عنوان:

محيط شيمي درآزمايشگاه ايمني

1391 اسفند

مقدمه

دلیل به اما ، باشد نوآوری و یادگیری برای محلی تواند می شیمی آزمایشگاهعمل احتیاط و تدبیر با ،اگر شود می انجام آزمایشگاه در که کارهایی ماهیت . ایمنی قواعد و دستورات کامل رعایت لذا باشد خطرناک محلی تواند ،می نشودحوادث بروز باعث است ممکن آنها رعایت عدم زیرا است الزامی آزمایشگاه در

. گردد ناپذیر جبران

ورعايت ديگر،يادگيري وهرآزمايشگاه محيط شيمي درآزمايشگاه اصل اولين . بااصول هرآزمايش ازانجام ماقبل كه است الزم لذا باشد مي ايمني اصول

. شويم آشنا درازمايشگاه ايمني

آن هاي دكمه وبستن ازروپوش واستفاده تهيه آزمايش ازانجام قبل ديگر اقدامآن براثرپاشيدن ميباشدكه قوي وبازهاي اسيد وجودانواع آن ميباشدوعلت

. گردد مي صدمات ايجاد باعث فرد لباسوبدن برروي

. همچنين است وضروري الزم نيز شيمي درآزمايشگاه ايمني عالئم با آشناييسريعترآزمايشات وانجام بيشتر ايمني به زيادي كمك وانضباط نظم رعايت

. استفاده كه وسايلي تمام است موظف هردانشجو كند مي دانشجويان توسط. خودشقراردهد نمايددرمحل مي

راههای و خروجی در که بداند باید کند می کار آزمایشگاه در که شخصی هرتمامی ؟ دارد دسترسی آنها به سهولت به آیا و هستند کجا اضطراری خروج

دوشهای و آتش ضد پتوهای ، نشانی آتش کپسولهای محل باید کارکنان . جانب از باید تجهیزات گونه این بدانند را آنها از استفاده روش و اضطراری

و . اولیه کمکهای محل از باید ضمن در کارکنان شوند بازبینی مرتب کارشناسانشماره ؛ کنند استفاده آنها از ضروری مواقع در تا باشند باخبر تلفن نزدیکترین

در کامال باید نشانی آتش مأموران و بیمارستانها ، پزشکی گروههای تلفن . و پژوهشی و صنعتی مؤسسات ، فوق کلی نکات بر عالوه باشند دید معرض

تنظیم خود خاص تجهیزات دربارة هایی نامه آیین جداگانه صورت به آموزشیباشند . آشنا ها نامه آیین این با کامال باید کارکنان از یک هر ؛ کنند می

درآزمايشگاه ايمني عالئم

) ( خریداری شیمیایی مواد غیره و نمونه شیشة ، آمپول ، بطری ظروف کلیةو کند می معلوم را کدام هر محتوای که هستند برچسبی دارای بازار در شده

محتوای به مربوط ایمنی و ممکن خطرهای از ای خالصه با همراه ، خطر عالمت ، باشند شده معنی خالصه طور به عالیم این آنها در که جداولی است آمده نیز آن

. ظرف به شیمیایی مواد که هنگامی باشند دید معرض در آزمایشگاه در بایدچسبانده جدید ظرف روش باید خطر عالمت همان ، شود می منتقل دیگری

. به باید آنها محتوای ، است شده گم برچشبهایشان که ظروفی مورد در شودتردیدی هرگونه که صورتی در ؛ شوند زده برچسب مجددا و شناسایی درستی

شود . ریخته دور ایمنی دلیل به باید ماده آن ، باشد داشته وجود

کردید مالحظه آزمایشگاه در موجود وسایل از یک هر بروی را عالئم این هرگاه. فرمایید لحاظ را الزم دقت

خطرناك HAZARDمضر،

آتشگير گاز يا مايعFLAMMABLE GAS or FLAMMABLE LIQUID

POISON سمي

CORROSIVE خورنده

بيوشيميايي BIOHAZARD خطر

) پرتوزا ) اكتيو RADIOACTIVE راديو

شيمي درآزمايشگاه ايمني: است مواردزير نيازمند شيمي درآزمايشگاه ايمني

1) ( ايمني- روحيه وهمكاران خويش سالمت به فرد عالقهآزمايشگاه- 2 ويژه قوانين رعايت

آزمايشگاهها ويژه قوانين1 . حضورخودرادرآزمايشگاه- هميشه كارنكنيد تنهايي به هرگزدرآزمايشگاه

. بگذاريد درميان ديگري باشخص2. باشد- دردسترس اوليه كمكهاي جعبه

3. است- ممنوع آزمايشگاه درمحيط ازدخانيات استفاده4. است- ممنوع آزمايشگاه نابجادرمحيط وحركات شوخي5. نشود- استفاده غذاومايعات صرف جهت آزمايشگاه ازمحيط6. باشد- تواندخطرناك مي ازمايشگاه گشاددر ولباس بلند موهاي داشتنبوده- 7 ياعايق الستيك آنهاازنوع كف جنس كه مناسب ازكفشهاي هميشه

.) (. باشد مقاوم ومايعات آب جذب به نسبت كنيد استفادهودرظرف- 8 نريخته زباله رادرسطل پريده ولب شكسته اي شيشه ظروف

. قراردهيد دفع هنگام تا مخصوص9. كنيد- اندازي راه نداريد آشنايي آن با كه را نكنيددستگاهي هرگزسعي

10. باشد- زمين به اتصال سيم داري الكتريكي وسايلشودآن- 11 نمي استفاده كه ودرموقعي كنيد فرض داغ راهميشه برقي اجاقهاي

. كنيد راخاموش12. نشود- منظورديگراستفاده براي آزمايشگاهي ازابزاروتجهيزات13. نماييد- استفاده وياگيره محافظ ازدستكشهاي ياابزارداغ محلولها حمل هنگام14. كنيد- غيرمجازخودداري ازمايشات ازانجامشامل- 15 كه بزنيد برچسب آزمايشگاهي محلولهاي حاوي ظروف كليه روي

. باشد احتمالي اخطارهاي و توضيحات16) ( خورندگي- ودرجه اشتعال واكنش،قابليت نوع كافي اطالعات باداشتن فقط

. كرد مواداستفاده از ميتوان17( مواد- ايمني به مربوط .MSDSاطالعات ودراختيارباشد ( راتهيه18. نكنيد- استفاده پيپت داخل به مايعات كشيدن براي بادهان ازمكش هرگزمداوم- 19 وباهمزدن اسيدراآهسته ،همواره آب وسيله اسيدبه سازي رقيق هنگام

. كنيد اضافه آب به20. كنيد- خودداري فاضالب مجراي بداخل فراروياجيوه موادآلي ريختن ازباآب- 21 زياد سازي ازرقيق راپس استفاده غيرقابل وقليايي اسيدي محلولهاي

. بريزيد فاضالب درمجراي22. قرارگيرد- نبايددراختيارديگران وسمي باكتريولوژي هاي نمونه

23-: آزمايشگاه ترك از پيش : مكنده( چراغهاودستگاههاي ،آب، گاز شيرهاي ازقبيل ها سيستم كليه الف

. نماييد راخاموش. راببنديد( تهويه سيستم درپوش ب

. ودفتركارراببنديد( آزمايشگاه درورودي جآزمایشگاه در موجود شیمیایی مواد

. باشند می جامد و مایع ،گاز، حالت سه بهتنفس( راه از که دارند معلقی ذرات یا و گازی،بخار حالت به شیمیایی مواد الف

از . : عبارتند مواد این مختلف های دسته شوند می ریه واردهیدروکلریک- 1 اسید و آمونیاک مانند محرک و آور التهاب موادسیانیدریک- 2 کربن،اسید کربن،مونوکسید اکسید دی مانند ساده آور خفگی مواد3) ( ،آنیلین- هیدروژن سیانور،سولفید مثل شیمیایی آور خفگی مواد4) اتانول- ) و اتر اتیل دی مثل مخدر و بیهوشکننده موادسولفید- 5 دی ،کربن بنزن ، ها فنول متانول، مانند سیستمیک سموم6 ) سلیس- ) و آزبست معلق ذرات

: شوند( می بندی دسته زیر اشکال به نیز مایع شیمیایی مواد بمتیل- 1 دی اتر، اتیل ،کلروفرم،سیکلوهگزان،دی استون نظیر آلی حاللهای

بر ... عالوه که و کلراید الکل،هگزان،متانول،تولوئن،متیلن سولفوکسید،اتیلو زایی خاصیتسرطان نیز برخی و دارند کنندگی مسموم آثار پذیری اشتعال

. دهند می نشان کنندگی عقیم،آمونیاک- 2 هیدروکلریک ،اسید سولفوریک اسید مانند محلول معدنی معرفهای

اثر ... کدام هر و باشند می خورنده برخی و سوزاننده همگی ترکیبات این و. دارند متفاوتی فیزیولوژیکی

. شوند( دیگر آثار یا مسمومیت باعث توانند می نیز جامد شیمیایی مواد ج

آتشسوزی و انفجار خطرهای

آزمایشگاههای در آتشزا شدیدا یا پذیر انفجار مخلوطهای یا مواد از استفاده . آتش یا انفجار به اغلب احتمالی خطرهای از اطالع عدم است رایج آلی شیمیآنها از ایمنی منطقی نکات رعایت با توان می ولی ، شود می منجر سوزی

کرد . جلوگیری

باید( 1 است شده شناخته آن بودن پذیر انفجار که ای ماده کارگیری به ازشود . . استفاده آن جای به بیخطرتری مادة از امکان صورت در کرد خودداری

است( 2 خطرناک یا انفجارپذیر که فعالی مادة از استفاده لزوم که صورتی دربا همراه و یابد کاهش ممکن مقدار حداقل به آن از استفاده باید ، شود مطرح

باشد . زیر مناسب احتیاطهای

و( 3 پذیر واکنش شیمیایی مادة یک آن در که را موقعیتی کنند سعی باید کارکنانای ماده که هنگامی یا ، کند می پیدا تماس پذیر اشتعال مواد با احتماال خطرناکآن از و بینی پیش ، شود می واقع زیاد حرارت یا ضربه معرض در پذیر انفجار

کنند . پرهیز

انفجار( 4 مواد گیرندة بر در رود می احتمال یا اند شده شناخته که واکنشهاییتنها و آزمایششوند کم مقادیر با اول وهلة در همیشه باید ، باشند آتشزا یا پذیر

گاز ) خروج یا دما افزایشزیادی مثال نشد آشکار خطر از آثاری هیچ که صورتی دریک ( . در که آنجا از یابد افزایش تدریجی صورت به و احتیاط با آن اندازة غیره و

‌، یابد می کاهش حجم افزایش با حجم واحد در سطح مساحت ، واکنش ظرف احتماال و انتظار از خارج افزایش به است ممکن زیاد مقادیر با واکنشهای

. خطر بی کم مقدار با واکنشی بدانیم که صورتی در شوند منجر دما خطرناکرا آن ، زیاد مقدار با مرحله یک در فرآیند انجام جای به است بهتر ، گیرد می انجام

آید . دست به نظر مورد مقدار تا کنیم تکرار کم مقدار با ولی بار چندین

روش( 5 ایمنترین ، خطرناک و فعال واکنشگرهای گرماده واکنشهای مورد درکه است سرعتی با سریع زدن هم با همراه واکنشگر قطرة قطره کردن اضافه

مانع . چون کرد خودداری باید حد بیشاز کردن سرد از شود مصرفمی واکنشگرواکنشگرهای شدن انباشته موجب و شود می کافی اندازة به واکنش انجام از

ممکن واکنش ، یابد افزایش دما حال این در که صورتی در ؛ گردد می خطرناک . از تا شود گرم واکنشی چنین که است ایمنتر واقع در دهد رخ شدت به است

حاصلشود . اطمینان شده افزوده واکنشگر از قطره هر کامل مصرفشدن

پذیر انفجار ترکیبات

به( 1 نسبت استیلید مس یا نقره ؛ سنگین فلزات استیلید نمکهای و استیلن گازدار . . هالوژن استیلنها برخی و استیلنها پلی حساساند بسیار ضربه

2 ( خطر( بی آزید سدیم تنها معدنی و آلی آزیدهای تمامی و اسید هیدرازوییکشوند ( تشکیل واکنشها بعضی طی غفلتا توانند می آزید نقره و آزید آریل ؛ است

.

آزو( ) ( . 3 دی ترکیبات و جامدند وقتی آزونیوم دی نمکهای

پلی( 4 الکلهای استرنیتراتهای و نیترات آمونیوم ویژه به ، معدنی نیتراتهایهیدریک .

5 ) ( تری( ، سنگین فلزات پیکرات و اسید پیکریک مثال ، نیترو پلی ترکیباتتولوئن( )TNBنیتروبنزن ) نیترو تری ،TNT )بی باشند آب در وقتی مواد این همه ؛

خطرند .

نیتروفنولها( . 6 فلزی نمکهای

شود( .7 می انفجار باعث عموما اتری حاللهای در مواد این تشکیل ؛ پروکسیدهاپروکسید غلیظهیدروژن محلول

شدت( 8 به همگی اجسام این ؛ یدید تری و کلرید تری ، برمید تری نیتروژنبرد کار به یا کرد تهیه را آنها نباید هرگز و شوند می منفجر شدت به و اند حساس

. باشد ضروری واقعا مگر

اند خطرناک بالقوه که مخلوطهایی

شونده اکسید سهولت به آلی مواد با که هنگامی ویژه به قوی های اكسيدكنندهسلولوز حاوی مواد و کربوهیدراتها ، هیدریک پلی الکلهای ، ساده الکلهای مانند

با . که صورتی در مواد این اند خطرناک چوبمخلوطشوند و پارچه ، کاغذ مثلمخلوطشوند نیز منیزیم گرد مانند فلزات گرد و فسفر ، گوگرد مانند عناصری

اند . : جمله این از زیر های نمونه اند خطرناک بسیار

پرکلراتها( 1 و کلراتها ، اسید پرکلریک

و( » « 2 نیتراتها ، کروماتها دی و کروماتها ، انیدرید کرومیک تریوکسید کرومغلیظ . اسید نیتریک

پرمنگناتها( 3

غلیظ( 4 پروکسید هیدروژن

مایع( 5 هوای و مایع اکسیژن

انفجار ویژة برخیخطرهای

کلردار حاللهای با قلیایی و : ) فلزات لیتیم و پتاسیم ، سدیم قلیایی فلزاتدر ( همگی پودری حالت در ویژه به منیزیم ، آلومینیوم مثل ، فلزات سایر همچنین

کربن مانند معمولی کلردار حاللهای ویژه به ، دار هالوژن آلی ترکیبات مقابل . با نباید هرگز را فلزات این های تراشه یا تکه پذیرند واکنش شدیدا تتراکلرید

داد . خواهد رخ شدیدی انفجار زیرا ، شست دار هالوژن حاللهای

اسید ، : پرکلریک پنبه چوب جمله از آلی مواد با شدت به تواند می ترکیب اینخارج . مایع اسید از که دودی ، این بر عالوه دهد واکنش چوب یا الستیک ، پارچه

یا مشتعل شدت به را آنها و شود می جذب مواد این توسط راحتی به شود می . آن چارچوب که هودی زیر نباید را اسید پرکلریک ، دلیل این به کند می منفجر

کرد . نگهداری آلی مادة هر نزدیکی در یا باشد چوبی

عاملشستشو عنوان به اسید نیتریک و اسید برای : کرومیک که هنگامییا اسید کرومیک مخلوطهای آنها به ظروف قیری های باقیمانده کردن پاک

می رخ شدیدی انفجارهای ، شود افزوده کردن گرم با همراه غلیظ اسید نیتریکحتیپس . ) سرد اسید کرومیک مخلوطهای با ها باقیمانده این که صورتی در دهد ) زبر گردهای با ساییدن آن دنبال به و اسید تعویض بار چند و طوالنی تماس از

انداختنظرفاست . دور بیخطر راه تنها ، نشد پاک

و آزیدها : مایر سند واکنشهای ناگهانیطی صورت به پذیر انفجار آزیدهای آریلمیشوند . تشکیل آزونیوم دی واکنشهای سایر

) ( پیش مدتی برای تولن واکنشگر نیترات نقره آمونیاکی محلولهای که هنگامیواکنشگر ؛ میشود تشکیل پذیر انفجار آزید نقره آنها در ، بمانند باقی مصرف از

صفحه دستور طبق تازه صورت به همیشه باید غلظتهای 763تولن از و ، شود تهیه . مصرف واکنشگر است خطرناک اندازه بی چون ، نشود تجاوز شده پیشنهاد

شود . برده بین از کلرید آبیسدیم محلول افزودن با باید نشده

مایع : جوش ) نیتروژن نقطة مایع مقداری- ( C 196نیتروژن ناخالصی عنوان به ( جوش نقطة مایع ( C 183اکسیژن به- نسبت تبخیر اثر بر لذا ، دارد همراه

مایع ، کامل تبخیر از پیش که طوری به ، یابد می افزایش مایع در اکسیژنتا تواند می . 80باقیمانده این تماس اثر بر باشد داشته مایع اکسیژن درصد

صورتی . در دارد وجود انفجار امکان ، سوختنی یا آلی مواد هرگونه با باقیمانده ) ( ، سرد حمام منظور به مایع نیتروژن حاوی فالسک دوئر ظرفهای از که

حمام ) عنوان به مثال دیگر منظورهای به آن گیری کار به از پیش ، شود استفاده ) – اکسیژن و نیتروژن تمام که شود حاصل اطمینان باید استون خشک یخ سرد

است . شده تبخیر کامال مایع

: ای شیشه خأل برای مجموعة ای شیشه دستگاههای از استفاده از پیشکه ) کرد حاصل اطمینان و بررسی را آنها باید خأل در تصعید یا و( 1تقطیر ضخامت

و ) ( ) است مناسب آن نیستند مناسب شکل مخروطی و نازک آالت شیشه (2نوع . خأل خشکانة مناسب اندازة کوچکترین از باید همیشه ندارند شکستگی و ترک

آسیب . خیلی دوئر ظروف داد قرار ایمنی قفسسیمی در را آن و شود استفاده . در بترکند شدت به است ممکن ، شود کار بد آنها با که صورتی در چون پذیرند

باند چسب نوار با آن طول تمام در و خارج از باید را دوئر ظرفهای تمام نتیجهجلوگیریشود . هایشیشه تکه پرتابشدت از انفجار صورت در تا کرد پیچی

ای : شیشه آمپولهای کردن باز باز پیشاز باید فرار شیمیایی مواد آمپولهایمحتوای . اگر ویژه به ، گیرد انجام دقت به باید کردن خنک خنکشوند کامال ، کردن

ممکن ) ( . ، گیرد انجام بد کردن خنک اگر کلرید تری بور مثال باشد فعال شدیدا آنانفجاری به سرد حمام در آمپول محتوای شدن رها و بردارد ترک شیشه است

خنک . . ابتدا کرد خنک پایین دمایی تا خیلیسریع نباید را آمپولها گردد منجر شدیددمای تا کردن خنک ؛ رضایتبخشاست عموما نمک و یخ سپسدر و یخاب در کردن

ندارد . لزومی خشک یخ

هنگام به ، باشد داشته شدن تجزیه به تمایل آمپول محتوی که صورتی دردر لذا ؛ شود ایجاد بسته در آمپول در تواند می ای مالحظه قابل فشار ، نگهداری

آورد . بیرون سرد حمام از باید را خنک آمپول کرد احتیاط بسیار باید آن کردن بازچاقوی . یک یا تیز ارة یک کمک به پیچید محکمی پارچة در ایمنی یکحفاظ پشت وانتهای تماس با و کرد ایجاد خراشظریفی آمپول گردن در باید مخصوصشیشه

شکست ) ( . را خراشآن محل روی قرمز داغ ای شیشه میلة یک شدة داغ

مسدود . از باید امکان حد در شوند خنک شدن مسدود دوباره از پیش باید آمپولهاتمام و ، شود استفاده کوچک آمپولهای از است بهتر ؛ کرد اجتناب مجدد کردن

مصرفشود . یکباره آن محتوای

فشرده : گاز توانند کپسولهای می فشرده گاز کپسولهای ، موارد بعضی در . در ، دارند که محکمی ظاهر وجود با کنند ایجاد سوزی آتش و عمده انفجارهای

کرد . احتیاط همیشه باید آنها با کار

هرگونه از باید پذیر اشتعال و سمی گازهای کپسولهای باالی فشار به توجه باگاز . نباید فشار تقلیل مناسب نصبشیر پیشاز هرگز ، مثال کرد جلوگیری نشتی . کرد باز گاز جریان نیاز مورد حد از بیش را اصلی شیر نباید هرگز کرد خارج را ) شود) نمی استفاده کپسول از که هنگامی ؛ دسته گردش تمام دور دو حداکثر

. ، اصلی شیر بستن از پس آن کنندة تنظیم نه و شود بسته باید آن اصلی شیر . از باید گاز احتمالی نشت شود بسته و تخلیه اضافی فشار از باید کننده تنظیم

عموما که ، شود شناسایی نشت آشکارسازی مناسب محلول با زدن برس طریقمیشود . استفاده درصد یک تیپول آبی محلول از

چون ، شوند زده روغن نباید هرگز ها کننده تنظیم و کپسولها پیچ و شیر رزوةخیلیسفت . کپسولی شیر دستة که صورتی در شد خواهد انفجار موجب امر این

پس فروشنده برای را آنها باید ، باشند دیده آسیب پیچها رزوة یا باشد شدهفشارسنجهای . و ها کننده تنظیم از نباید هرگز ، همچنین تعویضشوند تا فرستاد

کرد . استفاده معیوب

. از صرفنظر نشود خالی آنی طور به کپسول محتوای تمام تا بود مواظب بایدشدن آزاد است بديهي امري كه سمي و پذير اشتعال گازهای شدن آزاد خطرهای

. در كند تبديل كشنده جت موشك يك به را كپسول تواند مي گازي هر ناگهانيسطح در ويژه به ديدگي آسيب دليل به كپسول فرسودگي گونه هر از نتيجهمحلي . در آزاد و عمودي صورت به نبايد هرگز كپسولها شود جلوگيري بايد شيرها

يا . ميز به زنجير با بايد را آنها شوند رها دارد وجود آنها افتادن زمين به خطر كهكرد . نگهداري است منظور اين به كه خاصي متحرك دستي چرخ در يا بست ديوار

كرد . جا به جا بايد دستي چرخ اين با تنها را كپسولها

ماليم دماي داراي كه ويژه محلي در عمودي صورت به بايد را گاز كپسولهايو . روغن ، آب از دور بايد كه محلها اين در داد قرار بايد باد ضد و هواكشمناسب

نگهداري را شيميايي مواد ساير نبايد ، باشند خورنده بخارهاي يا مايعات هرگونه . انجام مناسبي مقررات طبق بايد مختلف گازهاي كپسولهاي كردن مجزا كرد . نصب كپسولها روي واضح صورتي به بايد را خالي و پر درشت عالمتهاي گيرد

رنگ . عاليم و قواعد به مربوط ورقة شود جلوگيري اشتباه و اغتشاش از تا كرد . اكنون هم باشد نصبشده كپسولها نگهداري محل ديوار به هميشه بايد كپسولها

مناسب ايمني اطالعات ارائة منظور به كه دارند برچسبي كپسولها تمامياست . طراحيشده

محل در كپسولي هيچ از كه شود سفارشمي قويا ، مقررات طبق كلي طور بهبراي نيتروژن كوچك كپسولهاي از استفاده اگرچه ، كرد استفاده نبايد آزمايشگاه

مثل ) ( ) آزمايشگاهي گازهاي بطري اندازة به كوچك كپسولهاي يا خأل در تقطيراحتياطشود ( . آنها كارگيري به در بايد ولي است،‌ مجاز استنائا غيره و اتيلن ، كلر

دستگاه براي مثال فشار تحت گاز مخازن مورد محل glcدر در كه كپسولي از بايدآزمايشگاه درون به است شده ساخته منظور اين به آزمايشگاه از خارج در خاصي

. مي استفاده آلي تركيبات سنتز منظور به آمونياك گاز از اگر كرد كشي لولهخطرناك عمليات ويژة محل در بايد استفاده هنگام به نيز استيلن كپسول ، شودكپسولها انبار به بالفاصله آن از پس و شود گذاشته آزمايشگاه به نزديك

. بايد كه دارند خود خاص مقرراتي پژوهشي و علمي مؤسسات شود بازگرداندهرعايتشوند .

آتشسوزي خطرهاي

چون ، است مالحظه قابل اغلب آلي شيمي آزمايشگاههاي در آتشسوزي خطربرده كار به پذير اشتعال و فرار شيميايي مواد از مقاديري معمول طور به آنجا در

رود . مي كار به مهم خطرهاي اغلب با مقابله براي كه خاصي روشهاي شود مياست . آمده زير در

: پذير اشتعال شيميايي حاللهاي مواد ديگر و حاللها با كردن كار هنگام . اين كرد احتياط بسيار بايد ، فرارند شدت به حال عين در كه پذيري اشتعال

كشانيده مايع منبع از دور افروزش منبع سوي به بخارها كه دارد وجود امكان

. سازند مشتعل را آن و بازگشته مايع تمام سوي به گرفتن آتش از پس و شوندراه امكان فرار شيميايي مادة يك بخارهاي به هرگز كه است اين مهم قاعدة يك

( ، آتشسوزي از ناشي خطرهاي بر عالوه نشود داده داير آزمايشگاه يك به يافتن ) در كه حاللهايي مقدار كل با ارتباط در ؛ باشند مي سمي بخارات از بسياري

طوري به ، كرد رعايت بايد را سختي مقررات ، كرد نگهداري توان مي آزمايشگاهدر بايد حاللها نگهداري ، ميز روي واكنشگرهاي كوچك بطريهاي استثناي به كه

گيرد . . صورت معيني محل در بايد زياد مقدار به توزيع باشد مناسب هاي قفسهانبار به را آن بايد بلكه كرد انباشته كار ميز روي نبايد را حالل زياد مقادير

رها . آن آتشگير بخارات يا بريزد اتفاقي صورت به حاللي كه صورتي در بازگردانداصلي . انبار محل و طراحي گردد تهويه زودتر چه هر بايد آزمايشگاه تمام ، شود

گيرد . مي انجام مقرراتيسخت طبق حاللها

( مایعات آن در که دمایی اشتعال نقطة با ترکیب یک پذیری اشتعال میزان . ) نقطة که مایعی هر شود می داده نشان کنند ایجاد پذیر اشتعال بخارهای

از کمتر آن محسوب 15اشتعال خطرناک و پذیر اشتعال ، باشد سانتیگراد درجه . خود دمای که صورتی در باشد خصوصیات همان طبق نیز آن با رفتار و شود

آتشمی ) هوا در خود به خود بخارها آن در که دمایی باشد پایین افروزشحاللیکرد ( . برخورد آن با احتیاطخاصی با باید ، گیرند

در اشتعالشان نقطه افزایش برحسب آتشگیر شدیدا متداول حاللهای از برخی . 1-2جدول معموال که خطرناکی پذیر اشتعال مواد سایر شامل جدول این اند آمده

نیست . ، روند نمی کار به حالل عنوان به

 

 

متداول 1-2جدول های حالل اشتعال نقطة

(C0) حالل (C0) حالل نفت اتر و پنتان

. . ج) سانتیگراد ( 60تا 40ن درجه

اتر اتیل دی

سیکلوپنتان

سولفید دی کربن

اتر ایزوپروپیل دی

نفت اتر و هگزان

. . ج) سانتیگراد ( 80تا 60ن درجه

سیکلوهگزان

استون

49-

 

45-

37-

30-

28-

23-

 

20-

18-

ان- 2بوتان -

استات اتیل

هپتان

سیکلوهگزان متیل

تولوئن

اتان- 2، 1 متوکسی دی

استونیتریل

ان-2پنتان -

متانول

دیوکسان- 4، 1

7-

4/4-

4-

4-

4/4

5/4

6

7

10

12

تتراهیدروفوران

بنزن

استات متیل

17-

11-

9-

ال-2پروپان -

اتانول

بنزن اتیل

12

12

15

شدید یا پذیر انفجار واکنشهای اجرای

انجام برای مناسبی مکانهای هودها که شود می تصور چنین اغلب کلی طور بهجنسمناسب . از هودها این شیشة که آنجا از هستند شدید یا انفجاری واکنشهایگازهای شدن حبس و است نشده تهیه انفجار با مقابله برای کافی ضخامت و

، شد خواهد انفجار افزایششدت موجب قفسه باالی و کنار واکنشدر از حاصل . روی باید انفجاری بالقوه واکنشهای تمامی شود نمی توصیه انها از استفادهولی شده احاطه ایمنی حفاظ با آن اطراف تمام که دستگاهی در آزمایشگاه میز

هم . نازک خیلی سقف یک حتی که است شده داده نشان گیرد انجام باشد روباز . بهترین دهد می کاهش انفجار برابر در را اطراف ایمنی حفاظ تأثیر شدت به

( ضخامت حداقل با کربنات پلی صاف ورقة یک ایمنی حفاظ متر (3طرح میلیکارایی . باشد سنگین آن پایینی های لبه و آویزان باال از عمودی طور به که است

به آن پایینی های لبه کردن سنگین با توان می را معمولی آزاد خمیدة های حفاظانفجار هنگام به حفاظ شدن پرتاب از تا بخشید بهبود ای مالحظه قابل طور

جلوگیریشود .

واکنشپذیر معدنی واکنشگرهای

آلی شیمی آزمایشگاههای در استفاده مورد معدنی واکنشگرهای از زیادی تعداد ) ( در و دارند خورندگی خواص نتیجه در برخوردارند باالیی پذیری واکنش از

یا غبار و گرد ، بخار استنشاق اثر بر یا پوست روی ریختن یا شدن پاشیده صورتآنها . شدید پذیری واکنش ، عالوه به شوند می فراوان آسیب موجب ، آنها ذرات

جمله از شیمیایی مواد سایر با شدن مخلوط هنگام به شدید حرارت تولید موجبخورنده و سمی ترکیبات شدن پاشیده و ترشح احتمال آن نتیجة که شود می آب

دارد . دنبال به انفجار یا آتشسوزی اوقات بعضی که بود خواهد

دستکش جمله از مناسب حفاظتی پوشش از باید ، مواد این از استفاده هنگام . کامال ، نقاب ترجیحا یا ایمنی عینک با چشمها مناسب حفاظت کرد استفاده

. یا بخار استنشاق احتمال صورت در گیرد انجام باید همیشه و است ضروریگیرند . انجام هود زیر در عادی طور به باید عملیات تمامی ، پذیر واکنش گردهایتأمینمیشود . چسبان غبار و گرد ماسک یا گاز ماسک طریق از بیشتر حفاظت

مقدار با فورا باید ، بریزد پوست روی ای خورنده جامد یا مایع که صورتی درتأخیر ثانیه هر باشد پریده چشم در که صورتی در ؛ شود شسته آب زیادی بسیار . وقفه بی باید مواد شدن ریخته هرگونه دارد دنبال به ناپذیری جبران صرمات

. مواد روی آب ریختن است مرجح مایه از استفاده منظور این برای ، شود تمیزپخش باعث چون ، شود نمی توصیه همیشه میز یا زمین روی به شده پاشیده

. پاک در شود می کفپوشها فواصل و شکافها در آن تجمع و خورنده مادة شدن

لباسمحافظ از باید دارند مضر بخارات که ای شده ریخته مواد زیاد مقادیر کردنشود . استفاده ، ماسک به مجهز کامل

است . آمده زیر در آنها خواصخطرناک و واکنشپذیر بسیار شیمیایی مواد برخیو کنند می متصاعد سمی یا و محرک ، خورنده بخارهای که مواد از دسته آن

فقط و اند احتیاطمشخصشده عالمت با ، است خطرناک گردشان که جامدهاییروند . کار به هود زیر در باید

قوی اسیدهای

آنها اغلب و شوند می واکنش وارد بازها با شدت به زیر اسیدهای تمامیکنند . می متصاعد آوری زیان بسیار بخارهای

برمید هیدروژن و اسید هیدروبرمیک

کلرید هیدروژن و اسید هیدروکلریک

واکنشنشان شیشه راحتی به دو هر فلوئورید هیدروژن و اسید هیدروفلوئوریک . ضخیم دستکش از باید کنند می تخریب را آلی بافتهای سرعت به و دهند می

. کرد استفاده است شده آزمایش دقت به آن نبودن سوراخ که نو الستیکیگیرد . قرار پزشکی مراقبت تحت فورا باید نیز پوست سوختگی

دودکننده ) ( و غلیظ اسید نیتریک

انفجار ) ( خطر اسید پرکلریک

و ) ( شود مخلوط آب با احتیاط با باید همیشه دودکننده و غلیظ اسید سولفوریکسرد آب در آن از باریکی جریان باید ، ترشح و پاشیدن از جلوگیری منظور به

» « . خورندگی خواص اسید کرومیک شستشوی مخلوطهای شود ریختهرا اسید کرومیک اکسندگی خطرناک خواص همچنین و غلیظ اسید سولفوریک

دارند .

: واکنشمی آب با شدیدا که است خورنده شدت به مایعی اسید کلروسولفونیکدهد .

قوی بازهای

اسیدها با هیدروکسید سدیم و هیدروکسید پتاسیم ، اکسید کلسیم مثل بازهاییخورندگی اثر و کنند می تولید گرما آب با تماس در ، دهند می واکنش شدت به

دارند . چشم قرنیة بافت ویژه به و پوست روی شدید

با ) آمونیاک آن غلیظ آبی محلول و و ( ) d=880/0گازی هیدرازین غلیظ محلولهایاند ( . شدتخطرناک به که هیدرازین بخارهای نهایتا و ؛ هیدرازین نمکهای

آن سدامی گرد ؛ دهد واکنشمی آب با شدت به و است ای دانه صورت به عموما د . منظور به نباید را ضخیم پوشش با و قدیمی های نمونه است خورنده و محرک

بخش ) به ریخت دور باید بلکه کرد خرد شود ( . 2-3-2استفاده مراجعه

هالوژنها

چون . ، کرد احتیاط بسیار باید فلوئور با کار هنگام به اند خورنده و سمی همگی . نیز هالوژنی بین ترکیبات دهد می واکنش شدت به مواد از وسیعی گسترة با

دارند . زیادی واکنشپذیری

واکنشپذیر های هالیدی

آمپولهای . کردن باز پذیرند واکنش شدت به ، آب مقابل در ویژه به زیر مواد کلیةمندالزم احتیاطهای رعایت با و هود زیر در شدن خنک از پس باید مایعات این

گیرد . انجام

سیلیسیم ؛ فسفرپنتاکلرید ؛ کلرید فسفرتری ؛ برمید فسفرتری ؛ کلرید بورتریتیتان ) و کلرید ؛آلومینیم کربن دارند( .IVتتراکلرید کمتری واکنشپذیری کلرید

کروماتها دی و کروماتها ، تریوکسید کروم

محلول کروماتهای غبار و گرد ؛ کنند می تولید خورنده غبار و گرد مواد این تمامی. شوند می حل بدن عرق و بینی مایعات در چون ، اند خطرناک ویژه به آب در

. کروم گردد منجر سرطان و جراحت به توانند می آنها با مدت دراز تماسکند . ایجاد پوستحساسیت تماسبا در تواند می تریوکسید

شیمیاییسمی مواد از ناشی خطرهای

کار و سر آنها با آلی شیمی آزمایشگاه در که ترکیبات از زیادی بسیار تعدادو . دقت نتیجه در ، اند حدودیسمی تا مواد همة تقریبا ، واقع در اند سمی ، داریم

و دارد سزایی به اهمیت بدن به خارجی مواد ورود از جلوگیری منظور به ایمنیورود . آید در کند می کار آزمایشگاه در که فردی هر ثانوی عادت صورت به باید

است . ممکن زیر صورتهای به بدن به سمی مواد

در ) ( : اما ، نیست رایج آزمایشگاه در خوشبختانه امر این دهان طریق از جذباز غلط استفادة طریق از یا و دخانیات یا نوشابه ، غذایی مواد با آلودگی صورت

دخانیات . استعمال یا نوشیدن ، خوردن از حتما باید افتد می اتفاق دهنی پت پییخچالهای . در نوشابه و بزرگشیر بطریهای از استفاده کرد پرهیز آزمایشگاه در

است . ممنوع اکیدا آزمایشگاهی

غذا پیشاز و آزمایشگاه ترک دقتپساز به را خود دستهای همیشه باید کارکنانپی . چون ، کرد خودداری باید دهنی پت پی از استفاده گونه هر از بشویند خوردن

است . موجود بازار در مناسب پیستونی و پرکنهایالستیکی پت

بر فرار مواد از بسیاری بخارهای ، تفکافت ، سیگار دود بردن فرو ضرر بر عالوه ( مثال کنند می ایجاد پیپمحصوالتسمی یا آتشسیگار تماسبا اثر

دهد ( . می فسژن ، تتراکلریدکربن

به ) ( : شیمیاییسمی مواد جذب راه رایجترین این درونششها به استنشاقمایعات . ، گردهایسمی تمامی است ریز ذرات یا غبار و گرد ، بخار ، گاز شکل

ترکیبات . بخار کردن بو برد کار به خوب یکهود زیر در باید فقط را گازها و فرارگیرد . انجام بسیار احتیاط با باید نیز شناسایی منظور به ناشناخته

برای ) ( : رایجی راه نیز این خون جریان درون به پوست طریق از جذبمستقیمدستکشهای . پوشیدن طریق از است گاز یا جامد ، مایع شکل به سمی جذبمواد

کاهش بسیار توان می را خطر ، روپوشسفید بر عالوه ، پالستیکی یا الستیکیکماکان . ، مذکور احتیاطهای رعایت ضمن کار در تمیزی و دقت ، حال هر به داد

و . پذیرند نفوذ آلی حاللهای مقابل در اغلب حفاظتی دستکشهای است الزامیلزوم صورت در و بررسی مرتب باید ، نتیجه در ؛ میشوند راحتیسوراخ به

. ، بریزد پوست روی اتفاقی طور به ایسمی ماده که صورتی در تعویضشونداز . است بهتر شود کمیصابونشسته نیاز صورت در و فراوان آبسرد با باید

پوست روی شده ریخته شیمیایی مواد شستشوی منظور به حاللها کاربردتسریع . را پوست طریق از جذب فرآیند است ممکن کار این چون خودداریشود

کند .

تورم به تواند پوستمی با دیگر شیمیایی مواد از بسیاری و حاللها تماسمکرراغلب آن درمان که گردد منجر پوستی حساسیت ناخوشایند عارضة و پوست

در . تماسیا اثر بر نیز بعدها که رود می احتمال ، این بر عالوه است مشکل بسیاردهد . حساسیترخ ، گرفتن معرضقرار

مزمن » « ) ( » « یا مدت کوتاه حاد عنوان زیر توان می را شیمیایی مواد سمیت اثرشناخته) ( . و قوی سموم آن از مثالهایی که حاد آثار کرد بندی تقسیم مدت بلندخوبی به و ، میشوند آشکار فورا ، هستند کلر و سیانید هیدروژن مانند شده

آنها از سهولت به ، نتیجه در و دارند قرار آزمایشگاه کارکنان اکثر توجه موردکه . کنند می ایجاد شیمیاییسمیتمزمن مواد از بسیاری ، اما میشود پرهیز

نتیجه . در و شناسایی میشوند ظاهر ، آنها کم مقادیر با تماسطوالنی پسازپس تنها آنها آثار چون ، است مشکلتر موذیانه مسمومیتهای گونه این پیشگیری

نمایانمی ) ( شد تماسقطع آنکه پساز حتی یا تماس سال چند یا ماه چند ازبه . و سادگی به که موجبعالیمیشود تواند می ضمن در مسمومیتمزمن شود

دست از ، حساسیت ، آلودگی خواب جمله از ، نیستند شناسایی قابل خود خودی . ، صورت هر به که میشود تأکید شخصیت در تغییراتجزئی و حافظه رفتنزودرسمنجر مرگ به و باشد جدی بسیار تواند می نهاییمسمومیتمزمن نتایج

تالشی . هیچ از احتماالت گونه این مقابل در باید آزمایشگاه کارکنان گرددتماس هرگونه و غبارها و گرد و بخارات تنفستمامی از جدا و نکنند فروگذاری

کنند . خودداری گردها و مایعات با پوست

این . در موجودند آزمایشگاهها هوای بر نظارت برای زیادی دستگاههایهر که است شده گرفته کار به آشکارساز های لوله از وسیعی گسترة دستگاهها

کارخانه یا آزمایشگاهها رایج بخارهای از ناشی های آالینده و گازها مقابل در یکمدت . کوتاه طور به که است طریقیطراحیشده به دستگاه حساساند ها

خود) ( که بخارهایحالل دهندة هشدار دستگاه ؛ کند مدتعمل بلند و ای لحظهاست . موجود هم کند استفاده شخصآزمایشگر

خطرناک بالقوه شیمیایی مواد تمامی که اصل این به توجه با باید کارکنان کلیةعالمت . با که موادی کنند کار آنها با ، سرطانزا Cهستند ، اند مشخصشده

محسوبمیشوند

پراکنده غبار و گرد یا بخار شکل در سمی مواد از استفاده به مربوط خطر نشانةآستانه . ) حد مقدار میشود ارائه حد یکمقدار صورت با TLVبه mg.m-3یا ppmکه

) به روز مبنای بر کارکنان گرفتن قرار معرض در مجاز حد بیانگر شود می بیان[ . صنعتی بهداشتگران کنفرانس است آور زیان عوارض بدون و امریکا[ )12روز

ACGIH. )دهد می ارائه ، میشوند نظر تجدید روز طبق سال هر که را مقادیر اینسال انگلستان 1984از ایمنی و بهداشت اجرایی سازمان قبول مورد حد نوع دو ،

می انگلستان در استفاده مورد و موجود مواد به مربوط تنها که است گرفته قرارشده[. ) 13باشد ] توصیه حد از اند عبارت حد دو صورت RLاین (mg.m-3یا ppmبه

کنترل ) حد و دهد می نشان را شیمیایی مواد با مجاورت واقعی و مناسب حد کهCL صورت سمی ( mg.m-3یا ppm به اثرات که مواد از کمتری نسبتا تعداد برای که

هرگاه . و رفت فراتر نباید کنترل حد از رود می کار به ، دارند جدی و معمول غیرمواد این از استفاده ، حال هر در و ، داد کاهش را آن باید باشد داشته امکان

مقادیر . دارد را خاصخود کارگیری به قواعد و تجدید RLمقررات مورد ساله هرمقادیر ولی ، گیرند می قرار دستخوشتغییر CLنظر کوتاهتری زمانهای مدت در

مقادیر . از انگلستان در گردند مقادیر TLVمی که شود می استفاده RLهنگامیدراز . CLو گرفتن قرار معرض در حدود مواد بعضی مورد در نباشند دسترس در

مدت ) کوتاه و شد ( . STELیا LTELمدت متذکر باید ، باالخره شود می منتشر همبرای را موجود استانداردهای از هماهنگی فهرست دارد نظر در اروپا شورای که

کند . پیشنهاد اروپا مشترک بازار کشورهای

سمی : بسیار جامدهای

. به شود می منجر مرگ حتی یا شدید بیماریهای به مواد این کم مقادیر حتیهمه از بدتر و پست طریق از جذب یا غبار و گرد استنشاق از جلوگیری منظور

برد . کار به ای ویژه مراقبتهای باید مواد این مستقیم خوردن

 (3-mg.m ) RLآرسنیک ترکیبات

معدنی سیانیدهای

مرکوریکها آلکیل ویژه به جیوه ترکیبات

خطرناک ) ( بخارهای تتروکسید اسمیم

آن ) ( نمکهای و اسید اکسالیک

آن ترکیبات و سلنیم

تالیم نمکهای

پنتوکسید  وانادیم

صورت ) 2/0 ( Asیه

صورت ) 5 ( CNبه

01/0

002/0

1

صورت ) 2/0 ( Seبه

صورت ) 1/0 ( TIبه

5/0

کنند .              می ایجاد خطرناک مزمن سمیت

گازهایسمیخطرناک :

شوند . انجام مؤثر هود زیر در باید مواد این شدن آزاد یا کارگیری به عملیات کلیهشود . پرهیز باید پوست تماسبا از موارد اغلب در

 

 

 

 

 (3-mg.m ) RL (ppm ) RLفلوئورید بورتری

مونوکسید کربن

کلر

سیانوژن

، آزومتان Cدی

فلوئور

سیانید هیدروژن

فلوئورید هیدروژن

سولفید هیدروژن

نیترو ) ( دودهای دیوکسید نیتروژن

کلرید نیتروزیل و

اوزون

فسژن

فسفین

3

55

3

20

4/0

2

10

2

14

5

 

2/0

4/0

4/0

1

50

1

10

2/0

1

10

3

10

3

 

1/0

1/0

3/0

کننده تحریک شدت به و : مایعاتسمیخطرناک

آور زیان پوست طریق از آنها جذب و دارند خطرناک سمی بخارات مواد این . عوارض بروز موجب تواند می نیز آنها از کمی مقادیر با طوالنی تماس استتنفسی . دستگاه برای ویژه به قوی کنندة تحریک آنها از بسیاری بخار گردد مزمن

چشمهاست . و

  

 (3-mg.m ) RL (ppm ) RLکلرید   استیل

آکرولئین ) ( آکریاللدهید

آریل ) ( و آلکیل نیتریلهای

-

25/0

-

-

1/0

-

الکل آلیل

کلرید آلیل

، cبنزن

کلرید ) ( و برمید بنزیل

کلرید ) ( تری برمید بورتری

برم

برمید ) ( متیل برمومتان

سولفید دی کربن

کلروهیدرین- ) (2 اتیلن کلرواتانول

کلرید- 3 کلروپروپانوییل

کروتونالدهید

کتن دی

، سولفات متیل cدی

سولفات) ( اتیل دی و

اسید فلوئوروبوریک

اسید هیدروفلوئوریک

ایزوسیانات ) ( متیل ایزوسیاناتومتان

، کربنیل cنیکل

کلرید اکسالیل

پنتاکلرواتان

تترابرمومتان

تتراکلرواتان

کلروسیالن متیل تری

5

3

30

5

10

7/0

60

(CL)30

3

-

6

-

5/0

 

-

5/2

(CL )02/0

35/0

-

-

(TLV )15

(TLV )30

-

2

1

10

1

1

1/0

5

10

1

-

2

-

1/0

 

-

3

-

05/0

-

-

1

5

-

 

کنند . می ایجاد خطرناک مزمن سمیت

آور زیان مواد : سایر

مورد در آنها دوی هر یا پوست طریق از جذب ، غبار و گرد و بخارها استنشاقنیز برخی ؛ است آور زیان آثار دارای کلی طور به زیر ترکیبات گروه یا ترکیبات

. تلقی آور زیان بالقوه باید نیز مواد این کم مقادیر با تماس دارند خورنده اثرشود .

و : متانها و ، ساده کلریدهای و برمیدها آلکیل از بسیاری کلریدها و برمیدها آلکیلمی بر در نیز را رایج حاللهای برخی که اند گروه این در دار هالوژن چند اتانهایباال . در که آنهایی بر عالوه اما ، شوند تلقی آور زیان بالقوه باید آنها همة گیرند

دانست . ترین خطرناک جمله از توان می نیز را زیر ترکیبات ، اند آمده

 (3-mg.m ) RL (ppm ) RLبرمید ) ( اتیل برمواتان

برموفرم

برمید- ) (3 پروپارژیل برموپروپین

تتراکلرید کربن

، Cکلروفرم

کلرومتان دی

برمواتان- 2، 1 دی

) (، برمید دی Cاتیلن

کلرواتان- 2، 1 دی

کلرید) ( دی اتیلن

، یدید ) ( Cیدومتان متیل

890

5

-

65

50

350

145

 

40

 

28

200

5/0

-

10

10

200

20

 

10

 

5

 

و : دوم ، اول نوع آلیفاتیک سادة آمینهای بخارهای آلیفاتیک و آروماتیک آمینهای ( آمین ایزوپروپیل دی مثال ، اند سمی ، RLسوم ppm 5 ، 3-mg.m 20 ) متیل دی ،

، Rlآمین ) ppm10 ، 3-mg.m 18 ( ) آمین اتیل ،RL ، ppm10 ، 3-mg.m 18 ) اتیل تری و، RLآمین ) ppm10 ، 3-mg.m 40 . )

طریق از یا خود بخارهای شکل به آروماتیک آمینهای از بسیاری ، ترتیب همین به . ، است نوعی مثالهای برخی شامل زیر فهرست آورند زیان بسیار پوستی جذب

باید را نیتروآمینها یا دار هالوژن ، الکوکسی آمینهای جمله از آمینها کلیة اما

سرطانزای . آروماتیک آمینهای از بسیاری ، این بر عالوه دانست آور زیان بالقوهاز ) ( استفاده و شود مراجعه زیر قسمت به ؛ سرطانزاها محسوبمیشوند قوی

باشد . شده کنترل قانون طبق باید   آنها

 (3-mg.m ) RL (ppm ) RLآنیلین

آمینوانیسولها ) ( انیسیدینها

کلروآنیلینها

کلرونیتروآنیلینها

N ،N -آنیلین اتیل دی

N ،N -آنیلین متیل دی

N -آنیلین اتیل

N -آنیلین متیل

p ) ( -آن ایزومرهای و نیتروآنیلین

p -آمین دی فنیلن

آن) ( ایزومرهای و

o ) ( -آن ایزومرهای و تولوییدین

زایلیدینها

10

5/0

-

-

-

25

-

(TLV )2

6

1/0

 

9

10

2

1/0

-

-

-

5

-

5/0

1

-

 

2

2

شيمي آزمايشگاه وسايل از برخيانكوباتور-1

فور-2

الكتريكي- 3 كوره

جارتست- 4 دستگاه

ترازو-5

توربيديمتر-6

اسپكتروفتومتر-7

آزمايشكجلدال- 8 تجهيزات

ماري- 9 بن

وروميزي- 10 پرتال سنج كدورت

سنجي،بورت- 11 حجم لن ماير،بشر،با پيپت،ارلن ازجمله اي شيشه وسايل انواعو...

12) ( بونزن- چراغ گاز چراغ

فلزي- 13 پايه سه

نسوز- 14 نسوزومثلث توري

وپنسبوته- 15 چيني بوته

كردن- 16 مخصوصخشك چكان وآب اي وجالوله شوي آزمايشوبرسلوله لولهها لوله

ساعت- 17 شيشه

احتراق- 18 قاشقك

اي- 19 شيشه همزن

ياآبفشان- 20 پيست

اتوكالو-21

دسيكاتور-22

( سنجی حجم ( بالن ژوژه بالن

اولیه اطالعات

، بوده باریک و بلند گردن دارای که می‌باشد ته‌صافی ظرف ، سنجی حجم بالن . حجمهای در بالن این است شده حک حلقه صورت به خطی ، گردن انتهای در

1000 ،500 ،250 ،100 ،50 ،25 . پراستفاده‌ترین می‌شود ساخته میلی‌لیتریبالن‌های شیمی آزمایشگاه در . 250، 100بالنها را بالنها این می‌باشد میلی‌لیتری

که محلولهایی تهیه برای رنگی بالنهای از که می‌سازند رنگی و صورتشفاف به. می‌شود استفاده حساسهستند نور به نسبت

و معلوم دقیقا حجم شود، پر محلولی از نشانه خط تا بالن که صورتی در . دور بالن گردن روی شده عالمتحک می‌دهد جای خود در را محلول از مشخصی

. برای شود، ریخته بالن در محلول عالمت این تا وقتی دارد ادامه آن دور تاعالمت امتداد در طوری باید را چشم ، دید خطای از ناشی اشتباه جلوگیری

. به مماسباشد محلول انحنای قسمت بر درست نشانه خط تا داد قرار مربوطهقابل اختالالت سبب محلول حجم در کوچکی تغییر ، بالن گردن بودن باریک علت

. می‌شود انحنا ارتفاع در مالحظه‌ای

سنجی حجم بالن کاربرد

در حجمی بالون کاربرد تجزیه بیشترین شیمی . آزمایشگاه ظرف این از می‌باشدبا محلولهایی تهیه برای . غلظتشیشه‌ای می‌شود مشخصاستفاده

سنجی حجم بالن در معین غلظت با محلول کردن روشدرست

ماده از دقیقی وزن ابتدا ، غلظتمشخص با محلول یک کردن درست برای . اضافه حالل بالن نصف حدود سپستا می‌شود ریخته ژوژه بالن در شیمیایی

. مقداری حال می‌شود حل کامال نمونه ، بالن دادن تکان با سپس آبمی‌‌شود،کامال مقطر که را بالن سپسدرب و شود پر بالن گردن ابتدای تا می‌شود اضافه

با و شده مقطر تمیز وارونه آب را بالن ، داده قرار آن روی است، شده شسته. شود مخلوط کامال آن درون مواد تا می‌کنیم

بر است ممکن شود، رسانده حجم به نشانه عالمت تا زدن هم بدون محلول اگرقرار نشانه عالمت برابر در درست آن سطح ، محلول انبساط یا انقباض اثر

اتفاق این از آن رساندن حجم به از قبل محلول زدن هم به که حالی در نگیرد، . یک توسط می‌توان نهایی مرحله در می‌کند آب پیپتجلوگیری قطره قطره

. باشد بالن گردن نشانه روی درست محلول انحنای تا کرد بالن وارد را مقطر

مهم نکات

یک به را آن باید کرد، نگهداری ژوژه بالن در نباید را شده تهیه حلول . بالن درون شده تهیه محلول اگر مخصوصا داد انتقال خشک و تمیز بطری

نتیجه در و بالن شدن خورده باعث که باشد قلیایی محلول یک ، ژوژه . منتقل آن به محلول که بطری است بهتر می‌شود آن کاهشحساسیت

. بار چند را آن باید بطری نبودن خشک صورت در باشد خشک کامال می‌شودبه را سپسمحلول ، داده شستشو ، شده تهیه محلول از کمی مقادیر با

کرد منتقل .آن

بر … روی و تهیه تاریخ ، غلظت ، نام جمله از شده تهیه محلول مشخصات . باید محلول استفاده از قبل شود چسبانده بطری روی و نوشته چسبیبا کامال ظرف باالی در شده متراکم آب تا شود داده تکان خوب بطری

شود مخلوط ، .محلول

و انبساط باعث حرارت زیرا شود داده حرارت نباید سنجی حجم بالون . کردن گرم به نمونه شدن حل که صورتی در می‌شود آن کاهشحساسیت

در حالل مقداری همراه به را نمونه ابتدا باشد، داشته تمیزی بشرنیاز تا شدن خنک از سپسبعد شود، خشک کامال تا می‌دهیم حرارت ، ریخته

می‌شود منتقل ژوژه بالون به دمایی

بشرقرار استفاده مورد بسیار که شیشه‌ای وسایل از یکی آزمایشگاهها در

. در شکافی دارای و بوده استوانه‌ای شکل به بشر می‌باشد بشر می‌گیرد . گشاد دهانه‌ای دارای بشر می‌رود بکار مایعات ریختن برای که باال قسمت

شده گوناگون منظورهای برای آن از آسان استفاده باعث که می‌باشداست.

بشر انواع

و شیشه‌ای بشرهای ، پالستیکی مانند دارند گوناگونی انواع بشرهاپیرکس .بشر‌های

درون به آنها ریختن و مایعات برداشتن برای معموال پالستیکی بشرهای . به هم شیشه‌ای بشرهای می‌گیرد قرار استفاده مورد دیگر ظرفهایبه نباشد حرارت به نیاز که آزمایشهایی در هم و مایعات برداشتن منظور

. مانند آزمایشهایی در مثال عنوان به می‌روند بکار واکنش ظرف عنوانPH در پتانسیومتری، متری الکترود گذاشتن به نیاز که آزمایشهایی تمام و

، آسان کاربرد و دارد که گشادی دهانه دلیل به بشر می‌باشد محلول داخل. می‌شود استفاده

آتش شعله روی یا کوره در محلولها دادن حرارت برای پیرکس بشرهای . دلیل به بشر باشد، زدن هم به نیاز که آزمایشهایی در می‌شود استفاده

آزمایشگاهی ظروف زیرا است مناسبی آزمایش ظرف خود، ویژه ساختارمانند مناسب بالونیا ارلندیگر کار این برای باریک نسبتا گردن بدلیل

نیستند.

مدرج بشرهای

برداشتن برای که پالستیکی بشرهای به مایعاتمعموال می‌روند بکاررا آنها حجم که می‌باشند پیمانه بصورت بلکه نمی‌باشند مدرج صورت

. مدرج صورت به پیرکس و شیشه‌ای بشرهای اکثر اما می‌کند مشخصبرحسب آنها درون مایع مقدار و . mlمی‌باشند به بشر البته است معلوم

مایعات دقیق حجمهای برداشتن برای خود گشاد و پهن ساختار دلیلهمان به باشد باریکتر مایع گیری اندازه وسیله هرچه زیرا نیست، مناسب

. می‌شود کمتر خطا درصد ، نسبت

از معموال و می‌شوند تولید گوناگون حجمهای در 1000mLتا 50mLبشرهااز باالتر حجم با بشرهایی البته می‌شود تولید 1000تولید هم لیتر میلی

. پرکاربرد وسایل جزو بشر ندارند چندانی کاربرد ولی می‌شود . بشر در نباید طوالنی مدت به را مایعات می‌رود شمار به آزمایشگاهی

می‌شود تبخیر زود گشاد دهانه دلیل به زیرا کرد، نگهداری

ارلن

ارلن

ارلنمایر بالن یا )Erlenmeyerارلن )Erlenmeyer Flask ظرف نوعیمایعات جوشاندن جهت در عموما که است شکل مخروطی آزمایشگاهی

سازی جدا و . گازهاآزمایشگاهی آن مخترع نام از آن نام می‌رود کار بهارلنمایر اش ریچارد دهانه چون و است شده گرفته آلمانی شیمی‌دان

. می‌رود کار به نیز مایعات کردن مخلوط برای است باریک

Pipettesپیپت

اندازه برداشتن منظور به که باشد می آزمایشگاهی ابزارهای از یکیاز . آزمایشگاهدر مایعدقیقی معموال وسیله این شود می استفاده آن از

مانند شیشهاز وسایلی برخالف و شود می تواند ارلنو بشرساخته نمی . گیرد قرار مستقیم معرضشعله در

مقادیر کردن جا به جا و برداشتن برای که است نازکی بسیار لوله واقع در پیپتشود می ساخته ای شیشه و پالستیکی انواع در و رود می کار به مایع کم بسیار

) ( ) ( چپ حبابدار پیپت نوع دو و راست مدرج پیپت نوع دو

انواع و ساختار) ( ژوژه پیپت یا دار حباب پیپت و مدرج پیپت نوع دو در معموال ها پیپت

. یک که باشد می صاف ای شیشه لوله یک مدرج پیپت شوند می ساخته . های حجم حسب بر وسیله بدنه پیپت نوع این در است تر نازک آن انتهایبندی تقسیم واحد کوچکترین به وسیله ودقت است شده مدرج مختلف

. و مختلف های حجم توان می پیپت نوع این در دارد بستگی بدنه روی . لوله یک از دار حباب پیپت برداشت پیپت ظرفیت اساس بر را دلخواه

قسمت در و است شده تشکیل دارد وجود حباب یک آن میانه در که صاف . مدرج پیپت خالف بر پیپت نوع دراین دارد وجود نشانه خط یک آن باالیی

. پیپت است برداشتن قابل ابزار روی شده تعیین معین حجم مقدار فقطنام به دیگری ابزار وسیله به را ( پوآرها می) استفاده پرکن پیپت یا

داخل. در خالء ایجاد با شود می بسته پیپت لوله انتهای در که ابزار این کنند. کشد می آن داخل به را مایعات پیپت

از نوعی میکروبی پیپتبیشتری دقت که پیپتهااست

.دارد

.

 

اما است باز ان سر دو هر که است ای شیشه نازک لوله یک پیپتور یا پیپت . برای پیپت است باریک چکان قطره یک نوک اندازه به آن سر یک روزنه

کار به شیمیایی محلولهای و مایعات کم مقادیر دادن انتقال و برداشتناندازه را مایع مقداری زیادی دقت با بخواهیم وقتی معموال و رود می

. و گیری اندازه برای وسیله ترین دقیق ای شیشه های پیپت کنیم گیری . میکروپیپت است لیتر میلی حد در آنها دقت و هستند محلولها انتقال

( میلی هزارم یک میکرولیتر حد در آن دقت که است تر پیچیده ای وسیله . کمک( به که دارد خود همراه تنظیم قابل مکنده یک میکروپیپت است لیتر

و کم بسیار مقدار تواند می اتوماتیک طور به تعویض قابل های نوک. کند برداشت را  معینی

آن: تعویض قابل نوک همراه به میکروپیپت شکل

 

معمولی پیپت

  . آن سر یک است باز آن سر دو هر که نازک بسیار ای شیشه است ای لوله " همین " از محلول و مایع که گوییم می پیپت نوک آن به که است تر باریک " " . گشاد گوییم می دهانه آن به که پیپت انتهای میشود پیپت وارد قسمت

آن از مایع ریختن بیرون مانع تا شود می مهار انگشت وسیله به و است تربه. محلول کردن وارد برای بادکش از استفاده صورت در همچنین شود

. کنیم می متصل پیپت دهانه به را آن پبپت،

 

: است نوع دو بر و- 1پیپت دار حباب پیپت یا حجمی یا- 2پیپت ساده پیپتج. مدر

مدرج پیپت

مقدار دادن نشان منظور به آن طول در که است ای استوانه لوله یک. است شده بندی درجه آن محتویات

مختلف های اندازه در و دارد درجه عنوان به خط یک فقط حجمی پیپنو 25،� 10مثال وجود 50، لیتری .  میلی درجه خط به مایع مقدار گاه هر دارد

آن در موجود مایع مقدار که است آن دهنده نشان 50یا 25یا 10برسد . وجود حباب شکل به برآمدگی یک حجمی پیپت وسط در است لیتر میلی

. دهد افزایشمی را آن ظرفیت که دارد

 

می موارد از بسیاری در که سازند می هم پالستیکی مواد از را ها پیپت . گیرد قرار استفاده مورد ای شیشه پیپت جای به تواند

بسیار: ن آ نوک که است ای شیشه ای لوله ای شیشه پاستور پیپت شکلاستفاده مورد مایعات کم بسیار مقادیر برداشتن برای و است شده نازک

. نیست ضروری پاستور پیپت سر در الستیکی بادکش وجود گیرد می قراربین ملکولی جاذبه اثر در پیپت نوع این نوک با محضتماس به مایعات چون. شود می کشیده آن داخل به سطحی کشش اصطالح به یا آب و شیشه

ج: مدر پالستیکی پاستور پیپت شکل

‌ب���������������������������������������������������������������������������������ورتدر كه است باريك و دراز لولهاي صورت به و شيشهاي وسيلهاي بورت،

. معموال بورت دارد وجود محلول شدن خارج براي محلي آن، زيرين انتهايده به خود معموال نيز ميليليتر هر و شده درجهبندي ميليليتر برحسب

. . ندارد پیپت با چندانی تفاوت بورت ساختمان ميشود تقسيم برابر قسمتو داشته وجود شیر یک آن انتهای در که است پیپتی بورت، دیگر، عبارت به

داخل به انتها از که این جاي به را مایع و است گشادتر قدری نيز آن ابتدایمیکنند آن وارد باال از بکشند، دقیقی . آن حجم ریختن برای وسیله این

آزمایشهای در مایع واکنشگرهای حجمی مثل شیمیاز سنجش . ) بندی) درجه دقیق بسیار بورت‌ها می‌گیرد قرار استفاده مورد تیتراسیون

معادل. دقتی .۰٫۰۵شده‌اند دارند لیتر میلی

‌نحوه‌استفاده‌از‌بورت

. : به باید آن شير کنید امتحان را شیر کار، شروع از قبل بورت با کار روش ) ( به و بوده روان تا باشد شده چرب سیلیکون معموال روغن با کافی اندازه

. بچرخد بار آسانی هر و مرتبه سه دو را ان باید بورت از استفاده از میلی۵قبل. شود خارج ان از کامال محلول تا کرد صبر بار دادوهر شستشو محلول از لیتر

. بعد کرد پر نظر مورد محلول صفراز عالمت باالتراز تا را ان اهستگی به سپسنوک در محبوس هوای تا شود باز کمی ان شیر و شده داده قرار ان زیر بشر یک

اولین مقابل در دقیقأ دارد امکان که انجایی تا محلول سطح و شوده خارج ان . ان اندازگیری هدف که را محلولی محتوی مایر ارلن حال بیاید پاین بورت درجه

اضافه ان به ازبورت قطره قطره ومعرف داده قرار بورت زیر استاستفاده می‌شود. تیتراسیون و حجمسنجی آزمایشهاي برای بورت معموالمیشود

آزمایشگاهی ظروف شستشوی

. باشند چربي بدون و تميز كامال بايد سنجي حجم بالن و بورت‌ و پت‌ پي . نيز شيشه‌اي وسائل ساير بود خواهند اعتماد غيرقابل نتايج درغيراينصورت،

... و بشر ماير، ارلن .  مانند وسائل بودن تميز از اينكه براي باشند تميز كامال بايد يك‌ اگر كنيد، سپسخالي و پر مقطر آب با را آنها شويد مطمئن شيشه‌اي

آب ولي‌اگر است تميز ظرف ماند باقي‌ آب جمع  اليه‌يكنواخت قطرات بصورت تميزشود بايد و است كثيف ظرف‌ .شود،

تميز محلول با نظر مورد وسيله پركردن شامل مي‌رود بكار غالبا كه روشيو .  كننده مي‌كنند خالي را سپسمحلول است ساعت مدت‌چند به آن گذاشتن و

معمولي آب با را بار  وسيله‌ چهار تا سه‌ پساز و داده شستشو مرتبه چندين شود خشك تا مي‌دهند قرار جائي در مقطر آب با .آبكشي‌

كننده تميز محلول تهيه :طرز

دي‌كرومات اشباع تقريبا سولفوريك‌  محلول اسيد در پتاسيم بالن غليظ : يك ، 500در حرارت برابر در دي 15تا 10ميلي‌ليتريمقاوم گرم

حدود با را پتاسيم مقطر 15كرومات آب .  ميلي‌ليتر سپسبه‌آرامي كنيد مخلوط . با بچرخانيد كامال را بالن حال همين در و بيفزائيد غليظ سولفوريك اسيد

يك بصورت بالن محتوي ، اسيد . افزودن آمد خواهد در جامد نيمه قرمز توده . بگذاريد كند حل كامال را توده اين كه بيفزائيد اندازه‌اي به را سولفوريك‌ اسيد

. كنيد منتقل ذخيره بطري يك‌ داخل به را سپسآن خنك‌شود اندازه‌اي تا محلول. شود ريخته‌ دور بايد حال اين در كه درآيد مورد بار چندين ميتوان را محلول

سبز رنگ به اينكه تا داد قرار  استفاده

نموده 250در حل مقطر آب ميلي‌ليتر KOH : مقدار هيدروكسيد 100الكلي گرم محلول   )KOH( پتاسيم تهيه

پساز ليتر  و يك حجم به اتانول با ، محيط دماي به رسيدن و كردن سرد .برسانيد

با: بايد و خطرناكي‌است تركيب و است خورنده‌ شدیدا كننده تميز محلول توجهرا نظر مورد محل كرد تماسپيدا بدن پوست با اگر و شود بكاربرده دقت نهايت

بشوئيد فراوان آب با

 

( ، بورت بجز ماير ،ارلن بشر مانند اي وسائلشيشه شستشوي نحوه) ژوژه وبالن پت ) پي

مي استفاده آنها آزمايشاز جهت كه اي شيشه وسائل وس��اير ماير ارلن ، بشر . با را ظروف ابتدا آنها كردن تميز براي باشد چربي ب��دون و تميز كامال بايد شود

سپس و معموليشسته وآب ظرشوئي اگر  مايع و دهيد مقطرشستشو آب  با استفاده كننده تميز محلول از و است كثيف ظرف شود جمع قطرات بصورت آب

.نمائيد

( . خشك براي توانيد مي ش��ود خشك تا دهيد قرار محلي در را سپسظروفيا كن گرم از ي ا ظروفشيشه نمائيد  كردن استفاده اون .

) ژوژه ) بالن سنجي حجم وبالن بورت ، پيت پي )شستشو

) وآب ) ظرفشويي مايع با ابتدا ژوژه بالن سنجي حجم بال��ن شستش�و ب�رايبصورت آب اگر و دهيد مقطرشستشو آب سپ�سبا و داده معموليشستشو

نمائيد استفاده كننده تميز محلول از و است کثيف ظرف شود جمع .قطرات

و ريخته بورت مخزن داخل را محلول از ليتر يك حدود ، بورت شستشوي برايچندين . را عمل اين نمائيد خال�ي دقيقه چند وپساز نموده پر محلول از را ب�ورت

مخزن سپسدر شود تميز كامال تا نموده تكرار را  بار بورت و ريخته مقط�ر آب مي انجام را تيتراسيون كه محلولي با بعد م�رحله در و كنيد خالي و پر بار چندين

دهيد راشستشو بورت .دهيد،

وسپس كنيد وخالي پر كننده تميز محلول با بار چندين ، پت پي شستشوي برايمقطرشستشودهيد آب .با

آنها ) ( يادآوري : ،حجم ژوژه بالن سنجي حجم بالن و پت ،پي بورت دادن حرارت شستشو از بنابراين كند مي خطا ايجاد و ميدهد تغيير حرارت  را يا گرم آب با

نمائيد خودداري آنها .دادن

گيري .نتيجه باشيم : مراقب هميشه كارو وبعد ايمني اول كه ميگيريم نتيجه

منابع:1 - زيست- ومحيط بهداشت،ايمني كل اداره وفاضالب آب شيمي درآزمايشگاه ايمني راهنماي

نفت شركت

2 – “ انتشارات- “ فاضالب، و آب آباليزهاي زيست محيط شيمي همكاران و اكبر علي بابايي،رفيع، 1389انديشه

3-http://vcdf.qums.behdasht.gov.ir

4-http://www.iran-eng.com

5- http://www.labworld.ir

6-http://fa.wikipedia.org

7- http://daneshnameh.roshd.ir

8- http://www.qccement.ir