Δήμαρχος της Κερύνειας σήμερα, τό-τε 17χρονη κοπελίτσα, η Μαρία Ιω-άννου, ήταν κι αυτή εγκλωβισμένηστο Ντόουμ το 1974. Μας αφηγήθη-κε τις εμπειρίες της: «Εμείς, με την

οικογένειά μας και καμιά τριανταριά άλλους Κερυ-νειώτες, καταφύγαμε στο υπόγειο του εστιατορίουτου πατέρα μου, το «Θέος», όταν άρχισε η εισβο-λή. Ακούγαμε γύρω μας τον χαλασμό κόσμου, τιςσφαίρες, τις εκρήξεις, που τράνταζαν το υπόγειο.Δεν γνωρίζαμε τι συνέβαινε, ποια ήταν η εξέλιξητης εισβολής. Με την ψυχή στο στόμα περιμέναμεαπό στιγμή σε στιγμή ότι θα έφτανε το τέλος μας.Έτσι όταν ακούσαμε τον ήχο από μπότες στις σκά-λες, σταυροκοπηθήκαμε. Νομίζαμε ότι θα πέφτα-με στα χέρια των Τούρκων εισβολέων. Ευτυχώςόμως, ήταν άντρες της Ειρηνευτικής Δύναμης. Τι εί-χε γίνει; Λίγο προτού αποκοπούν οι τηλεφωνικέςγραμμές είχα προλάβει να επικοινωνήσω με ένα

φίλο Κερυνειώτη,τον Στέλιο Παμπόρη,ο οποίος όταν μετα-φερόταν μαζί με άλ-λους στο Ντόουμ,ανέφερε σε άνδρεςτου ΟΗΕ πού κρυβό-μασταν. Έτσι ήρθανμε λεωφορείο καιμας παρέλαβαν.Περνώντας από τηναγαπημένη μας πό-

λη είδαμε ότι είχε ήδη λεηλατηθεί. Φτάνοντας στοΝτόουμε, στοιβαστήκαμε 10-12 άτομα σε κάθε δω-μάτιο, νομιζόμενοι ότι αυτό θα ήταν προσωρινό.Προσδοκούσαμε μέρα με τη μέρα ότι θα επιστρέ-φαμε στην πόλη μας. Μας προφύλασσαν τα Ηνω-μένα Έθνη, έρχονταν όμως και Τούρκοι αξιωματι-κοί για να κάνουν έρευνες, επειδή δήθεν είχαν πλη-ροφορίες ότι κρύβαμε στρατιώτες. Με αυτό το πρό-σχημα μάζεψαν αρκετούς και τους πήραν αιχμάλω-τους στις τουρκικές φυλακές στα Άδανα και αλλού.Πήραν άντρες 17 - 50 χρονών. Μεταξύ τους και οαδελφός μου Ανδρέας Ευσταθίου. Μια μέρα μέσαστον Οκτώβρη επισκέφθηκαν το Ντόουμ ο ΓλαύκοςΚληρίδης και ο Ραούφ Ντενκτάς. Μας υποσχέθη-καν ότι το πρόβλημα θα επιλυόταν. Ρώτησαν ποιοιήθελαν να μεταβούν στις ελεύθερες περιοχές, αλ-λά για την Κερύνεια ούτε λόγος. Πολλοί προτίμη-σαν να περιμένουν. Και περίμεναν περισσότεροαπό ένα χρόνο. Εγώ έμεινα εκεί έξι μήνες και μετάέφυγα για σπουδές στην Αθήνα, παρόλο που οι γο-νείς μου είχαν παραμείνει στο Ντόουμ και αγωνιού-σαν εκείνοι για μένα κι εγώ για εκείνους».

Τις συγκλονιστικές εμπειρίες της κατέγραψε και ηΣτέλλα Σπύρου στο δημοσίευμά της με τίτλο «Έγκλει-στοι στο Ντόουμ στην Κερύνεια, ο πατέρας μου και οιάλλοι, 1974-1975 (Ο Γεώργιος Σπύρου, ο μάστρε Γιώρ-κος, ο σεφ, ο μάγειρας)», που περιέχεται στο συλλο-γικό τόμο «Η Κερύνειά μας», έκδοση του Δήμου Κε-ρύνειας, 2004. Ο πατέρας της, Γεώργιος Σπύρου ήτανμάγειρας στο Ντόουμ και πρόσφερε στους εγκλωβι-σμένους του Ντόουμ ό,τι ήταν μπορετό σε εκείνες τιςσυνθήκες, μαζί με τον Κωστάκη Ζαμπαρλούκο, εγ-γονό του ιδιοκτήτη του Ντόουμ, Κώστα Κατσελλή.

Όπως αναφέρει η ίδια, βρέθηκε στο Ντόουμ μαζί μετην οικογένειά της στις 26 Ιουλίου, αφού πέρασανδραματικές ώρες στο σπίτι τους στην Κερύνεια. Εκείήταν επίσης ο γιατρός Ξάνθος Χαραλαμπίδης, αντι-δήμαρχος Κερύνειας, ο οποίος φρόντιζε τους ασθε-νείς. «Οι συνθήκες ζωής εκείνων των πρώτων ημε-ρών, και όλων των δύο χρόνων εγκλεισμού, έχουν τησφραγίδα της αθανασίας. Ακονίζουν την ψυχή, τα αυ-τιά, τα μάτια. Ωσεί παρών πάντα. Χωρίς ηλεκτρικόρεύμα. Στα σκοτεινά ρουφούμε φωνές της Κερύνει-ας από μακριά, την ώρα που τη μαχαιρώνουν. Η ζωήσυνεχίζεται, παρ’ όλ’ αυτά. Έγκλειστη. Ο πατέρας μα-γειρεύει πρώτα, κατεψυγμένα είδη κρεάτων, πουυπάρχουν στις μεγάλες αίθουσες-ψυγεία του ξενο-

δοχείου. Όταν μετά από μέρες πολλές ο ΕρυθρόςΣταυρός φέρνει τα πρώτα μηνύματα, στην είσοδο τουΝτόουμ ξεσπά ένα απροσδόκητο πανηγύρι. Από τιςελάχιστες «χαρές» μας», αναφέρει η Στέλλα Σπύρου.

Κι όσο οι μέρες περνούσαν μέσα στο Ντόουμ διορ-γανώθηκε ένα είδος κρυφού σχολειού: «Δάσκαλοίτου ο Ευστάθιος Ευσταθιάδης και ο Σωτήρης Έλλη-νας. Ο Σωτήρης Έλληνας διδάσκει τους μικρούς μα-θητές, ο Ευστάθιος Ευσταθιάδης τους μεγαλύτερους.Σε ένα δωμάτιο. Ελάχιστα βιβλια, τετράδια που στέλ-λουν από τη Λευκωσία μέσω του Ερυθρού Σταυρού».

Οι ελπίδες των εγκλωβισμένων του Ντόουμ ότι σύ-ντομα θα έληγε η περιπέτειά τους εξανεμίστηκε: «Ηάφιξη του Γλαύκου Κληρίδη στο Ντόουμ, 20 Οκτω-

βρίου 1974, δεν έδωσε καμιά ελπίδα. Για όλους εμάς,που σ’ όλα τα έντυπα που έδιναν οι Τούρκοι να συ-μπληρώσουμε, δηλώναμε γραπτώς πως θέλουμε ναεπιστρέψουμε στο σπίτι μας. Με την έλευση Κληρί-δη και την ερώτηση -καρφί στην καρδιά μου- στηντραπεζαρία. Ποιοι θέλουν να μεταβούν στη Λευκω-σία; Αίσθηση εγκατάλειψης, η όποια εμπιστοσύνηστους πολιτικούς εξαφανίζεται. Αυτή η αοριστολο-γία, η τάχα μου διπλωματία, η θέση πως οι πολιτικοίξέρουν τι κάνουν, ήταν ανυπόφορη υπό τις περι-στάσεις, χωρίς νόημα. Είπε κι άλλα ο κ. Κληρίδης χω-ρίς σημασία για μας, που διψούσαμε για κουράγιο,ελπίδα».

Κι ήρθαν τα Χριστούγεννα. «Πώς να γιορτάσουμε,

όταν εικόνες μαύρες χαρακώνουν την ψυχή; Τα παι-διά, στην κιβωτό της μνήμης, έχουν φυλαγμένο τονηλιοκαμένο Άγιο Βασίλη της ζωής τους (τον ΑνδρέαΚαρυόλου), τον πιο γενναιόδωρο ίσως. Τα δώρα τουξεχωριστά. Είναι χαμόγελα, που μυρίζουν κερυνει-ώτικη θάλασσα. Μέρες, μήνες περνούν, πιάνουν σταδίχτυά τους τ’ αναρίθμητα, όσα τα μάτια και την ψυ-χή μου χαρακώνουν, μια για πάντα».

Σταδιακά το Ντόουμ άρχισε να εκκενώνεται απότους εγκλωβισμένους. Άλλοι μεταφέρθηκαν στιςελεύθερες περιοχές, άλλοι στο Πέλλα Πάις... Πολ-λοί άφησαν την τελευταία τους πνοή χωρίς να εκ-πληρώσουν το τάμα της επιστροφής στην Κερύνεια.Οι υπόλοιποι ακόμη περιμένουν.

H προσπάθεια του κατοχικού καθε-στώτος να παραχωρήσει το ξενοδο-χείο Ντόουμ στην Κερύνεια σε Γερ-μανούς «καλοθελητές» επανέφερανστο μυαλό οδυνηρές θύμησες. Τηνταλαιπωρία και την αγωνία τουεγκλωβισμού βίωσαν πάνω από χί-λιοι Κερυνειώτες και άλλοι, πολλοίαπό αυτούς για περισσότερο απόένα χρόνο, στο ξενοδοχείο Ντόουμ,από τις πρώτες μέρες της τουρκικήςεισβολής το 1974. Κι όμως είχανβρει το κουράγιο να γιορτάσουν ταΧριστούγεννα σε εκείνες τις συνθή-κες της συμφοράς, με το πένθος ναρίχνει βαριά σκιά στην καρδιά τους,αλλά και την ελπίδα να φτερουγίζειστα κατάβαθα της ψυχής τους.

Δεν σβήνουν οι μνήμες

και τόσο εύκολαΜΑΣ χωρίζουν 34 χρόνια από τότε. Τώρα γιορτάζουμετα Χριστούγεννα με σαμπάνιες, με βεγγαλικά, με συ-ναυλίες. Η μνήμη όμως των πρώτων Χριστουγέννωνύστερα από τη συμφορά του 1974 παραμένει ζώσαγια πολλούς. «Βιώνω ακόμη την πικρή ζωή της σκλα-βιάς μας. Οι πτυχές της μνήμης είναι βαθιές, και σφι-κτοδένουν όσα δεν παλιώνουν ποτέ, με τα σημερι-νά», όπως αναφέρει η Στέλλα Σπύρου. Μια είδηση έδωσε την αφορμή γι’ αυτό το αφιέρω-μα και η ονομασία ενός ξενοδοχείου: Ντόουμ. Ακό-μη κι όσοι δεν ήταν εκεί θυμούνται τις αναφορές, τααγωνιώδη μηνύματα από και προς τους εγκλωβι-σμένους του Ντόουμ, που μεταδίδονταν από το ρα-διόφωνο, ότι είναι καλά και εύχονται Καλά Χριστού-γεννα και Ευτυχές το Νέον Έτος. Αν μπορούσε να εί-ναι ευτυχές το έτος στα αντίσκηνα της προσφυγιάς,στο πένθος για τους αδικοχαμένους, στις συνθήκεςτης κατοχής. Οι μνήμες δεν σβήνουν. Κι ας μας χωρίζουν 34 χρό-νια από τότε. Δεν σβήνουν, ενόσω η Κερύνεια, η Αμμό-χωστος, η Καρπασία, η Μόρφου βρίσκονται υπό τουρ-κική κατοχή.

Εγκλωβισμένοι στο ξενοδοχείο Ντόουμ> Γιόρτασαν τα Χριστούγεννα και τραγούδησαν τα κάλαντα παρά τη συμφορά το 1974

ΑΡΧΕΙΟ/3913 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2008

«Ακούσαμε τις μπό-τες στις σκάλες καισταυροκοπηθήκαμε.Νομίσαμε ότιήρθε το τέλος».Μαρία Ιωάννου,δήμαρχος Κερύνειας

Το θαλασσο-φίλητο ξενο-δοχείο Ντό-ουμ στην Κε-ρύνεια έζησετην πίκρα,την απογοή-τευση, ταθρυμματι-σμένα όνειρακαι τη διά-ψευση τωνελπίδων πουέτρεφαν όσοιβρέθηκανεκεί εγκλω-βισμένοι γιαμήνες. (Οιφωτογρα-φίες είναιαπό το αρ-χείο της Τα-σούλας Κα-ρυόλου).

Ο ΓΛΑΥΚΟΣ Καριόλου ήταν ένας από τουςεγκλωβισμένους στο Ντόουμ. Επικοινωνή-σαμε μαζί του, όταν η Μαρία Ιωάννου μάςανέφερε ότι είχε φωτογραφίες από τα Χρι-στούγεννα του 1974, τα Χριστούγεννα τωνελεύθερων πολιορκημένων. Μαζί με τις φω-τογραφίες είχε την καλωσύνη να μας στεί-λει και ένα κείμενο με τα προσωπικά τουβιώματα. Είναι το ακόλουθο:

«Άνθρωποι γνωστοί με μια ιστορία ο κά-θε ένας. Κάποιοι πρόσφυγες από τη Μι-κρασιατική καταστροφή και κάποιοι απότα βάθη της κυπριακής ιστορίας, όλοι μα-ζεμένοι όμηροι ενός ακήρυκτου πολέμου.Ενός πολέμου που κανένας απ’ αυτούς δενπολέμησε, ενός πολέμου που κανένας απόαυτούς δεν ζήτησε. Οι Κερυνειώτες όμη-ροι των Τούρκων από την Κερύνεια και ταγύρω χωριά της Επαρχίας της Κερύνειαςδεν ήξεραν για τα Χριστούγεννα του 2007.

Εάν γνώριζαν ότι η Κυβέρνηση του Κρά-τους τους θα τους ξεχώριζε σαν «τους αν-θρώπους πέρα από την κόκκινη γραμμήτης Αμμοχώστου», τα πράγματα θα ήσανδιαφορετικά. Διαφορετικά θα ήσαν επί-σης τα πράγματα εάνγνώριζαν τις συμπερι-φορές που διαχρονικά θαακολουθούσαν. Οι ξένοιείχαν κάθε δικαίωμα νατους προδώσουν. ΟιΤούρκοι, το ίδιο και πε-ρισσότερο. Όμως οι «δι-κοί τους»; Το κράτος τους; Οι δήθεν «πο-λιτικοί» τους;

Εντούτοις άντεχαν. Άντεχαν γιατί είχανπάρει την απόφασή τους. Θα έμεναν στηνΚερύνεια! Έστω και με το φέσι!

Καθημερινά ρωτούσαν να μάθουν πότε!Πότε θα τους επιτραπεί να επιστρέψουν

στα σπίτια τους. Οι Μουσταφάδες τουςαπαντούσαν «την ερχόμενη εβδομάδα».Η ερχόμενη εβδομάδα όμως δεν ερχότανποτέ. Απλώς ήλθε ακόμη μιά «συμφωνίαανταλλαγής πληθυσμών»! Πήραν μέσα από

τα χέρια τους, τους νέους.Τους έσυραν στα βάθη τηςΤουρκίας αιχμαλώτους. Εί-δαν να σφαδάζουν μέλητων οικογενειών τουςμπροστά στα μάτια τουςκαι να καταληστεύονταιτο αίμα και οι κόποι μιάς

ολόκληρης ζωής. Δεν λύγισαν. Εντυσε οΞάνθος τον Ανδρέα Αη Βασίλη και πήρε οΚκιάμιλος το βιολί, ο Χαβάτζιας το Τα-μπούρλο, τράβηξε ο Ανδρέας τον γέρο ανά-πηρο στο τροχοκάθισμα μέσα στο μεγάλοσαλόνι του Ντόουμ και ξαναμύρισε η ατμό-σφαιρα της Κερύνειας… Χριστούγεννα με

το «η γέννησή σου Χριστέ...»!Καθώς το Κερυνειώτικο βιόλι έκλαιγε

κάτω από τον κάματο του δοξαριού σταροζιασμένα γέρικα δάκτυλα, η Κερυνει-ώτικη θάλασσα άφριζε μανιασμένη τρα-μουντάνα θέλοντας με τον παφλασμό τηςνα ακολουθήσει τον ρυθμό του ταμπούρ-λου «η γέννησή σου Χριστέ ο θεός ημώνανέτειλε τω κόσμω το φως το της γνώσε-ως...».

Ούτε η Ανατολή ήλθε, ούτε κανέναΦως… ήλθαν έκτοτε στην ρημαγμένη Επαρ-χία Κερύνειας! Ηλθε μια ακόμη προδοσία.Ακόμη μια στρατιά από πρόσφυγες στηνφοβερή ιστορία των Ελλήνων και εν έτει2007, ακόμη μια κλίκα από δήθεν «πολι-τικούς» να μας κοροϊδεύουν χωρίς αιδώ!Αγαπημένοι Συνεπαρχιώτες κουράγιο! Κα-λά Χριστούγεννα και Καλές Γιορτές... όσογίνεται!».

Γράφει και επιμελείται: ΧρύσανθοςΧρυσάνθου

chrysanthos.chrysanthou@phileleftheros.com

Μνήμες από την ομηρεία στην κατεχόμενη Κερύνεια

Ο Γλαύκος Καριόλουαφηγείται την τραυματι-κή αλλά κι ελπιδοφόραεμπειρία του

Αυθόρμητα οι εγκλωβισμένοι του Ντόουμ, παρά τη συμφορά, βρήκαν το κουράγιο να τρα-γουδήσουν τα κάλαντα.

Αριστερά: Η αγωνία γιατους πρόσφυγες στα αντί-σκηνα, για τους αγνοούμε-νους και τους εγκλωβισμέ-νους στην πρώτη σελίδατου «Φ» (Βλ. «Ο Φιλελεύ-θερος», 15.10.1974)Δεξιά: Ο Ανδρέας Καρυό-λου, ο ηλιοκαμένος ΆηςΒασίλης, μοίρασε ζεστάχαμόγελα για δώρα στουςεγκλωβισμένους του Ντό-ουμ. Ήταν τα πρώτα και τε-λευταία Χριστούγεννα στηνκατεχόμενη Κερύνεια.Πάνω: Η αγωνία για την τύ-χη προσφιλών προσώπων.Πόνος κι οργή. Και δάκρυα,αστείρευτα. Μόνη παρηγο-ριά τα μηνύματα μέσω τουΕρυθρού Σταυρού.

39ph_SPOT_130108_@ 12/1/2008 11:40 ™ÂÏ›‰·1