1.1

2. 2 5 (2011 - 2012) 3. 3 BRIMA DO III Mak. Brigada 48 (Upravna zgrada Rade Koncar) PO box 593, 1000 Skopje MACEDONIA VAT No. MK 4030999372067 Tel/fax: ++389(02) 2461848 E-mail: office@brima.com.mk Web: www.brima.com.mk 5 (2011 - 2012) Analiz e rezultateve nga hulumtimet e realizuara n 5 shkolla t mesme n Shkup, n kuadr t projektit Arsimimi paqsor (2011-2012) Analysis of the results of a research study conducted in 5 secondary schools in Skopje, within the Peace Education project (2011-2012) - , "" "" 500 : - . . 22 1000 /: + 389 02 2465316 0 800 1 22 22 peace@childrensembassy.org.mk www.childrensembassy.org.mk 4. 4 : ........................................................................................................ 8 1. ..............................................................................................................10 .................................................................................................10 2. ............................................................................................................11 3. .....................................................................13 - ..16 - ...................................................................................................19 4. ....................................................................................................25 - .......................25 - .....................26 - ...................................................................................................29 - , ...........................................................31 ....................33 a ......................................................36 ........................................................................................................39 - .....................41 - .....................44 5. ............................................................................................................................45 6. ....................................................51 - ...52 7. .....................................................................54 8. ..............................................56 ........................................................................................57 ...........................................................................58 Appendix 1 .......................................................................................59 ....................................................................................59 (2011-2012)........................................59 ( )..........................................................................68 5. 5 Analiz e rezultateve nga hulumtimet e realizuara n 5 shkolla t mesme n Shkup, n kuadr t projektit Arsimimi paqsor ................................................................71 PARATHNIE ......................................................................................................72 1. Hyrja ................................................................................................................74 Metodologjia....................................................................................................74 2. Analiz e profilit sociodemografik t nxnsve n shkollat e mesme.............75 3. Pasqyr gjenerale e perceptimit t klims s prgjithshme t marrdhnieve mes nxnsve n shkollat e mesme.................................................................77 -Gatishmria pr vendosjen e lidhjeve miqsore mes nxnsve ..................80 - Vlersim pr kapacitetin e prfshirjes te nxnsit e shkollave t mesme....82 4. Lidhja e formave t dhuns me tensionet dhe incidentet ndretnike n shkolla ........................................................................................................................87 - Dallimet n perceptimin e formave t dhuns n shkollat e mesme, e prcaktuar me shkalln e homogjenitetit etnik .............................................89 - Perceptimi i tensioneve dhe incidenteve n forma t dhuns n shkollat e mesme........................................................................................................91 - Dallimi n perceptimin e nivelit t tensioneve ndretnike dhe prezenca e incidenteve e caktuar nga shkalla e homogjenis etnike n shkollat e mesme ...................................................................................................................93 Pasqyra e plot e lidhjes mes dhuns dhe incidenteve ndretnike n t gjitha shkollat e kyura n hulumtim..........................................................................95 Dallime n lidhshmrin mes dhuns dhe incidenteve ndretnike n shkollat homogjene dhe heterogjene........................................................................98 Lidhshmria mes dhuns dhe incidenteve ndretnike n shkollat homogjene.98 Lidhja mes dhuns dhe incidenteve ndretnike n shkolla heterogjene ........101 - Dallimet n perceptimin e viktimave t dhuns n shkollat e mesme e prcaktuar nga shkalla e homogjenitetit etnik ............................................103 - Dallime n perceptimin e objektivit t dhuns n shkollat e mesme e prcaktuar nga shkalla e homogjenitetit etnik ............................................105 5. Evaluimi i kualitetit t bashkjetess ndretnike n shkollat e mesme .......106 6. Interesi pr pjesmarrje n klube rinore .......................................................112 - Interesi i nxnsve pr pjesmarrje n aktivitete t udhhequr nga t rinjt .................................................................................................................112 7. Vlersimi i prezencs s dhuns n shkoll krahasuar me gjendjen e vitit t kaluar ............................................................................................................114 8. Rezyme e rezultateve kryesore nga hulumtimi ...........................................116 PYETSOR ANKETUES....................................................................................119 Pr projektin ARSIMIMI PAQSOR (2011-2012) ................................................119 (T dhna socio-demografike)............................................................................128 Analysis of the results of a research study ........................................................ 133, conducted in 5 secondary schools in Skopje,......................................................133 within the Peace Education project....................................................................133 PREFACE..........................................................................................................134 1. Introduction ....................................................................................................136 Methodology..................................................................................................136 6. 6 2. Analysis of the socio-demographic profile of the students in the secondary schools..........................................................................................................137 3. General picture of the perception of the overall climate in the relations between high school students........................................................................139 - Willingness to establish friendly relationships among the students...........142 - Assessment of the capacity for inclusion among students in the secondary schools .....................................................................................................144 4. The connection of the forms of violence with ethnic tensions and incidents in schools..........................................................................................................149 The perception of various forms of violence in schools - the central determinant of the perception of interethnic incidents ................................149 - Perception of tensions, incidents and forms of violence in secondary schools .................................................................................................................153 - Differences in the perception of the level of interethnic tensions and the presence of incidents determined by the degree of ethnic homogeneity in secondary schools ....................................................................................155 Overall picture of the link between violence and interethnic incidents in the schools included in the research....................................................................157 Differences in the relation between violence and interethnic incidents in "homogeneous" and "heterogeneous" schools ...............................................159 Connection between violence and interethnic incidents in "homogeneous" schools..........................................................................................................159 Connection between violence and interethnic incidents in "heterogeneous" schools..........................................................................................................161 - Differences in the perception of the victims of violence in secondary schools in relation to the degree of ethnic homogeneity..........................................163 - Differences in the perception of the "target" of violence in secondary schools, defined by the degree of ethnic homogeneity...............................166 5. Evaluation of the quality of interethnic coexistence in secondary schools....167 6. Interest in participating in youth clubs.........................................................172 - Interest of the students to participate in activities led by youth .................172 7. Assessment of the presence of violence in the school compared to last years situation.........................................................................................................174 8. Summary of the main findings of the research............................................176 Analysis of the general social factors as determinants of the effects achieved by Peace Education in secondary schools ..........................................................176 Analysis of the impact of specific school factors as determinants of the achieved effects of Peace Education in secondary schools ...........................................176 Encouraging results.......................................................................................177 Appendix 1 Questionnaire ..................................................................................179 Questionnaire.....................................................................................................179 for the PEACE EDUCATION project (2011-2012) ...............................................179 (Socio-demographic data) ..................................................................................188 7. 7 8. 8 , - 2011-2013 . 2011. , - . KURVE Wustrow 20 - . 5 , 12 / ( " ", " i" "- ") 6 / /. / / / 2011, . , , : , , , , , , , , , , . , , , , , . . , , . . /, /, / , , , . 9. 9 . , , , , 3 . , . , 2011 2012. . , : , , , - . / . 10. 10 1. , . , , . . , , . . , . , . ( 2011/ 2012 ). : - / 2011 370 5 , ; - 2012 325 5 . (: 45; ). , 3 2 . : 21 ( ) 7 . 11. 11 . , , : ?, : , . , . , , , . 2. 1 2011 2012 % % 88 24% 80 25 60 16% 59 18 - 78 21% 61 19 63 17% 57 17 81 22% 68 21 : 370 100% 325 100% , ( + ), ( ) . 2011 ., 92% 8% . 2012 . 96% 4% . 2011 . 42% , 49% 9% , 2012 . 41% , 51% 8% . (370 ) 179 191 . 230 , 109 31 . 302 , 65 3 . 12. 12 (325 ) , 153 172 . 209 , 95 21 . , 271 , 52 2 . - , . , . : , , (-), - , (-) 1 ( 2). 2 ( + , + ) 2011 2012 Col % Col % + ( ) 148 40 139 43 (+ ) 222 60 186 57 : 370 100% 325 100 . 1 ) : , , , . - +, - + . 13. 13 3. - ) 1 ? 0% 10% 20% 30% 40% 50% 2011 32% 42% 22% 4% 2012 35% 40% 17% 7% . , . . 3 (32% - 2011; 35% - 2012) T 2 (t=0, 84 df=693). (t=0, 53 df=693). (t=1, 65 df=693 90%). . 2 , . () () , , a a . 14. 14 2011 (32%) . 42%, 22%. 4% . 32% . (77%) , 21% , 2% . 2012 , , (35%) . (40%). , (2011 - 60%; 2012 - 54%), (2011 - 34%; 2012 - 26%) (2011 - 6%; 2012 - 4%). (2011 - 17%; 2012 - 22%), (44%). . 2011 , 13 370 4%, 2012 , 24 325 7%. 24 , 11 , , 24 3 . . . ) ? 3 , . 15. 15 , , (2011 - 70%; 2012 - 73%). 2 ? 0% 20% 40% 60% 80% 2011 70% 21% 13% 37% 27% 9% 4% 2012 73% 17% 11% 34% 32% 7% 7% , . . . , . , . , , ( 13 2011 ., 24 2012 ). . (2011 - 96%; 2012 - 93%) , , , (2011 - 47%; 2012 - 40%) , (2011-33%; 2012 - 39%) , (2011 20%; 2012-21%) 16. 16 . , 4/5 . . , . , (2011 - 25%; 2012 - 24%) . (2011 - 45%; 2012 - 49%) , . 2011 27% , . 2012 19%. 2011 3% 2012 . 5 (8%). ) . 2011 , 13 , 11 ( ) . 2012 , 24 , ( ) , 14 ( ) . - 17. 17 . . , . , , , . , , , . 18. 18 3 : N Col% N Col% N Col % N Col% 2011 135 99% 93 99% 51 47% 309 84% 8 6% 11 12% 10 5 96% 132 36% 27 20% 21 22% 4 4% 67 18% 4 3% 11 12% 32 29% 51 14% 1 1% 5 5% 10 9% 21 6% 8 6% 2 2% 1 1% 11 3% 12 9% 12 13% 12 11% 45 12% : 136 143% 94 165% 10 9 197 % 370 172% 2012 133 100% 76 100% 50 53% 279 86% 7 5% 12 16% 93 98% 117 36% 18 13% 19 25% 2 2% 46 14% 9 7% 2 3% 30 32% 47 15% 4 3% 4 5% 7 7% 18 56% 5 4% 1 1% 1 1% 7 2% 3 2% 4 5% 9 9% 22 7% : 133 135% 76 155% 95 202 % 325 165% 1, 72 . 1, 65 ( 3). (1, 43 2011 ., 1, 35 2012 .). ( 90% ), . . 2011 . 1, 65 2012 . 1, 55. 2011 . 1,97, 2012 . 2, 02. . 19. 19 . 11 2011 . , 5 (45%) , 6 . 2012 . (8%) 12, , , 11 (92%) . . 50 , 2011 . 33% , 67% . 2012 51 , (18%), (82%). . . , . , , (12% 2011 . 16% 2012 .). 47% , 2012 . 53%, , , t (t=0, 95 df=202). , , : , - . - . , . 20. 20 : , . , 45% 2011 , 2012 ( ) 47%. 3 ? 0% 20% 40% 60% 80% 2011 45% 55% 2012 47% 53% . 2011 . 4 26 (61%; 35%). 2012 . 24 (61%; 37%) ( 4). 2011 . 2012 . . T- 2011 . 99% (t=4,92 df=368 99%). T- 2012 . 99% (t= df= 99%). 4 4 , . 21. 21 / ? ( + , + ) : + ( ) (+ ) Col % Col % Col % 2011 90 61% 77 35% 167 45% 58 39% 145 65% 203 55% : 148 100% 222 100% 370 100% 2012 85 61% 69 37% 154 47% 54 39% 117 63% 171 53% : 139 100% 186 100% 325 100% ) , . - , . , , 2011 (28%) 2, 6 (72%). 2012 . (41%) (59%) ( 5). . T- 95% (t=2, 45 df=319 95%). ( ) . 22. 22 5 ? : N row% N row% N row% 2011 Makedonec 115 50% 115 50% 230 100% lbanec 31 28% 78 72% 109 100% Druga nacionalnost 21 68% 10 32% 31 100% : 167 45% 203 55% 370 100% 2012 Makedonec 103 49% 106 51% 209 100% lbanec 39 41% 56 59% 95 100% Druga nacionalnost 12 57% 9 43% 21 100% : 154 47% 171 53% 325 100% ) , . 1 5 . . 3 : - ; - ; - . , . 2012 (33%), (28%). 5 . 2011 (42%) (23%) 19 . 2012 . 23. 23 (62%) (61%) . , 2011 , . (49%) (63%) (t-testot = 2, 66 C.I. 99%). 6 , (2011 - 15%; 2012 - 11%) (2011 - 9%; 2012 -5%) ( 6). 90% . , . , - . 6 / ? : A E N % N % N % 2011 14 9% 28 15% 42 12% 79 49% 119 63% 198 56% 68 42% 43 23% 111 32% : 161 100% 100% 100% 100% 100,0% 2012 8 5% 19 11% 27 9% 94 62% 101 61% 195 61% 50 33% 47 28% 97 30% : 152 100% 100% 100% 100% 100,0% - , . - , - 24. 24 . - . , . 36% 2011 . , (17%) . 2012 . - 44% , 11% ( 31). ) . . 2011 . , 34% , 66% . 2012 (36%:65%). 2011 . - 31%:69% 2012 . - 34%: 66%. 6b , (142) (73) 2011 . 2012 . (107), (73), . . . . 25. 25 6b ( ) / ? : Da Ne N % N % N % 2011 ? , 49 34% 93 66% 142 100% , 24 33% 49 67% 73 100% / 4 57% 3 43% 7 100% : 77 35% 145 65% 222 100% 2012 ? Da, ima 38 36% 69 65% 107 100% Ne, nema 27 37% 46 63% 73 100% / 4 67% 2 33% 6 100% : 69 37% 117 63% 186 100% 4. - . ( , , ) ( ) . , , . . 2011 . 2, 12, 2012 . (2, 06). 1, 0 1, 29 2011 ., 2012 . 1 1, 39. 1 26. 26 1, 41 2011 ., 2012 . 1 1, 19. ( 7). 7 2011 / - / ? / / R ( ) / N % N % % 128 35% 180 49% +14% 1, 41 199 54% 205 55% +1% 1, 03 130 35% 121 33% -2% 0, 93 70 19% 74 20% +4% 1, 06 108 29% 118 32% +3% 1, 1 68 18% 88 24% +6% 1, 29 34 9% 72 20% +11% 2, 12 7 2% 9 2% 0% 68 18% 53 14% -4% / 8 2% 7 2% 0% : 370 222% 370 251% +29% 2012 142 44% 169 52% +8% 1, 19 208 64% 210 65% +1% 1, 01 108 33% 105 32% -1% 0, 97 68 21% 68 21% 0% 1, 00 81 25% 96 30% +5% 1, 2 58 18% 81 25% +7% 1, 39 16 5% 33 10% +5% 2, 06 0 0% 2 1% 1% 59 18% 59 18% 0% / 0 0 0 0% 0% : 325 228% 325 254% 26% *R ( ) % - , , . 2011 . 1, 27 , . 2012 . - 1, 57. , 2011 . 27. 27 (2, 51) 2012 . 2, 48. 8. 8 ? ( + , + ) : + ( ) (+ ) Col % Col % Col % 2011 7 5% 121 55% 128 35% 68 46% 131 59% 199 54% 49 33% 81 37% 130 35% 39 26% 31 14% 70 19% 18 12% 90 41% 108 29% 2 1% 66 30% 68 18% 2 1% 32 14% 34 9% 3 2% 4 2% 7 2% 53 36% 15 7% 68 18% 3 2% 5 2% 8 2% : 148 165% 222 260% 370 222% 2012 25 18% 117 63% 142 44% 87 63% 121 65% 208 64% 47 34% 61 33% 108 33% 40 29% 28 15% 68 21% 14 10% 67 36% 81 25% 6 4% 52 28% 58 18% 16 9% 16 5% 41 30% 18 10% 59 18% : 139 187% 186 258% 325 228% . . 1, 52 2011 ., 2012 . 1, 76. 2011 . 2, 90 , 2012 . 2, 78 ( 9). 28. 28 9 ? ( + , + ) : + ( ) (+ ) Col % Col % Col % 2011 25 17% 155 70% 180 49% 75 51% 130 59% 205 55% 37 25% 84 38% 121 33% 39 26% 35 16% 74 20% 21 14% 97 44% 118 32% 9 6% 79 36% 88 24% 13 9% 59 27% 72 20% 5 3% 4 2% 9 2% 42 28% 11 5% 53 14% 3 2% 4 2% 7 2% : 148 182% 222 297% 370 251% 2012 35 25% 134 72% 169 52% 89 64% 121 65% 210 65% 45 32% 60 32% 105 32% 40 29% 28 15% 68 21% 23 17% 73 39% 96 30% 10 7% 71 38% 81 25% 3 2% 30 16% 33 10% 2 1% 2 1% 41 30% 18 10% 59 18% 1 1% 1 0% : 139 206% 186 289% 325 254% , , . , . , . . 29. 29 , , ( 8 9). , , , , , . , , . , , , . . - ) 5 . 5 , . . , , . - . - , , . 30. 30 10 2011 / ? R ( ) N % N % % , 178 48% 170 46% -2% , 185 50% 193 52% +2% / 7 2% 7 2% 0% : 370 100% 370 100 % 0% 2012 , 117 36% 131 40% +4% , 202 62% 194 60% -2% / 6 2% 0 0% -2% : 325 100 325 100 0 R 2012-2011 -12% -6% -6% *R (-) % - 2011 48% , 46% . 2012 , 36% , 40% . . 48% 2011 36% 2012 , 12 . , 46% 2011 . 40%, 6 ( 10). . . . , . , , . , , . , 31. 31 . - , . 2011 . 24% , 9% . 2012 7% ( 17 ), 4% ( 11). 11 ( ) 2011 / ? R ( ) N % N % % , 36 24% 13 9% -15% , 112 76% 134 90% +14% / 1 1% +1% : 148 100% 148 100.0% 0 2012 , 10 7% 6 4% -3% , 129 93% 133 96% +3% / 0 0 0 0 0% : 139 100% 139 100% 0 2011 . 64%, 71%. 2012 . 6 (58%), 4 , 71% 2011 ., 67% 2012 . ( 12). 32. 32 12 ( ) 2011 / ? R ( ) N % N % % , 142 64% 157 71% +7% , 73 33% 59 27% -6% / 7 3% 6 3% +1% : 222 100% 222 100.0% 0 2012 , 107 58% 125 67% +9% , 73 39% 61 33% -6% / 6 3% -3% : 186 100% 186 100% 0 , , 2011 ., 2, 8 1 . 2012 . 1, 7 1. 2011 ., 0, 9 . 2012 . , 0, 86 , , . . . , . , 24% 2011 . 7% 2012 ., , , , 2011 . (64%) 2012 . (58%), . 50%. , . 33. 33 . , , 6 , . , , . . , . : - , - - . . 13 6 , . 2012-2015, http://www.mon.gov.mk/index.php/aktivnosti/1237-- 2012-2015, , http://www.mon.gov.mk/index.php/aktivnosti/849-2011-10-20-17-14-51 - http://www.mon.gov.mk/index.php/aktivnosti/1154-2012-06-19-12-13-50 34. 34 ? 2011 ? : , , N %:N Row% N Row% N Row% 106 83% 20 16% 2 2% 128 100% 114 57% 85 43% 199 100% 74 57% 55 42% 1 1% 130 100% 34 49% 35 50% 1 1% 70 100% 72 67% 34 31% 2 2% 108 100% 63 93% 5 7% 68 100% 31 91% 2 6% 1 3% 34 100% 4 57% 2 29% 1 14% 7 100% 68 100% 68 100% : 163 45% 192 53% 7 2% 362 100% 14 ? 2011 ? : , , N %:N Row% N Row% N Row% 137 77% 37 21% 4 2% 178 100% 115 58% 82 42% 197 100% 78 66% 39 33% 1 1% 118 100% 33 46% 38 54% 71 100% 84 72% 32 27% 1 1% 117 100% 71 82% 15 17% 1 1% 87 100% 58 84% 11 16% 69 100% 4 36% 6 54% 1 9% 11 100% 68 100% 68 100% : 167 46% 190 52% 7 2% 364 100% 35. 35 15 ? 2012 ? : , , N % N Row% N Row% 100 70% 42 30% 142 100% 101 49% 107 51% 208 100% 54 50% 54 50% 108 100% 26 38% 42 62% 68 100% 58 72% 23 28% 81 100% 47 81% 11 19% 58 100% 13 81% 3 19% 16 100% 59 100% 59 100% : 131 40% 194 60% 325 100% 16 ? 2012 ? : , , N % N Row% N Row% 113 67% 56 33% 169 100.0% 98 47% 112 53% 210 100.0% 54 51% 51 49% 105 100.0% 25 37% 43 63% 68 100.0% 64 67% 32 33% 96 100.0% 63 78% 18 22% 81 100.0% 27 82% 6 18% 33 100.0% 1 50% 1 50% 2 100.0% 59 100% 59 100.0% : 131 40% 194 60% 325 100.0% 13 -16 , . , . . , . , 36. 36 . 2012 , . , 2011 . . a . 2011 . 62% , 70% . 91% , 93% . 2012 . . (70%) . 90% . . . , . , 8% , 9% , 92% 91% 2011 . 2012 , , (4%) , 96% . 37. 37 17 ? 2011 ? : , , N %:N Row% N Row% N Row% 1 14% 6 86% 7 100% 9 13% 59 87% 68 100% 7 14% 42 86% 49 100% 9 23% 29 74% 1 3% 39 100% 1 6% 17 94% 18 100% 2 100% 2 100% 1 50% 1 50% 2 100% 2 67% 1 33% 3 100% 53 100% 53 100% : 11 8% 133 92% 1 1% 145 100% 18 ? 2011 ? : , , N %:N Row% N Row% N Row% 7 28% 18 72% 25 100% 11 16% 56 84% 67 100% 4 12% 30 88% 34 100% 4 11% 33 89% 37 100% 3 14% 18 86% 21 100% 2 22% 7 78% 9 100% 4 40% 6 60% 10 100% 6 86% 1 14% 7 100% 53 100% 53 100% : 13 9% 132 90% 1 1% 146 100% 38. 38 19 ? 2012 ? : , , N % N Row% N Row% 4 16% 21 84% 25 100.0% 5 6% 82 94% 87 100.0% 4 8% 43 92% 47 100.0% 5 12% 35 88% 40 100.0% 2 14% 12 86% 14 100.0% 1 17% 5 83% 6 100.0% 41 100% 41 100.0% : 6 4% 133 96% 139 100.0% 20 ? 2012 ? : , , N % N Row% N Row% 4 11% 31 89% 35 100% 6 7% 83 93% 89 100% 3 7% 42 93% 45 100% 4 10% 36 90% 40 100% 1 4% 22 96% 23 100% 1 10% 9 90.0% 10 100% 3 100% 3 100% 41 100% 41 100% : 6 4% 133 96% 139 100% 17 - 20 2011 (23%) , (6%) . , . , (28%) , (11%) , , . 2012 . , (16%) , (6%) 39. 39 . , , (11%) , (4%), , . , 70% , 71% , 30% 29% 2011 . 2012 , , (67%), , , 33% . 21 ? 2011 ? : , , N %N Row% N Row% N Row% 105 87% 14 11% 2 2% 121 100% 105 80% 26 20% 131 100% 67 83% 13 16% 1 1% 81 100% 25 81% 6 19% 31 100% 71 79% 17 19% 2 2% 90 100% 63 96% 3 4% 66 100% 30 94% 1 3% 1 3% 32 100% 4 100% 4 100% 15 100% 15 100% : 152 70% 59 27% 6 3% 217 100% 40. 40 22 ? 2011 ? : N %N Row% N Row% N Row% 130 85% 19 12.% 4 3% 153 100% 104 80% 26 20% 130 100% 74 88% 9 11% 1 1% 84 100% 29 85% 5 15% 34 100% 81 84% 14 15% 1 1% 96 100% 69 88% 8 10% 1 1% 78 100% 54 92% 5 8% 59 100% 4 100% 4 100% 15 100% 15 100% : 154 71% 58 27% 6 3% 218 100% 23 ? 2012 ? : , , N % N Row% N Row% 96 82% 21 18% 117 100% 96 79% 25 21% 121 100% 50 82% 11 18% 61 100% 21 75% 7 25% 28 100% 56 84% 11 16% 67 100% 46 89% 6 11% 52 100% 13 81% 3 19% 16 100% 18 100% 18 100% : 125 67% 61 33% 186 100% 41. 41 24 ? 2012 ? : , , N % N Row% N Row% 109 81% 25 19% 134 100% 92 76% 29 24% 121 100% 51 85% 9 15% 60 100% 21 75% 7 25% 28 100% 63 86% 10 14% 73 100% 62 87% 9 13% 71 100% 27 90% 3 10% 30 100% 1 50% 1 50% 2 100% 18 100% 18 100% : 125 67% 61 33% 186 100% 21 - 24 , , . 2011 . 96% , 4% . , , . , , 75% , 25% . , . - . (88% + 3% = 91%) (70% + 5% = 75%). 30%, (10%) ( 25). , 42. 42 , . , , , , , , . . , 100% , : ?, 100% ( 25) 65% 2011 . 72% 2012 ., - 93% 2011 . 90% 2012 . . 2011 . ; t- 99% (t=6,48 df=368 99%) 2012 . t- 99% (t=4, 21 df=323 99%). . , , . , , . , , - . . , , , , . . 25 43. 43 ? ( + , + ) : + ( ) (+ ) Col % Col % Col % 2011 5 3% 12 5% 17 5% 95 64% 205 92% 300 81% 53 36% 15 7% 68 18% : 148 103% 222 104% 370 104% 2012 7 5% 6 3% 13 4% 97 70% 164 88% 261 80% 41 30% 18 10% 59 18% : 139 103% 186 104% 325 104% 2011 . (55%) 2012 . (59%) , 7% 2011 . 2% 2012 . ( 26). 26 ? ( + , + ) : + ( ) (+ ) Col % Col % Col % 2011 11 7% 121 55% 132 36% 42 28% 40 18% 82 22% 53 36% 15 7% 68 18% 42 28% 46 21% 88 24% : 148 100% 222 100% 370 100% 2012 3 2% 110 59% 113 35% 49 35% 24 13% 73 23% 41 30% 18 10% 59 18% 46 33% 34 18% 80 25% : 139 100% 186 100% 325 100% 44. 44 , , , . - . 18% . 4% 2011 . 5 2012 . - 27. 27 ? ( + , + ) : + ( ) (+ ) Col % Col % Col % 2011 6 4% 39 18% 45 12% 31 21% 73 33% 104 28% 22 15% 60 27% 82 22% 89 60% 48 22% 137 37% 2 1% 2 1% : 148 100% 222 100% 370 100% 2012 12 9% 34 18% 46 14% 29 21% 68 37% 97 30% 9 7% 45 24% 54 17% 89 64% 39 21% 128 39% : 139 100% 186 100% 325 100% 45. 45 . 15% 2012 . 17% 2012 . , 33% 2011 . 10 2012 . 23% ( 28). 28 ? ( + , + ) : + ( ) (+ ) Col % Col % Col % 2011 O 23 15 % 73 33% 96 269% 125 85% 149 67% 274 74% : 148 100% 222 100% 370 100% 2012 O 23 17% 42 23% 65 20% 116 84% 144 77% 260 80% : 139 100% 186 100% 325 100% 5. . , ( 2011 ) 15 (2011-66%; 2012-81%) . (61%) 2012 , 4 2011 (2011-57%; 2012- 61%). . . 46. 46 29 / ? ( + , + ) : + ( ) (+ ) Col % Col % Col % 2011 9 6% 13 6% 22 6% 41 28% 82 37% 123 33% 98 66% 127 57% 225 61% : 148 100% 222 100% 370 100% 2012 3 2% 16 9% 19 6% 24 17% 56 30% 80 25% 112 81% 114 61% 226 70% : 139 100% 186 100% 325 100% ) (2011-36%; 2012-44%) (2011-17%-2012-11%). (2011-83%; 2012-89%). . , , , . . 47. 47 30 ? ( ) : Count Col % N Col % N Col % N Col % 2011 15 36% 52 26% 19 17% 86 24% 27 64 % 146 74% 92 83% 265 76% : 42 100% 198 100% 111 100% 351 100% 2012 12 44% 41 21% 11 11% 64 20% 15 56% 154 79% 86 89% 255 80% : 27 100% 195 100% 97 100% 319 100% ) . . . (36% 2011; 44% 2012) , (17% 2011; 11% 2012) . , . . . . 48. 48 31 2011 e ? e : N % N % N % 15 36 % 27 64% 42 100% 52 26% 146 74% 198 100% 19 17% 92 83% 111 100% : 86 24% 265 76% 351 100% 2012 12 44% 15 56% 27 100% 41 21% 154 79% 195 100% 11 11% 86 89% 97 100% : 64 20% 255 80% 319 100% 25 , 6 . ) ( 32). (2011-37%; 2012-42%) (2011-24%;2012- 30%). 49. 49 32 ( ) ? : , , Col % N Col % N Col % N Col % N Col % N Col % 2 0 1 1 3 6% 14 12% 22 12% 3 385% 42 12% 28 57% 74 64% 92 51% 4 50% 198 56% 18 37% 27 24% 65 36% 1 13% 111 32% : 49 100% 115 100% 179 100% 8 100% 351 100 % 2 0 1 2 2 8% 12 9% 13 9% 27 9% 12 50% 77 61% 88 62% 16 70% 2 100% 195 61% 10 42% 38 30% 42 29% 7 30% 97 30% : 24 100% 127 100% 143 100% 23 100% 2 100% 319 100 % 2012 24 7% . , . ( 2011-13%). 2012 , , 50. 50 : ?, : , . 2011 2012 . , (2011 - 33%; 2012 - 40%). 4 ? 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 2011 13% 33% 52% 2% 2012 7% 40% 45% 7% 1% , , , , (7%) . .. : ?, , . ( , ) . 51. 51 33 ? ( + , + ) : + ( ) (+ ) Count Col % Count Col % Count Col % 2011 22 15% 27 12% 49 13% 61 41% 61 28% 122 33% , 64 43% 127 57% 191 52% 1 1% 7 3% 8 2% : 148 100% 222 100% 370 100% 2012 15 11% 9 5% 24 7% 71 51% 58 31% 129 40% , 37 27% 109 57% 146 45% , 16 12% 8 4% 24 7% 2 1% 2 1% : 139 100% 186 100% 325 100% 6. , , . 2012 (57%) (27%). . , 2011 . 2012 , 16 . 52. 52 - , , , . - (2011 - 63%; 2012 - 57%) - (2011 - 48%; 2012 - 44%) - (2011 - 43%; 2012 - 34%) , . . , , , 4 ( 34). 34 ? 2012 2011 Col % Col % 184 57%/1 7 230 63%/1 110 34%/3 156 43%/3 102 31%/4 97 27%/4 74 23% 82 23% 142 44%/2 175 48%/2 28 9% 45 12% 3 1% 2 1% 14 4% 7 2% 1 0% 8 2% 2 1% : 325 203% 363 222% 7 53. 53 o , . 3 (32% - 2011; 35% -2012). o , 6 (23% - 2011; 29% - 2012). , ( 35). 54. 54 35 ? ( + , + ) : 1 + ( ) 2 (+ ) Cases Col % Col % Col % 2011 94 65% 136 62% 230 63%/1 45 31% 111 51% 156 43%/3 46 32% 51 23% 97 27%/4 32 22% 50 23% 82 23% 61 42% 114 52% 175 48%/2 24 17% 21 10% 45 12% 2 1% 2 1% 3 2% 4 2% 7 2% 4 3% 4 2% 8 2% 2 1% 2 1% : 145 213% 218 227% 363 222% 2012 74 53% 110 59% 184 57%/1 37 27% 73 39% 110 34%/3 48 35% 54 29% 102 31%/4 36 26% 38 20% 74 23% 53 38% 89 48% 142 44%/2 17 12% 11 6% 28 9% 1 1% 2 1% 3 1% 8 6% 6 3% 14 4% 1 1% 1 0% : 139 198% 186 206% 325 202% 7. . (54%) , 41% , 5% . 55. 55 , . T- 95% (t=2, 43 df=324 95%). . , , , . 5 : ; 5% ; 41% ; 54% . 37% . 66% ; . , , 52% ( ). 7 (59%). (58%) , , (55%) , , . (36%) 56. 56 , (58%) . , (29%). 8. , . , 5 . . . . . . , . . 2012 . 2011 . . 2012 . . 57. 57 . , . . (77%) . . . , . . . . , . . . . , , . 58. 58 o , . . . , . . , . , , , . 59. 59 Appendix 1 (2011-2012) 2011 . - . , . . . . , . . () , , .. . , . : - , ; - ; - . 60. 60 _______________________________________________________ _________ __________________________________________________ (, ) __________________ Q1. ? ( ) 1. 2. 3. 4. . Q2. , , , ? ( ) 2_1. 2_2. 2_3. 2_4. 2_5. ( , .) 2_6. () _____________________________________ 2_7. . 61. 61 Q3. / ? ( ) 1. , / 2. , / 3. . Q4. / / ( ) ? ( ) 1. 2. Q5. / : ( ) 5_1. 5_2. 5_3. 5_4. 5_5. 5_6. 5_7. () __________________________ 62. 62 Q6. : ( ) - 6_1. 1 2 3 4 5 6_2. 1 2 3 4 5 6_3. 1 2 3 4 5 6_4. 1 2 3 4 5 6_5. 1 2 3 4 5 6_6. 1 2 3 4 5 6_7. _____________________ 1 2 3 4 5 Q7. / ? ( ) 1. 2. 3. 4. 5. . Q8. ? ( ) , , 8_1. 1 2 8_2. 1 2 63. 63 ( ): . Q9. ? ( ) 9_1. 9_2. 9_3. . Q10. ( )? ( ) 1. 2. 3. . Q11. / ? ( ) 11_1. () 11_2. () 11_3. 11_4. 11_5. 11_6. 11_7. (, ) 11_8. () __________________ 11_9. . 64. 64 Q12. / ? ( ) 12_1. () 12_2. () 12_3. 12_4. 12_5. 12_6. 12_7. (, ) 12_8. () __________________ 12_9. . Q13. ? ( ) 1. 2. 3. 4. . Q14. ? ( ) 1. 2. 3. 4. . 65. 65 Q15. : ( ) 15_1. 1 2 15_2. 1 2 15_3. 1 2 15_4. 1 2 15_5. _____________________________ Q16. ? ( ) 16_1. 1 2 3 4 16_2. 1 2 3 4 16_3. 1 2 3 4 16_4. 1 2 3 4 16_5. 1 2 3 4 16_6. 1 2 3 4 16_7. 1 2 3 4 16_8. _______________ 1 2 3 4 66. 66 Q17. () / ? ( ) 17_1. / 1 2 17_2. 1 2 17_3. 1 2 17_4. 1 2 17_5. 1 2 17_6. 1 2 17_7. ________________________________________ 17_8. 1 Q18. () , / ? ( ) 1. / 2. 3. 4. 5. 6. 7. () __________________________________ 67. 67 Q19. ? ( ) 1. 2. , 3. . Q20. , ? __________________________________________________________________ Q20a. : 1. 2. 3. . Q21. / ? 1. 2. , / 3. , / / 4. , . Q22. , ? __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ 68. 68 ( ) D1. 1. 2. D2. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. () ___________________________ D3. / ........?? D3. / D3. / 1. 1. 2. 2. 3. 3. 4. 4. D4. , : 1. 2. 3. . 69. 69 D5. ? 1. 2. 3. 4. . D6. : 1. 2. . D7. : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. . , . . 70. 68 Appendix 2 1 : - count col % count col % count col % count col % count col % count col % 2011 82 93, 2% 54 90, 0% 28 35, 9% 21 33, 3% 45 55, 6% 230 62, 2% 42 53, 8% 32 50, 8% 35 43, 2% 109 29, 5% 6 6, 8% 6 10, 0% 8 10, 3% 10 15, 9% 1 1, 2% 31 8, 4% : 88 100, 0% 60 100, 0% 78 100, 0% 63 100, 0% 81 100,0% 370 100, 0% 2012 76 95% 57 97% 17 28% 20 35% 39 57% 209 64% 39 64% 29 51% 27 40% 95 29% 4 5% 2 3% 5 8% 8 14% 2 3% 21 7% : 80 100, 0% 59 100, 0% 61 100, 0% 57 100, 0% 68 100,0% 325 100, 0% 2 : - count col % count col % count col % count col % count col % count col % 2011 84 95, 5% 59 98, 3% 52 66, 7% 51 81, 0% 56 69, 1% 302 81, 6% 2 2, 3% 1 1, 7% 26 33, 3% 12 19, 0% 24 29, 6% 65 17, 6% 2 2, 3% 1 1, 2% 3 8% : 88 100, 0% 60 100, 0% 78 100, 0% 63 100, 0% 81 100,0% 370 100,0% 2012 78 98% 59 100% 41 67% 45 79% 48 71% 271 83% 2 2% 20 33% 12 21% 18 26% 52 16% 2 3% 2 1% : 80 100, 0% 59 100, 0% 61 100, 0% 57 100, 0% 68 100,0% 325 100,0% 71. 69 3 : - count col % count col % count col % count col % count col % count col % 2011 34 38, 6% 24 40, 0% 33 42, 3% 26 41, 3% 62 76.5% 179 48, 4% 54 61, 4% 36 60, 0% 45 57, 7% 37 58, 7% 19 23.5% 191 51, 6% : 88 100, 0% 60 100, 0% 78 100, 0% 63 100, 0% 81 100.0% 370 100,0% 2012 33 41% 21 36% 26 43% 21 37% 52 76.5% 153 47% 47 59% 38 64% 35 57% 36 63% 16 23.5% 172 53% 80 100, 0% 59 100, 0% 61 100, 0% 57 100, 0% 68 100.0% 325 100,0% 4 ( + , + ) : + ( ) (+ ) count col % count col % count col % 2011 136 91, 9% 94 42, 3% 230 62, 2% 109 49, 1% 109 29, 5% 12 8, 1% 19 8, 6% 31 8, 4% : 148 100, 0% 222 100, 0% 370 100, 0% 2012 133 95, 7% 76 40, 9% 209 64, 3% 95 51,1% 95 29, 2% 6 4, 3% 15 8, 1% 21 6, 5% : 139 100, 0% 186 100, 0% 325 100, 0% 72. 70 5 6 ( + , + ) : + ( ) (+ ) count col % count col % count col % 2011 58 39, 2% 121 54, 5% 179 48, 4% 90 60, 8% 101 45, 5% 191 51, 6% : 148 100, 0% 222 100, 0% 370 100, 0% 2012 54 38, 8% 99 53, 2% 153 47,1% 85 61, 2% 87 46, 8% 172 52,9% : 139 100, 0% 186 100, 0% 325 100, 0% ( + , + ) : + ( ) (+ ) count col % count col % count col % 2011 143 96, 6% 159 71, 6% 302 81, 6% 3 2, 0% 62 27, 9% 65 17, 6% 2 1, 4% 1 5% 3 8% : 148 100, 0% 222 100, 0% 370 100, 0% 2012 137 98, 6% 134 72, 0% 271 83, 4% 2 1, 4% 50 26, 9% 52 16, 0% 2 1,1% 2 6% : 139 100, 0% 186 100, 0% 325 100, 0% 73. 71 Analiz e rezultateve nga hulumtimet e realizuara n 5 shkolla t mesme n Shkup, n kuadr t projektit Arsimimi paqsor (2011-2012) 74. 72 PARATHNIE Gordana Pirkovska Zmijanac, Albulena Karaga dhe Sebastian Shvajcer Ambasada e par pr fmij n bot MEGJASHI- Programi pr arsimim paqsor 2011-2013 Hulumtimin t cilin e keni n dor ka histori. T fillojm nga 2011-ta, kur Ambasada e par n bot pr fmij-Megjashi filloi zbatimin e nj sr aktivitetesh pr promovimin e Arsimimit paqsor, Paqes, dhe Padhunshmris si vlera baz n sistemin edukativo-arsimor n Republikn e Maqedonis. Aktivitetet u mundsuan fal mbshtetjes s vazhdueshme nga organizata jon partnere KURVE Wustrow nga Gjermania me t ciln kemi bashkpunim 20 vjear- dhe nga financimi bujar i Ministris Federative Gjermane pr Bashkpunim Ekonomik dhe Zhvillim. N nj periudh dy vjeare u realizuan 5 trajnime pr transformim t padhunshm t konflikteve dhe arsimim paqsor, n t cilt ishin t kyur 12 profesor/esha nga tre shkolla t mesme (SHMGJSH Nikola Karev, QSHMN Zdravko Cvetkovski dhe SHMMQSH D-r Pane Karagjozov) dhe 6 t rinj/reja si edukator/e paqeje. Profesort/eshat dhe edukator[t/et e trajnuara pas trajnimit t par n gusht/shtator 2011, filluan me formimin e klubeve t paqes npr shkolla dhe me zbatimin e aktiviteteve me t cilat t rinjt u sensibilizuan me format e ndryshme t dhuns t cilat shfaqen n prditshmri dhe u aktivizuan q t ken rol n transformimin e padhunshm t konflikteve n nivel lokal si n shkollat ashtu edhe n lagjet e tyre. N trajnimet dhe puntorit n shkolla u prfshin, prpos tjerash, temat n vijim: komunikim i padhunshm, dhun dhe padhunshmri, kuptim i konflikteve, pun ekipore, identitete, roli i gjinive n shoqri, prpunim kreativ i konflikteve, ballafaqim me t kaluarn, shkollat dhe arsimimi paqsor, plane pr pun n klubet rinore t paqes dhe hartim i puntorive pr arsimim joformal. Sa i prket metodologjis s puns, prdorm metodin interaktiv dhe participativ, prmes puns n grupe te vogla, puns individuale, luajtjes s roleve, diskutime t planifikuara, si dhe input teorik nga ana e trajnuesve pr temat e dhna. N kuadr t projektit, mes nxnsve nga t tre shkollat u organizuan edhe aktivitete t tjera t prbashkta si psh. loj futbollistike, dans teatr, forum teatr dhe debate, si teknika pr prpunim dhe transformim konflikti. Me kto metoda kreative u prpoqm q t zhvillojm aktivizm paqsor mes nxnsve t komuniteteve t ndryshme etnike dhe religjioze. Ky pilot projekt ndihmoi q t rris vetdijen e profesorve, edukatorve t paqes dhe nxnsve pr format e ndryshme t dhuns, diskriminimit dhe padrejtsive, dhe i inkurajoi ata q t ken rol aktiv n rrethin e tyre social m t afrt, q t ndrtojn dhe kujdesen pr paqen, t forcojn prgjegjsin shoqrore dhe t promovojn padhunshmrin. Puna n fushn e ndrtimit t paqes sht nj proces i shumanshm dhe shumdimensional i cili krkon zbatimin e ndryshimeve organizative edhe n strukturn ton organizative. Prandaj, n kuadr t ktij projekti filloi edhe 75. 73 implementimi i nj procesi pr prforcimin e kapaciteteve t Ambasads s par t fmijve MEGJASHI n t cilin u ridefinuan planet, prioritetet dhe qllimet, u shtuan programet dhe aktivitetet, kahjet dhe strategjit pr 3 vitet e ardhshme. Pr t fituar pasqyr m t qart pr efektet e aktiviteteve t zbatuara n klubet e paqes si dhe ndikimin e faktorve t jashtm t rrethit, e kishim t rndsishme q t marrim mendimin e nxnsve. Ja, prpara nesh e kemi analizn komparative t bazuar n t dhnat e fituara nga pyetsort e mbushur n nntor dhe dhjetor t 2011-s dhe 2012-s. E njejta paraqet resurs pr aktivitete t mtutjeshme npr shkolla t cilat kan lidhje me ndrtimin e paqes dhe arsimimit paqsor. Pr fund, duam tju shprehim mirnjohjen ton nxnsve dhe shkollave t cilat ishin t kyura n kt hulumtim: SHMGJSH Nikola Karev, QSHMN Zdravko Cvetkovski, SHMGJSH Orce Nikollov, SHMMQSH D-r Pane Karagjozov dhe SHMGJSH Arsenije Jovkovski. Duam t falenderojm edhe BRIMA Gallup si dhe vullnetart e Megjashit pr ndihmn e tyre. 76. 74 1. Hyrja Metodologjia MEGJASHI Ambasada e par pr fmij n bot n bashkpunim me BRIMA Agjencia pr krkime t mendimit publik dhe tregut, realizoi dy hulumtime nga anketa pr projektin Arsimimi paqsor. Kto anketa jan t realizuara nga ekipit punues dhe vullnetar t cilt jan t kyqur n projektin Arsimimi paqsor, n realizim t MEGJASHI -t Ambasads s par pr fmij n bot, kurse realizimi i tyre sht mbikqyrur nga ana e ekipeve profesionale t BRIMA-s. Qllimi kryesor i hulumtimit sht q t siguroj t dhna t cilat do t mundsojn analiz t faktorve t cilt ndikojn n realizimin e projektit Arsimimi paqsor n shkollat e mesme n Republikn e Maqedonis. Q t sigurohet baza e t dhnave pr kt lloj analize, supozimi kryesor ishte q t fitohet nj seri e t dhnave krahasuese t cilat do t mundsojn q t vlersohen efektet e projektit n periudh prej nj viti. Q t realizohen kto qllime u prgatit plani pr hulumtime dhe u dizajnua mostra dhe pytsori i krkimit. Sipas planit, hulumtimi u realizua n dy faza. N fazn e par iniciale u grumbulluan t dhna me qllim q t inizohet situata n raport me parametrat t cilat e prcaktojn grupin e pyetjeve t definuara t cilat jan ju referohen aspekteve t ndryshme t arsimimit paqsor n shkollat e mesme. Me anketimin e prsritur u fitua pasqyr pr ndryshimet e parametrave t njejta t cilat kan ndodhur n periudhn mes ktyre dy hulumtimeve (korniza e periudhs kohore sht nj vjet vjesht viti 2011, vjesht viti 2012). N baz t ktij plani : - Anketa e par sht realizuar n periudhn Nntor Dhjetor t vitit 2011 dhe n kt hulumtim jan t anketuar 370 nxns t 5 shkollave t mesme n teritorin e Qytetit t Shkupit. - Anketa e dyt sht realizuar n pjesn e par t Dhjetorit t vitit 2012 dhe n kt hulumtim jan t anketuar 325 nxns t 5 shkollave t mesme n teritorin e Qytetit t Shkupit Edhe n anketn e par si dhe t dytn jan anketuar t njjtt nxns q t mundet t analizohen ndryshimet reale q jan krijuar mes dy hulumtimeve n raport me parametrat e hulumtimit (shnim: shtrirja e grupit t nxnsve n hulumtimin e dyt n raport me grupin e par sht m e vogl pr 45. Ky lloj i rnies s mostrs fillestare sht paraqitje e shpesh n kt lloj hulumtimi). Me qllim q t fitohet pasqyr, se si dhe n far mase sht ndikimi i kontekstit t ndryshm sociodemografik n shkolla mbi nivelin e ndikimit t projektit Arsimimi paqsor, anketa sht realizuar n 3 shkolla me struktur sociodemografike heterogjene dhe 2 shkolla me struktur sociodemografike homogjene. Pytsori anketues ishte i ngjajshm n t dyja hulumtimet dhe prbhej prej 21 pyetjeve (thelbi i pytsorit) dhe 7 pytjeve demografike. N anketn e dyt u shtua nj pyetje plotsuese e cila ishte n lidhje me vlersimin se sa ka ndryshuar prezenca e dhuns n shkoll n krahasim me vitin e kaluar. Gjithashtu,pr t evidentuar m sakt antart e tanishm dhe ata t mparshm t Klubit rinor 77. 75 paqsor, n pyetjen e zakont, a je antar i Klubit rinor paqsor... u vendos nj kategori e re si prgjigje e mundshme .. isha, por nuk jam m antar... Principi i realizimit t ankets sht me vetplotsimin, ku gjat fillimit t realizimit t ankets, t anketuarit udhzohen se nuk ka prgjigje t sakta dhe t pasakta dhe se duhet t prgjigjen n t gjitha pyetjet detyrimisht . T gjitha kto elemente t planit t hulumtimit, mostra dhe pyetsori, mundsojn q, nprmjet analizs s rezulateve t fituara, t prcaktohen faktort relevant dhe raportet ndrmjet ktyre faktorve, t cilat kan ndikim n arsimimin paqsor n shkollat e mesme t cilat jan t prfshira n kto hulumtime. 2. Analiz e profilit sociodemografik t nxnsve n shkollat e mesme Tabela 1 Shkolla 2011 2012 Frekuenca % Frekuenca % Nikolla Karev 88 24% 80 25 Orce Nikollov 60 16% 59 18 Pane Karagjozov 78 21% 61 19 Arsenie Jovkov 63 17% 57 17 Zdravko Cvetkovski 81 22% 68 21 Totali 370 100% 325 100% Gjithsej nga pes shkollat ku qen t realizuara hulumtimet, n tre shkolla arsimohen nxns nga t gjitha grupet etnike n Maqedoni (Maqedonas dhe t tjer + Shqiptar), kurse n dy shkollat tjera (Nikolla Karev dhe Orce Nikollov) vetm Maqedonas dhe t tjer. Sipas prkatsis nacionale t nxnsve n shkollat homogjene n hulumtimin e vitit 2011 t anketuar jan 92% nxns maqedonas dhe 8% t prkatsive m t vogla t bashksive etnike. N hulumtimin e vitit 2012 nga prbrja nacionale sht prfaqsuar 96% maqedonas dhe 4% t tjer. N shkollat heterogjene n vitin 2011 jan prfaqsuar 42% Maqedonas, 49% Shqiptar dhe 9% nga bashksit etnike tjera, kurse n hulumtimin e vitit 2012 jan t prfaqsuar 41% Maqedonas, 51% Shqiptar dhe 8% nga prkatsit e bashksive m t vogla etnike. N hulumtimin e par (370 nxns) jan t anketuar 179 nxns t gjinis mashkullore dhe 191 nxns t gjinis femrore. Nga numri i prgjithshm 230 jan Maqedonas, 109 jan Shqiptar dhe 31 jan nga nacionalitet tjetr etnik. 302 nga nxnsit e anketuar jetojn n mjedise urbane, 65 n mjedise rurale dhe 3 refuzojn t tregojn. N hulumtimin e dyt (325 nxns) sipas ndarjes gjinore 153 jan meshkuj dhe 172 jan nxns femra. Nga shuma e prgjithshme e nxnsve t anketuar 209 jan Maqedonas, 95 jan Shqiptar dhe 21 jan nga etnitet tjetr nacional. Sipas vendit t banimit 271 nga nxnsit e anketuar jetojn n mjedise urbane, 52 n mjedise rurale dhe 2 refuzojn t tregojn. 78. 76 Analiza e profilit socilogjik demografik t nxnsve t anketuar t ktyre shkollave t mesme, tregon se ka dallime t mdha sipas vendit t banimit, prkatsis nacionale t nxnsit dhe strukturs gjinore. Nxnsit t prfshir n hulumtimin n shkollat Nikolla Karev dhe Orce Nikollov jan vetm prej mjediseve urbane, thuaj se plotsisht homogjene sipas prkatsis nacionale t nxnsve dhe ka prezenc m t madhe t nxnseve nga gjinia femrore. T gjitha kto dallime n profil demografik t nxnsve jep baz pr nj total t nxnsve t anketuar n shkollat e mesme t ndahen n dy kategori: Nikolla Karev dhe Orce Nikollov jan shkolla me prbrje nacionale homogjene, nga nj mjedis urban dhe me dominim t nxnseve t gjinis femrore, ku n analizat e mtutjeshme do ti emrojm si homogjen socio demografikosht (sd-homogjene) kundrejt heterogjenitetit socio demografik n Pane Karagjozov, Arsenie Jovkov dhe Zdravko Cvetkovski (sdheterogjene) 8 shih tabela 2 . Tabela 2 Shkolla (Shkolla + , + dhe Shq) 2011 2012 Numr Col % Numr Col % Shkolla + (Maqedonas dhe t tjer) 148 40 139 43 Shkolla (+ dhe Shqiptar) 222 60 186 57 Totali 370 100% 325 100 Kto dallime t rndsishme n profilin sociodemografik t nxnsve n shkollat e mesme, paraqesin faktor kontekstual shum t rndsishm t cilt ndikojn n egzistimin e klimave t ndryshme shoqrore n ato shkolla. 8 N analizn e tekstit n vijim, shkollat n t cilat arsimohen nxnsit e t gjitha grupeve etnike n Maqedoni, Maqedonas, Shqiptar dhe prkatsive tjera m t vogla t bashksive etnike, shkurt do ti shnojm si heterogjen sociodemografik, dhe shkollat t cilt ndjekin msimin Maqedonasit dhe prkatsit tjera t bashksive etnike m t vogla do ti shnojm si homogjen socio demografik.N tabelat sd-homogjene jan t shnuara si M+ kurse sd- heterogjene si M+ dhe Shqiptar 79. 77 3. Pasqyr gjenerale e perceptimit t klims s prgjithshme t marrdhnieve mes nxnsve n shkollat e mesme - Komunikimi mes nxnsve t grupeve t ndryshme etnike ) Frekuenca e komunikimit Grafikoni 1 Egzistimi i komunikimit mes nxnsve t prkatsive t ndryshme etnike, sht faktori baz i cili ndikon n klimn e prgjithshme t marrdhnieve mes nxnsve n shkollat e mesme. N at kahje, komunikimi i shpesht mes nxnsve nga prkatsia e etniteteve t ndryshme, ndihmon pr krijimin e klims s prgjithshme m t volitshme n vet shkolln. Testimi i ndryshimeve nga t dyja hulumtimet, tregojn se shprehit pr komunikim me nxnsit e etniteteve tjera jan relativisht t qndrueshme dhe t pandyshueshme.Testimi pr dallimin prej 3 prqindshmris s pikave (32% 2011; 35% 2012) t nxnsve t cilt shpesh her komunikojn, tregon se T testi nuk sht domethns 9 (t=0.84 df=693). T ngjajshme jan rezultatet edhe te nxnsit t cilt ndonjher komunikojn (t=0.53 df=693). Vetm te ato nxns t cilt rrall komunikojn, testi tregon nj domethnie statistikore t vogl (t=1.65 df=693 n nivel t besueshmris prej 90%). 9 Duhet t theksohet se n statistik, rndsi n dallime nuk sht treguesi pr at se sa e madhe sht diferenca. Testi i domethns statistikor vetm tregon se dallimi nuk sht i rastsishm gjegjsisht se variacioni i rezultateve ndikon ndonj faktor. N rastin konkret fakti se nuk sht e konfirmuar domethnie statistikore n rezultatet mes dy hulumtimeve tregon pr konstanc gjegjsisht, mosndryshimi i shprehive relative pr komunikim mes nxnsve.. Komunikoni me nxns t grupeve tjera etnike? 0% 10% 20% 30% 40% 50% 2011 32% 42% 22% 4% 2012 35% 40% 17% 7% Shpesh Ndonjher Rrall Asnjher nuk komunikoj me nxns tjer 80. 78 Rezultatet nga kto teste statistikore tregjn n faktin se shprehit n komunikim mes nxnsve kan mbetur t pandryshuara n periudhn mes dy hulumtimeve. T dhnat nga hulumtimi n vitin 2011, tregojn se gati do i treti nxns i anketuar (32%) shpesh komunikon me nxnsit e prkatsis tjetr etnike. Ndonjher komunikojn 42% dhe rrall 22%. Se asnjher nuk komunikojn me nxnsit e prkatsis tjetr etnike jan deklaruar 4% t nxnsve. Ato 32% nxns t cilt shpesh komunikojn me nxnsit e prkatsis tjetr etnike m leht e prshkruajn bashkjetesn mes nxnsve t grupeve t ndryshme etnike n shkoll. Shumic e madhe e tyre (77%) kan vlersuar se bashkjetesa n shkolln e tyre sht e mir, 21% kan vlersuar se bashkjetesa nuk sht as e mir as e keqe dhe vetm 2% e kan vlersuar si t keqe. T dhnat nga hulumtimi i vitit 2012 tregon se njejt do i treti nxns i anketuar (35%) shpesh komunikon me nxns t prkatsis tjetr etnike. Struktura e prafrt e prgjigjeve u prket edhe atyre t cilt ndonjher komunikojn (40%). Nga ato nxns t cilt kan deklaruar se vetm ndonj her komunikojn me nxns t prkatsive tjera etnike, n t dyja hulumtimet, m shum se gjysma, bashkjetesn n shkoll e vlersojn si t mir (2011-60%; 2012-54%), rreth nj e treta e vlersojn si as t mir as t keqe (2011-34%; 2012-26%) dhe vetm disa vet e vlersojn si t keqe (2011-6%; 2012-4%) Te nxnsit t cilt kan deklaruar se rrall komunikojn (2011-17%; 2012- 22%), perceptimi pr bashkjetes n shkoll edhe n t dyja hulumtimet, m pak se gjysma e vlersojn si t mir (44%) Bashkjetes m t paprshtatshme n shkoll e vlersojn ato t cilt asnjher nuk kan pasur komunikim me nxns t grupeve tjera etnike. N hulumtimin e vitit 2011 ato jan gjithsej 13 nxns prej 370 t anketuarve ose vetm 4% dhe nga hulumtimi i vitit 2012 gjithsej 24 nxns prej 325 t t anketurve ose vetm 7%. Sa pr ilustrim nga kto 24 nxnsve, 11 nxns kan vlersuar se bashkjetesa n shkoll sht e mir, katr kan deklaruar se as sht e mir as e keqe, pr 5 veta bashkjetesa sht e keqe dhe pr katr nga 24 nxnsve bashkjetesa sht shum e keqe 10 . Kto t dhna pamdyshje tregojn se nj nga determinantet e klims s prgjithshme n shkolla sht frekuenca n komunikim mes prkatsive t grupeve t ndryshme etnike. Sa m e shpesh t jet komunikimi aq sht edhe arritja e saj n krijimin e klims s volitshme n marrdhniet mes nxnsve n shkollat e mesme. 10 Duhet vrejtur se dukurit me frekuenc jashtzakonisht t ult, nuk sht korrekte t shprehen prmes prqindjeve dhe pr shkak t saj t shmanget krijimi i hamendjes n prshkrimin e fenomenit, n korrektsi sht t paraqiten n numra konkret. 81. 79 b) Ku realizohet komunikimi mes nxnsve t grupeve t ndyshme etnike Nga prgjigjet e t gjith nxnsve t anketuar, n t gjitha shkollat t prfshira me dy hulumtimet, del se n nj numr t madh t rasteve, nxnsit komunikojn n shkolla (2011-70%; 2012-73%). Grafiku 2 N vend t dyt pr komunikim sipas numrit t nxnsve sht fqinjsia pastaj vendet pr argtim dhe n vendin e katrt vin fushat e sportit. N numr jashtzakonisht t ult nxnsit komunikojn n klube dhe n vend tjetr. Vetm nj pjes e vogl e tyre nuk kan realizuar asnj lloj komunikimi me nxnsit e grupeve tjera etnike. Rezultatet e prgjigjeve t krahasuara t t dy hulumtimeve tregojn se egzistojn zvoglime t cakruara t prgjigjeve t nxnsve n lidhje me komunikimin me fqinjsin, fushat e sportit dhe klubet rinore. Bhet fjal pr zvoglim t tre prqindjeve t komunikimit n fqinjsi, katr prqind pr komunikim n fushat e sportit dhe vetm dy prqind pr komunikim n klubet rinore, dhe n llogari t pes prqind ku sht rritur numri i prgjigjeve t cilt jan n lidhje me komunikimin n vendet argtuese. N lidhje me prgjigjet e nxnsve t cilt nuk kan realizuar asnj lloj komunikimi m nxnsit e grupeve tjera etnike edhe pse sht fjala pr nj numr t vogl, por sht me vler t theksohet se ai numr n afat prej nj viti, pra koha e kaluar nga njri hulumtim deri te tjetri sht pothuajse dyfish i zmadhuar (prej 13 nxnsve n 2011 n 24 nxns n vitin 2012). Analiza e prpunuar e t dhnave plotsuese nga hulumtimi sjell deri te rezulatate t reja interesante. T dhnat tregojn se nga nxnsit (2011-96%; 2012-93%) t cilt komunikojn me nxns t grupeve t ndyshme etnike, pa marr parasysh se komunikimi i tyre sht i shpesht, ndonjher ose i rrall, m pak se gjysma e tyre (2011-47%; 2012-40%), komunikimin e tyre e realizojn vetm n nj vend, nj e treta (2011-33%; 2012-39%) e tyre komunikimin e tyre me grupet e ndyshme t etniteteve e realizijn n dy vende dhe vetm pes nga ata (2011-20; 2012-21%) komunikimin e realizojn n tre apo m shum vende. Ku realizohet kominikimi? 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 2011 70% 21% 13% 37% 27% 9% 4% 2012 73% 17% 11% 34% 32% 7% 7% N shkoll N fush t sportit Klube rinore Te fqinjt Vende pr argtim Tjera Nuk kam realizuar asnj kontakt 82. 80 N baz t ktyre t dhnave mundet t vlersohet se sipas prmbajtjeve, prvojave dhe motiveve pr komunikim te 4/5 komunikimi sht n intensitet t ult n kyje t prbashkt n aktivitetet e prditshme t nxnsve t grupeve t ndyshme etnike. Ky rezultat bazohet n faktin q komunikimi n nj numr t madh t nxnsve realizohet n nj deri n dy vende. Kundrejt atyre nj e pesta komunikojn n tre ose m shum vende q dshmon se prmes komunikimit e cila realizohet n m shum vende arrihet nj nivel m i lart i intensitetit t kyjes s prbashkt n aktivitetet e prditshme t nxnsve t grupeve t ndryshme etnike. N baz t analizs s t dhnave t prgjithshme t t gjith nxnsve t anketuar, n hulumtimet mundet t konkludohet se gati do i katrti (2011-20; 2012- 21%), komunikimin e tij me prkatsit e grupeve t ndryshme etnike e realizon vetm n shkoll. Gati gjysma e nxnsve t anketuar (2011-45%; 2012-49%), komunikimin e realizojn prve se n shkoll edhe n vende tjera. N vitin 2011 27% kan komunikuar me prkatsi t grupeve t ndyshme etnike n vende tjera por nuk kan komunikuar me prkatsi t grupeve t ndyshme etnike n shkoll. N hulumtimin e 2012 sht zvohluar prqindja pr gjasht pika dhe sht 19%. Rezulatatet e hulumtimit tregojn se n vitin 2011 3% nga nxnsit absolutisht nuk kan komunikuar me nxns t prkatsis s grupeve t ndyshme etnike dhe numri i tyre sht zmadhuar n vitin 2012 pr 5 pika (8%). c) Prgatitje pr komunikim n grupin i cili ende nuk ka realizuar komunikim me prkatsit e grupeve t ndyshme etnike N lidhje me gatishmrin pr komunikim t nxnsve t cilt nuk kan realizuar komunikim me prkatsit e grupeve t ndyshme etnike, distribuimi i rezulatateve tregon se te kjo grup margjinale zotron tendenca e mbylljes pr komunikim me prkatsit e grupeve t ndyshme etnike. Nga nxnsit e anketuar n vitin 2011 t cilt nuk kan realizuar asnj lloj komunikimi vetm dy nxns maqedonas nga 13 kan deklaruar se jan t gatshm t komunikojn me prkatsit e grupeve t ndyshme etnike kurse 11 (nnt jan maqedonas dhe dy shqiptar) prej tyre kan deklaruar se nuk jan t gatshm t komunikojn me prkatsit e grupeve t ndyshme etnike. N vitin 2012 prej 24 nxnsve t anketuar t cilt nuk kan realizuar asnj lloj komunikimi, dhjet (t gjith jan maqedonas), shprehin gatishmri t komunikojn me prkatsit e grupeve t ndyshme etnike, kurse 14 t tjer (dymbdhjet jan maqedonas dhe dy shqiptar), kan deklaruar se nuk jan t gatshm t komunikojn. -Gatishmria pr vendosjen e lidhjeve miqsore mes nxnsve Miqsia mes njerzve paraqet relacion t identifikimit t prbashkt t personalitetit dhe interesave. Miqsia paraqitet q n shkoll fillore dhe paraqet nj nga format e zgjedhjes s lir n relacionet e reja t institucioneve sociale pr dallim nga periudha parashkollore kur relacionet sociale ende nuk kan qen t 83. 81 institucionalizuara. N periudhn e adoleshencs miqsia sht e ndjekur me nj spektr t gjr t marrdhnieve emocionale dhe vet ajo sht e ekspozuar n proces t vazhdueshm t rishqyrtimit, sepse n at periudh veanrisht jan t ashpruara kriteriumet pr formimin e pasqyrs s personazheve ideale dhe marrdhnieve t tyre n mes. Pr shkak t ktij procesi t ngadalshm t rishqyrtimeve t vazhdueshme t miqsis, nj numr m i vogl i shoqrimeve nga ajo periudhe e prjetojn at periudhe por nse e tejkalojn prjetimin m von fitojn karakterin e miqsis.Duke u nisur nga rndsia e ktyre relacioneve t miqsis mes nxnsve n shkolla, n ankt ishte shtruar pyetja cilt jan shokt e tyre m t mir ku kishin mundsin t bjn nj zgjidhje t shumfisht dhe t tregojn shokt e prkatsis s tyre dhe at grupeve tjera etnike. Tabela 3 Shok m t mir t juaj jan: Nacionaliteti Gjithsej t gjith nxnsit Maqedonas Shqiptar Homogjen Heterogjen Heterogjen N Col% N Col% N Col% N Col% 2011 Maqedonas 135 99% 93 99% 51 47% 309 84% Shqiptar 8 6% 11 12% 105 96% 132 36% Serb 27 20% 21 22% 4 4% 67 18% Turq 4 3% 11 12% 32 29% 51 14% Rom 1 1% 5 5% 10 9% 21 6% Vlleh 8 6% 2 2% 1 1% 11 3% Nacionalitete tjera 12 9% 12 13% 12 11% 45 12% Gjithsej 136 143% 94 165% 109 197% 370 172% 2012 Maqedonas 133 100% 76 100% 50 53% 279 86% Shqiptar 7 5% 12 16% 93 98% 117 36% Serb 18 13% 19 25% 2 2% 46 14% Turq 9 7% 2 3% 30 32% 47 15% Rom 4 3% 4 5% 7 7% 18 56% Vlleh 5 4% 1 1% 1 1% 7 2% Nacionalitete tjera 3 2% 4 5% 9 9% 22 7% Gjithsej 133 135% 76 155% 95 202% 325 165% Rezultatet e hulumtimit tregojn se n hulumtimin e par n mesatare zgjedhje kan br 1.72 shok nga prkatsia e vete ose nga etnitetet tjera. N hulumtimin e prsritur kjo mesatare sht zvogluar n 1.65 zgjedhje t shokve sipas prkatsis nacionale (shih tabela 3). N shkollat homogjene miqsit e prbashkta mes prkatsive t grupeve tjera etnike jan m pak t shprehura (1.43 n 2011, 1.35 n 2012). Kjo sht si rezultat se homogjeniteti i lart nacional n ato shkolla (t prkujtohemi se n ato shkolla 90% nga nxnsit e anketuar jan maqedonas) pra prej aty edhe mundsia m e vogl pr lidhje t miqsis mes prkatsive t bashksive t ndryshme etnike. N shkollat me prbrje etnike heterogjene, zgjedhja mesatare e shokve sht m e shprehur. Mes maqedonasve n 2011 zgjedhja mesatare sht 1.65 edhe ai n 2012 ka rn n 1.55. Mes shqiptarve zgjedhja sht m e shprehur edhe m 2011, mesatarja sht 1.97 kurse n 2012 ka tendenc pr rritje dhe sht 2.02. 84. 82 Ndikimi i zhvillimit t miqsis mes nxnsve reflektohet n m shum dimensione ku do t analizojm dy aspekte t cilat dallohen sipas relevancs s tyre. Analiza e rezultateve n shkollat me prbrje sociodemografike heterogjene, tregon se vendosja e miqsive mes prkatsive t ndryshme t bashksive n periudhn mes dy hulumtimeve sht me tendenc pozitive pr ndryshime. Gjejgsisht nga 11maqedonas t anketuar n 2011 kan thn se shqiptar sht shoku i tyre m i mir, 5 nga ata (45%) mendojn se dhuna sht e arsyeshme n zgjidhjen e problemeve n shoqri kurse 6 nga ata tregojn se nuk e arsyetojn. N 2012 vetm 1 (8%) nga 12 ku shok m i mir sht shqiptar mendon se dhuna sht e arsyeshme kurse 11 (92%) mendojn se sht e paarsyeshme. Mes shqiptarve vrehet nj tendenc e ngjajshme. Nga 50 t anketuar t cilt mik m t mir kan maqedonas, n 2011 33% mendojn se dhuna sht e arsyeshme kurse 67% se sht e paarsyeshme. N vitin 2012 nga 51 t anketuar t cilt kan deklaruar se shok m i mir kan maqedonas vrehet tendenc rnieje t qndrimit se dhuna sht e arsyeshme (18%) kurse sht rritur numri i atyre t cilt nuk e arsyetojn dhunn (82%). Analiza e aspektit tjetr i referohet frekuencs s komunikimit me nxnsit e nacionaliteteve tjera. Tendenc gjenerale edhe n kt dimension t marrdhnieve, tregon se ato t cilt kan miq edhe nga nacionalitetet tjera shpeshher komunikojn me prkatsit tjera nacionale se sa ato ku miqsia sht e fokusuar n nxns t prkatsis s vet. Kto relacione mes qndrimit ndaj dhuns, miqsis dhe frekuencs s komunikimit, paraqet interakcione komplekse mes tyre ku si rezultat sht krijimi i ambientit pozitiv t tolerancs dhe besimit t ndrsjellt si dhe mirkuptimit n mas ku kto parametra jan t lidhura m fort dhe jan m stabile. Por kur evaluon kontributin nga ky efekt pozitiv, nga bashkimi i miqsive, duhet patur llogari se miqsit mes maqedonasve dhe shqiptarve prfshin nj numr shum t vogl nxnsish (12% n 2011 16% n 2012). Mes shqiptarve, prfshir 47% t nxnsve t cilt kan deklaruar se shok t tyre m t mir jan maqedonas, n vitin 2012 numri sht rritur n 53%, por duhet patur parasysh se ky ndryshim sht ndryshim vetm n numrat absolut, por n testimin e dallimit tregon se ndryshimi n baz statistikore nuk sht shum e rndsishme, t testi nuk sht i rndsishm (t=0.95 df=202). Megjithat nse merren parasysh kto dallime n treguesit e prgjigjeve t nxnsve maqedonas dhe shqiptar, mundet t thuhet se egzistojn dy mundsi ose ato miqsi nuk jan t dyanshme ose paraqesin tendenca pr formimin e nj pasqyre t tejidealizuar pr marrdhniet n relacione t ndsjellta se sa ashtu si jan dhe egzistojn n realitet, prfundim ku para se gjithash sht n prgjigjet e nxnsve shqiptar. - Vlersim pr kapacitetin e prfshirjes te nxnsit e shkollave t mesme Grup tjetr i pyetjeve sht n lidhje me potencialin pr pranimin e lidhjeve t afrta me grupe tjera t prkatsive etnike. N analizn e mtutjeshme termi prfshirje paraqet gatishmri pr pranimin e lidhjeve t afrta me grupe tjera t 85. 83 prkatsive etnike, kundrejt mosgatishmris pr pranimin e lidhjeve t afrta ekskluzivitet. N pyetjen Do t pranoje t dashurin apo t dashurn e ndonj miku/mikeshe tnd/e t afrt ose t afrmit tnd t jet nga grupi tjetr etnik? , prgjigjet n t dyja hulumtimet tregojn nivel t vazhdueshm t gatishmris pr pranimin e lidhjeve t ngushta me pjestar t grupeve tjera etnike. Gjejgsisht nga 45% t prgjigjeve t nxnsve t cilt kan shprehur gatishmrin pr pranimin n vitin 2011, n hulumtimin e vitit 2012 prqindja e njejt e nxnsve pr pranim (indikacioni pr prfshirje), lidhje t ngushta me pjestar t grupeve tjera etnike sht 47%. Grafiku 3 N t dyja hulumtimet n shkolla me prbrje sociodemografike m heterogjene, prfshirja sht m e vogl n krahasim me shkollat me prbrje sociodemografike m homogjene. N hulumtimin fillestar t 2011, prfshirja 11 sht m e vogl pr 26 pik, prqindje (61%; 35%). Ky relacion ka mbetur gati i pandyshuar edhe n hulumtimin e vitit 2012 ku prfshirja n shkolla me prbrje sociodemografike heterogjene sht m e vogl pr 24 pik, prqindje (61%; 37%) shih tabeln 4. Testimet e dallimeve edhe pr 2011 edhe pr 2012 tregojn se dallimet jan statsitikisht domethnse. T testi pr 2011 domethns pr nivelin e besueshmris prej 99% (t=4,92 df=368 n interval t besueshmris prej 99%) 11 prfshirje paraqet gatishmri pr pranimin e lidhjeve t ngushta me prfaqsues tjer t grupeve etnike, kundrejt jogatishmris pr pranimin e lidhjeve t ngushta ekskluzivitet Do t pranoje t dashurin apo t dashurn e ndonj miku/mikeshe tnd/e t afrt ose t afrmit tnd t jet nga grupi tjetr etnik? 0 % 20% 40% 60% 80% 201 1 45% 55% 201 2 47% 53% Po Jo 86. 84 Tabela 4 Do t pranoje t dashurin apo t dashurn e ndonj mikut/mikeshs tnd/e t afrt ose t afrmit tnd t jet nga grupi tjetr etnik? Shkolla (Shkolla + , + dhe Shq) Totali Shkolla + (Maqedons dhe t tjer) Shkolla (+ dhe Shqiptar) Numr Col % Numr Col % Numr Col % 2011 Po 90 61% 77 35% 167 45% Jo 58 39% 145 65% 203 55% Totali 148 100% 222 100% 370 100% 2012 Po 85 61% 69 37% 154 47% Jo 54 39% 117 63% 171 53% Totali 139 100% 186 100% 325 100% ) analiz e kapaciteteve t dimensionit prfshirje ekskluzivitet/mosprfshirje sipas prkatsis nacionale Analiza e rezultateve nga hulumtimi tregon se egzistojn dallime mes maqedonasve, shqiptarve dhe pjestarve t bashksive m t vogla etnike n lidhje me kt shtje. N dimensionin prfshirje ekskluzivitet, nxnsit maqedonas n t dyja hulumtimet n mnyr t vazhdueshme jan t ndar, gjysma me qndrim pr prfshirje dhe gjysma pr ekslkuzivitet n lidhje me kt shtje. Mes nxnsve shqiptar, duke i marr parasysh t dyja hulumtimet, n vitin 2011, prfshirja sht shum m pak e prhapur (28%) n krahasim me qndrimin pr ekskluzivitet i cili sht 2.6 her m i prhapur (72%). Mirpo n vitin 2012 mes nxnsve shqiptar, lidhja mes prfshirjes dhe ekskluzivitetit ka ndryshuar dukshm. Pas nj viti tek nxnsit shqiptar, prfshirja sht m shum e prhapur n krahasim me vitin e kaluar (41%), n llogari t prezencs s zvogluar t qndrimit ekskluziv (59%) n lidhje me kt shtje (shih tabeln 5). Testimi n dallimet e prgjigjeve t nxnsve shqiptar vrteton se dukshm jan zmadhuar kapacitetet e prfshirjes. T testi i rndsishm n nivel t besueshmris 95% (t=2.45 df=319 n interval t besueshmris prej 95%). Ky ndryshim (n nivel deklarativ) mundet t prshkruhet n ndikimin e programit t arsimimit paqsor n shkollat e mesme. Tabela 5 Do t pranoje t dashurin apo t dashurn e ndonj mikut/mikeshs tnd/e t afrt ose t afrmit tnd t jet nga grupi tjetr etnik? TOTALI PO JO N row% N row% N row% 2011 Maqedonas 115 50% 115 50% 230 100% Shqiptar 31 28% 78 72% 109 100% Nacionalitet tjetr 21 68% 10 32% 31 100% Totali 167 45% 203 55% 370 100% 2012 Maqedonas 103 49% 106 51% 209 100% Shqiptar 39 41% 56 59% 95 100% Nacionalitet tjetr 12 57% 9 43% 21 100% Totali 154 47% 171 53% 325 100% 87. 85 b) Tipologjia e marrdhnieve emotive ndaj etnikumeve dhe lidhja e tyre me dimensionin prfshirje ekskluzivitet te nxnsit e shkollave t mesme Pr shqyrtimin e referencave etnike t cilat bazohen n ndjenja pozitive ose negative ndaj prfaqsuesve t grupeve etnike t caktuara, n kt hulumtim ishte dhn nj sr pyetjesh pr evaluim t preferencave emotive ndaj pjestarve t etniteteve t ndryshme. Nxnsve t anketuar ju ishin parashtuar pytjet q t vlersojn n shkall prej 1 deri m 5 si jan ndjenjat e tyre, nga nj shum negative deri te shum pozitive ndaj prfaqsuesve t etnikumeve t ndryshm. Prpunimi i t dhnave bazohet n grupimin e prgjigjeve t t anketuarve dhe n baz t t dhnave t grumbulluara bhet tipologjizimi gjeneral i marrdhnies emotive ndaj prfaqsuesve t grupeve etnike. Ky tipologjizim prfshin 3 shkall nga marrdhnia e ndjenjave gjenerale ndaj prfasuesve t bashksive etnike: - Dominimi i ndjenjave negative ndaj prfaqsuesve t etnikumeve tjera - Emocione t matura ose t prziera ndaj prfaqsuesve t etnikumeve tjera - Dominimi i ndjenjave pozitive ndaj prfaqsuesve t etnikumeve tjera Supozimi se ato nxns tek t cilt dominon ndjenja pozitive ndaj prkatsive t grupeve t ndryshme etnike, mund t manifestojn qndrim prfshirs dhe n ashtu pyetjesh t ndjeshme si sht lidhja emotive mes t rinjve vrtetohet n t dyja hulumtimet. N vitin 2012 t anketuarit ku dominonte ndjenja pozitive, m me numr jan ato me qndrim prfshirs (33%) kundrejt atyre t cilt kan qndrim ekskluziv (28%). Dallimi mes tyre sht 5 pik n prqindje. N 2011 ky dallim mes grupeve t t anketuarve tek t cilt dominon ndjenja pozitive me qndrim prfshirs (42%) dhe ato q kan qndrim ekskluziv (28%), sht 19 pik n prqindje. N nivelin e intensitetit t matur t ndjenjave ndaj prkatsive tjera etnike n vitin 2012, lidhja mes tyre sht shum ngjajshme.Mundsia t pranojn (62%) se sa mos pranojn (61%), afrsi emotive mes t rinjve me prkatsi t ndryshme etnike sht e balancuar. Kundrejt ktij hulumtimi nga viti 2011, niveli i intensitetit t matur t ndjenjave ndaj prkatsive t etniteteve t ndryshme, lidhshmria sht n kahje t kundrt. N at rast mundsia sht shum e vogl t pranojn (49%) se sa mos pranojn (63%) lidhje t afrt emotive mes t rinjve me prkatsit e ndryshme t etniteteve (t testi =2.66 C.I. n kufi t besueshmris prej 99%). Tek t anketuarit ku dominon ndjenja negative pr 6 pik prqindjeje n t dy hulumtimet, m i madh sht numri q nuk e prkrahin at lloj lidhjeje (2011-9%; 2012-5%) (shih tabela 6).Testimi domethns statistikor n grupin ku dominojn ndjenja negative ndaj etniteteve tjera me siguri prej 90%, mundet t pritet se n proporcionin e konfirmuar ato nuk do t prkrahin n lidhje me ata t cilt do t prkrahnin lidhje t ngusht me etniteteve tjera. Analiza e t dhnave vrtetoi egzistim t lidhjeve t vrtetuara empirike mes shkalls s dominimit pozitiv gjejgsisht ndjenjat negative ndaj etniteteve tjera dhe manifestimit prfshirs ose eksluziv. N kt shtje u mbajtm pak m n detaje sepse lidhjet e analizuara tregojn n shablone t caktuara tipike aksione emotive n reaksionet ndaj pytjeve t ndjshme t cilt i prcaktojn reaksionet ndaj etniteteve tjera n spektrin e tr t marrdhnieve dhe sfern e marrdhnieve ndrnacionale. 88. 86 Tabela 6 Do t pranoje t dashurin apo t dashurn e ndonj mikut/mikeshs tnd/e t afrt ose t afrmit tnd t jet nga grupi tjetr etnik? Totali PO JO N % N % N % 2011 Dominimi i ndjenjave negative 14 9% 28 15% 42 12% Intensiteti i matur i ndjenjave 79 49% 119 63% 198 56% Dominim i ndjenjave pozitive 68 42% 43 23% 111 32% Totali 161 100% 100% 100% 100% 100,0% 2012 Dominimi i ndjenjave negative 8 5% 19 11% 27 9% Intensiteti i matur i ndjenjave 94 62% 101 61% 195 61% Dominim i ndjenjave pozitive 50 33% 47 28% 97 30% Totali 152 100% 100% 100% 100% 100,0% Kto shablone aksiono-emotive t reaksioneve tipike ndaj etniteteve tjera e formojn sfondin psikologjik t personalitetit ku n sfidat e ndryshme jetsore, me pavetdije dhe n mnyr automatike dalin n shprehje. Prandaj, kur krkohen arsyet pr problemet t cilt dalin n mjediset e prziera etnike, duhet pasur kujdes pr komponentat emotivo-iracionale t cilt i prcaktojn reaksionet e njrzve dhe jo t merren parasysh vetm determinantet racionalo-objektive, t cilt e prcaktojn sjelljen e njrzve n mjedise multietnike. Kjo sht shum e rndsishme sepse kto komponenta emotivo-aksionare jan leht t vrullshme tek t rinjt. Kto kanstatime i vrtetojn t dhnat nga hulumtimi ku tregojn se probabiliteti pr ardhje deri te prdorimi i dhuns q t zgidhen problemet n shoqri jan dukshm m t mdhaja mes atyre ku dominon ndjenja negative n raport me ata tek t cilt dominon ndjenja pozitive ndaj etniteteve tjera n shkoll. Rezulatet nga hulumtimi tregojn se te 36% nga nxnsit tek t cilt dominon ndjenja negative n 2011, medojn se dhuna n zgjidhjen e problemeve sht e arsyeshme kurse m shum se dy her (17%) qndrimin e till e kan deklaruar nxnsit ku zotrojn ndjenja pozitive. Nga hulumtimi i 2012 kjo marrdhnie sht shum e shfaqur 44% nga ato me dominim t ndenjave negative, mendojn se dhuna sht e arsyeshme kundrejt 11%, ashtu prgjigjesh mes nxnsve te t cilt dominojn ndjenja pozitive (shih tabela 31) c) perceptimi m i madh i tensionimeve ndretnike dhe incidenteve, ndikon n zvoglimin e shkalls s prfshirjes n shkolla me prmbajtje sociodemografike heterogjene Kjo tendenc e prfaqsimit t zvogluar n mjedise sociodemografike m heterogjene, sht e lidhur me perceptim t tensioneve ndretnike dhe incidenteve n kto shkolla. Rezulatet e hulumtimit tregojn se n kto shkolla n vitin 2011 nga t anketuarit t cilt mendojn se ka tensionime ndretnike 34%, manifestojn qndrim prfshirs. N vitin 2012 kjo lidhje sht gati e pandryshuar (36%; 65%). E ngjajshme sht edhe lidhshmria kur bhet fjal pr perceptimet pr incidentet ndretnike, n vitin 2011 lidhja sht (36%; 65%), dhe n vitin 2012 sht butsisht e ndryshuar n kahje pozitive (36%; 69%). Edhe pse nga tabela 6b duket se edhe ato nxns t cilt mendojn se nuk ka tensionime, prgjigjen n proporcion t ngjajshm si ato t cilt kan thn se ka tensionime, duhet t theksohet se ato 89. 87 nxns t cilt kan vlersuar se ka tensionime jan t dyfisht (142), n lidhje me ato t cilt mendojn se nuk ka tensionime (73) t vitit 2011. Kjo lidhje n vitin 2012 sht ndryshuar n kahje t numrit t zvogluar t atyre t cilt mendojn se ka (107), dhe ato t cilt mendojn se nuk ka sht e pandryshuar (73), tregon se arritja e zrit baz t atmosfers s prgjithshme para se gjithash e prcaktojn nxnsit t cilt mendojn se ka tensionime ndretnike. Testimi i rndsis s dallimeve n qndrimin prfshirs dhe at ekskluziv dhe mes atyre t cilt kan vlersuar se ka edhe mes atyre q kan vlersuar se nuk ka tensionime ndretnike, sht e rndsishme edhe n t dy hulumtimet. Kto t dhna vrtetojn se atmosfera e prgjithshme e cila dominon n perceptimin e tensionimeve dhe incidenteve, ndikon n mnyr frenuese n gatishmrin pr pranimin dhe prcaktimin e marrdhnieve m t afrta me prkatsit e bashksive tjera etnike. Me fjal tjera mundet t thuhet prderisa ambienti i plot n kto shkolla sht me tendenc t zvoglimit t nivelit t tensioneve ndretnike dhe incidenteve, mundet t arrij n zmadhimin e qndrimit prfshirs te nxnsit. Tabela 6b (shkolla heterogjene) Do t pranoje t dashurin apo t dashurn e ndonj mikut/mikeshs tnd/e t afrt ose t afrmit tnd t jet nga grupi tjetr etnik? Totali Po Jo N % N % N % 2011 Mendon se n shkolln tnde ka tensionime ndretnike? Po ka 49 34% 93 66% 142 100% Jo ska 24 33% 49 67% 73 100% Refuzon/ pa prgjigje 4 57% 3 43% 7 100% Gjithsej 77 35% 145 65% 222 100% 2012 Mendon se n shkolln tnde ka tensionime ndretnike? Po ka 38 36% 69 65% 107 100% Jo ska 27 37% 46 63% 73 100% Refuzon/ pa prgjigje 4 67% 2 33% 6 100% Gjithsej 69 37% 117 63% 186 100% 4. Lidhja e formave t dhuns me tensionet dhe incidentet ndretnike n shkolla Perceptimi i llojeve t dhuns n shkolla, determinat qndrore e perceptimeve t incidenteve ndretnike 90. 88 Komponenta kryesore rreth se cils kristalizohen paraqitjet e nxnsve pr incidentet ndretnike n shkolla, jan perceptime t dhuns n shkolla. Rezultatet nga hulumtimet tregojn se tendenca baz n perceptimin e formave t dhuns ku sht e kyur edhe komponenta e atakut fizik (dhuna fizike, rnie shuplak, dhuna fizike grupore dhe kanosje me arm), sht me frekuenc m t ult (si t para ashtu edhe t dgjuara) n krahasim me format e dhuns pa manifestimin e atakut fizik. Nse merret parasysh dallimi kualitetiv mes tyre mundet t thuhet edhe pse frekuenca e dhuns me komponent fizike sht m e vogl, ato forma t dhuns n formimin e ndjenjs s plot pr prezenc t dhuns n shkolla, kontribuojn relativisht m shum se sa dhuna pa komponent fizike. Ky konstatim bazohet n analizn e marrdhnies mes deklaratave t formave t para dhe t dgjuara t dhuns n shkoll.Rezultatet nga hulumtimi tregojn se n prqindje t nj kanosje me arm t par n vitin 2011, pr at kan dgjuar 2.12 kurse n vitin 2012 (2.06). Pr dhunn fizike grupore lidhja sht 1.0 ndaj 1.29 n 2011, dhe n 2012 sht 1 ndaj 1.39. Marrdhnia pr dhun fizike sht 1 ndaj 1.41 n 2011 dhe n 2012 sht zvogluar dhe sht 1 ndaj 1.19. Prderisa variacionet e marrdhnieve mes dhuns s dgjuar dhe par pa komponent fizike sht e balancuar edhe n t dyja hulumtimet dhe paksa ndryshon rreth njshit (shih tabela 7). Tabela 7 2011 far lloji t dhuns ke par dgjuar n shkolln tnde? Ka par Ka dgjuar R (p d) Relacioni p/d N % N % % Dhun fizike 128 35% 180 49% +14% 1.41 Dhun verbale 199 54% 205 55% +1% 1.03 Sjellje e turpshme dhe vulgare 130 35% 121 33% -2% 0.93 Dhun psiqike 70 19% 74 20% +4% 1.06 Goditje me shpulla 108 29% 118 32% +3% 1.1 Dhun fizike grupore 68 18% 88 24% +6% 1.29 Kanosje me arm 34 9% 72 20% +11% 2.12 Tjera 7 2% 9 2% 0% Nuk ka dhun n shkoll 68 18% 53 14% -4% Refuzon t prgjigjet/pa prgjigje 8 2% 7 2% 0% Gjithsej 370 222% 370 251% +29% 2012 Dhun fizike 142 44% 169 52% +8% 1.19 Dhun verbale 208 64% 210 65% +1% 1.01 Sjellje e turpshme dhe vulgare 108 33% 105 32% -1% 0.97 Dhun psiqike 68 21% 68 21% 0% 1.00 Goditje me shpulla 81 25% 96 30% +5% 1.2 Dhun fizike grupore 58 18% 81 25% +7% 1.39 Kanosje me arm 16 5% 33 10% +5% 2.06 Tjera 0 0% 2 1% 1% Nuk ka dhun n shkoll 59 18% 59 18% 0% Refuzon t prgjigjet/pa prgjigje 0 0 0 0% 0% Gjithsej 325 228% 325 254% 26% *R (p - d) Dallimi n % mes atyre q kan dgjuar pr dhunn dhun q kan par 91. 89 - Dallimet n perceptimin e formave t dhuns n shkollat e mesme, e prcaktuar me shkalln e homogjenitetit etnik N prgjithsi, perceptimi i dhuns si t para ashtu edhe t dgjuara, dukshm ndryshon n lidhje me shkollat homogjene dhe at heterogjene, dhe n t dyja hulumtimet n kahje t frekuencs m t madhe n shkollat heterogjene. N shkollat homogjene n vitin 2011 mesatarisht kan par 1.27 lloje t dhuns, sipas prgjigjeve t t anketuarve.N kto shkolla n vitin 2012 mesatarisht kan par m shum lloje t dhuns edhe at 1.57. Por pr dallim t tyre n shkollat heterogjene n vitin 2011 mesatarja e dhuns s par sht dyfish m e madhe (2.51) dhe padyshim ka ndyshuar n 2012 dhe sht 2.48. Kjo llogaritje sht br n baz t prpunimit t t dhnave t paraqitura n tabeln 8. abela 8 far lloji t dhuns ke par n shkolln tnde? Shkolla (Shkolla + , + sdhe Shq) Totali Shkolla + (Maqedonas dhe t tjer) Shkolla (+ dhe Shqiptar) Numr Col % Col % Col % 2011 Dhun fizike 7 5% 121 55% 128 35% Dhun verbale 68 46% 131 59% 199 54% Sjellje e turpshme dhe vulgare 49 33% 81 37% 130 35% Dhun psiqike 39 26% 31 14% 70 19% Goditje me shpulla 18 12% 90 41% 108 29% Dhun fizike grupore 2 1% 66 30% 68 18% Kanosje me arm 2 1% 32 14% 34 9% Tjera 3 2% 4 2% 7 2% Nuk ka dhun n shkoll 53 36% 15 7% 68 18% Refuzon t prgjigjet/pa prgjigje 3 2% 5 2% 8 2% Totali 148 165% 222 260% 370 222% 2012 Dhun fizike 25 18% 117 63% 142 44% Dhun verbale 87 63% 121 65% 208 64% Sjellje e turpshme dhe vulgare 47 34% 61 33% 108 33% Dhun psiqike 40 29% 28 15% 68 21% Goditje me shpulla 14 10% 67 36% 81 25% Dhun fizike grupore 6 4% 52 28% 58 18% Kanosje me arm 16 9% 16 5% Nuk ka dhun n shkoll 41 30% 18 10% 59 18% Totali 139 187% 186 258% 325 228% 92. 90 N lidhje me dhunn t cilt kan dgjuar nxnsit e anketuar sht me tendenc t shfaqur t frekuencs m t madhe edhe n shkollat homogjene dhe at heterogjene. Tendenc e cila sht prezente edhe n hulumtimin fillestar edhe at final. N shkollat homogjene mesatarisht kan dgjuar pr dhun rreth 1.52 n vitin 2011 kurse n vitin 2012 mesatarja sht rritur n 1.76. N shkollat heterogjene n vitin 2011 mesatarisht kan dgjuar pr dhun 2.90 kurse n vitin 2012 ka nj rnie t but t mesatares n 2.78 (shih tabeln 9). abela 9 Pr far lloji t dhuns ke dgjuar n shkolln tnde ? Shkolla (Shkolla + , + dhe Shqiptar) Totali Shkolla + (Maqedonas dhe t tjer) Shkolla (+ dhe Shqiptar) Numr Col % Numr Col % Numr Col % 2011 Dhun fizike 25 17% 155 70% 180 49% Dhun verbale 75 51% 130 59% 205 55% Sjellje e turpshme dhe vulgare 37 25% 84 38% 121 33% Dhun psiqike 39 26% 35 16% 74 20% Goditje me shpulla 21 14% 97 44% 118 32% Dhun fizike grupore 9 6% 79 36% 88 24% Kanosje me arm 13 9% 59 27% 72 20% Tjera 5 3% 4 2% 9 2% Nuk ka dhun n shkoll 42 28% 11 5% 53 14% Refuzon 3 2% 4 2% 7 2% Totali 148 182% 222 297% 370 251% 2012 Dhun fizike 35 25% 134 72% 169 52% Dhun verbale 89 64% 121 65% 210 65% Sjellje e turpshme dhe vulgare 45 32% 60 32% 105 32% Dhun psiqike 40 29% 28 15% 68 21% Goditje me shpulla 23 17% 73 39% 96 30% Dhun fizike grupore 10 7% 71 38% 81 25% Kanosje me arm 3 2% 30 16% 33 10% Tjera 2 1% 2 1% Nuk ka dhun n shkoll 41 30% 18 10% 59 18% Vrasje 1 1% 1 0% Totali 139 206% 186 289% 325 254% 93. 91 Nga t gjith format e dhuns pa marr parasysh a bhet fjal pr t dgjuar apo t par, me frekuente edhe n t dyja hulumtimet n t gjitha shkollat t prfshira n hulumtim sht dhuna verbale. Kjo do t thot se prmes dhuns verbale shum m leht shprehet frustracioni dhe pr shkak t saj mundet t llogaritet si inicim shprthyes e cila mund t provokoj edhe n forma tjera m t rnda t dhuns. Mundet t llogaritet edhe psikologjikisht edhe realisht se gjeneza e formave t rnda t dhuns, komponenta e cila i ndjekim sht dhuna verbale Nga ana tjetr duhet t thuhet se dhuna verbale nuk sht kusht i mjaftueshm pr shprthimin e llojeve tjera t dhuns. Analiza tregon se tendenca e shprehur sht jashtzakonisht m frekuente e manifestimit t formave t ndryshme t dhuns, edhe kur sht fjala pr t para dhe t dgjuara, n shkollat heterogjene kundrejt atyre homogjene (shih tabelat 8 dhe 9). Rndsia, jo vetm e dhuns verbale por edhe t llojeve tjera t dhuns pa komponent fizike t dhuns si ajo sjellja e turpshme dhe vulgare dhe llojet e dhuns psiqike, sht veti e tyre q ti zgjoj stereotipet etnike negative dhe paragjykime dhe ta drejtoj komponentn agresive t fshehur t cilt e kan n vete t lirohet dhe t transferohet, n numr t caktuar t rasteve, si dhun me komponent fizike n vete. Pr shkak t ktij lloji t strukturs komplekse t dhuns, e nevojshme sht strategji e zvoglimit t nivelit t dhuns n shkolla, t ket qasje integrale q nnkuptojm strategji ku kyen n mnyr plotsuese npr programe pr zvoglimin e dhuns n shkolla dhe programe t cilat ndrmerren edhe jasht shkollave me qllim q t rrethohen n nj njsi t vetme funksionale. Treguesit e hulumtimeve tregojn n at se projektet partikulare t ndrmarra n shkolla, n vete nuk kan kapacitet t arrijn rezultate m t qarta prderisa ato nuk jan pjes e nj njsie t vetme funksionale ku do t lidhen arritjet e tyre n efekt unik n nivel t shoqris n prgjithsi. M kt lloj t rrethimit t qasjes s integruar ndaj fenomeneve t dhuns n shkolla, n afat m t gjat mundet t arrihet n arritje m t rndsishme n kt plan. - Perceptimi i tensioneve dhe incidenteve n forma t dhuns n shkollat e mesme ) Perceptimi i tensioneve dhe incidenteve 12 n shkolla Perceptimi i tensioneve dhe incidenteve ndretnike sht thelbi rreth s cils formohet klima dominuese t marrdhnieve mes nxnsve n shkollat e mesme 12 Dallimi mes tensionit dhe incidentit n kt analiz bazohet n faktin q tensioni mbetet si komponent e klims s prgjithshme shoqrore n nj shoqri, pa mos u tejkaluar kufiri i ngjarjes apo rastit. Tensioni sht nj lloj i parashikimit t mundsis pr shprthim t nj ngjarjeje t padshirueshme dhe t pakndshme. Prderisa incidenti e tejkalon at kufi psikologjik t pritjes s pakndshme dhe manifestohet si ngjarje e pakndshme dhe befasuese, dhe n kt analiz sht e sjell n definicionin nga studimi i OKB-s si manifestim i dhuns pa marr parasysh a sht fizike apo psiqike. - Tensioni etnik sht gjendje e tensionuar emocionale e cila paraqitet n relacion mes pjestarve t grupeve t ndryshme etnike n bashksi t caktuar. - Incident sht rast i papritur pakndshm, prderisa jan t kyur pjestar t grupeve t ndyshme etnike ku mund t jet n baz etnike, n rast e kur jan t involvuar pjesmarrs t grupeve t ndyshme etnike ose mos t ket shenja etnike n rast kur bhet mes pjestarve t grupit t njjt etnik. 94. 92 Tabela 10 2011 Mendoni se ka ose nuk ka tensionime ndretnike / incidente n shkolln tnde? Tensione ndretnike Incidente ndretnike R (t i) N % N % % Po, ka 178 48% 170 46% -2% Jo, ska 185 50% 193 52% +2% Refuzon t prgjigjet/pa prgjigje 7 2% 7 2% 0% Gjithsej 370 100% 370 100% 0% 2012 Po, ka 117 36% 131 40% +4% Jo, ska 202 62% 194 60% -2% Refuzon t prgjigjet/pa prgjigje 6 2% 0 0% -2% Gjithsej 325 100 325 100 0 R 2012- 2011 -