Πηγές

Για τα Λατινικά Κράτη,

Άμεσες πηγές:

1.Τα ιστορικά έργα που έγραψαν βυζαντινοί και Λατίνοι συγγραφείς,

2.Τα νομικά κείμενα,

3.Τα λογοτεχνικά έργα και

4.Τα αρχαιολογικά ευρήματα.

5.Αρχεία. Ειδικά για την Κρήτη πολύ σημαντική πηγή είναι το Αρχείο του δούκα της Κρήτης

Πηγές

Για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, Άμεσες πηγές:

1.Ιστορικά, λογοτεχνικά, φιλοσοφικά κείμενα,

2.Επιστολές 3.Δικαστικές αποφάσεις. 4.Τα αρχεία των μοναστηριών, που

μας δίνουν πληροφορίες κυρίως για την περιουσία τους,

5.Τα αρχεία των ιταλικών πόλεων, που μιλούν για το εμπόριο στη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα.

6.Από το μουσουλμανικό κόσμο (χρονικά και έγγραφα)

7.Από τα ορθόδοξα κράτη στη Βαλκανική χερσόνησο (Σερβικό Βασίλειο, Βουλγαρικό Βασίλειο κ.ά.)

Στην εικόνα, το χρυσόβουλλο που εξέδωσε το 1300

ο Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος για τη Μονή Βατοπεδίου.

Άγιον Όρος, Μονή Βατοπεδίου. © Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους, Άθως

1204: Στρατός

Σφεντόνες Σφεντονιστής ελευθερώνει τη σφεντόνα του

Κράτημα σφεντόνας

1204

Παράσταση

εκστρατείας

μεσαιωνικού στρατού

κατά τον 13ο αι., ο

οποίος κατέλαβε την

Πελοπόννησο μετά

την 4η Σταυροφορία.

Μικρογραφία από

χειρόγραφο του 13ου

αι.

1204: Πανοπλίες: διχτυωτές

Ιππότης σε στάση αφοσίωσης. Διχτυωτή πανοπλία φτιαγμένη από συνδέσμους σιδερένιους ή ατσάλινους κρίκους. 8ο – 13ο αι.

Στη δυτική πανοπλία η άκρη κάθε κρίκου συνδεόταν με ένα καρφί.

Νορμανδοί

1204: Πανοπλίες: διχτυωτές

1289 περίπου. Δερμάτινο προστατευτικό ποδιών.

Διχτυωτή πανοπλία . Λεπτομέρεια από παράθυρο του ανακτόρου του Γουέστμινστερ, Λονδίνο

Στην ανατολική πανοπλία οι κρίκοι είναι συμπαγείς χωρίς ενώσεις

Σιδερένιος πλεκτός χιτώνας Βυζαντινού έφιππου πολεμιστή και σιδερένια περικεφαλαία (13ος - 15ος αιώνας)

Βυζαντινό Μουσείο, Αθήνα.

1230 1140

1290

Απονομή του τίτλου του ιππότη.

Περικεφαλαίες

Δυτικό ιπποτικό ξίφος του 13ου αι.

Κράνη της περιόδου της Λατινοκρατίας/Φραγκοκρατίας (Αθήνα, Ιστορικό Εθνολογικό Μουσείο)

11

σφεντόνα

1204: Βυζαντινοί- πανοπλίες

Οι απεικονίσεις στρατιωτικών Αγίων δίνουν στοιχεία για τις πανοπλίες του καιρού που ζωγραφίστηκαν.

1204

Οι ντόπιοι ορθόδοξοι αριστοκράτες αντέδρασαν στην κατάκτηση με διάφορους τρόπους:

o άλλοι συγκρούστηκαν με τους Λατίνους,

o άλλοι ήρθαν σε συνεννόηση μαζί τους και

o ορισμένοι έφυγαν σε άλλες περιοχές, όπου ίδρυσαν νέα κράτη.

Οι Φράγκοι άρχοντες αρχίζουν να κτίζουν οχυρά κάστρα στη γη που κατέκτησαν για φόβητρο και προστασία.

Κάστρα

Κάστρα

Κάστρο Μπούρτζι

Στα βυζαντινά εδάφη, οι αρχηγοί της Δ΄ Σταυροφορίας και ντόπιοι ορθόδοξοι αριστοκράτες ιδρύουν νέα κράτη.

1204: Φράγκικα & Ελληνικά Κράτη

Λατινική

Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης

Βενετοί

Κων/πολη, Επτάνησα Κυκλάδες Κύπρος, Κρήτη

Βασίλειο της Θεσσαλονίκης

Δουκάτο των

Αθηνών

Ηγεμονία της Αχαΐας

Κωνσταντινού

πολη,

1261-1453

Αυτοκρατορία της Νίκαιας

Δεσποτάτο της Ηπείρου

Αυτοκρατορία της

Τραπεζούντας

Δεσποτάτο του Μυστρά

Κωνσταντινού

πολη,

1204 μ. Χ.

1210: Φράγκικα και ελληνικά κράτη

Λατινικά κράτη

1204-1261: Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης -Γάλλοι και Βέλγοι:

•Βαλδουίνος κόμης της Φλάνδρας (Βέλγιο)

•Θράκη, η ΒΔ Μικρά Ασία και τα νησιά

Λέσβος, Χίος, Λήμνος, Ίμβρος και Τένεδος

1204-1224: Βασίλειο Θεσσαλονίκης -Ιταλοί

•Βονιφάτιος Μομφερρατικός

•Μακεδονία, Θεσσαλία, Κεντρική Ελλάδα και Κρήτη.

•Την Κρήτη ο Βονιφάτιος την πούλησε αμέσως στους Βενετούς.

1204-1456: Δουκάτο των Αθηνών-Βουργουνδοί

Οίκοι: ντε Λα Ρος, Αραγωνίας, Φλωρεντιανοί -Οικογένεια Ατσαγιόλι

•Καταλανοί (Ισπανοί)-Γάλλοι- Ιταλοί: λεηλατούν

•Ο λόγιος μητροπολίτης Μιχαήλ Χωνιάτης, όπως και πολλοί από τους Αθηναίους, εγκατέλειψε την πόλη.

1205-1432: Πριγκηπάτο της Αχαΐας – Γάλλοι

• 1432: ένταξη στο Δεσποτάτο του Μυστρά (Θωμάς Παλαιολόγος)

Επιρροές Τάγμα δομινικανών μοναχών:

θρησκευτικό Καθολικό τάγμα που ιδρύθηκε από τον Άγιο Δομένικο το 1215 και σύντομα ανέλαβε ενεργό ιεραποστολική δράση στην Ανατολή.

Προσχώρησαν σ' αυτή βυζαντινοί μοναχοί και λόγιοι που είχαν γίνει καθολικοί.

Οι Λατίνοι ακολουθούν βυζαντινά πρότυπα:

στέφονταν στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας.

παίρνουν βυζαντινού τίτλους (για παράδειγμα «δεσπότες*»).

στα επίσημα έγγραφα χρησιμοποιούσαν τα λατινικά, αλλά αυτά συντάσσονταν κατά το πρότυπο των Βυζαντινών.

στην κρατική διοίκηση, όπως η νομισματοκοπία, η φορολογία και για τη διαχείριση των εσόδων/εξόδων του δημοσίου.

Την εποχή της Λατινικής Αυτοκρατορίας μεγάλο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού της Πόλης μετανάστευσε από αυτήν, σε αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης και ζωής.

Η γενική εικόνα της Πόλης ήταν αυτή της ερήμωσης και της παρακμής.

*άρχοντας με απόλυτες εξουσίες

Λατινική διοίκηση: Φεουδαρχικό σύστημα

Το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα που επικράτησε στη Δυτική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα είναι το φεουδαρχικό.

Σε πολύ γενικές γραμμές, τα φέουδα ήταν:

μικρά κρατίδια,

σχεδόν ανεξάρτητα,

με τη δική τους διοίκηση,

νόμους,

δικαστική εξουσία,

οικονομική ζωή και

πολλές φορές και νόμισμα.

Φεουδαρχικό σύστημα: αμοιβαίες

υποχρεώσεις και δικαιώματα

Ο βασιλιάς είναι κύριος της γης και νομοθετεί. Δίνει γη στους άρχοντες και στους ευγενείς (δούκες, κόμητες, βαρώνοι, εκκλησιαστικοί άρχοντες). Σε ανταπόδοση, οι άρχοντες ορκίζονται πίστη και προμηθεύουν τον βασιλιά με στρατιώτες και άλογα για τον στρατό του.

Φεουδαρχικό σύστημα Μερικοί Βυζαντινοί άρχοντες (κεφαλάδες) κατάφεραν να διατηρήσουν τα παλιά τους προνόμια (γη και δουλοπάροικους) και αναγνωρίστηκαν ως ευγενείς από τους δυτικούς ανεβαίνοντας στην τάξη των ιπποτών αφού δήλωσαν υποταγή στον καινούριο ηγεμόνα.

Την ίδια περίοδο δημιουργείται, στον ελλαδικό χώρο η Χρυσή Βίβλος (Libro d'Oro) που περιέχει τα ονόματα και τα οικόσημα (διακριτικό σήμα αριστοκρατικής οικογένειας) των ελλήνων αρχόντων, αυτών που είχαν πολιτικά δικαιώματα.

Τώρα,

σύμφωνα με το άρθρο 4 του Συντάγματος 1975/1986/2001: 1.Oι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου… 7. Τίτλοι ευγένειας ή διάκρισης ούτε απονέμονται ούτε αναγνωρίζονται σε Έλληνες πολίτες.

Μεσαιωνική πόλη-κάστρο. Λεπτομέρεια από μικρογραφία χειρογράφου, 11ος αιώνας. Σινά, Μονή Αγίας Αικατερίνης.

Κάστρο στη Νάξο Κάστρο στο Άργος

Βενετικές κτήσεις

Μέρος της Κωνσταντινούπολης .

Λιμάνια: Μεθώνη, Κορώνη, Μονεμβασιά

Νησιά: Επτάνησα, νησιά του Αιγαίου, Εύβοια, Κρήτη. Έτσι έλεγχε σημαντικά το εμπόριο στο Αιγαίο πέλαγος και στην ανατολική Μεσόγειο. Έγιναν οι απόλυτοι κυρίαρχοι της Ανατολικής Μεσογείου.

Δικαίωμα να ορίζει η Βενετία τον καθολικό Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης.

Από τα μέσα του 15ου μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα οι Οθωμανοί κατέλαβαν τα περισσότερα βενετικά εδάφη.

Κατοχή της Βενετίας

Η Λατινική Αυτοκρατορία της Κων/πολης και οι υποτελείς

Ελληνικά κράτη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά το 1204

1207-1579: Δουκάτο της Νάξου ή Δουκάτο του Αιγαίου ή του Αρχιπελάγους

1207: Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας επί Δόγη Ερρίκου Δάνδολου.

Η Πάτμος κατάφερε να μείνει ανεξάρτητη λόγω της θρησκευτικής σημασίας που είχε και οι μοναχοί της απόλαυσαν αρκετά προνόμια.

Οι Τούρκοι πειρατές κυριολεκτικά ερήμωσαν τα νησιά.

Δυναστείες:

των Σανούδο

των Κρίσπο

Οθωμανός εκπρόσωπος

1579: ο σουλτάνος προσάρτησε τα νησιά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και το Δουκάτο έπαψε να υπάρχει.

Ενετικός πύργος στη Νάξο (πύργος της Αγιάς), βρίσκεται στη ΒΔ. Νάξο

Κρίσπο

Σανούδο

1211-1645: Οι Βενετοί στην Κρήτη

Η ενετοκρατία κράτησε πολλούς αιώνες στην Κρήτη και άφησε στις πόλεις και στην ύπαιθρο πολλά σημάδια: μνημεία, έργα τέχνης, ήθη και έθιμα, ονόματα κ.ά.

Την περίοδο αυτή υπήρχαν τρεις κοινωνικές ομάδες στο νησί

Αριστοκράτες •Βενετοί άποικοι •Ντόπιοι γαιοκτήμονες

Αστοί

• έμποροι, • αξιωματούχοι στη

διοίκηση, • επαγγελματίες • γιατροί, • δικηγόροι, • συμβολαιογράφοι, • βιοτέχνες, • τεχνίτες

Αγρότες

• Η πιο μεγάλη κοινωνική ομάδα.

• Οι περισσότεροι ήταν δουλοπάροικοι.

•Τα πρώτα χρόνια υπήρχαν συγκρούσεις ανάμεσα στους ντόπιους και στους Βενετούς. •Σιγά σιγά, πολλοί Βενετοί έμαθαν ελληνικά και γνώρισαν τον ντόπιο πολιτισμό. •Έγιναν μικτοί γάμοι, κι έτσι πολλοί ντόπιοι γνώρισαν το βενετικό πολιτισμό. •Αναπτύχθηκαν τα γράμματα και οι τέχνες, ιδιαίτερα η ποίηση, που έφτασε σε μεγάλη ακμή το 16ο και το 17ο αιώνα.

1211-1645: Οι Βενετοί στην Κρήτη

Οι Βενετοί δεν ήθελαν τους υπόδουλους κρητικούς να διατηρούν την πολυτέλεια της ενδυμασίας της βυζαντινής εποχής.

o1339: απαγορεύονταν στις γυναίκες της Κρήτης να χρησιμοποιούν τις πολυτελείς και λιθοποίκιλτες (με ρουμπίνια, σμαράγδια και άλλους πολύτιμους λίθους) ενδυμασίες που φορούσαν μέχρι τότε -κατάλοιπο της βυζαντινής μεγαλοπρέπειας. Επίσης απαγορεύονταν ο στολισμός των κομμώσεων με μαργαριτάρια χρυσό και άργυρο.

oΕπίσης, απαγορεύονταν στους άνδρες να ράβουν ρούχα βελούδινα, χρυσοΰφαντα. Απαγορεύονταν η διακόσμηση με κεντήματα, πολυτελείς πέτρες, χρυσό και άργυρο.

oΑπαγορεύονταν σε άντρες κάτω των 30 χρόνων να έχουν πάνω από δύο γούνες από σκίουρο.

1394: αυξάνονταν οι δασμοί των εισαγόμενων υφασμάτων στην Κρήτη.

Στον Χάνδακα τότε, υπήρχαν πολλές εισαγωγές από Ιταλία και Φλάνδρα μέσω Κωνσταντινούπολης.

Στην Κρήτη, την περίοδο αυτή και μέχρι τον 19ο αι., άνθιζε η σηροτροφία (μετάξι), η καλλιέργεια του λιναριού και η υφαντουργία.

Κατά τα χρόνια της Ενετοκρατίας σημειώθηκαν δεκάδες επαναστάσεις.

Τους δύο τελευταίους αιώνες της Ενετοκρατίας, η Κρήτη παρουσιάζει σημαντική πολιτιστική άνθηση.

Οι Βενετοί στην Κρήτη

Η αλληλεπίδραση των δύο λαών φαίνεται στην ενδυμασία των κρητικών στην περίοδο εκείνη. Η παραδοσιακή τωρινή ενδυμασία έχει περισσότερους επηρεασμούς από τους Οθωμανούς και την κεντρική Ελλάδα παρά από τους Ενετούς.

Ιταλοί-Επτάνησα Οικογένεια Ορσίνι: Ιταλική

οικογένεια. Μέλη της υπήρξαν Πάπες και άλλοι ασπάσθηκαν το ορθόδοξο δόγμα και νυμφεύθηκαν Ελληνίδες. Ο Ιωάννης Β΄ Ορσίνι ήταν Κόμης Κεφαλληνίας και Ζακύνθου και Δεσπότης Ηπείρου ως Ιωάννης Κομνηνός Δούκας.

Ο Νικηφόρος Β΄ Ορσίνι ήταν Δεσπότης της Ηπείρου ως Νικηφόρος Β΄ Δούκας.

Οικογένεια Τόκκοι (Tocci): Ιταλική οικογένεια που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία των Ιόνιων νησιών και του Δεσποτάτου της Ηπείρου ως Δεσπότες κατά το 14ο και 15ο αιώνα.

Η Μαγδαληνή Τόκκο έγινε σύζυγος του μετέπειτα αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου ΙΑ' Παλαιολόγου με το όνομα Θεοδώρα.

Έμβλημα της Ζακύνθου

Τα Κύθηρα, νησί γνωστό και με την ενετική ονομασία Τσιρίγο. Το Τζάντε= η Ζάκυνθος= "το Φιόρο του Λεβάντε".

Η Βενετία δεν ήταν ευχαριστημένη με την αυξανόμενη επιρροή των Τόκκων. Η κατάλυση του δουκάτου των Τόκκων από τους Τούρκους (1479) της έδωσε τη δυνατότητα να αποσπάσει τη Ζάκυνθο, την Κεφαλονιά και την Ιθάκη.

1205-1430-1452: Πριγκηπάτο της Αχαΐας

1204: Πριγκηπάτο της Αχαΐας: Στην Πελοπόννησο μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους.

1259: Τη μεγαλύτερη ακμή του τη γνώρισε στα χρόνια του Γουλιέλμου Β’ Βιλεαρδουίνου. Μετά την ήττα του στη μάχη της Πελαγονίας οι Βυζαντινοί ανακτούν σταδιακά την Πελοπόννησο.

Η πρωτεύουσα του πριγκιπάτου ήταν η Ανδραβίδα. Κύριο λιμάνι του ήταν η Γλαρέντζα (στη θέση Παλαιόκαστρο, δυτικά της σημερινής Κυλλήνης) και ένα σημαντικό του κάστρο ήταν το Χλεμούτσι λίγο πιο νότια.

1430: Ο Θωμάς Παλαιολόγος καταλαμβάνει το Πριγκιπάτο για λογαριασμό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Νόμισμα του Γουλιέλμου

Β΄ Βιλεαρδουίνου. Επιγραφή: Σταυρός +:G:PRINCEACh, Κάστρο+:CLARENTIA

Σχέσεις Λατίνων-Ελλήνων

Κατακτητές: υπεροψία, περιφρόνηση και καταπίεση προς τους "σχισματικούς" Έλληνες.

Κατακτημένοι: συσπείρωση δυνάμεων, εξέγερση και αντίσταση κατά Λατίνων.

Σ’ αυτές τις συνθήκες οι διαφορές ανάμεσα στους ορθόδοξους πληθυσμούς και τους Λατίνους γίνονται πιο έντονες.

o βασικότερες διαφορές : νομοθεσία, τη γλώσσα, θρησκευτικό δόγμα.

o κείμενα της εποχής δείχνουν ότι οι ντόπιοι στην αρχή πίστευαν ότι οι Λατίνοι ήταν «βάρβαροι» και δεν είχαν τίποτα να τους μάθουν. Σιγά σιγά όμως ανέπτυξαν σχέσεις μεταξύ τους:

Πολλοί Λατίνοι άρχισαν να μιλούν ελληνικά, ενώ στην ελληνική γλώσσα μπήκαν λέξεις από τις γλώσσες που μιλούσαν οι κατακτητές, κυρίως από τα μεσαιωνικά γαλλικά και ιταλικά

Οι περισσότερες είχαν σχέση με τη γη και την ιδιοκτησία της, το φεουδαρχικό σύστημα, το εμπόριο, διάφορα νομικά θέματα.

Η κατώτερη τάξη της φεουδαλική κοινωνίας ήταν αποκλειστικά συγκροτημένες από Έλληνες.

Ελληνικά κράτη

•Ιδρυτές: οι Κομνηνοί. •Πρωτεύουσα: Τραπεζούντα στον Εύξεινο Πόντο •Η βάση του ποντιακού ελληνισμού. •Οι κάτοικοι αγωνίζονται μόνοι τους ανάμεσα σε εχθρούς. •Ελεύθερη για 257 χρόνια.

Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, στις ακτές του

Ευξείνου Πόντου.

1204-1461

• Ιδρυτής: Θεόδωρος Λάσκαρης. • Πρωτεύουσα: η Νίκαια της Βιθυνίας. • Αγώνας κατά των Τούρκων, Φράγκων, Σικελών, το

Δεσποτάτο της Ηπείρου. • οικονομικά και αγροτικά μέτρα, ανάπτυξη γραμμάτων και

τεχνών, αναδιοργάνωση του στρατού. • Το 1261 επανακτά την Κων/πολη.

Η αυτοκρατορία της Νίκαιας

στη Μ. Ασία.

1204-1261

• Ιδρυτής: Μιχαήλ Α΄ Δούκας ( Κομνηνός Δούκας Άγγελος). • Πρωτεύουσα: η Άρτα. • Εμπλέκεται σε πόλεμο εναντίον της Νίκαιας.

Το Δεσποτάτο της Ηπείρου.

Περιλάμβανε την Ήπειρο και την Αιτωλοακαρνανία.

1205-1359

•Ιδρυτές: η οικογένεια των Παλαιολόγων. •Πρωτεύουσα: ο Μυστράς ή Μυζηθράς. •Επανακτά την Πελοπόννησο μέχρι τον Ισθμό της Κορίνθου. •Γνωρίζει μεγάλη ακμή στα γράμματα και τις τέχνες. •Εδώ στέφεται ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος.

Το Δεσποτάτο του Μυστρά

1259 ( Μάχη της Πελαγονίας) -1460

Νέα ιδεολογία και ανάκτηση της Πόλης

Τα ελληνικά κράτη:

αποτέλεσαν χώρο αφύπνισης εθνικού αισθήματος Ελληνισμού (σύνδεση αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς και χριστιανικής πίστης)

οργανώθηκαν στρατιωτικά και πολιτικά

πρόκοψαν στην οικονομία και τον πολιτισμό

επιδόθηκαν σ’ έναν αγώνα για:

α) ανάκτηση της Πόλης

β) ανασύσταση της βυζαντινής αυτοκρατορίας

1261: Ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο (αυτοκράτορας Νίκαιας).

Ελληνικά κράτη

Εύξεινος Πόντος (Μαύρη Θάλασσα)

Μεσόγειος Θάλασσα

Σουλτανάτο του Ρουμ

Μεσόγειος Θάλασσα

δεσπότης: τίτλος που εμφανίστηκε το 12ο αιώνα, ο δεύτερος στη σειρά μετά του αυτοκράτορα και του συναυτοκράτορα. Από το 14ο αιώνα και εξής τον τίτλο φέρουν οι διοικητές του βυζαντινού Μοριά.

1204-1461: η Αυτοκρατορία της

Τραπεζούντας

Κεφάλι Νύμφης / Αετός με το κεφάλι να κοιτάζει τη δεξιά ανοιγμένη φτερούγα. Αρχαίο ελληνικό νόμισμα του Πόντου, Παφλαγονία, Σινώπη, Μαύρη θάλασσα (Εύξεινος Πόντος). Περίπου 4ος αι. π. Χ.

Τραπεζούντα , αργυρή δραχμή. Γενειοφόρος κεφαλή νεαρού άνδρα / ορθογώνιο τραπέζι , σταφύλια στην κορυφή, TPA . 350-330 π. Χ.

Σύμβολό της, σημαία της, ο αετός των αρχαίων Σινωπέων. Ο αετός των Σινωπέων, ήταν ο αετός των αρχαίων Μιλησίων. Η Αρχαία Μίλητος ήταν ο αρχικός τόπος των Ιώνων αποικιστών του Πόντου και συγκεκριμένα της Σινώπης, της Τραπεζούντας κ.ά.

1204-1461: η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

Μεγάλοι Κομνηνοί: Οι ιδρυτές της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, Αλέξιος και Δαυίδ.

Πρωτεύουσά της ήταν η Τραπεζούντα και σύμβολό της, σημαία της, ο αετός των αρχαίων Σινωπέων.

Τραπεζούντα: η μεγαλύτερη πόλη του Εύξεινου Πόντου. Άκμασε εξαιτίας του λιμανιού της και της θέσης της.

Οι Οθωμανοί- Μωάμεθ Β’ ο Πορθητής- την κατέκτησαν το 1461. Η καταστροφή της Βαγδάτης από τους Μογγόλους

το 1258, κατέστησε την Τραπεζούντα το δυτικό τέρμα του δρόμου του μεταξιού. Η πόλη απέκτησε σημαντικά πλούτη. Εκείνη την εποχή, ο Μάρκο Πόλο, επέστρεψε στην Ευρώπη δια μέσου της Τραπεζούντας το 1295.

Εύξεινος Πόντος (Μαύρη Θάλασσα)

Μεσόγειος Θάλασσα

Ο αρχηγός των Μογγόλων Κουμπλάι Χαν

Ο Μάρκο Πόλο με ενδυμασία Ταρτάρων. Άγνωστη χρονολογία και δημιουργός.

1204-1461: η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

Ασημένιο νόμισμα «άσπρο» που απεικονίζει τον Μανουήλ Α‘ (1237-1263)

Χρυσόβουλο που απεικονίζει τον Αλέξιο Γ΄ (1349-1390) με τη γυναίκα του Θεοδώρα. Επί του Αυτοκράτορα Τραπεζούντας Αλέξιου Γ’ η πόλη

ήταν εμπορικό κέντρο και ήταν ξακουστή για τον

σημαντικό πλούτο και τις τέχνες της.

1204-1461: η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

Παναγία Σουμελά

Η Αγία Σοφία Τραπεζούντας

Δωδεκάνησα Στα Δωδεκάνησα ένας ντόπιος ηγεμόνας, ο Λέων

Γαβαλάς, ίδρυσε μια τοπική ηγεμονία που τυπικά μόνο αναγνώριζε την κυριαρχία της Νίκαιας και κατόπιν της Κωνσταντινούπολης. Μετά το θάνατο του τα νησιά βρέθηκαν σε ανυποληψία.

Τυπικά ελέγχονταν από την Κωνσταντινούπολη που παραχωρούσε, έναντι αμοιβής, σε διάφορους τη διοίκηση τους.

Το 1310 πουλήθηκαν από τον δυτικό διοικητή τους στους Ιωαννίτες ιππότες.

1205-1359: Δεσποτάτο της Ηπείρου

1204: Ο Μιχαήλ Α΄ Δούκας Άγγελος Κομνηνός ίδρυσε ανεξάρτητο κράτος, το «Δεσποτάτο της Ηπείρου», με πρωτεύουσα την Άρτα και αργότερα τα Γιάννενα.

Το 1359 το δεσποτάτο ενσωματώθηκε στην Βυζαντινή αυτοκρατορία.

Στις επόμενες δεκαετίες έπεσε στα χέρια των ιταλικών οικογενειών Μπουοντελμόντι και Τόκκων, από τους οποίους την πήραν οι Οθωμανοί.

Σύντομα, υπό την ηγεσία του Θεοδώρου Δούκα Αγγέλου, ακολούθησε επεκτατική πολιτική καταλαμβάνοντας το 1223 την Θεσσαλονίκη καθώς και μεγάλα τμήματα της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Θράκης.

Φαινόταν λοιπόν, ότι η Ήπειρος θα πετύχαινε την ανακατάληψη της Βασιλεύουσας.

1227: ο Δεσπότης της Ηπείρου στέφθηκε αυτοκράτορας στην Θεσσαλονίκη.

Εύξεινος Πόντος (Μαύρη Θάλασσα)

Μεσόγειος Θάλασσα

1204-1261: Αυτοκρατορία της Νίκαιας

1204: ο Θόδωρος Α΄ Λάσκαρης (1204-1222) ίδρυσε την Αυτοκρατορία της Νίκαιας, με πρωτεύουσα τη Νίκαια.

Οι αυτοκράτορες της Νίκαιας συγκρούστηκαν με τους δεσπότες της Ηπείρου, γιατί και οι δύο ήθελαν να πάρουν το θρόνο της Κωνσταντινούπολης.

1261:Όταν αυτοκράτορας στη Νίκαια ήταν ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος (1259-1282), ο στρατός του κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη και έδιωξε τους Λατίνους.

Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος στέφθηκε αυτοκράτορας στην Αγία Σοφία.

Μεσόγειος Θάλασσα

Εύξεινος Πόντος (Μαύρη Θάλασσα)

Θεόδωρος Α΄ Λάσκαρης

Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος

1204-1261: Αυτοκρατορία της Νίκαιας

Ο Ιωάννης Βατάτζης στέφεται από την Παναγία σε υπέρπυρον.

Ο Ιωάννης Βατάτζης (1222 – 1254)

Συνεχής πρόοδος σε όλους τους τομείς της ζωής της εξόριστης αυτοκρατορίας. Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος.

1259: Μάχη της Πελαγονίας (βόρεια της Καστοριάς)

Γεγονός αποφασιστικής σημασίας για την ιστορία της ανατολικής Μεσογείου:

Η μάχη της Πελαγονίας ήταν καταστροφική για τη λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης, αλλά και για το πριγκιπάτο της Αχαΐας.

Ο Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος αιχμαλωτίστηκε στο πεδίο της μάχης.

Ως λύτρα για την απελευθέρωση του ζητήθηκαν πελοποννησιακά κάστρα, τα οποία και παραχωρήθηκαν στους Βυζαντινούς.

Τα κάστρα ήταν η Μονεμβασιά, η Μάινα στην περιοχή της Μάνης, το Γεράκι, κι ο Μυστράς.

Εμπλεκόμενες πλευρές

Αυτοκρατορία της Νίκαιας

•Δεσποτάτο της Ηπείρου • Πριγκιπάτο της Αχαΐας • Βασίλειο της Σικελίας

Ηγετικά πρόσωπα

•Ιωάννης Παλαιολόγος (αδελφός του Μιχαήλ

Παλαιολόγου της Νίκαιας)

•Μιχαήλ Β΄ Δούκας • Γουλιέλμος Β΄

Βιλλεαρδουίνος • Μανφρέδος Χοενστάουφεν

Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος

Το δεσποτάτο του Μυστρά

(ή δεσποτάτο του Μορέως) το1450

Το έμβλημα της οικογένειας των Παλαιολόγων

1262-1460: Το Δεσποτάτο του Μυστρά ή του

Μορέως: Παλαιολόγοι

Τοιχογραφία του 14ου αιώνα σε ναό.

1348-1380 Μανουήλ Καντακουζηνός

1380-1383 Ματθαίος Καντακουζηνός

1383-1384 Δημήτριος Α' Καντακουζηνός

1383-1407 Θεόδωρος Α' Παλαιολόγος

1407-1443 Θεόδωρος Β' Παλαιολόγος

1443-1449 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

1449-1460: Δημήτριος Β' Παλαιολόγος. Παρέδωσε τον Μυστρά στους Οθωμανούς.

1 1428-1460: Θωμάς Παλαιολόγος . Κατέφυγε στην Ιταλία όπου και πέθανε.

•1308-1316 Μιχαήλ Καντακουζηνός

•1316-1322 Ανδρόνικος Παλαιολόγος Ασάν Επίτροποι

Δεσπότες

Η σημαία των Παλαιολόγων

Εμφύλιος

Το κάστρο του Μυστρά

Το παλάτι των Παλαιολόγων

Το παλάτι των Παλαιολόγων

Η περίοδος της Λατινοκρατίας

επηρέασε την εσωτερική εξέλιξη της αυτοκρατορίας:

1.Με την εισαγωγή φεουδαρχικών στοιχείων σε όλους τους τομείς της βυζαντινής ζωής.

2.Με την σταδιακή εξασθένιση των δομών του βυζαντινού κράτους.

3.Με την μείωση των εδαφών της από τις τουρκικές εισβολές.

4.Τα ταμεία είναι άδεια.

5.Τα κτίρια ερειπωμένα.

6.Μεγάλο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού της Πόλης μετανάστευσε από αυτήν, σε αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης και ζωής. Η γενική εικόνα της πόλης ήταν αυτή της ερήμωσης και της παρακμής .

7.Έργα τέχνης έχουν λεηλατηθεί.

8.Οι Λατίνοι είναι πλέον μισητοί.

Μπούρτζι: 1473 Βενετικό κάστρο

Κάστρο του Μιστρά: 1249 από τον Γουλιέλμο Β΄ Βιλεαρδουίνο

Κάστρο Μονεμβασιάς: Βενετοί

1261 Ο στρατηγός

Αλέξιος Στρατηγόπουλος

(αυτοκρατορία

της Νίκαιας)

ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη

Μολυβδόβουλο (μολύβδινη σφραγίδα) του Αλέξιου Στρατηγόπουλου, περίπου 1251

Εύξεινος Πόντος (Μαύρη Θάλασσα)

Μεσόγειος Θάλασσα

Το Σουλτανάτο του Ρουμ

1261: Η ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης

Οι Βενετοί, όταν πληροφορήθηκαν τα συμβάντα, έσπευσαν να επιστρέψουν από μία εκστρατεία, αλλά το μόνο που κατάφεραν ήταν να παραλάβουν τα γυναικόπαιδα που είχαν καταφύγει στην λιμάνι και να διασώσουν τον Λατίνο αυτοκράτορα Βαλδουίνο Β'. Η λατινική κυριαρχία έφτασε έτσι στο τέλος της ύστερα από 57 χρόνια.

Στις 15 Αυγούστου 1261 ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Μιχαήλ Παλαιολόγος μπήκε στην πόλη και στέφθηκε αυτοκράτορας. Δεν έγινε σφαγή και οι Λατίνοι εκδιώχθηκαν με ήπια μέσα.

Με την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης, η Βυζαντινή αυτοκρατορία επανιδρύθηκε και η πορεία της αυτοκρατορίας της Νίκαιας έληξε.

Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος

Περίληψη

1204: Με τη Δ΄ Σταυροφορία (1204) η Βυζαντινή Αυτοκρατορία διαλύθηκε και διαιρέθηκε:

o Κάποια από τα εδάφη της πήραν οι Βενετοί, ενώ σε άλλα οι σταυροφόροι αρχηγοί ίδρυσαν λατινικά κράτη.

o Σε άλλα, βυζαντινοί αριστοκράτες δημιούργησαν ορθόδοξα κράτη, το καθένα με διαφορετική εξέλιξη.

1261: Ο στρατός του αυτοκράτορα της Νίκαιας, Μιχαήλ Παλαιολόγος, διώχνει τους Λατίνους από την Κωνσταντινούπολη και αυτή γίνεται και πάλι πρωτεύουσα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

o Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος στέφθηκε αυτοκράτορας στην Αγία Σοφία.

Το κόκκινο είναι οι Ενετικές (Βενετοί) κτήσεις

1261: Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Το Σουλτανάτο του Ρουμ

Εύξεινος Πόντος (Μαύρη Θάλασσα)

Μεσόγειος Θάλασσα

Ύστερη Βυζαντινή Περίοδος (1204-1453)

Η εποχή των Παλαιολόγων. Οι τελευταίοι αιώνες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

Βιβλιογραφία Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία B’ Γυμνασίου, ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ

Byam, M., ΟΠΛΑ και ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ, εκδ. Αστέρης Δεληθανάσης

http://commons.wikimedia.org/wiki

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/371/2484,9526/

http://el.wikipedia.org

http://el.wiktionary.org

http://en.wikipedia.org

http://history-of-macedonia.com , Πόντος : Οδοιπορικό στην Τραπεζούντα, Έφη Χ. Μαυροπούλου

http://lappeio.blogspot.gr, Λάππειο Γυμνάσιο Νάουσας

http://museduc.gr, Εκπαίδευση των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη

http://www.cngcoins.com, Classical Numismatic Group, Inc.

http://www.heritage-explorer.co.uk

http://www.ime.gr/chronos, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

http://www.kethea.gr

http://www.livepedia.gr

http://www.medievalcollectibles.com, Medieval Collectibles

http://www.slideshare.net/katerinanikoloutsopoulou