ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΣΧΟΛΕΙΟ: 12/ΘΕΣΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΜΗΜΑΤΑ : Ε1 –Ε2 ΤΑΞΗ : Ε’

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ: 32

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ –ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ :ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΑΡΚΑΤΑΤΟΥ

ΔΑΣΚΑΛΟΙ:ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ : ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1. Άρωμα Κρήτης - Τα βότανα και τα ενδημικά φυτά στην ποίηση (Ελύτης)- Τα αρωματικά βότανα στην Ιστορία, τη Μυθολογία, την Τέχνη και τον Πολιτισμό της Κρήτης- Γεωγραφική θέση και κλίμα της Κρήτης και της χλωρίδας της- Τα αρωματικά βοτάνια στη λαϊκή παράδοση της Κρήτης - Διατροφή – Υγεία – Βότανα - Σύγχρονος τρόπος ζωής – Βότανα - Κίνδυνοι εξαφάνισης των βοτάνων – Απειλούμενα είδη – Τρόποι προστασίας 2. Ένα « βραστάρι» την ημέρα ………..-Πρακτικές συμβουλές για τη σωστή χρησιμοποίηση των βοτάνων

3. Στοιχεία και ιδιότητες 12 αρωματικών φυτών από τη χλωρίδα της Κρήτης ,κυρίως, που τα φυτέψαμε κιόλας στο μικρό βοτανικό μας κήπο στο σχολείο μας .

ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ : Να γνωρίσουν οι μαθητές τη μεγάλη σημασία των βοτάνων στη ζωή και στην υγεία μας , τη σημαντική θέση τους στην ιστορία της Κρήτης και κυρίως να μάθουν να τα προστατεύουν και να τα αγαπούν.

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΧΟΙ:

- Να μάθουν οι μαθητές τα πιο χαρακτηριστικά αρωματικά βότανα της Κρήτης, ιδιαίτερα τα ενδημικά , να μπορούν να τα διακρίνουν και να τα λένε με τ’όνομα τους .

-Να μυρίσουν αυτά τα βότανα να τα γευτούν και να πληροφορηθούν για τις ιδιότητές τους.- Να κατανοήσουν πώς το κλίμα και η γεωγραφική θέση της Κρήτης ευνοούν τη χλωρίδα της.- Να εντοπίσουν και να προβληματιστούν για τους κινδύνους που απειλούν τα βότανα με εξαφάνιση. Να συνειδητοποιήσουν το μερίδιο της προσωπικής τους ευθύνης και να καθορίσουν τη στάση τους.- Να εντάξουν τα βότανα στη διατροφή τους σαν κάτι πολύτιμο και αναντικατάστατο.- Να ερευνούν πέρα από τα βιβλία και να αντλούν από τη σοφία της φύσης και της λαϊκής παράδοσης.- Να επεξεργάζονται πληροφορίες και να συνεργάζονται για να δημιουργούν.- Να εκφράσουν γραπτά τις πληροφορίες τους, τα συναισθήματα τους, τη δική τους στάση απέναντι σ’ όλα αυτά.

ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ- Γλώσσα - Φυσικές Επιστήμες – Μαθηματικά- Γεωγραφία- Ιστορία ( Μυθολογία - Λαογραφία)- Εικαστικά - Θέατρο

ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ-Συζητήσεις μέσα στην τάξη-Συναντήσεις με ειδικούς στο σχολείο για την ευαισθητοποίηση των παιδιών -Σχεδιασμός με κλίμακα της αυλής του σχολείου και εκτύπωση του σχεδιαγράμματος , με ιδέες για το τι φυτά θα φυτευτούν-Σταδιακή υλοποίηση των ιδεών αυτών σ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς (Δημιουργία μικρού βοτανικού κήπου στο σχολείο και στη συνέχεια φύτεμα διαφόρων φυτών σε όλα τα παρτέρια της αυλής)-Δημιουργία ομάδων για περιποίηση του κήπου και για διάφορες άλλες δραστηριότητες (φυτολόγιο αρωματικών φυτών, εικαστικές δραστηριότητες ,συλλογή στοιχείων ,ταξινόμηση υλικού)-Ατομικές συνεντεύξεις για συλλογή στοιχείων από τη λαϊκή παράδοση-Εκπαιδευτικές επισκέψεις – εκδρομές στη φύση -Παρασκευή και δοκιμή ροφημάτων και διαφόρων «συνταγών» με βότανα μέσα στην τάξη-Επεξεργασία δεδομένων – Γραπτή εργασία

Οι πηγές μας, η βιβλιογραφία και οι εξωσχολικές μας συνεργασίες αναφέρονται σε άλλα σημεία μέσα στη γραπτή μας εργασία

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

- Έκδοση γραπτής εργασίας που περιλαμβάνει όλα όσα ερευνήσαμε και μάθαμε και καταχώρηση της στην ιστοσελίδα του σχολείου ,στη Διεύθυνση…………….

- Η γραπτή εργασία μας παρουσιάστηκε από τους μαθητές μας σ’ όλα τα παιδιά του Σχολείου και στους γονείς τους σε θεατρική μορφή (προβολή εικόνων – γραπτού κειμένου – εικόνων από διάφορες δραστηριότητες μας σε συνδυασμό με αφήγηση, διάλογους, κίνηση, έκφραση συναισθημάτων- Θεωρούμε πως η καλύτερη παρουσίαση – προσφορά- μας στα παιδιά και στο σχολείο είναι η δημιουργία του βοτανικού κήπου και ο καλλωπισμός της αυλής

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η ποιότητα του τελικού αποτελέσματος δικαίωσε, πιστεύουμε την προσπάθεια μας.Μεγαλύτερη αξία όμως είχε :-η προσπάθεια -η δημιουργικότητα -η συλλογικότητα και συνεργατικότητα των παιδιών Και ήταν ιδιαίτερα σημαντικό ότι ένιωσαν οι μαθητές πως μπορούν να αυτενεργούν για να μαθαίνουν ό,τι εκείνοι αποφασίσουν πως τους ταιριάζει κι αυτό μπορούν να το κρατήσουν για όλη τους τη ζωή.Για μας τους δασκάλους τους, το ζητούμενο θα είναι πάντα να βρίσκουμε τη δύναμη να ωθούμε τους μαθητές μας να υιοθετούν μια στάση απέναντι στη γνώση και τη μάθηση διαφορετική από εκείνη που κατά παράδοση «μαθαίνεται» στο σχολείο .Να τους βλέπουμε να στηρίζονται στα πόδια τους, στα χέρια τους και στο μυαλό τους.

ΘΕΜΑ: «Αρωματικά φυτά στην Κρήτη» Σχολικός Κήπος

Ευχαριστούμε

Τη Διεύθυνση Δασών Ηρακλείου για την πολύ κατατοπιστική ξενάγηση που μας έκανε στο φυτώριο της , τη φιλοξενία στα γραφεία και τις γόνιμες συζητήσεις των δασολόγων με τα παιδιά και , βέβαια , για το ότι μας διέθεσε πολλά φυτά για το σχολικό μας κήπο .

Ιδιαίτερα ευχαριστούμε το δασολόγο κο Θωμά Ρούσσο .Θεωρούμε πως χωρίς την πολύτιμη βοήθεια του σε όλα τα στάδια της εργασίας μας , δε θα είχαμε πετύχει αυτό το αποτέλεσμα.

Τους γονείς των παιδιών , το Σύλλογο Γονέων & Κηδεμόνων και ιδιαίτερα την Πρόεδρο κα Μαρία Φανουράκη για τη σημαντική συμβολή της στην έκδοση της εργασίας μας (βιβλιοπωλείο Ιδεόγραμμα. Αγία Βαρβάρα.)

Όλα τα παιδιά του σχολείου που αγκάλιασαν τη δουλειά μας κι έμαθαν να προσέχουν τον κήπο τους .Ιδιαίτερα τους μαθητές της ΣΤ’ τάξης Καζινάκη Κων/νο , Πασπαράκη Μιχάλη , Ανωγειανάκη Σταύρο και Κάββο Πλάτωνα που σκάλιζαν ,ξεβοτάνιζαν και πότιζαν μαζί μας τον κήπο μας όλο το χρόνο.

Τέλος, ευχαριστούμε το Διευθυντή του Σχολείου κο Καραπαναγιώτη Ανδρέα για την αμέριστη υποστήριξη του για την προσπάθεια μας αυτή .

Οι μαθητές παρακολουθούν με ενδιαφέρον στο κομπιούτερ τουΔασαρχείου το σχεδιάγραμμα του σχολικού τους κήπου με το δασολόγο

κ. Αρβανίτη Παντελή. (το σχεδιάγραμμα στην απέναντι σελίδα.)

Οι μαθητές στο Δασικό Φυτώριο Ηρακλείου

Οι μαθητές επισκέφτηκαν το Δασικό Φυτώριο Ηρακλείου καιπαρακολουθούν με ενδιαφέρον, στο Θάλαμο Υδρονέφωσης, τον τρόπο

που κόβονται τα μοσχεύματα

Οι μαθητές στο Δασικό Φυτώριο Ηρακλείου, παρακολουθούν τοντρόπο ποτίσματος των δεντρυλλίων

Οι μαθητές ποζάρουν λίγο πριν το φύτεμα αρωματικών φυτώνκαι θάμνων

΄Α ρ ω μ α Κ ρ ή τ η ς

«……και στροφή γύρω του κάνοντας μ’ ανοιχτές παλάμες έσπειρε φλόμους κρόκους καμπανούλες όλων των ειδών της γης τ’ αστέρια τρυπημένα στο ένα φύλλο τους για σημείο καταγωγής και υπεροχή και δύναμη».

ΑΥΤΟΣΟ κόσμος ο μικρός, ο μέγας! …………………… …………………… Να το σπαράγγι να ο ριθιός Να το σγουρό περσέμολο Το τζεντζεφύλλι και το πελαργόνι Ο στύφνος και το μάραθοΟι κρυφές συλλαβές όπου πάσχιζα την ταυτότητά μου ν’ αρθρώσω..»

Οδυσσέας Ελύτης «Το ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ»

Το νησί μας έχει τη σφραγίδα του πρώτου πολιτισμού της Ευρώπης.Η πλούσια γη της Κρήτης με το εξαιρετικά ενδιαφέρον φυσικό περιβάλλον και το

υγιεινό κλίμα κατοικείται εδώ και 9.000 χρόνια, όταν έγινε το σημείο συνάντησης των θαλασσοπόρων της Φοινίκης, των παραλίων της Μικράς Ασίας, της Ρόδου και της Κύπρου.

Έτσι γεννήθηκε και άνθισε ο Μινωικός πολιτισμός που σιγά-σιγά κατέκτησε όλες τις χώρες της σημερινής Ευρώπης μέσω του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Σ’ αυτήν την πραγματικότητα στηρίζεται ο μύθος της αρπαγής της Ευρώπης, κόρης του βασιλιά της Τύρου ή της Σιδώνας, από το Δία, τον πατέρα των θεών, ο οποίος είχε γεννηθεί και ανατραφεί στην Κρήτη. Εδώ, στην καρδιά της Κρήτης, στην άκρη της μεγάλης πεδιάδας της Μεσσαράς, στη Γόρτυνα, έφερε και εγκατέστησε ο Δίας την Ευρώπη, όπου έγινε βασίλισσα του νησιού, προορισμένη να φέρνει στον κόσμο παιδιά μόνο του μεγάλου θεού.

Ο παγκόσμιου ενδιαφέροντος πολιτισμός της Κρήτης και η ένδοξη ιστορία της συνοδεύονται τόσο από εντυπωσιακή μυθολογία όσο και από πλούσια λαογραφία.

Οι μύθοι που αφορούν το νησί μας, έχουν παραδοθεί σ’ εμάς, μόνο μέσα από την εκδοχή της κλασσικής μυθολογίας της Αθήνας.

Ωστόσο η ανάγνωση των πινακίδων της Γραμμικής Β Γραφής φαίνεται να επιβεβαιώνει την άποψη του Διόδωρου του Σικελιώτη από τον 1ο π.χ. αιώνα, πως οι θεοί προέρχονται από την Κρήτη:

«τας δε τιμάς και θυσίας και τας περί μυστήρια τελετάς εκ Κρήτης εις τους άλλους ανθρώπους παραδέδοσθαι………» Διοδ. Σικελιώτης.Φαίνεται, πράγματι, να συνδέονται με την Κρήτη πολλοί από τους θεούς του

Ολύμπου μέσα από μυθολογικά αλλά και λατρευτικά στοιχεία.Ξεχωριστή θέση στη Μυθολογία του νησιού έχει η λατρεία της προϊστορικής

Μεγάλης θεάς, της μεγάλης Μητέρας. Η θεά της βλάστησης ή της φύσης βασιλεύει σ’ όλο το ζωικό και φυτικό κόσμο, εκπροσωπεί τη γονιμότητα, την άνοιξη της ζωής και αφήνει ανεξίτηλα τα σημάδια της στη μεταγενέστερη λατρεία.

Όλοι οι μύθοι, οι τόποι λατρείας των θεών και οι τελετές συνδέονται πάντα στενά με τα βουνά, τα δάση, τις σπηλιές, τις πηγές, τη βλάστηση και γενικά με το ξεχωριστό φυσικό περιβάλλον του νησιού, που ήταν κάτω από την προστασία του Δία.

Οι περισσότεροι αρχαίοι συγγραφείς πίστευαν πως ο Δίας «καθάρισε» την Κρήτη από τα δηλητηριώδη, τα άγρια και επικίνδυνα ζώα και της χάρισε πλούσια χλωρίδα και πυκνά δάση σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, γιατί χάρη σ’ αυτήν γλίτωσε από τον Κρόνο.

Άλλοι πάλι, όπως ο Γαληνός, απέδιδαν στα αρωματικά φυτά και ιδιαίτερα στο δίκταμο το λόγο της απουσίας των θηρίων από την Κρήτη!«εκδιώκει η έμπλαστος και θηρία θυμιωθείσα……»(Ο Γαληνός μιλάει για έμπλαστρο που γίνεται με δίκταμο).

Ο Γαληνός μαζεύει βότανα

Υπάρχει ένας μύθος που λέει πως ο Μίνωας έπασχε από μια φοβερή αρρώστια, που έκανε να βγαίνουν από το κορμί του δηλητηριώδη ερπετά και σκορπιοί, μόλις ξάπλωνε στο κρεβάτι με την Πασιφάη.

Η αρρώστια του αυτή θεραπεύτηκε όταν η Πρόκρις του έφτιαξε ένα φάρμακο με βότανα που βρήκε στο ιερό άλσος της Άρτεμης στα βουνά της Κρήτης.

Συμβολίζει στο μύθο ο Μίνωας την Κρήτη, ενώ το κρεβάτι με την Πασιφάη τη γονιμότητα και την ανάπτυξη του νησιού που κινδύνευε από επικίνδυνα ζώα;Πάντως, ο κίνδυνος απομακρύνθηκε με όπλα τα βότανα και μάλιστα με τη βοήθεια των θεών! (από το ιερό άλσος της Άρτεμης).

Ναι! Η θεά Άρτεμη λατρευόταν στην Κρήτη τη Μινωική εποχή, πολύ πριν πάρει τη θέση της στον Όλυμπο, με το όνομα Βριτόμαρτις ή και Δίκτυννα. Τη θεωρούσαν μάλιστα θεά της αύξησης και ευδοκίμησης των φυτών, προστάτιδα του κυνηγιού, κυρίαρχη των δασών μέσα στα οποία άλλωστε ζούσε.Το κλασικό άγαλμα της θεάς αυτής της εποχής ήταν στεφανωμένο με δίκταμο.

Επίσης μέσα στα δάση της Κρήτης ζούσαν οι θεοί Απόλλων, Πάνας όπως και η Ρέα και λατρεύονταν ως προστάτες τους, θεοί της ελεύθερης φύσης και των βουνών.

Να συμπεράνουμε λοιπόν πως το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης στα τέλη της 3ης

και της 2ης χιλιετίας π.Χ. ήταν πολύ τυχερό, αφού οι κάτοικοι του νησιού εκείνη την περίοδο το τιμούσαν και το λάτρευαν, παραχωρώντας το για τόπο κατοικίας στους θεούς τους, στους οποίους είχαν εμπιστευτεί και την προστασία του.

Γνώριζαν οι πανέξυπνοι, κοσμογυρισμένοι θαλασσοπόροι άποικοι του νησιού την πολλή και ποικίλη αξία αυτής της ομορφιάς της φύσης γύρω τους και απέδιδαν από τότε, πολύ σωστά και πολύ σοφά, απειράριθμες αρετές στα αρωματικά φυτά τους.

Δίκταμο, Φασκομηλιά, Ρίγανη, Μαντζουράνα, Θρούμπα, Δυόσμο…μύριζαν τα βουνά της Κρήτης και τότε όπως και σήμερα.

Μ’ αυτά θεράπευαν τους βασιλιάδες τους για να ενισχύσουν τη δύναμή τους και την κυριαρχία του νησιού στον τότε κόσμο.

Αυτά έδιωχναν τα άγρια επικίνδυνα και επιβλαβή ζώα, κρατούσαν όμως τα χρήσιμα και σπάνια ( κρητικός αίγαγρος ), αφού πρώτα «έγιαιναν» τις πληγές τους.

Μ’ αυτά τιμούσαν, λάτρευαν και στεφάνωναν τους θεούς τους. Μ’ αυτά καλλωπίζονταν και αρωματίζονταν οι γυναίκες τους, ενώ οι άνδρες

γεύονταν το άρωμά τους μέσα στο κρασί τους. Χωρίς αμφιβολία τα χρησιμοποιούσαν και στα φαγητά τους, αφού ανακάτευαν το

άρωμά τους με το πολύτιμό τους και άφθονο ελαιόλαδο.

Η αρχαιολογία, μετά την τεκμηριωμένη ερμηνεία των γραμμικών γραφών και των ιερογλυφικών, είναι σε θέση να γνωρίσει, έστω εν μέρει, τα αρώματα και τους αρωματοποιούς που συμπεριλαμβάνονταν σίγουρα στους καλλιτέχνες που ζούσαν και εργάζονταν στις αυλές των ανακτόρων της Κνωσού.Σύμφωνα με τον Paul Faure* κάποιες ερμηνευμένες πινακίδες γραμμικής γραφής Α μαρτυρούν πως το λάδι της ελιάς χρησίμευε ως βάση για απορρόφηση

Διάφορες πινακίδες Γραμμικής Β Γραφής

τουλάχιστον 5 αρωμάτων προερχόμενων από αρωματικά φυτά μεταξύ των οποίων και τη ρίγανη.

Ανάμεσα στα σημεία των γραφών των Μινωϊτών υπάρχουν σχεδιασμένες αρωματοθήκες και ανάμεσα στα αγγεία που βρέθηκαν σε σπίτια και σε ιερά της Μινωικής εποχής υπάρχουν κάποια που, απλουστευτικά, θυμίζουν θυμιατό. Μπορούσε προφανώς να καίει μέσα σ’ αυτό ένα κάρβουνο ενώ πάνω του σκορπούσαν μερικά φυλλαράκια ή σπόρους αρωματικών φυτών.

Γάλλοι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν το 1932 στα ανάκτορα των Μαλλίων ένα θυμιατό μέσα στο οποίο ο Ι. Πολίτης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναγνώρισε σπόρους κέδρου (Juniperus oxycedrus L.).

Σε ανασκαφές της Σαντορίνης επίσης αναγνωρίστηκαν άλλες αρωματικές ουσίες που χρησιμοποιούνταν για θυμίαμα και προσφορά από το 16ο αιώνα π.Χ.

Τέλος, είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι βρέθηκαν συγκεκριμένα κείμενα στην Κνωσό, στη δυτική πλευρά του παλατιού του Μίνωα, που αναφέρουν ποσότητες αρωματισμένου λαδιού που προορίζονταν για τόπους λατρείας.

Επρόκειτο για λάδι της ελιάς βρασμένο, μέσα στο οποίο τα φυτά των κρητικών βουνών είχαν αφήσει ένα μέρος των πολύτιμων φυσικών ουσιών τους.

Άλλωστε με τις ανασκαφές βρέθηκαν κομμάτια δοχείων υγρών διακοσμημένα με τυποποιημένα άνθη. Οι παράλληλες μαρτυρίες των πινακίδων περιγράφουν αυτά τα δοχεία μικρά, με πολύ στενό στόμιο που άφηνε να περνάει μόνο μια πολύ μικρή ποσότητα λαδιού. Αυτό σημαίνει πως περιείχαν αρωματισμένο έλαιο, σε αντίθεση με τα μεγάλα δοχεία χωρίς διακόσμηση που περιείχαν λάδι ελιάς παρθένο.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές επίσης έφεραν στο φως χώρους πιθανών αποθηκών ή εργαστηρίων με χαρακτηριστικά σκεύη (τρίποδο καζάνι, αγγείο με λαβή, στάμνες και ελαιοδοχεία, κύπελλα και κυπελλάκια) που θα μπορούσαν να χρησιμεύουν σ’ ένα αρωματοποιό στην επεξεργασία των ελαίων, των αρωμάτων και των αλοιφών τους.

* Ο Paul Faure, Γάλλος καθηγητής της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού σε γαλλικό Πανεπιστήμιο, αφιέρωσε 30 καλοκαίρια στην έρευνα της ιστορικής γεωγραφίας της Μεσογείου και ιδιαίτερα της Κρήτης. Από το εκπληκτικό βιβλίο του «Μύρα και αρώματα της Αρχαιότητας» βρήκαμε πολλά στοιχεία για τη χρήση των βοτάνων και των αρωμάτων τους στη Μινωική Εποχή.

Στην προϊστορική εποχή λοιπόν που δεν υπήρχαν χωματερές γεμάτες με προϊόντα του εμπορίου, ο άνθρωπος ήξερε να παρατηρεί, να μαθαίνει και να χρησιμοποιεί τη φύση για να ικανοποιήσει πολλές από τις ανάγκες του.

Ακόμα και να την εκμεταλλεύεται.Είναι γνωστό πως τα αρωματικά φυτά της Κρήτης εξάγονταν στην Αίγυπτο. Πολλά

αιγυπτιακά κείμενα της εποχής των μεγάλων Φαραώ αναφέρουν τα κρητικά βάλσαμα: το δίκταμο, που έχει υμνηθεί με λυρικό τρόπο για τις αρετές του από χιλιάδες συγγραφείς, τη φασκομηλιά που αναφέρεται επίσης και σε πινακίδες της Πύλου για τη χρήση της στην αρωματοποιία, τη ρίγανη και άλλα.

Βεβαίως η Κρήτη την εποχή εκείνη έκανε και εξαγωγή κυπαρισσόξυλου σε όλες τις γύρω χώρες, γιατί είχε την τύχη να είναι σκεπασμένη από δάση.

Το όνομα του βουνού Ίδη (Ψηλορείτης) προέρχεται από το δωρικό ίδα = δάσος.Ο Ηρόδοτος ονομάζει την Κρήτη «χώρα υψηλή τε και ίδησι συνηρεφή» δηλαδή

σκεπασμένη από δέντρα με πυκνή σκιά.Τα είδη των δέντρων που υπήρχαν τότε (κυπαρίσσια, πεύκα, πλατάνια, πουρνάρια,

βελανιδιές), υπάρχουν και σήμερα. Τα δάση όμως ……χάθηκαν! Κι αυτό είναι …… κατόρθωμα, αποκλειστικά, του ανθρώπου!Είμαστε τυχεροί σήμερα που παρά την τρομακτική υποβάθμιση του περιβάλλοντος

και τους πολλούς κινδύνους που το απειλούν συνεχώς, έχουν σωθεί στην πλειοψηφία τους τα αρωματικά φυτά.

Πέρασαν βέβαια μεγάλες δοκιμασίες, ιδιαίτερα στην περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που η κρητική φύση υποβαθμίστηκε ταχύτατα.

Υποθέτουμε πως ο λόγος είναι ότι οι κάτοικοι του νησιού αναγκάζονταν να μετακινούνταν στα ορεινά για μεγαλύτερη ασφάλεια. Έτσι αναπτύχθηκε ανεξέλεγκτα η κτηνοτροφία για βιοποριστικούς λόγους από τους ανθρώπους αυτούς. Αυτό οδήγησε φυσικά στο κάψιμο των δασών για τη δημιουργία νέων βοσκοτόπων.

Η Κρήτη που μας παραδόθηκε είναι βαθιά πληγωμένη και δυστυχώς εξακολουθούμε να την πληγώνουμε.

Σήμερα γίνεται επιπλέον και εντατική γεωργική εκμετάλλευση των εύφορων εδαφών του νησιού με υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων, εντομοκτόνων και άλλων χημικών ουσιών με αποτέλεσμα να κινδυνεύει όχι μόνο η χλωρίδα με εξαφάνιση αλλά και κάθε ζωντανός οργανισμός που δε φέρνει κέρδος.

Ευτυχώς αντιστέκεται το ίδιο το νησί ηρωικά από τη φύση και τη θέση του.Πρώτα – πρώτα μια αλυσίδα βουνών από τη μια άκρη του ως την άλλη γεμάτα με

σπηλιές, χαράδρες και φαράγγια απάτητα, αποτελούν καταφύγιο για τα σπάνια και απειλούμενα κρητικά φυτά.

Οι μεγάλες υψομετρικές διαφορές από τα ψηλά βουνά ως τη θάλασσα, στη μικρή επιφάνεια του νησιού (8.331 τετρ.χλμ.), οι Βόρειοι (ψυχροί) άνεμοι του Αιγαίου, σε συνδυασμό με τους Νότιους (θερμούς) της Αφρικής, διαμορφώνουν ένα ιδιαίτερο τύπο κλίματος που δημιουργεί ποικίλους βιότοπους.

Τέλος, η απομόνωση της Κρήτης (νησί) αναγκάζει ιδιαίτερα τα φυτά, να προσαρμοστούν σ’ αυτές τις τοπικές κλιματικές συνθήκες για να επιζήσουν.

Σήμερα, όπως μας είπε ο δασολόγος κος Θωμάς Ρούσσος, υπολογίζεται πως υπάρχουν στην Κρήτη 1800 είδη φυτών. Από αυτά τα 186 είδη είναι ενδημικά του νησιού, δηλαδή βρίσκονται μόνο στην Κρήτη και πουθενά αλλού στον κόσμο.

Δυστυχώς όμως, συμπληρώνει ο κος Ρούσσος, έχουν καταγραφεί 67 απειλούμενα φυτά στην Κρήτη. Μάλιστα για τα 8 είδη από αυτά (τα 2 είναι αρωματικά) πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην προστασία τους γιατί απειλούνται άμεσα.

Από τη φύση και τη θέση της Κρήτης όμως μπορεί κανείς να ερμηνεύσει ακόμα και την ιστορία της, από το πολύ μακρινό παρελθόν της μέχρι σήμερα, όπως και τους ανθρώπους με τις παραδόσεις, τις συνήθειες και το χιλιόχρονο λεξιλόγιό τους.

Και οι άνθρωποι της Κρήτης φαίνεται πως τ’ αγαπούν ακόμα τα αρωματικά τους, τα βότανά τους. Δεν τα προστατεύουν όσο πρέπει, από αφέλεια ίσως, από ανάγκη ή επειδή παρασύρονται από τους μοντέρνους ρυθμούς της καταναλωτικής μας ζωής.

Αλλά τ’ αγαπούν!Διαφορετικά δε θα ‘φταναν ως εμάς τόσες αμέτρητες διηγήσεις γι’ αυτά από τη

λαϊκή παράδοση.Οι γιαγιάδες μας θυμούνται τις δικές τους γιαγιάδες να παρασκευάζουν λάδι από

ρίγανη, θυμάρι, μέντα, δάφνη, φλισκούνι, δίκταμο και φασκομηλιά.Μέσα σ’ ένα καζάνι έβαζαν τα άνθη και τα φύλλα των αρωματικών φυτών με λίγο

βρόχινο νερό.Σκέπαζαν το καζάνι καλά μ’ ένα καπάκι που από κάποια άκρη του ξεκινούσε ένας

σωλήνας. Έβραζαν και ο ατμός περνώντας από το σωλήνα μαζευόταν υγροποιημένος, δίπλα, σ’ ένα ταψί. Αργότερα μάζευαν το λάδι που επέπλεε στην επιφάνεια του υγρού που υπήρχε μέσα στο ταψί πολύ προσεκτικά, μ’ ένα βαμβάκι που το έστυβαν αμέσως μέσα σ’ ένα μικρό σκεύος.

Φυσικά το πουλούσαν πολύ ακριβά!

Έφτιαχναν μέχρι και φυλακτά που τα κρεμούσαν στο λαιμό των παιδιών: σακουλάκια γεμάτα με άνθη φυτών, όπως την λαδανιά, που τη θεωρούσαν ότι ξορκίζει το κακό.

Ρητίνη από την λαδανιά (λάβδανο) βγάζουν ακόμα οι άνθρωποι στην περιοχή Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο, με σχεδόν πρωτόγονο τρόπο, και την πουλούν μάλλον στις αραβικές χώρες.

Να αναφέρουμε επί τη ευκαιρία πως στη νωπογραφία του Πτηνού της Κνωσού, ανάμεσα στα άλλα λουλούδια υπάρχουν και άνθη αλαδανιάς.

Οι παππούδες μας θυμούνται τους δικούς τους παππούδες να καπνίζουν φύλλα φασκομηλιάς μέσα σε τσιμπούκια χειροποίητα από ξύλο ελιάς.

Μάλιστα αυτό το κάπνισμα, σε αντίθεση με το σημερινό που είναι μόνο καταστροφικό, είχε σαν σκοπό ν’ απολυμάνει το χώρο του σπιτιού τους.

Νιώθει κανείς μια τέτοια μαγεία να βγαίνει απ’ όλα αυτά…..! Αναγνωρίζουμε σχεδόν μια σοφία σε όλες τις κινήσεις αυτών των ανθρώπων, από τις απλές και καθημερινές μέχρι τις πολύ μεγάλες της τέχνης!

Καταλήγουμε, απλά, πως είχαν ψυχή!

Ήξεραν να γεύονται τον κόσμο με όλες τους τις αισθήσεις.Έτσι βρίσκουμε μια εξήγηση στην έκφραση που συνηθίζεται και σήμερα στην

Κρήτη: «Ακούς τη μυρωδιά;»Τους ζηλεύουμε.Ο δικός μας τρόπος ζωής και η εξέλιξη της κοινωνίας μας, έχει αναπτύξει την κρίση

και τη λογική μας, ίσως, αλλά έχει περιορίσει την ικανότητα της ψυχής μας να μαθαίνει από τη μυρωδιά και τη γεύση του κόσμου.

Μ’ έναν πολύ απλουστευτικό και απορριπτικό τρόπο αποκαλούμε όλα αυτά παλιά (σαν σάπια που βρωμάνε) και ξεπερασμένα.

Αυτοί οι άνθρωποι που έζησαν πριν από μας σ’ αυτόν τον ίδιο τόπο, τη γνώριζαν την Κρήτη. Ήξεραν να ζουν απ’ αυτήν και γι’ αυτήν, ήξεραν να αγωνίζονται γι’ αυτήν και να την τιμούν.

Κι αυτό ήταν στάση ζωής.Κατακτήθηκαν πολλές φορές αλλά κληροδότησαν πάντα στους κατακτητές την

τέχνη να κατακτούν τους λαούς με τον πολιτισμό.Ήξεραν να τη «μυρίζουν» την Κρήτη και να διαιωνίζουν το άρωμά της με την Τέχνη

τους στους αιώνες.

Θέλουμε να νιώσουμε όσο μεγαλείο μπορέσουμε απ’ αυτήν την Τέχνη ν’ αγαπάς και να σέβεσαι τη φύση.

Να γευτούμε, ν’ ακούσουμε, να μυρίσουμε Κρήτη.Θέλουμε να διδαχθούμε από τη σοφία της.

Το φαράγγι της Σαμαριάς

Οι μαθητές φτιάχνουν το σχολικό κήπο

Τμήμα και λεπτομέρειες από το βοτανικό κήπο που φτιάξαμε στο σχολείο μας

Ένα «βραστάρι» την ημέρα………

Είναι τουλάχιστον παράδοξο το γεγονός ότι εμείς απαρνιόμαστε τις σοφές συνήθειες των προγόνων μας, ενώ την ίδια στιγμή οι ξένοι (τουρίστες) τις υιοθετούν και τις εφαρμόζουν .

Ένα ζεστό ρόφημα, ένα αχνιστό φλιτζάνι από κάποιο αφέψημα που μας αρέσει, θα μπορούσε να γίνει η απολαυστική μας συντροφιά στις προσωπικές μας στιγμές.

Η ωφέλεια στον οργανισμό μας, στην υγεία μας, αποδεικνύεται σήμερα πειραματικά και από τη σύγχρονη

επιστήμη με την σφραγίδα και των σύγχρονων διατροφολόγων .Πιστεύουμε πως οι ειδικοί επιστήμονες πρέπει κάποτε να

φροντίσουν ώστε να μπουν τα αφεψήματα των βοτάνων στη διατροφική μας πυραμίδα, αφού έχουν όλες τις προϋποθέσεις για να πάρουν θέση στη βάση της.

Δεν κρύβουν (δυστυχώς;) ακόμη οι πωλήσεις των βοτάνων μας επιχειρησιακά ,οικονομικά συμφέροντα για να προβληθούν ,όσο τους αξίζει, οι ευεργετικές τους ιδιότητες.

Διαφορετικά θα τα βλέπαμε και στις διαφημίσεις ! Ή μήπως προτιμούν οι επιχειρήσεις να διαφημίζουν και να πουλούν

τα προϊόντα που φτιάχνονται μ’ αυτά (οδοντόκρεμες, αλοιφές, καλλυντικά,…..σάλτσες κ.λ.π.)και όχι τα ίδια τα βότανα;

Η επιστήμη πάντως έρχεται να συμφωνήσει σήμερα με τη στάση ζωής των προγόνων μας και με τη λαϊκή παράδοση πως «ένα βραστάρι την ημέρα………(το γιατρό τον κάνει πέρα;)»

Σίγουρα έχουν δείξει οι επιστημονικές μελέτες πως τα συστατικά που περιέχουν τα αφεψήματα των βοτάνων μειώνουν τη συχνότητα των καρδιαγγειακών παθήσεων και του καρκίνου. Κάνουν και κάτι «μαγικό».Καθυστερούν την εμφάνιση των γηρατειών. Αυτός είναι ένας σοβαρός λόγος για να τ’ αγαπήσουμε και να τα εντάξουμε στη διατροφή μας, σε μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή. Έτσι θα έχουμε πετύχει τον καλύτερο συνδυασμό για μια καλύτερη ζωή.

Πώς όμως θα φτιάξουμε σωστά ένα ρόφημα, έτσι ώστε οι θαυματουργές ουσίες των βοτάνων να φτάσουν τελικά στον οργανισμό μας ;

Πρακτικές συμβουλές * Προσθέστε →Μέλι και λεμόνι:ο συνδυασμός μάλιστα και των δύο σε ένα φλιτζάνι είναι καταπληκτικός.

→Τσικουδιά: Βοηθά να διαλυθούν περισσότερα ωφέλιμα συστατικά του βοτάνου στην κούπα μας.

→Φλούδες από εσπεριδοειδή ή μπαχαρικά (κανέλα, γαρίφαλο κ.α.)

Αποφύγετε →Τη ζάχαρη και το γάλα:Μειώνουν σημαντικά τη δράση των βοτάνων . Αν θέλετε το ρόφημα σας γλυκό βάλτε μέλι.

* Οι πρακτικές αυτές συμβουλές είναι του καθηγητή του τμήματος Χημείας Τροφίμων του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου της Αθήνας δρα. Γεωργίου Μπόσκου και του καθηγητή Π. Κεφαλά από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ )- περιοδικό «Κρητικό Πανόραμα» Τ. 3 Φευρ. Μάρτιος 2004

→ Μη ρίχνετε τα βότανα μέσα στο σκεύος που βράζει το νερό!Η θερμοκρασία του βρασμού καταστρέφει τις ιδιότητες του .

→Αφού βράσει το νερό και το κατεβάσετε από τη φωτιά, ρίχνετε όποιο βότανο σας αρέσειτο αφήνετε 3εως 5 λεπτά .Σουρώνετε και ……πίνετε .Αν θέλετε να το πιείτε κρύο, μπορείτε να αφήσετε το βότανο και περισσότερο χρόνο. Δεν κάνει κακό!

→ Όσο μεγαλύτερη ποσότητα βοτάνου βάλετε μέσα στο νερό ,τόσες περισσότερες ουσίες θα περάσουν στο φλιτζάνι σας. Αποφύγετε, βέβαια ,τις υπερβολές !

→ Καταναλώνετε το ρόφημα σύντομα. Μετά από μερικές ώρες αναπτύσσονται μύκητες που καταστρέφουν τα ωφέλιμα συστατικά του αφεψήματος.

→Μπορείτε να πειραματιστείτε κάνοντας συνδυασμούς βοτάνων, ώσπου να πετύχετε εκείνον που …θα σας γοητεύσει γευστικά.

ΔΙΑΛΕΞΤΕ, ΞΗΡΑΝΕΤΕ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΤΕ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΩΣΤΑ.

→Αν βρείτε βότανα σε παραθαλάσσιες άγονες περιοχές, μαζέψτε. Θα μυρίζουν πιο έντονα.

→Χρησιμοποιήστε τα, καλύτερα φρέσκα. Όταν ξεραθούν, χάνουν κάποιες πολύτιμες ουσίες .

→Κάθε βότανο πρέπει να μαζεύεται στη σωστή εποχή.Τα περισσότερα μαζεύονται την εποχή της ανθοφορίας τους (άνοιξη – καλοκαίρι). Πάρτε πληροφορίες από ένα έγκυρο βιβλίο.

→Μαζεύετε μόνο τα χρήσιμα μέρη και μην καταστρέφετε τελείως τα φυτά.

→Ξηράνετε σε ματσάκια ,χαλαρά δεμένα και κρεμασμένα ανάποδα , σε σκιερό μέρος και καλά αεριζόμενο χώρο, χωρίς υγρασία Η καλύτερη εποχή για να ξηράνετε βότανα είναι ο χειμώνας .

→Φυλάξτε σε γυάλινα βάζα .Μη χρησιμοποιείτε πλαστικές σακούλες.

→Προσέξτε ,όταν αγοράζετε συσκευασμένα βότανα, την ημερομηνία συσκευασίαςκαι τις παραπλανητικές ετικέτες που σας τα συστήνουν σα φάρμακο. Αν πρόκειται να χρησιμοποιήσετε ένα βότανο για φάρμακο, συμβουλευτείτε και το γιατρό σας.

Για τη δάφνη , το δεντρολίβανο, το χαμομήλι, το δίκταμο , τη φασκομηλιά…… έχουν γραφτεί τόσα πολλά από μεγάλους συγγραφείς και ερευνητές, επιστήμονες ,βοτανολόγους, γιατρούς κ.λ.π. που είναι αδύνατον εμείς να συναγωνιστούμε.

Παραθέτουμε στη συνέχεια κάποια στοιχεία για δώδεκα βότανα που τα έχουμε φυτέψει στο μικρό βοτανικό μας κήπο στο σχολείο μας .

Τα στοιχεία αυτά είναι από τη λαϊκή παράδοση (διηγήσεις γιαγιάδων, παππούδων),από πληροφορίες που μας έδωσε ο Δασολόγος από τη Δ/νση Δασών Ηρακλείου, κος Θωμάς Ρούσσος και από σχετική βιβλιογραφία που παρατίθεται στο τέλος .

Τα κείμενα συντάχτηκαν με τη βοήθεια της δασκάλας μας κ. Δήμητρας Μαρκατάτου .

Οι μαθητές της Ε’ τάξης : Ε1 Ε2

Αναγνωστάκη Μαγδαληνή Ανωγειανάκης Ζαχαρίας Γαρεφαλάκης Δημήτρης Βιολάκη Σοφία Καλάϊτζάκη Πελαγία Δραμουντάνης Βαγγέλης Καλαϊτζάκης Μανόλης Καλαϊτζάκη ΠελαγίαΚαρακωνσταντάκη Μαρία Καμνάκη Πελαγία Κυριακάκη Ευαγγελία Κασωτάκη Ειρήνη Μαντζουρανάκη Βιργινία Μανδαλενάκης Γεώργιος Μανωλακάκης Γιάννης Μπογιατζόγλου Κων/νος Νινιράκης Γεώργιος Ξυλούρης Γεώργιος Παπαδάκη Ευαγγελία Ρογδάκης Κων/νος Ρογδάκης Χαράλαμπος Ρούσσου Όλγα Σαβουϊδάκης Γιάννης Σπαντιδάκης Αντώνης Τιτομιχελάκη Ιωάννα Τιτάκης Γεώργιος Τιτομιχελάκης Γιάννης Τιτομιχελάκης ΓεώργιοςΧαλκιαδάκης Ματθαίος Φουκάκη Βαρβάρα Χουστουλάκη Γεωργία Χασουράκη Μαρία

Η Δάφνη του Απόλλωνα

Καλαϊτζάκη Πελαγία του Ελευθ. Φουκάκη Βαρβάρα Σαβουιδάκης Γιάννης

Γιατί του Απόλλωνα;Οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν εξ ολοκλήρου

συνδέσει το φυτό με τον Απόλλωνα και βέβαια το είχαν αφιερωμένο σ’ εκείνον και τη λατρεία του.

Ο Απόλλωνας, σύμφωνα με το μύθο, αγάπησε τη Δάφνη, ένα πανέμορφο κορίτσι, που είχε μητέρα τη Γη και πατέρα τον ποταμό Πηνειό.Το κορίτσι για να γλιτώσει από το κυνήγι του Απόλλωνα ζήτησε τη βοήθεια της μητέρας της που τη μεταμόρφωσε σε δένδρο….. και .. Να’ τη η δάφνη μας με το αιθέριο έλαιο και πολλά άλλα συστατικά με θαυματουργές ιδιότητες.Χάρη στις αρωματικές της ιδιότητες χρησίμευσε μάλιστα στον Απόλλωνα για να καθαριστεί όταν σκότωσε το Δράκο Πύθωνα. Πλύθηκε στα νερά του ποταμού, εκεί που ακόμα και σήμερα φυτρώνουν δάφνες, για να μπει καθαρός νικητής στους Δελφούς με

ένα στεφάνι από φύλλα δάφνης στο κεφάλι.Οι αγώνες των Πυθίων καθιερώθηκαν από τότε και οι νικητές στεφανώνονταν με φύλλα δάφνης.

Μια άλλη γιορτή, η Δαφνηφορία, γιορτάζονταν κάθε εννιά χρόνια σε πολλές ελληνικές πόλεις προς τιμήν του Απόλλωνα.Στη Θήβα, μάλιστα, σχημάτιζαν γιορταστική πομπή, όπου χορός παρθένων με κλαδιά

δάφνης στα χέρια τραγουδούσε ύμνους στον Απόλλωνα, τα δαφνηφορικά.Το φυτό το αναφέρει ο Όμηρος στην Οδύσσεια, ο Διοσκουρίδης το θεωρούσε φαρμακευτικό, ενώ σύμφωνα με τον Παυσανία, ο παλιός ναός του Απόλλωνα ήταν φτιαγμένος από κλαδιά δάφνης. Σίγουρα πάντως μπροστά στο «νέο» ναό του Απόλλωνα, στους Δελφούς, υπήρχε ένα δένδρο Δάφνης.Εκείνο που ξέρουμε όλοι είναι πως το «αθάνατο πυρ» του μαντείου των Δελφών που από τις αναθυμιάσεις του έπεφτε σε έκσταση η Πυθία προερχόταν από ξύλο δάφνης και έλατου που καίγονταν. Ενώ για να εμπνευστεί η Πυθία και να δώσει τους χρησμούς της

μασούσε φύλλα δάφνης.Λέτε να έχει εδώ τις ρίζες της η συνήθεια των αρχαίων Ελλήνων να έχουν όλοι σχεδόν

μόνιμα ένα φύλλο δάφνης στο στόμα; Ο Θεόφραστος αναφέρει τη συνήθεια αυτή και λέει πως το έκαναν για να αποφεύγουν την κακοτυχία.

Η συνήθεια των αρχαίων Ελλήνων να στεφανώνουν με φύλλα δάφνης εκτός από τους αθλητές και τους ποιητές και τους φιλοσόφους και όλους τους εξέχοντες άνδρες, πέρασε και στη Ρώμη.

Οι Ρωμαίοι οικειοποιήθηκαν εντελώς τις συμβολικές διαστάσεις του φυτού:Τιμή, Προστασία, Θρίαμβος, Νίκη, Επιτυχία = ΔάφνηΤα γραπτά μηνύματα που ανήγγειλαν νίκη στη μάχη τυλίγονταν σε φύλλα δάφνης, ενώ οι αγγελιοφόροι που τα μετέφεραν κρατούσαν φύλλα δάφνης.Η Δάφνη στόλιζε τις πύλες των ανακτόρων των καισάρων και των αρχιερέων στη Ρώμη και τα κεφάλια επίσης των μεγάλων αυτοκρατόρων, όπως του Ιούλιου Καίσαρα, ενώ οι συγγραφείς της εποχής λένε πως όλες οι Δάφνες της Ρώμης μαράθηκαν όταν πέθανε ο Νέρων.

Η συμβολική φύση της Δάφνης διατηρήθηκε και στα χριστιανικά χρόνια.Με κλαδιά δάφνης στα χέρια υποδέχτηκαν οι βυζαντινοί τον Ηράκλειο όταν γύρισε με τον Τίμιο Σταυρό, θριαμβευτής, από την εκστρατεία του εναντίον των Περσών.Τα κλαδιά της Δάφνης χρησιμοποιούνται ακόμα μέχρι σήμερα στο στολισμό των εκκλησιών σε πανηγυρικές εκδηλώσεις.

. Σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες έχει συνδεθεί με τον εορτασμό των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Ένα δάφνινο στεφάνι την Πρωτοχρονιά στο σπίτι θεωρείται πως φέρνει καλοτυχία.

Στην ελληνική γλώσσα εξακολουθεί να συμβολίζει τη διάκριση στις τέχνες και στα γράμματα και την επιτυχία γενικά. Η φράση «έδρεψε δάφνες» σημαίνει επιτυχία, ενώ η φράση «επαναπαύεται στις δάφνες του» λέγεται για κάποιον αδρανή που στηρίζεται σε παλιότερες επιτυχίες του.

Ένα φυτό όπως η Δάφνη, με τόσο μεγάλη σημασία στη λατρευτική ζωή των αρχαίων Ελλήνων, δε μπορούσε παρά να είναι αειθαλές και να αγαπά το νερό. Φυτρώνει από μόνη της σε ποτάμια ή μικρούς χείμαρρους που κρατούν αρκετή υγρασία και το καλοκαίρι.

Φυσικά μπορούμε να τη φυτέψουμε και στον κήπο μας. Μάλιστα η πιο όμορφη εκδοχή της καλλιέργειάς της είναι σε μια μεγάλη γλάστρα όπου κλαδεύεται και μετασχηματίζεται σε μίνι-δένδρο. Βάλτε τη γλάστρα αυτή δίπλα στην κύρια είσοδο του σπιτιού σας για διακόσμηση και , αν πιστέψουμε τις δοξασίες, για καλοτυχία. Λέγεται πως προστατεύει και από τους κεραυνούς.

Βεβαίως η Δάφνη, πέρα από την έντονη παρουσία της στη μυθολογία και στην συμβολική γλώσσα, έχει επίσης έντονη και κυριολεκτική παρουσία στην φαρμακευτική, αρωματοποιία, σαπουνοποιία και στις βιομηχανίες τροφίμων.Το φυτό έχει αρωματικές, καλλωπιστικές, φαρμακευτικές, μελισσοτροφικές ιδιότητες και …θαυματουργές δυνατότητες στη μαγειρική.

Στην Ελλάδα μπορεί να μην έχουμε όλοι στα σπίτια μας πολλά από τα άλλα βότανα, που κοντεύουμε να τα ξεχάσουμε, Δάφνη όμως έχουμε όλοι στην κουζίνα μας ( αποξηραμένα φύλλα ).

Χρησιμοποιείται σε πολλές σάλτσες, στα όσπρια, στο στιφάδο και ιδιαίτερα στο μαγείρεμα του λαγού.

Αν ρίξετε λίγα φύλλα δάφνης στο νερό που βράζετε κουνουπίδι λάχανο ή μπρόκολα, θα περιορίσετε την όχι και πολύ ευχάριστη μυρωδιά στο σπίτι.

Παλιότερα τύλιγαν σε φύλλα δάφνης τα ξερά σύκα για να τα προστατέψουν από τα μαμούνια κι έβαζαν δάφνη στο αλεύρι για τον ίδιο λόγο.

Αν θέλουμε να πρωτοτυπήσουμε, μπορούμε να χαρίσουμε στους φίλους μας την πρωτοχρονιά ξερά σύκα τυλιγμένα σε φύλλα δάφνης, όχι για τον παραπάνω λόγο, αλλά για γούρι.

Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν φύλλα δάφνης στα ζεστά λουτρά.Βάλτε ένα σακουλάκι με φύλλα δάφνης στο μπάνιο σας. Ανακουφίζει από πόνους

ρευματισμών και αρθριτικών.Χαλαρώστε εισπνέοντας τους υδρατμούς από βραστό νερό με φύλλα δάφνης,

χαμομήλι, πέταλα τριαντάφυλλου και δενδρολίβανο.

Για Δυσπεψία: Βράζουμε φύλλα δάφνης φρέσκα και πίνουμε το αφέψημά τους. Ανακουφιστείτε από σπασμούς του στομαχιού:

Ρίξτε φρέσκα φύλλα δάφνης (4 γραμμάρια) μαζί με φλούδα από νεράντζι (8 γραμμάρια) σε 200 γραμμάρια νερό. Αφήνετε να μουσκέψουν για ένα τέταρτο. Σουρώστε και πιείτε το με ζάχαρη.

Χρησιμοποιείστε άφοβα μόνο τα φύλλα, ενώ τους καρπούς, που είναι σαρκώδεις και μαύροι σαν μικρές ελιές, με πολλή προσοχή.

Μη χρησιμοποιήσετε σκέτο δαφνέλαιο για εντριβές γιατί προκαλεί κοκκινίλες και εγκαύματα.

Μ’ αυτό το «ηρωικό» βότανο ξεκινάμε την εργασία μας κι ελπίζουμε ν’ αξιωθούμε να μας ……… στεφανώσει.

Δενδρολίβανο

Βιολάκη Σοφία Δραμουντάνης Βαγγέλης Νινιράκης Γιώργος Εμείς στην Κρήτη, το λέμε «αρισμαρί».

Η ονομασία του αυτή προέρχεται από τη λατινική λέξη Ros-marinus, «δροσιά της θάλασσας»,γιατί έχει πράγματι τη συνήθεια να φυτρώνει κοντά στη θάλασσα.

Φυτεύεται όμως παντού, ακόμα και σε κρύα μέρη και «πιάνει» εύκολα στον κήπο μας. Η Σοφία λέει ότι φύτεψαν με τη μαμά της στο δικό τους κήπο ένα κλαδί «ξεμπασκαλιστάρι»,όπως της το είπε και με καθημερινό πότισμα ρίζωσε κι έγινε ένα μικρό δενδράκι. «Τώρα» συνεχίζει η Σοφία «αφού τηγανίσει η μαμά μου ψάρι ή χοχλιούς ή συκώτι, κόβει μερικά κλαδιά, τα βάζει στο καυτό λάδι που τηγανίστηκε το φαγητό, προσθέτει και λίγο ξύδι και κάνει σαβόρι .Μ’αυτό περιχύνει το φαγητό, που παίρνει ένα

υπέροχο άρωμα κι εγώ νιώθω υπερήφανη που έβαλα ένα χεράκι να έχουμε στην αυλή μας αυτό το αρωματικό φυτό».

Στη λαϊκή παράδοση θεωρείται σαν ένα από τα βότανα που πήραν οι πρωτόπλαστοι μαζί τους όταν έφυγαν από τον παράδεισο. Γι’ αυτό ο Θεός έδωσε σ’ αυτόν το θάμνο με τα γκριζοπράσινα βελονωτά φύλλα και τα γαλανόλευκα ανθάκια, τόσες θεραπευτικές ιδιότητες, ν’ανακουφίζει τους ανθρώπους.

Ο Γιώργος λέει πως ο παππούς του αντιμετωπίζει χρόνια με το δενδρολίβανο την ατονία της καρδιάς. Ακούστε πως :Σ’ ένα μπουκάλι κρασιού βάλτε μερικά κλωναράκια δενδρολίβανου και αφήστε το για πολλές μέρες. Θα πίνετε ένα ποτήρι απ’ αυτό το ποτό την ημέρα. Είναι τονωτικό και θα σας δώσει ενέργεια.

Οι αιμορροΐδες ανακουφίζονται σύμφωνα με τον παππού του Γιώργου με ξερά φύλλα δενδρολίβανου τριμμένα σε σκόνη.

Σε κρίσεις άσθματος ρίξτε λίγο δενδρολίβανο, μια χούφτα άνθη πορτοκαλιάς και λίγο θυμάρι σ’ένα μπόλ με καυτό νερό. Εισπνεύστε και έχετε πάρει το γιατρικό σας κάθε πρωί.

Πονοκέφαλοι τέλος: Ρίξτε 6 σταγόνες αιθέριο έλαιο δενδρολίβανου σε 600 ml κρύο νερό και ανακατέψτε. Βυθίστε ένα πανί και αφού το στύψετε κάντε κομπρέσες στο μέτωπό σας. Επαναλάβετε αρκετές φορές.

Φαλάκρα τέλος: Ρίξτε σ’ ένα μπουκάλι με οινόπνευμα μερικά κλαράκια δενδρολίβανου, ρίζες τσουκνίδας και ρίζες λάππας. Κάντε μ’ αυτό εντριβές στο μέρος του κεφαλιού που πέφτουν τα μαλλιά.

Κορίτσια, καλλωπιστείτε!Ακούστε τι μάθαμε: Η βασίλισσα Ελισάβετ της Ουγγαρίας έμεινε στην ιστορία για τη νεανική εμφάνιση που είχε μέχρι τα βαθιά της γεράματα. Λένε πως αυτό το κατάφερνε χάρη σε μια λοσιόν από δενδρολίβανο που χρησιμοποιούσε.Η συνταγή είναι εδώ: Σιγοβράστε 3 κουταλιές ξεραμένου δενδρολίβανου (ανθάκια κατά προτίμηση ) σε ½ λίτρο νερό και σε σκεπασμένη κατσαρολίτσα. Βγάλτε από τη φωτιά και αφήστε για 1 ώρα. Σουρώνετε και προσθέτετε 4 κουταλιές μπράντυ

( ή άσπρο κρασί ). Έτοιμη η λοσιόν σας για το πρόσωπο, διεγερτική και τονωτική, για όλους τους τύπους της επιδερμίδας.

Τονώστε τα μαλλιά σας , αν είστε καστανές . Το δενδρολίβανο δίνει στα σκουρόχρωμα μαλλιά λάμψη, διατηρεί το χρώμα τους και καταπολεμά την πιτυρίδα.

Εμείς φτιάξαμε το σαμπουάν, το δοκιμάσαμε και σας το συνιστούμε: Ρίχνετε 4 κουταλιές ξεραμένου δενδρολίβανου σε 1,7 λίτρα ζεστό νερό και σιγοβράζετε για λίγο. Βγάζετε από τη φωτιά και αφήνετε για 2 ώρες. Σουρώνετε, προσθέτετε 6 κουταλιές τριμμένο πράσινο σαπούνι και ξαναβάζετε σε χαμηλή φωτιά για ν’ανακατέψετε μέχρι να διαλυθεί καλά το σαπούνι. Βγάζετε από τη φωτιά και ρίχνετε 1 κουταλιά βόρακα ( σε φαρμακείο ή σε κατάστημα γεωργικών φαρμάκων). Ανακατεύετε. Αφού κρυώσει τελείως, ρίχνετε 2 αυγά χτυπημένα. Χτυπάτε καλά το μείγμα μέχρι να πήξει. Βάλτε σε μπουκάλι και

αφήστε το 24 ώρες πριν το χρησιμοποιήσετε. Ανακατεύετε καλά πριν από κάθε χρήση.Φτιάξαμε και μια λοσιόν για τα σκουρόχρωμα μαλλιά, για μετά το λούσιμο. Έχει

όλα τα πλεονεκτήματα του σαμπουάν και ……κρατά τις ψείρες μακριά.Ρίξτε 2 κουταλιές ξεραμένου δεντρολίβανου και 2 κουταλιές ξεραμένου φασκόμηλου

σε 1,2 λίτρα ζεστού νερού και αφήστε να σιγοβράσουν σκεπασμένα για 10 λεπτά. Βγάλτε από τη φωτιά την κατσαρόλα και αφήστε 2 ώρες ακόμα μέσα στο νερό τα βότανα. Σουρώστε μετά και προσθέστε 140 ml ξύδι μηλίτη. Έτοιμη! Βάλτε σε μπουκάλι και χρησιμοποιείστε αμέσως, αν θέλετε και κατευθείαν πάνω στα λουσμένα και ξεβγαλμένα μαλλιά ( δε χρειάζεται ν’ ανακατευτεί με νερό ). Αφήστε για λίγο ν’ απορροφήσει το δέρμα του κεφαλιού σας τις ευεργετικές ιδιότητες της καταπληκτικής αυτής λοσιόν και μετά σκουπίζετε τα μαλλιά σας. Και ….καλό ύπνο.

Βάλτε φύλλα δενδρολίβανου κάτω από το κρεβάτι και θ’ απαλλαγείτε από πιθανά άσχημα όνειρα.

Και καλό ύπνοΒάλτε φύλλα δενδρολίβανου κάτω από το κρεβάτι και θα απαλλαγείτε από πιθανά άσχημα όνειρα. εφιάλτες.

Δ ί κ τ α μ ο ς

Καλαϊτζάκης Μανόλης Ρούσσου Όλγα

Ο βασιλιάς της κρητικής χλωρίδας ο κύριος εκπρόσωπός της, ο δίκταμος της Κρήτης, είναι φυτό ενδημικό της Κρήτης, μοναδικό στον κόσμο..Είναι γνωστός με πολλά κοινά – τοπικά

ονόματα, το πιο αγαπητό όμως σ’ όλη την Κρήτη είναι το όνομα « Έρωντας». Οσο για το «Δίκταμος» λέγεται πως προέρχεται από το όνομα του βουνού Δίκτη της Κρήτης

( Δίκταμ(ν)ος= Δίκτη+ θάμνος ).Η σπουδαιότητα του Δίκταμου μπορεί να φανεί και από το πλήθος των

συγγραφέων και των ειδικών που ενδιαφέρθηκαν και ασχολήθηκαν μαζί του από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Ο Ιπποκράτης είχε αντιληφθεί τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού και το αναφέρει σαν φαρμακευτικό και «ωκυτόκιον», που σημαίνει ότι διευκολύνει τον τοκετό και σαν τέτοιο το συνιστούσε στις γυναίκες που γεννούσαν.

Ο Αριστοτέλης μας περιγράφει πως τα αγρίμια των βουνών, πληγωμένα από τα βέλη των κυνηγών, έτρωγαν δίκταμο για να γιατρεύουν τις πληγές τους και να αποβάλλουν τα βέλη.

Ο Θεόφραστος, πατέρας της βοτανικής, αναφέρεται στις φαρμακευτικές ιδιότητες του δίκταμου και κάνει τη βοτανική περιγραφή του.

Ο Δίκταμος φυτρώνει από μόνος του ( αυτοφυής ) σ’όλο το νησί, από την επιφάνεια σχεδόν της θάλασσας μέχρι και τα 1600 μ. Αγαπά όμως τα απόκρημνα και τα βραχώδη μέρη των ψηλών βουνών( Ψηλορείτης, Λευκά όρη, Δίκτη).

Εκεί ψηλά στους γκρεμούς και στις χαράδρες έψαχναν το φυτό και το μάζευαν παλιά, οι άνθρωποι είτε για να το χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι, είτε για να το πουλήσουν, μια και ο δίκταμος είχε πάντα ζήτηση στην αγορά.

Εκεί ψηλά, σαν το φεγγάρι που βλέπει και μαθαίνει όλα τα μυστικά των ανθρώπων, το τοποθετεί και ο Οδυσσέας Ελύτης:

« Και για σένα κανείς δεν είχε ακούσει. Για σένα ούτε το δίκταμο ούτε το μανιτάρι, τα μέρη τ’ αψηλά της Κρήτης τίποτα….»

Δεν είναι μεγάλο φυτό. Είναι ένα φρύγανο που έχει ύψος το πολύ 35 εκατοστά. Οι βλαστοί του ξεκινούν πολλοί μαζί από τη βάση του και καλύπτονται, όπως και τα φύλλα, από πυκνό, λευκό χνούδι. Όλο το φυτό, αλλά περισσότερο τα άνθη και τα φύλλα του μυρίζουν υπέροχα. Από τα φύλλα του, με κατάλληλη επεξεργασία, παράγεται το αιθέριο έλαιο που περιέχει μοναδικές ουσίες, με ισχυρή αντισηπτική ενέργεια. Σ’ αυτές τις ουσίες οφείλονται και οι σπουδαίες θεραπευτικές ιδιότητες του δίκταμου.

Γι’ αυτές τις εξαιρετικές, αρωματικές και φαρμακευτικές του ιδιότητες, ο δίκταμος έγινε γνωστός σ’ όλο τον κόσμο και σήμερα εξακολουθεί να έχει την εκτίμηση της αγοράς όχι μόνο της Ελληνικής αλλά και της διεθνούς.Χρησιμοποιείται από τη βιομηχανία για την παρασκευή αρωμάτων, αλλά και διαφόρων φαρμάκων.

Εμείς το θεωρούμε άριστο φάρμακο και το πίνουμε ( αφέψημα ), όταν έχουμε πονοκέφαλο, κρυολόγημα και σε διάφορες εντερικές και στομαχικές διαταραχές ή απλά για να χαλαρώσουμε, να ηρεμήσουμε από την κούραση της ημέρας.

Μαζεύουμε ακόμα δίκταμο, όπως έκαναν παλιά οι άνθρωποι, κι έχουμε πάντα ένα βαζάκι με τα θαυματουργά φυλλαράκια του στο σπίτι μας.

Φροντίζουμε βέβαια να έχουμε έστω και μια γλάστρα με δίκταμο στην αυλή μας, γιατί, δυστυχώς, ο αγαπημένος μας « έρωντας» έχει εξαφανιστεί σχεδόν από το φυσικό του περιβάλλον. Αυτό συνέβη κυρίως γιατί άλλαξε ο τρόπος που εκτρέφονται τα αιγοπρόβατα. Παλιά μεταφέρονταν από μια ορεινή περιοχή σε άλλη ανάλογα με την εποχή και τις καιρικές συνθήκες.Σήμερα παραμένουν στην ίδια περιοχή αφού υπάρχει η δυνατότητα της μεταφοράς ζωοτροφών εκεί και έτσι καταστρέφεται τελείως η χλωρίδα με την υπερβόσκηση. Έτσι κάποια στιγμή ο δίκταμος χαρακτηρίστηκε απειλούμενο είδος.

Ευτυχώς όμως σώθηκε με την καλλιέργεια. Ο δίκταμος είναι το μόνο από τα ενδημικά βότανα της Κρήτης που καλλιεργείται με κέντρο καλλιέργειας το χωριό ΄Εμπαρος Ηρακλείου και τη γύρω περιοχή.

Η καλλιέργεια του δίκταμου βέβαια είναι δύσκολη γιατί πρέπει να είναι αρδευόμενη και είναι απαιτητική σε εργατικά. Έχει όμως δυνατότητες επέκτασης λόγω της αξιόλογης ζήτησής του από τη διεθνή αγορά.

Και για μας αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί φαίνεται να είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας του «έρωντα» που δε θα θέλαμε να λείψει από τη ζωή μας.

Δ υ ό σ μ ο ς (Το βάρσαμο ή ο αβάρσαμος της Κρήτης)

Τιτομιχελάκης Γεώργιος Μαντζουρανάκη Βιργινία Κυριακάκη Ευαγγελία Μανωλακάκης Γιάννης

Από τη γη δυο δάκρυα θερμά μαργαριτάρια Ανέβηκαν και στάλαξαν στου πλάστη τα ποδάρια.

Κι είπε το ένα τρέμοντας μπροστά στο θείο θρόνο Εμένα μ’ έβγαλε η καρδιά για το δικό της πόνο.

Κι ο πλάστης αποκρίθηκε: ούτε στιγμή μη χάνεις Σύρε να γίνεις βάρσαμος τον πόνο της να γιάνεις ……………………….

Αγαπημένο μυρωδικό του τόπου μας, ο δυόσμος, φερμένος από την Ανατολή, κάνει πράγματι καλό στις πληγές που έχουνε πύoν ( η σκόνη από τριμμένα ξερά φύλλα του). Γι’ αυτό ακόμα και τα καλά λόγια κάποιου που μπορεί να «μαλακώσουν» τον ψυχικό μας πόνο, ο λαός μας μεταφορικά τα λέει «βάλσαμο στην ψυχή μας». Αγαπημένη μυρωδιά στα φύλλα και στα

μικροσκοπικά ροζ ή μοβ ανθάκια του, μου φέρνει στο νου την προγιαγιά μου, λέει ο Τιτομιχελάκης, να γυρίζει την Κυριακή από την εκκλησία. Δεν καταλάβαινα τι σχέση έχει ο δυόσμος με την εκκλησία!

Εγώ ήξερα πως τον καλλιεργεί η μαμά μου σε μια γλάστρα στη αυλή μας, γιατί βάζει τα φυλλαράκια του, με το βαθύ πράσινο χρώμα τους, χλωρά ή ξεραμένα, στους ντολμάδες, στα μπιφτέκια και στα κεφτεδάκια.

Ώσπου κάποτε είχε τάσεις λιποθυμίας η προγιαγιά μου. Μας είπε και της κοπανήσαμε δυόσμο, της το δέσαμε μ’ ένα πανί στους σφυγμούς της και …συνήλθε. Μου εξήγησε τότε πως και στην εκκλησία τη βοηθά να μη ζαλίζεται απ’ το λιβάνι και τον πολύ κόσμο. Μου μαρτύρησε ακόμα πως παλιά που δεν είχαν οδοντόκρεμες ούτε οδοντόβουρτσες, έπλεναν το στόμα τους με βρασμένο δυόσμο για να μη μυρίζει. (Φρεσκάδα στην αναπνοή και καταπολέμηση της ουλίτιδας με τις αντισηπτικές του ιδιότητες). Αυτό το ξέρουν και οι βιομηχανίες που φτιάχνουν οδοντόκρεμες σήμερα. Όλοι έχουμε δει οδοντόκρεμες με τα φυλλαράκια του δυόσμου αποτυπωμένα στο σωληνάριό τους. Μου είπε ακόμα η γιαγιά μου πως παλιά, κρατούσαν πάντα οι έγκυες φύλλα δυόσμου στα χέρια τους για ν’ αντιμετωπίζουν τις ζαλάδες τους και το ίδιο έκαναν κι όσοι ταξίδευαν για να μη ζαλιστούν.

Εμείς θα προτείναμε σε όλα τα λεωφορεία, να κρεμάσουν από ένα μικρό ματσάκι δυόσμου πάνω από τα καθίσματά τους, αντί ν’ αγοράζουν αποσμητικά χώρου κι οι επιβάτες να πίνουν φάρμακα.

Μήπως πρέπει να κάνουμε το ίδιο και στο δικό μας αυτοκίνητο;

Θρούμπη

Μπογιατζόγλου Κων/νος Καμνάκη Πελαγία

Καλαϊτζάκη Πελαγία τ. Νικ.

Το φυτό της ευτυχίας ήταν αφιερωμένο από τους αρχαίους Έλληνες στο Διόνυσο . Φανταζόμαστε τη θρούμπη να στολίζει κάποια κεφάλια των χαρούμενων γλεντοκόπων που ακολουθούσαν το Διόνυσο κι ίσως να κυνηγούσαν κάποια νύμφη που θα ‘τρεχε τρομαγμένη να κρυφτεί στα δάση.

Αυτή είναι η ευτυχία που προσφέρει η θρούμπη: Η έντονη αίσθηση της χαράς της ζωής . Μπορούμε πολύ εύκολα να προσφέρουμε στον εαυτό μας την ιδιότητα της αυτή ,αν πασπαλίσουμε με λίγο τριμμένο βότανο το κρέας πριν το ψήσουμε ή και απευθείας στο πιάτο μας . Υπάρχουν πολλά είδη θρούμπης στην ελληνική χλωρίδα . Η κρητική θρούμπη μοιάζει πολύ με το θυμάρι ,που άλλωστε, ανήκουν στην ίδια οικογένεια (των χειλανθών).Την ξεχωρίζουμε από τα γκριζωπά της φύλλα, τα λίγο

κοκκινωπά βλαστάρια και τα μικρούλια λουλουδάκια , λευκά ή ρόδινα .Αγαπά τις άγονες περιοχές και είναι υπέροχη η εικόνα της όταν ξεγλιστράει

ελεύθερη ανάμεσα απ’ τις πέτρες κάποιας μάντρας αρωματίζοντας τη γύρω περιοχή .Η θρούμπη έχει πολλές ιδιότητες . Στο μεσαίωνα τη χρησιμοποιούσαν σαν

φάρμακο σε πολλές ασθένειες .Εμείς ας κρατήσουμε την τονωτική της ιδιότητα που είναι πολύ

ενδιαφέρουσα .Κι ακόμα μια άλλη: τη χωνευτική. Ένα κλαράκι θρούμπης βοηθά να χωνέψουμε και τα πιο δύσπεπτα φαγητά. Βάλτε θρούμπη στα «δύσκολα» φαγητά όπως το κυνήγι ή γενικά τα τσιγαριστά .Θα απολαύσετε την υπέροχη γεύση που αφήνει το άρωμά της ,θα χωνέψετε γρήγορα και θα …….φτιάξει το κέφι σας, αφού τονώνει τον οργανισμό.

Όπως όλα τα βότανα της κρητικής χλωρίδας , η θρούμπη ανακουφίζει και το αναπνευστικό σύστημα.

Μπορούμε να την καλλιεργήσουμε στον κήπο μας για να την απολαμβάνουμε συνέχεια . Μπορούμε όμως και να βγούμε στην εξοχή να ψάξουμε για θρούμπη . Θα βρούμε σίγουρα και θα πάρουμε και καθαρό οξυγόνο. Μαζεύεται προς το τέλος της άνοιξης και ξεραίνεται με το γνωστό τρόπο.

Χαριτωμένο και χρήσιμο βοτάνι .Αξίζει να το έχουμε στο σπίτι μας .

Θ Υ Μ Α Ρ Ι

Αναγνωστάκη Μαγδαληνή Ανωγειανάκης Ζαχαρίας

Όλγα Ρούσσου

Θύμο συνηθίζουμε να το λέμε στην Κρήτη και μας το δίνει κι αυτό η γενναιόδωρη οικογένεια που μας δίνει και το δενδρολίβανο, τη μέντα, τη θρούμπα και το μελισσόχορτο.

Το όνομά του μοιάζει να έχει σχέση με τη λέξη θυμός και δικαιολογείται μια και το φυτό είναι πολύ σκληρό, ανθεκτικό και αγαπά τα άγονα, τα πετρώδη, τα ξηρά μέρη. Έτσι εξηγείται που το θυμάρι έχει συνδεθεί με το θάρρος και τη δύναμη στις λαϊκές παραδόσεις πολλών λαών. Για τους αρχαίους Έλληνες συμβόλιζε τη γενναιότητα. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες πριν πάνε στη μάχη έκαναν μπάνιο σε νερό αρωματισμένο με θυμάρι για να νιώσουν δυνατοί και θαρραλέοι.

Σ’ όλο το Μεσαίωνα οι ιππότες αν έπαιρναν ένα κλωνάρι θυμαριού δώρο από τη δέσποινά τους πριν φύγουν για τη μάχη, γίνονταν πιο δυνατοί, πιο ριψοκίνδυνοι, πιο ορμητικοί.

Οι αρχαίοι Έλληνες το είχαν αφιερώσει στον Άρη και την Αφροδίτη σε δυο θεούς ωραίους, δυνατούς και ερωτευμένους. Ήταν ένα από τα βότανα που έκαιγαν σαν θυμίαμα στους βωμούς των θεών κι έτσι μοιάζει να συνδέεται το όνομά του με την άλλη αρχαία ελληνική λέξη θύω = θυσιάζω.

Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να αρωματίζουν με θυμάρι και το τυρί τους όπως και το κρασί. Άλλωστε. το είχαν άφθονο στο λιγοστό έδαφος της Αττικής γης ( και το φασκόμηλο επίσης ), όπως αναφέρει ο Αριστοφάνης στους «Αχαρνείς».

Λάτρευαν βέβαια οι Αρχαίοι Έλληνες το θυμαρήσιο μέλι. Και ποιος δεν το λατρεύει μέχρι και σήμερα;

Ονομαστό ήταν το θυμαρίσιο μέλι του βουνού Υμηττού της Αττικής από την αρχαιότητα.

Κι όταν έγινε γνωστή η ιδιότητά του θυμαριού να προσελκύει τις μέλισσες και να κάνει το μέλι πεντανόστιμο, τότε η Αττική, που το είχε άφθονο, έκανε εξαγωγές θυμαριού από την εποχή του Θεόφραστου ακόμα.

Εμείς, στην Κρήτη, ξέρουμε καλά πως το θυμάρι δεν κάνει μόνο το μέλι πεντανόστιμο. Το κρέας, αλλά και το γάλα, των κατσικιών και των προβάτων που βόσκουν θυμάρι στα βουνά μας έχει μια ξεχωριστή γεύση.

Φυσικά διαθέτει άφθονες θεραπευτικές ιδιότητες, αλλά εδώ δε θα μιλήσουμε για αρρώστιες.

Θα σας προσφέρουμε το θυμάρι, ικανό να « θεραπεύει» άλλες ανάγκες πιο ευχάριστες.

Το περίφημο θυμέλαιο, το αρωματικό αιθέριο έλαιο του θυμαριού έχει απεριόριστες ιδιότητες. Εκτός από τις φαρμακευτικές διαθέτει και αντισηπτικές, τονωτικές, αποσμητικές και άλλες.

Σε όλες τις οδοντόκρεμες υπάρχει θυμέλαιο. Υπάρχει ακόμα και σε σαπούνια, αρώματα και σε πολλά καλλυντικά. Για την παρασκευή τους παίζει πρωτεύοντα ρόλο το θυμαρίσιο μέλι που περιέχει το αιθέριο έλαιο του θυμαριού.

Τα μυστικά για τις συνταγές τους τα πήραν από μας οι βιομηχανίες. Ας τα χρησιμοποιήσουμε λοιπόν κι εμείς. Σίγουρα θα βγούμε κερδισμένοι.Λοσιόν από μέλι για τα χέρια: 1,5 κουταλάκι μέλι, 10 κουταλιές ροδόνερο, 4

κουταλιές γλυκερίνη, ½ κουταλάκι ξύδι άσπρου κρασιού.Σε πολύ χαμηλή φωτιά λειώνετε το μέλι. Το βγάζετε από τη φωτιά και ανακατεύετε

μαζί με όλα τα υπόλοιπα υλικά. Χτυπάτε καλά το μίγμα και το φυλάτε σε μπουκαλάκι. Βάλτε και μια ετικέτα!

Μάσκα προσώπου: 2 κουταλιές αλεύρι από κριθάρι, 2 κουταλάκια ψιλοκομμένο δυόσμο, 2 κουταλιές μέλι, 2-3 κουταλιές γάλα.

Μ ’ένα πιρούνι ανακατέψτε καλά το μέλι με το αλεύρι και το δυόσμο. Προσθέστε το γάλα, αν χρειαστεί κι άλλο, έτσι ώστε να γίνει μια μαλακή αλοιφή που να απλώνεται εύκολα, χωρίς να τρέχει.

Καθαρίστε μ’ένα γαλάκτωμα το πρόσωπό σας και απλώστε αυτή τη δυναμωτική μάσκα στο πρόσωπο ( όχι γύρω από τα μάτια ) και στο λαιμό και μείνετε ξαπλωμένοι και χαλαροί ½ ώρα. Ξεβγάλτε με δροσερό νερό το πρόσωπό σας, σκουπίστε και βάλτε ένα τονωτικό προϊόν.

Γαλάκτωμα καθαρισμού του προσώπου: 2-3 κουταλάκια νερό, 1 κουταλάκι μέλι, 140 ml γάλα, 1 κρόκο αυγού.

Ζεσταίνετε το μέλι με το νερό ( προσοχή να μην κάψει το νερό ) μέχρι να λιώσει, ανακατεύοντας συνέχεια. Το βγάζετε από τη φωτιά και προσθέστε το γάλα και τον κρόκο του αυγού. Χτυπάτε καλά, ν’ ανακατευτούν τα υλικά. Βάζετε σε μπουκάλι και στο ψυγείο. Με το γαλάκτωμα αυτό καθαρίζετε, μαλακώνετε και εμπλουτίζετε την επιδερμίδα σας και ομορφαίνετε το δέρμα σας. Το σημαντικό είναι πως ταιριάζει σε όλους τους τύπους δέρματος και σε όλες τις ηλικίες.

Και τώρα κάτι εξαιρετικό!Τι θα λέγατε για ένα μπάνιο με γάλα και μέλι, την παραμονή του γάμου σας, ας

πούμε; Αξίζει τον κόπο: 850 ml βραστό νερό, 455 γραμ. μέλι, 850 ml γάλα, 8 κουταλιές μαγειρικό αλάτι, 2 κουταλιές σόδα.

Σ’ ¨ένα κατσαρολάκι βράζετε το μέλι και του ρίχνετε το μισό από το βραστό νερό ανακατεύοντας να διαλυθεί τελείως. Προσθέτετε το γάλα και χτυπάτε. Διαλύετε σ’ ένα άλλο δοχείο στο υπόλοιπο νερό το αλάτι και τη σόδα.

Μόλις λιώσουν, ενώνετε τα δυο διαλύματα σ’ ένα μεγάλο δοχείο και τα ανακατεύετε καλά.

΄Οσο βρίσκεστε μέσα στη μπανιέρα με το ζεστό νερό, κάνετε μ’ αυτό το υγρό μασσάζ για λίγα λεπτά στα πόδια, τα χέρια και όλο το σώμα.

Προσθέστε και ένα φλυτζάνι από το υγρό στο νερό και χαλαρώστε για 15 λεπτά περίπου.

Θα τονώσετε και θα απαλύνετε το δέρμα σας και θα το απαλλάξετε από τα νεκρά κύτταρα και θα έχετε εξασφαλίσει με το μπάνιο αυτό έναν καλό ύπνο και μια……..λαμπερή παρουσία την επόμενη μέρα.

Λέτε πως μπορεί να λείψει το θυμάρι από τη μαγειρική; Δεν είναι μόνο το άρωμά του. Μια από τις ιδιότητες του θυμέλαιου είναι να διευκολύνει την πέψη των λιπαρών και γενικά των πλούσιων τροφών.

Δοκιμάστε μια συνταγή ( της Μυρσίνης Λαμπράκη από το βιβλίο «Βότανα και φρούτα: Γεύσεις ζωής»)

Χοιρινό καπνιστό με τρία βότανα: Υλικά: 1 σπάλα χοιρινή με κόκκαλο περίπου 2 κιλά. 1 μάτσο ξερή ρίγανη 1 μάτσο ξερό φασκόμυλο 1 μάτσο ξερό θυμάρι Λεμονόφυλλα ΑλάτιΕκτέλεση: Αλατίζετε τα χονδροκομμένα κομμάτια της σπάλας 8-10 ώρες πριν.Τα τοποθετείτε πάνω σε μια σχάρα και από κάτω βάζετε ένα ταψί με νερό.Ψήνετε αρχικά για 30΄ στους 200 βαθμούς και συνεχίζετε στους 180 μέχρι το κρέας

να ροδίσει και να ψηθεί εντελώς.Αδειάστε τα υγρά από το ταψί.Σ’ ένα μεγάλο πήλινο σκεύος τοποθετείτε ψιλοκομμένα όλα τα βότανα και τα

ανάβετε. Τα αφήνετε να καούν 1-2 λεπτά, σβήνετε και βάζετε αμέσως το σκεύος κάτω από τη σχάρα,ώστε να καπνιστεί το κρέας πολύ καλά.

Απλώνετε σε μια λεία επιφάνεια 2-3 λαδόκολλες, σκορπάτε μερικά λεμονόφυλλα και τοποθετείτε επάνω το κρέας ζεστό.

Κλείνετε αμέσως τις λαδόκολλες σφιχτά με ένα σπάγκο και αφήνετε να κρυώσει το κρέας για τουλάχιστον 1 ώρα.

Σερβίρετε με άφθονη σαλάτα.

Λ ε β ά ν τ α

Ρογδάκης Κων/νος Σπαντιδακης Αντώνης

Μανδαλενάκης Γιώργος

Ένα θαύμα της φύσης με γλυκό άρωμα ντυμένη στα μωβ – πένθιμο χρώμα. Ζωή και θάνατος: Έρωτας

Ζηλεύουμε τις εικόνες (που είδαμε σε βιβλία) των απέραντων εκτάσεων της Αγγλίας και κυρίως της Γαλλίας, στρωμένες με το παχύ μωβ χαλί της λεβάντας.Στην Αγγλία ήταν πάντα από τα πιο αγαπημένα φυτά για παρτέρια και κήπους και μάλιστα μια εποχή ήταν στη μόδα οι χλοοτάπητες λεβάντας αντί για το αγαπητό τους γκαζόν. Διαβάσαμε, επίσης, πως είχαν έθιμο οι Άγγλοι ν’ αρωματίζουν τα ρούχα του γάμου με λεβάντα και πως κατά τον 19ο αιώνα καμιά κυρία που σεβόταν τον εαυτό της δεν κυκλοφορούσε χωρίς άρωμα λεβάντας στην τσάντα της.

Στη Γαλλία καλλιεργείται συστηματικά και μια που η ζήτηση της λεβάντας είναι πολύ μεγάλη από όλες τις χώρες, παράγει (η Γαλλία) κάθε χρόνο 1.500 τόνους από το αιθέριο έλαιο του φυτού.

1. Στην Ελλάδα δεν ξέρουμε αν είναι ο ίδιος τύπος αυτού του δυνατού φυτού, γεγονός είναι πάντως πως έχουμε τη δυνατότητα να την απολαύσουμε κι εμείς σαν Μεσογειακή χώρα που είμαστε.

Ζητήστε το φυτό σ’ ένα φυτώριο, αγοράστε το και καλλιεργείστε το στον κήπο σας. Δεν θέλει ιδιαίτερη φροντίδα. Χαρείτε μόνο ό,τι θα σας δίνει απλόχερα.Το όμορφο αυτό βότανο, αν το πίνετε σαν

αφέψημα, ανακουφίζει από ημικρανίες και πονοκεφάλους ιδίως αυτούς που προκαλούνται από στρές μια και το φυτό έχει επίσης την ιδιότητα να τονώνει τα νεύρα, να ηρεμεί τους ευερέθιστους και να « ζωηρεύει» τους μελαγχολικούς.Για εξωτερική χρήση, αφήστε να βράσει 1

χούφτα αποξηραμένου βοτάνου σε 1 λίτρο νερό για 10 λεπτά και χρησιμοποιείστε το για:

Επούλωση και απολύμανση πληγών και τραυμάτων. Χρησιμοποιήθηκε γι’ αυτό το σκοπό στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο.

Μώλωπες. Πρηξίματα, στραμπουλήγματα ή πονεμένες και πιασμένες αρθρώσεις. Ειδικά για τις αρθρώσεις, αγοράστε αιθέριο έλαιο λεβάντας από ένα φαρμακείο και τρίψτε

απαλά τις περιοχές που πονάνε. Θα ανακουφιστείτε αμέσως.Φτιάξτε μια απλή « Κολώνια» - λοσιόν:

Βάλτε 25 γραμμ. Άνθη του φυτού σε 1 λίτρο αποσταγμένο νερό, αφήνετε για 1 μήνα και φιλτράρετε.

Χρησιμοποιείστε τη: Στο μπάνιο σας, μέσα στο νερό Μετά το μπάνιο. Στα μαλλιά ( και των παιδιών) για να αντιμετωπίσετε τις ψείρες. Αλείψτε το δέρμα σας όταν είστε διακοπές για να μη σας πλησιάζουν τα έντομα.

Μπορείτε να ρίξετε από το αποξηραμένο φυτό 1 χούφτα απ’ ευθείας στο νερό του μπάνιου σας ή του ποδόλουτρου, κατά προτίμηση το βράδυ. Έτσι θα έχετε ένα αγαθό υπνωτικό – χαλαρωτικό.

Φτιάξτε ένα ποτ-πουρί με αποξηραμένη λεβάντα σε συνδυασμό και με άλλα αρωματικά βότανα και αρωματίζετε τα ρούχα σας. Βάλτε απλά μέσα στο υπνοδωμάτιό σας ένα μπουκέτο αποξηραμένα άνθη και αρωματίστε τα όνειρά σας.

Μπορείτε να ανακατέψτε πέταλα λεβάντας με το ρύζι που θα ρίξουν οι καλεσμένοι στο γάμο σας.Σε πολλές εθνικές κουζίνες η λεβάντα θεωρείται απαραίτητο συστατικό σαν

μυρωδικό σε πλήθος πιάτων και γλυκών.Εμείς σας βρήκαμε μια συνταγή: Μπισκότα λεβάντας

100 γρ. βούτυρο, 50 γραμ. ζάχαρη άχνη, 175 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις, 2 κουταλάκια μπουμπούκια λεβάντας.

Χτυπήστε το βούτυρο μαζί με τη ζάχαρη καλά για να γίνει αφράτο.Προσθέστε το αλεύρι και τα περισσότερα ( όχι όλα ) θρυμματισμένα μπουμπούκια.Ανακατέψτε και ζυμώστε καλά.Βάλτε τη ζύμη σε αλευρωμένη επιφάνεια, κάντε τη ρολό και κόψτε το σε φέτες- μπισκότα. Απλώστε πάνω τους τα υπόλοιπα μπουμπούκια και ψήστε στους 160ο μέχρι να πάρουν χρυσό χρώμα και να γίνουν σφιχτά στην αφή.

Η πολιτισμένη μας ζωή χρειάζεται λίγη μυρωδιά.Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, Έλληνες, Ρωμαίοι ήξεραν να την απολαμβάνουν.

Γιατί όχι κι εμείς;

M α ν τ ζ ο υ ρ ά ν α Γαρεφαλάκης Δημήτρης Τιτάκης Γεώργιος Τιτομιχελάκης Γιάννης Χαλκιαδάκης Μαθιός

Τση μαντζουράνας μυρωδιά βγάνει η αναπνιά σου

γι αυτό κι αρέσει μου πολύ να βρίσκομαι κοντά σου.

Τση μαντζουράνας το κλαδί του κρίνου το τσαπίνι τση κοπελιάς το μάγουλο μου μάρανε τα χείλη.

Τση μαντζουράνας ο ανθός και κάθε της κλαδάκι είναι ένα βότανο καλό για κάθε ποναλάκι.

Ατέλειωτες ήταν οι διηγήσεις για τις ευεργετικές ιδιότητες της μαντζουράνας! Δεν ξέραμε τι να διαλέξουμε να γράψουμε!

Όλοι ξέρουμε πως το «βραστάρι» της κάνει καλό στον πονόλαιμο. Αυτό, δεν το ανακαλύψαμε εμείς. Από την αρχαιότητα και σε όλες τις εποχές, έπιναν το αφέψημα της μαντζουράνας με μέλι, συστηματικά οι τραγουδιστές για να διατηρούν τη φωνή τους.

Το φυτό ήταν γνωστό και στους αρχαίους Έλληνες. Αναφέρεται από τον Θεόφραστο με το όνομα «αμάρακος ο αείφυλλος».Μάλιστα, με τη μαντζουράνα στεφάνωναν τους νιόπαντρους στους γάμους γιατί πίστευαν πως είχε το άρωμα της Αφροδίτης.

Για……μετά το γάμο Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ηρεμιστικό των νεύρων:

Καταπραΰνει τη νευρικότητα , καταπολεμά την αϋπνία, την ταχυπαλμία, το άγχος και το αίσθημα της κούρασης.

Είναι και κατά της ……αρτηριοσκλήρυνσης. Επειδή είναι πολύ καλό διουρητικό, είναι και κατά της …κυτταρίτιδας Θυμηθείτε τη όταν κάνετε δίαιτα! Βοηθάει στη χώνευση και καθαρίζει τον οργανισμό

από τις τοξίνες.Μην κάνετε όμως μεγάλη κατάχρηση, γιατί έτσι μπορεί να ενεργήσει σαν ναρκωτικό.Φυτέψτε τη σε μια γλάστρα ή σε μια ζαρντινιέρα στο παράθυρό σας για να

αρωματίζει και το δωμάτιό σας το καλοκαίρι.Κόψτε όση χρειάζεστε ( όχι τις ρίζες ) από τον Αύγουστο ως το Σεπτέμβρη, δέστε μ’

ένα σπάγκο και κρεμάστε το ματσάκι από κάπου ψηλά σε μέρος που να αερίζεται καλά.Έτσι, θα έχετε μαντζουράνα όποτε τη χρειάζεστε:

-Μια χούφτα βοτάνου σ’ένα λίτρο νερό, γίνεται θαυμάσιο στοματικό διάλυμα. Κάντε γαργάρες μ’ αυτό αντί του ……Listerine.

-Θα έχετε το καλύτερο γιατρικό για το συνάχι, τη βρογχίτιδα ή το άσθμα αν την αφήσετε να βράζει, να αχνίζει και εισπνεύσετε βαθιά πάνω απ’ την κατσαρόλα.

-Αν …..στραμπουλίξετε το πόδι σας και πρηστεί, ρίξτε δυο χούφτες ξεραμένου βοτάνου σε μισό λίτρο ελαιόλαδο, βράστε τα μαζί για μισή ώρα, σουρώστε τα και κάντε μασάζ.( Δοκιμασμένη συνταγή από τον παππού του Τιτάκη)

Φυσικά ο πιο ευχάριστος τρόπος για να προσφέρετε στον εαυτό σας τη μαντζουράνα είναι να τη χρησιμοποιήσετε στη μαγειρική.Βάλτε τη σε πίτσες, κοτόπουλο, σάλτσες…..αυτοσχεδιάστε! Άλλωστε δίνει ένα υπέροχο άρωμα στο φαγητό.

Δε σας πείσαμε ακόμα να φυτέψτε στον κήπο σας μαντζουράνα;

M ε λ ι σ σ ό χ ο ρ τ ο

Γιάννα ΤιτομιχελάκηΞυλούρης Γεώργιος

Άλλος ένας θησαυρός των Μεσογειακών χωρών, πήρε το όνομά του από πού αλλού; Από το ότι μαζεύει τις μέλισσες. Τα ανθάκια του άσπρα ή ρόδινα, που βγαίνουν πολλά μαζί στις μασχάλες των φύλλων έχουν τέτοιο σχήμα σαν να ‘ναι προορισμένα ειδικά για να …..προσγειώνονται μέλισσες.Η γλυκιά μυρωδιά του λεμονιού και το νέκταρ που τρέχει σαν δάκρυ τις προσελκύει ακόμα περισσότερο.

Οι αρχαίοι Έλληνες το καλλιέργησαν, μάλλον σαν μελισσοτροφικό φυτό και, σύμφωνα με το Διοσκουρίδη και το Θεόφραστο, το ονόμαζαν μελίταινα, μελίττιον και μελισσόφυλο.

Οι Άραβες εντόπισαν πρώτοι τις θαυματουργές δυνατότητες του φυτού και το ονόμασαν « φίλο της καρδιάς». Κι όταν

αργότερα, το έμαθαν οι Βενεδικτίνοι μοναχοί και το καλλιέργησαν, δημιούργησαν το περίφημο φαρμακευτικό νερό μελισσόχορτου της Κάρμας

Σήμερα το μελλισσόχορτο είναι πασίγνωστο γιατρικό. Στη φαρμακευτική χρησιμοποιείται σαν Folia melissae και Herba melissae.

Οι Γάλλοι κατασκευάζουν με το αιθέριο έλαιο του φυτού, το ποτό Eau de melissae. Oι Ιταλοί φτιάχνουν το Aqua d’ argento που είναι νερό με λάδι Μελισσόχορτου και Αψιθιά.

Εμείς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε με πολύ απλό τρόπο το φυτό και να επωφεληθούμε από τις θαυματουργικές του ιδιότητες.

Μπορούμε να το βρούμε στην εξοχή, μπορούμε όμως και να το καλλιεργήσουμε στον κήπο μας.Oι ιδιότητές του βρίσκονται στα φύλλα του Το μαζεύουμε την άνοιξη μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού, πριν βγουν τα άνθη του ένα πρωινό χωρίς υγρασία στην ατμόσφαιρα.. Έτσι θα διατηρήσει πιο έντονο και πιο καθαρό το άρωμά του. Το ξεραίνουμε με το γνωστό τρόπο κρεμασμένο ανάποδα σε σκιερό και καλά αεριζόμενο μέρος.

Βρασμένο σαν τσάι, είναι: Τονωτικό της καρδιάς. Αποτελεσματικό σε: προβλήματα στο στομάχι ( δυσπεψία, τυμπανισμό ξινίλα

κλπ. Ευεργετικό σε προβλήματα του Νευρικού συστήματος ( αϋπνίες, μελαγχολία,

κατάθλιψη, πνευματική κόπωση, άγχος … κουρελια-σμένα νεύρα ). Οι αντικαταθλιπτικές ιδιότητες του φυτού είναι ονομαστές. Τα ήπια ηρεμιστικά έλαια

που περιέχει ανακουφίζουν το στρες και μειώνουν την κατάθλιψη. Ευεργετικό σ’ αυτήν την περίπτωση είναι και το εκχύλισμα των φύλλων του μελισσόχορτου όταν προστεθεί στο μπάνιο. Το εκχύλισμα επειδή είναι δύσκολο να το φτιάξουμε, είναι καλύτερα να το προμηθευτούμε από το φαρμακείο.

Φρέσκα φύλλα μελισσόχορτου σε κατάπλασμα ανακουφίζει τους πόνους των αρθρώσεων.

Μία (1) χούφτα βοτάνου σε 1 λίτρο βρασμένου νερού μπορεί να χρησιμοποιηθεί, όταν πάρει την ανάλογη θερμοκρασία, σε ποδόλουτρα και σε ημικρανίες ( παγωμένες κομπρέσες ).

Ρ ί γ α ν η

Ρογδάκης Χαράλαμπος Χουστουλάκη Γεωργια Xασουράκη Μαρία

Σαν ρίγανη μοσκοβολάς Σαν δυόσμο εσύ μυρίζεις Και την καρδιά μου πάντοτε Μ’ αγάπη τη γεμίζεις

Το όνομά της σημαίνει φυτό που λαμπρύνει το βουνό και φυσικά δε θα μπορούσε να λείπει από την πλούσια χλωρίδα της Κρήτης.

Είναι από τα πιο εκμεταλλεύσιμα στη βιομηχανία αρωματικά φυτά γιατί περιέχει μεγάλες ποσότητες αιθέριου ελαίου που χρησιμοποιείται, κυρίως, στην αρωματοποιία. Μάλιστα η κρητική ρίγανη θεωρείται καλύτερης ποιότητας στις διεθνείς αγορές

Έχει αρχίσει να μειώνεται όμως τα τελευταία χρόνια στην Κρήτη, γιατί στα εδάφη που φύτρωνε από μόνη της άλλαξε η καλλιέργεια και η χρήση των φυτοφαρμάκων την εξαφανίζει.

Να ένας σοβαρός λόγος να καλλιεργήσουμε ρίγανη στον κήπο του σπιτιού μας.Όποιος όμως θέλει μπορεί να το σκεφτεί και επαγγελματικά!

Άλλωστε η ρίγανη καλλιεργείται εύκολα, ανεξάρτητα από υψόμετρο, σε εδάφη που δε χρειάζεται να’ ναι γόνιμα, δε χρειάζεται νερό, είναι πολύ αποδοτική και μπορεί να συνδυαστεί και με τη μελισσοκομία, αφού είναι κατ’ εξοχήν μελισσοτροφικό φυτό.

Στην αγορά διακινείται ρίγανη που « βαφτίζεται» Κρητική, αλλά δεν είναι.Αυτοί που μπορούν να μαζέψουν πια ρίγανη στην Κρήτη, τη χρησιμοποιούν κυρίως

για τον εαυτό τους ή το πολύ-πολύ να τη βρούμε σε μικρά παραδοσιακά μαγαζιά όπως της Γεωργίας στην Αγία Βαρβάρα.

Η Γεωργία βοηθάει τον πατέρα της να τη μαζέψουν από το βουνό και να την συσκευάσουν σε βαζάκια για να την πουλήσουν στο μαγαζί τους.

Λέει μάλιστα πως μετά από μια τέτοια επιχείρηση συλλογής ρίγανης, τα ρούχα και το σπίτι τους μυρίζουν για πολλές μέρες.

Κάτι θα ήξεραν στην εποχή του Μεσαίωνα γι’ αυτήν την αρωματική ιδιότητα της ρίγανης, γιατί τη χρησιμοποιούσαν για απολύμανση απλώνοντάς τη στο δάπεδο, κυρίως σε περιόδους επιδημίας.

Ακόμα και σήμερα υπάρχει ζήτηση του βοτάνου για αρωματισμό των ρούχων (σε σακουλάκια ) ή και των χώρων για την προστασία από ανεπιθύμητα έντομα.

Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τη ρίγανη σε ερωτικά φίλτρα και αλοιφές γιατί είχε τη φήμη πως ηρεμούσε και έδινε θάρρος στους νευρικούς και διστακτικούς εραστές.

Ο Ιπποκράτης πάντως τη χρησιμοποιούσε με πολλή σοβαρότητα για τη θεραπεία από τον πόνο του στομαχιού όπως και στις παθήσεις του αναπνευστικού. Και φαίνεται να είχε απόλυτο δίκιο αφού τη χρησιμοποιούμε ακόμη και σήμερα γι’ αυτούς τους σκοπούς.

Εκείνο όμως που σίγουρα ξέρουμε σήμερα είναι πως μπριζόλες και <χωριάτικη>σαλάτα χωρίς ρίγανη, δε γίνονται!!

Μπορούμε να φτιάξουμε και αρωματική ζάχαρη με τη ρίγανη και να τη χρησιμοποιήσουμε μετά σε κέικ ή σε επιδόρπια. Είναι πολύ εύκολο. Σ’ ένα γυάλινο δοχείο με ζάχαρη ρίχνουμε ψιλοκομμένα μπουμπούκια ρίγανης και αφήνουμε στον ήλιο για 24 ώρες.

Εκτός από το φαγητό ή για θεραπευτικούς λόγους, τη ρίγανη μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε και για αισθητικούς λόγους:

Στο μπάνιο μας ηρεμεί και μας τονώνει. Οι γαργάρες είναι αντισηπτικό του στόματος και αρωματίζουν την αναπνοή. Με αρωματισμένο νερό με ρίγανη μπορούμε να κάνουμε καθαρισμό του

προσώπου. Με επαλείψεις από μια απλή «λοσιόν» ρίγανης (1 φούχτα ρίγανη σε 1 λίτρο

νερό, μένει μια νύχτα και φιλτράρεται ) μπορεί να διατηρηθεί ένα ωραίο στήθος και να προστατευτεί η ελαστικότητά του.

Κι αν τυχόν βρεθείτε αποκλεισμένοι στο νησάκι Δία ,βόρεια του Ηρακλείου, κι έχετε πιάσει κάποιο θήραμα, ξεκοιλιάστε το και βάλτε στην κοιλιά του μερικά κλωνάρια ρίγανης ( υπάρχει άφθονη στο νησί ).Έτσι δε θα «μυρίσει» μέχρι να πάτε σπίτι σας.

.

Φ Α Σ Κ Ο Μ Η Λ Ι Α

Όλγα Ρούσσου Ειρήνη Κασωτάκη

Στα Αστερούσια βουνάΈνα βοτάνι βγαίνειΚαι λένε ντο φασκομηλιάΚι όποιος το πίνει γιαίνει

Άλλο ένα χαρισματικό βότανο που αφθονεί στα βουνά της Κρήτης όπου μάλιστα η ποιοτική του ποικιλότητα κάνει τη ζήτησή του ιδιαίτερα σημαντική στη διεθνή αγορά.

Όπως λέει χαρακτηριστικά ο παππούς της Όλγας, « φασκομηλιά μπορεί να υπάρχει παντού, αλλά έτσι που μυρίζει στα Αστερούσια* δε μυρίζει πουθενά».

Ένα «βραστάρι» όπως λέμε στην Κρήτη, το αφέψημα-φασκομηλιάς είναι το κλασικό φάρμακο που χρησιμοποιούμε όλοι σε οποιοδήποτε πρόβλημα έχουμε με το στόμα ή το λαιμό μας, όπως επίσης και στον πυρετό και τις νυχτερινές εφιδρώσεις.

Η επίδραση της φασκομηλιάς στην εφίδρωση κρατάει μέρες, γι΄ αυτό αν ιδρώνουν τα χέρια ή οι μασχάλες σας χρησιμοποιείστε άφοβα.

Φτιάξτε μια λοσιόν: 1 χούφτα φασκομηλιάς σε 1 λίτρο νερού να βράσει για 10΄. Χρησιμοποιείστε τη στο μπάνιο σας που μπορείτε να την προσθέσετε και στο νερό του. Χαρίζει υπέροχη αίσθηση και διατηρεί το δέρμα υγιές.

Τονώνει επίσης και το τριχωτό της κεφαλής και σταματάει την τριχόπτωση.( Βρείτε τη «συνταγή» μας στο δενδρολίβανο).

Την παραπάνω «λοσιόν» αν τη φυλάξετε σ’ ένα καθαρό μπουκάλι και την αφήσετε στο ψυγείο, μπορείτε να την πίνετε ιδιαίτερα το καλοκαίρι, αντί για νερό. Μειώνει την εφίδρωση και δροσίζει.

Η φασκομηλιά κάνει καλό, σαν ισχυρό τονωτικό που είναι, στους μελαγχολικούς στους απαθείς και στους πικραμένους. Γι’ αυτό το σκοπό τη χρησιμοποιούσαν και οι αρχαίοι Έλληνες που τη θεωρούσαν γενικό τονωτικό του μυαλού και του σώματος.

Σε πνευματική λοιπόν ή σε σωματική υπερκόπωση, συνηθισμένο φαινόμενο της εποχής μας, έχουμε υπέροχες συνταγές:

Διεγερτικό κρασί : Βάζετε 80 γραμμάρια φύλλα φασκομηλιάς σε 1 λίτρο μαύρο κρασί και το αφήνετε για 1 εβδομάδα. Απ’ αυτό πίνετε μετά ένα ποτηράκι όποτε το χρειάζεστε. ( Ο Διοσκουρίδης ονόμασε τη φασκομηλιά « ελελίφασκο» γιατί απ’ αυτήν κατά τη γνώμη του παρασκευαζόταν ο ελελιφάσκινος οίνος ).

Δυνατό ποτό : Μαζέψτε άνθη φασκομηλιάς την περίοδο που τα έχει αποξηράνει καλά ο ήλιος. Βάλτε σ’ ένα γυάλινο μπουκάλι των 600 ml τόσα, όσο να δημιουργήσουν ένα στρώμα πάχους 5 εκατοστών τουλάχιστον. Προσθέστε μια αποξηραμένη στον ήλιο φλούδα λεμονιού.Γεμίστε μετά το μπουκάλι με καλής ποιότητας μπέρμπον και αφήστε το για 2 τουλάχιστον εβδομάδες.

* Aστερούσια: Χαμηλή οροσειρά στα νότια του Ν.Ηρακλείου, πάνω από το Λιβυκό πέλαγος.

Δοκιμάστε το μετά. Όσο περισσότερο το αφήσετε τόσο το καλύτερο.

Οι διουρητικές ιδιότητες της φασκομηλιάς κάνουν θαύματα στην καταπολέμηση της ουρικής αρθρίτιδας.

Μη ξεχνάτε όμως πως είναι πολύ ισχυρό βότανο και αν το χρησιμοποιείτε πολύ συχνά, μπορεί να προκαλέσει ταχυκαρδία ή πονοκεφάλους. Αυτό πρέπει να το προσέξουν ιδιαίτερα οι παπούδες με πίεση και κόκκινα μάγουλα. Αν είναι μάλιστα και εκδηλωτικοί σαν χαρακτήρες, σίγουρα θα τους κάνει κακό η συχνή χρήση.ΠΡΟΣΟΧΗ: Μην πίνετε φασκόμηλο, αν θηλάζετε το μωρό σας, γιατί το γάλα σας θα γίνει πικρό.

Οι αντισηπτικές ιδιότητες του φασκόμηλου έμειναν στην ιστορία. Στο Μεσαίωνα, στη διάρκεια της επιδημίας της πανούκλας ( Τουλούζη 1630 )μερικοί κλέφτες καταλήστευαν τα πτώματα των πεθαμένων από την αρρώστια χωρίς να φοβούνται μήπως κολλήσουν. ΄Όταν τους συνέλαβαν, το δικαστήριο τους χάρισε τη ζωή με αντάλλαγμα το μυστικό τους. Ποιο ήταν το μυστικό τους ; Άλειφαν το σώμα τους με έγχυμα φασκόμηλου, θυμαριού, λεβάντας και δενδρολίβανου. Ο μικροσυνδυασμός αυτός των βοτάνων ονομάστηκε « ξίδι των 4 κλεφτών » και οι Βοτανολόγοι το χρησιμοποιούν σε κάθε μολυσματική επιδημία.

Ένας τρόπος ν’ απολυμάνουμε ένα δωμάτιο που μπορεί να έμεινε κάποιος άρρωστος, είναι να κάψουμε φύλλα φασκομηλιάς σε κάρβουνα.

Βέβαια, ένα τέτοιο χαρισματικό βότανο με τόσο έντονες τονωτικές ιδιότητες δεν μπορεί παρά να προσφέρει το μεγαλείο του και σε συνταγές ομορφιάς:

Ανοίγουν οι πόροι και τονώνεται το δέρμα του προσώπου αν σκύψουμε πάνω από φασκόμηλο που βράζει ή εμβαπτίσουμε (βουτήξουμε) ένα πανί και αφού κρυώσει λίγο το απλώνουμε σαν κομπρέσα πάνω στο πρόσωπό μας.

Ιδανική λοσιόν για λιπαρό δέρμα: Σε 1 lt. Νερό προσθέτουμε λίγα πέταλα από άνθη αγριοτριανταφυλλιάς, λίγα άνθη φασκομηλιάς και όσο πιάνουν τα δάκτυλά μας τρίμμα ξεραμένων φύλλων καρυδιάς. Αφήνουμε για 24 ώρες πριν τη χρησιμοποιήσουμε.

« Βαφή μαλλιών »: Βάζουμε κορφές νωπές ή αποξηραμένες φασκομηλιάς και κινέζικο τσάι σε 1 lt. νερό να βράσουν για 10 λεπτά. Σουρώνουμε και το χρησιμοποιούμε σαν βαφή σε μαλλιά που έχουν αρχίσει να γκριζάρουν για να αποκαταστήσουμε το φυσικό τους χρώμα Απολαύστε το άρωμα του φασκόμηλου και στα φαγητά σας Βάλτε το σε σάλτσες και

σε κρέατα για τη σχάρα.Δεν είναι τυχαίο που το αγαπούν τόσο πολύ οι μέλισσες. Άλλωστε δίνει ένα

υπέροχο άρωμα στο μέλι.Οι ΄Άραβες θεωρούν τη φασκομηλιά σύμβολο της μακροζωίας και της δύναμης.

Λένε: « Είχε φασκόμηλο στην αυλή του και πέθανε;»

Σίγουρα δε χαρίζει αιωνιότητα η φασκομηλιά, μας χαρίζει πολλά όμως όσο ζούμε.

X α μ ο μ ή λ ι

Βαγγελιώ Παπαδάκη Κυριακάκη Εύη Καρακωνσταντάκη Μαρία

Αυτό το στολίδι της Ελληνικής γης φυτρώνει μόνο του, παντού, σε όλη την Ελλάδα. Σε χωράφια, χέρσα ή και καλλιεργημένα φτωχά ή μέτριας γονιμότητας ή ξερά. Σε κήπους σε περιβόλια ή σε λιβάδια, προτιμάει απλώς τις ζεστές και ηλιόλουστες τοποθεσίες.

Είναι απλό, κοινό και ….ταπεινό: όσο το πατάς, τόσο πληθαίνει.Είναι μονοετής πόα και ανθίζει από τον Απρίλη ως τον Ιούνιο. Μοιάζει με μικρές

λευκές μαργαρίτες.Για να μην το μπερδεύουμε με τις απλές

μαργαρίτες, προσέχουμε τα ανθάκια του. Του χαμομηλιού έχουν τον ανθικό δίσκο στη μέση, χαρακτηριστικά διογκωμένο και κούφιο από μέσα. Μάλιστα προς το τέλος της ανθοφορίας, τα λευκά πέταλα πέφτουν προς τα πίσω και δίνουν στο φυτό την όψη ουράς κομήτη.

Ξεχωρίζει βεβαίως και με το χαρακτηριστικό αλλά λεπτό και διακριτικό άρωμά του.

Για να τα μαζέψουμε προτιμούμε το Μάη ή τον Ιούνιο, ένα πρωινό χωρίς υγρασία μετά την ανατολή του ήλιου γιατί αλλιώς θα μαυρίσουν γρήγορα.

Στην Κρήτη υπάρχει παράδοση να το μαζεύουμε την Πρωτομαγιά.Ξεραίνουμε στη σκιά. Μπορούμε, και στο φούρνο, αλλά σε πολύ χαμηλή

θερμοκρασία.Το φυτό είναι γνωστό από την αρχαιότητα.Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι το είχαν κάπως σαν……τους αρχαίους Έλληνες τη Δάφνη.

Ήταν αφιερωμένο στους θεούς και στον Ήλιο. Το χρησιμοποιούσαν βέβαια και για να θεραπεύουν το ρίγος, τον πυρετό, το κρυολόγημα, τους περισσότερους πόνους.

Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε σε διάφορες θεραπείες του, ενώ ο Διοσκουρίδης αναφέρεται σε πολλές θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού όπως τις παυσίπονες και τις αντιπυρετικές.

Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες στα τέλη του 19ου αιώνα συνιστούσαν σε όσους έπασχαν από φυματίωση να κάθονται κοντά σε παρτέρια με χαμομήλι και ν’ αναπνέουν το άρωμά του.

Κάτι τέτοιο, έτσι κι αλλιώς, θα μας έκανε καλό και σήμερα. Θα μας δυνάμωνε ίσως και μόνο η αίσθηση του αρώματος της εξοχής που το έχουμε απομακρύνει από τη ζωή μας.

Στην Κρήτη όταν λέμε τη φράση « να σου κάνω ένα βραστάρι» σχεδόν πάντα ( εκτός από φασκομηλιά και δίκταμο) σημαίνει χαμομήλι.

Αυτό το μικρό, ταπεινό λουλουδάκι είναι αρκετά χρήσιμο και εξαιρετικά πολύτιμο να το έχουμε στο σπίτι μας.

Το φτιάχνουμε και το πίνουμε σαν τσάι ( με 2-3-κουταλιές ξεραμένα ανθάκια, για 5 λεπτά σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό ) με ζάχαρη ή μέλι, για :

Αντιπυρετικό Δυσκοιλιότητα Για προβλήματα στο στομάχι ( μετά το γεύμα ) Σε παχυσαρκία ( χωρίς ζάχαρη σε συνδυασμό και με δίαιτα )

Ανακουφίζει ακόμα και τις ημικρανίες, χαλαρώνει, ηρεμεί και προσφέρει άφθονο γάλα στις λεχώνες.

Βοηθά σε έναν καλό ύπνο. Σαν γαργάρες ανακουφίζει τον ερεθισμένο λαιμό, όπως και την ουλίτιδα. Με την ίδια παραπάνω αναλογία σε μεγαλύτερη ποσότητα και χωρίς ζάχαρη, ή μέλι το χρησιμοποιούμε εξωτερικά σε άπειρες περιπτώσεις: Από παλιά το χρησιμοποιούσαν για να αλείφουν όλο το σώμα ακόμη και το πολύ

ευαίσθητο δέρμα των βρεφών, για να αποφεύγονται οι γνωστοί ερεθισμοί και είχαν σπουδαία αποτελέσματα.

Υπάρχει μάλιστα μια παλιά ελληνική συνταγή χαμομηλόλαδου που το χρησιμοποιούσαν για εντριβές σε πονόκοιλους, ιδιαίτερα των βρεφών:

Ρίχνουμε στο τηγάνι 3-4 κουταλιές ελαιόλαδο κι αφού μαυρίσει ρίχνουμε 3-4 κεφαλάκια λουλουδιών χαμόμηλου. Μόλις αισθανθούμε πολύ έντονο το άρωμά του, το βγάζουμε. Φυσικά πριν από τη χρήση, το αφήνουμε να κρυώσει.

- Ανακατέψτε το με το νερό του μπάνιου σας. Ξεκουράζει τους μυς και μειώνει την ένταση των συμπτωμάτων της κυστίτιδας, για την οποία μπορούν να γίνουν και ξεχωριστές πλύσεις με σκέτο χαμομήλι.- Οι μαμάδες μας, οι γιαγιάδες μας, όλες το έχουν χρησιμοποιήσει για να κάνουν « ανταύγειες» στα ανοιχτόχρωμα μαλλιά και να τους δώσουν λάμψη.

Aν είστε μικρά κορίτσια και δε θέλετε να χρησιμοποιήσετε βαφή, μπορείτε να κάνετε άφοβα με το χαμομήλι ελαφρές και λαμπερές ανταύγειες, αρκεί να έχετε ανοιχτόχρωμα μαλλιά. Φτιάξτε μια λοσιόν με 2 χούφτες λουλουδιών

χαμομηλιού σε 1 λίτρο νερό να βράσει για 10 λεπτά. Κρυώστε, σουρώστε και χρησιμοποιείστε το στο ξέβγαλμα των μαλλιών.

Χρησιμοποιείται χλιαρό με κομπρέσες η απλές πλύσεις σε όλες τις φλεγμονές του δέρματος και ιδιαίτερα των ματιών για τις οποίες μάλιστα το Φτιάξτε μια λοσιόν με 2 χούφτες λουλουδιών χαμομηλιού σε 1 λίτρο νερό συστήνουν συστηματικά και οι οφθαλμίατροι.

Πάρτε βαθιές εισπνοές των υδρατμών βραστού νερού με αρκετό χαμομήλι για να ανακουφιστείτε από την αλλεργική οξεία ρινίτιδα, την επιπεφυκίτιδα ή τη βουλωμένη μύτη.

Χρησιμοποιείστε το συστηματικά για να λάμπουν τα μάτια σας: Ρίξτε σε 600 ml βραστού νερού 2-3 κουταλάκια λουλούδια χαμομηλιού. Αφήστε να κρυώσει, σουρώστε, ρίξτε το σε παγοθήκη και παγώστε. Όποτε τα μάτια σας είναι κουρασμένα, παίρνετε ένα παγάκι και το περνάτε απαλά γύρω από τα μάτια, τα βλέφαρα και τα φρύδια.

Κορίτσια, μη ψάχνετε προϊόντα για την ακμή στο εμπόριο. Χρησιμοποιείστε άφοβα στο ευαίσθητο δέρμα σας μια τονωτική λοσιόν χαμομηλιού. Θα διαπιστώσετε θεαματικά αποτελέσματα:Σιγοβράστε 600 ml νερού με άνθη χαμομηλιού για 10 λεπτά. Αφήστε να κρυώσει

και σουρώστε το. Προσθέστε 1 κουταλάκι χυμό λεμονιού και βάλτε στο ψυγείο σε αεροστεγές δοχείο.Καθαρίζετε απαλά το πρόσωπο και το λαιμό μ’ ένα βαμβάκι βουτηγμένο σ’ αυτή τη λοσιόν.

Χαμομήλι : Το «βοτάνι της ταπεινοφροσύνης» που υψώνεται γιγάντιο στη ζωή μας.

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

1. Σφήκα, Γ. (2002).Φαρμακευτικά φυτά της Ελλάδας. Αθήνα. EFSTATHIADIS GROUP.

2. Σφήκα, Γ. (1999). Αγριολούλουδα της Κρήτης. Αθήνα. ΕFSTATHIADIS GROYP.3. FAURE PAUL. (2004). M ύρα και αρώματα της Αρχαιότητας. Μετάφραση:

Γιώργος Σπανός. Αθήνα. ΔΗΜ. ΠΑΠΑΔΗΜΑ4. Ζάχαρης, Α. ΣΤ. Το φαράγγι της Σαμαριάς. Αθήνα. ΜΠΑΣΤΑΣ- ΠΛΕΣΣΑΣ5. Messeque, M. (1983).Τα Βότανα και η υγεία μας. Μετάφραση: Λένα Κυπραίου.

Αθήνα. ΨΥΧΟΓΙΟΣ6. Σεραϊδης, Π. Π. Δασολόγος. (2000) Φυτά της Λέσβου. Μυτιλήνη. PROMOLINE

A.E.7. Picton, M. (2003). M αγικά βότανα . Μετάφραση: Δημοσθένης Αυγερινός. Αθήνα.

ΚΟΧΛΙΑΣ8. Ιnfomedia Publications. Φυσική Ιατρική – Βότανα.9. Οικονομάκη Κ. (2003 Νοέμβριος – Δεκέμβριος). «Αρωματικά και φαρ-μακευτικά

Φυτά. Η πρόκληση της Ορεινής Κρήτης» Γεωσκόπιο, 2, 18-2010.Ψιλάκης Ν. Κρητική Μυθολογία .Ηράκλειο 1996.ΚΑΡΜΑΝΩΡ11.Ψιλάκης Ν. Μίνως ο βασιλιάς της Κρήτης Ηράκλειο. ΚΑΡΜΑΝΩΡ