تظافح تحت قطانم باتنا ... - jne.ut.ac.ir · [email protected] :ێۤ۔ۣا...
TRANSCRIPT
9711 تابستان ،2شماره ،37دوره ،ایران طبیعی منابع طبیعی، زیست محیط
754تا 749صفحات
749صفحه
مناطق تحت حفاظت انتخاب گیری الگوریتم تصمیم پیشنهاد
دریایی در جنوب ایران: مطالعة استان هرمزگان -ساحلی
5احسان رمضانی فردو 4سیدعلی جوزی ؛3سیدمحمدرضا فاطمی ؛*2کارافشین دانه ؛1بهاره صمدی کوچکسرائی
ت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و شناسی دریا دانشکده منابع طبیعی و محیط زیسآموختة دکتری بومدانش -1
تحقیقات
استاد گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران -2
استادیار گروه علوم دریایی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات -3
ی واحد تهران شمالاستاد گروه محیط زیست دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه آزاد اسلام -4
استادیار گروه علوم دریایی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات -5
(41/43/89تاریخ پذیرش-30/30/89)تاریخ دریافت
:چکیده
ی برای مدیریت و استفادة پایدار های مدیریت یکپارچة مناطق ساحلطرح، دریایی و حساسیت بالای آن-ساحلی با توجه به اهمیت مناطق
گیری چندمعیاره، برای نیل به اینن اهندا های تصمیمکه استفاده از مدل از این منابع در سطح جهانی تعریف و تحدید حدود شده است
ی تندوین شنود. در این مناطق در ایران، نیاز به بازنگری دارد تا دستورالعملی واحد بر اساس شرایط کننون انتخابمعیارهای معمول است.
بنا و درجة حساسیت نسبت به عوامل بیروننی را AHPها را با روش زیستگاهآخرین تحقیقات که اولویت معر بودن نتایجتحقیق حاضر،
شنده در تحقیقنات های تعییناکوریژندست آمد. سپس با توجه به تلفیق شده و اولویت نهایی معر بودن به ،اندکردهتعیین ANPروش
ها تعیین گردید. سپس وضعیت حفاظتی کندهای نهنایی در کنل منطقنه و در هنر اکنوریژن ها بر اساس اکوریژنزیستگاه اولویتین، پیش
دست آمد. نتایج نشان داد که کل منطقة مورد مطالعه از نظر حفاظتی کامل بوده و اکوریژن تنگة هرمز دارای بیشترین تنوع زیستگاهی، به
از نشان ننداد. حساسیتی یک از معیارها هیچتغییر نسبت به، هامدلآنالیز حساسیت است. ترین وضعیت حفاظتیزایی و بهبیشترین تنش
سنپس فارس و مکران در استان هرمزگان قرار ندارند، قضاوت نهایی در مورد آنها انجنا نشند. های شمال خلیجآنجا که بخشی از اکوریژن
دست آمد.دریایی جنوب ایران به-گیری برای مناطق ساحلیف شده و الگوریتم تصمیمهای بالقوه در سطح استان تعریکاربری
خلیج فارسدریایی، هرمزگان، -گیری، مناطق تحت حفاظت ساحلیالگوریتم تصمیم :واژگان کلید
@ut.ac.irdanehkarایمیل: 01947014199نویسنده مسئول؛ تلفن: *
9711تابستان ، 4، شماره 37محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره
744صفحه
مقدمه .1
های محیطترین سیستممناطق ساحلی از حساس
ندهای روند که تحت تأثیر فرآیشمار می زیستی به
است حاکم، تغییر و تحول در آنها نسبتًا سریع
(Yamani & Nohehgar, 2006 .)های طرح
ارچة مناطق ساحلی در جهان، تلاشی مدیریت یکپ
ریزی جهت استفادة عقلانی و پایدار انسان برای برنامه
دهی و هماهنگی از منابع منطقة ساحلی و سامان
,ICZM) استها های انسانی در این پهنهفعالیت
بندی حساسیت منظور اولویت(. به2009
های موجود در منطقة ساحلی در کشور، اکوسیستم
شناسایی معیارهای علمی و عملی که منطبق بر
معیارهای جهانی بوده و با شرایط کشور سازگار باشد،
Majnoonian, 2000; Samadi) ضروری است
Kuchaksaraei, 2019علت تدوین ، (. این موضوع
ةشدیارهای شناسایی و انتخاب مناطق حفاظتمع
دریایی -مناطق ساحلی ةگستردر دریایی -ساحلی
(. Danehkar & Majnoonian, 2004) استایران
دریایی، -برای تعیین مناطق تحت حفاظت ساحلی
اند معیارهای متنوعی مورد استفاده قرار گرفته
(IUCN/WCPA, 1999; OSPAR, 2003;
Danehkar & Majnoonian, 2004; Mabile &
Piante, 2005; IMO, 2006; Breen, 2007;
Abdulla et al., 2008; CBD, 2009; Jessen et
al., 2011; Brattland, 2012; Kumar and
Kunte, 2012; Mani Murali et al., 2013;
Australian Maritime Safety Authority,
2014; Pendred et al., 2016; Padash et al.,
2016; Samadi Kuchaksaraei et al., 2019 .)
پس از گذشت چندین سال از تدوین معیارهای
-پیشین برای انتخاب مناطق تحت حفاظت ساحلی
,Danehkar & Majnoonian) در کشور دریایی
که در چند سال گذشته و با توجه به این(، 2004
فارس چه از نظر تغییرات وسیعی در سواحل خلیج
های ها و فعالیتآب و هوایی و چه از نظر آلاینده
این معیارها نیاز به انسانی به وقوع پیوسته است،
برای کارآمدآمدی دارد تا به ابزاری بازنگری و روز
دریایی و -های ساحلیتعیین حساسیت زیستگاه
سرزمین انتخاب مناطق معر برای حفاظت پایدار
پیشین الگوهایتبدیل شود و به موازات آن
حققانی از پیش از این مگیری را ارتقاء دهد. تصمیم
زیستی در گیری جهت اهدا محیطهای تصمیممدل
اند سواحل جنوبی کشور استفاده کرده
(Yaghobzadeh et al., 2012; Mokvandi et
al., 2012; Hassanzadeh and Danehkar, .)
شده برای انتخاب مناطق آخرین معیارهای تعیین
دریایی در ایران، -تحت حفاظت ساحلی
( 4091و همکاران ) Samadi Kuchaksaraeiتوسط
که شامل معیارهای اکولوژیک برای پیشنهاد شد
،کد زیستگاهی 71 درآن تعیین مناطق معر بود و
زیستگاهی به سپس کدهای . شد سازیتعریف و نقشه
بر اساس تجربیات گروه حفاظتی تقسیم شد. 5
;Maxwell & Buddemeier, 2002)جهانی
OSPAR, 2006; Spalding et al., 2007;
Rabelo et al., 2009،) بهترین مبنا برای مطالعات
، اکوریژن یا پایدار سرزمیناکولوژیک و مدیریت
که شامل مناطق سار در نظر گرفته شده استبو
-است. بومسارهای ساحلیجغرافیایی همگن زیست
اکوریژن 5دریایی ایران در جنوب کشور شامل
ن تنگة هرمز و باشد و استان هرمزگان اکوریژمی
های شمال خلیج فارس و هایی از اکوریژنبخش
ین تحقیق بر ا. دهدمکران را تحت پوشش قرار می
تدوین الگوریتم با هد اساس این مطالعات،
تحت مناطق برای تسهیل در شناسایی گیری تصمیم
پیشنهاد الگوریتم تصمیم گیری انتخاب مناطق تحت حافظت...
747صفحه
صورت در جنوب ایران دریایی -ساحلیحفاظت
. گرفته است
هامواد و روش .2
مطالعه ردمو ةمحدود .2-1
محدودة مورد مطالعه در این تحقیق، با توجه به
های طرح مدیریت یکپارچة مناطق ساحلی یافته
( تعیین گردید. مرز بالایی این ICZMکشور )
و مرز طرح مدیریت سواحل محدوده، خط خطر
های سرزمینی سواحل جنوبی ایران پایینی، آب
و 9:45000باشد این مرزها در مقیاس می
(. ICZM, 2009ارائه شده است ) 9:450000
موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه مطابق
43°93`51"تا 45° 45`40"در چهارگوش 9شکل
قرار شرقی 51°97`77"تا 54° 40`79" و شمالی
دارد.
محدودة مورد مطالعه -1شکل
روش تجزیه و تحلیل .2-2
دست آمده بربهزیستگاهی برای مقایسة کدهای
دست آمده، منطقة مورد های بهحسب اکوریژن
های منتظم ضلعیای از شششبکه العه، بمطا
Repeatingابزار از بندی شد. برای این منظور، شبکه
Shapes برایArcGIS .مساحت استفاده شد
کیلومتر 40هکتار ) 4000های منتظم، ضلعیشش
های موجود ضلعیتما شش .مربع( در نظر گرفته شد
493. در مجموع، مطالعه شدندر خط ساحلی د
ضلعی در طول خط ساحلی از غرب به سمت شش
و در هر اکوریژن، بررسی شدشرق استان
های موجود در آن اکوریژن، به همراه ضلعیشش
، مشخص ضلعیدر هر شش کدهای زیستگاهی موجود
ها با یکدیگر و با کل استان مورد و سپس اکوریژن
زا و گرفتند. عوامل تنشقرار مقایسه و تحلیل
برای کدهای زیستگاهی بر فرکانس هر یک از آنها
,Bhandari and Kumar Gragاساس منابع )
2015; Nenninger, 2016 ) در هر اکوریژن
نیز، از منطقة ر این بخش. دارزیابی و مقایسه شد
ا تلفیق نتایج حاصل شد. بشده بهره گرفته بندیشبکه
ای، مراتبی و تحلیل شبکههای تحلیل سلسلهاز مدل
زیستگاهی در کل ةدست آمداولویت نهایی کدهای به
دریایی استان هرمزگان و در هر -مناطق ساحلی
اکوریژن بر اساس معر بودن، با توجه به نسبت
. با مقایسة وضعیت شدتعیین AHPبه ANPاولویت
حفاظتی موجود در کل استان هرمزگان و هر
9711تابستان ، 4، شماره 37محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره
744صفحه
اکوریژن، وضعیت حفاظتی مناطق معر مشخص و
کمبودها تعین شد. سپس، بر اساس حساسیت
طور جداگانه، نواحی ها و منابع فیزیکی بهزیستگاه
شده، حفاظت ةبالقوه مناسب برای پارک ملی، منطق
واحی حساس، مناطق نیازمند پناهگاه حیات وحش، ن
بازسازی و احیا و مناطق قابل توسعه شناسایی و
این نواحی بالقوه با ةسازی شد. سپس مقایسنقشه
گیری مناطق تحت حفاظت فعلی انجا گرفت و نتیجه
دست نهایی درباره وضعیت حفاظتی این مناطق به
گیری برای انتخاب آمد. در نهایت، الگوریتم تصمیم
دریایی جنوب ایران -حت حفاظت ساحلیمناطق ت
کدهای زیستگاهی رتبة حفاظتی 9جدول . شدتهیه
ها بر و حساسیت زیستگاه AHPحاصل از روش
خاطرنشان دهد.را نشان می ANPاساس روش
های پرسشنامه، ANPو AHPهای شود در مدلمی
تن از 93نظرسنجی از متخصصان، در اختیار
5دریایی با حداقل -یزیست ساحلمتخصصان محیط
سال سابقة فعالیت مطالعاتی و پژوهشی در حوزة
مقالة 7دریایی و با حداقل -محیط زیست ساحلی
.گرفتگزارش فنی در این حوزه قرار 7پژوهشی و یا
تغییر با AHPهمچنین تحلیل حساسیت برای مدل
افزار با نر ANPو برای مدل وزن معیارها 90%±
Super decision و ابزارSensitivity به انجا
و طی آن در هر بار، اجرای مدل با ثابت بودن رسید.
سایر پارامترها، یک معیار تغییر کرده و تغییرات
Akbari Mejdar etخروجی مدل سنجیده شد )
al., 2013.)
در منطقة مورد مطالعه ANPو AHPهای کدهای زیستگاهی در روش رتبه -1جدول
اولویت
کیفی
(AHP)
رتبة
تنش
(ANP)
کد حرفی زیستگاه
اولویت
کیفی
(AHP)
رتبة تنش
(ANP) کد حرفی زیستگاه
9 90 CE.MF.IT.AG.MM.WH.
MG.TF 49 - CE.GS.IT.MM.SH
4 47 CE.MF.IT.AG.MM.WH 44 91 MA.GS.UT.SG.TF.MM.
SH
7 43 CE.MF.IT.AG.MM 47 9 CE.GS.UT.MM.SH
4 44 MA.MF.IT.AG.WH.MG 44 49 MA.GS.IT.SG.SH
5 99 MA.MF.IT.AG.MG 45 7 MA.MF.ST.SA.SH
9 - CL.MF.IT.AG.MM.WH 49 - CE.GS.IT.MM.SH
3 49 CE.MF.UT.AG.MM.SH 43 40 CE.MF.ST.SH
1 - CL.MF.UT.MM.AG.SH 41 - MA.SM.IT.SH.WH
1 93 MA.MF.IT.AG.WH 41 1 CL.MF.ST.SH
90 94 MA.MF.IT.AG 70 91 MA.GS.IT.WH.SH
99 97 MA.MF.UT.MM.AG.SH 79 95 MA.GS.UT.SH.MM
پیشنهاد الگوریتم تصمیم گیری انتخاب مناطق تحت حافظت...
745صفحه
در منطقة مورد مطالعه ANPو AHPهای کدهای زیستگاهی در روش رتبه -1جدول ادامه
اولویت
کیفی
(AHP)
رتبة
تنش
(ANP)
کد حرفی زیستگاه
اولویت
کیفی
(AHP)
رتبة تنش
(ANP) کد حرفی زیستگاه
94 - CL.GS.IT.MM.AG.SH.SG 74 99 MA.MF.ST.SH
97 - MA.SM.IT.SH.WH.MG 77 9 MA.GS.IT.SH
94 4 MA.RS.UT.SW.MM.TF.S
H 74 1 CE.GS.ST.SH
95 - CL.GS.IT.MM.AG.SH 75 - CL.GS.ST.SH
99 - CL.GS.UT.MM.AG.SH.S
G.TF 79 3 MA.GS.ST.SH
93 94 CE.GS.UT.SG.TF.MM.SH 73 5 NS.SH.MM
91 - CE.GS.IT.SG.MM.SH 71 44 NS.MM
91 4 MA.RS.IT.SW.SH 71 45 CW.MM
40 - CL.GS.UT.MM.AG.SH
:AG تغذیه، رشد و زادآوری آبزیان هیناح ،CEمصب، -: خورCLکولاب، -: خورCWهای ساحلی، : آبGSای، ماسه-: شنیIT ،ناحیة بین جزرومدی :MA کرانة :
: SGتالابی، : علفزارهای SA: کرانة سنگی، RSای، های کرانه: آبNS: زیستگاه پستانداران دریایی، MMهای مانگرو، : جنگلMG: گلی، MFشیب ممتد، کم
: UTپشتان دریایی، : محل تغذیة لاکTF: جلبکزار دریایی، SW: ناحیة بالای جزرومدی، STگلی، -ای: ماسهSM: زیستگاه پرندگان دریایی، SHعلفزارهای دریایی،
.ناحیة زیر جزرومدی
نتایج .3
هانتایج حاصل از تحلیل اکوریژن .3-1
و AHPبندی وضعیت کدهای مورد مطالعه در جمع
ANP نشان داد،در کل منطقه و در هر اکوریژن
گلی -ایشیب ممتد ماسه)سواحل کم 97های اولویت
بین جزرومدی، زیستگاه پرندگان دریایی، پرندگان
شیب ممتد )سواحل کم 49کنارآبزی، مانگرو(،
گلی زیر جزرومدی، زیستگاه پستانداران -ایماسه
یه و دریایی، پرندگان دریایی و محل رشد، تغذ
کولاب شنی بین جزرومدی، -)خور 94زادآوری(،
زیستگاه پستانداران دریایی، محل رشد، تغذیه و
-)خور 40زادآوری، پرندگان دریایی، علفزار دریایی(،
کولاب شنی زیر جزرومدی، زیستگاه پستانداران
دریایی، محل رشد، تغذیه و زادآوری، پرندگان
گلی -ایاسهشیب ممتد م)سواحل کم 41دریایی( و
بین جزرومدی، زیستگاه پرندگان دریایی و پرندگان
ضلعی کنارآبزی(، که هر یک تنها در یک شش
79ترین کدها، و اولویت ، کمیابشدندمشاهده
)سواحل کم شیب ممتد شنی بالای جزر و مدی،
زیستگاه پرندگان دریایی(، بیشترین میزان حضور در
4جدول . داردا های منطقه مورد مطالعه راکوریژن
های دارای کدها در هر اکوریژن و ضلعیفراوانی شش
کدهای کل ةسهم نسبی هر اکوریژن را در زمین
برای سهولت، دهد. مورد مطالعه نشان می ةمنطق
، NPGEفارس با کد حرفی اکوریژن شمال خلیج
و اکوریژن SHEاکوریژن تنگة هرمز با کد حرفی
و رتبة اندده شدهنشان دا MEمکران با کد حرفی
عنوان کد شناسایی ، بهAHPزیستگاه در روش
9711تابستان ، 4، شماره 37محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره
749صفحه
به این ترتیب، زیستگاه در نظر گرفته شده است.
هرمز و تنگة بیشترین فراوانی، مربوط به اکوریژن
فارس در کمترین آن مربوط به اکوریژن شمال خلیج
. طبیعتًا اکوریژن هرمز با استمورد مطالعه ةمنطق
از کدها را به خود اختصاص داده ، سهم بیشتری 54%
، کمترین سهم %49فارس با و اکوریژن شمال خلیج
. داردنسبی را
های بندی نتایج حاصل از مدلجمع .3-2
AHP وANP در کل منطقة مورد مطالعه و در
هر اکوریژن
AHPهر چه شایستگی انتخاب، بر اساس فهرست
بیشتر باشد )عدد کمتری داشته باشد(، برای معر
نخورده بودن و انتخاب مناطق ودن، بکر و دستب
در مقابل، ، 7مطابق جدول تر، ارجح است. طبیعی
پذیری کمتری دارند، در جدول مناطقی که آسیب
اند های عددی بالاتری را به خود اختصاص دادهاولویت
و ارجحیت بیشتری برای انتخاب دارند. چنین
اردی که در مو AHPگانة های پنجقضاوتی، در گروه
یک گروه بیشتر از یک زیستگاه دارند(، اعمال
، عدد کمتر نسبت 7شود. بنابراین مطابق با جدول می
ANP/AHPعنوان اولویت بالاتر حفاظت مشخص ، به
در این جدول، در ستون اولویت انتخاب در شده است.
هر گروه، اولویت بین کدهای هر گروه مشخص شده
خاب نهایی برای سواحل است، و در ستون اولویت انت
هرمزگان، اولویت اول هر گروه، بعد از اولویت آخر
شود، در گروه قبل آغاز شده است. خاطرنشان می
و NS.SH.MM ،NS.MMمورد سه کد
CW.MM از آنجا که مطابق با روش ،AHP این ،
بندی شده بودند، ای دستهکدها جدا از کدهای کرانه
د جدا از کدهای در حالت تلفیقی نیز، این سه ک
درباره آنها ANP/AHPای دیده شد و نسبت کرانه
و سه اولویت آخر، به این کدها اختصاص نشداعمال
، در کل استان هرمزگان، 4بر اساس شکل داده شد.
اولویت اول، کاملًا در محدودة تحت حفاظت قرار دارد.
تحت حفاظت هستند و تنها 4اکثر مناطق اولویت
مبارک قرار دارد، در منطقة کوه بخشی از آن که
نیز در محدودة تحت 7. اولویت نیستتحت حفاظت
حفاظت بوده و تنها کولاب واقع در خور میدانی از این
، 9، 5های اولویت . بیشتر بخشاستدایره مستثنی
های . اولویتاست، تحت حفاظت 43، 47، 49، 90، 1
4 ،3 ،94 ،94 ،95 ،99 ،91 ،91 ،40 ،44 ،44، 45 ،
، تقریبًا خارج از محدودة حفاظتی هستند و 49
41و 41، 93، 99، 1های کمی از کدهای بخش
نیز تنها در محدودة 70. کد هستندتحت حفاظت
برخی جزایر، تحت حفاظت قرار دارد. با توجه به
ها های نخست، بیش از سایر اولویتکه اولویتاین
نتیجه دست توان به این تحت حفاظت قرار دارند، می
یافت که وضعیت حفاظتی در سطح کلی استان
های اول معر در هرمزگان مناسب بوده، و اولویت
از %11/54، شامل ANPو AHPهای تلفیق مدل
طول خط ساحلی، در محدودة حفاظتی سازمان
زیست قرار دارند. در اکوریژن شمال حفاظت محیط
بر ) 7تا 9های حفاظتی فارس، کدهای گروهخلیج
( حضور ندارند و این اکوریژن، AHPبندی اساس گروه
. اولویت اول است 5و گروه 4تنها شامل کدهای گروه
فارس، جزء حفاظتی اکوریژن ساحلی شمال خلیج
های بسیار ، اما بخشنیستمناطق حفاظت شده
جزء منطقة 97و 90، 1، 1، 3های اندکی از اولویت
باشند که بند میشدة سراج و پارک ملی نایحفاظت
از طول خط ساحلی این اکوریژن را شامل 75/7%
فارس، شود. بنابراین، اکوریژن ساحلی شمال خلیجمی
پیشنهاد الگوریتم تصمیم گیری انتخاب مناطق تحت حافظت...
743صفحه
ترین اکوریژن استان نخوردهکه دستبا وجود این
. در استهرمزگان است، از نظر حفاظتی ضعیف
، 90، 9، 5، 4، 7، 4، 9اکوریژن تنگة هرمز، کدهای
طور کامل در محدودة تحت تقریبًا به 47و 99
، 1، 3های زیادی از کدهای حفاظت قرار دارند. بخش
99های کمی از کد و بخش 45، 44، 49، 40، 91، 1
95و 94نیز در این محدوده قرار دارند. کدهای
، 94، 97تقریباً خارج از محدودة حفاظتی و کدهای
49هایی از کدهای ، و همچنین بخش44و 91، 93
. بنابراین در هستندر محدودة تحت حفاظت د 41تا
اکوریژن تنگة هرمز، پوشش مناسبی از مناطق تحت
های بالاتر حفاظتی وجود ویژه برای اولویتحفاظت، به
را تشکیل از طول خط ساحلی آن %1/40دارد که
، 9، 5، 9های دهد. در اکوریژن مکران، اولویتمی
، 99، 95، 90، 1، 1، 4، 7، 4های بخشی از اولویت
، 97و 94، 99، و کمی از کدهای 49، 40، 91، 93
در محدودة تحت حفاظت سازمان حفاظت
و 44، 91، 94، 3زیست قرار دارند. کدهای محیط
بنابراین در املاً خارج از این محدوده هستند.، ک47
اکوریژن مکران، پوشش حفاظتی مناسبی وجود دارد،
شده در مشخصهای اما این حفاظت، به ترتیب اولویت
9که اولویت این تحقیق تعیین نشده، زیرا به رغم آن
کاملاً در محدودة تحت حفاظت قرار دارد، اما اولویت
طور کامل در این محدوده نیستند، با این به 7و 4
طور کامل در محدودة تحت ، به9و 5وجود کدهای
از طول خط %91/41حفاظت فعلی قرار دارند که
همچنین در دهد.اکوریژن را تشکیل می ساحلی این
های مورد ، مدلANPو AHPهای تحلیل در مدل
نسبت به تغییر معیارها نشان پژوهش هیچ حساسیتی
های پتانسیلنداده و نتایج حاصله بدون تغییر بودند.
دست آمده برای اهدا مدیریتی با استفاده کدهای به
گیری تصمیم الگوریتم در نهایتانجا شد. 4از جدول
آمد. دستبه 7سواحل جنوب ایران مطابق شکل
اولویت تلفیقی کدهای زیستگاهی استان هرمزگان و بررسی وضعیت حفاظتی موجود در این کدها -2شکل
9711تابستان ، 4، شماره 37محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره
741صفحه
در هر اکوریژن، و سهم نسبی هر اکوریژن ی زیستگاهیهای دارای کدهاضلعیفراوانی شش -2جدول
کد
زیستگاه
در فرکانس
کل منطقهفرکانس در
NPGE
فرکانس
SHEدر
فرکانس
MEدر
کد
زیستگاه
فرکانس در
کل منطقهفرکانس در
NPGE
فرکانس
SHEدر
فرکانس
MEدر
9 49 - 44 4 49 9 - 9 -
4 41 - 79 97 44 49 4 94 3
7 94 - 9 9 47 41 70 91 -
4 59 - 44 1 44 50 9 44 44
5 94 - 1 7 45 41 41 91 -
9 4 - - 4 49 7 - 7 -
3 31 - 55 44 43 94 - 7 1
1 4 - - 4 41 9 - 9 -
1 30 - 55 95 41 4 - - 4
90 71 9 41 90 70 41 - 45 47
99 35 9 59 91 79 993 74 71 49
94 9 9 - - 74 10 9 55 44
97 9 - 9 - 77 13 75 74 70
94 44 49 9 - 74 9 5 9 -
95 4 4 - - 75 4 4 - -
99 4 4 - - 79 945 41 54 44
93 3 4 7 - 73 935 54 10 47
91 7 4 9 - 71 947 41 41 43
91 44 49 9 - 71 51 79 1 94
40 9 9 - - سهم
نسبی
900 49% 54% 49%
تعیین اولویت نهایی کدهای زیستگاهی در کل منطقة مورد مطالعه -3جدول
بندی گروه
زیستگاهی کدهای زیستگاه
رتبة
AHP
رتبة
ANP
اولویت تلفیقی
(ANP/AHP)
اولویت انتخاب
در گروه
اولویت انتخاب نهایی
برای سواحل هرمزگان
9 CE.MF.IT.AG.MM.WH.MG.TF 9 90 90 9 9
4 CE.MF.IT.AG.MM.WH 4 47 5/99 4 7
CE.MF.IT.AG.MM 7 43 1 9 4
7
MA.MF.IT.AG.WH.MG 4 44 5/5 7 9
MA.MF.IT.AG.MG 5 99 4/7 4 5
CL.MF.IT.AG.MM.WH 9 - - 9 4
4 CE.MF.UT.AG.MM.SH 3 49 7 5 99
CL.MF.UT.MM.AG.SH 1 - - 9 3
پیشنهاد الگوریتم تصمیم گیری انتخاب مناطق تحت حافظت...
741صفحه
لویت نهایی کدهای زیستگاهی در کل منطقة مورد مطالعهتعیین او -3جدول ادامه
بندی گروه
زیستگاهی کدهای زیستگاه
رتبة
AHP
رتبة
ANP
اولویت تلفیقی
(ANP/AHP)
اولویت انتخاب
در گروه
اولویت انتخاب نهایی
برای سواحل هرمزگان
MA.MF.IT.AG.WH 1 93 1/9 4 90
MA.MF.IT.AG 90 94 4/9 7 1
MA.MF.UT.MM.AG.SH 99 97 91/9 4 1
CL.GS.IT.MM.AG.SH.SG 94 - - 9 3
MA.SM.IT.SH.WH.MG 97 - - 9 3
5
MA.RS.UT.SW.MM.TF.SH 94 4 947/0 4 95
CL.GS.IT.MM.AG.SH 95 - - 9 94
CL.GS.UT.MM.AG.SH.SG.TF 99 - - 9 94
CE.GS.UT.SG.TF.MM.SH 93 94 14/0 94 45
CE.GS.IT.SG.MM.SH 91 - - 9 94
MA.RS.IT.SW.SH 91 4 49/0 3 91
CL.GS.UT.MM.AG.SH 40 - - 9 94
MA.SM.UT.MM.AG.SH 49 - - 9 94
CE.GS.IT.MM.SH 44 91 19/0 95 49
MA.GS.UT.SG.TF.MM.SH 47 9 04/0 4 97
CE.GS.UT.MM.SH 44 49 01/9 99 43
MA.GS.IT.SG.SH 45 7 94/0 7 94
MA.MF.ST.SA.SH 49 - - 9 94
CE.MF.ST.SH 43 40 34/0 97 44
MA.SM.IT.SH.WH 41 - - 9 94
CL.MF.ST.SH 41 1 43/0 1 40
MA.GS.IT.WH.SH 70 91 9/0 94 47
MA.GS.UT.SH.MM 79 95 41/0 99 44
MA.MF.ST.SH 74 99 74/0 90 49
MA.GS.IT.SH 77 9 91/0 5 99
CE.GS.ST.SH 74 1 49/0 1 91
CL.GS.ST.SH 75 - - 9 94
MA.GS.ST.SH 79 3 91/0 9 93
7 NS.SH.MM 73 5 - - 41
4 NS.MM 71 44 - - 41
5 CW.MM 71 45 - - 70
9711تابستان ، 4، شماره 37محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره
750صفحه
ایگیری درباره وضعیت حفاظتی کدهای زیستگاهی کرانهماتریس تصمیم-4جدول
حساسیت و در معرض تهدید
بودن
فیزیکی غیرحساس عوارض عوارض فیزیکی حساس
با تهدید بدون تهدید با تهدید بدون تهدید
زیستگاه خیلی حساسبدون
تهدید
-- پارک ملی -- پارک ملی
-- پناهگاه حیات وحش -- پارک ملی زیستگاه حساس
-- مناطق توسعه پذیر -- مناطق حساس زیستگاه غیرحساس
زیستگاه خیلی حساس
با
تهدید
--
ه شدمناطق حفاظت
یا پناهگاه حیات
وحش
پناهگاه حیات وحش --
-- زیستگاه حساس
شده مناطق حفاظت
یا پناهگاه حیات
وحش
پناهگاه حیات وحش --
-- زیستگاه غیرحساستوسعه پذیر پس از
بازسازی و احیا--
توسعه پذیر پس از
بازسازی و احیا
در هر اکوریژن دریایی ایران در سواحل جنوبی-فاظت ساحلیگیری انتخاب مناطق تحت حالگوریتم تصمیم -3شکل
پیشنهاد الگوریتم تصمیم گیری انتخاب مناطق تحت حافظت...
759صفحه
یریگجهینتبحث و .4
انتخاب مناطق تحت حفاظت رویکردی است که در
های اخیر با استفاده از ارزیابی چند معیارة مکانی دهه
ای رسد و در این مطالعه نیز چنین شیوهبه انجا می
تفاوت پی گرفته شد. تجارب مختلفی از معیارهای م
ویژه در در شناسایی و انتخاب مناطق تحت حفاظت به
اند که برخی دریایی استفاده کرده -منطقة ساحلی
دهد. معیارهای این مطالعه با آنها مشابهت نشان می
زیر معیار در 79معیار اصلی و 9در این مطالعه،
فرایند شناسایی و انتخاب مناطق تحت حفاظت
مقایسة ده قرار گرفت.دریایی مورد استفا -ساحلی
معیارهای جدید در مقایسه با معیارهای پیشین،
تر را نشان تر و جامعحرکت به سوی معیارهای کلی
دهد که منطبق بر رویکرد جهانی است می
(IUCN/WCPA, 1999; OSPAR, 2003;
Breen, 2007 زیرا در این صورت اگر نقصانی در .)
را با ن آنتواهای موجود مشاهده گردد، میداده
های دیگری جایگزین کرده و قابلیت اصلاح و داده
ارتقاء در آینده و در صورت تکمیل اطلاعات وجود
خواهد داشت. اما نقطه مشترک بیشتر مطالعات
های اخیر، دادن ارزش خصوص در سالتحقیقاتی به
ای به بالاتر به معیارهای اکولوژیک بوده و اشاره
ANZECCیند )نمامعیارهای انسانی نمی
TRMPA, 1998; Gjerde, 2001; OSPAR,
2007; AG-CBD, 2008; Abdulla et al.,
2008; UNEP-WCMC. 2008; Kumar &
Kunte, 2012; Mars PhD subject catalogue,
مطابق کنفرانس ناگویای ژاپن در سال (.2012
بایست دریایی، می-از مناطق ساحلی 90%، 4090
(. Woodley et al., 2012تحت حفاظت باشند )
از طول خط %54اکنون مطابق با این بررسی، هم
از طول خط ساحلی اکوریژن %40ساحلی هرمزگان و
تنگة هرمز تحت حفاظت قرار دارد؛ بنابراین، از نظر
مطابق . شود، کمبودی مشاهده نمیحفاظتیکمیت
، آن دسته از مناطق با اولویت بالای حفاظتی 4جدول
، ظرفیت انتخاب به عنوان پارک ملی و بدون تنش
دریایی را دارند که جهت تحقق آن ضروری -ساحلی
است سایر تمهیدات قانونی آن نیز مورد توجه قرار
گیرد. آن دسته از مناطق با اولویت بالای حفاظت که
های توانند گزینهدر معرض تنش هم قرار دارند می
وحش شده یا پناهگاه حیاتانتخاب منطقة حفاظت
دریایی باشند که برای تحقق قانونی به -ساحلی
مسیر بروکراتیک خود نیاز دارند. مناطق در معرض
های پایین حفاظتی، مناطق تنش بالا و با اولویت
مناسب برای بازسازی و احیا هستند که برای هر یک
دیده بایستی طرح مجزایی فراخور منبع آسیب
در اولویت تدارک دید. آن دسته از مناطقی که
حفاظتی قرار ندارند و در معرض تنش هم نیستند،
توانند از طریق طرح پذیر هستند که میمناطق توسعه
ریزی مدیریت یکپارچة منطقة ساحلی مورد برنامه
پارک گزینش بالقوه مناسب برای مناطققرار گیرند.
اکنون در محدودة تحت دریایی -ساحلیملی
از مناطق بالقوه مناسب بخشی و دارندنحفاظت قرار
شده یا پناهگاه حیات وحش برای مناطق حفاظت
اکنون در محدودة حفاظتی نیز دریایی -ساحلی
که درصد حفاظت در کل ، اما با توجه به ایننیستند
طول خط ساحلی استان هرمزگان و اکوریژن تنگة
دهندة کفایت مناطق تحت حفاظت در هرمز، نشان
ن، نیازی به معرفی مناطق این خطه است، بنابرای
جدید حفاظتی نبوده و مناطقی که بالقوه مناسب
شده و پناهگاه حیات پارک ملی و مناطق حفاظت
وحش هستند و در حال حاضر خارج از محدودة
حفاظتی قرار دارند، باید در گروه مناطق حساس قرار
9711تابستان ، 4، شماره 37محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره
754صفحه
گیرند. این قضاوت، مربوط به کل استان هرمزگان و
رمز بوده و قضاوت نهایی دربارة اکوریژن تنگة ه
وضعیت حفاظتی دو اکوریژن دیگر، منوط به بررسی
کامل آن دو اکوریژن است که بخشی از آنها در
های همجوار قرار دارد. در این پژوهش، تلفیق استان
برای تحلیل سلسله مراتبی نتایج حاصل از روش
بندی کدهای زیستگاهی استان هرمزگان و اولویت
ای برای تعیین حساسیت آنها نسبت به بکهتحلیل ش
عوامل بیرونی، در دستور کار قرار گرفت. این بررسی،
های ساحلی ای و آبهای کرانهمناطق ساحلی، آب
فارس و دریای عمان استان هرمزگان را در حوزة خلیج
ای ، به گونه7از شکل گرفت. نتایج حاصلهدر برمی
وجود در زمینة است که در صورت تکمیل اطلاعات م
توان با استفاده از همین دریایی، می-های ساحلیپهنه
الگو، نقایص را برطر و اطلاعات را کامل نمود.
های بندی پهنهشده برای گروهاستفاده از وزن نرمالایز
های کمتر در شناسایی شده، سبب قرار گرفتن گزینه
های بعدی های بیشتر در گروههای برتر و گزینهگروه
ها و توجهات مدیریتی شود و این امر، توزیع هزینهمی
نماید. الذکر را منطقی و قابل اجرا میبه مناطق فوق
Reference
Abdulla, A., Gomei, M., Maison, E. and Piante, C.,
2008. Status of Marine Protected Areas in the
Mediterranean Sea. IUCN, Malaga and WWF,
France. 152 pp.
AG-CBD, 2008. Guidelines for the Establishment
of Marine Protected Areas in the Black Sea.
Akbari Mejdar, H., Bahremand, A. R., Najafinejad,
A. and Sheikh, V. B., 2013. Daily flow simulation
of Chehelchai river-Golestan province using
SWAT model. JWSC, 20 (3): 253-259.
ANZECC TFMPA (Australian and New Zealand
Environment and Conservation Council Task Force
on Marine Protected Areas) 1998. Guidelines for
Establishing the National Representative System of
Marine Protected Areas. Australian and New
Zealand Environment and Conservation Council,
Task Force on Marine Protected Areas.
Environment Australia, Canberra.
Australian Maritime Safety Authority, 2014.
Particularty Sensitive Sea Areas. Fact Sheet.
Australian Government. Canberra ACT Australia.
Brattland, C., 2012. Sensitive Sea Areas in Arctic
Norway; Tentative Identification Based on IMO
Cultureal, Social and Economic Criteria. Norsk
Instututt for Kulturminneforskning (NIKU).
Storgata 2. Postboks 736 Sentrum. 0105. Oslo.
Breen, S. A., 2007. Systematic Conservation
Assessment for Marine Protected Areas in New
South Wales. Australia, Ph.D Thesis, James Cook
University, 97 p.
CBD. 2009. Azores Scientific Criteria and
Guidance for identifying ecologically or
biologically significant marine areas and designing
representative networks of marine protected areas
in open ocean waters and deep sea habitats. United
Nations Environment Program, IUCN, CBD.
http://www.cbd.int/marine/doc/azores-brochure-
en.pdf
Danehkar, A., and Majnoonian, H., 2004. Criterion
recommendation for assessment of coastal-marine
areas for determination of coastal and marine
protected areas in Iran. Journal of Environmental
Studies, 35: 9-32., 35: 9-32. (In Persian)
پیشنهاد الگوریتم تصمیم گیری انتخاب مناطق تحت حافظت...
757صفحه
Gjerde, K. M., 2001. Protecting Particularly
Sensitive Sea Areas from Shipping: A Review of
IMO’s New PSSA Guidelines, Proceedings of the
12th Biennial Coastal Zone Conference, Clevelan,
OH.
Hassanzadeh, M. and Danehkar, A., 2015. How to
use the Network Analysis Method (ANP) for
Ranking Port Environmental Ecological Criteria
(Case Study: Persian Gulf, Bushehr). The fourth
conference of marine industry, Tehran. (In Persian)
ICZM, 2009. Integrated Coastal Zone Management
of Iran, Ports and Maritime Organization.
IMO, 2006. Revised Guidelines for the
Identification and Designation of Particularly
Sensitive Sea Areas. Assembly 24th Session.
Agenda Item 11.
IUCN/WCPA, 1999. Guidelines for Marine
Protected Areas. Edited & Coordinated by Graeme
Kelleher, Sea information in:
http://www.birdlist.org/downloads/iucn/pag-003-
guidelines-marine-pas.pdf
Jessen, S., K. Chan, I. Côté, P. Dearden, E. De
Santo, M.J. Fortin, F. Guichard, W. Haider,
G. Jamieson, D.L. Kramer, A. McCrea-Strub, M.
Mulrennan, W.A. Montevecchi, J. Rof,
A. Salomon, J. Gardner, L. Honka, R. Menafra and
A. Woodley. 2011. Science-based Guidelines for
MPAs and MPA Networks in Canada. Vancouver:
Canadian Parks and Wilderness Society. 58 pp.
Kumar, A. A. and P. D Kunte. 2012. Coastal
Vulnerability Assessment for Chennai, East Coast
of India Using Geospatial Techniques. Nat
Hazards. 64: 853-872.
Mabile, S. and C. Piante. 2005. Global directory of
marine protected areas in the Mediterranean.
Foundation WWF-France, Paris, France xii+ 132pp
Majnoonian, H., 2000. Protected areas of Iran:
principles and measures for protecting parks and
areas. Environmental Protection Agency. Tehran.
742 pages. (In Persian)
Mani Murali, M., Ankita, M., Amrita, S. and
Vethamony, P., 2013. Coastal Vulnerability
Assessment of Puducherry Coast, India, Using the
Analytical Hierarchical Process. Nat. Hazards
Earth Syst. Sci. 13: 3291-3311.
Mars PhD Subject Catalogue, 2012. Biological
valuation and connectivity assessments: tools to
establish representative networks of Marine
Protected Areas. http://www.mares-
eu.org/index.asp?p=1662&a=1090&mod=phd&id=
128
Maxwell, B. A., Buddemeier. R. W., 2002. Coastal
Typology Development with Heterogeneous Data
Sets, Regional Envir Change, Vol. 3, pp. 77–87.
Mokvandi, R., Maghsoudlo, B. and Mohamadfoam,
E., 2012. Application of TOPSIS in Environmental
Impact Assessment of Oil Refineries (Case Study:
Khouzestan Super Heavy Oil Refinery).
Environmental Researches, 3 (5): 77-86 (In
Persian).
OSPAR, 2003. Guidelines for the Identification
and Selection of Marine Protected Areas in the
OSPAR Maritime Area. OSPAR Convention for
the Protection of the Marine Environment of the
North-East Atlantic. Meeting of the OSPAR
Commission. Bremen: 23-27 June 2003.
OSPAR, 2006. Guidance on Developing an
Ecologically Coherent Network of OSPAR Marine
Protected Areas, Rebelo, L. M., Finlayson, M.,
Stroud, D. A., 2009. Ramsar site under-
representation and the use of biogeographical
regionalization schemes to guide the further
development of the Ramsar List, Ramsar
Technical.
OSPAR, 2007. Guidance on Developing an
Ecologically Coherent Network of OSPAR Marine
Protected Areas. OSPAR Convention for the
Protection of the Marine Environment of the North-
East Atlantic. OSPAR Commission, Reference
Number 2006-3.
Padash, A., Jozi, S. A., Nabavi, S. M. B. and
Dehzad, B., 2016. Stepwise Strategic
Environmental Management in Marine Protected
Areas. Global J. Environ. Sci. Manage. 2 (1): 49-
60.
Pendred, S., Fischer, A. and Fischer, S., 2016.
Improved Management Effectiveness of a Marine
9711تابستان ، 4، شماره 37محیط زیست طبیعی، منابع طبیعی ایران، دوره
754صفحه
Protected Area through Prioritizing Performance
Indicators. Coastal Management. 44 (2): 93-115.
Samadi Kuchaksaraei, B., 2019. Development of
multi-criteria decision-making models for
designation of coastal-marine protected areas in
Iran (case study: Hormozgan province). Ph.D.
thesis in Marine Biology, Marine Ecology, Islamic
Azad University, Science and Research Branch. (In
Persian)
Samadi Kuchaksaraei, B., Fatemi, S. M. R.,
Danehkar, A., Jozi, S. A. and Ramezani-Fard, E.
(In press). Determination of Ecoregions of Iran’s
southern coasts as a basis to determine coastal-
marine protected areas using GIS system. Journal
of Environmental Science and Technology. (In
Persian)
Samadi Kuchaksaraei, B., Fatemi, S.M.R.,
Danehkar, A. Jozi, S. A. and Ramezani-Fard, E,
2019. New guidelines for the identification and
selection of coastal–marine representative areas for
Hormozgan Province, Iran. Int. J. Environ. Sci.
Technol. (2019). https://doi.org/10.1007/s13762-
019-02238-1
Spalding, M. D., Fox, H. E. G., Allen, R.,
Davidson, N., Ferdaña, Z. A., Finlayson, M.,
Halpern, B. S., Jorge, M. A., Lombana, A., Lourie,
S. A., Martin, K. D., Manus, E. M., Molnar, J.,
Recchia, C. A., Robertson. J., 2007. Marine
Ecoregions of the World: A Bioregionalization of
Coastal and Shelf Areas, BioScience, Vol. 57, pp.
573-583.
UNEP-WCMC. 2008. National and Regional
Networks of Marine Protected Areas: A Review of
Progress. UNEP-WCMC. Cambridge. 156p
Woodley, S., B. Bertzky, N. Crawhall, N. Dudley,
J. M. Londono, K. MacKinnon, K. Redford and T.
Sandwith, 2012. Meeting Aichi Target 11: What
Does Success Look Like for Protected Area
Systems? Parks, 18.1: 23-36.
Yamani, M. and Nohehgar, A., 2006. Coastal
geomorphology of east of Hormuz Strait. Bandar
Abbas: Hormozgan University Press. (In Persian)
Yaghobzadeh, M., Danehkar, A., Jabbarian Amiri,
B. and Ashrafi, S., 2012. Prioritizing Sensitivity of
Coastal Ecosystems in the South of Iran Using
Hierarchical Analysis. The First national
conference on the development of the coasts of
Makran and the maritime authority of the Islamic
Republic of Iran. (In Persian).