Μ&ΜΜΜΜΧΜΜ Μ Γ β Φ ϋ & Β

P R O R E C T O R

Η. CAROLUS BRIEGLEB c u m S E M A T U

S U C C E S S O R E M

I Ν

S U M M L O M A « I S T B A T V A C A D E M I C O

CONR. HENR. FUCHS D. C I Y I B U S S U I S

H O N O R I S E T O F F I C I I C A U S A

C O M M t i M M T .

Inest

C . F R . Η K R VIA N M ei .OQ. p. 0 .

D e f e n s i o ( l i s p u t a t i o n i s de G r a e c i a e p o s t c a p t a m C o r i n t l i u i n c o n d i t i o n e .

tiOTVIIGAK M » C C € L I I .

TYPIS EXPRESSIT OFF1CINA ACADEMICA DIETERICIIIANA.

(CUII.. FH. KAESTNKR.)

R •gimcn liujus Academiae per bicnnium administratum jamjam deposituro unum quam vis gravissimum negotium superest, ut renun-eiem successorein collegarum suffragiis creatum et ab Augustissimo l iege eodemque Universitatis nostrae Rectore Magnificentissimo cle-menter coniirmatum, virum experientissimum doetissimum

C O I R A D U M H E I R i e V l I F U C H S D . qui quam operam rebus nostris ambiguo et turbulento tempore gra-vissimam et fruetuosissimam praestitit, eandem nunc iterum in hoc honoris fastigio constitutus cum majore, ut speramus, laetitia et al-levatione exliibebit. Faxit modo Deus Optimus Maximus, ut floren-tissimae prosperitatis luee, quae post diuturnas sollicitudincs afl'ulsit, porro perfruamur; vos, Commilitoncs ornatissimi, omnesque, ad quos ali([ua hujus prosperitatis pars pertinet, non edicto luagis et admonitione mea quam ipsorum prüdentia et usu indigerc arbitror ad intelligendum, quantopere summi magistratus successus cum ci-yium obsequio et concordia conjuncti sint.

Ego vero, quem jam novi Prorectoris primordia disputationis congratulatione excipere necesse est, cum annum, cujus primum sta-tim mensem philologorum Gerinaniae conventus huic oppido destina-tus illustrabit, ,ita mihi aptissimc auspicari visus sum, ut sententiam a ine olim in eodein conventu Basileae a. 1847 liabito propositam moxque amplioribus argumentis iirmatam et probatam a nuperis du-bitationibus defenderem, quae quo speeiosius exornatae sunt, eo promptiorem refutationem postulare videntur. Nempe Graeciam vel ut llomani eandem publice appcllabant Achajain post eversam a L. Muinmio Corinthum non statim in provinciae formam redactam esse, sed ad Gaesaris usque Augustive aetatem nomine certe et jure libe-ram mansisse, contrariamque vulgi opinionein Sigonii potius errore quam ullo vetere testimonio niti, postquam paucis jam in Antiqu.

4

publ. Gracc. 190 , not. 5 signiiicavi, et in conventus Basileensis actis p. 5 2 sqq. et in libro qiii inscriptus est Gesammelte Abhandlungen p. 5 5 6 sqq. pluribus demonstravi, in eandemque sententiam eodein fere tempore ultro ineidit Kuhnius Beitr. zur Verfassung d. röni. Re ichs , Le ipz . 1 8 4 9 . 8 ρ . 1 2 8 (bis gegen das Ende der Republik scheint jedoch Achaja kaum als eine römische Provinz betrachtet wer-den zu können); ineani vero disputationein et G. F . Hertzbergius de rebus Graec. inde a foederis Aehaiei iuteritu tisque ad Antonino-ruiu aetatem, Hai. 1851. 8, p. 14—21 fere integrum amplexus est et doctus Anglus in the Glassical Museum, London 1850 . 8 , Τ. VII, p. 2 5 9 2 7 6 ita probavit, ut quum alia indicia, tum insignissimiim Zonarae testimonium meis adderet, E. Gurtius denique, intelligen-tissiinus Achajae periegeta, Peloponnes. Gotli. 1851. 8 , p. 7 6 rem sine ulla dubitatione iterat; nuper deiiium Joach. Marquardtus in contiuuationc libri Beckeriani, qui inscribitur Ilandbueb der römi-schen Alterthiimer T. III, p. 121 150 veterem errorein novis ar-gumentis tueri conatus est, quae etsi nihil fere continent, quod non ipse duduui cognituin et expensum habuerim, tarnen et elegantia doctrinac et disputandi subtilitate dignissima sunt, quibus iteratani ejusdein rei tractationem opponam. Atque hoc quidem, ne quis erret, intcr nos convenit, alias Graeciae partes liberas et immunes, alias populo Romano vectigales l'iiisse, quaruin posteriores magistra-tus Romanos administrare necesse esset; illud tantum ambigitur, utrius generis potior causa fuerit, ut inde totius regionis noinen et conditio derivari posset; qua in controversia ego, nisi quam partem Ronianoruni imperio subjectam fuisse constet, liberam existimo, ille, nisi quam liberam luisse demonstrari potuerit, ad provineiae condi-tionem deprimit, eamque quanquam peculiares rectores fere jmllos liabuisse concedit, tarnen et potuisse habere contendit, et si non habuerit, Macedoniae certe portionem et velut dioecesin aliquam fuisse statuit^ hoc igitur quo jure sumat, ita nunc examinabo, ut singulos quos citavit testes seeundum teniporis inaxime ordinem in-terrogem, et primum quidem aequales publicaeque fidei monumenta explorem, deinde Ciceronis auetoritatem in judicio constituam, tum Caesarum aetate quae Romanoruin scriptorum hac de re sententia fuisse videatur persequar, postremo etiain ipsos posterioris aetatis Graecos in medium producam.

I .

Principe loco pono decretum Q. Fabii 3Ia\iini Proconsulis Roniani nun ita nuillis post eversam Corinllium annis emissuin, unde Marquardtas plenain vulgari opinioni confirmationem accedere jactat1); qua de sententia ut ipsi iectores ju-diciura f'aeere possint, totum titulum cum paucis quibus eget aut Dobraei 2) lioeeLhiique 3) aut meis supplementis subjeci: Κoi'vTOS Φάβtos Κοίντον Νΐά£ιμος, avSvrtuTos 'Ρωμαίων 4), Λυμαίων το7ς άρχουσι και συνεΰροις κα\ τ γ ίϊόλει χαίρειν. Των τίεςΊ Κυλλάνιον J) συνέδρων έμφανισάντων μοι τίερί των συντελε-σ^ίντων 7rap ύμΐν ά^κνμάτων, Χεγω τϊερϊ έμπρησεως και φθοράς των αρ-χείων κα\ των μοσίων γραμμάτων, ων έγεγόνει αρχηγός τijs 'όλης συγχίσεωε —ώσος Ταυρομενεος ό καΊ TOVS νόμους γρά-φας υτΐεναντίους τγ άτΐο3ο3είσγ το7ς Αχαιούς ν π ο 'Ρωμαίων 7τολιτεία, τΤερι ων τα κατά μέρος $ι·ηλ.3ομεν εν ΙΊά-

τραις μετά του παρόντος συμβουλίου' έττεί ουν οι 1$ίαπραζ.άμενοι ταΰτα εφαί-

1) Marquardt ρ . 1 2 5 : eine vollständige Hestiitiguntj erhalt die i/ewiilinliehc .Zunahme aber durch die

Inschri/'t . . . aus welcher hervorgeht, dass wenige Jahre nach litt die Stiidte slchajas, namentlich Ihjme

und i'atrae unter dem Proeonsul Q. In Ii ins Maximus standen und weifen des t'ersucht , die ihnen von

den Hörnern aufgedrungene timokratisehc Verfassung zu ändern « durch diesen bestraft murden.

2) Class . J o u r i i . Τ . X X X , p . 1 3 9 , unde repet i i t H . .1. Hose luscr . graec . vetust . p. -105 sqq.

3) C. Inscr . T . 1, p . 7 1 2 .

4) F a b i u s Iiiο qui f u e r i t , va lde jam Boecli l i iue a m b i g i t , n e q u e arbitror Aemi l ianuiu a. 609 Consulem

i n t e l l i g i p o s s e , q u e m quod vir c lar i se imus suspicatur p o s t b e l l u m HUpanicu iu a. Ii 10 adversus Viriatbum

g e s t u m a. Ii 1 1 A c b a j a m obt inere potu i s se , duas ettndem lioniineui provine ias d e i u e e p s administrare a more

R o m a n o r u m prorsus a l ie i iuui erat. I'iadem vero causa est Serv i l ian i , qui a. 012 Cousu l et ipse per bien-

nium (Appian . 15. I l i s p a u . c. 08) contra λ iriatl ium pugnavi t , et A l lobrog ic i a. 0 3 3 Consu l i s , quem hoc

i p s u m c o g n o m e n argu i t Gal l iam pot ius rexisse ; unus ig i tur restat Eburuue a. 0 3 8 , qui si post cousulat i im

( i r a e c i a m aut IVlacedoniaiu pot ius o b t i n u i t , boe decretum t'ere trigiuta post Corinthuin captaui annis scri-

ptum e s t ; idque v ide ne e t iam Polvb i i t e s t imonio l irmetur , qui si v ivus et iam bas turbas v i d i s s e t , nun

potu i s se t X L . 10 scr ibere μηόίν (χτιορημα μ/jrt y.ut idiuv μΐ/if xuzu XOLVUV tu των νομών yfvto&ui. ritQL μηάΐνυς.

5) Hoc e s t : C y l l a n i u s cum c o l l e g i s ex synedrorum l iu inero , qui Hoiuanorum partes sequebantur . De

( . y l l e n e r e g i o u e f ini t i ina ne c o g i t e m u s , vel d ia lcc tus p r o b i b e t , c u j u s D o r i s m u s iutcr c o m m u n i s sermouis

f o r m a s in l iomin i s tan (um nomine proprio ferri polest .

6

νοντό μοι rijs χειρίστης καταστάσεως χαΐ ταραχής καταβολών 6) ποιούμενοι,

π§αχ5ίντων και νομογραψησαντα ετί) καταλύσει της άτίο&οδείσης πολιτείας,

igitur? probatne hoc decretum singulas tantum Graeciae civitates liberas ltiis.se, universam in provinciae formam redactam Proconsuli paruisse? At, opinor, cla-ris verbis κατά κοινόν, communiter, Graecis libertatem redditam Fabius meinoral, non igitur solis, «pios imperatorum quoque aetate libertatem retinuisse scimus,

6) S i c e g o s u p p l e v i Hieras q u a e in lap ide s o l a e res tan t K A , q u u m D o b r a c i χ α τ ά . ι π υ α n c c ü o e c k h i i

a s s e n s u m t u l i s s c t . Πολχ>χρονίον xul βαριίας ννραννίόος χαταβολην d ix i t P o l y b . X I I I . 0 . 2 , «'fföfvtUtq P l a t .

G o r g . p . 519 A ; c f . H e l d ad P l u t . V. T i m o l . p . 4 9 5 .

7) H a e c q u o q u e jnea l iar io lat io est in l oco l a c e r o , q u e m s ie D o b r a e u s s n p p l c v i t : ποιοίιμ(νο[ι η χολα-

oi Hc iffrjiv ov μόί'[ov ως] της π(ί[ος m'na ανναϊ.λ[αγης^ xui χρείας της κατ' idiav]; at in l a p i d e e s t

AAH. OY. ΑΣΥΝΑΛΛ, unde άλληλονς ονσα ονναλλαγη e lüci n e q u i t ; prae tu i i i g i t u r f o r m a m pr iva t ivam e i -

que χριωχοπίαν h o c est novas tabuias ( P l u t . V . S o l o n . c . 15) eo s e c u r i u s a d j u n x i , q u o c l a r i u s l e g i m u s

H o m a n a r u m part ium adversar io s inter Achaeos on in ium m a x i m e d e b i t o r i b u s l ihcra i id i s p l e b c m s ibi c o n c i -

l iare s t u d u i s s e ; c f . P o l y b . X X X V I I I . 3 : αμα df τοντοις παρήγγιιλί τοις αρχονσι μη πρΰττιιν τους οφαλίτας

μηό( παραόϊχιο&ιιι τοϊ'ς ιπκχγομίνονς ιίς φιιλαχην προς τ « χρία χ. τ. λ.

8) S i c e g o , u n d e p r a e e e d e n t e m q u o q u e s trueturam o m n e m s u s p e n d i ; B o e c k l i i u s iyiö , u t D o b r a e a n u m

ίΙςιιαρ(χομίνων v i t a r e t , n e c tarnen ipse s ib i s a l i s f a c i e n s , quum lapis c lare EI p r a e b e a t .

9 ) Ita c lar is l i t er i s l a p i s , n e c arbitror quamvis i n u s i t a t u m verbuni t a n t u m oflTeiisionis h a b e r e , ut c u m

D o b r a e o et B o e c k h i o πιιριχιόρηοα subs t i tu i opus s i t , praesert im quum Iiuic q u o q u e s i g n i f i c a t i o n e m p r o r s u s

i n s o l i t a m tr ibuere c o g a m u r . Q u i d enini sit morti concedere nlit/ucm , a e g r e e f l i c i a s ; a c c e d i t q u e n u d a t i o

a n t e c e d e n t i s tvo/ov, q u o d s ibi p o t i u s dat ivum addi f lagi tat , ut L y c u r g . ad* . L e o c r a t . §. 4 ϊκί^οι ς τοις ix

των νόμων ίπιτιμίοις, c f . S c h a e f e r . ad D e m o s t l i . Τ . V , ρ . 3 2 3 ; Proconst i l i g i t u r d i g n u m q u i d e m inorte a

se j u d i c a t u m l ioni inem , non tarnen o c c i s u m sed relegatum e s se s c r i b i t , q u o d p o e u a e g e n u s q u u m G r a e c i s

i g n o t u m f u e r i t , n ih i l niirum est i n s o l i t o verbo s ign i f i car i .

10) Ita D o b r a e u s ex i i sdem lap id i s v e s t i g i i s , unde m o x Boeck l i ius όπως uv e f f e c i t , d u r i t i e m tarnen

s trueturac ipse c o n c e d e n s ; m i h i o b j e c t o carere ϊμηανίζίιν non posse v i d e t u r , v e l i m q u e aut την αίτίαν aut

onin ium c o i n m o d i s s i m u m f u i n o v subs l i tu i l i c e a t ; c f . P lut . V . Cat. m i n . c . 7 3 .

7

Atheniensibus, Lacedaeinoniis, Delphis, Elatensibus, Tanagraeis, Tliespiensibus u ) , sed universae Acliajae eodem sensu, quo eandein sub Augusto, ut videtur, amis-sam a IVerone recuperavit 12); neque opinor eo vel adulationis vel ludibrii Ro-manus magistratus processisset, ut populos, quibus regendis Roma inissus esset, liberorum appellatione deciperet, quum eontrarium potius passim fieret, ut libe-ros tanquam subditos vexarent Romanique imperii nomine qnidvis sibi in eos licere existimarent. Atque haec etiani Fabii causa fuisse videtur, quem ipsius Achajae Proconsulem fuisse ne Marquardtus quidem contendit, sed Macedoniain potius rexisse arbitratur, in quo me prorsus consentientem habet; quod autem Graeciae eandem quam Macedoniae conditionein apparere illamque hujus pro-vinciae velut parteni aliquam fuisse censet, nec nostro titulo comprobatur et aliis testimoniis, ut posterius videbimus, plane refutatur. An illud provinciae for-mam arguit, quod Fabius — non, ut 3Iarquardtus jactat, Dymaeorum civitatem, sed tres hujus principes seditionis auctores in judicium vocatos poena aflicit? Qua in quaestione primum quidem illud tenenduin est, Dyinae urbis prorsus singularem fortunam fuisse, unde de reliqua Achaja conjecturam capere omnino non liceat; quae quum jam ante Romanorum victoriam in Philippi Macedonis ditione fuisset 13), secundum ipsam illam legem, quam in superiore mea disputa-tione scripsi 14), Romanis ne digna quidem libertate videri poterat$ nec profecto mirum esset in eam urbem, quam jam Sulpicius Romanorum dux1 5) militibus diripiendam permiserat eandemque posterius novis a Pompejo accolis auctam16) Augustus coloniae Patrensi adjecit, vicinae provinciae praesidi peculiarem juris-dictionem competiisse, quälem huic in ceteras Achaeorum civitates ne levissimuni quidem lestimonium tribuit. Quanquam ne id quidem statui opus est, quum ne eorum quidem prineipibus, quos optimo jure liberos a Romanis habitos esse coi-stat, in levioribus causis nobiles Romanos magis pepercisse legamus. Sicyonein

11) Cf . K u h n . p . 1 2 7 ; Marquardt , p . 1 2 4 .

12) Plkn. N. H i s t . IV. 1 0 ; c f . gr i ech . S taat sa l t er th . §. 190 , not . 12.

13) P a u s . V I I . 17 . 3 : ταντην Φίλιπηος ο Δημητρίου πόλΐων μονην των Λχαϊκών Ι'οχίν νπηχοον, xal ί:ιί τι;

ahiic τ αντίη Ο νλνμπιχός, ήγιμων xai ούτος Ρωμαίων, ίπϊτριψί xf/ ax(iu τια diuqnuaui την Λνμην, Λνγονατος

όΐ νατιρον και τίφοοίνιιμίν αι'τι]ν HatQivaiv.

14) G e s a m n i . A b h a n d l u n g e n ρ . 3G0.

15) IIa e i i im l e g e n d u m es se pro Οιϊλνμπιχϋς jam l 'a l i i ier ius i n t e l i e x i t ; r e s p l c i l u r a u t e m P . S u l p i c i u s

G a l b a , qu i C o n s u l a. 554 b e l l u m cum l 'h i l ippo a d m i n i s t r a v i t , L i * . X X X I . 14 sqq.

l f i ) S t r a b o V I I I . 7 . 5 , p. 3 8 8 .

§

ipse Marquardtus provinciali Servitute eximit; hujus tarnen oppidi magislratuin, popvli Romani, ut clare Cicero loquitur, socium atque amicum l i ) , Verres iter in Ciliciam provinciam facicns, quum i'rustra numos poposcisset, igni ex lignis viridibus atque humidis in loco angusto facto fumo excruciatum semivivum reli-quit 5 idque narrans Cicero genus tantum animadversionis perhorrescit, animad-versionem ipsam improbam, non inauditam appcllat. Itein Elatenses in Phocide socii et amici popidi Romani erant horum magistrum architectonem P . Cras-sus Mucianus, quum in consulatu a. 625 Asiam obtineret, quia ex malis duobus minorem pro majore misisset, vocari jussit et quum interrogasset, cur non eum quem jusserat misisset, causis rationibusque, quas dictitabat, spretis vestimenta detrahi imperavit virgisque multum cecidit 19). Ipsorum denique Achaeorum nota res est Romanos jam \iginti annis ante Corinthum captam, quo tempore illi sine ulla controversia liberi erant, mille reos, quos Callicrates proditionis insi-mulasset, indicta causa Romam evocasse perque JEtruriae oppida in publicas custodias divisisse 20)5 quos ut jure nostro comparemus, imprimis etiam docta Roeckliii observatio facit, qui hos quoque sive captivos sive obsides ejus dem Praetoris curae subjectos esse animadvertit, quem nostro in titulo Timotheus adire ejusque potestati se committere jubetur. Quanquam a provincialis hominis persona id ipsum mandatum nescio quomodo alienum est, ut hinc quoque colli-gas eum, quem Proconsul Romam ad Praetorem peregrinum mittere quam ipse pnnire maluerit, illius auetoritati magis et potentiae quam jurisdictioni paruisse; neque adeo reliquorum duorum relegatio, si recte lapidis verbuin τϊα§α.χω§ίσαι interpretatus suni, legitima magis poena quam extraordinarium artificium fuisse videtur, qua Fabius quamvis mortem meritos tarnen suo edicto summovere quam popularium judieiis tradere satius habueritj quibus omnibus comprehensis tan-tum abest ut hoc titulo Achaja in provinciae locum deprimatur, ut et libertas ejus certam confirmationem aeeipiat, et quiequid contra hanc facere magistratus

17) Verr . I. 17.

18) P a u s a n . X. 3 4 . 2 , <jui q u o d id Mitbr idat i co d e m u m h e l l o f a c t u m es se n a r r a t , c u m G e i i i i t e s t i m o -

n i o ita c o n c i l i o , ut eos antea p r a e s i d i u m K o m a n u m l iabuisse s u s p i c e r .

l ' J ) G e l l . I . 13- E a n d e m rem J o h a n n e s Sar i sber i ens i s l ' o l i cra t . V I . 12 F r o n t i n o a u e t o r e ab U l a t e n s i

ad A t b e n i e n s i u m magi s tra tum trans tu l i t , cetera autem endem m o d o narrav i t , u t n i i rum s i t C o r s i n i u m Fas t .

Att . 'Γ. I I , p . 104 , I V , p . 120 de Crasso a. 684 C o n s u l e c o g i t a r c p o t u i s s e ; r e c t i u s Ü r u m a i i n . G e s c b .

Horns Τ . I V , p. 6 1 .

20 ) Polyl». X X X . 10 , P a u s a n . V I I . 10. 1 1 ; c f . Mer leker Acl ia ic . p. 4 1 3 .

»

Romanus videatur, provincialis tarnen jurisdictionis iinaginem nullam referat. De aliorum autem oppidoruni Graecoruiii titulis, quos Marquardtus provinciaiem for-111 am ea re testari opinatur, quod aeram suaiii ex eversae Corintlii anno compu-ta i i t 2 1 ) , nemo unquain audivit amissae liberlatis tarn diilceni gentibus recordatio-liein fuisse, ut velut novae aetatis inde initium caperent, nec Megarensibus, Hcr-mionensibus, Messeniis, Aeginetis magis fuit quam Eleutherolaconibus, qui quum ab eodem tempore annOs suos ducant, iidem tarnen provinciae jugum nnnquam suliierunt; quod si maxime concedo BoecMiium, cujus in conjcctura tota liaec computatio nititur 2 2 ) , veram aeram investigasse, certe et Graecis oppidis et Thessalonicae, cujus in Macedonia provincia libera conditio fn i t 2 3 ) , liaec tantuin causa esse poterat annum 008 novi saeculorum ordinis principium faciendi, quod tunc ipsornm res pu'blicae eis legibus descriptae fuerant 2 , quibus etiam tum, quum iIii tituli scripti sunt, pariter utebarttur. Neque aliud est quod Poly-bius 25) decem illos legatos, quibus Romani coniponendas Acbaeorum res per-miserant 2 6 ) , constituisse testatur; quos nec per sc necessario provinciaiem lor-inam descripsisse similia exempla probant 2~), neque Acbaeis quicquam nisi novas leges, quibus ipsi deinceps res publicas administrarent, imposuisse clara Polybii verba docent, ubi se oppida circumivisse narrat et 7tegi ων οι äi'SoojTtoi αμφι-ßctWovai ßisvxgii'yacti, μέχ§ι ov συνΐΐ&ειαν έ'χωσι τγ 7ΐολιτεία xcu τοΐί νόμοιβ, nec singulis tantuin civitatibus, quod Marquardtus Strabonis loco abusus crimi-n a t u r 2 8 ) , sed 7τοίσι τo7s "Κλ.\ΐ]σι, quibus boino patriae amantissinius profecto

2 1 ) M a r q u a r d t . ρ . 1 2 5 : so scheint mir dagegen . . . die Aera vom Jahre 140 , deren sich Messene,

ftlegara , Hermione, Aegina, das ebenfalls zum aehiiischen Hunde gehört halte, und andere Orte bedien-

ten, entschieden für die Ansicht des Sidonius zu sprechen; denn auch in Macedonien begann die neue

Α er α nicht von dem interimistischen Zustande des Jahres i 07, sondern mit der Entstehung der Provinz

I u:, und es müsste ein besonderer Zufall seyn, w e n n in Achaja umgekehrt von der /iera der Provinz

heilte Sjtur erhalten wäre, da die des Jahres 140 oft vorkommt.

2 2 ) C . I n s c r . Τ . I , j>. 0 4 0 , II , p . 175 .

2 3 ) f ' i i n . N . H i s t . I V . 17 , urnle i l l u s t r a t u r t i t u l u s C. Inscr . n . 1 9 7 0 .

2 4 ) Τη unaäoOdnij τοις Άχαιοϊς i'itä 'Ρωμαίων noknfia, ut in n o s t r o t i t a l o e s t ; c f . P a u s . V I I . 10. 0 :

δημοκρατίας μΐν χατίπαιίΐ ,- καθίστατο iJf ΐίτιΰ τιμημάτων τ<<ς αρχας.

2 5 ) P o l y b . X L . 10 .

2Ii) C i e . At t . X I I I . 3 0 s q q .

2 7 ) P o l y b . X V I I I . 2 5 . L i v . X X X V I I . 5 5 ; c f . H e r t z b e r g p. 1 7 .

2 8 ) II ic c n i i n q u o d V I I I . 7 , 3 , p . 3 8 5 a i t 'Ρωμαίων r/ό· των την 'Ελλάδα ονμτιαοαν xal ον τάν «ντον τρό-

πον ίχάατοm χρω μίνων , άλλα τονς μιν οννίχην , τονς όί χαταλνην βουλοιιίνων , t e m p u s i n t e r P l i i l o p o e i n e n i s

Ο

ΙΟ

non praedicasset κα\ον $ε7γμα rijs 'Ρωμαίων τίξοαιζέσεως relictum esse, si ad unam alteramque tantum civitatem libertatis beneficium pertinuisset.

II. Quae quum ita sint, etiam si qui apud Ciceronem ejusque aequales 2y)

liberi Achajae populi memorantur, non singulas tantum civitates, quibus singulari Romanorum beneticio libertas concessa fuerit, sed omnes intelligo, quorum qui-dem ipsa oppida incolumia manserint; Romanae ditioni eos tantum agros eon-cedo, qui eversis oppidis vacui velut sua sponte in victorum possessionem transi-erunt. Sie Ghalcidensium equites sublatos 3 0) , urbem dirutam esse legimus 3 1 ) ; nihil igitur mirum Euboicos agros locari a magistratibus Romanorum potuisse 3 2 ) ; eadem Thebarum 33) reliquaeque plurimae Roeotiae sors fuit , ubi solae Thespiae et Tanagra et lihertatem et integritatem servarunt 3 4 ) , cetera oppida vix pago-rum locuiii obtinuerunt; hinc publicanorum jus 35) et Proconsulis Macedoniac jurisdictio etiam prius quam Graeciae rectores a Romanis mittcrentur 3S) · nec Corintliiaci agri aliam fortunam esse consentaneum erat, quem deleta urbe vecti-galem populo Romano factum esse legimus 37), ut posterius in eundem colonia detluci posset3 8) 5 inde vero tantum abest ut, quod Marquardtus jactal, Achaeos universe in dedititiorum conditionem venisse, singula tantum oppida immunia

ατοατηγίαν et C o r i n t h u m c a p t a m i n t e r j a c e n s s p e c t a t , quo Homani L a c e d a c m o n i o s c o n t r a Ac l iaeos tuta l ian-

t u r ; d e l e t o f o e d e r e Acl ia ico K o m a n o s a l ias c iv i ta tes s ibi conc i l i are a l ia s d e b i l i t a r e ( a b s i c h t l i c h durch ein

verschiedenes f'erfahren einen Thcil der unterworfenen Städte zu ijeWLiinen, den andern yanz unschädlich

zu machen) s t u d u i s s e ne l e v i s s i m o q u i d e m a r g u m e n t o coinprobari p o t e s t .

2 9 ) l l t Caes . B. c i v . III . 3 : maynam imperatam Asiac, Stjriu e reqibusque Omnibus et dynastis et tc-

trarcliis liberisque Achajae populis pecuniam excqerat.

30) P o l y b . X L . I I .

31) L i v . E p i t . L H : Thebüe quoque et Chalcis, quae auxilio fuerant , dirutae.

3 2 ) C. Inscr . n . 5879 1. 2 3 .

33 ) P a u s . V I I I . 3 3 , D i o Cbr. V I I . 121.

34) S t r a b o IX. 2 . 5 , p. 4 0 3 ; P l i n . N. l l i s t . IV. 12.

35) C i e . Ν. D e o r . III . 19 .

3t>) P l u t . V . C i m o n . c . 2 .

3 7 ) C ie . 1. agr . I. 2 : qui />. iHummii imperio ac felicitate ad vectiyalia populi Ilomani adjunetus est;

c f . II . 19 et Kudorf f . de l e g e Tl ior ia in Ze i t scbr . f . ge se l l . I l e c h t s w i s s . Τ . X , p . 133 s q q .

38 ) Gr icc l i . S taat sa l t er th . §. 1 9 0 , n o t . 0 ; Z u m p t . C o m m . e p i g r a p b . BcrI. 1 8 5 0 . 4 , p . 3 7 4 sq .

11

relicta esse sequatur3 9) , ut ne Patras quidem, quainvis et ipsas desertas et ab Augusto demum coloniae nomine restitutas 4 0 ) , ad illius fortunae similitudinem revocare audeam. Quid est enim quod Ciceronem provinciam Achajam novisse demonstret? Num is locus, ubi L . Mummius urbem pulcherrimam atque orna-tissimam Corinthum, plenissitnam verum omnium, sustulisse urbesque Achajae Jioeutiaetjue multas sub Imperium populi Ilomani ditionemque subjunxisse dici-t u r 4 1 ) ? At idem, opinor, quicquid subjectum fuerit, singulas tantum urbes l'uisse innuit, universam vel Boeotiam vel Achajam Romano imperio accessisse ne in ea quidem exaggeratione contendit, qua paulo ante Macedoniam, quae etiam quinquaginta annis post libera mansit, a Flaminino sub actum esse praedi-cavit; nec si multas urbes memorat, ad Achajam has potius quam ad Boeotiam referri cogit, quam nullo magis eonsilio Achajae adjunxisse videtur, quam ut hoc adjectivo uti posset, quod soli Achajae non convenire intelligeret. Quod autem Gabinium Acliaei, Pisone patrono, repelundaruin accusaverant42), ne pro-vincialem horum conditionem arguere ciedamus, ipsa Ciceronis verba prohibent, qui eodem loco legem de pecuniis repetundis so durum aUjue amicorum populi Romani paironam appellat, utque concedam eandem appellationem etiam in iis terris inveniri, quas provincias l'uisse aliunde constet 43), temerarius tarnen foret, qui lioc nomine ita abuteretur, 11t ubi socios et amicos memorari videret, ejus-dem regionis alias partes ad provincialem conditionem deprimeret. linmo vel liac de causa fieri non potest, ut Gabinium Achajam pro Praetore rexisse statuamus, quia liujus aetas certissime in illud tempus incidit, quo Plutarchus negat Romanos Praetores in Graeciam misisse4 4), eademque Oppii vel Opimii causa est, quem imperitus infimae aetatis Scholiasta Praetorem Achaicum nuncupat45), cui quicquid

39) I*. 1 2 3 : wenn neben diesen Gebieten, welche unzweifelhaft sogleich unter römische Verwaltung ge-

stellt wurden , ein grosser Theil der andern griechischen Städte in freier Verfassung fortbestand und mit

Ifeziehung hierauf spätere Schriftsteller von einer Freiheit Griechenlands nach den Zeiten des Mummius

reden, so ist daraus keineswegs ein Argument tfegen die Einführutiif der I'rovinzialeinrichtung herzunehmen.

l O ) Paus . V I I . 1 8 : προςπταίοηντις ό' iv ταϊς μοχαις μίι^όνως λογοιι xai i'tno ntviuq <ίμα ot πολλοί πι^ό-

μίνοι, Uatfjuq μ'ίν πλην ολίγυ)ν τινών ίκλ(ίπουοι, οι ά{ ι'ιλλοι Ματυ χωράν νπό φιλίργίας ίολΐδΰοΟ-ηΠΗν Χ. τ. λ., ci.

P o l y b . X L . 3 et Z u m p t . 1. c . p. 3 7 5 .

4 1 ) V e r r i n . II. 1. 2 1 .

4 2 ) D i v . in C a e c i l . c . 2 0 .

43 ) V e r r i n . I I . 1. 6 .

44) V . C i m o n . c. 2 : oimot γάρ tΙς την 'Ελλάόα 'lJo>patoi στρατηγοί'ς όκπίμτιοντο.

45) S e b o l . G r o n o v . Cie . Verr in . I. 2 et 3 .

12

coneedi poterit, hoc erit, ut euiii, qui Cicerone teste peculiari inquisitioni Achaicae oocasionem dederit, Quaestorein populi Romani fuisse statuamus, qui in adiiiini-strandis agri Corinthiaci veetigalibus 46) iinitimos quoque populos liberos laesis-set. IIos aut ein liberos fuisse et supra allatus locus, ubi Sicyonius lionio socius et amicus Romanorum appellatur, et ille docet, ubi Senatusconsultum de populis liberis factum Sicyonios ab Attici persecutione tiitos praestat ; neve bis pecu-liarem honorem babituin esse arbitreinur, similcm omnium Acbaeoruin causam cadem testimonia probant, quibus insigni cum cavillatione Marquardtus in suain rem abusus est +8). INimirum Pisone Maeedoniam administrante annis G97—(iOD universam Acbajam ad Macedonici Proconsulis Jurisdictionen! perlinuisse, Acba-jam, Thessaliam, Atbenas, Dyrrhachium, Apolloniain, Ambraciam, Pari biliös, Bullienses, Epiriun, Locros, Pbocios, Boeotios, Aearnaniam, Amphilochiam, Aetoliam Macedoniae annumerari narrat; atqui extra ordinem Pisoni lege Clodia concessuin esse, itl ci de pecuniis crcditis jus in liberos populos dieere liceret, ipse novit; lioc igitur exemplo tantum abest |ut aliorum Maccdoniae rectorum potestatem tot regiones comprehendisse probetur, ut nisi optiino libcrtatis jure Acliaei uterentur, profecto non lege denium Clodia opus fuisset, ut Pisoni liaec de eerlis rebus jurisdictio contra Scnatuscoiisultum contraque generi sui legem nominatim obtingeret4y). Accedit, quod in proverbio est, ut qui nimium probet, nihil probet; cui si ex illis, quos attulit, Iocis provincialem Achajae conilitionem colligere liceret, idem non modo de Athenis, iiuhibitatae libertatis civitate 50),

40) S i c Cyrena iea in so l i s Q u a e s t o r i b u s administrandain permissani e s se quuiu a l i u n d e tum ex L i v i i

f r a g m e n t o Per ta tano d o c t e n u p e r ßorg l i e s ius dcnionstravi t in V e r b . d. L e i p z . Geecl l f ic l i . d. AVissei iscb.

1 8 5 0 , p . 1 9 8 , I j π u m in u n u m vcl ταμίαν ttvzt οτρητηγοΓ, ijuaesturcin yro jtraetore uuini a p u d KckbeJ. Τ , I V ,

p . 126 a p p e l l a n t , eade inque causa esse videtur C. Sex l i l i i Hufi in C y p r o a p u d Cie . Fant. X I I I . 4 8 ; Iiis

i g i t u r e x e m p l i s e t iam Corint l i i ( Juaes torcm eo l locar i f'acile p a l i o r , Acl ia icuin tarnen h u n c non inag i s q u a m

Hraetorem appel lar i v e l i m .

47) C ie . ad Alt . 1. 19 .

4 8 ) 1*. 1 2 7 : es erklärt sich hieraus ferner die Thatsachc, dass slchaja tmter den Proconsuln von .'/u-

cedonien stand, cum hac a n n o t a t i o n e : Zur Zeit des LucuUus gehörte Iiöotien unter die Gerichtsbarkeit

des Proconsuls von Macedonien, in den Jahren »>/—J(i , als Piso Macedonicn verwaltete, tjanz .fchaja,

Jiöotien, Aetolien; und in Pison. 4 0 . 90 zältlt Cicero als zu Macedonien gehörig auf Achaja

--ictolia. (ranz ausserordentlicherweise hatte Pisa durch die lex Clodia de p r o v i n e i i s c o n s u l a r i b u s die iic-

fugniss erhalten, ut ei de p e c u n i i s cred i t i s j u s in l iberos p o p u l o s i l icere l i c e r e t , was nach Cicero gegen

alle Gesetze war.

4 9 ) Cie . p r o v . cons . c . 4.

50) Stral io IX. 1. 2 0 , p . 3 9 8 : 'Ρωμαίοι ύ' οιΤν ΐφνλαζαν njv ανιοιομίαν αντοΐς xui την t/.it'Otüiui

13

sed etiam de Byzantio 51) Thessaliaque 52) slatuere cogeretur, qnas quum ante Gaesarum aetatem nunquam bella cum Romanis gessisse ecrtiim sit, quomodo in provinciae forma m converti potnerint, aegre intelligas, easdem tarnen Piso ejus-dem legis nomine acerbissiine vexavit. Mitto reliquas gentes, quas miro judicio Marquardtus hoc maxiuie argumento Pisonis jurisdictioni suhjecit, quia eas ex-hauriri, lacerari, exinaniri, diripi, illudi, excidi, inuri passus s i t 5 3 ) ; sed etiam si quando jus dixit in Achajae urbe, non magis inde provincialis conditio appa-ret, quam Ryzantii, ubi idem Cicero contra leges Senatusque consulta factum esse ait; neduin si certam Achaeis in annos singulos pecnniam imperavit 3 +), quo in genere eum liberas civitates pari cum provincialibus loco habuisse, non Dyrrha-cbini tantum ac Thessali, quos eadem in causa cum Achaeis Cicero conjungit, sed Ryzantii quoque et Thessalonicenses ostendunt, a quibus pariter ut a Roeo-tiis et Clierronensibus frumentum exegit 53). I>enique ne illud quidem negligen-dum est, quod in Omnibus bis locis, ubi de extraordinaria Pisonis in populos liberos potestate agitur, quuin extra Graeciae iines singulae tantum urhes meino-rentur, Acbaei Semper coniniuni gentis nomine appcllati sunt neque ulhim vesti-gium ejus ralionis apparet, qua Marquardtus Romanos Achajam ad aliarum re-gionum similitudincm 5<') ita tractasse vult, ut aliis urbibus libertatem darent, alias provinciae rectori subjicerent; cui licet hoc concedi possit, etiam liberas ci-vitates passim provinciae, in qua sitae cssciit, nomine coinprehendi 5·7), ante om-

51) C ie . prttv. c u n s . c . '· urbem Vobis atqne huic imperio /tdelissimam e t c .

52 ) C ie . in I'In. c., 1 0 : leijc aulcm ea , quam nemo It'ijrill praeter te et colleqam tuum putavit, omnis

erat tibi Achaja , Thessalia, Athenae , cuncla Graeeia (iddictti, c f . pro S e s t i o c . 43 d c q u e T b e s s a l o r u m

sub l ' o m a i i i s ü b e r t ä t e L e n o r m a n t in R e v u e numisn ia t iquc 1 8 5 2 , |>. 2 1 2 s q q .

53) H a e c enini so la C i c e r o in I'is. c . 40 de popul i s i l l i s p r a e d i c a t , quo« Marquardtus codeui auetore

M a c e d o n i a e p r o v i n c i a e a t l r i b u i t : -ichiijα exliuusta , Thessalia vexata , laceratac silhenac , Dyrrhacliium et

Apollonia exinanita e t c .

54) C i e . pro S e s t i o c . 4 3 ; eadem ut vielt:tili' s u n t centum Aehaeorum lalenta in P i s o n . c . 3 7 .

55) C ie . in l ' i s . c . 3 5 .

50) P. 1215: uenau eben so verfuhr man in Africa, wo ein TUeil der Städte frei und ohne Abyaben

blieb, für die andern aber der Statthalter yesendet wurde. A t b u j u s , o p i n o r , et r ec tores n o v i m u s et op-

p i d a , q u i b u s n o m i i i a t i m i m m u n i t a s tr ibui tur , ut re l iqua t r i b u t o obnox ia l'uisse a p p a r e a t ; Achaei non sin-

g u l a t i m sed uuivers i l iber i d i c u n t u r nee rec tores nisi extra o r d i n e m c o n s t i t u t o s l i a b e u t ; qu id ig i tur s i ini le

l iorum et Afroruni , de q u i b u s Appianus P u n . c . 1 3 5 : τοις tif λοποϊς φυ^ιον hifitnuy xal οι^ιιτηγον ί-τΐ/οιον

ίχιτοίς ix I'm μ η ς f Ί ι:ι ίμ η ί t ν t κ ίι.ι ιι y .

57) Ρ. 1 2 4 : niemals aber haben die /Himer solche Städte als ausserhalb der l'rovinz bestehend anqe-

sehn, sondern es wird immer von freien Städten in der l'rovinz. geredet; et. Cie . pro Konte jo c . 2 .

14

liia tarnen de ipsa provincia constare debet, quam propter singularum urbiuin in ea sitarum libertatem tolam liberam appellari ab omni Romanorum ratione ab-horret neque iis exemplis, quibus Marquardtus ad eam senlentiam conlirmandam abusus est 58), unquam comprobabitur. Nam quod Plinius 59) ainicum in provin-ciam Acbajam, qualis tum erat, pro Consule iturum, postquaru totius Graeciae laudes praedicavit, simul etiam cogitare jubet se ad liberarum civitatum .itatum ordinandum missum esse, hoc vocabulo non provinciam significat, sed quas dein-ceps nominal Athenas et Lacedacinonein, quas hoc ipso libertatis nomine provin-ciae opponit; Ciceronem autem Syriae, quam slatim provinciam factam esse con-stat, iisdem verbis quibus Achajae conditionem pro libera venditasse tarn aperte falsum est, ut sola oratoris verba subjeeisse sulliciat 6 0 ) , quae Marquardtus ita tantum ad consilium suum detorquere poluit, ut Pisonis noinini Gabinio substi-tuto ea, quae Cicero de ipsa Acbaja Pisoni a Clodio vendita dixit, nescio quo errore ad hujtis collegam Syriae Proconsulem transferret!

III. Atque haec, opinor, aequalium auctoritas, qui liberam etiam posl Roma-

norum victoriam Achajam et viderunt et appellarunt, ad provinciae nomen ab hoc tempore avertendum vel sie sufliceret, si posteriores scriptores, suae aetalis spe-cie sedueti, provincialem formam ab imperatoribus constitutani a priore tempore perperam repeterentj id ipsum tarnen quamvis et excusationem liaberet et anti-quam fidem labefactare minime possei, a nullo unquam ita factum est, ut vel Sigonius vel Marquardtus errorem suum claro testimonio magis quam artificiosa interpretatione eonlirmare potuerint. An hoc ad iidem ei faciendam sullicere ar-bitremur, quod Achajam, non Graeciam provinciam appellatam esse legimus, quasi alio nomine Romanos uti consentaneum fuerit, nisi slatim everso foedere

58) I*. 1 2 3 , «b i post verba not . 39 citata ita p e r g i t : dieselben Ausdrücke werden von der Provinz Sy-

rien, deren sofortige Einrichtung ohne Zweifel ist, und in lielreff Achajas noch unter Trajun von Plinius

gebraucht.

59) l i p i s t . V I I I . 2 4 ; e f . H e r t z b e r g . p . 2 2 .

00) D e d o m o c . 9 : t/uid? homini teterrimo , crudelissimo , fallacissimo , on in ium seelerum libidinunufue

maculis notissimo L. Pisoni nonne nominatini jtojtulos liberos, multis Senatusconsultts , etiam recenti lege

generi ijtsius liberatos, vinetos et constrictos tradidisti'!

15

Acliaico provincialem forinam instituisscnt ? Quid vero? si nunquam provin-ciam fecissent, num minus ideo Acbajam dicere poterant, quam verisimillimum est eos non post victoriam demum, sed ab eo inde tempore appellasse, quo Achaeos magnam Graeciae partem foedere suo compreliendentes cognoverunt? Immo si quid ex lioc nomine eflici licet, inde quoque liberos etiam post cladein Acbaeos mansisse colligam, quibus si Romani statim proviiiciae forinam impo-suissent, soluti foederis memoriam in pristini nominis communione integram re-licturos fuisse non magis arbitror, quam Jugurtba devicto INumidiam pro Africa dicere maluerunt. A t , inquit, Livius L. Miimmiiim omnem Achajam in deditio-nein acccpisse tradidit 62). Yero; inde tarnen nihil ultra sequitur, quam ut Ro-mani Achajam in provinciae formam redigendi potestatcm nacti sint; ut redi-gerent, non magis necesse erat, quam olim fuerat, ut Campanis libertatem adi-merent, qui quum sc suaque, atjrum urbemi/ue, divina Itumanaque utensiliaque in arhitrium ditionemque populi Romani dcdidissent 6 3 ) , tum deinuiii populi scito a Senatu deliberatum est, quousque bac potestate utendum esse videretur; isque tantum aberat ut quicquid ex jure gentium in deditos statui liceret exsequeretur, ut claram victoriam vincendo opptignantes, non saeviendo in ajfUctos fieri ra-tus interdum vel ea victis remitteret vel restitueret, quae duces victores deditio-nis titulo freti ademissent. Et in Acbajam quidem delela Corintho satis super-que saevitum esse videri poterat; reliquas urbes vel sola übertäte privari eo atro-cius fuisset, quo minus bae ad illum usque diem ulli unquam domino paruerant; quod si Romani ne Siculos quidem, quum illis provinciae formulain imponerent, alia coiiditione sibi parere voluerunt, quam qua suis antea paruissent <)5), ex bac ratione Achaeis obsequium injungere omnino non potuerunt; neque Africae exemplum, quo identidem 3Iarquardtus confugit, ad Graeciam transferri potest, quae quum jam du dum Karthaginiensium imperio subjecta fuisset, bis excisis

Ol) M a r q u a r d t J>. 1 2 5 : so scheint mir dagegen der Name Achaja , den die Alten aus dem Umstände

herleiten, dass die Provinz in unmittelbarer Foltje des achäischen liriegs entstanden sei . . . entschieden

für die Ansicht des Sigonius zu sprechen. Prov inc iam nullo tempore interjecto ex h e l l o A c h a i c o ortam

esse de suo a d d i d i t ; v e t e r e s r e g i o n i s tantum n o m e n h inc d e r i v a n t , όιόιι i/nnowuvTo "Ελληνας όι 'A/aiiitv

τ07f την Ελληνικοί' 7i(jofOτωτων.

62) E p i t . L . L H .

63 ) L i v . X X V I . 3 3 .

64 ) Ib id . X L I L 8 .

65) Cie . V e r r i n . II. 3. 6 .

16

libertatem non ut Aeliaci deleta Corintho relinuisset sed lanquain novuin atque insoUtum donum aeeepisset. Ovidius autem quod Karlhaginein cum Graecia ita componere videtur6 6) , ut hinc Marquardtus parem utriusque sortem colligat 6~), iterum quia nimium probat, nihil probat; qui si Achajam provinciam testaretur, eadem et Spartam et Samon comprehenderet, quas utique liberas fuisse constat6 8); bas igitur si nihilominus vetcri Lutio stippositas appellat, ne in reliqua quidem Graeeia poeticas vel rhetoricas exaggerationes statin) ad juris eonditionem existi-maridam adhibendas esse comprobat. Atque liaec etiam Taciti causa foret, si hujus verba, quibus possessa Achaja Asiaquc Indus curatius edilos ait α L. Murnmii triumpho, ψii pvimus id ijemis spectaculi in urbe praebuerit 6 9 ) , revera id significarent, quod Marquardtus eorum ope probare voluit; propius tarnen ex-plorantibus et ipsa nihil nisi expugnationem et occupationem militarem signifi-cant 7 0 ) , unde id soluiii diseimus, quod inier omnes constat, de forluna regionis administrationisque forma aut jure nihil ainplius edocemur. Quo in genere longe major L . Senecae auetoritas est, quam temere profecto Marquardtus ad singula-rnm tantum civitatum liberarum numerum revocare conatus est; (jiii ubi Romain Achaeis, Jihodiis et plerisque nrbibus claris jus integrum libertatemque cum ini-mmiilale rcddidissc narrat ' '), planissime i<l, quod in aliis regionibus singulis tan-tum claris urbibus contigerit, Achaeis universis ita tribuit, ut bos quasi iiiiius civitatis nomine compleetatur; eidem autem liberlatem redditam (am clare testa-tur, ut ne si Tacitus quidem ereptam traderet, prac teste quinquaginta annis vetustiore audiendus esset, nedum obscuri iiiümac aetatis scriptores, qui tarnen ipsi neutiquam ita plane loquuntur, ut cum contrariorum testimoniorum perspi-cuitate comparari possint. Quod enim Aurelius Victor Saturninum tribunum ple-bis Siciliam, Achajam, Maccdoniam novis coloniis dcslinasse a i t 7 2 ) , nihil aliud

0Iij Käst. V I . '.5 s<|<|.

07) 1'. 1 2 2 : endlich gehören hierher auch alle Stellen, in Vielehen die willen das Schicksal AeUajas

und Hartha ι/ ο s zusammenstellen , quorum tarnen uiiuin tantuin O v i d i i l o c u m a f f e r t .

(i8) S a m o n Jihcram fu i s se teetatur l ' l in. IN. I l i s t . λ . fu i tque eer te a n l e q u a m Kastorum o p u s O v i -

d ius c o n d e r e t , inde al> a. u. c . 7 3 4 ; c f . Kusel». Chron. O l . C \ C . 2 .

09) Ann. X I V . 2 1 .

70) Cf . B o t t i c h . L e x . T a c . p. 3C4 et W a l l h e r . ad Ann. II. 5 : jam jiossiderc locum sensu militari est

oeeuftare, ut teneatur ad usus militares, nun ad mcolendum.

7 1) B e n e f . \ . 10.

72 ) V . Illusti·. c. 73 .

vs

signilicat nisi illum in lias terras colonos niittere eonstitaisse; totam nec Mace-doniam aut Siciliam, quae revcra provineiae erant, colonis destinare poterat, ne-dum Acbajam, ubi ipse Marquardtus multas civitates liberas mansisse concessit; quod si vel sie ad eos agros redeundum est, qui in singulis terris publiei populi ltomani erant, in Achaja suilieit Corintbiaeus, neque ex illo loco magis quam ex ullo alio efficies, quod extra diibitalionem positum Marquardtus statuit 73), etiam praeter Corinthum, Thebas, Chalcidem alia Graeeiae oppida in illo bello armis expugnata eadem furtunae iniquitate usa esse. De Sexti llufi aulein loeo, qui liberam diu sub amiciliis Itomanorum Achajam ad extremum per L. Alum-inium Proconsulem capla Corintho oinnem oblentam esse narrat jam in supe-riore disputatione monui obtineri apud luinc scriptorem etiam tales regiones dici, quas multo posterius in provineiae formam transiisse cerlum sit; cui quod Mar-quardtus opponit, eodem modo, quo Proconsul vel Propraetor ohtinere provinciam dieatur, idem verbum ad po[)uIum quoque ltomanorum transferri posse"5), ego vero, si aliunde provinciam fuisse constet, neutiquam nego; ne tarnen, id quod Sigonius feeit, ex lioc solo verbo provinciam factam esse colligam, etiam nunc Armeniae minoris exemplo proliibeor, quam etsi Sextus Mithridate victo armis obtentam esse ait, eandem tarnen ad Neronis usque aetatem suos regulos babuisse novimus \rel liunc igitur scriptorem si presse sequiinur, eam tantum liber-tatis partem Graecos amisisse testiilur, quae in belli jure armorumque usu cerne-retur, quo se ipsi suis viribus tucri aliisque auxiliuin praestare possent; obtine-tur eniin, qui alienum potius praesldium reeipere cogitur, eamque Graecorum quoque post Mummii victoriam fortunam fuisse quum aliunde notum est tum mox singulis exemplis intelligemus; provineiae tarnen jus et conditio in aliis re-bus posita erat, reetoris publice impositi jurisdictione, agrorum et paseuorum vectigalibus, tributo in capita constituto, quorum omnium, si ab eversarum ur-

7 3 ) P . 1 2 3 ! dasselbe Schicksal theillen ohne Zw ei f e i alle andern in diesem liriege mit ff'ajfengc-

walt eroberten Städte.

7 4 ) l i rev iar . c . 7 .

75) P . 1 2 2 : wegen der Stelle des Sextus, in welcher Hermann auf den Ausdruck o b t e n t a est Gewicht

legt, bemerke ich, dass, wie man vom Statthalter sagt o b t i n e r c p r o v i n c i a m , so dies auch offenbar vom

römischen Volke gesagt werden kann. I 'oteet s a n c , sed i ta ut t a n q u a m jiossidere (no t . 70 ) praes id iuin

t a n t u m et c o p i a s s i g n i f i c e t , q u i b u s l o c u m a l iquem o c c u p e s , c f . L i v . I . 6 , X X I . 2 6 , X X X . 2 9 ; j u r i s p o t e -

s ta t i sve s i g n i l i c a t i o non i n e s t .

76 ) D i o Cass . L I X . 12 , T a c . Ann. X I I I . 7 .

18

bium agris discesseris, nihil adhuc, quod libcrae rcipublicae tempore Graecis a Romanis injunctum fuerit, deprehendimus.

IV. Ilaee hactenus de Latinis, quos Marquardtus opinionis suae veterisque er-

roris fidejussores adhihuit; restat ut Graecos interrogemus, qui tarnen ne si ma-gis quidem adversario faverent, propter infestos Romanis animos acceptaeque eladis dolorem incorrupti testes videri possent; nunc quum nec ipsi quicquam praeter Romanorum victoriam bellique jus in victos inermesque exercituin tcsten-tur, nostrac potius sententiae auctores et patroni accedunt. Polybium, qui sin-gularein victorum moderationem et indulgentiam sunimis laudibiis prosequitur, su-perius audivimus; at nec Diodorus Sicubis, qui cratoriis magis coloribus quam historica iide ad subitain fortunae convcrsionem describendani eorundcin saevi-tiam exaggerat "·), ultra ea da in na procedit, quae cladem bcllicam necessario se-quebantur, nec Stralio Acbajam in provinciae formam conversain, sed ita Roma-noruin imperio subjectam esse tradit, ut hi aliis alios στρατψ/ovs mitterent 7S), quos qui sano judicio utatur nec Praetores nec cum Marquardto legatos, sed duces sive praefectos militarcs interpretabitur, qui variis praesidiis praeesscnt, quibus Romani subinde illas regiones lirniandas censuissent. Praetores enim (iraeciae illo tempore nondum missos esse claro Plutarchi testimonio (cf. not. sciinus; quos aulcin 3Iarquardtus Proconsulis 3facedoniac legatos comniiniscitur, quibus Acliaja aut Semper aut plerumque administranda commissa sit, eoque pacto hujus conditionem planissiine describi jactat neque ullo exemplo proba-vit libcrae rcipublicae aetate partes provinciarum peculiari potcstate regendas ac-

7 7 ) E x e . V a t . X X X I I I . 1 *. οι <)ί iv οφΟαλμοϊς idovrtc; ovyytvwv xul φίλων oifuyüi; xul πΐλιχιομονς xul riu-

τ()ιύο)ν αλωαίιζ xul ufjnuyug xul πάνδημοιις μ*ί/ ι·βι>(ως uvdγατιούιομονς xul το οννολον την ΐ/.u öfniuν xul την

IXUQQTJOIUV unoßaXovxf? μίγιοτων äyuOütv ηλλυίαντο 7«ς ΐοχιίτας οΐ'μφο^ας: c juibuscuni taincu e t iam c o n f e -

reinla n o t . 9 5 .

78 ) Str . V I I I . 6 . 2 3 , ρ . 3 8 1 : πιμφΟίίαης yufi α^ιολογον στρατιΰς αιιή τι xuiiaxumo ϊτϊο jlnxiov JMou-

μίον , χαί ταλλα μί/Qt ΆΙαχιόυνίας ντια I'ιομα;οις' ϊγίνοντο , iv «λλοις ΰλλο>ν ικμπομίνων οτρατηγών' την d'f χο>-

(iiir ioyov Σιχνώνιοι, την ηλιίατην της Κογινίϊίας.

7 9 ) Ι*. 127 : diese widersprechenden Angaben lassen sich vielleicht vereinigen in der ftuchricht des

Strabo . . . w e n n man diese I\acliriclil so versteht, dass Acliaja entweder immer oder doch in der Jtegel

nicht von einem Statthalter, sondern von mehreren Legaten des I'roconsuls vun Macedonien verwaltet

wurde.

19

cepisse, neque in ipso illo, quod ex imperatoria aetatc attulit, Hispaniae exemplo animadvertit eos quoque legatos, qui provinciarum rectoribus adjuncti essent, nun qua m στρατηγούς, sed ττρεσβεντας 80) vel, si quis accuratius loqui vellet, νπάξχονε sive πα§ί$ξονς nuneupari 8 1 ) j quod si Strabo sv άλλοις άλλων τΐεμ-7ϊομίνων στρατηγών meminit, inanifesto non statos magistratus sed militum duees significat, quos in bellis Mitliridatico, piratico, eivilibus passim Graeciae oram praesidiis tenuisse pluribus oliin persecutus sunt 82). Atque hu jus generis etiam Cornelius ille Sisenna Κλλα^οί άρχων est apud Dionem Cassium 83), quem omissum a ine docte Kuhnius 84) animadvertit, eundem tarnen dudum ipse annotavi 85) non provinciae praesidem sed unum ex Pompeji legatis Ulis extra-ordinariis fuisse, quibus hic et ipse extraordinario contra praedones maritimos imperio accepto praetoria insignia plenamque cuique in ea ora, quae ipsius iidei tradita esset, potestatem attribuerat 8 6); quos inter quum Appianus claris verbis Peloponnesum et Atticam, praetereaque Euboeam et Thessaliam et Macedoniam et Boeotiam L . Sisennae commissas esse narret, hujus praefecturae non magis quicquam cum provinciarum descriptione commune iuisse apparet, quam L. Flacci, qui paulo ante Achajae Thessaliae Boeotiae imperatore Metello Cretae Proconsule praefuerat 87). Neque illo, opinor, Dionis loco caute Marquardtus usus est, ubi is Caesarem in militum suorum allocutione Graeciam quoque cum Sardinia, Sicilia, Macedonia, Illjrico inter vetera imperii Romani incrementa enumerantem fec i t 8 8 ) , quam orationem quum oinnino historica trutina exigi ini-quum sit , tum ad provinciarum aetatem stabiliendam omnino non pertinere vel

8 0 ) S t r a b o I I I , p . 1G0; c f . P l u t . V . Cicer . c . 3 0 ; C. Inscr . Τ . I I , p . 8 0 3 e t c .

8 1 ) D i o Cass . L I I I . 1 4 : οντω γ<ιρ uv ορ&ως αντονς ου προς το υνομα ϋλλιχ προς 7 ην πραξιν χαλίοιιιμι,

ιπιί ο!.' γ( ιίλλοι πρ(οβ{ΐ>τιϊς xul τον τους ίλληνίζοντι ς ονομάζονσι: c f . X X X V I I I . 3 5 , L V . 2 7 , e t W a n n o w s k i

A n t i q u . I l o m . e G r a e c i s f o n t . cxp l i c . p. 174 .

8 2 ) G e s a m m . A b h a n d l u n g e n p. 3 0 8 .

8 3 ) D i o Cass . X X X V I . 1 .

8 4 ) Be i tr . p . 8 9 .

8 5 ) Got t . g e l . A n z . 1 8 4 9 , p. 1 2 0 0 .

86 ) B e l l . M i t b r i d . c . 9 4 : νηηρίηχι d' r a ü της βονλης, ους χηλοΰσι πρισβΐντάς f πίντι xrtt ηχοσιν' οΐς ο

ΙΙομπηϊος άιι/ριι την &<lkuanuv xul ναΰς rdtdoi* xul Ιππίας ίχαατω xul ατρατον τΐίζον xul οτρατηγίας σημίΐιι

πΐριχιΐσ&αι, tvu αντοχριχτωρ ίντιλής ο ν ττιοτα'οιτο μίρονς ί'χαπτος νπάρχοι: c f . P l u t . V. P o m p . c . 2 5 et D r u -

m a n n . Τ . I V , p . 4 0 9 .

8 7 ) Cie . pro F l a c c o c . 2 0 ; c f . D r u m a n n . Τ . II , p. 52 , V , p. 6 2 3 .

8 8 ) D i e Cass . X X X V I I I . 3 8 ; c f . Marquardt p . 126.

20

illud ostendit, quod Maccdouiac possessae teiupus cum Philippo et Perseo, Asiae cum Antioeho conjungit, quibus devietis neutram statim in provineiae conditio-nem abiisse constat; cur igitur terlii p. Chr. n. saeculi scriptori hanc veuiain negemus, ut in reeensendis niajoruni rebus gcstis victoriae magis quam admini-strationis rationem habeat ? At Pausanias victis Achaeis eas a Romaiiis lcges impositas esse tradit, quae provincialem formam planissime arguere videantur. Fateor, mirorque Marquardtum non magis id ursisse, quod si certa Ilde Pausa-nias tradidisset, vel soluin ad illius sententiam fulciendam sulliceret, tributum Graeciae imposilurn 8 9 ) ; quanquam etiam reliqua liujus narratio ita comparata est, ut si hoc uno testimonio rem confici necesse esset, neminem reprehendere possemus, qui Pausaniae verba in eam sententiam interpretaretur, ut liunc poste-riorem provineiae formam ab ipsius Muminii aetate et instituto repetere existima-ret. At ubi tot aequalium, lot antecedentium, tot Romanorum scriptorum testi-monia habeinus, quae jus integrum libertatemque cum immunitate Achaeis reddi-tam liberorumque populorum appellationem ne in summa quidem Pisonianae jii-risdictionis acerbitate amissam declarent, ne si ipsum quidem Pausaniam contra-liuni crediilisse cerlum esset, liujus auctoritas reliquae antiquitatis consensui op-poni posset, nedum in ea verborum ejus ambiguitate, quae cum ex suae polius aetatis conditione judicarc, quam antiqua lide tradita narrare arguat. IVeque cnim statim post Muminiuin rectorem provineiae Achajae datum esse, sed ad suum usque teuipus mitti ait 90), quod si tum jani ducentis f'ere annis factum erat , ex quo inde tempore lieri coepisset, pro ipsius consilio co minus quaeri necesse erat, quo furtivius id ipsum usu venisse videtur, ut quum per helloruin civilium turbas contiuua praesidiorum Romanorum vicissitudine Graecia obtenta esset, paulatim tarn prope ad provineiae similitudincm accederet, ut Augustus eam pro tali Senalui Romano concedere posset. De tributo autem hoc tantum constat, Tiberio principe per SCtum Aegiensi apml Achajam civitali motu ter-rae labefaclae remissione tributi in trienniam subventum esse 9 1) ; antiquius exemplum non apparet, nec Pausaniae vox propius spectata plus quam universam rei atrocitatem continere videtur, quod tum primum, ducentorum talentorum

8 9 ) P a u s . V I I . 16. 6 1 xul φόρος ϊτΰχί)η τη 'EiÄüiSt.

90) Ib id . §. 7 : Ί όντων μ(ν όή ucpioiv παφα Ρωμαίων tvqovxo "Ελληνες, τ/γ^μών de Ι'τι xul ίς ϊμ} rintaτ(λ~

λίτο: c f . H e r t z b e r g . ρ . 15.

91) T a c . Ann. IV. 13.

31

mulcta imposita, liberac Graeciae pecunia alieno arbitrio imperata est; quam tarnen ipsam quum mox remissam esse narret, tributum proprio nomine nihil co-git ut aut ante Augustum exactum aut Pausaniae aliud praeter Yespasiani insti-tutum cognitum fuisse statuamus, quem rescisso INeronis dono Graecos ad pro-vinciale obsequium revocasse novit 92). Quicquid denique de ipsius Pausaniae persuasione existimandum est, communem certe de Graecia a L . Mummio in provinciam conversa opinionem ne apud posterioris quidem aetatis scriptores in-venimus, quorum unum nec profecto infimae auctoritatis hominem Julianum Au-gustum jam pridem monui Graecorum erga Romanos obsequium non necessitatis sed foederis et amicitiae nomine definire 9 3 ) ; alter nunc accedit Zonaras, quem etsi aetate longissime remotum auctores tarnen nec deteriores nec juniores Pau-sania secutum esse satis constat, in hac autem historiae parte, de qua nunc agi-tur , ipsius Dionis Cassii libros deperditos in suum usum convertisse tarn veri simile e s t 9 4 ) , ut si hujus scriptoris vel minutissimo testimonio uti Marquardtus dedignatus non est, ejusdem in honorem nec Zonarae planissimo et disertissimo iidem negare debeat. Atqui hic postquam patrem Mummii decemque legatos ad constituendas victorum res advenisse narravit, dejectis nonnullarum civitatum moe-nibus praeter Corinthios omnes liberos et immunes dimissos esse claris verbis tradit, deletaque Corintho reliquam Graeciam extemplo quidem suppliciis mulctis-que acerbe vexatam, deinceps vero in tanta securitate rerumquc aflluentia consti-tutam esse ait, ut se ipsius cladis festinatione salvam confiteretur 9 5 ) ; quae sive ille a Dione sive a Polybio accepit, Diodori certe verba (cf. not. 77), unde quis plura etiam praeter Corinthum oppida deleta esse conjiciat, ad justum modum revocat, Pausaniam autem ita vel refutat vel explicat, ut quantacunquc pecunia

92) P a u s . V I I . 1 7 . 2 : *„ ; σφάς ι'ιποτιλίΐς τt αν&ις ό Ονιαπαοιανυς tlvai φόροιν xal axovnv ηγ f μόνος fHfXfVf.

9 3 Kpis t . 3 5 , u b i de Arjjis l o q u e n s : 'Ρωμαίοις όι νοτιρον , i iujuit , ονχ άλονσα μάλλον η χατά ξνμμαχίαν

νπηχονοιf xai ωσπερ οΐμαι μιτιϊχι xai αντη χα&άπιρ al λοιπαι της ϊλιν&(ρίας xal των άλλων dixctiojv, oeΤα νί-

μοναι ταίς TKQC την Ελλαόα πΰ/.totv οί ηρατονντις ati.

9 4 ) C f . S c h m i d t in Z e i t s c h r . f . d. A l ter th . 1 8 3 9 , p. 2 6 7 .

95 ) Z o n a r . I X . 31 : πιμφ&ίντων df ol τον τι πατρός xal άλλων tjii χαταατάαιι των άλόντων τιίχη τί τίνων

τκρίίΐλί xai (λιν&ίρους παντας xai αντον'ομονς πλην των Κοριν&ίων άφηχί · της d* Κορίν&ον χαI τονς οΐχητορας

απίόοτο xai την χώραν Ιδημοαίωαι τά τ ί Έΐί-χη xal τα άλλα οίχοόομηματα πάντα χατtoxaipt . . . . xal ή μ* ν

Κοριν&ος όντως ανάστατος γίγονι, το d ' άλλο Ελληνιχον παραχρήμα μιν xal σφαγαϊς xai χρημάτων iχλογαϊς

tχαχώ&η f Ιππτα d ' i'v τf αόιία xai tv ινόαιμονία τοοανιτ] ίγίνιτο, ωστι λίγα,ν οτι il μη &άττον ίαλωχαοαν ονχ

άν ίαίσωντο: q u i b u s c u m e x t r e m i s c f . P o l y b . X L . 5.

4

Ti

Achaei inulctati sint, ad proxiimim tantum post cladein acceptarn tempus restrin-gat , perpetua et ordinaria tributa a Mummio imposita non magis norit quam provineiae formulam, qua singulae tantum eivitates exemtae fuerint. Immo ut totius dispulationis summam jam, ut spero, satis superque confirmatam repetam, libera etiam post Mummiurn Graecia mansit usque ad id tempus, quo Romano-rum bellis civilibus implicata identidem victoris praeda exstitit; ante hoc tempus eversarum tantum urbium, Corinthi, Thebarum, Chaleidis agri veetigales facti et a Quaestoribus administrati sunt, quibus tarnen nec jurisdictio neque ullum praeterea jus in incolumes eivitates competebat; Proconsuli Macedoniae juris-dictio in Graeciain extra ordinem tantum lege Clodia salvaque populorum liber-tate de pecuniis creditis concessa est; legati praefective militares, quicquid sub-inde potestatis excrcebant, praesidii potius quam provincialis administrationis no-mine habuerunt; ipsius provineiae neque appellatio nec rector legitimus ante Au-gusti aetatem apparet; postremo, ut jam in superiore disputatione monui 9 6 ) , ne numerus quidem provinciarum, quem extremis liberae rei publicae temporibus fuisse constat, recte convenit, si Achajam eo comprehendere conabimur: — ec-quando igilur Muunnii memoriae ea laus reddetur, quam contra unanimum anti-quitatis consensum adhuc illi coinpendioruin scriptores eripueruiit?

Ρ . P . in Academia Georgia Augusta prid. Kai. Sept. MDCCCLII .

9 6 ) G e s a m m . Abl ia i id lungen p . 3 6 5 .