Секундарен пазар

Секундарниот пазар на капитал ги опфаќа институциите и механизмите,преку кои се врши прометот(купување и

продавање) на еднаш веќе емитирани хартии од вредност.Треба да се има во предвид тоа дека купувачите на хартија од вредност немаат можност така вложените пари да

ги повратат од самото претпријатие,туку единствена можност им е нив да ги продадат на специјализираните

пазари односно ефективни берзи (секундарен пазар на капитал).Во овој пазар ,хартиите од вредност само го менуваат својт сопственик,значи се остварува функцијата

ан ликвидност на вложените средства,што ги овозможува овој пазар.

Секундарниот пазар на капитал се состои од два сегмента: Организиран(службен пазар) на хартии од вредност-ефективни

берзи; Неорганизиран(неслужбен пазар) на хартии од вредност-„пазар

преку шалтер“.

Ефективната берза претставува постојано место,на кое што во одредено време се сретнуваат куповачите и посредниците заради промет со долгорочни хартиии од вредност. Најзначајна берза во светот е Њујоршката берза на која котираат хатрии од вредност на преку 4.500 фирми. Њујоршката берза како институција, претставува корпорација која ја сочинуваат т.н членови на берзата,а тоа се брокерски куќи или фирми т.е фирми специјализирани за промет со хартии од вредност. За да функционира нормално ефективната берза,треба да има доволно и стабилна понуда и побарувачка на хартии од вредност. Работењето на берзата е регулирано со строги законски прописи кои треба да обезбедуваат фер тргувања со хартиите од вредност.

Трговијата на ефективните берзи de facto ја извршуваат посредниците-броќеритеи дилерите. • Брокерите се чисти посредници кои работат за провизија по

налог на коминтентот и за негова сметка; нарачките од клиентите им ги препраќаат на непосредните извршители т.н мешетари на паркетот.

• Дилерите за разлика од брокерите работат за своја сметка и на сопствен ризик .

Имено пазарот преку шалтер потекнува од времето на почетоците на трговијата со акции и обврзници,кога во функција на трговци се јавувале банките а инвеститорите купувале и продавле преку шалтерите на банките. Денес обично се тргува со хартии од вредност кои не котираат на берзите-најчесто обврзници на корпорации и државни органи а помалку на акции и тоа главно привилигирани акции. Овие пазари ни претставуваат регулирани пазари ан хартии од вредност но спротивно од нив постои и нерегулиран слободен пазар кој што трговијата ан хартија од вредност не се одвива на службените простории на берзата туку на споредните, односно покрај берзата,и овде не важат берзанските правила и прописи.

Пазар на долгорочни хартии од вредност На пазарот на долгорочни хартии од вредност се тргува со хартија од вредност со рок на доспевање над една година. Купопродажните цени на долгорочните хартии од вреднст се утврдуваат на слободна и отворена аукција,односно зависот од понудата и побарувачката во даден временски период. Според типот на финансиски инструменти овој пазар има три

сегменти: Пазар на долгорочни обврзници Пазар на преференцијални акции Пазар ан обични акции Според организационата форма пазарот на долгорочни хартии од

вредност може да има три сегменти и тоа: Берзи Пазар преку шалтер Пазар на слободна продажба Според типот на трансакции,пазарот на догорочни хартии од

вредност може да се подели на: Примарен пазар Секундарен пазар

Почетно финансирањеКога се формира компанијата,мора да се финансира со пари од основачите односно со капитал ан сопствениците. Средствата можат да бидат обезбедени и со долг,но најчесто станува збор за акции кои речиси секогаш во почетокот се продаваат приватно. На пример во некои земји како што е САД самиот закон налага издадените акции да не тргуваат во тек од две години, или пак истите да бидаат регистрирани претходно кај КХБ пред да се продаваат. Целта на ваквото ограничување е заштита на инвеститорите од продажба на недокажани хартии од вредност. НА Дадежта на инвеститорите во вака непазарни акции е дека компанијата ке расте,така што по неколку години ке биде доволно голема и профитабилна,како би можела да се регистита кај КХБ и да ги продав акциите на јавен пазар. Доколку компанијата е успешна сопствениците може компанијата да ја „изведат во јавност“, со продажба на акциите на непознати купувачи, то го прават оние кои сакаат да реализираат готовински принос на својата инвестиција(поврат на средествата). Од друга страна дел од основачите тоа го прават со цел да ја проверат вредноста и ликвидноста на своите акции.

Долгорочни обврски

Најчести облици на финансирање на фирмите преку долгорочни обврски се: Термински кредити Долгорочни обврзници

Основна карактеристика на долгорочните обврски е нивниот рок на доспевање од 5 до 15 години. Оние долгорочни обврски кои достасуваат во еден тековен период од гледиштето на политиката за финансирање(и сметководните принципи),добива третман на тековна(краткорочна) обврска, зашто та треба да се исплати во тековниот период.

Термински заеми

Долгорочен термински заем е заем од финансиска институција на некојуа фирма и истиот е регулиран со договор за заем. Овие заеми обично се со рок на користење до 12 години, а некои од нив се и со пократок рок на враќање, но не пократок од 5 години.

Содржината на договорот за термински заеми ја сочинуваат следните елементи: Износот на заемот и рокот ан доспевање Датумот за плаќање на оделни обврски Каматна стапка Начинот на обезбедување на заемот Намена на заемот

Трошокот на долгорочните обврски е начело поголем од оној на краткорочните обврски. Најзначајниот трошок на долгорочните обврски-каматна стапка се определува со договорот,што се случува меѓу кредиторот и корисникот. Како основни фактори од кои е детерминиран трошокот на долгорочните обврски (каматата) би ги истакнале: Време на достасување на заемот Големината ан кредитот Ризичноста ан корисникот Базичниот трошок на парите

Основна карактеристика на краткорочните кредити е нивната самоликвидација за период помал од една година и најчесто ваквиот вид на заем се користи за сезонските или привремени потреби за средства. Долгорочните финансирања се користат за трајните потреби од средствата како оние за фиксен имот и за зголемување на побарувачката и резервите. Долгорочните кредити обично се отплатуваат во текот на неколку години, во рок од една до десет години.долгорочните заеми имаат две основни карактеристики: Достасување во рок подолг од една година; Формален договор за одобрување на заемот и периодична

исплата;

Отплатата се прави најчесто во еднакви рати за исплата,односно истиот се амортизира а во одредени случаи се пранира балонска отплата за последната рата (уплата која е многу поголема од било која друга),таквите заеми честопати се осигурани со користење на одреден колатерал. Основна предност на обичниот долгорочен заем е неговата флексибилност. Заемобарателот се обраќа директно на заемодавателот и заемот може да се приспособи на потребите на заемобарателот.