки и го овозможува растот на организмот и мејоза која е карактеристична за половите клетки и го овозможува половото размножување).

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува примери за различни типови на клетки во состав на различни типови на ткива и органи од органски системи; примери за усогласувања на функциите во организмот во зависност од надворешните околности.- Изложува факти за големината, формата и изгледот на различните видови на клетки со функцијата што ја обавуваат тие.- Опишува градба и функции на ткивата (епително, сврзно, мускулно, нервно ткиво); фази на клеточни делби (профаза, метафаза, анафаза, телофаза од митозата); начини на движење на материите низ клеточната мембрана (дифузија, осмоза, филтрација, активен транспорт, фагоцитоза, пиноцитоза).

- Објаснува: главна идеја за причините за размена на материите помеѓу клетките и средината.- Конструира: модел на растителна и животинска клетка; шема на фази во клеточната делба митоза или мејоза.-Спротивставува: особини на прокариоти со особини на еукариоти.- Дели на сегменти: состав на мускулно ткиво (мускулни снопчиња, мускулни влакна, мускулни клетки); состав на нервно ткиво (нервни клетки, нервни влакна или нерви, ’рбетен мозок и черепен мозок).

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува составни компоненти кај посложените организми според степенот сложеноста на степенот на организација (органски системи, органи, ткива, клетки); сличности помеѓу растенијата и ѓивотните и растенијата (клеточна градба, организација, животни процеси).- Споредува карактеристиките помеѓу различните видови на мускули (напречно пругасти мускули, мазни мускули и срцев мускул).- Раздвојува начини на движење на материите низ клеточната мембрана според нивните карактеристики.- Ја проверува улогата на клеточниот ѕид, вакуолите и пластидите во растителната клетка.- Групира разни видови на мускули (напречно пругасти мускули, мазни мускули и срцев мускул) кои влегуваат во состав на мускулното ткиво.- Анализира карактеристики кои ја одразуваат сличноста на растителните клетки со животинските клетки.- Интегрира заеднички особини на фазите од клеточните делби митоза и мејоза.-Заклучува за општиот план на градба кај сите живи организми (клеточна градба и групирање на клетките во ткива, на ткивата во органи, на органите во органски системи, и на органските системи во организам).- Проценува степен на организација кај клетка, ткиво, орган, органски систем и организам (од најнизок степен на организација до највисок степен).- Испитува изглед на растителни и животински клетки преку микроскопирање на трајни и нативни препарати од растителни и животински ткива.- Предвидува можни промени кај клетките при одредени состојби (на пример мускулните клетки при контракција).

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ТРЕТА ТЕМА – “ГРУПИ ЖИВОТНИ И ИМЕНУВАЊЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: потекло; сродност; класа; праживотни; без’рбетни животни; ’рбетни животни.- Запомнува термини: монера или прокариота; праживотни; алги; потекло; сродност; класа; праживотни; без’рбетни животни; ’рбетни животни.- Идентификува: карактеристики на праживотните; без’рбетните животни; ’рбетните животни.- Набројува: извори за групирање и именување на животните според сродноста (фосилни остатоци, докази за клетка, докази за анатомија, докази од развојот на животните, симетрија на телото, присуство или отсуство на телесна празнина).- Открива: правила во класификацијата на животните (почнувајќи од тип, класа, ред, фамилија, род, вид).- Опишува: изглед и покарактеристични особини на парамециум (клеточна, уста, клеточно грло, хранлива вакуола); амеба (без вистинска клеточна мембрана); паразитска трипанозома; маларичен плазмодиум.- Лоцира: местоположба на устен отвор кај сунѓери, копривкари или мешести животни; сплескани или плочести црви; цевчести црви – ротифери и нематоди.- Поврзува прилагодби во телото на животните со нивна функција во организмот (варовникови черупки кај полжави и школки; отровна боцка кај шкорпиите и отровот во забите на змиите за убивање на пленот, хитинскиот оклоп кај членконогите како скорпии, ракови, пајаци, петзрачната симетрија кај иглокожите како морски ѕвезди, морски ежови, змиулки, краставици и кринови). - Разликува без’рбетни од ’рбетни животни; животни со билатерална симетрија од животни со радијална т.е. зрачна симетрија.

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува припадници на животинско царство: без’рбетни (сунѓери, копривкари, сплескани црви, цевчести црви, мекотели, прстенести црви, членконоги), иглокожи; ’рбетни животни (риби, водоземци, влечуги, птици, цицачи).- Прераскажува најкарактеристични одлики за без’рбетници и ’рбетници.- Дава коментари за сличноста и различноста помеѓу без’рбетните и ’рбетните животни; за сродноста помеѓу без’рбетните животни, помеѓу класите на ’рбетни животни.- Објаснува правила за класификација (потекло, сродност).- Поврзува прилагодби кај дадени организми со условите на животните средини во кои тие живеат.-Наведува примери за: познати без’рбетни и ’рбетни животни.- Го парафразира значењето на класификацијата на животните.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува информации за филогенетскиот преглед на групите организми; групирање и именување на животните според сродноста; општо групирање на животните (без’рбетни и ’рбетни).- Изложува правила за групирање и именувањ на животните.

- Опишува основни својства на праживотни, без’рбетници, ’рбетници.- Објаснува: причини за изумирање на одредени групи животни преку опишувањена исчезнувањето на диносаурусите.- Конструира: родословно дрво на животните.-Спротивставува: особини на ембриони од риба, жаба, желка, птица, прасе, крава, зајак, човек во различни фази од ембрионалниот развој.- Дели на сегменти: степените на групирање на животните во класификацијата (тип, класа, ред, фамилија, род, вид).

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува претставници од животинското царство: без’рбетни (мекотели, црви, членконоги) и ’рбетни (риби, водоземци, влечуги, птици, цицачи).- Споредува карактеристики помеѓу различните поголеми групи во животинското царство.- Раздвојува усложнување на градбата и функциите на органските системи кај без’рбетните и ’рбетните (риби, водоземци, влечуги, птици, цицачи).- Ја проверува улогата на изворите за групирање и именување на животните според сродноста (фосилни остатоци, доказите за клетка, доказите од анатомија, симетријата на телото, присуство или отсуство на телесна празнина т.е. целом).- Групира дадени животни во одредени групи од без’рбетните или ’рбетните животни.- Анализира правила за именување на животните според системот на двојно именување (бинарна номенклатура); карактеристики кои ја одразуваат сродноста на животните.- Интегрира заеднички особини на големите групи на животни.-Заклучува за општиот план на градба кај животните (подвижни и паразитски).- Проценува влијание на надворешните услови врз исчезнување на некои видови како што се диносаурусите.- Испитува градба и функции кај различните групи на животни.- Предвидува можни промени на органите и системите во тек на развитокот на животните.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ЧЕТВРТА ТЕМА – “НАДВОРЕШНА ПОКРИВКА КАЈ ЖИВОТНИТЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: надворешна покривка; кожа; кожни творби.- Запомнува термини: надворешна покривка; кожа; кожни творби (жлезди, крлушки, пердуви и влакна).- Идентификува: функции на телесната покривка; ткива на епителната покривка.

- Набројува: различни покривки; кожни творби (жлезди, крлушки, пердуви, рогови, чепунки, копита,канџи, нокти, влакна); слоеви на кожата кај ’рбетниците.- Открива: функции на телесната покривка (заштитна, за размена на гасови и вода, како приемник на дразби).- Опишува: изглед и покарактеристични особини на надворешната покривка на телото кај без’рбетните и ’рбетните животни.- Лоцира: местоположба на слоевите на телесната покривка т.е. кожата кај животните; локација функција и улога на кожните творби во организмот на различните животни.- Поврзува градба со функција на кожните творби кај без’рбетните и ’рбетните животни. - Разликува кожни творби кај без’рбетни и кај ’рбетни животни; карактеристични особини на рогови кај елени и овци; нокти од канџи; потни од лојни и млечни жлезди.

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува градба на копита кај коњите, зебрите, камилите, жирафите, антилопите, овците, козите и говедата.- Прераскажува процес на преслекување кај змиите како претставници од ’рбетните животни и преслекување на хитинската обвивка кај членконогите како претставници од без’рбетните животни.- Дава коментари за сличноста и различноста во градбата и функциите помеѓу потните, лојните и млечните жлезди; сличности и различности во градбата на копитата кај различни видови на животни.- Објаснува правила за функционирање на надворежната покривка кај различни без’рбетни и ’рбетни животни.- Поврзува прилагодби во телесната покривка кај дадени организми со условите на животните средини во кои тие живеат (хитинска обвивка, крлушки, пердуви, копита, рогови, канџи).-Наведува примери за: кожни творби кај различни животни.- Го парафразира значењето на телесната покривка кај животните.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува сознанија за степенот на сложеност во градбата на телесната покривка од најпросто градените без’рбетни животни до најсложено градените

’рбетници.- Изложува правила за градбата и функционирањето на телесната покривка кај различните видови животни.- Опишува основни својства на кожата т.е. телесната покривка кај без’рбетниците и ’рбетниците.- Објаснува: главна идеја за причините кои имаат доведено до постоење на повеќе функции на телесната покривка кај животните (заштитна, за размена на гасови и вода, како приемник на дразби, да создава кожни творби на одредени делови од телото со различна функција и улога).- Конструира: модел на кожа кај различни видови на животни.-Спротивставува: особини на телесна покривка кај без’рбетници (членконоги) со телесна покривка кај различни видови на ’рбетници (риби, водоземци, влечуги, птици и цицачи).- Дели на сегменти: градба и функции на кожата т.е. телесната покривка.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува составни делови на телесната покривка кај различни животни.- Споредува особини различни рожнати творби на кожата кај различни животни.- Раздвојува усложнување на градбата и функциите на телесната покривка кај без’рбетните и ’рбетните (риби, водоземци, влечуги, птици, цицачи).- Ја проверува улогата на кожните творби кај различните видови на животни.- Групира составни делови на телесната покривка; кожни творби кај различните групи на животни.- Анализира фукнции и улоги на кожните творби кај животните.- Интегрира заеднички особини на на жлездите како кожни творби (потни, лојни и млечни); заеднички особини на копитата и роговите кај животните.-Заклучува за усложнувањето на градбата на телесната покривка од попростите до посложените видови на животни.- Проценува влијание на надворешните животни услови и прилагодувањето на животните кон истите, врз формирањето на различните кожни творби кај нив.- Испитува и доделува приоритети во градбата и функциите на телесната покривка.- Предвидува можни промени на телесната покривка кај животните во текот на нивниот развиток.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ПЕТТА ТЕМА – “ДВИЖЕЊЕ НА ЖИВОТНИТЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: органи за движење, начини на движење.- Запомнува термини: органи за движење кај различни групи на животни.- Идентификува: движење со помош на хидроскелет т.е. хидростатски скелет кај дождовен црв; движење со помош на водата кај медузите; движење со потпорни органи и мускули.- Набројува: видови на мускули кај ’рбетниците (мазни мускули, напречно-пругасти мускули и срцев мускул); четирите основни начини на движење (со помош на трепки или камшиче, со менување на обликот на телото, со извивање на телото, со помош на екстремитети).- Открива: функции на на зглобот во подвижноста на коските кај различните видови на спојување (неподвижно, полуподвижно и подвижно спојување).- Опишува: изглед и покарактеристични особини на животните кои се движат со помош на трепки или камшиче, со менување на обликот на телото, со извивање на телото и со помош на екстремитети.- Лоцира: местоположба, функција и улога на мазните мускули, напречно пругастите мускули и срцевиот мускул.- Поврзува градба со функција наорганите за движење кај без’рбетните и ’рбетните животни. - Разликува различни видови на органи за движење кај без’рбетни и кај ’рбетни животни; карактеристични особини на трепки, камшичиња, надворешен и внатрешен скелет кај соодветните видови на животни.

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува градба на органи за движење кај гулаб, полжав, црв, риба, гуштер, жаба, скакулец, пеперутка, рак.- Прераскажува начини на движење кај типични претставници од без’рбетните и ’рбетните животни.- Дава коментари за сличноста и различноста во градбата и функциите на органите за движење кај различни видови на животни.- Објаснува правила за функционирање на органите за движење кај различните без’рбетни и ’рбетни животни.- Поврзува прилагодби во телесната градба кај дадени организми во поглед на

нивното движење а кои биваат поврзани со условите на животните средини во кои тие живеат (трепки, камшичиња, перки, крила, екстремитети, нозе).-Наведува примери за: различни органи за движење кај различни животни.- Го парафразира значењето на скелетниот и мускулниот систем во склоп на органите за движење кај животните.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува сознанија за степенот на сложеност во градбата на органите за движење од најпросто градените без’рбетни животни па сѐ до најсложено градените ’рбетници.- Изложува правила за градбата и функционирањето на органите за движење кај различните видови животни (пр. кај амебовидно движење, движење со трепки или камшиче, со извивање на телото, летање, трчање, скокање, пливање).- Опишува основни својства на органите за движење кај различните видови на животни.- Објаснува: главна идеја за причините кои имаат доведено до создавање на различни органи и начини на движење како специфични прилагодби на одделните животни кон посебните услови за живот.- Конструира: модели на најразлични органи за движење кај различни видови на животни.-Спротивставува: особини на внатрешен и надворешен скелет; хидроскелет т.е. хидростатски скелет со внатрешен скелет и хидроскелет со надворешен скелет.- Дели на сегменти: градба и функции на органите за движење кај ’рбетниците.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува составни делови на органите за движење кај различни животни.- Споредува особини на различни органи за движење кај различни животни.- Раздвојува усложнување на градбата и функциите на органите за движење кај без’рбетните и ’рбетните (амеба, парамециум, медузи, дождовен црв, инсекти, риби, водоземци, влечуги, птици, цицачи).- Ја проверува улогата на различните органи за движење кај различните видови на животни.- Групира составни делови на скелетен систем на внатрешен скелет, и на мускулен систем кај ’рбетните животни.- Анализира фукнции и улоги на органите за движење кај животните.- Интегрира заеднички особини на органите за движење кај различните групи на ’рбетни животни (присуство на внатрешен скелет и мускулатура кај рибите, водоземците, влечугите, птиците и цицачите).-Заклучува за усложнувањето на градбата на органите за движење од попростите до посложените видови на животни.- Проценува влијание на надворешните животни услови и прилагодувањето на животните кон истите, врз формирањето на различните органи за движење кај нив.- Испитува и доделува приоритети во градбата и функциите на органите за движење кај различните видови на организми.- Предвидува можни промени во органите за движење кај животните во текот на нивниот развиток (промени во органите за движење кај жабата – од стадиум на полноглавец во стадиум на возрасна жаба, кај пеперутките – од стадиум на гасеница преку стадиум на кукла или кокона па сѐ до стадиум на возрасна пеперутка).

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ШЕСТА ТЕМА – “ИСХРАНА НА ЖИВОТНИТЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: храна; исхрана; органи за варење; хранителна вакуола; гризачи; преживари.- Запомнува термини: исхрана; органи за варење (хранителен канал и жлезди).- Идентификува: движење со помош на хидроскелет т.е. хидростатски скелет кај дождовен црв; движење со помош на водата кај медузите; движење со потпорни органи и мускули.- Набројува: органи за варење (усна празнина, голтка, хранопровод, желудник, црево, жлезди).- Открива: правила на усложнување на системот за варење од најпрости до најсложени видови на организми.- Опишува: градба и функции на ткивата, органите, усложнување на составот на системот за варење на храна кај без’рбетни и ’рбетни животни.- Лоцира: местоположба, функција и улога на ткива во органите за варење на храна; топографија на органите за варење во организмот.- Поврзува градба со функција наорганите за варење кај без’рбетните и ’рбетните животни; претставници на одделните групи според начинот на исхрана и видот на органите за варење.- Разликува различни видови на органи за варење кај без’рбетни и кај ’рбетни животни; механичко од хемиско варење на храната; тревојади од месојади и сештојади и разградувачи т.е. разложувачи.

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува градба на органи за варење кај без’рбетни и ’рбетни животни.- Прераскажува начини на варење на храната кај типични претставници од без’рбетните и ’рбетните животни.- Дава коментари за сличноста и различноста во градбата и функциите на органите за варење кај различни видови на животни.- Објаснува правила за функционирање на органите за варење кај различните без’рбетни и ’рбетни животни; различни начини на исхрана во зависност од животната средина.

- Поврзува прилагодби во системите за варење на храна кај дадени организми кои биваат поврзани со степенот на нивната сложеност и условите на животните средини во кои тие живеат (хранителна вакуола, усна празнина, голтка, хранопровод, жлездест желудник, мускулест желудник, желудник, црево, право црево, анален отвор).-Наведува примери за: различни органи и системи за варење кај различни животни.- Го парафразира значењето на системот за варење на храната во склоп на метаболичките процеси на разгранување т.е. метаболизмот кај животните.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува информации за градбата и функциите на органите и органските системи за варење на храната кај различните групи на животни; информации за превенција од заболувања на органските системи.- Изложува правила за групирање и именување на животните според начинот на нивната исхрана; правила за функционирање на системот за варење на храна кај различните видови на животни според начинот на нивна исхрана.- Опишува органи за варење (хранителна вакуола, усна празнина, голтка, хранопровод, желудник, црево); основни својства на органите за варење кај различните видови на животни; различни начини на исхрана во зависност од животната средина.- Објаснува: главна идеја за причините кои имаат доведено до создавање на различни органи и начини на варење на храната како специфични прилагодби на одделните животни кон посебните услови за живот.- Конструира: модели на најразлични органи за варење на храната кај различни видови на животни.-Спротивставува: особини на тревојадни со месојадни и сештојадни организми; карактеристики на автотрофни и хетеротрофни организми, карактеристики на механичка и хемиска обработка на храната.- Дели на сегменти: градба и функции на системот за варење на храната кај без’рбетните и ’рбетните животни.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува составни делови на системите за варење кај различни животни; претставници на животни од групите на тревојадни, месојадни и сештојадни организми.- Споредува особини на различни органи за варење кај различни животни; забите кај преживарите и непреживарите.- Раздвојува усложнување на градбата и функциите на органите за варење кај без’рбетните и ’рбетните (амеба, парамециум, медузи, дождовен црв, инсекти, риби, водоземци, влечуги, птици, цицачи).- Ја проверува улогата на забите во системот за варење.- Групира составни делови на систем за варење кај без’рбетните и ’рбетните животни; групи на животни според нивниот начин на исхрана (автотрофни, хетеротрофни, тревојади, месојади, сештојади, разградувачи).- Анализира фукнции и улоги на органите за варење кај животните; процеси на разградување на материите добиени од храната.- Интегрира заеднички особини на органите за варење кај различните групи на ’рбетни животни (рибите, водоземците, влечугите, птиците и цицачите).-Заклучува за усложнувањето на градбата на органите за варење од попростите до посложените видови на животни; за функционирањето на системите за варење на храната во зависност од животната средина.- Проценува влијание на надворешните животни услови и прилагодувањето на животните кон истите, врз формирањето на различните органи за варење кај нив.- Испитува и доделува приоритети во градбата и функциите на органите за варење кај различните видови на организми.

- Предвидува можни промени во органите за варење кај животните во текот на нивниот развиток (промени во органите за варење кај жабата – од стадиум на полноглавец во стадиум на возрасна жаба, кај пеперутките – од стадиум на гасеница преку стадиум на кукла или кокона па сѐ до стадиум на возрасна пеперутка); соодветна / несоодветна исхрана.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ СЕДМА ТЕМА – “ПРЕНЕСУВАЊЕ НА ХРАНАТА И ГАСОВИТЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: крвоток; оксидирана и редуцирана крв; лимфа; хемолимфа; хидролимфа; срце; постојана и променлива температура на телото.- Запомнува термини: крвоносен систем (крвоток, крв, срце).- Идентификува: типови на преносен-циркулаторен систем (отворен преносен систем кај мекотели, членконоги и некои примитивни хордати, и затворен преносен систем кај главоноги, прстенести црви и ’рбетници).- Набројува: отворен и затворен крвоток; видови на телесни течности (хидролимфа, хемолимфа, крв и лимфа).- Открива: правила на усложнување на циркулаторниот систем од најпрости до најсложени видови на организми.- Опишува: градба и функции на ткивата, органите, усложнување на составот на циркулаторниот систем кај без’рбетни и ’рбетни животни.- Лоцира: местоположба, функција и улога на ткивата во органите на преносниот систем; топографија на органите на циркулаторниот систем во организмот.- Поврзува градба со функција наорганите на циркулаторниот систем кај без’рбетните и ’рбетните животни; претставници на одделните групи според типот на преносниот систем (отворен и затворен тип на преносен систем).- Разликува отворен и затворен крвоток; хидролимфа, хемолимфа, крв и лимфа.

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува градба на органи во склоп на преносниот систем (срце, артерии, вени, лимфни садови, лимфни јазли).- Прераскажува начини на транспорт на храната и гасовите низ отворениот и затворениот крвен систем.- Дава коментари за сличноста и различноста во градбата и функциите на

циркулаторниот систем кај различни видови на животни; за начините на пренос на храна и гасови кај отворениот и затворениот циркулаторен систем; за градбата на срцето кај различните групи на ’рбетници.- Објаснува правила за функционирање на органите во преносниот систем кај различните без’рбетни и ’рбетни животни.- Поврзува прилагодби во циркулаторниот систем кај дадени организми кои биваат поврзани со степенот на нивната сложеност и условите на животните средини во кои тие живеат (присуство на централно срце, жабри кај мекотели и членконоги, трахеен систем, артерии, вени и капилари кај затворен циркулаторен систем).-Наведува примери за: различни видови на телесни течности кај различни животни (крв, лимфа, хемолимфа и хидролимфа); животни со отворен и затворен тип на циркулаторен систем.- Го парафразира значењето на системот за пренос на храна и гасови во склоп на метаболичките процеси на разгранување т.е. метаболизмот кај животните.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува информации за градбата и функциите на малиот и големиот крвоток; информации за карактеристиките на оксидираната и редуцираната крв.- Изложува правила за групирање и именување на животните според начинот на пренос на храната и гасовите низ циркулаторниот систем.- Опишува градба и функции на крвоносниот систем (голем и мал крвоток, крв, срце).- Објаснува: главна идеја за причините за размена на материите помеѓу клетката и средината како составен дел од процесите на транспорт на храна и гасови низ циркулаторниот систем.- Конструира: модели на мал и голем крвоток, на дводелно, троделно и четириделно срце, и на отворен и затворен циркулаторен систем кај различни видови на животни.-Спротивставува: особини на мал и голем крвоток, хидролимфа со хемолимфа, крв и лимфа;особини на отворен со затворен циркулаторен систем.- Дели на сегменти: градба и функции на крвотокот (вени, артерии, капилари).

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува усложнување на срцето кај ’рбетниците.- Споредува особини наотворен со затворен крвоток; мал со голем крвоток; централно срце со дводелно, троделно и четириделно срце, хидролимфа со хемолимфа, крв и лимфа.- Раздвојува усложнување на градбата и функциите на срцето и циркулаторниот систем кај риби, водоземци, влечуги, птици и цицачи.- Ја проверува улогата на срцето во транспортот на храната и гасовите преку циркулаторниот систем низ целиот организам..- Групира составни делови на циркулаторниот систем (вени, артерии, капилари, срце, лимфни садови, лимфни јазли).- Анализира органи и фукнции за транспорт на течности и материи низ телото.- Интегрира заеднички особини на органите за транспорт на храна и гасови кај различните групи на ’рбетни животни (рибите, водоземците, влечугите, птиците и цицачите).-Заклучува за усложнувањето на градбата на органите за пренос на храна и гасови, од попростите до посложените видови на животни; за функционирањето на циркулаторниот систем во зависност од животната средина.- Проценува влијание на надворешните животни услови и прилагодувањето на животните кон истите, врз формирањето на различните органи за пренос на храната и гасовите кај нив.- Испитува и доделува приоритети во градбата и функциите на органите за

пренос на храна и гасови кај различните видови на организми.- Предвидува можни промени во органите за пренесување нахрана и гасови кај животните во текот на нивниот развиток (промени во циркулаторниот систем кај жабата – од стадиум на полноглавец во стадиум на возрасна жаба, кај ’рбетниците во текот на нивниот ембрионален развој се до нивното потполно формирање во зрел организам).

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ОСМА ТЕМА – “ДИШЕЊЕ КАЈ ЖИВОТНИТЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: дишење – размена на гасови; органи за дишење; кожа; трахеи; жабри; бели дробови.- Запомнува термини: органи за дишење (кожа, трахеи, жабри, бели дробови).- Идентификува: типови на респираторен систем (трахеен систем кај копнените членконоги, дифузни бели дробови кај копнените без’рбетници, жабри кај риби, кожа кај водоземци и бели дробови кај птици и цицачи).- Набројува: типови на органи за дишење.- Открива: правила на усложнување на респираторниот систем од најпрости до најсложени видови на организми.- Опишува: градба и функции на ткивата, органите, усложнување на составот на респираторниот систем кај без’рбетни и ’рбетни животни.- Лоцира: местоположба, функција и улога на ткивата во органите на респираторниот систем; топографија на органите на респираторниот систем во организмот.- Поврзува градба со функција наорганите на респираторниот систем кај без’рбетните и ’рбетните животни; претставници на одделните групи според типот на респираторниот систем (трахеи, дифузни бели дробови, жабри, кожа, и бели дробови).- Разликува трахеи од жабри; дифузни бели дробови од бели дробови.

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува градба на органи во склоп на респираторниот систем (трахеи, трахеоли, жабри, дифузни бели дробови и бели дробови).- Прераскажува начини на размена на гасовите кај различните видови на животни.- Дава коментари за сличноста и различноста во градбата и функциите на респираторниот систем кај различни видови на животни; за начините на размена на гасови кај различните групи на животни.- Објаснува правила за функционирање на органите во респираторниот систем кај различните без’рбетни и ’рбетни животни.- Поврзува прилагодби во респираторниот систем кај дадени организми кои биваат поврзани со степенот на нивната сложеност и условите на животните средини во кои тие живеат (присуство на трахеи и трахеоли, жабри и бели дробови).-Наведува примери за: различни видови на респирторни органи кај различни животни.- Го парафразира значењето на респираторниот систем во процесот на размена на гасови помеѓу организмот и средината, кај различните видови на животни.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува информации за градбата и функциите на респираторниот систем; информации за улогата на бронхиите и бронхиолите во размената на гасовите; за превенција од заболување на органите во респираторниот систем.- Изложува правила за групирање и именување на животните според начинот на размена на гасовите со помош на респираторниот систем.- Опишува градба и функции на респираторниот систем (пренесување на гасовите од органите за дишење до сите ткива); органи за дишење (кожа, трахеи, жабри, бели дробови).- Објаснува: главна идеја за причините за размена на гасовите помеѓу клетката и средината како составен дел од процесите кои се одвиваат со помош на респираторниот систем.- Конструира: модели на трахеен систем, жабри, дифузни бели дробови и бели дробови како органи на различните видови на респираторен систем кај различни животни.-Спротивставува: особини на трахеен респираторен систем со белодробен респираторен систем; жабри со трахеи и бели дробови.- Дели на сегменти: градба и функции на респираторен систем кај ’рбетници (бронхии, бронхиоли и алвеоли во белите дробови).

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува составни делови на белите дробови како орган во склоп на респираторниот систем.- Споредува особини на респираторен систем кај различни групи на животни.- Раздвојува усложнување на градбата и функциите на респираторниот систем кај риби, водоземци, влечуги, птици и цицачи.- Ја проверува улогата на белите дробови во размената на гасовите меѓу ткивата од органите и надворешната средина.- Групира составни делови на респираторен систем кај цицачи (грклан, дишник или трахеа, бронхии, бронхиоли, алвеоли).- Анализира органи и фукнции за размена на гасови во телото на различни групи на животни.- Интегрира заеднички особини на органите за размена на гасови кај различните групи на ’рбетни животни (рибите, водоземците, влечугите, птиците и цицачите).-Заклучува за усложнувањето на градбата на органите за размена на гасови, од попростите до посложените видови на животни; за функционирањето на респираторниот систем во зависност од животната средина.

- Проценува влијание на надворешните животни услови и прилагодувањето на животните кон истите, врз формирањето на различните органи за размена на гасовите кај нив.- Испитува и доделува приоритети во градбата и функциите на органите за размена гасови т.е. дишење кај различните видови на организми.- Предвидува можни промени во органите за размена на гасови кај животните во текот на нивниот развиток (промени во респираторниот систем кај жабата – од стадиум на полноглавец во стадиум на возрасна жаба, кај пеперутката од стадиум на ларва и кукла т.е. кокона па до стадиум на возрасна папарутка, кај ’рбетниците во текот на нивниот ембрионален развој се до нивното потполно формирање во зрел организам).

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ДЕВЕТТА ТЕМА – “ИЗЛАЧУВАЊЕ КАЈ ЖИВОТНИТЕ“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: излачување, органи за излачување, бубрег, продукти на излачувањето, одржување на водената рамнотежа.- Запомнува термини: органи за излачување (зелени антенски жлезди кај различни ракови; метанефридии кај полжави, школки и дождовен црв; малпигиеви каналчиња кај инсектите и пајаците; бубрег кај ’рбетниците).- Идентификува: типови на екскреторен систем (зелени антенски жлезди, метанефридии, малпигиеви цевки, бубрези) застапени кај различни групи на животни.- Набројува: типови на органи за излачување.- Открива: правила на усложнување на екскреторниот систем од најпрости до најсложени видови на организми.- Опишува: градба и функции на ткивата, органите, усложнување на составот на екскреторниот систем кај без’рбетни и ’рбетни животни.

- Лоцира: местоположба, функција и улога на ткивата во органите на екскреторниот систем; топографија на органите на екскреторниот систем во организмот.- Поврзува градба со функција на органите на екскреторниот систем кај без’рбетните и ’рбетните животни; претставници на одделните групи според типот на респираторниот систем (зелени антенски жлезди; метанефридии; малпигиеви каналчиња; бубрези).- Разликува зелени антенски жлезди од метанефридии; малпигиеви цевчиња од бубрези.

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува градба на органи во склоп на екскреторниот систем (нефрон, гломерул, собирен канал, бубрежна чашка).- Прераскажува начини на екскреција кај различните видови на животни (филтрација, рефилтрација и излачување на отпадните материи од организмот во вид на конечна урина).- Дава коментари за сличноста и различноста во градбата и функциите на екскреторниот систем кај различни видови на животни; за начините на екскреција кај различните групи на животни.- Објаснува правила за функционирање на органите во екскреторниот систем кај различните без’рбетни и ’рбетни животни.- Поврзува прилагодби во екскреторниот систем кај дадени организми кои биваат поврзани со степенот на нивната сложеност и условите на животните средини во кои тие живеат (присуство на зелени антенски жлезди, пламена клетка, метанефридии, малпигиеви цевчиња, бубрези).-Наведува примери за: различни видови на екскреторни органи кај различни животни.- Го парафразира значењето на екскреторниот систем во процесот на отстранување на штетни материи од организмот, кај различните видови на животни.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува информации за градбата и функциите на екскреторниот систем; информации за улогата на нефронот, гломерулот, баумановата капсула, собирниот канал и бубрежната чашка во отстранувањето на штетните материи; за превенција од заболување на органите во екскреторниот систем.- Изложува правила за групирање и именување на животните според начинот на отстранување на штетните материи со помош на екскреторниот систем.- Опишува градба и функции на екскреторниот систем (отстранување на штетните материи од сите ткива и органи на организмот); органи за екскреција (зелени антенски жлезди, пламена клетка, метанефридии, малпигиеви цевчиња, бубрези).- Објаснува: главна идеја за причините за излачување на штетните материи во средината како составен дел од процесите кои се одвиваат со помош на екскреторниот систем.- Конструира: модели на метанефридии, малпигиеви цевчиња и бубрези како органи на различните видови на екскреторен систем кај различни животни.-Спротивставува: особини на зелени антенски жлезди со метанефридии; малпигиеви цевчиња со бубрези.- Дели на сегменти: градба и функции на екскреторен систем кај ’рбетници; градба и функции на бубрегот (гломерул, бауманова капсула, нефрон, собирен канал, бубрежна чашка).

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува составни делови на бубрегот како орган во склоп на екскреторниот систем.- Споредува особини на екскреторен систем кај различни групи на животни.- Раздвојува усложнување на градбата и функциите на екскреторниот систем кај риби, водоземци, влечуги, птици и цицачи.

- Ја проверува улогата на бубрезите во отстранувањето на штетните материи од организмот во надворешната средина.- Групира составни делови на екскреторен систем кај цицачи (бубрег, мочковод, бешика или мочен меур и изводен канал).- Анализира органи и фукнции за отстранување на штетните материи од телото на различни групи на животни; карактеристики на мочта од различни групи на организми (концентрирана, разредена и минерален состав на урината).- Интегрира заеднички особини на органите за излачување на штетните материи од организмот кај различните групи на ’рбетни животни (рибите, водоземците, влечугите, птиците и цицачите).-Заклучува за усложнувањето на градбата на органите за излачување на штетните материи, од попростите до посложените видови на животни; за функционирањето на екскреторниот систем во зависност од животната средина.- Проценува влијание на надворешните животни услови и прилагодувањето на животните кон истите, врз формирањето на различните органи за излачување на штетните материи од нив.- Испитува и доделува приоритети во градбата и функциите на органите за отстранување на штетните материи т.е. екскреција кај различните видови на организми.- Предвидува можни промени во органите за екскреција кај животните во текот на нивниот развиток (промени во респираторниот систем кај жабата – од стадиум на полноглавец во стадиум на возрасна жаба, кај пеперутката од стадиум на ларва и кукла т.е. кокона па до стадиум на возрасна пеперутка, кај ’рбетниците во текот на нивниот ембрионален развој се до нивното потполно формирање во зрел организам).

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ДЕСЕТТА ТЕМА – “СЕТИЛА КАЈ ЖИВОТНИТЕ И ВРСКИ СО ЖИВОТНАТА СРЕДИНА“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: дразба, сетило, нервен систем, мрежест, ганглионарен, цевчест.- Запомнува термини: дразба, сетило, нервен систем (мрежест, ганглионарен, цевчест).- Идентификува:примање на дразбата; пренесување на дразбата; одговор на дразбата; хеморецептори; механорецептори; фоторецептори; терморецептори.- Набројува: различни типови на сетила; различни видови на нервен систем.- Открива: правила на примање, пренесување и одговарање на дразби; правила на градба на сетилните органи кај различни видови на организми.

- Опишува: градба и функции на сетилните органи, усложнување на составот на нервниот систем кај без’рбетни и ’рбетни животни.- Лоцира: местоположба, функција и улога на сетилните клетки т.е. рецептори; топографија на сетилните органи во организмот на различните видиви животни.- Поврзува градба со функција на сетилните органи кај без’рбетните и ’рбетните животни.- Разликува типови на нервен систем (мрежест, ганглионарен и цевчест).

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува градба на сетилни органи кај различните групи на животни (сетило за вид, за слух, за вкус, за допир, за мирис, за рамнотежа).- Прераскажува функции на сетилни органи во организмот на различните животни.- Дава коментари за сличноста и различноста во градбата и функциите на сетилните органи и нервниот систем кај различни видови на животни; за начините на функционирање на сетилните органи кај различните групи на животни.- Објаснува правила за функционирање на сетилните органи кај различните без’рбетни и ’рбетни животни (мирисни клетки во јамички кај членконоги, на антени кај инсекти, мирисен епител кај цицачи, пупки за вкус кај ’рбетниците, механорецептори на пипала кај полжави, на антени кај инсекти и во кожа кај ’рбетници, сетилни клетки за звук на антените кај инсектите, уво кај цицачи, оцели кај инсекти, око кај ’рбетници).- Поврзува прилагодби во градбата на сетилните органи кај различните групи на организми.-Наведува примери за: различни видови на сетилни органи кај различни животни (мирисни клетки во јамички кај членконоги, на антени кај инсекти, мирисен епител кај цицачи, пупки за вкус кај ’рбетниците, механорецептори на пипала кај полжави, на антени кај инсекти и во кожа кај ’рбетници, сетилни клетки за звук на антените кај инсектите, уво кај цицачи, оцели кај инсекти, око кај ’рбетници).- Го парафразира значењето на нервниот систем во процесот на прием, пренос и одговор на дразби во организмот на различните видови на животни.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува информации за градбата и функциите на нервниот систем и сетилните органи кај различните групи на животни.- Изложува правила за групирање и именување на животните типот на нервниот систем и градбата на сетилните органи во нивниот организам.- Опишува градба и функции на нервниот систем (примање на дразби, пренесување на дразби, одговор на дразби); на сетилни органи (за вкус, мирис, вид, слух, допир, рамнотежа).- Објаснува: главна идеја за развитокот на различни видови на нервен систем од најпростите до најсложените видови на организми.- Конструира: модели на нервни системи и модели на сетилни органи кај различни животни.-Спротивставува: особини на мрежест нервенн систем со ганглионарен и цевчест нервен систем; оцели кај инсекти со око кај ’рбетници.- Дели на сегменти: градба и функции на нервен систем (мрежест, ганглионарен, цевчест: централен и периферен).

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува усложнување на сетилата (око, уво), на нервниот систем.- Споредува особини на нервен систем кај различни групи на животни.- Раздвојува усложнување на градбата и функциите на нервниот систем кај без’рбетници и ’рбетници.- Ја проверува улогата на нервниот систем во примањето, транспортот, одговарањето на дразбите од страна на организмот кон надворешната средина.- Групира составни делови на екскреторен систем кај цицачи (бубрег, мочковод,

бешика или мочен меур и изводен канал).- Анализира органи и фукнции за отстранување на штетните материи од телото на различни групи на животни; карактеристики на мочта од различни групи на организми (концентрирана, разредена и минерален состав на урината).- Интегрира заеднички особини на сетилните органи кај различните групи на без’рбетни и ’рбетни животни (рибите, водоземците, влечугите, птиците и цицачите).-Заклучува за усложнувањето на градбата на сетилните органи и нервниот систем од попростите до посложените видови на животни; за функционирањето на нервниот систем и сетилните органи во зависност од животната средина.- Проценува влијание на надворешните животни услови и прилагодувањето на животните кон истите, врз формирањето на различните сетилни органи и различните видови на нервен систем.- Испитува и доделува приоритети во градбата и функциите на сетилните органи и нервниот систем кај различните видови на организми.- Предвидува можни промени во сетилните органи кај животните во текот на нивниот развиток (промени во нервниот систем и сетилните органикај жабата – од стадиум на полноглавец во стадиум на возрасна жаба, кај пеперутката од стадиум на ларва и кукла т.е. кокона па до стадиум на возрасна пеперутка, кај ’рбетниците во текот на нивниот ембрионален развој се до нивното потполно формирање во зрел организам).

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ЕДИНАЕСЕТТА ТЕМА – “РАЗМНОЖУВАЊЕ И РАЗВИТОК“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: размножување; бесполово и полово; органи за размножување; размножување со јајца; размножување со раѓање; сперматозоиди; јајце-клетка; развивање; преобразба.- Запомнува термини: бесполово размножување; органи за полово

размножување, сперматозоиди; јајце-клетка; развиток; преобразба.- Идентификува: начини на бесполово и полово размножување кај различните видови на животни; хермафродитизам кај одделна група на животни.- Набројува: фази во метаморфозата т.е. преобразбата; органи во половиот систем кај одделни групи на животни.- Открива: правила во размножувањето кај различни видови на организми.- Опишува: градба и функции на органите за размножување, усложнување на составот на половиот систем кај без’рбетни и ’рбетни животни.- Лоцира: местоположба, функција и улога на половите клетки т.е. сперматозоиди и јајце-клетки; топографија на половите органи во организмот на различните видови животни.- Поврзува градба со функција на половите органи кај без’рбетните и ’рбетните животни.- Разликува типови на полово размножување и развој кај животните (надворешно оплодување; внатрешно оплодување; размножување со јајца т.е. несење јајца; ембрионален развиток кај цицачите; директен и индиректен развиток кај животните).

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува градба на полови органи кај животните од машки и ченски пол, полови органи кај хермафродитните организми на пр. полжавите.- Прераскажува функции на полови органи во организмот на различните животни; функции на плацента или постелка и на папочна врвца.- Дава коментари за сличноста и различноста во градбата и функциите на половите клетки и половиот систем кај различни видови на животни; за начините на функционирање на половите органи кај различните групи на животни.- Објаснува правила за функционирање на половите органи кај различните без’рбетни и ’рбетни животни; правила на однесување на различните групи на организми во однос на грижата за нивното потомство.- Поврзува прилагодби во градбата на половите органи кај различните групи на организми.-Наведува примери за: различни видови на полови клетки и полови органи кај различни животни.- Го парафразира значењето на бесполово и полово размножување кај различните видови на животни.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува информации за градбата и функциите на половиот систем, на половите органи и половите клетки кај различните групи на животни.- Изложува правила за групирање и именување на животните типот на нервниот систем и градбата на сетилните органи во нивниот организам.- Опишува градба и функции на половиот систем; на половите органи кај хермафродитните и кај раздвоено половите организми; бесполово размножување; органи за полово размножување; нашини на развиток кај животните (со метаморфоза и директен).- Објаснува: главна идеја за развитокот на различни видови наразмножување и на полов систем од најпростите до најсложените видови на организми.- Конструира: пробразба т.е. метаморфоза кај инсект и кај жаба .-Спротивставува: особини на полов систем кај хермафродитни т.е. двополови организми со полов систем кај раздвоенополови организми.- Дели на сегменти: градба и функции на полов систем кај единки од машки и женски пол.

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува претставници од животинското царство: без’рбетни (мекотели, црви, членконоги) и ’рбетни (риби, водоземци, влечуги, птици и цицачи) врз основа на градбата на половиот систем.

- Споредува особини на полов систем кај различни групи на животни.- Раздвојува усложнување на градбата и функциите на половиот систем кај без’рбетници и ’рбетници.- Ја проверува улогата на половиот систем во размножувањето кај различните видови на организми.- Групира составни делови на екскреторен систем кај цицачи (бубрег, мочковод, бешика или мочен меур и изводен канал).- Анализира план на градба на органите за размножување кај хермафродитните и кај раздвоенополовите животни.- Интегрира заеднички особини на половите органи кај различните групи на без’рбетни и ’рбетни животни; заеднички особини на процесите растење и развој кај различните групи на животни.-Заклучува за усложнувањето на градбата на половиот систем од попростите до посложените видови на животни; за функционирањето на половиот систем, половите органи и половите клетки во зависност од животната средина.- Проценува влијание на надворешните животни услови и прилагодувањето на животните кон истите кое се одразува во начините на размножување и развиток кај различните видови на животни.- Испитува и доделува приоритети во градбата и функциите на половите органи и половиот систем кај различните видови на организми.- Предвидува можни промени во половите органи кај животните во текот на нивниот развиток (промени во половиот систем и половите органи кај жабата – од стадиум на полноглавец во стадиум на возрасна жаба, кај пеперутката од стадиум на ларва и кукла т.е. кокона па до стадиум на возрасна пеперутка, кај ’рбетниците во текот на нивниот ембрионален развој се до нивното потполно формирање во зрел организам).

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ДВАНАЕСЕТТА ТЕМА – “НАСЛЕДУВАЊЕ, ОПСТАНОК, СЕЛЕКЦИЈА“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:

- Препознава и именува поими со соодветни термини: наследување; генетички материјал; хромозоми; гени; модификации; мутации; опстанок; селекција.- Запомнува термини: наследување (генетички материјал, хромозоми, гени); опстанок; селекција.- Идентификува: процес на наследување; наследни особини; градба на хромозоми; доминантни и рецесивни гени.- Набројува: фази во делбата на половите и телесните клетки т.е. фази во мејоза и митоза.- Открива: правила во наследувањето и селекцијата на организмите.- Опишува: наследна материја; наследна и ненаследна променливост; природна и вештачка селекција.- Лоцира: топографија на хромозомите и гените во клетката.- Поврзува влијание на надворешните услови со наследните особини.- Разликува доминантни од рецесивни гени; модификации од мутации.

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува припадници на животинско царство: без’рбетни (сунѓери, копривкари, сплескани црви, цевчести црви, мекотели, прстенести црви, членконоги), иглокожи, ’рбетни животни (риби, водоземци, влечуги, птици, цицачи) според наследните особини и според бројот на хромозомите во нивните телесни клетки.- Прераскажува примери за природна и вештачка селекција.- Дава коментари за сличноста и различноста во градбата и функциите на хромозомите кај различните групи на животни; за посредното и непосредното поврзување меѓу животните.- Објаснува примери од борба за опстанок и правила за природна селекција.- Поврзува наследување на одредени особини со дејството на доминантните и рецесивните гени (пр. наследување на сина боја на очи со влијанието на рецесивните гени за сина боја на очи, или нулта крвна група со влијанието на рецесивните гени за нулта крвна група).-Наведува примери за: борба за опстанок (помеѓу плен и предатор; помеѓу двајца конкуренти; помеѓу двајца компетитори; помежу паразит и домаќин); за мутагени фактори (радиоактивно или космичко зрачење, промени во температурата; хемиски материи или лекови внесени преку храната).- Го парафразира значењето на селекцијата (природна и вештачка селекција).

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува информации за наследување кај животните, борба за опстанок, селекција (природна и вештачка).- Изложува правила за наследување на особините кај организмите, поврзано со доминантните и рецесивните гени во хромозомите.- Опишува менливост кај организмите во зависност од условите во надворешната средина.- Објаснува: главна идеја за наследувањето и комбинирањето на особините кај организмите, преку наследување и комбинирање на генетскиот т.е. наследниот материјал.- Конструира примери на модификации и на мутации.-Спротивставува: особини на доминантни гени со рецесивни гени; карактеристики на модификации со карактеристики на мутации.- Дели на сегменти: фази на митоза и мејоза (профаза, метафаза, анафаза и телофаза).

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува претставници од животинското царство: без’рбетни (мекотели, црви, членконоги) и ’рбетни (риби, водоземци, влечуги, птици и цицачи) врз основа на наследните особини.- Споредува особини на мејоза со митоза; доминантни со рецесивни гени;

модификации со мутации.- Раздвојува карктеристики на доминантни гени од карактеристики на рецесивни гени; особини на мутации од особини на модификации; посредна од непосредна поврзаност меѓу организмите.- Ја проверува улогата на хромозомите и гените во наследувањето на особините; улогата на доминантните и рецесивните гени во одредувањето на особините.- Групира примери за непосредно и за посредно поврзување помеѓу организмите.- Анализира правила за наследување на особините кај животните.- Интегрира заеднички особини на мутациите и модификациите.-Заклучува за приспособувањата на организмот на условите во средината.- Проценува ризици од неповолните промени во животната средина врз промените во особините кај видовите (мутации или модификации).- Испитува начини на промени во особините кај организмите.- Предвидува можни промени особините кај животните предизвикани од мутагени фактори и од промени во надворешната средина.

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска

СТАНДАРДИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ ПО БИОЛОГИЈА ЗА СЕДМО ОДДЕЛЕНИЕ ТРИНАЕСЕТТА ТЕМА – “ОРГАНИЗМИТЕ И ЖИВОТНАТА СРЕДИНА“

Ниво за размислување

СТАНДАРД

1. ПОМНЕЊЕ Ученикот:- Препознава и именува поими со соодветни термини: организација во природата; еколошки фактори; синџири на исхрана; пирамида на исхрана; еколошка контрола; одржлив развој.- Запомнува термини: животна средина; животна заедница; екосистем; еколошки фактори; синџири на исхрана; еколошка пирамида; еколошка контрола.- Идентификува: животни средини (водена, копнена и воздушна); животни заедници; односи на исхрана; кружење на материјата.- Набројува: членови во синџири на исхрана; еколошки односи (акција, реакција, коакција); - Открива: правила во екосистемот; абиотички фактори; биотички фактори.- Опишува: променливост на екосистемот; законитости во екосистемот.- Лоцира: местоположба на даден организам во одреден синџир на исхрана или во одредена трофичка пирамида на исхрана.- Поврзува нивоа во еколошки пирамиди на исхрана.- Разликува абиотички од биотички фактори; биотоп од биоценоза.

2. РАЗБИРАЊЕ - Идентификува припадници на групата произведувачи, потрошувачи (тревојадни, месојадни и сештојадни) и разградувачи; припадници на гупата автотрофни организми и на групата хетеротрофни организми.- Прераскажува примери за синџири на грабливци (грабливски синџири на исхрана); паразитски синџири на исхрана; сапрофитски синџири на исхрана.- Дава коментари за сличноста и различноста во начините и типовите на исхрана.- Објаснува примери од различните синџири на исхрана (грабливски, паразитски и сапрофитски синџири на исхрана).- Поврзува организам со животна средина.-Наведува примери за: членови на различни синџири на исхрана.- Го парафразира составот и функциите на екосистемот.

3. ПРИМЕНУВАЊЕ - Применува информации за учество и пореденост на потрошувачите (од прв, втор, трет, четврт и петти) ред според начинот на исхрана.- Изложува правила за организација на екосистемот, за односите и синџирите на исхраната во екосистемот, за еколошка контрола во екосистемот.- Опишува взаемни односи помеѓу организмите од иста и од различни животни заедници во рамките на екосистемот.- Објаснува: поврзаност на организмите со средината.- Конструира примери на синџири на исхрана.-Спротивставува: животни кои не регулираат температура (поикилотермни организми) и животни кои регулираат телесна температура (хомеотермни организми); произведувачи со потрошувачи и разградувачи во синџирите на исхрана; автотрофни со хетеротрофни организми..- Дели на сегменти: составни делови на синџири на исхрана (произведувачи, потрошувачи од прв, втор, трет, четврт, петти ред, и разградувачи).

4. АНАЛИЗА, СИНТЕЗА И ВРЕДНУВАЊЕ

- Подредува односи и синџири на исхрана во екосистемот.- Споредува особини на автотрофни со хетеротрофни организми; особини на предатори со особини на паразити во взаемните односи меѓу живите организми.- Раздвојува основни составни делови на животната средина (природен дел т.е. еколошки и геолошки, и преобразен дел на животната средина т.е. техносфера); просторни особини на животната средина (водена, воздушна, копнена и подземна животна средина).

- Ја проверува улогата на абиотичките еколошки фактори (климатски, едафски и орографски фактори) врз прилагодувањето и дефинирањето на особините кај живите организми.- Групира посебни фактори во еколошки абиотички фактори (климатски, едафски и орографски абиотички фактори) како и во еколошки биотички фактори (реакција т.е. влијание на организмите врз надворешната нежива природа; коакции т.е. взаемни влијанија помеѓу живите организми од типот на: плен-предатор, паразитизам, симбиоза, комензализам, компетиција, конкуренција; и влијание на човекот врз .- Анализира односи меѓу живите организми – членки на одредени синџири на исхрана.- Интегрира заеднички особини на абиотичките еколошки фактори (климатски, едафски и орографски фактори).-Заклучува за приспособувањата на организмот кон условите во средината.- Проценува ризици од неповолните промени во животната средина врз промените во особините кај видовите како и врз загрозувањето на нивниот опстанок и врз нивното исчезнување.- Испитува начини на пренос на материјата и енергијата од еден на друг член во рамките на одредени синџири на исхрана или трофички пирамиди на исхрана.- Предвидува промени во абиотичките и биотичките фактори; промени во екосистемот (сезонски, дневни, ритмички).

КРИТЕРИУМИ ЗА ОЦЕНУВАЊЕ

Доволен 2 (над 50% до 70% на прво и второ ниво и 10% од трето ниво на знаења и способности, односно 25% до 40% од наставната програма);

Добар 3 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 10% до 50% на трето ниво и до 10% на четврто ниво на знаења и способности, односно 40% до 60% од наставната програма);

Многу добар 4 (над 70% до 90% на прво и второ ниво и над 50% до 75% на трето ниво и над 10% до 40% на четврто ниво на знаења и спосовности, односно 60% до 75);% од наставната програма);

Одличен 5 (над 90% на прво и второ ниво и над 70% на трето ниво и над 40% на четврто ниво на знаења и способности, односно над 75% од наставната програма).

ИзработилПрофесор по биологија, Нетка Димоска