دعاوي ايران ايالات متحده امريكا

...روش عملي ديوان � 203

روش عملي ديوان

دعاوي ايران ـ اياالت متحده امريكا

در پذيرفتن ادله از طرفين و از كارشناسان

MICHAEL STRAUS ميشل اشتراوس

احمد قطينه: ترجمه و تلخيص

:اشاره

موجب قانون مدني ايران شهادت يكي از ادله اثبات دعـوي اسـت و گرچـه به

دت در دعاوي مالي مقرر شـده بـود، بـا اصـالح محدوديتهايي كه قبالً براي ارزش شها

عنـوان بـه كليطـور رفع و بر ارزش شهادت به 1361برخي از مواد قانون مدني در سال

دليل اثبات دعوي افزوده شده است، با اين وجود، در سيستم حقوقي ما شهادت كـساني

در ). قـانون مـدني 1313 مـاده 3بنـد (كه در دعوي نفع شخصي دارند پذيرفته نيـست

الملل، اين محدوديت وجود ندارد و در بعضي مـوارد ي در نظام حقوق بين رسيدگي قضائ

شود و در كنـار سـاير ادلـه نفع استماع مي شهادت اصحاب دعوي و ديگر اشخاص ذي

گيري حاصله از آرا و تـصميمات ديـوان با نتيجه . ي است ات دعوي واجد ارش قضائ اثب

توان گفت كه ديوان مزبور در قبـول ادلـه و از جملـه داوري ايران ـ اياالت متحده مي

ذكـر ايـن . شهادت و تعيين ارزش اثباتي آن، براي خود آزادي عمل وسيعي قائل است

داند كه اين آزادي عمل ديـوان مـانع از ايـن نيـست كـه اوالً در نكته را ضروري مي

دت نباشند، با استناد شها ايران واجد شرايط الزم براي اداي كه شهود طبق قوانين مواردي

هيئت داوري اتخاذ تصميم درباره «گويد بيانيه حل و فصل كه مي 5به قسمت اول ماده

204 دوازدهمشمارة / مجلة حقوقي �

اعتراض الزم به عمل آيد و ثانيـاً » تمام موارد را براساس رعايت قانون انجام خواهد داد

.اعتبار آن اقامه شود شهود معارض و يا داليل ديگر در رد شهادت و اثبات بي

اي است كـه گذرد برگردان فارسي مقاله ته حاضر كه از نظر خوانندگان مي نوش

مـورخ 3 مجلـد 3 شـماره ∗»المللي مجله داوري بين «در » ميشل اشتراوس «به قلم آقاي

نويسنده كه خود از دستياران حقوقي . به طبع رسيده است ) سوئيسچاپ (1986سپتامبر

ه است تا چگونگي طـرز تلقـي ديـوان را از در ديوان داوري بوده، در اين مقاله كوشيد

به ادله اثباتي در رابطه با اداي شهادت وسيله طرفين دعـوي و كارشناسـان مسائل مربوط

هرچنـد . توضيح دهد و در اين كار به رويه عملي ديوان نيز توجه و استناد كرده اسـت

فارسـي، ترجمـه نقض نيست اما با توجه به كمبود منابع به زبان مقاله حاضر كامل و بي

آن كه با كمي تلخيص صورت گرفته با اين اميد انجام شده است كه مؤسـسات ايرانـي

كه اينك درگير با ادعاهاي افراد و شركتهاي امريكايي در ديوان داوري ايران ـ اياالت

كنـد متحده هستند، از طرز عمل ديوان درخصوص مسائلي كه مقالـه از آن بحـث مـي

ر اتخاذ موضع مناسـب در رابطـه بـا موضـوع شـهادت شـهود و بيشتر مطلع شوند و د

ل نوشته شده اما در البته اين مقاله حدود سه سال قب .گيري نمايند آن بهره كارشناسي، از

اي در موضع و نظر ديوان در مورد استماع شـهادت شـهود و طول اين سالها تحول عمده

اله به معني توافق مترجم يـا بديهي است ترجمه اين مق . كارشناس حادث نگرديده است

.با همه برداشتها و ديدگاههاي نويسنده نيست» مجله حقوقي«

نويسنده مقاله در اشاره به برخي از آرا و قرارهاي ديوان، خواننده را به مجلداتي

اين مجلـدات كـه مجموعـه آرا و تـصميمات . دهد احاله مي ".IRAN-U.S.C.T.R"از

متحـده اسـت، از طـرف مؤسـسه انتـشاراتي گروسـيوس ديوان داوري ايران ـ اياالت

چاپ و ∗∗∗»مجموعه آراي ديوان داوري ايران ـ اياالت متحده « تحت عنوان ∗∗كمبريج

. جلد از آن به چاپ رسـيده اسـت 17در حدود ) 68فروردين (شود و تاكنون منتشر مي

∗. Journal of International Arbitration.

∗∗ . Cambridge Grptius Publication Limited.

∗∗∗ . Iran-United States Claims Tribunal reports.


ه قيد همان عبارت ها اشاره نموده، ب در ترجمه نيز در هر جا كه نويسنده به اين مجموعه

»مترجم« . اكتفا شده است(.IRAN-U.S.C.T.R)انگليسي

المللـي در اكثر موارد چنين است كه وكاليي كه به ديوانهـاي بـين ند از روش دادرسي آن ديوان حـدس و گمانهـايي در ذهـن نك مراجعه مي

اند و در آن آموزش ديده خود دارند كه با سيستم حقوق داخلي كشوري كه در . نحوي خاص تجـانس دارد كنند، به مي يا مستمراً در چارچوب آن عمل

گونه ديوانها مشغول كار هستند نيز تقريبـاً وضـع مورد داوراني كه در اين طور است موارد معتنابهي از موضوعات شـكلي كـه در اثنـاي يـك همين

و مقررات آيـين دادرسـي تواند به كمك قواعد شود، مي داوري مطرح مي اي از ايـن مـسائل نيـز بـه صـالحديد و حل و فصل گردد، ولي حل پاره

.تشخيص خود داوران واگذار شده استدر چنين اوضاع و احوالي بسيار محتمل اسـت كـه وكـال و داوران، خواه براي اتخاذ تصميم دربـاره مـسائلي از قبيـل روش ارائـه مـستندات

اقامه شهود در شـهادت شـفاهي و خـواه بـراي صورت دليل و چگونگي بهربـط در كـشور تحقيق از شهود وسيله طرفين داوري، به پيشينه حقوقي ذي

منـوط ها توفيق وكيل گونه رسيدگي در نتيجه، در اين . خويش روي آورند حلهـايي بـراي حـل چنـان بيني و آمـادگي او در نحـوه ارائـه راه به پيش

گونه قضايا را با بررسي طرقي كـه يـك نمقاله حاضر اي . موضوعاتي است المللي، يعني ديوان داوري ايران ـ اياالت متحده، در مؤسسه مهم داوري بين

وسيله طرفين و كارشناسان رابطه با مسائل اثباتي كه متضمن اداي شهادت به اي واحد و معين درخصوص آن رويه] احياناً[است و قواعد رسيدگي ديوان

.دهد ست، توضيح ميبيني نكرده ا پيش


دنبال بحران روابط سياسي ديوان دعاوي ايران ـ اياالت متحده كه به وجود آمد، در مدت چند سال بـه حـل و فـصل مرافعـات به بين دو كشور

اينكه چنين اقـدامي بـا . ادامه داده است ] و اتباع آنها [معوقه بين دو دولت . د شايان توجه است گردد خو روابط سياسي دو كشور معمول مي وجود قطع

سـه : دانيم ديوان داوري از نُه عضو تشكيل يافتـه اسـت همانطوري كه مي عضو از ايران و سه عضو از امريكا و سه عضو از كشورهاي ثالث كـه در

براين، ديوان از عالوه 1.يس، فرانسه و آلمان غربي هستند ئحال حاضر از سو يران دفتر از ميان اتبـاع خدمات كارمنداني در سمت دستياران حقوقي و مد

لهستان، ايران، اياالت متحده، انگلستان، سـوئد و هلنـد اسـتفاده هندوستان،ديوان نيز يكي از حقوقدانان برجسته از كـشور سـريالنكا دبيركل . كند مي

عمـل 2دانيم كه ديوان برطبق مقررات داوري آنـسيترال همچنين مي . استنحوي مـؤثر جريـان ه كار ديوان به مقررات مذكور با اين هدف ك . كند مي

مقـررات . يابد و نيز برحسب ضرورت مورد اصالحاتي قرار گرفتـه اسـت منظور حل مناقـشات آنسيترال خود از طرف مجمع عمومي سازمان ملل و به

المللي بين كشورهايي كه داراي سيستمهاي حقوقي، اجتمـاعي و بين يتجار .اقتصادي مختلف هستند، پذيرفته شده استالمللـي از عنوان يك محكمه بين در چنين چارچوبي، ديوان داوري به

اين واقعيت خاص برخوردار است كه تا حد امكان از برداشتها و بينش خود ال، حقـوق مـدون و هاي ماهوي و شكلي از سيستمهاي حقوقي كامن زمينه

بدين طريق كـاربرد . حقوق اسالمي تا حدودي كه ميسر است، استفاده كند كند كه ديوان از اين مقررات مي يواعد آنسيترال از طرف ديوان و تفسير ق

وسط همان بوده كه در متن آمده است، ولـي در حـال حاضـر تاريخ تحرير مقاله تركيب داوران در .1

.يس و ايتاليا هستندئداوران وسط از فنالند، سو

كـه و نيز متن اصالح شـده آن ) فارسي و انگليسي(نسيترال براي مالحظه متن كامل مقررات داوري آ .2 .»المللي اسناد بين«، 3، شماره »مجله حقوقي«در ديوان داوري مورد عمل است، رجوع كنيد به


هـاي بـزرگ يسابقه مهمي در جهت استفاده آتي از ايـن قواعـد در داور الواقع پايه اساسي تكامل يك حقوق كلـي ي آن في خواهد بود و رويه قضائ

ـ "lex mercatoria"المللي، يعنـي تكامـل و عام براي روابط تجاري بين ا ي . خواهد بود3حقوق بازرگاني فراملي

نحوه تلقي ديوان در رابطه با شهادت طرف

شـهادت سيستمهاي حقوقي در اين مورد كه آيا شهادت طرفين و يا نزديك دارنـد، و بـه افرادي را كه با يكي از طرفين دعوي رابطه و نسبت

پذيرفت اند بايد نفع عبارت ديگر، شهادت كساني را كه در نتيجه دعوي ذي رسد كه براسـاس با وجود اين، به نظر مي . يا نه، روش عملي يكساني ندارند

رويه جديد ديوانهاي داوري، در مواردي كه طرف دعوي شـخص حقيقـي شـخص حقـوقي مـستخدمان منصبان و يـا است يا در مواردي كه صاحب

درخصوص واقعيات دعوي علم و اطالع دارند، چون ارزش اثباتي شـهادت بسته به عواملي از قبيل اهميت و اعتبار گواهي و يا وارد بودن آن به ايشان

ي و تصميم داوران بستگي دارد، لـذا موضوع است و در نهايت به نظر قضائ ترتيـب و بـدين . نمايد را استماع مي گونه اشخاص ديوان داوري شهادت اين

حقـوق اين قاعده حقـوقي «: گيرد نتيجه مي پروفسور سانديفر نحوي كه بهدعـوي را مـؤثر در اثبـات دعـوي نفـع در داخلي كه شهادت طرفين ذي

كنـد، در جـايي قابـل كلي آن را از عداد داليل خارج مـي داند و يا به نميتوجيه است كه دسترسي به ديگر ادله اثبات دعوي معموالً ميسر باشد؛ ولي

ور المللي چون خواهان اغلب بـدون اينكـه خـود قـص در آيين دادرسي بين نفـع در دعـوي كرده باشد دليلي به جز اطالعات خود يا طرفهايي كـه ذي

اجراي حقوق بازرگاني فراملـي «: لنـدو رجوع كنيد به اول "lex mercatoria" براي مالحظه و اطالع از .3

.5، شماره مجله حقوقي، ترجمه محسن محبي، »المللي در داوري تجاري بين


اي ي نمايـد، لـذا اعمـال چنـان قاعـده ههستند ندارد تا براساس آن دادخوا در «: گوينـد مـي سيمپسون ـ فاكس همچنين 4.»غيرمنصفانه و ناموجه است

موجـب آنهـا كنـار الملل قواعدي عمومي وجود نـدارد كـه بـه حقوق بين 5.»ضروري باشد] مانند شهادت طرفين[اي از داليل اشتن پارهگذ

االصول در اسـتفاده از شـهادت طـرفين از ديوان داوري عمالً و علي تبعيت كرده است، ولي اين طرز عمـل كـه در چـارچوب سانديفرنظريه

شود، از نظر كم و بيش بودن پيچيدگي آن، به شـعبه قواعد شكلي انجام مي مثالً شعبه دوم ديوان در يكي از جلسات استماع . تگي داردكننده بس رسيدگي

به مدعي اجازه داد كه در رابطه با اركان اساسي ادعاي خود و در مقام شاهد شليلي دان سان در رأي صادره در دعواي بدين. واقعيات، اداي گواهي نمايد

27 مورخ 204ـ237ـ2رأي شماره ( به طرفيت جمهوري اسالمي ايران ارفع، شعبه دوم ديوان اظهارات مدعي را در مقام گواه در رابطه بـا )1985وامبر ن

گرچـه . استماع نمود ) تبعه امريكا بودن و مصادره اموالش (واقعيات پرونده گيري كه تابعيت غالب و مـؤثر خواهـان در نهايت، شعبه دوم با اين نتيجه

به علـت فقـد ربط، تابعيت اياالت متحده نبوده است دعوي را طي دوره ذي بودن خواهان براي اداي صالحيت رد كرد، ولي هيچ ايرادي به واجد شرايط

شهادت وي را به علت اينكه شـاهد خـود مـدعي بـوده شهادت نگرفت و اما شعبه سوم ديوان داوري اجازه داده است كـه اشـخاص 6.است، رد نكرد

4. Sandifer: Evidence Befor Int'l Tribunals, 1975, p. 364.

5. J. Simpson & H. Fox: Int'l Arbt. Law and Practice, 1959, p. 192.

ا در مـورد اهللا گلپيرا نيز به همين نحو شهادت خواهانهـا ر شعبه دوم در پرونده ناصر اصفهانيان و عطاء .6. استماع و بدان استناد نمود ) صالحيت، تابعيت، نقض قرارداد و مصادره اموال (به ادعايشان واقعيات مربوط

: رجوع شود به رأي پرونده اصفهانيان عليه بانك تجارت

2 IRAN U.S. C.T.R. 157 (March 29, 1983).

گيري خودداري كرده از شركت در تصميم در اين پرونده داور ايراني به علل مذكور در نظر مخالف خود IRAN U.S.C.T.R. 171 (March 29, 1983) 2 رجوع شود به رأي پرونده عطاء اهللا گلپيرا. است


ادعاهـاي در رابطـه بـا 7حقيقي يا حقوقي طرف داوري يا نمايندگان آنهـا عنوان يك شاهد، اطالعات خود را بيـان عنوان مطلع و نه رسماً به به طرفين،

. اي رويه عملي مربـوط را توسـعه داده اسـت ترتيب تا اندازه نمايند و بدين موجب اين روش، طرفهاي داوري و يا مستخدمان فعلي شـركتهايي كـه به

راتي كه در شركت طرف دعوي هستند ـ بدون توجه به مقام و ميزان اختيا تواننـد شوند و بدين جهـت مـي نفع در نتيجه دعوي شناخته مي دارند ـ ذي

عنـوان گونـه افـراد بـه گهگاه ديوان به اين . عنوان مطلع اظهاراتي بنمايند بهآيد، نظر مي كند كه تا حدي واژه نامتجانسي به نيز اشاره مي 8»شهود طرف «

بـا وجـود ايـن، . روش مـذكور ولي توصيفي است دقيق از كاربرد عملي و يـا مـستخدمان سـابق كـه ديگـر نيستندافرادي كه در استخدام شركت

. عنـوان شـاهد اداي شـهادت نماينـد بهتوانند مي اي با شركت ندارند رابطهدنبال اين روش، شعبه سوم ديوان اظهارات خواهاني را كه مهنـدس بـود، به

داده بود و علل ترك ايران قبل در رابطه با ميزان خدمات مهندسي كه انجام از انجام قرارداد و تالشهايش براي تخفيف خساراتي كه بـه سـبب خاتمـه

ايـن اظهـارات . وجود آمده بود، استماع كـرد دادن قبل از موعد قرارداد به همراه با ادله كتبي بعداً مبنا و اساس صدور حكـم بـه نفـع خواهـان قـرار

ت وزارت نيروي جمهوري اسـالمي در دعواي آلن كريك به طرفي . گرفت شعبه اول ديوان ظاهراً همان روش شعبه سوم ديوان را دنبال كـرده 9ايران،ـ نبدين ترتيب كه در پرونده ايكونومي فورمز كورپوريش . است ت به طرفي

شعبه اول ديوان درخواست رئيس هيئـت مـديره 10جمهوري اسالمي ايران،

المثـل فـي . در اين مقاله به معناي وكالي طرفين داوري نيست (representetives) اصطالح نمايندگان .7هت ارائه ادعاها در جلسات استماع ديـوان شـركت صاحبمنصبان اجرايي طرف دادرسي را كه اغلب در ج

.ناميد ـ م» نمايندگان طرف«توان از قواعد آنسيترال مي4كنند، در چارچوب معناي ماده مي8. Party witnesses.

9. 3 IRAN U.S.C.T.R. 280 (September 1983).

10. 3 IRAN U.S.C.T.R. 42 (Jun. 13 1983).


ولـي سـپس 11ن شاهد رد كـرد، عنوا شركت را براي حضور در ديوان و به اظهارات او را درباره مباني و توجيهات عالئق مالكانه او در شركت، شرايط محيط بر انعقاد قرارداد، ساخت و حمل كاالهاي مورد اخـتالف بـه ايـران، علل ناتواني شركت در حمل همه كاالهاي ساخته شده تحـت قـرارداد بـه

قداري از ايـن كاالهـا را كـه ايران و تالشهاي بعدي شركت براي آنكه م مضافاً به اينكه . دهد، استماع نمود شمقدور بود بفروشد تا خسارات را كاه

صراحت شعبه اول ديوان در حكم صادره به نفع شركت ايكونومي فورمز، به 12.عنوان مطلع استناد نمود بههبه برخي از اظهارات رئيس هيئت مدير

برد اي كه به كار مي به در ضابطه شعبه دوم ديوان اخيراً با روشي مشا داده است، بدين طريق كه مقامات سـطح بـاالي جخر موشكافي بيشتري به

عنوان مطلع و نـه در مقـام شـاهد، در توانند اظهارات خود را به شركت مي عنوان شاهد اداي توانند به مستخدمان دون پايه مي محضر ديوان بيان دارند و

49وع كنيد به صورتجلسه استماع پرونده شماره المثل رج في. شهادت نمايند شعبه اول كه در آن اظهارات مـدير امـور قراردادهـاي شـركت خواهـان

13»شـاهد معمـولي «عنوان شاهد طرف دعوي و مهندس كارگاه در مقام به .استماع گرديد

(Jennings)چنين تصميم گرفته شد كه آقـاي جنينگـز «: به اين شرح است استدالل ديوان منحصراً .11

نفع در دعـوي تلقـي عنوان شاهد استماع نشود، زيرا او رئيس هيئت مديره شركت است و در نتيجه ذي بهنظر مخالف كاشاني داور وقت ايراني در ايـن مـورد ( IRAN U.S.C.T.R. 1, 23 (Dec. 1983)). »شود مي

).ن مرجع آمده استنيز در هما12. 3IRAN U.S.C.T.R. AT 46-47.

13. Ordinary witness.


داور وقت ايـران در كاشانيتذكر اين نكته ضروري است كه آقاي ن در پرونده ايكونومي فورمز كه اظهارات نماينـده شعبه اول، از رويه ديوا

14.عنوان دليل پذيرفته، به شدت انتقاد كرده است طرف دعوي را به وقت ايران در نظريه مخـالف خـود متـذكر شـده اسـت كـه داور

اسناد و مدارك كتبي در مورد تابعيت صاحبان ) خواهان(ايكونومي فورمز ده و بدين طريق اظهارات شفاهي رئيس بيش از پنجاه درصد سهام ارائه نكر

هيئت مديره شركت در مورد تابعيت صاحبان سهام كه صرفاً متكي به علم و اطالع شخصي اوست، مبناي احراز تابعيت شركت كـه كليـد صـالحيت

:چنين آمده است كاشانيدر نظر مخالف . باشد، قرار گرفته است مين حقيقت اعتراف دارد كه اكثريت شعبه اول ديوان، در حالي كه به اي «

خواهان هيچ دليل و مدركي براي اثبات امر تابعيت ارائـه نـداده اسـت،

معذلك خواهان را از اقامه دليل معاف ساخته و بدون كمتـرين مبنـاي

نفع در دعوي است، كه ذي جنكينزقانوني صرفاً براساس اظهارات آقاي

بطالن تصميم خود را ادعاهاي او را پذيرفته است و به اين ترتيب عمالً

آيا اين غيرمنصفانه نيست كه اظهارات بدون دليـل . آشكار ساخته است

المللي، مبناي احراز ادعاي او قرار گيرد و يك مدعي در يك مرجع بين

دولت با حق حاكميت را به صرف اينكه ادعـايي عليـه او اقامـه شـده

وجدان بيدار است، به پرداخت چنين مبلغ هنگفتي محكوم نمايد؟ مسلماً

المللي كه نفع هستند و نيز نظام حقوقي بين ذي يكساني كه در اين داور

اين هيئت داوري نظر دوخته اسـت، از كنـار ايـن قبيـل به تصميمات

15.»سادگي نخواهد گذشت تصميمات زورگويانه به

اي خود داليـل صفحه 58 آقاي دكتر كاشاني داور وقت ايران در شعبه يكم ديوان در نظريه مخالف .14

بيان المللي، به تفصيل الملل و نيز رويه مراجع بين مخالفت خود را مستنداً به آرا و نظرات اساتيد حقوق بين .مترجم. مراجعه شود55ـ165ـ1به حكم شماره . كرده است

15. 5 IRAN U.S.C.T.R at 23.


صحيح به نظـر ) داور ايران ( كاشانيموضع اتخاذ شده از طرف آقاي

يرفتن اين موضع باعث خواهد شد زماني كه بـه ديگـر زيرا پذ 16رسد، نميولي از . نحوي غيرمنصفانه پذيرفته نشود داليل دسترسي نباشد داليل معتبر به

هـاي اول و سـوم آن طرف، دليل منطقي اتخاذ چنين روشي از طرف شعبه ديوان كه براساس آن، هم به اقارير طرف ادعا و هـم بـه ادلـه مبتنـي بـر

كه ترتيب بدين. رسد نظر مي دي امر مبهم به كنند نيز در با شهادت تكيه مي ممكن است درك پايه و اساس منطقي وجه تمايز بين اظهـارات طرفهـا و

ال عـادت شهاد شهود براي وكاليي كه با نحوه رسيدگي طبق حقوق كـامن في المثل دليلي بر اين باور وجود نـدارد كـه قبـول . اند، مشكل باشد كرده

هد كه يكي از طرفها او را براي اداي شـهادت نـامزد كـرده كارشناس شا است تا درباره موضوعاتي از قبيل ارزش سهام شركت گواهي دهد، از يك

ترين شـاهد در القاعده مطلع مستخدم نسبتاً دون پايه و فعلي شركت كه علي مورد اقدامات نيروهاي انقالبي ايران و در قبـضه امـور مـديريت شـركت

فرق بين شهادت شـاهد و نماينـده در . تر باشد طرفانه ر و بي ت است، درست صورتي حائز اهميت بود كه ديوان منحصراً به اتكاي اين تفاوت كه يكـي نماينده طرف داوري و ديگري در مقام شـاهد اسـت، بـه شـهادت شـاهد

ولـي . داد بخشيد و به اظهارات نماينده اعتباري كمتر مـي اعتباري بيشتر مي 17.كند و به حق نبايست هم چنين كند عمل نميديوان چنين

به مواضع داوران ايراني جانب انـصاف را نويسنده اين مقاله امريكايي است و در قضاوت خود نسبت .16

د براساس اصول طوري كه اشاره شد، نظريات و مواضع داوران ايراني در اين مور نگه نداشته است، زيرا به اند، اعالم و اتخـاذ شـده و از نظـر المللي از خود به جاي گذاشته اي كه مراجع بين الملل و رويه حقوق بين

. م. علمي و تحقيقي مستند و قوي بوده است

نفـع مثالً يكي از نحوه برخوردهاي ديوانهاي گذشته با موضوع چنين است كه شهادت اشـخاص ذي .17عنوان دليل صحت ادعا تلقي نگردد مگر اينكه داليل بيشتر و ادله مؤيد ادله قبلي ارائه هاستماع شود، ولي ب


رسد كه دليل اين تفاوت ـ الاقل از ديـد وكاليـي كـه در نظر مي بهموجب برخي سنن حقـوق مـدني، كنند ـ اين باشد كه به ديوان وكالت مي

شهادت شاهدي كه در عين حال خود مدعي و يا خادم مدعي است با اكراه آلمان هستند تمايلي كه معتقد به سنن حقوقي مثالً داوراني . شود پذيرفته مي

به استماع شهادت مديرعامل و يا باالترين مقام اجرايي شركت ندارند، زيرا مـضافاً بـه . به خود طرف دعوي است » بيش از حد نزديك «چنين شاهدي

موجب يك نظريه افراطي در حقوق مدني كـه محـتمالً در نظريـه اينكه به گونـه رونده ايكونومي فورمز ابراز شده است، اين در پ دكتر كاشاني مخالف

اداي شـهادت يعنـي در [اشخاص به كلي صالحيت و شرايط الزم را بـراي .د، ندارندگير بعداً اساس صدور رأي قرار مياي كه ارائه ادله] واقع

رغم اين عدم تمايل، ديوان با روش خود روشن كرده است كـه عليـ شهود نامگـذاري شـود يـا شهادت« ـ خواه اي را كه ارائه شود كليه ادله

پذيرد و آن را از نظر اثباتي مورد طرف دعوي تسميه گردد ـ مي » اقارير«دهد و در اين رابطه به عواملي ماننـد صـداقت ابرازكننـده سنجش قرار مي

دليل، وجود اين احتمال كه وي شخصاً از واقعيـات اطـالع داشـته و البتـه .نمايد جه دعوي، توجه مينفع بودن او در نتي ذي

» اطـالع «عنـوان و يا بـه » شهادت«صورت معهذا بين داليلي كه به شود دو تفاوت واقعي هست كه ريشه در قواعد آنسيترال دارد و استماع مي شود كه نه فقط در رابطه با كاربرد قواعد مذكور توسـط ديـوان مالحظه مي

ي كه در چارچوب همـان اهميت دارد بلكه از لحاظ هر مرجع داوري ديگر :قواعد رسيدگي عمل كند حائز اهميت است

اي كه عمالً ديوان اتخاذ كرده اسـت چنـين هرچند رويه) (Sandifer Supra at 354رجوع شود به (شود

.ته استنيست و در مواردي كه اظهارات مدعي تنها دليل اثبات ادعا باشد چنين اظهاراتي را پذيرف


طرفهـاي داوري 18 قواعـد آنـسيترال 25 مـاده 2به موجب بند اوالً شهود معارض در جلـسه اسـتماع عنوان اند مشخصات شهودي را كه به ملزم

شهادت خواهند داد، قبالً به اطالع ديوان و طرفهاي ديگـر داوري برسـانند؛ عنـوان مطلـع اين الزام شامل افراد و يا نماينـدگاني كـه بـه كه در صورتي

تواند اظهارات هر ترتيب، اگرچه ديوان مي بدين. شود كنند، نمي اظهاراتي مي يابد، اسـتماع نمايـد، ولـي طـرف مقابـل فردي را كه در ديوان حضور مي

اين . گيري درباره لزوم اقامه داليل معارض را نخواهد داشت فرصت تصميم اي است كه در كار ديـوان در مـواردي كـه طرفهـاي ان اشكال عمده هم

داوري معموالً در ايران يا اياالت متحده امريكا ـ و نه در هلند ـ سـكونت .داشته باشند، وجود دارد

تنهـا بـه 19 آنسيترال 25 ماده 4 ديوان بنابه اختيار حاصله از بند ثانيـاً دهـد كـه اند اجازه مي اخته شده عنوان طرف يا نماينده او شن اشخاصي كه به

در خالل رسيدگي در جلسه ديوان باقي بمانند؛ در حالي كه شهود فقط براي با توجه به روش ديوان كه . شوند اداي شهادت به جلسه ديوان فراخوانده مي بند (پذيرد، كاربرد قاعده مذكور كليه داليلي را كه به ديوان عرضه شود مي

مثالً اعمال قاعده مذكور . ضمن فايده چنداني نيست مت) آنسيترال 25 ماده 4كاهـد كـه يكــي از از ايـن قاعـده ديگـر ـ بـه فـرض وجـود ـ نمـي

كنندگان دليل با استفاده از اظهارات ديگران كـه در حـضور وي در عرضه

اگر قرار بر اين باشد كه شـهود اسـتماع شـوند، در آن «: قواعد آنسيترال چنين است 25 ماده 2 بند .18

قل سي روز قبل از جلسه استماع، هريك از طرفين بايد نام و نشاني شهود و همچنين موضـوع اصورت حد داوري و طرف ديگـر كتبـاً شهادت و زباني را كه شهود به آن زبان اداي شهادت خواهند نمود به ديوان

.»اعالم دارد

جز در مواردي كه طرفين به نحو ديگري موافقت «: قواعد آنسيترال به اين شرح است 25 ماده 4 بند .19تواند خروج هـر يـك از شـهود را از ديوان داوري مي . نمايند جلسات استماع ديوان غيرعلني خواهد بود

ديوان داوري در تعيين نحوه تحقيق از شـهود مختـار . ر گردد جلسه ديوان طي شهادت ساير شهود خواستا .»است


آيد، در بياناتي كه قصد داشـته اسـت در ديـوان بنمايـد، عمل مي ديوان به توانند همچون شـهود گان طرفهاي داوري كه مي تغييراتي بدهد؛ زيرا نمايند

در حالي كه شـهود . مانند به اقامه دليل بپردازند، در جلسه رسيدگي باقي مي مـضافاً .گويند اي شهادت معموالً جلسه را ترك مي چنين نيستند و بعد از اد

كننـد وران سؤاالتي از نمايندگان طرفها طرح مي ااي كه د به اينكه در فاصله تواند خ آن از طرف شاهدي كه ديگر در جلسه حضور ندارد بهتر مي كه پاس

.داده شود، تعويق رسيدگي تا احضار مجدد شاهد به جلسه عملي نيستاي كه در جريان اصالح و تطبيق قواعد موجب تبصره تفاوت سوم به

وجـود آمـده قواعد آنسيترال اضافه شده بـه 25براي ديوان داوري به ماده ب اين تبصره، شهود ـ و نه نماينـدگان طـرف داوري ـ بايـد موج به. است

با خلـوص نيـت و بـه «: سوگند ياد كنند شرح قبل از اداي شهادت به اين كنم حقيقت و تمامي حقيقت را بگويم شرف و وجدان خود سوگند ياد مي

به سبب آنكه ديـوان داوري بـه هرحـال در . »و چيزي جز حقيقت نگويم شهادت دادن و اطالعات ارائـه شـده طرفهـا خـود مورد صداقت شهود در

نظر كردن از آن تصميم خواهد گرفت، اتيان سوگند در يك مورد و صرف به اين ترتيب، وكاليي كـه بـا . اي نخواهد بود ن فايده مدر مورد ديگر متض

ال سر و كار دارند و ممكن است تـصور كننـد كـه در ارائـه حقوق كامن ـ بودهادعاي محمول بر صحت ناموفق ه گواهـاني اند ـ چون قـادر بـه اقام

توانند از روش ديوان در گند اداي شهادت نمايند ـ مي اند كه به قيد سو نشدهخاطر باشند، زيرا اطالعاتي را كه وسيله مطلعان قـادر استماع شهادت آسوده

پذيرد و از لحاظ ارزش اثباتي عنوان شهادت مي به ارائه آن هستند، ديوان به . شـود ال و حقوق نوشته يكسان ارزشيابي مي كامن] حقوق[ داوران، از سوي

پذيري ديوان در قبال نظامهاي حقوقي متفاوت كـه در در حقيقت، انعطاف قالب روش مورد عمل خود در مورد نحوه استماع شهادت طرفهـاي داوري


عنوان يك مرجـع شكل گرفته است، ناشي از همان خاصيت وجودي آن به .يادي وسيع و جامع استداوري با بن

استفاده ديوان از كارشناسان

متضمن اختالف عقيده در باب موضوع اسـت » كارشناس «اصطالحوم يك داوري اين اختالف تا كجاست؟ در مفهرمبني بر اينكه حدود و ثغو

اي در موضـوع مـورد كننـده تواند نقش تعيين المللي پاسخ اين سؤال مي بينانتظار منطقي از نقش كارشناس ضـرورتاً بايـد . منازعه و دعوي داشته باشد

:جوابگوي سؤاالت زير از حيث مسائلي شكلي باشدآيا ديوان داوري خود بايد كارشناسان را انتخاب كند يا بايد به . الف

كنند اعتماد نمايد؟ ارشناساني كه طرفين داوري معرفي ميك كارشناسان را ديوان بايـد تعيـين اتآيا حدود وظايف و اختيار . ب

كند يا قبل از اتخاذ تصميم نهايي در اين باره، بايد به پيشنهادهاي طرفهـاي 20داوري متكي باشد؟

توان با بررسي مختـصر از روشـي كـه ديـوان در اين مسائل را مي مأخذ ايـن . استفاده از نظر كارشناسان اتخاذ كرده است مورد بحث قرار داد

ويژه به شهادت كارشناسان قواعد آنسيترال است كه به 27روش ديوان ماده 21.شود مربوط مي

المللـي بـه بديهي است تحقيقاتي وسيع و آموزنده در زمينه استفاده از كارشناسان در منازعات بـين .20

مـثال رجـوع . چاپ رسيده كه در رابطه با اين مسائل، بيش از آنچه در اين مقاله آمده كاوش كرده است :شود به

White: The use of Experts by International Tribunals; Sandifer: Evidence Befor International

Tribunals, 325 (1975).

: قواعد آنسيترال به اين شرح است27 ماده .21 چند كارشناس را جهت تهيه گزارش كتبي در باب موضـوعات ياتواند يك ديوان داوري مي )1(

اي از شرح وظايف كارشناسـان مزبـور نسخه. كند منصوب نمايد خاصي كه ديوان تعيين مي .شود بايد براي طرفها ارسال گردد كه توسط ديوان تهيه مي


طرز عمل عمومي ديوان در تشخيص ضـرورت يـا عـدم ضـرورت ـ جلب شـباهت ينظر كارشناس، با نظام حقوق داخلي اياالت متحده امريكا بمنظور كمـك بـه در اين نظام حقوقي، شهادت كارشناس معموالً به . نيست

گيرنده در جهت درك نكات فني و علمي ادله و مدارك ارائـه مقام تصميم شده يا كشف حقيقت درخصوص يك يـا چنـد مـسئله پرونـده، پذيرفتـه

.شود مينهـا كلي كارشناسان نـه ت طور ههاي اياالت متحده امريكا به در دادگا

مانده روي اشـيا و يـا درخصوص مسائلي از قبيل شناسايي اثر انگشت باقي هويت از روي عكس، بلكـه دربـاره موضـوعاتي از قبيـل ارزش تشخيص

آالت كـار رفتـه در سـاخت ماشـين داراييهاي شركت و ميزان مهارت بـه هـاي كارشناسـان نظر به اينكه ممكن است يافتـه . دهند صنعتي شهادت مي

گنـاهي گيري دادگاه درباره مجرميت يا بي اين مسائل از نظر تصميم درباره نباشد، لذا عيبمتهم، محكوميت مدني و يا برآورد خسارات وارده خالي از

ربط يا هر سند و مدرك و كااليي را كه ممكن است كارشـناس طرفها بايد اطالعات ذي ) 2( )2(

از طرفين داوري اگر ميان هر يك . ضروري بداند تهيه كنند و آن را در اختيار وي قرار دهند ربط بودن اطالعات يا اسناد و كاالهاي درخواسـتي اختالفـي و كارشناسان مزبور در مورد ذي

ضـمناً در . (بروز كند، اين اختالف جهت اخذ تصميم مقتضي به ديـوان ارجـاع خواهـد شـد ، بيانيه حل و فصل انجام شده 3 ماده 2اصالحيه قواعد آنسيترال كه در اجراي قسمت اخير بند

كارشناس بايد از نماينده هريـك از «: آنسيترال اضافه شده است 27 ماده 2عبارت زير به بند كند در بازرسي محل حضور يابـد و طبـق تـصميم ديـوان داوري، از نماينـده تطرفين دعو

).مترجم. »هاي كارشناسي حضور يابد هريك از طرفها دعوت خواهد شد تا در ساير بازرسي

اي از آن را براي طرفها ارسال كـرده، ز دريافت گزارش كارشناسي نسخه ديوان داوري پس ا )3(طرفهـا حـق . به آنها فرصت خواهد داد كه نظر خود را در باب گزارش كتبـاً اعـالم كننـد

خواهند داشت مداركي را كه كارشناس در گزارش خود به آنها استناد كـرده اسـت بررسـي .كنند

توان نظرات كارشـناس را ويل گزارش كارشناسان مي به تقاضاي هريك از طرفها پس از تح )4(اي كه طرفها حق حضور و نيز طرح سؤاالت از كارشناس را در آن خواهنـد داشـت در جلسه

ادايمنظور تواند شهود كارشناسي را به در اين جلسه استماع، هريك از طرفها مي . استماع نمود هايي از اين قبيل مفاد ماده رسيدگيدر . معرفي كند موضوعات مورد اختالف شهادت در باب

. مجري نخواهد بود25


كارشناس نتيجه نهايي را كـه گيرنده اين انتظار را ندارند كه مقامات تصميم .چه بايد باشد، ديكته كند

اهنمـا در اسـتفاده از نظـر عنـوان ر تبعيت ديوان از ايـن روش بـه در . به طرفين ايران مالحظه كرد » هارزا«توان در پرونده كارشناسان را مي

المللي هارزا ادعاهايي را به طرفيت اين پرونده، سهامداران عمده شركت بين ن به احداث سد عظـيم كـارو كه مربوط ايران و درباره نقض قرارداد جامعي

اين قرارداد، هارزا متعهد بود كه مطالعـات موجب به. بود، طرح كرده بودند هـاي فني و خدمات مهندسي را در ارتباط با احداث سـد مـذكور و شـبكه

حـسابهاي هارزا مدعي بود كه ايـران وجـه صـورت . آبرساني عرضه كند از طـرف . پرداخت نشده را به مبلغ دوازده ميليون دالر به او بدهكار اسـت

به مبلغ حدود سيصد ميليون دالر مطرح نمود ديگر، ايران دعواي متقابلي را و مدعي شد كه هارزا مسئول عيوب طراحي و ساختماني است كه از عـدم

دعاوي متقابل ايران سلسله موضوعات مـورد . نظارت دقيق ناشي شده است اش در كـاربرد تنازع را در رابطه با عمل نكردن هارزا به وظايف قراردادي

اي متداول در مورد بهترين استانداردهاي حرفه اطالعات فني خويش و طبق شناسي در محل سدها، طراحـي سيـستمهاي زهكـشي سـد و مطالعات زمين

.هاي آبرساني، مطرح نمود اعمال نظارت در عمليات ساختماني سد و شبكهشعبه دوم ديوان بنابه تشخيص خود، به طرفين اطالع داد كه پـس از

كارشناس طبـق نظر دارد يك يا چند بررسي مستندات تقديمي طرفين، در قواعد آنسيترال منصوب نمايد و متعاقب آن يك مهندس فرانسوي 27ماده

عنوان كارشناس نظريـه بدهـد و از وي خواسـت كـه را انتخاب كرد تا به گزارشي مقـدماتي در بـاب مـسائل كارشناسـي و چـارچوب وظـايف و

22.ديوان تسليم كند رد، به نحوي كه موضوع اقتضا دا اختيارات كارشناسان به

22. Vol. 1, IRAN U.S.C.T.R. 234-235.


شـدند تـا بـا رفين براي حضور در جلسه خاصي دعـوت در همان موقع ط شعبه دوم و نيز مهندس مشاور مالقـات كننـد و نظـرات خـود را ياعضا

نظر كارشناس و حدود قلمرو كارشناسـي و گـزارش درباره ضرورت جلب طرز عمل انتخاب مقدماتي ابراز دارند و پيشنهادات و نظرات خود را درباره

.كارشناساني خاص بيان نمايندزودي معلوم شد كه طرفهاي ايراني و امريكايي در حالي كـه بـا ب

در مورد تعداد كارشناسان مورد نياز و موافقتندتعيين يك يا چند كارشناس در . نظـر دارنـد حيطه و چارچوب وظايف و اختيارات آنها شديداً اخـتالف

طرفها در پرونـده هـارزا محـتمالً نمونـه واقعـي از نظر بين واقع، اختالف المللي در انتصاب كارشناس با آن مشكالتي است كه يك ديوان داوري بين

.شود مواجه ميبعد از اين جلسه خاص و متعاقب دريافت نظرات كتبـي طـرفين در مورد گزارش مقدماتي، ديوان دستور جامعي صادر كرد كه متضمن تعيـين

ـ . بود قلمرو كارشناسي ردر اين دستور، ديـوان ضـرورت انتـصاب سـه نفكارشناس را اعالم كرد و سپس دو مهندس فرانسوي و يك برزيلي را براي

ديوان همچنين چـارچوب وظـايف و اختيـارات . انجام كارشناسي برگزيد نحوي كه با وظايف كارشناسي آنها با كارشناسان مذكور را به تفصيل و به

.ر دعواي متقابل منطبق شود، اعالم نمودمسائل مورد منازعه دبــديهي اســت كــه موفقيــت تالشــهاي كارشناســي در ســودمندي گزارشهايي است كه ديوان را در اتخاذ تـصميم در مـسائل مـورد منازعـه

جلسه اسـتماع نهـايي و 1985به هرحال، ديوان در پاييز سال . كمك كند ـ زارش هـر سـه پيچيده خود درخصوص ماهيت دعوي را تـشكيل داد و گ

كارشناس و نظريات كتبي و پرحجم طرفين در مورد اين گزارشها نيز بـه مضافاً به اينكه دو نفـر از كارشناسـان در ايـن جلـسه . ديوان ارائه گرديد


حضور داشتند تا به سؤاالت ديوان و تحقيـق طـرفين دربـاره نحـوه انجـام .رسيدگي آنها و پايه و اساس استنتاجشان پاسخ دهند

ات خود درباره رأي ديـوان داوري در ايـن پرونـده را كـه بـا نظر مالحظه نظرات كارشناسي مذكور صادر شده اسـت بـه دو مـورد منحـصر

اول آنكه 23: كرد، زيرا مفاد رأي خود گوياي جزئيات پرونده است مخواهواضح است كه ديوان از خطر بالقوه اعتماد بـيش از حـد بـه كارشناسـان

در حالي كه دستور ديوان در مورد شرح وظايف . استمنتخب احتراز كرده كارشناسان و اختيارات آنها نظر كارشناس را درخصوص مـسائل قـرارداد طلب كرده بود، ولي ديوان در مورد اختالفات تفسيري قرارداد بدون تكيـه

دوم آنكه ديوان در زمينه حل مـسائل . گيري نمود بر نظر كارشناس تصميم بـر روش انجـام كارهـاي رباره مĤخذ قـانون حـاكم فني مطروحه، خود د

مهندسي اتخاذ تصميم نمود و تنها در مورد مطابقـت كارهـا بـا معيارهـاي اي بـا حرفـه تا حدودي كه ضوابط . اي به نظر كارشناسان رجوع كرد حرفه

داده شـد، ولـي پرونده سازگاري داشت، كار پيمانكار قابل قبول تشخيص طور كامل متكـي هگيري ديوان در نهايت ب صميمبايد توجه داشت كه اين ت

.ي بود نه فنيبه استنتاجي قضائ سر و كـار داشـت بنيانيترتيب، پرونده هارزا با مسائل خاص بدين

المللي كه شهادت كارشناس را به كمـك كه بايد در هر مرجع داوري بين ناسان اوالً درخصوص اينكه آيا ديوان كارش . گيرد، مورد توجه واقع شود مي

منتخب خود را منصوب خواهد كرد يا كارشناسان مـورد نظـر طـرفين را، كند، زيرا برطبق قواعد آنسيترال چنين حكم نمي . ديوان شق اول را برگزيد

داور ايراني شعبه دوم نظريه مخالف مفصلي در مورد رأي ديوان داوري در اين پرونده ثبت كـرده و .23

راي مخالفت با رأي طي آن نقص عملكرد ديوان در استفاده از نظرات كارشناس و داليل تفصيلي خود را ب :رك. ديوان توضيح داده است

IRAN U.S.C. م T.R.R.2.


» در هر مرحله از رسيدگي «توانند قواعد آنسيترال، طرفين مي 15 ماده 2بند كارشناسان ت جلسات استماعي جهت اداي شهاد نماينداز ديوان درخواست

معهذا تأكيد بر اين نكته ضروري اسـت كـه 24.وي برگزار نمايد » شهود«پس ) عالوه بر تشكيل جلسه استماع ويژه (نصب كارشناس از طرف ديوان

هـاي كامـل نظـرات طرفهـاي داوري، در مـورد تعـداد و نـوع از بازبيني ن پـس از براين، ديوا عالوه. عمل آمد كه بايد منصوب شوند، به كارشناساني

استعالم نظـرات طـرفين در مـورد روش انتخـاب، كارشناسـان كنـوني را ثانياً در رابطه با شيوه تنظيم شرح وظايف و اختيارات كارشناسان، . برگزيد

كار گرفت؛ به ايـن را به نامتجانسديوان براي وصول به اين مقصود روشي بـه طـرفين ترتيب كه ابتدا طرح پيشنهادي مشاور را مالحظه كرد، سـپس

ي داجازه داد نظرات خود را در مورد اين طرح بيان كننـد و طـرح پيـشنها خود را نيز ارائه دهند و تنها در اين هنگام بود كه تصميم نهايي خود را در

.مورد حدود وظايف و اختيارات كارشناسان اعالم نمودنظرهاي گسترده ميان طرفين، ديوان و كارشناسان بـا اين نحوه تبادل

موردي كه هريك از طرفين گزارش كارشناس منتخب خود را بـه ديـوان كند، كامالً متفاوت است؛ موردي كه داوران از جهتـي در جـدال تسليم مي

دار خواهنـد بـود، نقش مرجع تشخيص را عهده ]دو طرف [بين كارشناسان ظهور واقعيـات و نظرها از جهت موشكافي مسائل، مضافاً به اينكه اين تبادل

.روشن كردن موضع طرفين قطعاً براي ديوان ارزش خواهد داشتدر پرونده هارزا ديوان همچنـين از كمكهـاي كارشناسـان در امـر

حـسابهاي هـارزا و حسابداري استفاده كرد تـا در مـورد صـحت صـورت در حالي كه يـك ديـوان . حسابها تصميم بگيرد مستندات مؤيد اين صورت

24. P. Sanders: Commentary on UNCITRAL Arbitration Rules, 11 Y.B. Comm'l Arb. 172,

204 (1977).


منظـور حـساب را بـه هزاران ورقه صـورت كه داوري اين توانايي را دارد طور دقيق بررسي كنـد، اسـتعانت از بهحصول اطمينان از ارزش اثباتي آن

ي وجـه تفـويض نيابـت قـضائ ستقل به هـيچ كمكهاي حسابداري جدا و م ديوان باز هم در رأي صادره در پرونده هارزا اختيار رد 25.شود محسوب نمي ـ ا براي خود محفوظ داشت و ـ مهمتر آنكه هاي كارشناسان ر يا قبول يافته

اتخاذ تصميم در اين مورد را كه قرارداد در مورد كارهـاي انجـام شـده و مطابق ادله ارائه شده چه چيزي را به عهده هارزا گذاشته است، بـراي خـود

.نگه داشت وجهـي در يكـي از بهتـرين استفاده از حـسابدار خبـره شـايد بـه

ايران صورت گرفتـه تبه طرفي » استارت« پرونده هاي ديوان يعني پروندهي و توسعه، جبران ندر اين پرونده، استارت يك شركت عمده ساختما . باشد

اش در يـك پرونـده خساراتي را كه مبتني بر ادعاي سلب حقوق مالكانـه كـرد؛ مطالبـه مـي ) شهرك سابق غرب (سازي در نزديكي تهران بود خانه

ت قسمت عمده آن قبل از اينكه ايران را ترك اي كه استار مدعي اس پروژهمتعاقب جلسه استماعي درباره ماهيـت ادعـا، ديـوان . كند، تكميل شده بود

يك قرار اعدادي صادر نمود و طي آن اموال و حقوق مالكانه خواهانهـا را تلقي كرد و چنـين اتخـاذ ) مصادره شده (از سوي دولت ايران گرفته شده

الملل، دولت ايران ملزم است خسارات حقوق بين موجب تصميم نمود كه به

مورد مشابهي از كمك گرفتن از متخصصان حسابداري و مشورتهاي مهندسي در دعـواي بهرينـگ .25به كارشناس تفويض شـد كـه در IRAN U.S.C.T.R. 89-92 (1983) ,4 و نيروي هوايي ايران اينترنشنال

اين مورد ديوان مهندس كارشناسي را منصوب كرد تا اجناس مختلف متعلق به نيروي هـوايي جمهـوري و پس برداري كند اسالمي ايران را كه در انبارهاي بهرينگ در اياالت متحده امريكا انبار شده بود صورت

ديـده يـا از انجام هر نوع آزمايشي كه خود الزم بداند، گزارش دهد كه آيا اقالمي از اين اجناس آسـيب با انتصاب كارشناس مخالفت كرده ) همان مرجع93ص (ـ داور امريكايي ـ » ماسك«ولي . ناقص است

راي يكـي از طـرفين سهولت باعث شد كه ديوان ب انتصاب كارشناس در اين پرونده به «و معتقد است كه اش اش تحصيل دليل نمايد تا اينكه كمكي به ديـوان در اسـتنتاج نهـايي منظور ادعاي ثابت نشده دعوي به

.»باشد


ديوان سپس چنين اتخاذ تصميم نمود كـه . وارده به خواهان را جبران كند و يـك » ارزيابي اموال استارت متضمن مسائل پيچيده حـسابداري اسـت «

حسابدار خبره سوئدي را منصوب نمود كه در آن مـسائل ديـوان را يـاري حدود وظايف و اختيارات كارشناس را اعدادي ديوان در همين قرار 26.دهد

درخـصوص ارزش امـوال «با اين قيد كه وظيفه اصلي او ايـن اسـت كـه استارت در تاريخ گرفتن و ضبط اين اموال با درنظر داشتن روش ارزيـابي

تعيـين » داند، اظهارنظر كند نحوي كه مقتضي مي و به 27تنزيل جريان نقدينه 28.نمود

رسد كـه ديـوان داوري در پرونـده اسـتارت و مينظر كلي به طور بهاي را بين طرفين داوري و كارشـناس در جهـت هارزا مشورتهاي گسترده

مضافاً به . رو دارد، مجاز دانسته است اي كه پيش موشكافي مستمر در وظيفه شود كـه ديـوان گيري مي اينكه از قرار اعدادي پرونده استارت چنين نتيجه

تصميم درباره معيار مقتضي جبران خسارت طبق حقوق داوري نه فقط اتخاذ هاي كارشـناس الملل را خود در دست دارد بلكه سنجش تجزيه و تحليل بين

هاي پروژه را در ارتباط با حسابهاي هزينه و درآمد پروژه استارت و بدهي

منظـور دسـتيابي بـه ارزش امـوال هاي مالي به اقدام ديوان در نظرخواهي از كارشناس در مورد جنبه .26 :المثل رجوع شود به في. سازگار استگرفته شده با نحوه عمل ديگر ديوانهاي داوري گذشته

Differend Herties de S.A.R. Mgr. Le duc de Guise, Decision No. 162 du 20 Nov. 1953 (Franco-

Italian Conciliation Commission) Reprinted in BR.I.A.A. 150, 163-164 1964 (Valuation of

land); Differend Industrie Vicentine Elactro-Meccaniche, Decision No. 125 du 1 Mars 1952

(Franco-Italian Conciliation Commission), Reprinted in id at 325, 349 (Valuation of shares of

stock).

27. Dicounted Cash Fellow (DCF).

ـ (اي از حسابرسي توسط ديوان داوري، از طرف يكـي از داوران تعيين متد ويژه .28 » هـولتزمن «اي آقمورد انتقاد قرار گرفت به اين عنوان كه امري غيرالزم اسـت و اينكـه ديـوان ) داور امريكايي شعبه اول

ارزيابي مؤسسه داير بـا احتمـال ادامـه كـار در «هنوز تصميم نگرفته كه آيا اين روش ارزيابي كه براي مدتي مثل استارت كه كـارش تمان كوتاه رود، براي تعيين ارزش پروژه ساخ كار مي به» اي درازمدت آينده

اي بعـدي هاي مسكوني آپارتماني و فروش آن است كه اصوالً مالك آپارتمانها مداخلـه احداث مجموعه .در پروژه نخواهد داشت، مناسبت دارد يا خير


منظور دستيابي به مبلغي كه در نهايـت و غيره نيز در مقابله با اين معيار، به .به خود دانسته است د به استارت پرداخت شود، محول و راجعباي

هميشه وجود دارد كـه آيـا يـك ديـوان داوري شمسلماً اين پرس بـه نظريه كارشناس را به روشي كه خود دارد، مبناي اعمال قـانون نـسبت

دهد يا اينكه اين نظريه بر تـصميم ديـوان در مـورد اثـر واقعيات قرار مي گيـرد؟ تجربـه يه افكنده و مستند اين تصميم قرار مي حقوقي آن وقايع سا

كننـده ديوان داوري دعاوي ايران ـ اياالت متحده امريكـا تـاكنون ثابـت هـاي طـرفين بـا اختـصاص حـق بـه داده حساسيت يكسان ديوان نـسبت

.باشد به خود مي گيري نهايي نسبت تصميم

دعاوي ايران ايالات متحده امريكا

Documents