Մոդուլի անվանումը՝ Տեղեկատվություն և համակարգիչ

Դաս 1. Հասկացողություն տեղեկատվության մասին

Ամեն օր մենք իմանում ենք նոր բան, որը մինչ այդ չգիտեինք, այսինքն ստանում ենք նոր

տեղեկատվությունը:

Տեղեկատվությունը այն ___________ են, որոնք ստանում ենք գրքերից,

հեռուստատեսությունից, ռադիոյից, մարդկանցից, ում հետ շփվում ենք: Մեզանից

յուրաքանչյուրը ամեն օր ստանում է բազմաթիվ տեղեկատվություն: Շրջապատող աշխարհի

մասին սկզբնական տեղեկատվություն մարդիկ և կենդանիները ստանում են իրենց

տեսողության, լսողության, համի, հոտի, շոշափելիքի զգայարաններով, ինչպես նաև

ջերմազգացողության և շարժազգացողության միջոցով: Մեզ շրջապատող աշխարհի մասին

ամենաշատ տեղեկատվությունը մենք ստանում ենք տեսողությամբ, քանի որ աչքերով ենք

ընկալում տառերը, թվերը, նկարները, տարբերում առարկաների գույները, արտաքին ձևը,

չափերը: Սակայն միշտ չէ, որ կարող ենք լիովին վստահել մեր զգայարաններին, դրա համար էլ

օգտագործվում են գործիքներ՝ քանոն, ջերմաչափ, անկյունաչափ, կշեռք, հեռադիտակ,

մանրադիտակ և այլն: Ստացված ______________ մարդը կարող է պահել իր հիշողությունում,

գրի առնել, ներկայացնել նկարների, ձայնային ազդանշանների տեսքով կամ որևէ այլ կերպ:

Մարդիկ կշռադատում են ստացած տեղեկատվությունը, այնուհետև կատարում որոշակի

եզրահանգումներ, այլ կերպ ասած մշակում են ստացված տեղեկատվությունը: Շատ վաղուց

մարդիկ ձգտել են հեշտացնել իրենց աշխատանքը ստեղծելով վերամբարձ կռունկ, ինքնաթիռ,

մեքենաներ, սարքեր ու սարքավորումներ: Դրանց միջոցով մեծացրեց իր ֆիզիկական

հնարավորությունները: Իսկ ահա 20-րդ դարում ստեղծեց համակարգիչը: Համակարգիչը

հեշտացրեց մարդու մտավոր աշխատանքը, մեծացրեց մարդու մտավոր

հնարավորությունները և օգնեց տիրապետելու հսկայածավալ ________________:

Համակարգիչը գործ ունի տվյալների հետ: Տվյալները այն տեղեկատվությունն են, որոնք

հարմար ձևով ներկայացված են համակարգչով մշակելու, պահպանելու և փոխանցելու

համար: Դրանք կարող են լինել թվերի և տառերի, ինչպես նաև նկարների և ձայնային

ազդանշանների տեսքով: Համակարգիչը կարող է շատ կարճ ժամանակամիջոցում մշակել մեծ

քանակությամբ տվյալներ: Համակարգիչը տվյալները մշակում է մարդու կողմից նախապես

իրեն տրված հրահանգների համաձայն: Այսինքն՝ համակարգիչը մշակում է մարդուն

անհրաժեշտ որոշակի տեղեկատվություն: Այդ իմաստով համակարգչի աշխատանքը նման է

մարդու ___________ աշխատանքին:

Դաս 2. Տեղեկատվության հատկությունները և պահպանումը

______________ բնութագրող հատկություններն են նրա հասկանալի, արդիական, ամբողջական,

ստույգ և օգտակար լինելը:

Հասկանալի: Տեղեկատվությունը հասկանալ է, եթե ներկայացված է ընդունիչի համար ընկալելի

տեսքով:

Արդիական: Տեղեկատվությունը արդիական է, եթե տվյալ պահին ընդունիչը կարող է այն

գործածել նպատակաուղղված ձևով:

Ամբողջական, ստույգ, օգտակար: Տեղեկատվությունը ընդունիչի որոշակի նպատակի համար

ամբողջական, ստույգ և օգտակար է, եթե բավարար է ընդունիչի կողմից համապատասխան

որոշումներ կայացնելու համար:

Տեղեկատվության պահպանումը

Մեզանից յուրաքանչյուրը իր հիշողության մեջ պահպանում է որոշակի տեղեկատվություն՝ տան

հասցեն, ընկերների անունները, հասցեներն ու հեռախոսահամարները, բազմապատկման

աղյուսակը, ուղղագրական հիմնական կանոնները և այն գիտելիքները, որոնք ստացել ենք

դպրոցում: Բայց մարդն ընդունակ չէ իր հիշողության մեջ պահպանելու տեղեկատվության մեծ

ծավալներ: Հաճախ տեղեկատվությունը պահպանելու համար օգտագործում ենք նոթատետր,

տեղեկատու ձեռնարկներ, հանրագիտարան և այլն: Հնում տեղեկատվությունը տարբեր կերպ էր

պահպանվում:

Լուսանկարչությունը, որը հայտնագործվել է 1839թ, հնարավորություն տվեց սերունդների համար

պահպանելու մարդկանց դեմքերը, բնապատկերները, բնության երևույթները:

Սկզբնական __________ մարդիկ պահպանում էին քարերի վրա (սեպագիր արձանագրություն),

սակայն քարի հետ աշխատելը դժվար էր: Եգիպտոսում պապիրուս կոչվող եղեգից սկսեցին թուղթ

պատրաստել, որը անվանում էին պապիրուս և օգտագրծել տեղեկատվության պահպանման

համար:

Տեղեկատվություն _____________ էին նաև մագաղաթե թերթերի վրա, որոնք պատրաստվում էին

հորթի կաշվից:

Ներկայումս տեղեկատվության պահպանման միջոցները տարբեր են՝ __________, սկավառակներ,

ձայնագրություններ, լուսանկարներ և այլն:

Դաս 3. Տեղեկատվության հավաքումը, մշակումը, փոխանցումը

Տեղեկություն ստանալու համար մենք առաջին հերթին օգտվում ենք մեր ____________:

Սակայն զգայարանների միջոցով ստացված նախնական տեղեկատվությունը միշտ չէ, որ

հավստի է, օրինակ՝ դիտելով երկնակամարում արևի շուրջօրյա պտույտը՝ մարդիկ կարծում էին,

որ արևը պտտվում է երկրի շուրջը, մինչդեռ ինչպես գիտենք, ճիշտ հակառակն է:

Առավել ճշգրիտ գիտելիքներ ստանալու նպատակով մարդը հնուց սովորել է զանազան

սարքավորումներ ստեղծել ու դրանցից օգտվել: Օրինակ՝ ձեռքը ջուրը մտցնելով կարելի է կարծիք

կազմել՝ այն սառն է, թե՝ տաք, սակայն ճշգրիտ ջերմաստիճանը որոշելու համար ջրային հատուկ

ջերմաչափ են օգտագործումը:

Տեղեկատվություն մարդը ստանում է ամեն պահ՝ զրուցելիս, գիրք, թերթ, ամսագիր ընթերցելիս,

կինոնկար դիտելիս, երաժշտություն լսելիս և մինչև անգամ զբոսնելիս: Ստացված

տեղեկատվությունը ըստ անհրաժեշտության հետագայում վեր է ածվում գրառումների, նկարների,

ձայանագրությունների և այլն: Գոյության հազարամյակների ընթացքում մարդն աստիճանաբար

գիտելիքներ է կուտակել, մի սերնդի կողմից ձեռք բերված տեղեկատվությունը փոխանցել է

հաջորդ սերնդին:

Մարդկությունը տեղեկատվություն ձեռք բերելով՝ հավաքում է, _____________, և այդ

տեղեկատվութունը վեր է ածում գիտելիքի:

Մեր թվարկությունից առաջ երկրորդ դարից սկսած տեղեկատվությունը սկսել են գրանցել

մատղաշ անասունների մշակված կաշիների՝ մագաղաթների և պապիրուս կոչվող ճահճաբույսի

միջուկներից պատրաստված բարակ թերթիկների վրա: Չինացիների կողմից առաջին և երկրորդ

դարերում թղթի հայտնագործությունից հետո այն դարձավ տեղեկատվության ____________

հիմնական միջոցներից մեկը: Իսկ երբ գերմանացի Յոհան Գուտենբերգը հայտնագործեց առաջին

տպագրական մեքենան, 15-րդ դարում, տեղեկատվության պահպանման ու փոխանցման

ամենահզոր միջոցը դարձավ տպագրությունը: Այն հնարավորություն տվեց մարդկության

կուտակած տեղեկատվությունը տպագիր գրականության միջոցով հասու դարձնել բոլորին:

Դաս 4. Տեղեկատվության որոնում

Տեղեկատվության մշակաման կարևոր տեսակներից մեկը նրա որոնումն է: Մենք

իրականացնում ենք տեղեկատվության __________, երբ բառարանում փնտրում ենք անհրաժեշտ

բառ կամ ինչ-որ նոր բան սովորելու նպատակով գիրք ենք կարդում: Մեզ անհրաժեշտ

հեռախոսահամարն Իմանաու նպատակով տեղեկատվական ծառայությանը դիմելը նույնպես

տեղեկատվության որոնում է:

Գոյություն ունեն մի շարք կազմակերպություններ և ծառայություներ, որոնք ստեղծված են

հենց տեղեկատվության որոնման նպատակով: Տիեզերական արբանյակներն անընդհատ

նկարահանում են երկրագնդի մակերևույթին տեղի ունեցող բազմաբնույթ երևույթների մասին

տվյալներ և դրանք ուղարկում են երկրագնդի վրա աշխատող հատուկ կազմակերպությունների:

Վերջիններս մշակում են այդ տվյալները և ստանում անտառային հրդեհների, ջրհեղեղների և

տարերային այլ աղետների մասին խիստ անհրաժեշտ տեղեկատվություն, որը հնարավորություն է

ընձեռում ժամանակին ձեռնարկելու համապատասխան միջոցառումներ՝ տուժածներին

անհրաժեշտ օգնություն ցուցաբերելու համար:

Սովորաբար _____________ որոնումը իրականացվում է տեղեկատվության որոշակի

պահոցներում, ինչպիսիք կարող են լինել հեռախոսային տեղեկատուն, բառարանը,

հանրագիտարանը, համացանցը և այլն: Այդ պահոցներում զետեղված բազմաբնույթ և զանազան

_______________ ընտրում ենք մեզ անհրաժեշտ և որոշակի պահանջների բավարարող

տեղեկատվությունը, հեռախոսագրքից ընտրում ենք համադասարանցու հեռախոսի համարը,

բառարանի միջոցով թարգմանում ենք անհրաժեշտ բառը, հանրագիտարանից՝ անհրաժեշտ

տեղեկատվություն, իսկ համացանցից իմանում ենք բջջային հեռախոսի մեզ շատ դուր եկած

նմուշի գինը:

Դաս 5. Տեղեկատվության կոդավորում

лé³íáñ ³ÝóÛ³ÉáõÙ í»ñ³Ñ³ë íï³Ý·Ç Ù³ëÇÝ Éáõñ ѳÕáñ¹»Éáõ ѳٳñ ѳïáõÏ ÃÙբáõÏÝ»ñ »Ý

ÏÇñ³é»É, ÇëÏ áñáß ¹»åù»ñáõÙ ¿É ³Û¹ Ýå³ï³Ïáí û·ï³·áñÍ»É »Ý ˳ñáõÛÏÇ ÍáõËÁ: ijٳݳÏÇÝ ´Ûáõ½³Ý¹Ç³ÛÇ ¨ ʳÉÇý³ÛáõÃÛ³Ý ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõ٠ϳï³ñíáÕ Çñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÷á˳Ýóí»É »Ý Ý߳ݳïíáõÃÛ³Ý Éáõë³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÙÇçáóáí, áñÁ ϳñ»ÉÇ ¿

Éáõë³ÛÇÝ Ñ»é³·ñ³ë³ñù ѳٳñ»É: ²Ûë ÙÇçáóÇ ·³Õ³÷³ñÁ բÛáõ½³Ý¹³Ï³Ý ·ÇïáõÃÛ³Ý Ñ³Û

Ëáßáñ³·áõÛÝ Ý»ñϳ۳óáõóÇã ȨáÝ Ø³Ã»Ù³ïÇÏáëÇÝÝ ¿ (800 – 870ÃÃ.), áñÝ ³é³ç³ñÏ»É ¿

ÎÇÉÇÏdzÛÇ ÈáõÉáÝ ³ÙñáóÇó ÙÇÝ㨠ٳÛñ³ù³Õ³ù ÁÝÏ³Í ï³ñ³ÍáõÃÛáõÝÁ բ³Å³Ý»É »Ý ÛáÃ

ѳïí³ÍÝ»ñÇ (Ù»ÏÁ ÙÛáõëÇó 100 ÏÙ Ñ»é³íáñáõÃÛ³Ùբ): Üñ³ ËáñÑñ¹áí å³ïñ³ëïí»É ¨ ³Û¹

ѳïí³ÍÝ»ñáõÙ ï»Õ³¹ñí»É »Ý ѳïáõÏ Ï³éáõóí³ÍùÇ, ³Ûëå»ë Ïáãí³Í`§Å³Ù³óáõÛóÝ»ñ¦:

ijٳóáõÛóÝ»ñÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÇ íñ³ ϳï³ñí³Í 12 բ³Å³ÝáõÙÝ»ñÇó ³Ù»Ý Ù»ÏÁ

ѳٳå³ï³ëË³Ý»É ¿ ï³ñ³Í³ßñç³Ý³ÛÇÝ Ñݳñ³íáñ ³é³í»É ϳñ¨áñ Çñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ýí³ÝáõÙÝ»ñÇ` ѳñÓ³ÏáõÙ, ׳ϳï³Ù³ñï, Ññ¹»Ñ ¨ ³ÛÉÝ: Üßí³Í Çñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ ïíÛ³É Çñ³íÇ׳ÏÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ÝáÕ §Å³Ù³ÝÇßǦ ï³Ï Ïñ³Ï »Ý í³é»É: гïí³ÍÝ»ñÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñáõÙ ·Çß»ñ-ó»ñ»Ï Ñ»ñóå³ÑáÕ å³Ñ³ÏÝ»ñÁ ѳñ¨³Ý å³Ñ³Ï³Ï»ïÇó ÁݹáõÝ»Éáí ëï³óí³Í ³½¹³Ýß³ÝÝ áõ ³ÛÝ ÏñÏÝ»Éáí` ѳÕáñ¹»É »Ý ѳçáñ¹ å³Ñ³Ï³Ï»ïÇÝ: ²ÛëåÇëáí` ³ÝÑñ³Å»ßï ÇÝýáñÙ³óÇ³Ý ë³ÑٳݳٻñÓ ï³ñ³ÍùÝ»ñÇó ´Ûáõ½³Ý¹Ç³ÛÇ Ù³Ûñ³ù³Õ³ù ¿ ѳë»É Áݹ³Ù»ÝÁ Ù»Ï Å³Ùí³ ÁÝóóùáõÙ: ÆëÏ Ý³í³ïáñÙáõÙ ÝáõÛÝÇëÏ ÙÇÝ㨠ٻñ ûñ»ñÁ

ѳÕáñ¹³·ñáõÃÛáõÝ áõÕ³ñÏ»Éáõ »Õ³Ý³ÏÝ»ñÇó Ù»ÏÁ ë»Ù³ýáñ³ÛÇÝ ³Ûբáõբ»ÝÝ ¿, áñï»Õ

Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ï³éÇÝ ³½¹³Ýß³Ýáñ¹Ç Ó»éù»ñÇ áñáß³ÏÇ ¹Çñù ¿ ѳٳå³ï³ë˳ÝáõÙ:

²ÏÝѳÛï ¿, áñ ÇÝýáñÙ³ódz ÷á˳Ýó»Éáõ Ýϳñ³·ñí³Í բáÉáñ ÙÇçáóÝ»ñÁ ³Ýû·áõï ç³Ýù»ñ

ÏÉÇÝ»ÇÝ, »Ã» ïñíáÕ ³½¹³Ýß³ÝÇ ÇÙ³ëïÇ í»ñ³բ»ñÛ³É Ý³ËÝ³Ï³Ý å³Ûٳݳíáñí³ÍáõÃÛáõÝ

ãÉÇÝ»ñ, ³ÛÉ Ëáëùáí` ÷áËÙdzñÅ»ù ѳٳå³ï³ë˳ÝáõÃÛáõÝ ãëï»ÕÍí»ñ ÷á˳ÝóíáÕ ³½¹³Ýß³ÝÇ ¨ ¹ñ³ ÇÙ³ëïÇ ÙÇç¨: ´»ñí³Í ûñÇݳÏÝ»ñáõ٠˳ñáõÛÏÇ ÍáõËÁ, ï³Ùï³ÙÝ»ñÇ Ó³ÛÝÁ, ݳí³ëïáõ ÷á˳Ýó³Í

³½¹³Ýß³ÝÁ, ÇÝãå»ë ݳ¨ §Å³Ù³óáõÛóǦ Ãí³óáõÛóÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ÝáÕ Ïñ³ÏÁ ÷á˳ÝóíáÕ ÇÝýáñÙ³ódzÛÇ Ïá¹»ñÝ »Ý: ²Ûëå»ë, ³íïáÙ»ù»Ý³ÛÇ í³ñáñ¹Á ÇÝýáñÙ³ódz ¿ ѳÕáñ¹áõÙ

Ó³ÛݳÛÇÝ Ï³Ù Éáõë³ÛÇÝ ³½¹³Ýß³ÝÇ ÙÇçáóáí ¨ __________ ѳٳå³ï³ëË³Ý ³½¹³Ýß³ÝÇ

³éϳÛáõÃÛáõÝÝ ¿ ϳ٠բ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ: ²Ù»Ý ûñ Éáõë³ýáñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùբ ÷áÕáóÝ ³ÝóÝ»ÉÇë

ÝáõÛÝå»ë Ïá¹³íáñí³Í ÇÝýáñÙ³ódzÛÇ Ñ»ï »Ýù ³éÝãíáõÙ. ³Ûë ³Ý·³Ù Ïá¹Á Éáõë³ýáñÇ Ï³ñÙÇñ,

¹»ÕÇÝ ¨ ϳݳ㠷áõÛÝ»ñÇ Ñ³Ù³ËáõÙբÝ ¿: ²Ù»Ý ûñ Ù³ñ¹ÇÏ Çñ³ñ Ñ»ï ѳÕáñ¹³ÏóíáõÙ »Ý, ³ÛÉ

Ëáëùáí` ÇÝýáñÙ³ódz »Ý ÷á˳ݳÏáõÙ _____________, áñï»Õ Ïá¹Á բ³éÝ ¿, ÇëÏ

Ãí³բ³Ý³Ï³Ý ËݹÇñÝ»ñ ÉáõÍ»ÉÇë û·ïíáõÙ »Ýù Ý߳ݳÛÇÝ ÙÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·Çó, áñï»Õ Ïá¹»ñÁ

ëï»ÕÍíáõÙ »Ý Ãí»ñÇ ÙÇçáóáí: ²Ûëï»Õ Ãí»ñÁ ϳ½Ù³íáñíáõÙ »Ý Ñ»ï¨Û³É ï³ë` 0, 1, ..., 9 Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ÙÇçáóáí, ¨ ëñ³Ýóáí ϳ½Ù³íáñíáÕ Ãí³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ý ¿É ³Ýí³ÝáõÙ »Ý

ï³ë³Ï³Ý: гٳϳñ·ãáõÙ Ý»ñϳ۳óíáÕ áÕç ÇÝýáñÙ³óÇ³Ý ÝáõÛÝå»ë Ý»ñϳ۳óíáõÙ ¿ ______

ï»ëùáí, բ³Ûó ³Ûëï»Õ ÏÇñ³éáõÙ »Ý ÙdzÛÝ »ñÏáõ` 0 ¨ 1 Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ ¨ ÏÇñ³éíáÕ Ñ³Ù³Ï³ñ·Ý ¿É

³Ýí³ÝáõÙ »Ý »ñÏáõ³Ï³Ý: гٳϳñ·ãáõÙ »ñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·Á ÏÇñ³é»ÉÝ ³Ù»Ý³Ñ³ñÙ³ñÝ ¿, ù³ÝÇ áñ, ÇÝãå»ë ·Çï»ù` ѳٳϳñ·ÇãÝ ³ß˳ïáõÙ ¿ ¿É»Ïïñ³Ï³Ý Ñáë³ÝùÇ ßÝáñÑÇí: Àݹ áñáõÙ`

0-Ý Ñáë³ÝùÇ բ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÝ ¿, 1-Á` ³éϳÛáõÃÛáõÝÁ: ÆÝýáñÙ³ódzÛÇ Ý»ñϳ۳óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ

ÏÇñ³éíáÕ å³ÛٳݳÝß³ÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ËáõÙբÝ ³Ýí³ÝáõÙ »Ý Ïá¹, ÇëÏ Ïá¹Ç ï»ëùáí ÇÝýáñÙ³ódzÛÇ

Ý»ñϳ۳óÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ` Ïá¹³íáñáõÙ:

Դաս 6. Տեղեկատվության պաշտպանությունը

Համակարգչային տեղեկատվության պաշտպանությունը հանդիսանում է որպես

անհրաժեշտ պայման տեղեկատվական համակարգերի հուսալիության բարձրացման համար,

որոնք կառավարում են տեխնոլոգիական պրոցեսները կրթության ոլորտում,

ատոմակայաններում, ղեկավարում են ինքնաթիռների և գնացքների ընթացքը, կատարում են

ֆինանսային գործառնություններ, մշակում են գաղտնի տեղեկատվություն և այլն:

Համակարգչային տեղեկատվության պաշտպանության խնդիրների լուծումը բաժանվում է երեք

հիմնական խմբերի. պաշտպանություն օպերացիոն համակարգերի մակարդակով,

պաշտպանություն տվյալների բազաների կառավարման համակարգի մակարդակով,

պաշտպանություն ցանցային ծրագրավորման ապահովման մակարդակով:

1988-ին Համակարգչային սարքավորումների ամերիկյան ասոցիացիան նոյեմբերի 30-ը

հայտարարում է Տեղեկատվության պաշտպանության միջազգային օր, որի նպատակն էր

օգտագործողներին հիշեցնել իրենց համակարգիչների և այնտեղ պահպանվող տեղեկությունների

պաշտպանության անհրաժեշտության մասին: Օրը պատահական չէր ընտրված. Հենց այդ օրն էր

արձանագրվել «որդի» առաջին մասսայական համաճարակը, որն առաջացել է իր ստեղծող

Մորիրիսի անունից: Առաջին համակարգչային վիրուսի նախատիպը ի հայտ է եկել 1983-ին, և այդ

ժամանակից ի վեր, անցկացվում են տեղեկությունների պաշտպանության միջազգային

կոնֆերանսներ, որտեղ մասնավորապես հաղորդվում է անպաշտպան սարքավորումների վնասի

չափերը: Օրինակ 2000-ի «I love you» վիրուսը միայն Հյուսիսային Ամերիկային մեկ միլլիարդ

դոլլարի վնաս է հասցրել: Տարիներ շարունակ անցկացվող միջոցառումների հիմնական

նպատակն է յուրաքանչյուր օգտագործողի հիշեցնել, որ նա անձամբ է պատասխանատու

տեղեկատվական ռեսուրսների պաշտպանության և ապահովվման համար:

Տեղեկատվության պաշտպանություն ասելով հասկանում ենք՝

- հակավիրուսային ծրագրերի տեղադրում

- դժվար որոշվող նշանաբանի օգտագործում

Դաս 7. Տեղեկատվության ծավալի չափման միավորները

Հ³Ù³Ï³ñ·ãáõÙ Ý»ñϳ۳óíáÕ տեղեկատվությունը Ý»ñϳ۳óíáõÙ ¿ »ñÏáõ³Ï³Ý Ïá¹Ç` 0 ¨ 1

Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ÙÇçáóáí: гٳϳñ·ãáõÙ տեղեկատվությունը å³Ñå³Ý»Éáõ ѳٳñ ݳ˳ï»ëí³Í

ë³ñùÁ ϳñ»ÉÇ ¿ å³ïÏ»ñ³óÝ»É ù³é³ÏáõëÇÝ»ñÇ բ³Å³Ýí³Í ųå³í»ÝÇ ï»ëùáí, áñï»Õ

Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ù³é³ÏáõëÇ Ï³ñáÕ ¿ ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ÙdzÛÝ Ù»Ï ÝÇß å³ñáõݳϻÉ` 0 ϳ٠1: 1 0 1 0 0 1 1 0 0 0

ÜÙ³Ý Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ù³é³ÏáõëÇ å³ÛٳݳϳÝáñ»Ý ³Ýí³ÝáõÙ »Ý բջիջ, ϳÙ

Ù³ëݳ·Çï³Ï³Ý ï»ñÙÇÝáí` բիթ: гçáñ¹³բ³ñ, Çñ³ñ ÏÇó բÇûñáõÙ å³Ñå³ÝíáÕ 0

¨ 1-»ñÇ ï³ñբ»ñ ѳçáñ¹³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñáí ¿É Ý»ñϳ۳óíáõÙ ¿ ѳٳϳñ·ãáõÙ

Ùß³ÏíáÕ ÇÝýáñÙ³ódzÝ: ²ÛëåÇëáí` ѳٳϳñ·ãÇ û·ÝáõÃÛ³Ùբ ó³Ýϳó³Í ï»ùëï³ÛÇÝ,

·ñ³ýÇÏ³Ï³Ý Ï³Ù Ó³ÛݳÛÇÝ ÇÝýáñÙ³ódz Ù߳ϻÉáõ ѳٳñ ݳ˳å»ë »ÝóñÏíáõÙ ¿ Ãí³ÛÇÝ Ïá¹³íáñÙ³Ý:

àõà ѳçáñ¹³Ï³Ý բÇûñÇ ³ÙբáÕç³Ï³ÝáõÃÛáõÝÝ ³Ýí³ÝáõÙ »Ý բ³ÛÃ:

гٳϳñ·ãáõÙ Ý»ñϳ۳óíáÕ ó³Ýϳó³Í å³ÛٳݳÝß³Ý »ñÏáõ³Ï³Ý Ïá¹Ç í»ñ³Íí»Éáí` áõÕÇÕ

Ù»Ï բ³Ûà ¿ ½բ³Õ»óÝáõÙ: л勉բ³ñ` 10 ï³é å³ñáõݳÏáÕ ÇÝýáñÙ³ódz բ³éÁ Ͻբ³Õ»óÝÇ 10

բ³ÛÃ: ²Ûëå»ë, ûñÇݳÏ, »Ã» »Ýó¹ñ»Ýù, áñ

¹³ë³·ñùÇ Ù»Ï ¿çÁ å³ñáõݳÏáõÙ ¿ ï»ùëïÇ 34 ïáÕ, ÇëÏ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ïáÕáõ٠ϳ

65 å³ÛٳݳÝß³Ý, ³å³ ¹³ë³·ñùÇ Ù»Ï ¿çÁ Ͻբ³Õ»óÝÇ 34x65=2210 բ³ÛÃ: ÆëÏ »Ã»

¹³ë³·ÇñùÁ բ³Õϳó³Í ¿ ï»ùëïÇ100 ¿çÇó, ³å³ ³ÛÝ Ï½բ³Õ»óÝÇ 2210x100=221000

բ³Ûà ͳí³Éáí ÑÇßáÕáõÃÛáõÝ:

ػͳͳí³É ÇÝýáñÙ³ódzÛÇ Í³í³ÉÁ ã³÷»Éáõ Ýå³ï³Ïáí ³í»ÉÇ Ëáßáñ

ÙdzíáñÝ»ñ Ùïóí»óÇÝ – ÏÇÉáբ³Ûà (Îբ³ÛÃ), Ù»·³բ³Ûà (Øբ³ÛÃ), ·Ç·³բ³Ûà (¶բ³ÛÃ),

ï»ñ³բ³Ûà (îբ³ÛÃ), å»ï³բ³Ûà (äբ³ÛÃ) ¨ ³ÛÉÝ: êñ³Ýó ÙÇç¨ Ñ³ñ³բ»ñ³ÏóáõÃÛáõÝÝ

³ÛëåÇëÇÝ ¿.

1 Îբ³ÛÃ = 1024 բ³ÛÃ,

1 Øբ³ÛÃ = 1024 Îբ³ÛÃ,

1 ¶բ³ÛÃ = 1024 Øբ³ÛÃ,

1 îբ³ÛÃ = 1024 ¶բ³ÛÃ,

1 äբ³ÛÃ = 1024 îբ³ÛÃ:

Âí³ÛÇÝ ï»ëùáí Ý»ñϳ۳óí³Í ÇÝýáñÙ³ódzÛÇ Í³í³ÉÁ ã³÷»Éáõ ÷áùñ³·áõÛÝ ÙdzíáñÁ բÇÃÝ ¿:

Հաշվել` 10¶բ³ÛÃ=_______ Îբ³ÛÃ, 1 îբ³ÛÃ =_______ ¶բ³ÛÃ, 15 Øբ³ÛÃ = _____ Îբ³ÛÃ,

Դաս 8. Տեղեկատվության ծավալի հաշվում

Հաշվել՝

10գբ=________________________________________մբ

8գբ=________________________________________բայթ

6գբ=________________________________________կբայթ

10տբ=________________________________________մբ

10պբ=________________________________________մբ

6գբ=________________________________________գբ

90գբ=________________________________________մբ

10բայթ=______________________________________մբ

18գբ=________________________________________մբ

2գբ=________________________________________պբ

4մբ=________________________________________մբ

4գբ=________________________________________բայթ

14գբ=________________________________________մբ

4գբ=________________________________________գբ

10պբ=________________________________________տբ

10տբ=________________________________________բայթ

Դաս 9. Տեղեկատվության ծավալի հաշվում

Հաշվել՝

250գբ=________________________________________պբ

24գբ=________________________________________բայթ

6գբ=________________________________________կբայթ

10տբ=________________________________________բայթ

10պբ=________________________________________մբ

6գբ=________________________________________տբ

90գբ=________________________________________պբ

19բայթ=______________________________________կբ

118գբ=________________________________________կբայթ

22գբ=________________________________________պբ

44մբ=________________________________________մբ

4գբ=________________________________________մբ

14գբ=________________________________________մբ

4գբ=________________________________________կբայթ

10պբ=________________________________________տբ

10տբ=________________________________________պբ

Դաս 10. Թվերի կոդավորում ºñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·Á ѳßí³ñÏÙ³Ý ¹Çñù³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇó å³ñ½³·áõÛÝÝ ¿. 㿱 áñ ëñ³ Ù»ç û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý Áݹ³Ù»ÝÁ 0 ¨ 1 Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ: ²Ûë ѳٳϳñ·Á ɳÛÝ ÏÇñ³éáõÙ ¿ ëï³ó»É ѳٳϳñ·ã³ÛÇÝ ï»ËÝÇϳÛáõÙ, ù³ÝÇ áñ ¿É»ÏïñáݳÛÇÝ Çñ³·áñÍÙ³Ý ï»ë³Ï»ïÇó ëñ³ Ïá¹³íáñáõÙÁ ß³ï

ѳñÙ³ñ ¿. §1¦-Á ¿É»ÏïñáݳÛÇÝ ³½¹³Ýß³ÝÇ ³éϳÛáõÃÛáõÝÝ ¿, §0¦-Ý` բ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ: Âí»ñÁ ÙÇ

ѳٳϳñ·Çó ÙÛáõëÁ ÷á˳ϻñå»Éáõ ѳñó»ñÝ áõëáõÙݳëÇñ»Éáõó

³é³ç Ý³Ë å³ñ½»Ýù, û ï³ë³Ï³Ý ÃÇíÝ Çñ³Ï³Ýáõ٠DZÝã բ³Õ³¹ñÇãÝ»ñÇó ¿ Ó¨³íáñíáõÙ: úñÇݳÏ` 528

ÃÇíÝ áõëáõÙݳëÇñ»ÉÇë ÝϳïáõÙ »Ýù, áñ ³ÛÝ å³ñáõݳÏáõÙ ¿ 5 ѳñÛáõñ³Ï, 2 ï³ëÝÛ³Ï ¨ 8 Ùdzíáñ: ²ÛëåÇëáí` ëï³óíáõÙ ¿, áñ 528 = 5*100 + 2*10 + 8 = 5*102

+ 2*101 + 8*100:

Üϳï»Ýù, áñ ϳñ¨áñ ûñÇݳã³÷áõÃÛáõÝ Ï³ ÃíÇ Ù»ç Ãí³Ýß³ÝÇ ¹ÇñùÇ ¨ 10-Ç ³ÛÝ ³ëïÇ׳ÝÇ ÙÇç¨, áñÇ

û·ÝáõÃÛ³Ùբ ëï³óíáõÙ ¿ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ·áõÙ³ñ»ÉÇ. »Ã» Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ¹Çñù»ñÁ ѳٳñ³Ï³É»Ýù ³çÇó

Ó³Ë` ëÏë³Í 0 ѳٳñÇó, ³å³ 528 ÃíÇ 8 Ãí³Ýß³ÝÁ 0-ñ¹ ¹ÇñùáõÙ ¿, 2-Á` 1-ÇÝ, 5-Á` 2-ñ¹: γ½Ù»Ýù ³ÕÛáõë³Ï, áñÁ Ïå³ñáõݳÏÇ 72621 ÃíÇ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ, ÃíÇ Ù»ç ¹ñ³Ýó ·ñ³í³Í ¹Çñù»ñÇ Ñ³Ù³ñÝ»ñÁ ¨ ÃíÇ ³ñÅ»ùÁ ϳ½Ù»Éáõ ·áñÍÁÝóóáõÙ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ãí³Ýß³ÝÇ §ÏßÇéÁ¦:

ÀݹѳÝáõñ ¹»åùáõÙ ³ÙբáÕç ÃÇíÁ ѳßí³ñÏÙ³Ý ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõ٠ϳñ»ÉÇ ¿ Ý»ñϳ۳óÝ»É Ñ»ï¨Û³É

Ï»ñå. am-1*10m-1 + am-2*10m-2 + … + a0*100

: ²Ûëï»Õ m-Á ³ÙբáÕç ÃíÇ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÝ ¿: ²Ûë Ù»Ãá¹áí

ϳñ»ÉÇ ¿ ó³Ýϳó³Í ³ÛÉ Ñ³ßí³ñÏÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÃÇí Ý»ñϳ۳óÝ»É ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ: ÂíÇ Ù»ç

Ãí³Ýß³ÝÇ §ÏßÇéÁ¦ 7*104

2*103

6*102

3*101

5*100 ÀݹѳÝáõñ ¹»åùáõÙ ³ÙբáÕç ÃÇíÁ ѳßí³ñÏÙ³Ý ï³ë³Ï³Ý

ѳٳϳñ·áõ٠ϳñ»ÉÇ ¿ Ý»ñϳ۳óÝ»É Ñ»ï¨Û³É Ï»ñå. am-1*10m-1 + am-2*10m-2 + … + a0*100 : ²Ûëï»Õ m-Á

³ÙբáÕç ÃíÇ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÝ ¿:

²Ûë Ù»Ãá¹áí ϳñ»ÉÇ ¿ ó³Ýϳó³Í ³ÛÉ Ñ³ßí³ñÏÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÃÇí Ý»ñϳ۳óÝ»É ï³ë³Ï³Ý

ѳٳϳñ·áõÙ: úñÇݳÏ` ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ Ý»ñϳ۳óÝ»Ýù »ñÏáõ³Ï³Ý 110101 ³ÙբáÕç ÃÇíÁ:

²ÕÛáõë³ÏáõÙ բ»ñí³Í »Ý 110101 ÃíÇ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ ¨ ÃíáõÙ ¹ñ³Ýó ·ñ³í³Í ¹Çñù»ñÇ Ñ³Ù³ñÝ»ñÁ:

ºñÏáõ³Ï³Ý 110101 ÃÇíÁ ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·áí Ý»ñϳ۳óÝ»Éáõ ѳٳñ ÙÝáõÙ ¿ ³ÕÛáõë³ÏÇ 3-ñ¹ ïáÕáõÙ ëï³óí³Í Ãí»ñÁ ·áõÙ³ñ»É. 1101012 = 1*25

+ 1*24 + 0*23+ 1*22

+ 0*21 + 1*20

= 32+16+0+4+0+1=5310

Հաշվել

4678=_______________________________________________________________________________

Թվանշանը

Թվանշանի դիրքը

Թվի մեջ թվանշանի <<կշիռը>>

Դաս 11. Թվերի կոդավորում

Հաշվել

1. 8697=______________________________________________________

Թվանշանը

Թվանշանի դիրքը

Թվի մեջ թվանշանի <<կշիռը>>

2. 96871=_____________________________________________________________

Թվանշանը

Թվանշանի դիրքը

Թվի մեջ թվանշանի

<<կշիռը>>

3.10523=______________________________________________________________

Թվանշանը

Թվանշանի դիրքը

Թվի մեջ թվանշանի

<<կշիռը>>

Դաս 12. Թվերի կոդավորում

Հաշվել

1. 1011=______________________________________________________

Թվանշանը

Թվանշանի դիրքը

Թվի մեջ թվանշանի <<կշիռը>>

2. 10001=_____________________________________________________________

Թվանշանը

Թվանշանի դիրքը

Թվի մեջ թվանշանի

<<կշիռը>>

3.10010=______________________________________________________________

Թվանշանը

Թվանշանի դիրքը

Թվի մեջ թվանշանի

<<կշիռը>>

Դաս 13. Տեքստերի կոդավորում

гٳϳñ·ãáõÙ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ å³ÛٳݳÝß³Ý Ïá¹³íáñ»Éáõ ѳٳñ ѳïϳóíáõÙ ¿ áõà բÇÃ

(Ù»Ï _____) ͳí³Éáí ÑÇßáÕáõÃÛáõÝ ¨ ù³ÝÇ áñ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ բÇà ϳñáÕ ¿ ÁݹáõÝ»É Áݹ³Ù»ÝÁ

»ñÏáõ Ñݳñ³íáñ ³ñÅ»ùÝ»ñ` 0 ϳ٠1, ³å³ 8 բÇÃÇ û·ÝáõÃÛ³Ùբ ϳñ»ÉÇ ¿ Ïá¹³íáñ»É 28=256

ï³ñբ»ñ å³ÛٳݳÝß³ÝÝ»ñ, áñáÝù ѳٳñ³Ï³ÉíáõÙ »Ý 0-Çó ÙÇÝ㨠255 ³ÙբáÕç Ãí»ñáí: ê³

բ³í³ñ³ñáõÙ ¿ Ïá¹³íáñ»Éáõ ɳïÇݳϳÝ, éáõë³Ï³Ý, ÇÝãå»ë ݳ¨ ѳÛÏ³Ï³Ý ³Ûբáõբ»ÝÇ

ٻͳï³é»ñÝ áõ

÷áùñ³ï³é»ñÁ, 0-Çó 9 Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÝ áõ áñáß ³ÛÉ å³ÛٳݳÝß³ÝÝ»ñ: ä³ÛٳݳÝß³ÝÝ»ñÇ ¨

¹ñ³Ýó Ïá¹»ñÇ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ÝáõÃÛáõÝÁ ïñíáõÙ ¿ ѳïáõÏ Ïá¹³ÛÇÝ ³ÕÛáõë³ÏÇ û·ÝáõÃÛ³Ùբ: Àݹ

áñáõÙ áñ¨¿ ëï»ÕÝ ë»ÕÙ»ÉÇë ѳٳϳñ·Çã ¿ Ý»ñÙáõÍíáõÙ ïíÛ³É ëï»ÕÝÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ÝáÕ

å³ÛٳݳÝß³ÝÇ »ñÏáõ³Ï³Ý Ïá¹Á: ²ÕÛáõë³ÏáõÙ áñáß å³ÛٳݳÝß³ÝÝ»ñÇ Ïá¹»ñ »Ý

Ý»ñϳ۳óí³Í: Üϳï»Ýù, áñ ³ÕÛáõë³ÏáõÙ բ»ñí³Í å³ÛٳݳÝß³ÝÝ»ñÇ »ñÏáõ³Ï³Ý Ïá¹»ñÁ áõÃ

ÝÇß »Ý å³ñáõݳÏáõÙ: ºÃ» »ñÏáõ³Ï³Ý Ïá¹Á áõÃÇó ùÇã ÝÇß»ñ ¿ å³ñáõݳϻÉ, ³å³ Ó³ËÇó Éñ³óí»É

¿ 0-Ý»ñáí: ºñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áí Ïá¹³íáñí³Í ï»ùëï³ÛÇÝ ÇÝ ýáñÙ³óÇ³Ý Ñ³ëϳݳÉáõ

(³å³Ïá¹³íáñ»Éáõ, í»ñͳݻÉáõ) ѳٳñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ »ñÏáõ³Ï³Ý Ïá¹Á ³çÇó Ó³Ë բ³Å³Ý»É

áõÃÛ³ÏÝ»ñÇ ¨ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ÝÙ³Ý áõÃÛ³Ï ÷á˳ñÇÝ»É ¹ñ³Ý ѳٳå³ï³ë˳ÝáÕ

å³ÛٳݳÝß³Ýáí: úñÇݳÏ` í»ñͳݻÝù 110011111110000110111001 »ñÏáõ³Ï³Ý Ïá¹Á: ¸ñ³

ѳٳñ, ݳË, ³ÛÝ ³çÇó Ó³Ë բ³Å³Ý»Ýù áõÃÛ³ÏÝ»ñÇ` 11001111` 11100001` 10111001, ³å³

Ïá¹³ÛÇÝ ³ÕÛáõë³ÏÇ û·ÝáõÃÛ³Ùբ í»ñ ѳݻÉáí Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ áõÃÛ³ÏÇÝ Ñ³Ù³å³ï³ë˳ÝáÕ

å³ÛٳݳÝß³ÝÁ` Ïëï³Ý³Ýù Ïá¹ ·ñ³éáõÙÁ: ºÃ» ï»ùëïÇ »ñÏáõ³Ï³Ý Ïá¹Á áõÃÛ³ÏÝ»ñÇ

բ³Å³Ý»ÉÇë »½ñ³ÛÇÝ Ó³Ë ËÙբáõÙ áõÃÇó å³Ï³ë Ãí³Ýß³ÝÝ»ñ ëï³óíÇ, ³å³ ³ÛÝ Ó³ËÇó å»ïù ¿

Éñ³óÝ»É 0-Ý»ñáí: úñÇݳÏ` í»ñͳݻÝù 11001000111000 Ïá¹Á: ²ÛÝ ³çÇó Ó³Ë բ³Å³Ý»Éáí

áõÃÛ³ÏÝ»ñÇ 110010` 00111000 ÏÝϳï»Ýù, áñ Ó³Ë »½ñ³ÛÇÝ ËÙբáõÙ Áݹ³Ù»ÝÁ 6 å³ÛٳݳÝß³Ý

ϳ: Ò³ËÇó Ïó³·ñ»Éáí »ñÏáõ ѳï 0 ¨ ëï³óí³Í »ñÏáõ áõÃÛ³ÏÝ»ñÁ ÷á˳ñÇÝ»Éáí

ѳٳå³ï³ëË³Ý å³ÛٳݳÝß³ÝÝ»ñáí` Ïëï³Ý³Ýù 28 ÃÇíÁ: гٻٳïáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ 28 ÃÇíÁ

ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·Çó ÷á˳ϻñå»Éáí 2-³Ï³ÝÇ` Ïëï³Ý³Ýù 2810 = 111002:

Տ³ë³Ï³Ý 28 ÃíÇ »ñÏáõ³Ï³Ý Ïá¹Á ϳñ»ÉÇ ¿ Ý»ñϳ۳óÝ»É Ù»Ï բ³ÛÃÇ Ù»ç 00011100 ·ñ³éÙ³Ùբ,

ÇëÏ áñå»ë ï»ùëïÇ բ³Õ³¹ñÇã` »ñÏáõ բ³ÛÃáõÙ` 00110010 00111000 ·ñ³éÙ³Ùբ: ²ÛëåÇëáí, »Ã»

Ãí»ñÁ ÏÇñ³éíáõÙ են որպես ï»ùëïÇ Ù³ë, կոդավորվում են Ïá¹³ÛÇÝ Ñ³ïáõÏ ³ÕÛáõë³ÏÇ

û·ÝáõÃÛ³Ùբ:

Կոդավորել կոդ, բառը:

Վերծանել 11101010 11100001 11011101 10110011

Դաս 14. Տեքստերի կոդավորում

Լրացնել ազգանուն, անուն, հայրանուն

______________________________________________ և կոդավորել

Դաս 15 . Տեքստերի կոդավորում

Լրացնել ծննդյան օր, ամիս, տարեթիվ հետևյալ ձևաչափով օր. 08.06.2002թ

______________________ և կոդավորել

Դաս 16 . Կոդավորված տեքստերի վերծանում

Վերծանել կոդի միջոցով ներկայացված տեքստը

1. 111001001011001111101111

2. 1010110011001100110110

Դաս 17. Թվային համակարգեր

Կá¹Á ÇÝýáñÙ³ódzÛÇ Ý»ñϳ۳óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ÏÇñ³éíáÕ å³ÛٳݳÝß³ÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ËáõÙբÝ ¿, ÇëÏ

Ïá¹Ç ï»ëùáí ÇÝýáñÙ³ódzÛÇ Ý»ñϳ۳óÙ³Ý ·áñÍÁÝóóÁ` ______________:

Îá¹³íáñ»Éáõ ·áñÍÁÝóóáõÙ »ñÏáõ ï³ñբ»ñ Ý߳ݳÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ å³ÛٳݳÝß³ÝÝ»ñÇ ÙÇç¨

ÙdzñÅ»ù ϳåÁ ѳëï³ïíáõÙ ¿, ³Ûëå»ë Ïáãí³Í`ѳٳå³ï³ë˳ÝáõÃÛ³Ý ³ÕÛáõë³ÏÇ ÙÇçáóáí:

гٳϳñ·ãÇ ÏÇñ³éÙ³Ùբ ÇÝýáñÙ³ódz ÷á˳ݳϻÉÇë Ñ³×³Ë ¿ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝ ³é³ç³ÝáõÙ

Ïá¹³íáñÙ³Ý ¨ ³å³Ïá¹³íáñÙ³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É: êï»Õݳ߳ñÇó ó³Ýϳó³Í

å³ÛٳݳÝß³Ý Ý»ñÙáõÍ»ÉÇë ³íïáÙ³ï Ï»ñåáí å³ÛٳݳÝß³ÝÇ _______________ ¿ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ,

³ÛëÇÝùÝ` ³ÛÝ Ó¨³÷áËíáõÙ ¿ ѳٳå³ï³ëË³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·ã³ÛÇÝ Ïá¹Ç, ÇëÏ ³ñï³Í»ÉÇë »ÝóñÏíáõÙ

¿ ³å³Ïá¹³íáñÙ³Ý, ³ÛëÇÝùÝ` ¹ñ³ ѳٳϳñ·ã³ÛÇÝ Ïá¹Á ѳٳå³ï³ë˳ݻóíáõÙ ¿ Çñ

·ñ³ýÇÏ³Ï³Ý å³ïÏ»ñÇÝ` Ýß³ÝÇÝ: Թí»ñÇ ·ñáõÃÛ³Ý áõ Ý»ñϳ۳óÙ³Ý Ï³ÝáÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ËáõÙբÝ

³Ýí³ÝáõÙ »Ý ѳßí³ñÏÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·, ¨ Áëï Ãí»ñÇ Ý»ñϳ۳óÙ³Ý Ó¨Ç ï³ñբ»ñáõÙ »Ý ѳßí³ñÏÙ³Ý

¹Çñù³ÛÇÝ ¨ áã ¹Çñù³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñ: гßí³ñÏÙ³Ý _____________ ѳٳϳñ·Ç ÙÇçáóáí

Ý»ñϳ۳óí³Í ÃíÇ ·ñáõÃÛ³Ý Ù»ç ÃÇí ³ñï³Ñ³ÛïáÕ å³ÛٳݳÝß³ÝÇ ³ñÅ»ùÁ ϳËí³Í ã¿ Çñ ·ñ³í³Í

¹ÇñùÇó:¸Çñù³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ Ñ³Ù³ñ ë³ÑÙ³Ýí³Í áñáß³ÏÇ å³ñ½ ϳÝáÝÝ»ñÇ û·ÝáõÃÛ³Ùբ ϳñ»ÉÇ

¿ ó³Ýϳó³Í ÃÇí ÙdzñÅ»ùáñ»Ý Ý»ñϳ۳óÝ»É Ñ³ßí³ñÏÙ³Ý áñ¨¿ ³ÛÉ ¹Çñù³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·áõÙ ¨

ó³Ýϳó³Í Ãí³բ³Ý³Ï³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É ¹ñ³ Ñ»ï: гßí³ñÏÙ³Ý ¹Çñù³ÛÇÝ

ѳٳϳñ·»ñÝ ³é³í»É ³é³ç³¹ÇÙ³Ï³Ý »Ý ѳٳñíáõÙ, ù³ÝÇ áñ ¹ñ³ÝóáõÙ ÃÇíÁ Ý»ñϳ۳óÝ»Éáõ

ѳٳñ ³í»ÉÇ ùÇã å³ÛٳݳÝß³ÝÝ»ñ »Ý ÏÇñ³éíáõÙ: ´³óÇ ³Û¹, ù³ÝÇ áñ ¹Çñù³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñáõÙ

բ³½Ù³ÝÇß Ãí»ñÇ Ñ»ï ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ »Ý ¹Çñù ³é ¹Çñù, ³å³ ³Ûëï»Õ

ó³Ýϳó³Í Ãí³բ³Ý³Ï³Ý ѳßí³ñÏ Ï³ï³ñ»Éáõ ѳٳñ բ³í³Ï³Ý ¿ ÇÙ³Ý³É ÙdzÝÇß Ãí»ñÇ

·áõÙ³ñÙ³Ý áõ բ³½Ù³å³ïÏÙ³Ý ³ÕÛáõë³ÏÝ»ñÝ áõ ëÛáõÝ»ñáí ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñ ϳï³ñ»Éáõ

ϳÝáÝÝ»ñÁ: ò³Ýϳó³Í ¹Çñù³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·áõÙ ÃÇí Ý»ñϳ۳óÝ»Éáõ ѳٳñ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ áñáß³ÏÇ

______________ ¿ ÏÇñ³éíáõÙ. ³Û¹ Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÇó ϳËí³Í ¿É ѳٳϳñ·Á ëï³ÝáõÙ ¿ Çñ

³Ýí³ÝáõÙÁ: úñÇݳÏ, ÇÝãå»ë ·Çï»ù` ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý Ñ»ï¨Û³É ï³ë

Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ` 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ¨ 9:

²Ûë ¹³ëÁÝóóÇ ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõÙ ÏáõëáõÙݳëÇñ»Ýù ѳٳϳñ·ã³ÛÇÝ ï»ËÝÇϳÛáõÙ ³é³í»É ɳÛÝ

ÏÇñ³éáõÙ ·ï³Í ѳßí³ñÏÙ³Ý »ñÏáõ³Ï³Ý, áõÃ³Ï³Ý ¨ ï³ëÝí»ó³Ï³Ý ѳٳϳñ·»ñÁ: ºñÏáõ³Ï³Ý

ѳٳϳñ·Á ѳßí³ñÏÙ³Ý ¹Çñù³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇó å³ñ½³·áõÛÝÝ ¿. 㿱 áñ ëñ³ Ù»ç û·ï³·áñÍíáõÙ

»Ý Áݹ³Ù»ÝÁ 0 ¨ 1 Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ: ²Ûë ѳٳϳñ·Á ɳÛÝ ÏÇñ³éáõÙ ¿ ëï³ó»É ѳٳϳñ·ã³ÛÇÝ

ï»ËÝÇϳÛáõÙ, ù³ÝÇ áñ ¿É»ÏïñáݳÛÇÝ Çñ³·áñÍÙ³Ý ï»ë³Ï»ïÇó ëñ³ Ïá¹³íáñáõÙÁ ß³ï ѳñÙ³ñ ¿.

§1¦-Á ¿É»ÏïñáݳÛÇÝ ³½¹³Ýß³ÝÇ ³éϳÛáõÃÛáõÝÝ ¿, §0¦-Ý` բ³ó³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ: àõÃ³Ï³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·áõÙ

û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý Ñ»ï¨Û³É áõà 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6 ¨ 7 Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ:

î³ëÝí»ó³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 Ãí³Ýß³ÝÝ»ñÁ ¨ A, B, C, D,

E, F ï³é»ñÁ, áñáÝù ѳٳå³ï³ë˳ݳբ³ñ ÷á˳ñÇÝáõÙ »Ý ï³ë³Ï³Ý 10, 11, 12, 13, 14, 15

Ãí»ñÇÝ :

²ÕÛáõë³ÏáõÙ բ»ñí»É »Ý ï³ë³Ï³Ý 0-Çó ÙÇÝ㨠16 ³ÙբáÕç Ãí»ñÇ

ѳٳñÅ»ùÝ»ñÁ` »ñÏáõ³Ï³Ý, áõÃ³Ï³Ý ¨ ï³ëÝí»ó³Ï³Ý ѳٳϳñ·»ñáõÙ:

Դաս 18. Գրաֆիկական տվյալների կոդավորումը

λï³ÛÇÝ å³ïÏ»ñÝ»ñÁ ëï»ÕÍíáõÙ ¨ å³Ñå³ÝíáõÙ »Ý ·áõݳíáñ Ï»ï»ñÇ ÙÇçáóáí, áñáÝù ¿Ïñ³ÝÇÝ ïáÕ»ñÇ ¨ ëÛáõÝ»ñÇ ó³Ýó »Ý ϳ½ÙáõÙ: ºÃ» Ëáßáñ³óáõÛóáí ¹Çï»ù Ï»ï³ÛÇÝ

·ñ³ýÇÏ³Ï³Ý ËÙբ³·ñÇãÇ ÙÇç³í³ÛñáõÙ ëï»ÕÍí³Í áñ¨¿ å³ïÏ»ñ ϳ٠å³ïÏ»ñÇ áñ¨¿ ѳïí³Í,

³å³ ÏѳÙá½í»ù, áñ ³ÛÝ բ³Õϳó³Í ¿ ³é³ÝÓÇÝ Ï»ï»ñÇó` ÷Çùë»ÉÝ»ñÇó: гٳϳñ·ãáõÙ

Ï»ï³ÛÇÝ å³ïÏ»ñÇ ·ñ³í³Í ͳí³ÉÁ áñáßíáõÙ ¿ å³ïÏ»ñÁ å³ñáõݳÏáÕ Ï»ï»ñÇ ù³Ý³ÏÇ ¨ Ù»Ï Ï»ïÇ ÇÝ ýáñÙ³óÇáÝ Í³í³ÉÇ ³ñï³¹ñÛ³Éáí: ÆëÏ Ï»ïÇ ÇÝýáñÙ³óÇáÝ Í³í³ÉÁ ϳËí³Í ¿ Ï»ïÇ ÁݹáõÝ»ÉÇù ·áõÛÝ»ñÇ Ñݳñ³íáñ ù³Ý³ÏÇó: ê¨-ëåÇï³Ï Ï»ï³ÛÇÝ å³ïÏ»ñÇ íñ³ ó³Ýϳó³Í

Ï»ïÇ Ïá¹Á Ù»Ï բÇà ÑÇßáÕáõÃÛáõÝ ¿ ½բ³Õ»óÝáõÙ, ù³ÝÇ áñ Ï»ïÁ ϳñáÕ ¿ ÉÇÝ»É ë¨ Ï³Ù ëåÇï³Ï, ¨,

ѻ勉բ³ñ` ³Ûëï»Õ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ï»ï ϳñ»ÉÇ ¿ Ïá¹³íáñ»É 0 ϳ٠1 ÝÇß»ñÇ ÙÇçáóáí: ÜϳñÇ

Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ¹³ï³ñÏ í³Ý¹³Ï Ïá¹³íáñ»Éáí 0, ÇëÏ Ý»ñÏ³Í í³Ý¹³ÏÁ` 1 Ãíáí, ϳñ»ÉÇ ¿ ëï³Ý³É ÝϳñÇ Ïá¹Á:

ÜÏարáõÙ բ»ñí³Í ûñÇݳÏáõÙ å³ïÏ»ñÇ Ñ³ïí³ÍÁ բ³Õϳó³Í ¿ 15x15=225 Ï»ïÇó ¨ ù³ÝÇ áñ

Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ï»ïÇ Ïá¹ ½բ³Õ»óÝáõÙ ¿ Ù»Ï բÇà ÑÇßáÕáõÃÛáõÝ, ³å³ å³ïÏ»ñÇ ïíÛ³É Ñ³ïí³ÍÇ

Ïá¹³íáñÙ³Ý Ñ³Ù³ñ Ïå³Ñ³ÝçíÇ 225 բÇà ͳí³Éáí ÑÇßáÕáõÃÛáõÝ:

àõݻݳÉáí å³ïÏ»ñÇ Ïá¹Á` ϳñ»ÉÇ ¿ í»ñ³Ï³Ý·Ý»É å³ïÏ»ñÁ: ì»ñÁ բ»ñí³Í ûñÇݳÏáõÙ

å³ïÏ»ñÁ ë¨-ëåÇï³Ï ¿ñ, áñï»Õ ó³Ýϳó³Í Ï»ïÇ Ïá¹ ½բ³Õ»óÝáõÙ ¿ñ Ù»Ï բÇà ÑÇßáÕáõÃÛáõÝ, ÇëÏ

Ù»Ýù ·áñÍݳϳÝáõÙ ³é³í»É Ñ³×³Ë ³éÝãíáõÙ »Ýù ·áõݳíáñ å³ïÏ»ñÝ»ñÇ Ñ»ï: гٳϳñ·ãáõÙ ·áõÛÝ»ñÁ ¨ ¹ñ³Ýó »ñ³Ý·Ý»ñÁ ëï³óíáõÙ »Ý Ñ»ï¨Û³É »ñ»ù ÑÇÙݳϳÝ` ϳñÙÇñ, ϳåáõÛï ¨ ϳݳã

·áõÛÝ»ñÇ ÙÇçáóáí áõ ¹ñ³Ýó å³ÛͳéáõÃÛ³Ý ³ëïÇ׳ÝÇ ÷á÷áËÙ³Ùբ: ²ÕÛáõë³ÏáõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í

¿ 16 ·áõÛÝ å³ñáõݳÏáÕ Ý»ñϳåݳÏÇ Ïá¹³íáñáõÙÁ:

ÆÝãå»ë »ñ¨áõÙ ¿ ³ÕÛáõë³ÏÇó` å³ïÏ»ñÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ Ï»ï, áñÁ ϳñáÕ ¿ Ý»ñÏí³Í ÉÇÝ»É 16

·áõÛÝ»ñÇó áñ¨¿ Ù»Ïáí, Ïá¹³íáñíáõÙ ¿ 4 բÇÃÇ û·ÝáõÃÛ³Ùբ: ÜÙ³Ý Ïá¹³íáñÙ³Ý ¹»åùáõÙ ÝÏարáõÙ

բ»ñí³Í å³ïÏ»ñÇ Ñ³ïí³ÍÁ Ͻբ³Õ»óÝÇ 15x15x4=900 բÇà ͳí³Éáí ÑÇßáÕáõÃÛáõÝ:

Կոդավորեք նկարը՝

Դաս 19 . Գրաֆիկական տվյալների կոդավորումը

Կոդավորել պատկերված նկարը

Դաս 20 . Թվային համակարգեր

Տրված տասական թվերը ներկայացրեք երկուական համակարգում

1. 1245

2. 654

3. 368

4. 3145

Դաս 21-22. Անցումը մի թվային համակարգից մյուսին

î³ë³Ï³Ý ³ÙբáÕç ÃÇíÁ »ñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ Ý»ñϳ۳óÝ»Éáõ ѳٳñ ³ÝÑñ³Å»ßï ¿

ѳçáñ¹³բ³ñ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É Ñ»ï¨Û³É ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ.

1. ÃÇíÁ բ³Å³Ý»É 2-Ç íñ³` Ãí³բ³Ý³Ï³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ϳï³ñ»Éáí

ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·Ç ϳÝáÝÝ»ñáí,

2. ³é³ÝÓݳóÝ»É բ³Å³ÝÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ëï³óí³Í Ùݳóáñ¹Á, ÇëÏ ù³Ýáñ¹Á

ÝáñÇó բ³Å³Ý»É 2-Ç íñ³,

3. բ³Å³Ý»Éáõ áõ Ùݳóáñ¹ ³é³ÝÓݳóÝ»Éáõ ·áñÍÁÝóóÁ ÏñÏÝ»É ³ÛÝù³Ý, ù³ÝÇ ¹»é

ëï³óíáÕ ù³Ýáñ¹Á ÷áùñ ã¿ 2-Çó,

4. ÃíÇ »ñÏáõ³Ï³Ý Ý»ñϳ۳óáõÙÁ ëï³Ý³É` ³é³ÝÓݳóí³Í Ùݳóáñ¹Ý»ñÁ í»ñçÇÝÇó

ÙÇÝ㨠³é³çÇÝÁ ѳçáñ¹³բ³ñ Ïó³·ñ»Éáí,

úñÇݳÏ. ï³ë³Ï³Ý 97 ³ÙբáÕç ÃÇíÁ Ý»ñϳ۳óÝ»Ýù »ñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ.

²é³ÝÓݳóí³Í Ùݳóáñ¹Ý»ñÇ` í»ñçÇó ¹»åÇ ëÏǽբ ѳçáñ¹³Ï³Ý Ïó³·ñÙ³Ùբ

Ïëï³Ý³Ýù ï³ë³Ï³Ý 97 ÃíÇ »ñÏáõ³Ï³Ý ·ñ³éáõÙÁ` 11000012:

²ÕÛáõë³ÏáõÙ բ»ñí»É »Ý ï³ë³Ï³Ý 0-Çó ÙÇÝ㨠16-Ý ÁÝÏ³Í ³ÙբáÕç Ãí»ñÇ Ñ³Ù³ñÅ»ùÝ»ñÁ

»ñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ:

Տասական 372 ներկայացրեք երկուական համակարգում:

Դաս 23. Թվաբանական գործողություններ երկուական համակարգում

Âí³բ³Ý³Ï³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ѳßí³ñÏÙ³Ý ¹Çñù³ÛÇÝ բáÉáñ ѳٳϳñ·»ñáõ٠ϳï³ñíáõÙ »Ý

ÙǨÝáõÛÝ Ï³ÝáÝÝ»ñáí` ¹Çñù ³é ¹Çñù: ¸ñ³ ѳٳñ բ³í³Ï³Ý ¿ ÇÙ³Ý³É ÙdzÝÇß Ãí»ñÇ ·áõÙ³ñÙ³Ý áõ

բ³½Ù³å³ïÏÙ³Ý ³ÕÛáõë³ÏÝ»ñÁ ¨ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ëÛáõÝ»ñáí ϳï³ñ»Éáõ ϳÝáÝÝ»ñÁ: ø³ÝÇ áñ

»ñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ Áݹ³Ù»ÝÁ 2 Ãí³Ýß³Ý Ï³` 0 ¨ 1,³å³ å³ñ½áõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ Ãí³բ³Ý³Ï³Ý

·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¹Çï³ñÏ»Ýù ³Ûë ѳٳϳñ·áõÙ: ¶áõÙ³ñáõÙ ºñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ ÙdzÝÇß Ãí»ñÇ ·áõÙ³ñÙ³Ý ³ÕÛáõë³ÏÝ áõÝÇ Ñ»ï¨Û³É ï»ëùÁ.

0+0=0 1+0=1 0+1=1 1+1=10

γñ¨áñ ¿ ѳßíÇ ³éÝ»É, áñ »ñբ ·áõÙ³ñÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ ëï³óíáõÙ ¿ ѳßí³ñÏÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç

ÑÇÙùÇó Ù»Í Ï³Ù ¹ñ³Ý ѳí³ë³ñ ÃÇí, ³å³ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ Ïñïë»ñ ¹ÇñùÇó ÙdzíáñÇ ï»Õ³÷áËáõÙ ³í³· ¹Çñù: гÝáõÙ ºñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ ÙdzÝÇß Ãí»ñÇ Ñ³ÝÙ³Ý ³ÕÛáõë³ÏÝ áõÝÇ Ñ»ï¨Û³É ï»ëùÁ. 0-0=0 1-0=1 0-1=11 1-1=0

ÆÝãå»ë ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ, ³Ûëï»Õ ¨ë, »ñբ ѳݻÉÇÝ Ù»Í ¿ Ýí³½»ÉÇÇó` ³í³· ϳñ·Çó

ѳٳϳñ·Ç ÑÇÙùÇÝ Ñ³í³ë³ñ Ùdzíáñ ¿ ÷áË ³éÝíáõÙ: ²ÕÛáõë³ÏáõÙ ÷áË ³éÝ»ÉÁ Ýßí»É ¿ 1 ·ÍÇÏáí`

(1): ºñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ բ³½Ù³ÝÇß Ãí»ñÇ Ñ³Ýáõ٠ϳï³ñ»ÉÇë ³ÝÑñ³Å»ßï ¿ û·ïí»É í»ñÁ

բ»ñí³Í ѳÝÙ³Ý ³ÕÛáõë³ÏÇó` ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ ÏÇñ³é»Éáí ³í³· ¹ÇñùÇó ÷áË ³éÝ»Éáõ

ëϽբáõÝùÁ:

´³½Ù³å³ïÏáõÙ

ºñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ ÙdzÝÇß Ãí»ñÇ բ³½Ù³å³ïÏÙ³Ý ³ÕÛáõë³ÏÝ áõÝÇ Ñ»ï¨Û³É ï»ëùÁ.

0*0=0 1*0=0 0*1=0 1*1=0

ºñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ բ³½Ù³ÝÇß Ãí»ñÇ բ³½Ù³å³ïÏáõÙÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ ÇÝãå»ë ï³ë³Ï³Ý

ѳٳϳñ·áõÙ:

´³Å³ÝáõÙ

ºñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ Ãí»ñÇ բ³Å³ÝáõÙÁ ϳï³ñíáõÙ ¿ ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ բ³Å³ÝÙ³Ý

ѳٳñ ÏÇñ³éíáÕ ·áñÍÁÝóóÇ ÝÙ³ÝáõÃÛ³Ùբ: úñÇݳÏ.

àõÃ³Ï³Ý ¨ ï³ëÝí»ó³Ï³Ý ѳٳϳñ·»ñáõÙ Ãí³բ³Ý³Ï³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ »Ý

í»ñÁ բ»ñí³Í ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ, ÇѳñÏ»` å»ïù ¿ ÑÇß»É, áñ ·áõÙ³ñÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ³í³· ¹Çñù

ï»Õ³÷áËíáÕ, ÇÝãå»ë ݳ¨` ѳÝÙ³Ý ¹»åùáõÙ ³í³· ¹ÇñùÇó ÷áË ³éÝíáÕ ÙdzíáñÇ Ù»ÍáõÃÛáõÝÝ áñáßíáõÙ ¿ ѳßí³ñÏÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÑÇÙùáí:

Դաս 24. Թվաբանական գործողություններ երկուական համակարգում

Âí³բ³Ý³Ï³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ѳßí³ñÏÙ³Ý ¹Çñù³ÛÇÝ բáÉáñ ѳٳϳñ·»ñáõ٠ϳï³ñíáõÙ »Ý

ÙǨÝáõÛÝ Ï³ÝáÝÝ»ñáí` ¹Çñù ³é ¹Çñù: ¸ñ³ ѳٳñ բ³í³Ï³Ý ¿ ÇÙ³Ý³É ÙdzÝÇß Ãí»ñÇ ·áõÙ³ñÙ³Ý áõ

բ³½Ù³å³ïÏÙ³Ý ³ÕÛáõë³ÏÝ»ñÁ ¨ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ëÛáõÝ»ñáí ϳï³ñ»Éáõ ϳÝáÝÝ»ñÁ: ø³ÝÇ áñ

»ñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ Áݹ³Ù»ÝÁ 2 Ãí³Ýß³Ý Ï³` 0 ¨ 1,³å³ å³ñ½áõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ Ãí³բ³Ý³Ï³Ý

·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ¹Çï³ñÏ»Ýù ³Ûë ѳٳϳñ·áõÙ:

¶áõÙ³ñáõÙ և հանում

Գումարման աñ¹ÛáõÝùÇ ×ßïáõÃÛáõÝÁ ëïáõ·»Ýù` ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·Ç ÷á˳ñÏ»Éáí

·áõÙ³ñ»ÉÇÝ»ñÝ áõ ëï³óí³Í ·áõÙ³ñÁ. 101=1*22+0*21+1*20=5, 111=1*22+1*21+1*20=7, 1100=1*23+1*22+0*21+0*20=12 : ´³½Ù³å³ïÏáõÙ

ºñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ բ³½Ù³ÝÇß Ãí»ñÇ բ³½Ù³å³ïÏáõÙÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ ³ÛÝå»ë, ÇÝãå»ë

ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ: úñÇݳÏ.

´³Å³ÝáõÙ

ºñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ Ãí»ñÇ բ³Å³ÝáõÙÁ ϳï³ñíáõÙ ¿ ï³ë³Ï³Ý ѳٳϳñ·áõÙ բ³Å³ÝÙ³Ý

ѳٳñ ÏÇñ³éíáÕ ·áñÍÁÝóóÇ ÝÙ³ÝáõÃÛ³Ùբ: úñÇݳÏ.

àõÃ³Ï³Ý ¨ ï³ëÝí»ó³Ï³Ý ѳٳϳñ·»ñáõÙ Ãí³բ³Ý³Ï³Ý ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÝ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ »Ý

í»ñÁ բ»ñí³Í ³É·áñÇÃÙÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ, ÇѳñÏ»` å»ïù ¿ ÑÇß»É, áñ ·áõÙ³ñÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ³í³· ¹Çñù

ï»Õ³÷áËíáÕ, ÇÝãå»ë ݳ¨` ѳÝÙ³Ý ¹»åùáõÙ ³í³· ¹ÇñùÇó ÷áË ³éÝíáÕ ÙdzíáñÇ Ù»ÍáõÃÛáõÝÝ áñáßíáõÙ ¿ ѳßí³ñÏÙ³Ý Ñ³Ù³Ï³ñ·Ç ÑÇÙùáí:

Դաս 25-26. Թվաբանական գործողություններ երկուական համակարգում

1. ¶áõÙ³ñ»ù »ñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áí ïñí³Í Ãí»ñÁ. 101 ¨ 111

2. гßí»ù »ñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áí ïñí³Í Ãí»ñÇ ï³ñբ»ñáõÃÛáõÝÁ.

11111 ¨ 10101 3. гßí»ù »ñÏáõ³Ï³Ý ѳٳϳñ·áí ïñí³Í Ãí»ñÇ ³ñï³¹ñÛ³ÉÁ. 110 ¨ 101 4. гßí»ù ïñí³Í »ñÏáõ Ãí»ñÇ ù³Ýáñ¹Á. 1000001 ¨ 101

Դաս 27. Անհատական համակարգչի կառուցվածքը և աշխատանքի սկզբունքը

Նկարում պատկերված են անհատական համակարգչի հիմնական կառուցվածքային սարքերը:

Ծանոթանանք դրանց նշանակության հետ:

Համակարգային բլոկում տեղադրված են համակարգչի աշխատանքն ապահովող կարևորագույն

բաղկացուցիչ սարքերը:

Մոնիտորը նախատեսված է էկրանի վրա ինֆորմացիա արտածելու համար. սա համակարգչի հիմնական

արտածող սարքն է:

Ստեղնաշարը ինֆորմացիա ներմուծելու հիմնական սարքն է:

Մկնիկը օգնում է համակարգչի աշխատանքը կազմակերպել, ինչպես նաև նկարներ, գծագրեր ստեղծել:

Դաս 28. Համակարգչի հիմնական սարքերը

Համակարգչի հիմանական սարքերն են.

Համակարգչային բլոկում տեղադրված են համակարգչի աշխատանքն ապահովող

կարևորագույն բաղկացուցիչ սարքերը:

Մոնիտորը նախատեսված է ցուցադրելու այն ամենը ինչ անում ենք համակարգչում:

Ստեղնաշարը ինֆորմացիա ներմուծելու հիմնական սարքն է:

Մկնիկը օգնում է համակարգչի աշխատանքը կազմակերպել, ինչպես նաև նկարներ,

գծագրեր ստեղծել:

Տպիչը սարք է, որն օգտագործվում է համակարգչից տեքստը և պատկերները թղթի վրա

փոխանցելու համարֈ

Բարձրախոսը նախատեսված է ձայնային ազդանշաններ լսելու համար, օիրնակ

երաժշտություն լսելու համար:

Հոսանքի կայունացուցիչը նախատեսված է հոսանքը հաստատուն պահելու համար:

Դաս 29. Համակարգչի հիմնական սարքերի նշանակությունը և աշխատանքի

սկզբունքը

Համակարգչային բլոկում տեղադրված են համակարգչի աշխատանքն ապահովող կարևորագույն

բաղկացուցիչ սարքերը:

Մոնիտորը նախատեսված է էկրանի վրա ինֆորմացիա արտածելու համար. սա համակարգչի

հիմնական արտածող սարքն է:

Ստեղնաշարը ինֆորմացիա ներմուծելու հիմնական սարքն է:

Մկնիկը օգնում է համակարգչի աշխատանքը կազմակերպել, ինչպես նաև նկարներ, գծագրեր

ստեղծել:

Տպիչը սարք է, որն օգտագործվում է համակարգչից տեքստը և պատկերները թղթի վրա

փոխանցելու համարֈ

Բարձրախոսը նախատեսված է ձայնային ազդանշաններ լսելու համար, օիրնակ երաժշտություն

լսելու համար:

Վեբ խցիկը տեսախցիկի նման սարքֈ Այն հնարավորություն է տալիս լուսանկարելու, ինչպես նաև

ուղիղ եթերով պատկերներ ուղարկելու այլ օգտվողներիֈ Վեբ խցիկը հնարավորություն է տալիս

ձեր ընկերներին և ընտանիքի անդամներին տեսնելու ձեզ միմյանց հետ հաղորդակցվելու

ընթացքումֈ

Հոսանքի կայունացուցիչը նախատեսված է հոսանքը հաստատուն պահելու համար:

Դաս 30. Համակարգչի միացում, անջատում և վերաբեռնում

Համակարգչի միացման կարգը

1. Միացրեք հոսանքի կայունացուցիչը, եթե համակարգիչը հոսանքին միացված է դրա միջոցով:

2. Միացրեք տպող սարքն ու այլ արտաքին սարքերը, եթե դրանք պետք է օգտագործվեն:

3. Միացրեք համակարգչի մոնիտորը:

4. Միացրեք համակարգչի համակարգային բլոկը:

Համակարգչի անջատման կարգը

1. Ավարտել աշխատանքը կիրառական ծրագրերի և Windows-ի օպերացիոն համակարգի հետ:

2. Windows 7 համակարգով աշխատող համակարգիչը կարելի է անջատել Start գլխավոր մենյուի

Shut Down հրամանով:

3. Անջատել համակարգային բլոկը:

4. Անջատել տպող սարքը և այլ արտաքին սարքերը, եթե դրանք միացված են:

5. Անջատել համակարգչի մոնիտորը:

6. Անջատել լաման կայունացուցիչը, եթե համակարգիչը միացված է դրա միջոցով:

Համակարգչի վերաբեռնման կարգը

1. Windows 7 համակարգով աշխատող համակարգիչը կարելի է վերաբեռնել Start գլխավոր

մենյուի Restart հրամանով:

Պետք է հիշել որ, համակարգիչը հաճախ միացնել/անջատելը կարող է անսարքություն առաջացնել, և

համակաարգիչն անջատելուց հետո նորից կարելի է միացնել 1 րոպից ոչ շուտ:

Դաս 31. Մոնիտորի միացում, անջատում և կարգաբերում

Մոնիտոր - համակարգչային սարքավորում է, որը նախատեսված է տեքստային և գրաֆիկական ինֆորմացիան

էկրանին արտածելու համար: Մոնիտորները սովորաբար լինում են գունավոր, չնայած համակարգչային

տեխնոլոգիաների զարգացման ավելի վաղ էտապում կային նաև միագույն մոնիտորներ: Մոնիտորները չափվում են

իրենց անկյունագծով, որոնք լինում են 14,15,17,... դյումանոց(1 դյում = 25.4 մմ): Մոնիտորները լինում են հարթ և

գոգավոր: Կառուցվածքային տեսակետից գոյություն ունեն նաև հեղուկաբյուրեղային և այլ մոնիտորներ:

Հեղուկ բյուրեղային մոնիտոր Էլեկտրոնաճառագայթային խողովակով մոնիտոր

Մոնիտորի 2 հիմնական տիպեր կան` էլեկտրոնաճառագայթային խողովակով և հեղուկ բյուրեղային:

Հեղուկ բյուրեղային մոնիտորները կոչվում են նաև LCD (Liquid Cristal Display) մոնիտորներ, իրենցից ներկայացնում

են երկթիթեղանի թերթիկներ, որոնց միջև գտնվում է բյուրեղային կախույթը` սուսպենզիյա, որոնք փոփոխում են

իրենց դիրքը էլեկտրական հոսանքի ազդեցության տակ:

Մոնիտորը միացվում և անջատվում է համապատասխան կոճակի միջոով: Մոնիտորի վրա կան նաև մի քանի

կոճակներ, որոնք նախատեսված են գույները կարգավորելու համար, հաճախությունը փոփոխելու համար և այլն:

Դաս 32. Աշխատանքային սեղանի բաղկացուցիչ մասերը

Աշխատանքային սեղան

Աշխատանքային սեղանը էկրանին տեղակայված աշխատանքային տարածք է, որտեղ օգտագործվում է ցանկերի և

պատկերակների համակցությունֈ Աշխատանքային սեղանը ներառում է հետևյալ բաղադրիչները՝

Պաստառը էկրանի հետին պլանում տեղակայված նախշ է կամ նկար, որը կարելի է ընտրելֈ Այն կարելի է համեմատել

սեղանին փռված սփռոցի հետֈ

Խնդրագոտի

Խնդրագոտին ուղղանկյունաձև գոտի է, որը սովորաբար տեղակայված է էկրանի ստորին հատվածումֈ Խնդրագոտին

կարելի է օգտագործել՝ համակարգչում արդեն իսկ աշխատող ծրագիրն ընտրելու համարֈ Խնդրագոտին ցուցադրում է

ծրագրերը խնդրագոտու կոճակների տեսքովֈ Գծապատկերում խնդրագոտու վրա ցուցադրված ծրագիրը Word–ն էֈ

Ծանուցման տարածք

Եթե խնդրագոտին տեղակայված է էկրանի ստորին հատվածում, ապա ծանուցման տարածքը տեղակայված է

խնդրագոտու աջ կողմումֈ Ծանուցման տարածքում ցուցադրվում է ժամանակը, ձայնի կարգավորման պատկերակը և

համակարգչում արդեն իսկ աշխատող մի շարք ծրագրերի պատկերակներըֈ Օրինակ՝ տպիչի կարճատ պատկերակը

հայտնվում է տպիչով փաստաթուղթը տպելու հրաման տալուց հետո և անհետանում տպելն ավարտելուց հետոֈ

Մեկնարկ

Windows XP–ում Մեկնարկ կոճակը սեղմելուց հետո բացվում է Մեկնարկային ցանկըֈ Մեկնարկային ցանկից կարելի է

օգտագործել հրամանները՝ ծրագիրը մեկնարկելու կամ համակարգիչը վերամեկնարկելու, կամ անջատելու համարֈ

Մեկնարկային ցանկում սովորաբար ցուցադրված են հետևյալ հրամաններըֈ

Դաս 33. Համակարգչի հիշողության տեսակները և դրանց հիմնական

պարամետրերը

Համակարգչային ինֆորմացիայի պահպանման համար նախատեսված սարքերը լինում են երկու տիպի`

օպերատիվ և արտաքին հիշող սարքեր:

Օպերատիվ հիշողությունը կարճաժամկետ հիշող սարք է: Օպերատիվ հիշողությունը նման է

գրատախտակին, որը որևէ խնդիր լուծելուց հետո ջնջվում է` նոր խնդրի լուծմանն անցնելու համար: Այն

նախատեսված է համակարգչի կողմից տվյալ պահին մշակվող ինֆորմացիայի ու դրան առնչվող տվյալների

պահպանման նպատակով:

Համակարգչի օպերատիվ հիշողության մեջ եղած ինֆորմացիան ոչնչանում է, երբ էլեկտրական սնուցումը

անջատվում է:

Ի տարբերություն օպերատիվ հիշողության` համակարգչի արտաքին հիշող սարքերի վրա պահպանված

ինֆորմացիան համակարգիչն անջատելիս չի ոչնչանում: Արտաքին հիշող սարքերը նախատեսված են

ինֆորմացիան երկարաժամկետ պահպանելու համար:

Անհատական համակարգիչների համար արտաքին հիշող սարքերը հիմնականում կոշտ (վինչեստր) և

լազերային (օպտիկական)սկավառակներն են ու ֆլեշ հիշող սարքերը:

Դաս 34. Համակարգչի սկավառակասարքերի տեսակները և դրանց հիմնական

պարամետրերը

Անհատական համակարգիչների համար արտաքին հիշող սարքերը հիմնականում կոշտ (վինչեստր) և

լազերային (օպտիկական)սկավառակներն են ու ֆլեշ հիշող սարքերը:

Լազերային սկավառակները ինֆորմացիայի պահպանման արագագործ ու հուսալի միջոցներ են:

Կոշտ սկավառակը համակարգչում ինֆորմացիայի երկարաժամկետ պահպանման հիմնական սարքն է և

տեղադրված է համակարգային բլոկում: Սա իր արագագործությամբ և ինֆորմացիայի պահպանման

ծավալով գերազանցում է թե լազերային սկավառակներին թե ֆլեշ հիշող սարքերին:

Ֆլեշ հիշող սարքերը ինֆորմացիայի պահպանման ժամանակակից սարքեր են, որոնք համակարգչին

մացնելիս որպես կոշտ սկավառակ են ընդունվում:

Նշված սարքերի համար կարևոր պայման է հանդիսանում հիշողության չափը:

Դաս 35. Ինֆորմացիայի արտաքին կրիչների տեսակները և դրանց հիմնական

պարամետրերը

Լազերային սկավառակները Ֆլեշ հիշող սարքերը Ճկուն սկավառակ

Ճկուն սկավառակի (Floppy Disk) ծավալը 1,44 Մբայթ է: Համակարգիչը կարող է ունենալ մեկ կամ

երկու ճկուն սկավառակատար, որոնք նշանակվում են A: և B: գրանշաններով: Ներկայումս ճկուն

սկավառակը չի օգտագործվում, իր փոքր ծավալի պատճառով:

Լազերային սկավառակները` CD և DVD հիմնականում օգատործվում են մեծածավալ

տեղեկատվություն մի համակարգչից մյուսը տեղափոխելու համար կամ պահպանելու համար:

CD-ի հիշողության չափը 700 Մգբայթ է, իսկ DVD-ինը 4.7 Գբայթ:

Ֆլեշ հիշող սարքերը ինֆորմացիայի պահպանման ժամանակակից սարքեր են, արտադրվում են

տարբեր հիշողության չափերով:

Դաս 36. Տվյալների ներմուծման սարքեր

Ներածման սարքերն անհրաժեշտ են՝ համակարգիչ տեղեկատվություն ներմուծելու,

ինչպես օրինակ՝ որևէ տառ մուտքագրելու կամ համակարգչին որևէ գործողություն կատարելու

հրահանգ տալու համարֈ Դրանցից մի քանիսը`

Մկնիկ. սարք, որն օգտագործվում է համակարգչի էկրանին ցանկացած գործողություն

կատարելու համարֈ Սովորաբար մկնիկն ունի ձախ և աջ կոճակներֈ Օգտագործելով ձախ

կոճակը՝ ընտրում եք անհրաժեշտ օբյեկտը և կտտացնելով էկրանին ակտիվացած տարածքի

վրա՝ հրահանգ եք տալիսֈ Աջ կոճակն օգտագործվում, գործողությունների ցուցակ բացելու

համար:

Ստեղնաշար. ստեղների շարք, որը նման է գրամեքենայի ստեղնաշարինֈ Ստեղնաշարն

օգտագործվում է տեքստ, ինչպես օրինակ՝ տառեր կամ թվեր համակարգիչ մուտքագրելու

համարֈ

Վեբ խցիկ. տեսախցիկի նման սարք էֈ Այն հնարավորություն է տալիս լուսանկարելու,

ինչպես նաև ուղիղ եթերով պատկերներ ուղարկելու այլ օգտվողներիֈ Վեբ խցիկը

հնարավորություն է տալիս ձեր ընկերներին և ընտանիքի անդամներին տեսնելու ձեզ

միմյանց հետ հաղորդակցվելու ընթացքումֈ

Կախված կատարվող գործողությունից կարող է օգտագործվել մի շարք այլ ներմուծող սարքեր:

Դաս37. Տվյալների ներմուծման սարքերի պարամետրերը

Ներածման սարքերն անհրաժեշտ են՝ համակարգիչ տեղեկատվություն ներմուծելու, ինչպես

օրինակ՝ որևէ տառ մուտքագրելու կամ համակարգչին որևէ գործողություն կատարելու հրահանգ

տալու համարֈ Դրանք պետք է լինեն հարմարավետ և ունենան անհրաժեշտ պարամետրերը:

Մկնիկը պետք է լինի հարմարավետ ձեռքի համար, ինչպես նաև արագագործ ու հարմար

կոճակներով:

Ստեղնաշար. ստեղնաշարն օգտագործվում է տեքստ, ինչպես օրինակ՝ տառեր կամ թվեր

համակարգիչ մուտքագրելու համարֈ Ստեղները պետք է լինեն հարմարավետ և

հնարավորություն ընձեռեն երկար ժամմանակ աշխատելու համար:

Վեբ խցիկ. տեսախցիկի նման սարք էֈ Այն հնարավորություն է տալիս լուսանկարելու,

ինչպես նաև ուղիղ եթերով պատկերներ ուղարկելու այլ օգտվողներիֈ Վեբ խցիկի պատկերի

պարզությունը կախված է պիքսերի քանակից:

Դաս 38. Տվյալների արտածման սարքեր

Արտածման սարքերն օգտագործվում են՝ համակարգչից հետադարձ կապ ստանալու համար

այն բանից հետո, երբ համակարգիչը որևէ խնդիր է կատարելֈ Բերենք արտածման սարքերի որոշ

օրինակներֈ

Մոնիտոր. հեռուստացույցի նման սարքֈ Այն ցուցադրում է համակարգչում կատարվող

գործողությունները, օրինակ՝ տեքստ կամ գծապատկերներֈ

Տպիչ. սարք, որն օգտագործվում է համակարգչից տեքստը և պատկերները թղթի կամ այլ

կրիչի վրա փոխանցելու համարֈ

Բարձրախոս/ականջակալ. ձայներ ունկնդրելու հնարավորություն ընձեռող սարքերֈ

Բարձրախոսները կարող են լինել արտաքին կամ համակարգչի մեջ ներկառուցվածֈ

Դաս 39. Տվյալների արտածման սարքերի պարամետրերը

Արտածման սարքերն օգտագործվում են՝ համակարգչից հետադարձ կապ ստանալու համար

այն բանից հետո, երբ համակարգիչը որևէ խնդիր է կատարելֈ Բերենք արտածման սարքերի որոշ

օրինակներֈ

Մոնիտոր. հեռուստացույցի նման սարքֈ Այն ցուցադրում է համակարգչում կատարվող

գործողությունները, օրինակ՝ տեքստ կամ գծապատկերներֈ

Մոնիտորները չափվում են իրենց անկյունագծով, որոնք լինում են 14,15,17,... դյումանոց(1

դյում = 25.4 մմ): Մոնիտորները լինում են հարթ և գոգավոր:

Տպիչ. սարք, որն օգտագործվում է համակարգչից տեքստը և պատկերները թղթի կամ այլ

կրիչի, ինչպես օրինակ՝ թափանցիկ ժապավենի վրա փոխանցելու համարֈ Տպող սարքի

աշխատանքի համար կարևոր բնութագրիչներ են արագագործությունը, անաղմուկ

աշխատելը, տպագրման որակը:

Բարձրախոս/ականջակալ. ձայներ ունկնդրելու հնարավորություն ընձեռող սարքերֈ

Բարձրախոսները կարող են լինել արտաքին կամ համակարգչի մեջ ներկառուցվածֈ

Ականջակալները պետք է լիենեն հարմարավետ ականջները չվնասելու համար:

Դաս 40. Ստեղների հիմնական խմբերը և դրանց նշանակությունը

Ստեղնաշարը ներածման սարք է, որն օգտագործվում է հրամաններ կամ տեքստ

համակարգիչ մուտքագրելու համարֈ

Սովորական ստեղնաշարի տարբեր տեսակի ստեղները ներկայացված են ստորև՝

Այբբենաթվային ստեղներ. այս ստեղներն օգտագործվում են տառեր և թվեր մուտքագրելու

համարֈ

Հատուկ ստեղներ. Control (CTRL), SHIFT, SPACEBAR, ALT, CAPS LOCK և TAB ստեղները

հատուկ ստեղներ ենֈ Այս հատուկ ստեղները հատուկ գործառույթներ են կատարում՝

կախված այն բանից, թե դրանք երբ և որ դեպքում են օգտագործվումֈ

Կետադրության ստեղներ. կետադրության ստեղները ներառում են կետադրական նշաններ

մուտքագրելու ստեղները, ինչպես օրինակ՝ երկու կետ (:), կետ ստորակետ (;), հարցական

նշան (?) և չակերտների հետևյալ տեսակները՝ «„ ‟» և «“ ”»ֈ

Հրամանների ստեղներ. INSERT (INS), DELETE (DEL) և BACKSPACE ստեղները հրամանների

ստեղներ ենֈ Այս ստեղների միջոցով զետեղում կամ ջնջում են որևէ տեքստ կամ առարկաֈ

ENTER ստեղնը. ENTER կամ ստեղնը օգտագործվում է՝ զետեղման կետը նոր տողի սկիզբ

տեղափոխելու համարֈ Որոշ ծրագրերում այն օգտագործվում է համակարգչին հրամաններ

տալու կամ խնդիրը հաստատելու համարֈ

Նավարկման ստեղներ. սլաքաստեղները, HOME, END, PAGE UP և PAGE DOWN ստեղները

նավարկման ստեղներ ենֈ Սլաքաստեղներն օգտագործվում են զետեղման կետը վերև,

ներքև, աջ և ձախ տեղափոխելու համարֈ HOME ստեղնը օգտագործվում է՝ նշորդը տեքստի

տողի կամ փաստաթղթի սկիզբ տեղափոխելու համարֈ END ստեղնը, հակառակը, նշորդը

տեղափոխում է տողի կամ նիշքի վերջը՝ կախված ծրագրիցֈ Փաստաթուղթ դիտելիս PAGE

UP ստեղնը օգտագործվում է մեկ էջ վերև, իսկ PAGE DOWN ստեղնը՝ մեկ էջ ներքև

տեղափոխվելու համարֈ PAGE UP և PAGE DOWN ստեղների գործառույթները տարբերվում

են ըստ ծրագրիֈ

Գործառույթի ստեղներ. F1–ից F12 պիտակ կրող ստեղները գործառույթի ստեղներ ենֈ

Դրանք օգտագործվում են որոշակի գործառույթներ կատարելու համարֈ Դրանց

գործառույթները տարբերվում են ըստ ծրագրիֈ

Թվային ստեղնախումբ. ոչ բոլոր ստեղնաշարերը թվային ստեղնախումբ ունենֈ

Առկայության դեպքում այն իրենից ներկայացնում է առանձին ստեղների խումբ, որը

ներառում է 0–9–ը թվերով նշված ստեղները, տասնորդական կետը, հատուկ գրանշանները

և նավարկման նշաններըֈ Այս ստեղնախմբի NUM LOCK ստեղնը հնարավորություն է

տալիս փոխանջատել թվային և նավարկման ստեղներըֈ

Windows ստեղնը. CTRL և ALT ստեղների միջև գտնվում է Windows ստեղնըֈ Դրա վրա

պատկերված է Մայքրոսոֆթի պատկերանշանը կամ Windows–ի դրոշըֈ Այս ստեղնը

օգտագործվում է՝ Մեկնարկային ցանկը բացելու կամ, որևէ երկրորդ ստեղնի հետ միասին,

Windows–ին առնչվող որևէ սովորական գործողություն կատարելու համարֈ Windows

ստեղնի հստակ գործառույթը կախված է համապատասխան ծրագրիցֈ

Դաս 41. Ծրագրային ապահովման և օպերացիոն համակարգի անհրաժեշտությունը

Համակարգիչը իրենից ներկայացնում է սարքերի և ծրագրերի միասնություն, որտեղ գլխավոր

դերը կատարում են ծրագրերը: Ներկայումս համակարգիչների համար ստեղծված են տասնյակ

հազարավոր ծրագրեր՝ պարզ համակարգչային խաղերից մինչև շատ բարդ ինտերնետի հետ

համատեղելի ծրագրեր: Համակարգչում օգտագործվող ծրագրերի ամբողջությունը անվանում են

ծրագրային ապահովում:

Ծրագրային ապահովման կարևորագույն բաղադրիչներից է օպերացիոն համակարգը:

Oպերացիոն համակարգերից ներկայումս օգտագործվում է WINDOWS XP, 7: WINDOWS 7

գրաֆիկական օպերացիոն համակարգ է, որը ստեղծում է պատուհաններով աշխատանքային

դաշտ մկնիկի ինտենսիվ օգտագործումով: WINDOWS XP, 7-ում ամենամեծ պատուհանը

աշխատանքային սեղանն է, որի վրա դասավորվում են հիմնական և լրացուցիչ օբյեկտները

օպերատորի աշխատանքը հեշտացնելու համար:

Օպերացիոն համակարգի ծրագրերը պահպանվում են համակարգչի կոշտ սկավառակում:

Ծրագրային ապահովման լայն խումբ են կազմում կիրառական ծրագրերը, որոնք գործնականում

ամենաշատ օգտագործվող ծրագրային միջոցներն են: Կիրառական ծրագրեր են տեքստային և

գրաֆիկական խմբագրիչները:

Դաս 42. Համակարգիչների ճիշտ դասավորվածությունը լսարանում

Անվտանգության նկատառումներից ելնելով համակարգչային դասարանում համակարգիչները

տեղադրելիս պահպանում են հետևյալ կանոնները.

մոնիտորի հակառակ կողմում առկա հնարավոր ճառագայթումից խուսափելու համար

դրանք տեղադրելիս աշխատել, որպեսզի հետնամասն ուղղված չլինի ներկաների վրա: Նման

դեպքում ճիշտ է համակարգիչները տեղադրել դասարանի պատերի երկայնքով, П-աձև,

էկրանների դիմային մասերով ուղղղված դեպի դասասենյակի ներսը(նկարում պատկերված

է սխեման):

եթե դասարանը լուսավորվում է բնական ցերեկային լույսով, ապա համակարգիչները

պետք է տեղադրել այնպես, որ համակարգչի մոտ աշխատելիս լույսն ձախից:

Դաս 43. Համակարգչի մոտ աշխատելու թույլատրելի ժամանակը և հիգենիկ

նորմերը

Համակարգչի մոտ աշակերտի անընդհատ աշխատելու տևողությունը չպետք է գերազանցի 25 րոպեն:

Խորհուրդ է տրվում 10-15 րոպե տևող աշխատանքից հետո աշակերտների հետ աչքի վարժանքներ անել:

Համակարգչի մոտ աշխատելու ժամական պետք է հետևել որ,

էկրանը գտնվի աշակերտից 50սմ-ից ոչ մոտիկ, օպտիմալ է համարվում 60-70սմ հեռավորությունը,

էկրանի կենտրոնը աչքի մակարդակից պետք է 15-20սմ ցածր գտնվի,

էկրանը սեղանի ուղղահայաց հարթության նկատմամբ 150 անկյուն կազմի:

Դաս 44. Աչքերի հանգստացման համար նախատեսված վարժություններ

Որոշակի ժամանակ համակարգչով աշխատելուց հետո պետք է կատարենք աչքերը

հանգստացնող վարժություններ:

Վարժությունները անհրաժեշտ է կատարել նստած վիճակում, թեթև, առանց լարվելու:

1. Նայել ուղիղ: Առանց որևէ դիրքում կանգ առնելու նայել դեպի

ձախ, ապա ուղիղ,

աջ, ապա ուղիղ,

վերև, ապա ուղիղ,

ներքև, ապա ուղիղ,

2. 1-ից 10 անգամ ժամսլաքի շարժման և հակառակ ուղղություններով աչքերի օղակաձև

պտույտներ կատարել. սկզբում արագ, ապա` հնարավորինս դանդաղ:

3. Շփելով տրորել ափերը և դրանցով թեթև, մեկ րոպե տևողությամբ ծածկել նախապես

փակած աչքերն այնպես, որ լույս չթափանցի:

Դաս 45. Անվտանգության տեխնիկա: Աշխատատեղի կազմակերպում

Քանի որ համակարգչային աշխատատեղում կյանքի համար վտանգավոր լարում կա, ապա

պետք է ուշադիր լինել և խստորեն հետևել անվտանգության պահպանման ստորև բերված

կանոններին.

1. համակարգչից օգտվելիս անհրաժեշտ է կրել մաքուր, չոր հագուստ,

2. համակարգչային դասարան կարելի է մտնել միայն ուսուցչի թույլտվությամբ, հանգիստ,

չդիպչելով համակարգիչների սեղաններին և սարքավորումներին,

3.համակարգչով աշխատելիս անհրաժեշտ է խստորեն հետևել ուսուցչի ցուցումներին

4. վառվող լարերի յուրահատուկ հոտի կամ ծխի առկայության դեպքում պետք է ազատել

աշխատանքային տեղը և անհապաղ տեղեկացնել ուսուցչին,

5. առանց ուսուցչի թույլտվության չի կարելի համակարգիչը միացնել կամ անջատել,

6. արգելվում է դիպչել համակարգչի լարերին,

7. արգելվում է հպվել էկրանին և համակարգչի բաղկացուցիչ սարքերի հետնամասերին,

8. արգելվում է համակարգչին մոտենալ կեղտոտ կամ թաց ձեռքերով,

9. չի կարելի աշխատել այնպիսի համակարգիչներով, որոնք վնասված պատյան, լարերի

վնասված մեկուսացում կամ պատյանի վրա էլեկտրական լարման նշան ունեն,

10. արգելվում է համակարգչի սարքերի վրա որևէ առարկա դնել,

11. արգելվում է փորձել ինքնուրույն վերացնել համակարգչի անսարքությունը:

Անվտանգության կանոնների պահպանումը պարտադիր է բոլորի համար:

Համակարգչով աշխատելիս պետք է հետևել նաև հետևյալ խորհուրդներին.

1. պետք է աշխատել, որ իրանի հեռավորությունը էկրանից լինի պարզած թևի չափից ոչ

պակաս,

2. մեջքը հենել աթոռի թիկնակին, ողնաշարն ուղղաձիգ պահել,

3. ոտնաթաթերը հատակին կամ հատուկ տակդիրին դնել,

4. դաստակները թողնել ազատ, թույլ և ստեղնաշարին չհպել,

5. ձեռքերի արմունկները ծալել մոտ 900 –ի տակ,

6. ուսի մկանները չլարել: