หนงสอเรยนสาระทกษะการดาเนนชวต

รายวชา ศลปศกษา

(ทช21003) ระดบมธยมศกษาตอนตน

หลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการ

หนงสอเรยนเลมนจดพมพดวยเงนงบประมาณแผนดนเพอการศกษาตลอดชวตสาหรบประชาชน

ลขสทธเปนของ สานกงาน กศน. สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

หามจาหนาย

เอกสารทางวชาการลาดบท 14/2554

หนงสอเรยนสาระทกษะการดาเนนชวต

รายวชา ศลปศกษา (ทช21003)

ระดบมธยมศกษาตอนตน

ลขสทธเปนของ สานกงาน กศน. สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

เอกสารทางวชาการลาดบท 14/2554

คานา

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ไดดาเนนการจดทา

หนงสอเรยน ชดใหมน ขน เพ อสาหรบใชในการเรยนการสอนตามหลกสตรการศกษานอกระบบ

ระดบการศกษาขนพ นฐาน พทธศกราช 2551 ทมวตถประสงคในการพฒนาผ เรยนใหมคณธรรม

จรยธรรม มสตปญญาและศกยภาพในการประกอบอาชพ การศกษาตอ และสามารถดารงชวตอยใน

ครอบครว ชมชน สงคมไดอยางมความสข โดยผเรยนสามารถนาหนงสอเรยนไปใช ดวยวธการศกษา

คนควาดวยตนเอง ปฏบตกจกรรมรวมทงแบบฝกหดเพ อทดสอบความรความเขาใจในสาระเนอหา

โดยเมอศกษาแลวยงไมเขาใจ สามารถกลบไปศกษาใหมได ผเรยนอาจจะสามารถเพมพนความรหลงจาก

ศกษาหนงสอเรยนน โดยนาความรไปแลกเปล ยนกบเพ อนในช นเรยน ศกษาจากภมปญญาทองถ น

จากแหลงเรยนรและจากสออนๆ ในการดาเนนการจดทาหนงสอเรยนตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษา

ขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ไดรบความรวมมอทดจากผทรงคณวฒและผเกยวของหลายทานทคนควา

และเรยบเรยงเน อหาสาระจากส อตางๆ เพอใหไดส อท สอดคลองกบหลกสตร และเปนประโยชน

ตอผเรยนทอยนอกระบบอยางแทจรง สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

ขอขอบคณคณะทปรกษา คณะผ เรยบเรยง ตลอดจนคณะผจดทาทกทานทไดใหความรวมมอดวยด

ไว ณ โอกาสน สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย หวงวาหนงสอเรยน

ชดนจะเปนประโยชนในการจดการเรยนการสอนตามสมควร หากมขอเสนอแนะประการใด สานกงาน

สงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ขอนอมรบไวดวยความขอบคณยง

สานกงาน กศน.

สารบญ

หนา คานา คาแนะนาการใชหนงสอเรยน โครงสรางรายวชา บทท 1 ทศนศลปไทย

เรองท 1 จด เสน ส แสง เงา รปราง และรปทรงทใชในทศนศลปไทย 2

เรองท 2 ความเปนมาของทศนศลปไทยดาน จตรกรรมไทย ประตมากรรมไทย สถาปตยกรรมไทย ภาพพมพ 9

เรองท 3 ความงามและคณคาของทศนศลปไทย 34 เรองท 4 การนาความงามของธรรมชาตมาสรางสรรคผลงาน 37

เรองท 5 ความคดสรางสรรค ในการนาเอาวสดและสงของตาง ๆ มาตกแตง รางกายและสถานท 39

เรองท 6 คณคาของความซาบซงของวฒนธรรมของชาต 46

บทท 2 ดนตรไทย

เรองท 1 ประวตดนตรไทย 55

เรองท 2 เทคนคและวธการเลนของเครองดนตรไทย 65

เรองท 3 คณคาความงามความไพเราะของเพลงและเครองดนตรไทย 83

เรองท 4 ประวตคณคาภมปญญาของดนตรไทย 85 บทท 3 นาฏศลปไทย

เรองท 1 ความเปนมาของนาฏศลปไทย 89

เรองท 2 ประวตนาฏศลปไทย 91

เรองท 3 ประเภทของนาฏศลปไทย 95

เรองท 4 นาฏยศพท 104

เรองท 5 ราวงมาตรฐาน 107

เรองท 6 การอนรกษนาฏศลปไทย 111

คาแนะนาการใชหนงสอเรยน หนงสอเรยนสาระทกษะการดาเนนชวต รายวชา ศลปศกษา ทช21003 เปนหนงสอเรยนท

จดทาขน สาหรบผเรยนทเปนนกศกษานอกระบบ ในการศกษาหนงสอเรยนสาระทกษะการดาเนนชวต รายวชา ศลปศกษา ผเรยนควรปฏบต

ดงน 1. ศกษาโครงสรางรายวชาใหเขาใจในหวขอและสาระสาคญ ผลการเรยนรทคาดหวง

และขอบขายเนอหาของรายวชานน ๆ โดยละเอยด

2. ศกษารายละเอยดเนอหาของแตละบทอยางละเอยด และทากจกรรมตามทกาหนด

แลวตรวจสอบกบแนวตอบกจกรรมตามทกาหนด ถาผเรยนตอบผดควรกลบไปศกษาและทาความ

เขาใจในเนอหานนใหมใหเขาใจ กอนทจะศกษาเรองตอ ๆ ไป

3. ปฏบตกจกรรมทายเรองของแตละเรอง เพอเปนการสรปความร ความเขาใจของเนอหา

ในเรองนน ๆ อกครง และการปฏบตกจกรรมของแตละเนอหา แตละเรอง ผเรยนสามารถนาไป

ตรวจสอบกบครและเพอน ๆ ทรวมเรยนในรายวชาและระดบเดยวกนไดหนงสอเรยนเลมนม 3บทคอ

บทท 1 ทศนศลปไทย

บทท 2 ดนตรไทย

บทท 3 นาฏศลปไทย

โครงสรางรายวชาศลปศกษา

ระดบมธยมศกษาตอนตน

สาระสาคญ มความรความเขาใจ มคณธรรม จรยธรรม ชนชม เหนคณคาความงาม ความ

ไพเราะ ธรรมชาต สงแวดลอม ทางทศนศลปไทย ดนตรไทย นาฏศลปไทย และวเคราะหได

อยางเหมาะสม

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายความหมายของธรรมชาต ความงามความ ไพเราะของทศนศลปไทย

ดนตรไทย และนาฏศลปไทย

2. อธบายความรพนฐานของ ทศนศลปไทย ดนตรไทย และนาฏศลปไทย

3. สรางสรรคผลงานโดยใชความรพนฐาน ดาน ทศนศลปไทย คนตรไทย และ

นาฏศลปไทย

4. ชนชม เหนคณคาของ ทศนศลปไทย ดนตรไทย และนาฏศลปไทย

5. วเคราะห วพากย วจารณ งานดานทศนศลปไทย คนตรไทย และนาฏศลปไทย

6. อนรกษสบทอดภมปญญาดานทศนศลปไทย คนตรไทย และนาฏศลปไทย

ขอบขายเนอหา

บทท 1 ทศนศลปไทย

บทท 2 ดนตรไทย บทท 3 นาฏศลปไทย

สอการเรยนร

1. หนงสอเรยน

2. กจกรรม

บทท 1

ทศนศลปไทย

สาระสาคญ ศกษาเรยนร เขาใจ เหนคณคาความงาม ของทศนศลปไทย และสามารถอธบายความงาม และความ

เปนมาของทศนศลปไทย ไดอยางเหมาะสม

ผลการเรยนรทคาดหวง อธบายความหมาย ความสาคญ ความเปนมา ของทศนศลปไทย เขาใจถงตนกาเนด ภมปญญาและการ

อนรกษทศนศลปไทย

ขอบขายเนอหา เรองท 1 จด เสน ส แสง เงา รปราง และรปทรงทใชในทศนศลปไทย

เรองท 2 ความเปนมาของทศนศลปไทยดาน - จตรกรรมไทย ประตมากรรมไทย สถาปตยกรรมไทย ภาพพมพ

เรองท 3 ความงามของทศนศลปไทย

เรองท 4 สรางสรรคผลงานจากความงามตามธรรมชาต เรองท 5 ความคดสรางสรรค ในการนาเอาวสดและสงของตาง ๆมาตกแตงรางกายและสถานท

เรองท 6 คณคาของความซาบซงของวฒนธรรมของชาต

2

เรองท 1 จด เสน ส แสง เงา รปราง และรปทรงทใชในทศนศลปไทย

จด หมายถง องคประกอบทเลกทสด จดเปนสงทบอกตาแหนงและทศทางได การนาจดมาเรยงตอกน

ใหเปนเสน การรวมกนของจดจะเกดนาหนกทใหปรมาตรแกรปทรง เปนตน

เสน หมายถง จดหลายๆจดทเรยงชดตดกนเปนแนวยาว การลากเสนจากจดหนงไปยงจดหนง

ในทศทางทแตกตางกน จะเปนทศมม 45 องศา 90 องศา 180 องศาหรอมมใดๆ การสลบทศทางของเสนทลาก

ทาใหเกดเปนลกษณะตาง ๆ เสนเปนองคประกอบพนฐานทสาคญในการสรางสรรค เสนสามารถแสดงใหเกดความหมายของภาพ

และใหความรสกไดตามลกษณะของเสน เสนทเปนพนฐาน ไดแก เสนตรงและเสนโคง

จากเสนตรงและเสนโคงสามารถนามาสรางใหเกดเปน เสนใหมทใหความรสกทแตกตางกนออกไปได

ดงน

3เสนตรงแนวตง3

ใหความรสกแขงแรง สงเดน สงางาม นาเกรงขาม

3เสนตรงแนวนอน3

ใหความรสกสงบราบเรยบ กวางขวาง การพกผอน หยดนง

3เสนตรงแนว3เ3ฉยง3

ใหความรสกไมปลอดภย การลม ไมหยดนง

3เสนตดกน3

ใหความรสกประสานกน แขงแรง

3

3เสนโคง

ใหความรสกออนโยนนมนวล

3เสนคด

ใหความรสกเคลอนไหวไหลเลอน ราเรง ตอเนอง

3เสนประ

ใหความรสกขาดหาย ลกลบ ไมสมบรณ แสดงสวนทมองไมเหน

3เสนขด

ใหความรสกหมนเวยนมนงง

3เสนหยก3

ใหความรสกขดแยง นากลว ตนเตน แปลกตา

นกออกแบบนาเอาความรสกทมตอเสนทแตกตางกนมาใชในงานศลปะประยกต โดยใชเสนมาเปลยน

รปรางของตวอกษร เพอใหเกดความรสกเคลอนไหวและทาใหสอความหมายไดดยงขน

4

ส คอ สทนามาผสมกนแลวทาใหเกดสใหม ทมลกษณะแตกตางไปจากสเดม แมสมอย 2 ชนด คอ

1. แมสของแสง เกดจากการหกเหของแสงผานแทงแกวปรซม ม 7 ส คอ มวง คราม นาเงน เขยว เหลอง แสด

แดง สแดง สเขยว และสนาเงน อยในรปของแสงรงส ซงเปนพลงงานชนดเดยวทมส คณสมบตของแสง

สามารถนามาใช ในการถายภาพ ภาพโทรทศน การจดแสงสในการแสดงตาง ๆ เปนตน

2. แมสวตถธาต เปนสทไดมาจากธรรมชาต และจากการสงเคราะหโดยกระบวนทางเคม ม 3 ส คอ สแดง ส

เหลอง และสนาเงน แมสวตถธาตเปนแมสทนามาใชงานกนอยางกวางขวาง ในวงการศลปะ วงการ

อตสาหกรรม ฯลฯ แมสวตถธาต เมอนามาผสมกนตามหลกเกณฑ จะทาใหเกด วงจรส ซงเปนวงสธรรมชาต เกด

จากการผสมกนของแมสวตถธาต เปนสหลกทใชงานกนทวไป ในวงจรส จะแสดงสงตาง ๆ ดงตอไปน

วงจรส ( Colour Circle)

สขนท 1 คอ แมส ไดแก สแดง สเหลอง สนาเงน

สขนท 2 คอ สทเกดจากสขนท 1 หรอแมสผสมกนในอตราสวนทเทากน จะทาใหเกดสใหม 3 ส ไดแก

สแดง ผสมกบสเหลอง ไดส สม

สแดง ผสมกบสนาเงน ไดสมวง

สเหลอง ผสมกบสนาเงน ไดสเขยว

5

สขนท 3 คอ สทเกดจากสขนท 1 ผสมกบสขนท 2 ในอตราสวนทเทากน จะไดสอน ๆ อก 6 ส คอ

สแดง ผสมกบสสม

ไดส สมแดง

สแดง ผสมกบสมวง

ไดสมวงแดง

สเหลอง ผสมกบสเขยว

ไดสเขยวเหลอง

สนาเงน ผสมกบสเขยว

ไดสเขยวนาเงน

สนาเงน ผสมกบสมวง

ไดสมวงนาเงน

สเหลอง ผสมกบสสม

ไดสสมเหลอง

วรรณะของส คอสทใหความรสกรอน-เยน ในวงจรสจะมสรอน 7 ส และสเยน 7 ส โดยจะมสมวงกบส

เหลอง ซงเปนไดทงสองวรรณะ

สตรงขาม หรอสตดกน หรอสคปฏปกษ เปนสทมคาความเขมของส ตดกนอยางรนแรง ในทางปฏบต

ไมนยมนามาใชรวมกน เพราะจะทาใหแตละสไมสดใสเทาทควร การนาสตรงขามกนมาใชรวมกน อาจกระทา

ไดดงน

1. มพนทของสหนงมาก อกสหนงนอย

2. ผสมสอนๆ ลงไปในสใดสหนง หรอทงสองส

3. ผสมสตรงขามลงไปในสทงสองส

สกลาง คอ สทเขาไดกบสทกส สกลางในวงจรส ม 2 ส คอ สนาตาล กบ สเทา สนาตาล เกดจากสตรง

ขามกนในวงจรสผสมกน ในอตราสวนทเทากน สนาตาลมคณสมบตสาคญ คอ ใชผสมกบสอนแลวจะทาใหส

นน ๆ เขมขนโดยไมเปลยนแปลงคาส ถาผสมมาก ๆ เขากจะกลายเปนสนาตาล สเทา เกดจากสทกส ๆ สใน

วงจรสผสมกน ในอตราสวนเทากน สเทา มคณสมบตทสาคญ คอ ใชผสมกบสอน ๆ แลวจะทาให มด หมน

6

ทฤษฎสดงกลาวมผลใหเราสามารถนามาใชเปนหลกในการเลอกสรรสสาหรบงานสรางสรรค ของเรา

ได ซงงานออกแบบมไดถกจากดดวยกรอบความคดของทฤษฎตามหลกวชาการเทานน แตเราสามารถ คดออก

นอกกรอบแหงทฤษฎนนๆ

คณลกษณะของสม 3 ประการ คอ

1. สแท หมายถง สทอยในวงจรสธรรมชาต ทง 12 ส ทเราเหนอยทกวนนแบงเปน 2 วรรณะ โดยแบง

วงจรสออกเปน 2 สวน จากสเหลองวนไปถงสมวง คอ

1. สรอน ใหความรสกรนแรง รอน ตนเตน ประกอบดวย สเหลอง สเหลองสม สสม สแดงสม

สแดง สมวงแดง สมวง

2. สเยนใหความรสกเยน สงบ สบายตาประกอบดวย สเหลอง สเขยวเหลอง

สเขยว สเขยวนาเงน สนาเงน สมวงนาเงน สมวง เราจะเหนวา สเหลอง และสมวง เปนสทอยไดทง 2 วรรณะ คอ

เปนสกลางและ เปนไดทงสรอน และสเยน

2. ความจดของส หมายถง ความสด หรอความบรสทธของสใดสหนง สทถกผสมดวย สดาจนหมนลง

ความจด หรอความบรสทธจะลดลง ความจดของสจะเรยงลาดบจากจดทสด ไปจนหมนทสด

3. นาหนกของส หมายถง สทสดใส สกลาง สทบของสแตละส สทกสจะมนาหนกในตวเอง ถาเราผสม

สขาวเขาไปในสใดสหนง สนนจะสวางขน หรอมนาหนกออนลงถาเพมสขาวเขาไปทละนอยๆ ตามลาดบ เราจะ

ไดนาหนกของสทเรยงลาดบจากแกสด ไปจนถงออนสดนาหนกออนแกของสทได เกดจากการผสมดวยสขาว

เทา และ ดา นาหนกของสจะลดลงดวยการใชสขาวผสม ซงจะทาให เกดความรสกนมนวล ออนหวาน สบายตา

เราสามารถเปรยบเทยบระหวางภาพสกบภาพขาวดาไดอยางชดเจนเมอนาภาพสทเราเหนวามสแดงอยหลายคา

ทงออน กลาง แก ไปถายเอกสารขาว-ดา เมอนามาดจะพบวา สแดงจะมนาหนกออน แกตงแตขาว เทา ดา

นนเปนเพราะวาสแดงมนาหนกของสแตกตางกนนนเอง

สตางๆ ทเราสมผสดวยสายตา จะทาใหเกดความรสกขนภายในตอเรา ทนททเรามองเหนส ไมวาจะเปน

การแตงกาย บานทอยอาศย เครองใชตางๆ แลวเราจะ ทาอยางไร จงจะใชสไดอยางเหมาะสม และสอดคลองกบ

หลกจตวทยา เราจะตองเขาใจวาสใดใหความรสก ตอมนษยอยางไร ซงความรสกเกยวกบส สามารถจาแนกออก

ไดดงน

สแดง ใหความรสกรอน รนแรง กระตน ทาทาย เคลอนไหว ตนเตน เราใจ มพลง ความอดมสมบรณ

ความมงคง ความรก ความสาคญ

สสม ใหความรสก รอน ความอบอน ความสดใส มชวตชวา วยรน ความคกคะนอง การปลดปลอย

ความเปรยว การระวง

สเหลอง ใหความรสก แจมใส ความราเรง ความเบกบานสดชน ชวตใหม ความสด ใหม

สเขยวแก จะทาใหเกดความรสกเศราใจความแกชรา สนาเงน ใหความรสกสงบ สขม สภาพ หนกแนน

เครงขรม เอาการเอางาน ละเอยด รอบคอบ

7

สฟา ใหความรสก ปลอดโปรงโลง กวาง เบา โปรงใส สะอาด ปลอดภย ความสวาง ลมหายใจ ความเปน

อสรเสรภาพ การชวยเหลอ แบงปน

สคราม จะทาใหเกดความรสกสงบ

สมวง ใหความรสก มเสนห นาตดตาม เรนลบ ซอนเรน มอานาจ มพลงแฝงอย ความรก ความเศรา

ความผดหวง ความสงบ ความสงศกด

สนาตาล ใหความรสกเกา หนก สงบเงยบ

สขาว ใหความรสกบรสทธ สะอาด ใหม สดใส

สดา ใหความรสกหนก หดห เศราใจ ทบตน

สชมพ ใหความรสก อบอน ออนโยน นมนวล ออนหวาน ความรก เอาใจใส วยรน หนมสาว ความ

นารกความสดใส

สไพล จะทาใหเกดความรสกกระชมกระชวย ความเปนหนมสาว

สเทา ใหความรสก เศรา อาลย ทอแท ความลกลบ ความหดห ความชรา ความสงบ ความเงยบ สภาพ

สขม ถอมตน

สทอง ใหความรสกหรหรา โออา มราคา สงคา สงสาคญ ความเจรญรงเรอง ความสข ความรารวย การ

แผกระจาย

จากความรสกดงกลาว เราสามารถนาไปประยกตใชในชวตประจาวนไดในทกเรอง

1. การใชสกลมกลนกน

การใชสใหกลมกลนกน เปนการใชสหรอนาหนกของสใหใกลเคยงกน หรอคลายคลงกน เชน การใชส

แบบเอกรงค เปนการใชสสเดยวทมนาหนกออนแกหลายลาดบ

2. การใชสตดกน สตดกนคอสทอยตรงขามในวงจรส การใชสใหตดกนมความจาเปนมาก ในงาน

ออกแบบ เพราะชวยใหเกดความนาสนใจ ในทนททพบเหน สตดกนอยางแทจรงมอยดวยกน 6 คส คอ

1. สเหลอง ตรงขามกบ สมวง

2. สสม ตรงขามกบ สนาเงน

3. สแดง ตรงขามกบ สเขยว

4. สเหลองสม ตรงขามกบ สมวงนาเงน

5. สสมแดง ตรงขามกบ นาเงนเขยว

6. สมวงแดง ตรงขามกบ สเหลองเขยว

การใชสตดกน ควรคานงถงความเปนเอกภาพดวย วธการใชมหลายวธ เชน ใชสใหมปรมาณตางกน

เชน ใชสแดง 20 % สเขยว 80%

ในงานออกแบบ หรอการจดภาพ หากเรารจกใชสใหมสภาพโดยรวมเปนวรรณะรอน หรอวรรณะเยน

เราจะ สามารถควบคม และสรางสรรคภาพใหเกดความประสานกลมกลน งดงามไดงายขน เพราะสมอทธพลตอ

8

มวล ปรมาตร และชองวาง สมคณสมบตททาใหเกดความกลมกลน หรอขดแยงได สสามารถขบเนนใหเกด

จดเดน และการรวมกนใหเกดเปนหนวยเดยวกนได

สรางความรสก สใหความรสกตอผพบเหนแตกตางกนไป ทงนขนอยกบประสบการณ และภมหลง ของ

แตละคน สบางสสามารถรกษาบาบดโรคจตบางชนดได การใชสภายใน หรอภายนอกอาคาร จะมผลตอการ

สมผส และสรางบรรยากาศได

แสงและเงา

แสงและเงา หมายถง แสงทสองมากระทบพนผวทมสออนแกและพนผวสงตา โคงนนเรยบหรอขรขระ

ทาใหปรากฏแสงและเงาแตกตางกน

ตวกาหนดระดบของคานาหนก ความเขมของเงาจะขนอยกบความเขมของแสง ในททมแสงสวางมาก

เงาจะเขมขน และในททมแสงสวางนอย เงาจะไมชดเจน ในททไมมแสงสวางจะไมมเงา และเงาจะอยใน

ทางตรงขามกบแสงเสมอ คานาหนกของแสงและเงาทเกดบนวตถ สามารถจาแนกเปนลกษณะท ตาง ๆ ได

ดงน

1. บรเวณแสงสวางจด เปนบรเวณทอยใกลแหลงกาเนดแสงมากทสด จะมความสวางมากทสด ใน

วตถทมผวมนวาวจะสะทอนแหลงกาเนดแสงออกมาใหเหนไดชด

2. บรเวณแสงสวาง เปนบรเวณทไดรบแสงสวาง รองลงมาจากบรเวณแสงสวาง จด เนองจากอยหาง

จากแหลงกาเนดแสงออกมา และเรมมคานาหนกออน ๆ

3. บรเวณเงา เปนบรเวณทไมไดรบแสงสวาง หรอเปนบรเวณทถกบดบงจาก แสงสวาง ซงจะมคา

นาหนกเขมมากขนกวาบรเวณแสงสวาง

4. บรเวณเงาเขมจด เปนบรเวณทอยหางจากแหลงกาเนดแสงมากทสด หรอ เปนบรเวณทถกบดบง

มาก ๆ หลาย ๆ ชน จะมคานาหนกทเขมมากไปจนถงเขมทสด

5. บรเวณเงาตกทอด เปนบรเวณของพนหลงทเงาของวตถทาบลงไป เปนบรเวณเงาทอย ภายนอกวตถ

และจะมความเขมของคานาหนกขนอยกบ ความเขมของเงา นาหนกของพน หลง ทศทางและระยะของเงา

ความสาคญของคานาหนก

1. ใหความแตกตางระหวางรปและพน หรอรปทรงกบทวาง

2. ใหความรสกเคลอนไหว

3. ใหความรสกเปน 2 มต แกรปราง และความเปน 3 มตแกรปทรง

4. ทาใหเกดระยะความตน - ลก และระยะใกล - ไกลของภาพ

5. ทาใหเกดความกลมกลนประสานกนของภาพ

9

เรองท 2 ความหมายและความเปนมาของทศนศลปไทย

ศลปะประเภททศนศลปทสาคญของไทย ไดแก จตรกรรม ประตมากรรม และสถาปตยกรรม ซง

เปนศลปกรรมทพบเหนทวไป โดยเฉพาะศลปกรรมทเกยวกบพทธศาสนาหรอพทธศลปทมประวตความ

เปนมานบพนป จนมรปแบบทเปนเอกลกษณไทย และเปนศลปะไทย ทสะทอนใหเหนวถชวต

ขนบธรรมเนยมประเพณ ความเชอ และรสนยมเกยวกบความงามของคนไทยศลปะเหลานแตละสาขาม

เนอหาสาระทควรคาแกการศกษาแตกตางกนไป

ศลปะไทยเปนเอกลกษณของชาตไทย ซงคนไทยทงชาตตางภาคภมใจอยางยง ความงดงามทสบ

ทอดอนยาวนานมาตงแตอดต บงบอกถงวฒนธรรมทเกดขน โดยมพฒนาการบนพนฐานของความเปนไทย

ลกษณะนสยทออนหวาน ละมนละไม รกสวยรกงาม ทมมานานของสงคมไทย ทาใหศลปะไทยมความ

ประณตออนหวาน เปนความงามอยางวจตรอลงการททกคนไดเหนตองตนตา ตนใจ อยางบอกไมถก

ลกษณะความงามนจงไดกลายเปนความรสกทางสนทรยภาพโดยเฉพาะคนไทย

เมอเราไดสบคนความเปนมาของสงคมไทย พบวาวถชวตอยกนอยางเรยบงาย มประเพณและ

ศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ สงคมไทยเปนสงคมเกษตรกรรมมากอน ดงนน ความผกพนของจตใจจง

อยทธรรมชาตแมนาและพนดน สงหลอหลอมเหลานจงเกดบรณาการเปนความคด ความเชอและประเพณ

ในทองถน แลวถายทอดเปนวฒนธรรมไทยอยางงดงาม ทสาคญวฒนธรรมชวยสงตอคณคาความหมายของ

สงอนเปนทยอมรบในสงคมหนง ๆ ใหคนในสงคมนนไดรบรแลวขยายไปในขอบเขตทกวางขน ซงสวน

ใหญการสอสารทางวฒนธรรมนนกระทาโดยผานสญลกษณ และสญลกษณนคอผลงานของมนษยนนเอง

ทเรยกวา ศลปะไทย

ปจจบนคาวา "ศลปะไทย" กาลงจะถกลมเมออทธพลทางเทคโนโลยสมยใหมเขามาแทนทสงคม

เกาของไทย โดยเฉพาะอยางยงโลกแหงการสอสารไดกาวไปลายคมาก จนเกดความแตกตางอยางเหนไดชด

เมอเปรยบเทยบกบสมยอดต โลกใหมยคปจจบนทาใหคนไทยมความคดหางไกลตวเองมากขน และ

อทธพลดงกลาวนทาใหคนไทยลมตวเราเองมากขนจนกลายเปนสงสบสนอยกบสงคมใหมอยางไมรตว ม

ความวนวายดวยอานาจแหงวฒนธรรมสอสารทรบเรงรวดเรวจนลมความเปนเอกลกษณของชาต

เมอเราหนกลบมามองตวเราเองใหม ทาใหดหางไกลเกนกวาจะกลบมาเรยนรวา พนฐานของชาต

บานเมองเดมเรานน มความเปนมาหรอมวฒนธรรมอยางไร ความรสกเชนน ทาใหเราลมมองอดตตวเอง

การมวถชวตกบสงคมปจจบนจาเปนตองดนรนตอสกบปญหาตาง ๆ ทวงไปขางหนาอยางรวดเรว ถาเราม

ปจจบนโดยไมมอดต เรากจะมอนาคตทคลอนแคลนไมมนคง การดาเนนการนาเสนอแนวคดในการจดการ

เรยนการสอนศลปะในครงน จงเปนเสมอนการคนหาอดต โดยเราชาวศลปะตองการใหอนชนไดมองเหน

ถง ความสาคญของบรรพบรษ ผสรางสรรคศลปะไทย ใหเราทาหนาทสบสานตอไปในอนาคต0ความเปนมา

ของศลปะไทย

10

ไทยเปนชาตทมศลปะและวฒนธรรม ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณของตนเองมาชานานแลว

เรมตงแตกอนประวตศาสตร ศลปะไทยจะววฒนาการและสบเนองเปนตวของตวเองในทสด เทาททราบ

ราว พ.ศ. 300 จนถง พ.ศ. 1800 พระพทธศาสนานาเขามาโดยชาวอนเดย ครงนนแสดงใหเหนอทธพลตอ

รปแบบของศลปะไทยในทก ๆ ดานรวมทงภาษา วรรณกรรม ศลปกรรม โดยกระจายเปนกลมศลปะสมย

ตาง ๆ เรมตงแตสมยทวาราวด ศรวชย ลพบร เมอกลมคนไทยตงตวเปนปกแผนแลว ศลปะดงกลาวจะตก

ทอดกลายเปนศลปะไทย ชางไทยพยายามสรางสรรคใหมลกษณะพเศษกวา งานศลปะของชาตอน ๆ คอ จะ

มลวดลายไทยเปนเครองตกแตง ซงทาใหลกษณะของศลปะไทยมรปแบบเฉพาะมความออนหวาน

ละมนละไม และไดสอดแทรกวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณและความรสกของคนไทยไวในงาน

อยางลงตว ดงจะเหนไดจากภาพฝาผนงตามวดวาอารามตาง ๆ ปราสาทราชวง ตลอดจนเครองประดบและ

เครองใชทวไป 0

11

ลกษณะของศลปะไทย

ศลปะไทยไดรบอทธพลจาก2ธรรมชาต2 และ2สงแวดลอม2ในสงคมไทย ซงมลกษณะเดน คอ ความ

งามอยางนมนวลมความละเอยดประณต ซงแสดงใหเหนถงลกษณะนสยและจตใจของคนไทยทได

สอดแทรกไวในผลงานทสรางสรรคขน โดยเฉพาะศลปกรรมทเกยวกบพระพทธศาสนา ซงเปนศาสนา

ประจาชาตของไทย อาจกลาวไดวาศลปะไทยสรางขนเพอสงเสรม2พทธศาสนา2 เปนการเชอมโยงและโนม

นาวจตใจของประชาชนใหเกดความเลอมใสศรทธาในพทธศาสนา

ศลปะไทยมาจากธรรมชาต

หางหงส ตดตงอยปลายจนทนมลกษณะคลายหางหงส

รวงผง ใชประดบอยใต ขอ ดานหนาของโบสถ วหาร

มลกษณะเปนรปคลายรงผง

สาหราย สวนทตดอยกบเสาตอจากรวงผงลงมา

บวหวเสา กลบบวประดบบนหวเสา

มรปแบบมาจากดอกบว

12

2จตรกรรมไทย2

จตรกรรมไทย เปนการสรางสรรคภาพเขยนทมลกษณะโดยทวไปมกจะเปน 2 มต ไมมแสงและเงา

สพนจะเปนสเรยบๆไมฉดฉาดสทใชสวนใหญจะเปนสดา สนาตาล สเขยว เสนทใชมกจะเปนเสนโคงชวย

ใหภาพดออนชอย นมนวล ไมแขงกระดาง จตรกรรมไทยมกพบในวดตางๆเรยกวา “จตรกรรมฝาผนง”

ภาพจตรกรรมฝาผนงวดสวรรณาราม

จตรกรรมไทย จดเปนภาพเลาเรองทเขยนขนดวยความคดจนตนาการของคนไทย มลกษณะตาม

อดมคตของชางไทย คอ

1. เขยนสแบน ไมคานงถงแสงและเงา นยมตดเสนใหเหนชดเจน และเสนทใช จะแสดงความรสก

เคลอนไหวนมนวล

13

2. เขยนตวพระ-นาง เปนแบบละคร มลลา ทาทางเหมอนกน ผดแผกแตกตาง กนดวยสรางกายและ

เครองประดบ

14

3. เขยนแบบตานกมอง หรอเปนภาพตากวาสายตา โดยมมมองจากทสงลงส ลาง จะเหนเปนรป

เรองราวไดตลอดภาพ

4. เขยนตดตอกนเปนตอน ๆ สามารถดจากซายไปขวาหรอลางและบนไดทวภาพ โดยขนแตละ

ตอนของภาพดวยโขดหน ตนไม กาแพงเมอง เปนตน

15

5. เขยนประดบตกแตงดวยลวดลายไทย มสทองสรางภาพใหเดนเกดบรรยากาศ สขสวางและม

คณคามากขน

การเขยนลายไทยพนฐาน

ขนท 1 ตองฝกเขยนลายเสนกอน เชน การเขยนเสนตรงโดยไมตองใชไมบรรทดชวย การเขยนเสน

โคงใหไดเปนวงกลมโดยไมตองใชวงเวยน เปนตน

ขนท 2 หลงจากทฝกเขยนเสนจนคลองและชานาญแลว จงเรมหดเขยนลายไทย เชน กนกสามตว

หรอจะเขยนภาพตวละครในวรรณคด เชน ตวพระ ตวนาง ตวยกษ เปนตน

ภาพหดเขยนลายไทย

เมอไดฝกฝนทกษะการเขยนกนกสามตวทเปนตนแบบของกนกชนดอน ๆ คอ กนกเปลว กนกใบ

เทศ และกนกหางโต จนคลองมอดแลวกคงจะเขาใจในโครงสรางของตวกนก สวนสาคญในการเขยน

อยทการแบงตวลายและเขยนยอดลาย ถาแบงตวลายและเขยนยอดลายไดจงหวะสดสวนด สะบดยอด

พรวด ลายกนกนนกดงาม

16

ประตมากรรมไทย

ประตมากรรมเปนผลงานศลปกรรมทเปนรปทรง 3 มต ประกอบจากความสง ความกวางและ

ความนน หรอความลก รปทรงนมปรมาตรทจบตองไดและกนระวางเนอทในอากาศ ตางจากรปทรง

ปรมาตรทางจตรกรรมทแสดงบนพนเรยบเปนปรมาตรทลวงตา ประตมากรรมเกดขนจากกรรมวธการ

สรางสรรคแบบตางๆ เชน การปนและหลอ การแกะสลก การฉลหรอดน ประตมากรรมทวไปม 3 แบบ

คอ ประตมากรรม แบบลอยตว สามารถดไดโดยรอบ ประตมากรรมนน มพนรองรบสามารถดไดเฉพาะ

ดานหนาและดานเฉยงเทานน และประตมากรรมแบบเจาะลกลงไปในพน

ประตมากรรมไทยเปนผลงานการสรางสรรคของบรรพบรษโดยประตมากรของไทยท สรางสรรค

ขนเพอรบใชสงคม ตอบสนองความเชอสรางความภมใจ ความพงพอใจ และคานยมแหงชาตภมของไทย

ประตมากรรมไทยสวนใหญเนนเนอหาทางศาสนา มกปรากฏอยตามวดและวง มขนาดตงแตเลกทสด เชน

พระเครอง เครองรางของขลง จนถงขนาดใหญทสด เชน พระอจนะ หรอพระอฏฐารส ซงเปนพระพทธรป

ขนาดใหญกลางแปลง มทงประตมากรรมตกแตง ซงตกแตงศลปวตถ ศลปสถาน เพอเสรมคณคาแก

ศลปวตถหรอสถานทนน จนถงประตมากรรมบรสทธซงเปนประตมากรรมทมคณคาและคณสมบตเฉพาะ

สมบรณดวยตวของประตมากรรมเอง เมอพจารณาภาพรวมของประตมากรรมไทยอาจแบงประตมากรรม

ออกเปน 3 ประเภทคอ ประตมากรรมรปเคารพ ประตมากรรมตกแตง และประตมากรรมเพอประโยชนใช

สอย ซงจะขอกลาวตามลาดบ

17

ยคสมยของประตมากรรมไทย

ทงประตมากรรมรปเคารพ ประตมากรรมตกแตง และประตมากรรมเพอประโยชนใชสอยผกพน

กบความเปลยนแปลงของสงคมไทยตลอดมา นอกจากจะแสดงคณคาทางทศนศลป แลวยงสะทอน

วฒนธรรมอนดงามของชาตในแตละยคแตละสมยออกมาดวย ยคสมยของไทยนน อาจแบงชวงศลปะใน

เชงประวตศาสตรตามหลกฐานทางโบราณวตถสถานไดเปน 2 ชวงคอ

1. ชวงศลปะกอนไทย หมายถงชวงกอนทคนไทยจะรวมตวกนเปนปกแผน ยงไมมราชธาน ของ

ตนเองทแนนอน แบงออกเปน 3 สมยคอ

- สมยทวารวด

- สมยศรวชย

- สมยลพบร

2. ชวงศลปะไทย หมายถงชวงทคนไทยรวมตวกนเปนปกแผนมราชธานทแนนอนแลวแบงออก

เปน 5 สม ยคอ สม ย เช ยงแสน สมย สโข ทย สมย อ ทอง สม ยอย ธยา แล ะสม ย รตนโก สนท ร

งานประตมากรรมสมยตาง ๆ ของไทยเหลานผานการหลอหลอมและผสมผสานของวฒนธรรม โดยดงเดม

มรากเหงามาจากวฒนธรรมอนเดย ตอมาผสมผสานกบวฒนธรรมจนและชาตทางตะวนตก แตเปนการ

ผสมผสานดวยความชาญฉลาดของชางไทย ประตมากรรมของไทยจงยงคงรกษารปแบบทเปนเอกลกษณ

ของไทยไวไดอยาง เดนชด สามารถถายทอดลกษณะความงดงาม ความประณตวจตรบรรจง และลกษณะ

ของความเปนชาตไทยทรงเรองมาแตโบราณใหโลกประจกษได พอจะกลาวถงประตมากรรมในชวงศลปะ

ไทยได ดงน

- ประตมากรรมไทยสมยเชยงแสน

- ประตมากรรมไทยสมยสโขทย

- ประตมากรรมไทยสมยอทองและสมยอยธยา

- ประตมากรรมไทยสมยรตนโกสนทร

ผลงานประตมากรรมไทย คณคาของงานสวนใหญผกพนและเกยวของกบศาสนา สรางสรรคขน

จากความเช อ คตนยม ความศรทธา มความสมพนธกนอยางแยกไมออก ยอมมคณคา มความงดงาม

ตลอดจนเปนประโยชนใชสอยเฉพาะของตนเอง ซงในปจจบนไดจดใหมการเรยนรเกยวกบการอนรกษ

นยมและฟนฟศลปะประเภทน เพอมงเนนใหคนรนหลงมความเขาใจ เกดความชนชมหวงแหนเหนคณคา

ในความเปนศลปวฒนธรรมไทยรวมกน พรอมทงสบทอดตลอด

18

ภาพพระพทธรปทรงเครองศลปะอยธยา

ประตมากรรมไทยเปนผลงานศลปะทถกสรางสรรคขนมาดวยความคด ฝมอ ความศรทธาจากภม

ปญญาทเกดจากการแกปญหาของคนในทองถน โดยใชเครองมอและวสดจากพนบานทหาไดงายๆ เชน ดน

เหนยว แกลบ ปน กระดาษสา

ผลงานประตมากรรมไทย แบงออกไดเปน 4 ประเภท สรปได ดงน

1.ประตมากรรมไทยทเกดขนจากความเชอ ความศรทธา คตนยมเกยวของกบศาสนา เชน

พระพทธรปปางตางๆ ลวดลายของฐานเจดยหรอพระปรางคตางๆ

19

2.ประตมากรรมไทยพวกเครองใชในชวตประจาวน เชน โอง หมอ ไห ครก กระถาง

3.ประตมากรรมไทยพวกของเลน ไดแก ตกตาดนปน ตกตาจากกระดาษ ตกตาจากผา หนกระบอก ปลา

ตะเพยนสานใบลาน หนากาก วสดจากเปลอกหอย ชฏาหวโขน

ปลาตะเพยนสานใบลาน

20

หนกระบอก

4.ประตมากรรมไทยพวกเครองประดบตกแตง เชน กระถางตนไม โคมไฟดนเผา

21

สถาปตยกรรมไทย สถาปตยกรรมไทย หมายถงศลปะการกอสรางของไทย อนไดแกอาคาร บานเรอน โบสถ วหาร วง

สถป และสงกอสรางอน ๆ ทมมลเหตทมาของการกอสรางอาคารบานเรอนในแตละ ทองถน จะมลกษณะ

ผดแผกแตกตางกนไปบางตามสภาพทาง ภมศาสตร และคตนยมของแตละทองถน แตสงกอสรางทาง

ศาสนาพทธ มกจะมลกษณะทไมแตกตางกนมากนก เพราะมความเชอ ความศรทธาและแบบแผนพธกรรม

ทเหมอน ๆ กน สถาปตยกรรมท มกนยมนามาเปนขอศกษา สวนใหญจะเปน สถป เจดย โบสถ วหาร

หรอพระราชวง เนองจากเปนสงกอสรางทคงทน มการพฒนารปแบบมาอยางตอเนองยาวนาน และไดรบ

การสรรคสรางจากชางฝมอท เชยวชาญ พรอมทงมความเปนมาทสาคญควรแกการศกษา อกประการหนงก

คอ สงกอสรางเหลาน ลวนมความทนทาน มอายยาวนานปรากฏเปนอนสรณใหเราไดศกษาเปนอยางด

สถาปตยกรรมไทย สามารถจดหมวดหม ตามลกษณะการใชงานได 2 ประเภท คอ

1. สถาปตยกรรมทใชเปนทอยอาศย ไดแก บานเรอน ตาหนก วงและพระราชวง เปนตน บานหรอเรอน

เปนทอยอาศยของสามญชน ธรรมดาทวไป ซงมทงเรอนไม และเรอนปน เรอนไมมอย 2 ชนด คอ เรอน

เครองผก เปนเรอนไมไผ ปดวยฟากไมไผ หลงคามงดวย ใบจาก หญาคา หรอใบไม อกอยางหนงเรยกวา

เรอนเครองสบ เปนไมจรงทงเนอออน และเนอแขง ตามแตละทองถน หลงคามง ดวยกระเบอง

ดนเผา พนและฝาเปนไมจรงทงหมด ลกษณะเรอน ไมของไทยในแตละทองถนแตกตางกน และโดยทวไป

แลวจะม ลกษณะสาคญรวมกนคอ เปนเรอนไมชนเดยว ใตถนสง หลงคาทรงจวเอยงลาดชน

22

ตาหนก และวง เปนเรอนทอยของชนชนสง พระราชวงศ หรอทประทบชนรอง ของพระมหากษตรย สาหรบ

พระราชวง เปนทประทบของพระมหากษตรย พระทนง เปนอาคารทมทอง พระโรงซงมทประทบสาหรบ

ออกวาราชการ หรอกจการอน ๆ

ภาพสถาปตยกรรมวดเบญจมบพตร

2. สถาปตยกรรมทเกยวของศาสนา ซงสวนใหญอยในบรเวณสงฆ ทเรยกวา วด ซงประกอบไป

ดวยสถาปตยกรรมหลายอยาง ไดแก โบสถ เปนทกระทาสงฆกรรมของพระภกษ วหารใชประดษฐาน

พระพทธรปสาคญ และกระทาสงฆกรรมดวยเหมอนกน กฎ เปนท อยของพระภกษ สามเณร หอไตร เปน

ทเกบรกษาพระไตรปฎกและคมภรสาคญทางศาสนา หอระฆงและหอกลอง เปนทใชเกบ ระฆงหรอ

กลองเพอตบอกโมงยาม หรอเรยกชมนมชาวบาน สถปเปนทฝงศพ เจดย เปนทระลกอนเกยวเนองกบ

ศาสนา ซงแบงได 4 ประเภท คอ

1. ธาตเจดย หมายถง พระบรมธาต และเจดยทบรรจพระบรมสารรกธาตของพระพทธเจา

2. ธรรมเจดย หมายถง พระธรรม พระวนย คาสงสอนทกอยางของพระพทธเจา

23

3. บรโภคเจดย หมายถง สงของเครองใชของพระพทธเจา หรอ ของพระภกษสงฆไดแก เครอง

อฐบรขารทงหลาย

4. อเทสกเจดย หมายถง สงทสรางขน เพอเปนทระลกถงองค พระพทธเจา เชน สถปเจดย ณ สถานท

ทรงประสต ตรสร แสดงปฐมเทศนา ปรนพพาน และรวมถงสญลกษณอยางอน เชน พระพทธรป

ธรรมจกร ตนโพธ เปนตน

สถาปตยกรรมไทยแท ณทนจะเรยนรเฉพาะเรองราวทเกยวกบวด โดยเนนไปทเรองของโบสถและ

สถปเจดย ทมลกษณะโดดเดนทงโครงสรางและการตกแตงอนเปนเอกลกษณของไทยโดยเฉพาะ

24

โบสถ หมายถงสถานทสาหรบพระสงฆใชประชมทาสงฆกรรม เชนสวดพระปาฏโมกข และ

อปสมบทเปนตน

ความงามทางศลปะของโบสถม 2 ประเภท

1.ความสวยงามภายในโบสถ ทกสงทกอยางจะเนนไปทสงบนง เพอใหผเขามากราบไหวม

สมาธ ความงามภายในจงตองงามอยางเยนตาและเยนใจ ภายในโบสถทว ๆ ไปจะไมอนญาตให

พทธศาสนกชนนาสงของเขามาบชา เคารพภายใน เครองสกการบชา เชนดอกไมธปเทยนจะบชาเฉพาะ

ดานนอกเทานนความงามทแทจรงภายในโบสถจงเนนทองคพระพทธรปทประดษฐานเปนพระประธาน

โดยเฉพาะ

25

2.ความสวยงามภายนอกเปนความงามทงโครงสรางและลวดลายประดบตกแตง ความงาม

ภายนอกเนนสะดดตา โดดเดน สสนแวววาวทงสทองและกระจกส แตยงคงความเปนเอกลกษณ

ของการเคารพนบถอ

26

ในการสงเกตวาสถานทใดเรยกวาโบสถ จะมวธสงเกตคอ โบสถจะมใบเสมา หรอซมเสมาลอมรอบโบสถ

( บางทเรยกใบเสมา )

ใบเสมา

ซมเสมาบรเวณรอบโบสถ

27

วหาร การสงเกตสถานทใดเรยกวาวหาร เมอเขาไปอยในบรเวณวด สถานทสรางเปนวหารจะไม

มาใบเสมาลอมรอบ ในสมยพทธกาล

วหาร หมายถงทอยอาศย ( มเศรษฐถวายทดน เพอสรางอาคารเปนพทธบชาแดพระพทธเจา

สาหรบเปนทอยและสอนธรรมะ ในปจจบนวหารจงใชเปนทประดษฐานพระพทธรป เพอใหประชาชน

กราบไหว เปรยบเสมอนเปนทอยของพระพทธเจา )

การวางแปลนของโบสถ วหาร การกาหนดความสาคญของอาคารทงสอง โบสถ จะมความสาคญกวาวหาร

โบสถจะมโครงสรางใหญกวา สวนใหญจะวางแปลนใหอยตรงกลาง โดยมวหารสรางประกบอยดานขาง

โครงสรางของโบสถ – วหาร

- ชอฟา

- หนาบน

- ใบระกา

- หางหงส

28

สถป-เจดย คอสงกอสรางสาหรบบรรจพระบรมสารรกธาตของพระพทธเจา เมอสมยพทธกาลท

ผานมา คาวาสถปเปนภาษาบาลหมายถงมลดนทกองสงขนสนนษฐานวามลดนนนเกดจากกองเถาถานของ

กระดกคนตายทถกเผาทบถมกนสงขนมาจากกองดน เถาถานธรรมดาไดถกพฒนาตามยคสมยมการกออฐ

ปดทบมลดน เพอปองกนไมใหถกฝนชะลาง ในทสดการกออฐปดทบกสงขนและกลายเปนเจดยอยางทเรา

เหนในปจจบน

สถป

สถป-เจดย ในประเทศไทยไดรบอทธพลมาจากอนเดยและลงกา ตอมาชางไทยแตละยคสมยพฒนา

ปรบปรงและกลายเปนรปทรงของไทยตามอดมคตในการสรางสรรคจนตนาการของชางไทย

เจดย

29

เจดยยอมม

เจดยทรงระฆง

ลกแกว

ปล หรอปลยอด

ปองไฉน

เสาหาน

องคระฆง

บวปากระฆง

บรรลงก

มาลยเถา

30

เจดยทมรปรางมาจากทรงลงกา สมยอยธยา

ทงหมดนคอลกษณะของสถาปตยกรรมเกยวกบสงกอสรางของไทยโดยสงเขป ยงมสถาปตยกรรม

สงกอสรางอกมากมายทผเรยนจะตองเรยนร คนควาดวยตนเอง เพอนามาเผยแพรใหกบสงคมไดรบรของ

ด ๆ ทเปนเอกลกษณของไทยในอดต

31

ภาพพมพ

การพมพภาพ หมายถง การถายทอดรปแบบจากแมพมพออกมาเปนผลงานทมลกษณะ

เหมอนกนกบแมพมพทกประการ และไดภาพทเหมอนกนมจานวนตงแต 2 ชนขนไป

การพมพภาพเปนงานทพฒนาตอเนองมาจากการวาดภาพ ซงการวาดภาพไมสามารถ สราง

ผลงาน 2 ชน ทมลกษณะเหมอนกนทกประการได จงมการพฒนาการพมพขนมา ชาตจนเปนชาต

แรกทนาเอาวธการพมพมาใชอยางแพรหลายมานานนบพนป จากนนจงไดแพรหลายออกไปในภมภาค

ตางๆของโลก ชนชาตทางตะวนตกไดพฒนาการพมพภาพ ขนมาอยางมากมาย มการนาเอาเครองจกรกล

ตางๆเขามาใชในการพมพ ทาใหการพมพมการ พฒนาไปอยางรวดเรวในปจจบน

การพมพภาพมองคประกอบทสาคญดงน

1. แมพมพ เปนสงทสาคญทสดในการพมพ

2. วสดทใชพมพลงไป

3. สทใชในการพมพ

4. ผพมพ

ผลงานทไดจากการพมพ ม 2 ชนด คอ

1. ภาพพมพ เปนผลงานพมพทเปนภาพตางๆ เพอความสวยงามหรอบอกเลาเรองราวตาง ๆอาจม

ขอความ ตวอกษรหรอตวเลขประกอบหรอไมมกได

2. สงพมพ เปนผลงานพมพทใชบอกเลาเรองราวตางๆ เปนตวอกษร ขอความ ตวเลข อาจม

ภาพประกอบหรอไมมกได

ประเภทของการพมพ การพมพแบงออกไดหลายประเภทตามลกษณะตาง ดงน

1. แบงตามจดมงหมายในการ พมพ ได 2 ประเภท คอ

1.1 ศลปภาพพมพ เปนงานพมพภาพเพอใหเกดความสวยงามเปน งานวจตรศลป

1.2 ออกแบบภาพพมพ เปนงานพมพภาพประโยชนใชสอย

32

นอก เหนอไปจากความสวยงาม ไดแก หนงสอตางๆ บตรภาพตางๆ ภาพโฆษณา ปฏทน ฯลฯ จดเปน

งาน ประยกตศลป

2. แบงตามกรรมวธในการพมพ ได 2 ประเภท คอ

2.1 ภาพพมพตนแบบ เปนผลงานพมพทสรางจากแมพมพและวธการพมพทถก สรางสรรคและ

กาหนดขนโดยศลปนเจาของผลงาน และเจาของผลงาน จะตองลงนามรบรองผลงานทกชน บอกลาดบท

ในการพมพ เทคนคการพมพ

2.2 ภาพพมพจาลองแบบ ( REPRODUCTIVE PRINT ) เปนผลงานพมพทสรางจากแมพมพ

หรอวธ การพมพวธอน ซงไมใชวธการเดมแตไดรปแบบเหมอนเดม บางกรณอาจเปนการ ละเมดลขสทธ

ผอน

3. แบงตามจานวนครงทพมพ ได 2 ประเภท คอ

3.1 ภาพพมพถาวร เปนภาพพมพทพมพออกมาจากแมพมพใดๆ ทไดผลงานออกมามลกษณะ

เหมอนกนทกประการ ตงแต 2 ชนขนไป

3.2 ภาพพมพครงเดยว เปนภาพพมพทพมพออกมาไดผลงานเพยงภาพเดยว ถาพมพอกจะไดผลงานท

ไมเหมอนเดม

4. แบงตามประเภทของแมพมพ ได 4 ประเภท คอ

4.1 แมพมพนน เปนการพมพโดยใหสตดอยบนผวหนาททาใหนนขนมาของแมพมพ ภาพทไดเกด

จากสทตดอยในสวนบนนน แมพมพนนเปนแมพมพททาขนมาเปนประเภทแรก ภาพพมพชนดน

ไดแก ภาพพมพแกะไม

ในอดตผคนมกจะหาวชาความรไดจากในวดเพราะวดจะเปนศนยกลางของนกปราชญ

หรอผร ใชเปนสถานทในการเผยแพรวชาความรตางๆ จตรกรรมฝาผนงทเขยนตามศาลา โบสถ วหารก

เปนอกสงหนงทเราจะหาความรในเรองตางๆ ไดโดยเฉพาะทเกยวกบพทธประวต ชาดก วรรณคดและ

นทานพนบาน ซงนอกจากจะไดความรในเรองศาสนา ประวตศาสตร วรรณคดแลว เรายงไดอรรถรสแหง

ความสนกสนานเพลดเพลนกบความสวยงามของภาพวาดเหลานอกดวย

4.2 แมพมพรองลก เปนการพมพโดยใหสอยในรองททาใหลกลงไปของแมพมพโดยใชแผนโลหะทา

เปนแมพมพ ( แผนโลหะทนยมใชคอแผนทองแดง ) และทาใหลกลงไปโดยใชนากรดกด แมพมพรองลก

นพฒนาขนโดย ชาวตะวนตก สามารถพมพงานทมความ ละเอยด คมชดสง สมยกอนใชในการพมพ

หนงสอ พระคมภร แผนท เอกสารตางๆ แสตมป ธนบตร ปจจบนใชในการพมพงานทเปนศลปะ และ

ธนบตร

4.3 แมพมพพนราบ เปนการพมพโดยใหสตดอยบนผวหนา ทราบเรยบของแมพมพ โดยไมตองขดหรอ

แกะพนผวลงไป แตใชสารเคมเขาชวย ภาพพมพ ชนดนไดแก ภาพพมพหน การพมพออฟเซท ภาพ

พมพกระดาษ ภาพพมพครงเดยว

33

4.4 แมพมพฉล เปนการพมพโดยใหสผานทะลชองของแมพมพลงไปสผลงานทอยดานหลง เปนการ

พมพชนดเดยวทไดรปทมดานเดยวกนกบแมพมพ ไมกลบซาย เปนขวา ภาพพมพชนดนไดแก ภาพพมพ

ฉล ภาพพมพตะแกรงไหม

ในอดตผคนมกจะหาวชาความรไดจากในวดเพราะวดจะเปนศนยกลางของนกปราชญหรอผร ใช

เปนสถานทในการเผยแพรวชาความรตางๆ จตรกรรมฝาผนงทเขยนตามศาลา โบสถ วหารกเปนอกสง

หนงทเราจะหาความรในเรองตางๆ ไดโดยเฉพาะทเกยวกบพทธประวต ชาดก วรรณคดและนทานพนบาน

ซงนอกจากจะไดความรในเรองศาสนา ประวตศาสตร วรรณคดแลว เรายงไดอรรถรสแหงความสนกสนาน

เพลดเพลนกบความสวยงามของภาพพมพตาง ๆ เหลานอกดวย

ภาพพมพของไทย เมอหลายรอยปทผานมา

34

เรองท 3

ความงามและคณคาของทศนศลปไทย

“ชวตสลาย อาณาจกรพนาศ ผลประโยชนของบคคลมลายหายสนไป แตศลปะเทานนทยงคงเหลอ

เปนพยานแหงความเปนอจฉรยะของมนษยอยตลอดกาล”

ขอความขางตนนเปนความเหนอนเฉยบคมของทาน ศาสตราจารยศลป พระศร ผกอตง

มหาวทยาลยศลปากร แสดงใหเหนวางานศลปะเปนสมบตอนลาคาของมนษยทแสดงความเปนอจฉรยะบง

บอกถงความเจรญทางดานจตใจ และสตปญญาอนสงกวา ซงมคณคาตอชวต และสงคมดงน

คณคาในการยกระดบจตใจ

คณคาของศลปะอยทประโยชน ชวยขจดความโฉด ความฉอฉลยกระดบวญญาณความเปน

คนเหนแกตน บทกวของเนาวรตน พงษไพบลย กวซไรตของไทย ไดใหความสาคญของงานศลปะในการ

ยกระดบวญญาณความเปนคนกคอ การยกระดบจตใจของคนเราใหสงขนดวยการไดชนชมความงาม และ

ความประณตละเอยดออนของงานศลปะ ตวอยางเชน เมอเราทาพรมอนสวยงาม สะอาดมาปเตมหอง กคง

ไมมใครกลานารองเทาทเปอนโคลนมาเหยยบยา ทาลายความงามของพรมไปจนหมดสน สงทมคณคามา

ชวยยกระดบจตใจของคนเราใหมนคงในความดงามกคอ ความงามของศลปะนนเองดงนนเมอใดทมนษย

ไดชนชมความงามของศลปะเมอนนมนษยกจะมจตใจทแชมชน และละเอยดออนตามไปดวย เวนแต

บคคลผนนจะมสตวปลาศ นอกจากนงานศลปะบางชนยงใหความงามและความรสกถงความดงาม และงาม

จรยธรรมอยางลกซง เปนการจรรโลงจตใจใหผดเครงเครยดและเศราหมองของศลปนผสรางสรรคและผ

ชนชมไดเปนอยางด ดงนนจงมการสงเสรมใหเดกสรางงานศลปะ เพอผอนคลายความเครงเครยด และ

พฒนาสขภาพจต ซงเปนจดเรมตนของพฒนาการตาง ๆ อยางสมบรณ ความรสกทางความงามของมนษยมขอบเขตกวางขวางและแตกตางกนออกไปตามทศนะ

ของแตละบคคล เราอาจรวมลกษณะเดนของความงามได ดงน

1.ความงามเปนสงทปรากฏขนในจตมนษย แมเพยงชวระยะเวลาหนงแตจะกอใหเกดความปต

ยนด และฝงใจจาไปอกนาน เชน การไดมโอกาสไปเทยวชมสถานทตางๆทมธรรมชาตและศลปกรรมท

สวยสดงดงาม เราจะจาและระลกถงดวยความปตสข บางครงเราอยากจะใหผอนรบรดวย

2.ความงามทาใหเราเกดความเพลดเพลน หลงใหลไปกบรปรางรปทรง สสน จนลมบางสง

บางอยางไป เชน ผลไมแกะสลกความงามของลวดลาย ความละเอยดออน อยากเกบรกษาไวจนลมไปวา

ผลไมนนมไวสาหรบรบประทานมใชมไวด

3.สงสงหนงเปนไดทงสงทสวยงาม และไมงาม ไปจนถงนาเกลยด อปลกษณ แตถาไดรบการ

ยกยองวาเปนสงมคา มความงามจะตรงกนขามกบสงอปลกษณทนท

35

4.ความงามไมมมาตราสวนใดมาชง ตวง วดใหแนนอนได ทาใหเราไมสามารถกาหนดไดวา

สงนนสงนมความงามเทาใด

5.ความงามของสงทมนษยสรางขน เปนผลมาจากความคด ทกษะฝมอ หรอภมปญญาของ

มนษย แตเมอสรางเปนวตถสงของ ตางๆแลว กลบเปนความงามของสงนนไป เชน ความงามของผา ความ

งามของรถยนต เปนตน

การรบรคาความงาม ความงามเปนเรองทมความสาคญเพมขนตามลาดบ มนษยรบรคาความ

งามใน 3 กลม คอ

1. กลมทเหนวามนษยรบรคาความงามไดเพราะสงตางๆมความงามอยในตวเอง เปนคณสมบต

ของวตถปรากฏออกมาเปนรปรางรปทรงสสน การอธบายถงความงามของงานทศนศลปจะไดผลนอยกวา

การพาไปใหเหนของจรง แสดงใหเหนวาความงามมอยในตววตถ

2. กลมทเหนวามนษยรบรคาความงามไดเพราะจตของเราคดและรสกไปเอง โดยกลมนเหนวา

ถาความงามมอยในวตถจรงแตละบคคลยอมเหนความงามนนเทากน แตเนองจากความงามของวตถทแตละ

บคคลเหนแตกตางกนออกไปจงแสดงวาความงามขนอยกบอารมณและความรสกของแตละบคคล

3.กลมทเหนวามนษยรบรคาความงามไดเพราะเปนสภาวะทเหมาะสมระหวางวตถกบจต กลม

นเหนวาการรบรคาความงามนนมใชอยางใดอยางหนง แตเปนสภาวะทสมพนธกนระหวางมนษยกบวตถ

การรบรทสมบรณตองประกอบดวยวตถทมความงาม ความเดนชดและผรบรตองมอารมณและความรสกท

ด พรอมทจะรบรสคณคาแหงความงามนนดวย

จะเหนไดวาศลปกรรมหรอทศนศลปเปนสงทมนษยสรางขนจงมการขดเกลาตกแตงให

สวยงามเปนวตถสนทรย เปนสงทมความงาม ผดรบรคาความงามไดในระดบพนๆใกลเคยงกน เชน เปน

ภาพเขยน ภาพปนแกะสลก หรอเปนสงกอสรางทสวยงาม แตการรบรในระดบทลกลงไปถงขนชอบ

ประทบใจ หรอชนชมนน เปนเรองของแตละบคคล

การรบรคณคาทางศลปะมหลายกระบวนการ ดงน

1.สงสนทรย หมายถง งานทศนศลปทเกดจากศลปนทตงใจสรางงานอยางจรงจง มการพฒนา

งานตามลาดบ ประณตเรยบรอย ทงในผลงาน กรอบ และการตดตงททาใหงานเดนชด

2.อารมณรวม หมายถง สงสนทรยนนมความงามของเนอหาเรองราว รปราง-รปทรง สสน ท

สามารถทาใหผดสนใจ เพลดเพลนไปกบความงามของผลงานนน มอารมณรวมหรอคลอยตาม เชน เมอ

เหนงานทศนศลปแลวเกดความรสกประทบใจและหยดดอยระยะหนง เปนตน

3.กาหนดจต เปนขนตอเนองจากการมอารมณรวม กลาวคอในขณะทเกดอารมณรวม

เพลดเพลนไปกบงานทศนศลป ผดสวนใหญจะอยในระดบทเหนวาสวยกพอใจแลว แตถามการกาหนดจต

ใหหลดออกจากอารมณรวมเหลานนวาเรากาลงดงานทศนศลปทสรางสรรคอยางตงใจ จรงใจ แตละจดของ

ผลงานแสดงถงทกษะฝมอของศลปน จตของเราจะกลบมาและเรมดในสวนรายละเอยดตางๆ ทาใหได

รสชาตของความงามทแปลกออกไป

36

กระบวนการทง 3 ขนตอนขางตนยกตวอยางใหเขาใจงายยงขนกคอ พระอโบสถวดเบญจม

บพธ ออกแบบโดยเจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศ อจฉรยะศลปนของไทย เปนสถาปตยกรรมทสรางขน

เพออทศใหแกพระพทธศาสนา การกอสรางจงเตมไปดวยความประณตบรรจง เปนสงสนทรย เปนทเชด

หนาชตาของเมองไทยแหงหนงทชาวไทยและชาวตางประเทศมาเทยวชมอยตลอดเวลาดวยความงามของ

สถาปตยกรรมและบรรยากาศทรมรน ทาใหแขกผมาเยอนเกดความเพลดเพลน ประทบใจ และใชเวลาผอน

คลายอรยาบทอยนานพอสมควร ผมาเยอนบางคนฉกคดไดวาขณะนกาลงอยตอหนาสถาปตยกรรมท

งดงามและมชอเสยง ควรจะดอยางพนจพเคราะห ดใหละเอยดทละสวน ซงออกแบบไดกลมกลนทง

รปรางและวสดซงทาดวยหนออนทสวยงามแปลกไปกวาโบสถแหงอนกลมคนทกาหนดจตในสวนใหญจะ

เปนผทมรสนยมหรอมพนฐานทางศลปะพอสมควร

37

เรองท 4 การนาความงามของธรรมชาตมาสรางสรรคผลงาน

ความคดสรางสรรค เปนสงทเกดจากความคดสรางสรรค เปนการดาเนนการในลกษณะตาง ๆ

เพอให เกดสงแปลกใหมทไมเคยปรากฏมากอน สงทมชวตเทานนทจะมความคดอยางสรางสรรคได

ความคด สรางสรรคเปนความคดระดบสง เปนความสามารถทางสตปญญาแบบหนง ทจะคดไดหลาย

ทศทาง หลากหลายรปแบบโดยไมมขอบเขต นาไปสกระบวนการคดเพอสรางสงแปลกใหม หรอเพอการ

พฒนา ของเดมใหดขนทาใหเกดผลงานทมลกษณะเฉพาะตน เปนตวของตวเอง อาจกลาวไดวา มนษยเปน

สงมชวตเพยงชนดเดยวในโลก ทมความคดสรางสรรค เนองจากตงแตในอดตทผานมา มแตมนษยเทานน

ทสามารถสรางสงใหม ๆ ขนมาเพอใชประกอบในการดารงชวต และสามารถพฒนาสงตาง ๆใหดขนกวา

เดม รวมถงมความสามารถในการพฒนาตน พฒนาสงคม พฒนาประเทศ และรวมถงพฒนาโลกทเราอย

ใหมลกษณะทเหมาะสมกบมนษยมากทสด ในขณะทสตวชนดตาง ๆ ทมววฒนาการมาเชนเดยวกบเรา

ยงคงมชวตความเปนอยแบบเดมอยางไมมการเปลยนแปลง มากกวาครงหนงของการพบทยงใหญของโลก

ไดถกกระทาขนมาโดยผาน "การคนพบโดยบงเอญ"หรอการคนพบบางสงขณะทกาลงคนหาบางสง

อย การพฒนาความคดสรางสรรคของมนษยจะทาให เกดการเปลยนแปลง การสรางสรรคอาจไม

จาเปนตองยงใหญถงขนาดการพฒนาบางสงขนมาใหกบโลก แตมอาจเกยวของกบพฒนาการบางอยางให

ใหมขนมา อาจเปนสงเลก ๆ นอย ๆ เพอตวของเราเอง เมอ เราเปลยนแปลงตวเราเอง เราจะพบวาโลกกจะ

เปลยนแปลงไปพรอมกบเรา และในวถแหงการเปลยนแปลงทเราไดมประสบการณกบโลก ความคด

สรางสรรคจงมความหมายทคอนขางกวางและสามารถนาไปใชประโยชนกบการผลต การสรางสรรค

สงประดษฐใหม ๆกระบวนการวธการทคดคนขนมาใหม คาดหวงวา ความคดสรางสรรคจะชวยใหการ

ดาเนนชวตและสงคมของเราดขน เราจะมความสข มากขน โดยผานกระบวนการทไดปรบปรงขนมาใหมน

ทงในดานปรมาณและคณภาพ

38

จดมงหมายของการคดสรางสรรค

งานศลปะโดยเฉพาะงานศลปะสมยปจจบน ศลปนจะสรางสรรคงานศลปะในรปแบบทหลาก

หลายมากขนทาใหมขอบขายกวางขวางมาก แตไมวาจะเปนไปในลกษณะใดกตาม งานศลปะทก

ประเภท จะใหคณคาทตอบสนองตอมนษย ในดานทเปนผลงานการแสดงออกของอารมณ ความ

รสกและความคด เปนการสอถงเรองราวทสาคญ หรอเหตการณทประทบใจ เปนการตอบสนอง

ตอความพงพอใจ ทงทางดานจตใจและความสะดวกสบายดานประโยชนใชสอยของศลปวตถ

องคประกอบของการสรางสรรคงานศลปะ

การสรางสรรคจะประสบความสาเรจเปนผลงานได นอกจากตอง

อาศยความคดสรางสรรค เปนตวกาหนดแนวทางและรปแบบแลว ยงตอง

อาศยสามารถทยอดเยยมของศลปน ซงเปนความ สามารถเฉพาะตน เปน

ความชานาญทเกดจากการฝกฝนและความพยายามอนนาทง เพราะฝมออน

เยยมยอด จะสามารถสรางสรรคผลงานทมความงาม อนเยยมยอด

ได นอกจากนยงตองอาศยวสด อปกรณตาง ๆ มาใชในการสรางสรรค

เชนกน วสดอปกรณในการสรางสรรค แบงออกเปนวตถดบทใชเปนสอใน

การแสดงออก และเครองมอทใชสรางสรรคใหเกดผลงาน ตามความ

ชานาญ ของศลปนแตละคน แนวทางในการสรางสรรคงานศลปะของศลปนแตละคน อาจมทมาจากแนว

ทางทตางกน บางคนไดรบแรงบนดาลใจจากความงาม ความคด ความรสก ความประทบใจ แต

บางคนอาจสรางสรรคงานศลปเพอแสดงออกถงฝมออนเยยมยอดของตนเอง เพอประกาศความเปน

เลศอยางไมมทเปรยบปานโดยไมเนนทเนอหาของงาน และบางคนอาจสรางสรรคงานศลปจาก

การใชวสดทสนใจ โดยไมเนนรปแบบและแนวคดใด ๆ เลยกได

39

เรองท 5 ความคดสรางสรรค

ในการนาเอาวสดและสงของตาง ๆมาตกแตงรางกายและสถานท

ความคดสรางสรรค คอ กระบวนการคดของสมองซงมความสามารถในการคดไดหลากหลายและ

แปลกใหมจากเดม โดยสามารถนาไปประยกตทฤษฎ หรอหลกการไดอยางรอบคอบและมความถกตอง จน

นาไปสการคดคนและสรางสงประดษฐทแปลกใหมหรอรปแบบความคดใหม นอกจากลกษณะการคด

สรางสรรคดงกลาวนแลว ยงมสามารถมองความคดสรางสรรคในหลาย ซงอาจจะมองในแงทเปน

กระบวนการคดมากกวาเนอหาการคด โดยทสามารถใชลกษณะการคดสรางสรรคในมตทกวางขน เชนการ

มความคดสรางสรรคในการทางาน การเรยน หรอกจกรรมทตองอาศยความคดสรางสรรคดวยอยางเชน

การทดลองทางวทยาศาสตร หรอการเลนกฬาทตองสรางสรรครปแบบเกมใหหลากหลายไมซาแบบเดม

เพอไมใหคตอสรทน เปนตน ซงอาจกลาวไดวาเปนลกษณะการคดสรางสรรคในเชงวชาการ แตอยางไรก

ตาม ลกษณะการคดสรางสรรคตางๆ ทกลาวนนตางกอยบนพนฐานของความคดสรางสรรค โดยทบคคล

สามารถเชอมโยงนาไปใชในชวตประจาวนไดด

ในการสอนของอาจารยเพอพฒนาความคดสรางสรรค ควรจดการเรยนการสอนทใชวธการท

เหมาะสม ดงน

1. การสอน หมายถง การสอนเกยวกบการคดเหนในลกษณะความคดเหนทขดแยงในตวมนเอง

ความคดเหนซงคานกบสามญสานก ความจรงทสามารถเชอถอหรออธบายได ความเหนหรอความเชอทฝง

ใจมานาน ซงการคดในลกษณะดงกลาว นอกจากจะเปนวธการฝกประเมนคาระหวางขอมลทแทจรงแลว

ยงชวยใหคดในสงทแตกตางไปจากรปแบบเดมทเคยม เปนการฝกมองในรปแบบเดมใหแตกตางออกไป

และเปนสงเสรมความคดเหนไมใหคลอยตามกน (Non – Conformity) โดยปราศจากเหตผล ดงนนในการ

สอนอาจารยจงควรกาหนดใหนกศกษารวบรวมขอคดเหนหรอคาถาม แลวใหนกศกษาแสดงทกษะดวยการ

อภปรายโตวาท หรอแสดงความคดเหนในกลมยอยกได

2. การพจารณาลกษณะ หมายถง การสอนใหนกศกษา คดพจารณาลกษณะตาง ๆ ทปรากฏอย ทง

ของมนษย สตว สงของ ในลกษณะทแปลกแตกตางไปกวาทเคยคด รวมทงในลกษณะทคาดไมถง

3. การเปรยบเทยบอปมาอปมย หมายถง การเปรยบเทยบสงของหรอสถานการณการณทคลายคลง

กน แตกตางกนหรอตรงกนขามกน อาจเปนคาเปรยบเทยบ คาพงเพย สภาษต

4. การบอกสงทคลาดเคลอนไปจากความเปนจรง หมายถง การแสดงความคดเหน บงชถงสงท

คลาดเคลอนจากความจรง ผดปกตไปจากธรรมดาทวไป หรอสงทยงไมสมบรณ

5. การใชคาถามยวยและกระตนใหตอบ หมายถงการตงคาถามแบบปลายเปดและใชคาถามทยวย

เราความรสกใหชวนคดคนควา เพอความหมายทลกซงสมบรณทสดเทาทจะเปนได

40

6. การเปลยนแปลง หมายถง การฝกใหคดถงการเปลยนแปลงดดแปลงการปรบปรงสงตาง ๆ ท

คงสภาพมาเปนเวลานานใหเปนไปในรปอน และเปดโอกาสใหเปลยนแปลงดวยวธการตาง ๆ อยางอสระ

7. การเปลยนแปลงความเชอ หมายถง การฝกใหนกศกษาเปนคนมความยดหยน ยอมรบความ

เปลยนแปลง คลายความยดมนตาง ๆ เพอปรบตนเขากบสภาพแวดลอมใหม ๆ ไดด

8. การสรางสงใหมจากโครงสรางเดม หมายถง การฝกใหนกศกษารจกสรางสงใหม กฎเกณฑใหม

ความคดใหม โดยอาศยโครงสรางเดมหรอกฎเกณฑเดมทเคยม แตพยายามคดพลกแพลงใหตางไปจากเดม

9. ทกษะการคนควาหาขอมล หมายถง การฝกเพอใหนกศกษารจกหาขอมล

10. การคนหาคาตอบคาถามทกากวมไมชดเจน เปนการฝกใหนกศกษามความอดทนและพยายามท

จะคนควาหาคาตอบตอปญหาทกากวม สามารถตความไดเปนสองนย ลกลบ รวมทงทาทายความคด

11. การแสดงออกจากการหยงร เปนการฝกใหรจกการแสดงความรสก และความคด ทเกดจากสง

ทเราอวยวะรบสมผสทงหา

12. การพฒนาตน หมายถง การฝกใหรจกพจารณาศกษาดความ ลมเหลว ซงอาจเกดขนโดยตงใจ

หรอไมตงใจ แลวหาประโยชนจากความผดพลาดนนหรอขอบกพรองของตนเองและผอน ทงนใชความ

ผดพลาดเปนบทเรยนนาไปสความ-สาเรจ

13. ลกษณะบคคลและกระบวนการคดสรางสรรค หมายถง การศกษาประวตบคคลสาคญทงในแง

ลกษณะพฤตกรรมและกระบวนการคดตลอดจนวธการ และประสบการณของบคคลนน

14. การประเมนสถานการณ หมายถง การฝกใหหาคาตอบโดยคานงถงผลทเกดขนและ

ความหมายเกยวเนองกน ดวยการตงคาถามวาถาสงเกดขนแลวจะเกดผลอยางไร

15. พฒนาทกษะการอานอยางสรางสรรค หมายถง การฝกใหรจกคดแสดงความคดเหน ควร

สงเสรมและใหโอกาสเดกไดแสดงความคดเหนและความรสกตอเรองทอานมากกวาจะมงทบทวนขอตางๆ

ทจาไดหรอเขาใจ

16. การพฒนาการฟงอยางสรางสรรค หมายถง การฝกใหเกดความรสกนกคดในขณะทฟง อาจ

เปนการฟงบทความ เรองราวหรอดนตร เพอเปนการศกษาขอมล ความร ซงโยงไปหาสงอน ๆ ตอไป

17. พฒนาการเขยนอยางสรางสรรค หมายถง การฝกใหแสดงความคด ความรสก การ

จนตนาการผานการเขยนบรรยายหรอพรรณนาใหเหนภาพชดเจน

18. ทกษะการมองภาพในมตตางๆ หมายถง การฝกใหแสดงความรสกนกคดจากภาพในแงมม

แปลกใหม ไมซาเดม

41

ศลปะกบการตกแตงทอยอาศย

มนษยเหมอนสตวทวไปทตองการสถานทปกปอง คมครองจากสงแวดลอมรอบกาย ไมวามนษย

จะอยแหงใด สถานทอยางไร ทอยอาศยจะสรางขน เพอปองกนภยอนตรายจากสงแวดลอมภายนอกทอย

อาศยเปนหนงในปจจยทมความสาคญและจาเปนสาหรบการดารงชวตของมนษย มนษยจงมการพฒนาท

อยอาศยเพอสนองความตองการและความพอใจของแตละบคคลมนษยทกคนมการพฒนาการในชวตของ

ตนเอง มนษยจงนาพฒนาการเหลานมาใชใหเปนประโยชน การพฒนาทอยอาศยจงเปนหนงในปจจยท

สาคญสาหรบมนษยทอยอาศยในปจจบนถกพฒนาใหทนสมยกวาในอดตเนองจากตองปรบปรงให

เหมาะสมกบสภาพการณและสงแวดลอมของโลกทเปลยนแปลง แตในการปรบปรงนน ควรคานงถงสภาพ

ทางภมศาสตร และวฒนธรรมทองถนควบคกนไปการพฒนาทอยอาศยนนจงจะเหมาะสมและสนองความ

ตองการอยางแทจรง

ทอยอาศยโดยเฉพาะบานในปจจบน จะมรปแบบทเรยบงายใกลชดธรรมชาตและคานงถง

ประโยชนใชสอยเปนหลก และเนนในเรองเทคโนโลยตางๆ เพมมากขน เพราะเกดการเปลยนแปลงตาม

รสนยมการบรโภค นอกจากนในการจดตกแตงภายในจะมการผสมผสานการตกแตงแบบตะวนตกและ

ตะวนออกเขาดวยกน ทาใหเกดผลงานการตกแตงในรปแบบทใชงานไดสะดวกตามรปแบบตะวนตก

ปจจยอกประการหนงในการจดตกแตงภายในบานคอการนาหลกการทางศลปะมาผสมผสานเขากบการ

ตกแตง เพอใหการดารงชวตภายในบานสะดวกทงกายและใจ และแสดงออกถงความงดงาม และมรสนยม

ของผเปนเจาของบาน องคประกอบทางศลปะจงถกนามาเกยวของ องคประกอบทางศลปะทนามาใชใน

การจดแตงแตงทอยอาศย ไดแก

1. ขนาดและสดสวนนามาใชในการจดทอยอาศย ไดแก

1.1 ขนาดของหอง ในการกาหนดขนาดของหองตาง ๆ จะขนอยกบกจกรรมททา หากเปนหองทใช

กจกรรมมาก เชน หองอาหาร หองครว หรอหองรบแขก ควรกาหนดขนาดของหองใหมพนทรองรบกจกรรม

นน ๆ ใหเหมาะสม ไมเลกจนเกนไป เพราะจะทาใหคบแคบและไมสะดวกตอการทากจกรรม

1.2 จานวนของสมาชกในครอบครว ในการกาหนดขนาดของหองตาง ๆ ควรคานงถงจานวน

ของสมาชกวามมากนอยเพยงใด เพอจะไดกาหนดขนาดของหองใหเหมาะสมกบสมาชก

1.3 เครองเรอน ในการกาหนดขนาดของเครองเรอน ควรกาหนดใหมขนาดพอดกบหองและ

สมาชก หรอขนาดพอเหมาะกบสมาชกไมสงหรอเตยขนใชงานไมสะดวก ในการออกแบบเครองเรอน

หรอจดพนทภายในบานจะมเกณฑมาตรฐานทใชกนโดยทวไป ดงน

42

หองรบแขก

-โซฟา ขนาด 0.05 x 0.6เมตร สง 0.38 – 0.40 เมตร

หองอาหาร

- โตะอาหารมหลายแบบไดแกขนาด 0.75 x 1.00 เมตร จนถง 1.10 x2.40 เมตร

หองครว

- ควรมขนาด 0.50 x 0.55 เมตรสง 0.80 x 0.90 เมตร ความยาวขนอยกบหอง

หองนา

- ควรมขนาด 2.00 – 3.00 เมตรซงแลวแตขนาดของหอง สวนสขภณฑในหองจะมขนาด

มาตรฐานโดยทวไป

หองนอน

- เตยงนอนเดยว มขนาด 0.90-1.0 x 2.00 เมตร สง 0.50 เมตรเตยงนอนค มขนาด 1.80 x 2.00

เมตร สง 0.40 - 0.50 เมตร ตเสอผา ขนาด 0.50 – 0.80x 2.50 เมตร

2. ความกลมกลน(Harmony) ความกลมกลนของศลปะทนามา ใชในการจดตกแตงทอยไดแก

1. ความกลมกลนของการตกแตงทอยอาศย การนาธรรมชาตมาผสมผสานในการตกแตง จะทาให

เกดความสมพนธทงดงามการใชตนไมตกแตงภายในอาคารจะทาใหเกดบรรยากาศทรมรน เบกบานและ

เปนธรรมชาต

2. ความกลมกลนของเครองเรอนในการตกแตงภายในการเลอกเครองเรอนเครองใชทเหมาะสมและ

สอดคลองกบการใชสอย จะทาใหเกดความสมพนธในการใชงาน การเลอกวสดทใชประกอบเครองเรอน

ภายในครว ควรเปนวสดทแขงแรง ทนทาน ทนรอนและทนรอยขดขดไดด เชน ฟอรไมกา แกรนตหรอ

กระเบองเคลอบตาง ๆ

3. ความกลมกลนของส ในการตกแตง ซงตองใชดวยความระมดระวงเพราะหากใชไมถกตองแลว

จะทาใหความกลมกลนกลายเปนความขดแยง การใชสกลมกลนภายในอาคาร ควรคานงถงวตถประสงค

ของหองผใช เครองเรอนและการตกแตง การใชสกลมกลนควรใชวจารณญาณ เลอกสใหเหมาะสมกบ

วตถประสงคของการใช

3. การตดกน

ในการตดกนโดยทวไปของการจดตกแตงทอยอาศยนยมทาในรปแบบของการขดกนในการใชเครอง

เรอนในการตกแตง เพอสรางจดเดนหรอจดสนใจในการตกแตงไมใหเกดความกลมกลนมากเกนไป การ

ออกแบบเครองเรอนแบบรวมสมย จงไดรบความนยมเนองจากสรางความโดดเดนของการตกแตงไดเปน

อยางด

43

4. เอกภาพ

ในการตกแตงสงตาง ๆ หากขาดเอกภาพงานทสาเรจจะขาดความสมบรณในการตกแตงภายใน การ

รวมกลมกจกรรมเขาดวยกน การรวมพนทในหองตาง ๆ ใหเหมาะสมกบกจกรรมจงเปนการใชเอกภาพใน

การจดพนททชดเจน การจดเอกภาพของเครองเรอนเครองใชกเปนสงสาคญ หากเครองเรอนจดไมเปน

ระเบยบยอมทาใหผอาศยขาดการใชสอยทดและขาดประสทธภาพในการทางาน

5. การซา

การซาและจงหวะเปนสงทสมพนธกนการซาสามารถนามาใชในงานตกแตงไดหลายประเภทเพราะการ

ซาทาใหเกดความสอดคลองของการออกแบบการออกแบบตกแตงภายในการซาอาจนามาใชในการเชอ

สายตา เชน การปกระเบองปพนทเปนลวดลายตอเนอง หรอการตดภาพประดบผนง ถงแมการซาจะทาให

งานสอดคลอง หรอตอเนอง แตกไมควรใชในปรมาณทมากเพราะจะทาใหดสบสน

6. จงหวะ

การจดจงหวะของทอยอาศยทาไดหลายลกษณะ เชน การวางผงบรเวณหรอการจดแปลนบานใหม

ลกษณะทเชอมพนทตอเนองกนเปนระยะ หรอจงหวะ นอกจากนการจดพนทใชสอยภายในอาคารนบเปน

สงสาคญ เพราะจะทาใหเกดระเบยบและสะดวกตอการทางาน และทาใหการทางาน และทาใหการทางานม

ประสทธภาพยงขน การจดพนทใชสอยภายในอาคารทนยมไดแก การจดพนทการทางานของหองครว โดย

แบงพนทการทางานใหเปนจงหวะตอเนองกน ไดแก พนทของการเกบ การปรงอาหาร การลาง การ

ทาอาหาร และการเสรฟอาหาร เปนตน

7. การเนน ศลปะของการเนนทนามาใชในทอยอาศย ไดแก

1. การเนนดวยสการเนนดวยสไดแก การตกแตงภายในหรอภายนอกอาคารดวยการใชสตกแตงท

กลมกลน หรอโดดเดน เพอใหสะดดตาหรอสดชนสบายตา ซงขนอยกบวตถประสงคของการจดนน

2. การเนนดวยแสงการเนนดวยแสงไดแก การใชแสงสวางเนนความงามของการตกแตง และเครอง

เรอนภายในบานใหดโดดเดน การใชโคมไฟหรอแสงสวางตาง ๆ สามารถสรางความงามและใหบรรยากาศ

ทสดชน หรอสนทรยไดอยางด ในการใชแสงไฟควรคานงถงรปแบบของโคมไฟ ทถกตองและเหมาะสม

กบขนาและสถานท ตลอดจนความกลมกลนของโคมไฟและขนาดของหอง

3. เนนดวยการตกแตงการเนนดวยการตกแตงไดแก การใชวสด เครองเรอน เครองใชหรอของตกแตง

ตาง ๆ ตกแตงใหสอดคลองสวยงามเหมาะสมกบรปแบบและสถานทตกแตงนน ๆ

8. ความสมดล

การใชความสมดลในการจดอาศยไดแก จดตกแตงเครองเรอน หรอวสดตาง ๆ ใหมความสมดลตอการ

ใชงาน หรอเหมาะสมกบสถานท เชน การกาหนดพนทใชสอยทสะดวกตอการทางาน หรอการจดทศทาง

ของเครองเรอนใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม และการทางาน โดยเฉลยกจกรรมใหเหมาะสมและสมดล

44

9. ส

สมความสมพนธกบงานศลปะ และการตกแตงสถานท เพราะสมผลตอสภาพจตใจและอารมณของ

มนษย สใหผอยอาศยอยอยางมความสข เบกบานและรนรมย ดงนนสจงเปนปจจยสาคญของการจดตกแตง

ทอยอาศยในการใชสตกแตงภายใน ควรคานงถงสงตาง ๆ ดงตอไปน

วตถประสงคของหองหรอสถานท

ในการใชสตกแตงภายใน ควรคานงถงวตถประสงคของหองหรอสถานทตกแตง เพอจะไดใชสได

อยางเหมาะสม การใชสตกแตงสถานทตาง ๆ ภายในบาน แบงออกเปนหองตางๆ ดงน

หองรบแขก เปนหองทใชในการสนทนา หรอตอนรบผมาเยอน ดงนนหองรบแขก ควรใชส

อบอน เชน สครม สสมออน หรอสเหลองออน เพอกระตนใหเบกบาน

หองอาหาร ควรมสทดสบายตา เพอเพมรสชาตอาหาร อาจใชสทกลมกลน นมนวล เพราะส

นมนวลจะทาใหเกดความสบายใจ

หองครว ควรใชสทดสะอาดตา และรกษาความสะอาดงาย หองควรเปนหองทใชทากจกรรมจง

ควรใชสกระตนใหเกดความสนใจในการทากจกรรม

หองนอน เปนหองทพกผอน ควรใชสทสบายตา อบอน หรอนมนวล แตการใชในหองนอนควร

คานงถงผใชดวย

หองนา เปนหองทใชทากจกรรมสวนตว และตองการความสบาย จงควรใชสทสบายตาเปน

ธรรมชาต และสดชน เชน สฟา สเขยว หรอสขาว และควรเปนหองทควรทาความสะอาดไดงายทศทาง การ

ใชสตกแตงภายในควรคานงถงทศทางของหอง หองทถกแสงแดดสองควรใชสออน เพอสะทอนแสง สวน

หองทอยในทมด หรออบ ควรใชสออนเพอความสวางเชนกน

ศลปะทนามาใชในทอยอาศย

45

เพศและวย เพศชายหรอหญง จะใชสในการตกแตงไมเหมอนกน เพศชายจะใชสเขมกวาเพศหญง

เชนสเขยวเขม สฟา หรอเทา สวนเพศหญงจะใชสทออน และนมนวลกวา เชน สครม สเหลอง เปนตน

วย ในแตละวยจะใชสไมเหมอนกน เชน หองเดกจะใชสออนหวานนมนวล หองผใหญจะมสท

อบอน หองผสงอายจะใชสทนมนวล

ศลปะไมไดเกยวของกบการจดตกแตงทอยอาศยเพยงอยางเดยว แตศลปะยงชวยจรรโลงใจให

สมาชกในครอบครวอยอยางมความสข หากตองการความสขในครอบครว ปจจยหนงทควรคานงถงสงนน

คอ “ศลปะ”

46

เรองท 6

คณคาของความซาบซงของวฒนธรรมของชาต

ศลปะไทย เปนเอกลกษณของชาตไทย ซงคนไทยทงชาตตางภาคภมใจอยางยง ความงดงามทสบ

ทอดอนยาวนานมาตงแตอดต บงบอกถงวฒนธรรมทเกดขน โดยมพฒนาการบนพนฐานของความเปนไทย

ลกษณะนสยทออนหวาน ละมนละไม รกสวยรกงาม ทมมานานของสงคมไทย ทาใหศลปะไทยมความ

ประณตออนหวาน เปนความงามอยางวจตรอลงการททกคนไดเหนตองตนตา ตนใจ อยางบอกไมถก

ลกษณะความงามนจงไดกลายเปนความรสกทางสนทรยภาพโดยเฉพาะคนไทย เมอเราไดสบคนความ

เปนมาของสงคมไทย พบวาวถชวตอยกนอยางเรยบงาย มประเพณและศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ

สงคมไทยเปนสงคมเกษตรกรรมมากอน ดงนน ความผกพนของจตใจจงอยทธรรมชาตแมนาและพนดน

สงหลอหลอมเหลานจงเกดบรณาการเปนความคด ความเชอและประเพณในทองถน แลวถายทอดเปน

วฒนธรรมไทยอยางงดงาม ทสาคญวฒนธรรมชวยสงตอคณคาความหมายของสงอนเปนทยอมรบในสงคม

หนง ๆ ใหคนในสงคมนนไดรบรแลวขยายไปในขอบเขตทกวางขน ซงสวนใหญการสอสารทาง

วฒนธรรมนนกระทาโดยผานสญลกษณ และสญลกษณนคอผลงานของมนษยนนเองทเรยกวา ศลปะไทย

ปจจบนคาวา "ศลปะไทย" กาลงจะถกลมเมออทธพลทางเทคโนโลยสมยใหมเขามาแทนทสงคม

เกาของไทย โดยเฉพาะอยางยงโลกแหงการสอสารไดกาวไปลายคมาก จนเกดความแตกตางอยางเหนไดชด

เมอเปรยบเทยบกบสมยอดต โลกใหมยคปจจบนทาใหคนไทยมความคดหางไกลตวเองมากขน และ

อทธพลดงกลาวนทาใหคนไทยลมตวเราเองมากขนจนกลายเปนสงสบสนอยกบสงคมใหมอยางไมรตว ม

ความวนวายดวยอานาจแหงวฒนธรรมสอสารทรบเรงรวดเรวจนลมความเปนเอกลกษณของชาต เมอเรา

หนกลบมามองตวเราเองใหม ทาใหดหางไกลเกนกวาจะกลบมาเรยนรวา พนฐานของชาตบานเมองเดมเรา

นนมความเปนมาหรอมวฒนธรรมอยางไร ความรสกเชนน ทาใหเราลมมองอดตตวเอง การมวถชวตกบ

สงคมปจจบนจาเปนตองดนรนตอสกบปญหาตาง ๆ ทวงไปขางหนาอยางรวดเรว ถาเรามปจจบนโดยไมม

อดต เรากจะมอนาคตทคลอนแคลนไมมนคง การดาเนนการนาเสนอแนวคดในการจดการเรยนการสอน

ศลปะในครงน จงเปนเสมอนการคนหาอดต โดยเราชาวศลปะตองการใหอนชนไดมองเหนถง ความสาคญ

ของบรรพบรษ ผสรางสรรคศลปะไทย ใหเราทาหนาทสบสานตอไปในอนาคต

ความเปนมาของศลปะไทย

ไทยเปนชาตทมศลปะและวฒนธรรม ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณของตนเองมาชานานแลว

เรมตงแตกอนประวตศาสตร ศลปะไทยจะววฒนาการและสบเนองเปนตวของตวเองในทสด เทาทเราทราบ

ราว พ.ศ. 300 จนถง พ.ศ. 1800 พระพทธศาสนานาเขามาโดยชาวอนเดย ครงนนแสดงใหเหนอทธพลตอ

รปแบบของศลปะไทยในทก ๆ ดานรวมทงภาษา วรรณกรรม ศลปกรรม โดยกระจายเปนกลมศลปะสมย

ตาง ๆ เรมตงแตสมยทวาราวด ศรวชย ลพบร เมอกลมคนไทยตงตวเปนปกแผนแลว ศลปะดงกลาวจะตก

47

ทอดกลายเปนศลปะไทย ชางไทยพยายามสรางสรรคใหมลกษณะพเศษกวา งานศลปะของชาตอน ๆ คอ

จะมลวดลายไทยเปนเครองตกแตง ซงทาใหลกษณะของศลปะไทยมรปแบบเฉพาะมความออนหวาน

ละมนละไม และไดสอดแทรกวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณและความรสกของคนไทยไวในงาน

อยางลงตว ดงจะเหนไดจากภาพฝาผนงตามวดวาอารามตาง ๆ ปราสาทราชวง ตลอดจนเครองประดบและ

เครองใชทวไป

ประวตศลปะไทย

ศลปะไทยแบงไดเปนยคตาง ๆ ดงน

1.) ยคกอนประวตศาสตรไทย คอ

1. แบบทวาราวด ( ราว พ.ศ. 500 – 1200 )

2. แบบศรวชย (ราว พ.ศ. 1200 – 1700 )

3. แบบลพบร (ราว พ.ศ. 1700 - 1800)

1. แบบทวาราวด (ราว พ.ศ. 500 - 1200)

เปนฝมอของชนชาตอนเดย ซงอพยพมาสสวรรณภม ศนยกลางอยนครปฐม เปนศลปะแบบ

อดมคต รนแรกเปนฝมอชาวอนเดย แตมาระยะหลงเปนฝมอของชาวพนเมองโดยสอดใสอดมคต

ทางความงาม ตลอดจนลกษณะทางเชอชาต ศลปะทสาคญคอ

1. ประตมากรรม

พระพทธรปแบบทวาราวด สงเกตไดชดเจนคอพระพทธรปนงหอยพระบาทและยก

พระหตถขน โดยสวนมากสลกดวยหนปน ภาพสลกมากคอบรเวณพระปฐมเจดย คอ

ธรรมจกรกบกวางหมอบ

2. สถาปตยกรรม

ทปรากฏหลกฐาน บรเวณนครปฐม กาญจนบร ราชบร อางทอง สพรรณบร ไดแก

สถปลกษณะเนนดน ทาเปนมะนาวผาซก หรอรปบาตรควา อยบนฐานสเหลยม เชน

เจดยนครปฐมองคเดม

2. แบบศรวชย (ราว พ.ศ. 1200 - 1700)

เปนศลปะแบบอนเดย - ชวา ศนยกลางของศลปะนอยทไชยา มอาณาเขตของศลปะศร

วชย เกาะสมาตรตรา พวกศรวชยเดมเปนพวกทอพยพมาจากอนเดยตอนใต แพรเขามาพรอมกบ

พระพทธศาสนาลทธมหายาน ไดสราง สงมหศจรรยของโลกไวอยางหนงโดยสลกเขาทงลกให

เปนเขาไกรลาศ คอ สถปโบโรบเดอร

48

ศลปะกรรมในประเทศไทย คอ

1. ประตมากรรม คนพบพระโพธสตวอวโลกเตศวร ทาเปนสมฤทธทไชยา โดยสมเดจกรม

พระยาดารงราชานภาพ ถอวาเปนศลปะชนเยยมของแบบศรวชย

2. สถาปตยกรรม มงานตกแตงเขามาปนอยในสถป เชนสถปพระบรมธาตไชยา สถปวด

มหาธาต

3. แบบลพบร (ราว พ.ศ. 1700 - 1800)

ศลปะแบบนคลายของขอม ศนยกลางอยทเมองลพบร ศาสนาพราหมณเขามามบทบาทตาม

ความเชอ สรางเทวาสถานอนใหญโตแขงแรงคงทนถาวร เชน ปราสาทหนพนมรง นคร

วด นบเปนสงมหศจรรยของโลก

49

1. ประตมากรรมสรางพระพทธรป พระโพธสตว พระพทธรปสมยลพบรเปลอยองค

ทอนบน พระพกตรเกอบเปนสเหลยม มฝมอในการแกะลวดลายมาก

2. สถาปตยกรรมสรางปรางคเปนเทวสถาน การกอสรางใชงวสดทแขงแรงทนทาน ทม

อยตามทองถน เชน ศลาแลง หนทราย ศลปะทสาคญไดแก ปรางคสามยอดลพบร

ความเปนแวนแควนทมศนยกลางการปกครองทเดนชดกวาทเคยมมาในอดตแควนสโขทย

ถอกาเนดขนเมอราวตนพทธศตวรรษท 19ภายหลงจากทอทธพลของอาณาจกรเขมรเสอมคลายลง ขอความ

ในศลาจารกหลกท 2 (จารกวดศรชม) กลาวถงกลมคนไทยนาโดยพอขนบางกลางหาวเจาเมองบางยาง และ

พอขนผาเมองเจาเมองราด ไดรวมมอกนขจดอานาจปกครองจาก “ขอมสมาดโขลญลาพง” จากนนได

ชวยกนกอรางสรางเมองพรอมกบสถาปนาพอขนบางกลางหาวขนเปนปฐมกษตรยปกครองสบมา ศลปะ

สโขทยเปนศลปะทเกดจากการผสมผสานวฒนธรรมทเจรญรงเรองกอนหนา เชน วฒนธรรมเขมร พกาม

หรภญไชย และวฒนธรรมรวมสมยจากลานนา ตอมาในราวปลายพทธศตวรรษท 20 ราชธานสโขทยจงตก

อยใตอานาจของกรงศรอยธยาราชธานทางภาคกลางทสถาปนาขนในราวปลายพทธศตวรรษท 19 ศลปะ

สโขทยมพนฐานอยทความเรยบงาย อนเกดจากแนวความคดทางพทธศาสนาลทธเถรวาททรบมาจาก

ประเทศศรลงกา ศลปกรรมโดยเฉพาะงานดานประตมากรรมทสรางขนในสมยน ไดรบการยกยองวาม

ความงดงาม

50

เปนศลปกรรมแบบคลาสสคของไทยทางตอนเหนอของแควนสโขทยขนไปเปนทตงของ

แควนลานนา ซงพระยาเมงรายไดทรง สถาปนาขนในปพ.ศ. 1839 โดยมเมองเชยงใหมเปนราชธาน แควน

ลานนาบางชวงเวลาตองตกอยภายใตอานาจทางการเมองของแวนแควนใกลเคยง จนกระทงในทสดจงได

ถกรวมเขาเปนสวนหนงของราชอาณาจกรสยามเมอสมยตนรตนโกสนทร ศลปะลานนา ในชวงตนๆสบ

ทอดลกษณะทางศลปกรรมจากหรภญไชยผสมผสานกบศลปะพกามจากประเทศพมา ตอมาจงปรากฏ

อทธพลของศลปะสโขทย พมา รวมถงศลปะรตนโกสนทร แตกระนนลานนากยงรกษาเอกลกษณแหงงาน

ชางอนยาวนานของตนอยได และมพฒนาการผานมาถงปจจบน

กอนสถาปนากรงศรอยธยาใน พ.ศ. 1893 พนทภาคกลาง บรเวณสองฟากของลมแมนา

เจาพระยา ปรากฏศลปกรรมรปแบบหนงซงมลกษณะผสมผสานระหวางศลปะทวารวด ศลปะเขมร และศลปะ

สโขทย กอนทจะสบเนองมาเปน ศลปะอยธยา เนองจากกรงศรอยธยาเปนราชธานของไทยอยนานถง 417

ป ศลปกรรมทสรางขนจงมความผดแผกแตกตางกนออกไปตามกระแสวฒนธรรมทผานเขามา โดยเฉพาะ

จากเขมรและสโขทย กอนจะพฒนาไปจนมรปแบบทเปนตวของตวเอง งานประณตศลปในสมยนถอไดวา

มความรงเรองสงสดหลงจากราชธานกรงศรอยธยาถงคราวลมสลาย เมอพ.ศ. 2310 กถงยคกรงธนบร

เนองจากในชวงเวลา 15 ปของยคนไมปรากฏหลกฐานทางศลปกรรมทมรปแบบเฉพาะ จงมกถกรวมเขากบ

ราชธานกรงเทพฯ หรอทเรยกวา กรงรตนโกสนทร ศลปะรตนโกสนทร ในชวงตนๆมลกษณะเปนการสบ

ทอดงานแนวอดมคตจากอดตราชธานกรงศรอยธยาอยางเดนชด จากนนในชวงตงแตรชกาลท 4 เปนตนมา

51

อทธพลทางศลปวฒนธรรมจากตะวนตกไดเรมเขามามบทบาทเพมขนเรอยๆ จนกระทงกลายมาเปนศลปะ

แนวใหมทเรยกวา “ศลปกรรมรวมสมย” ในปจจบน

ภาพโลหะปราสาท

ภาพหอไตร

52

กจกรรมท 1

ใหผเรยนทดลอง ฝกเขยนลายไทย จากความรทไดศกษาจากเรองท 1 - 6 มาประกอบ

53

กจกรรมท 2

ใหผเรยนทดลอง วเคราะห วจารณ งานทศนศลปไทย จากภาพประกอบ โดยใชหลกการวจารณ

ขางตน และความรทไดศกษาจากเรองท 1 - 6 มาประกอบคาวจารณ

พระพทธรปศลปะอยทธยา

คาวจารณ

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

54

บทท 2

ดนตรไทย

สาระสาคญ

ศกษาเรยนร เขาใจ ถงววฒนาการ ประวตความเปนมา และคณคาความงาม ของดนตรไทย

สามารถอธบายความงาม และประวตความเปนมา ของดนตรไทย ไดอยางเหมาะสม

ผลการเรยนรทคาดหวง

อธบายความหมาย ความสาคญ ความเปนมา ของดนตรไทย เขาใจถงตนกาเนด ภมปญญาและการ

อนรกษดนตรไทย

ขอบขายเนอหา

เรองท 1 ประวตดนตรไทย เรองท 2 เทคนคและวธการเลนของเครองดนตรไทย เรองท 3 คณคาความงามความไพเราะของเพลงและเครองดนตรไทย เรองท 4 ประวตคณคาภมปญญาของดนตรไทย

55

เรองท 1

ประวตดนตรไทย

ดนตรไทย ไดแบบอยางมาจากอนเดย เนองจาก อนเดยเปนแหลงอารยธรรมโบราณ ทสาคญแหง

หนงของโลก อารยธรรมตาง ๆ ของอนเดยไดเขามามอทธพล ตอประเทศตาง ๆ ในแถบเอเชยอยางมาก ทง

ในดาน ศาสนา ประเพณความเชอ ตลอดจน ศลปะ แขนงตาง ๆ โดยเฉพาะทางดานดนตร ปรากฎรปราง

ลกษณะ เครองดนตร ของประเทศตาง ๆ ในแถบเอเชย เชน จน เขมร พมา อนโดนเซย และ มาเลเซย ม

ลกษณะ คลายคลงกน เปนสวนมาก ทงนเนองมาจาก ประเทศเหลานนตางกยดแบบฉบบ ดนตร ของอนเดย

เปนบรรทดฐาน รวมทงไทยเราดวย เหตผลสาคญททานผรไดเสนอทศนะนกคอ ลกษณะของ เครองดนตร

ไทย สามารถจาแนกเปน 4 ประเภท คอ

เครองดด

เครองส

เครองต

เครองเปา

56

การสนนษฐานเกยวกบ กาเนดหรอทมาของ ดนตรไทย ตามแนวทศนะขอน เปนทศนะทมมา

แตเดม นบตงแต ไดมผสนใจ และไดทาการคนควาหาหลกฐานเกยวกบเรองนขน และนบวา เปนทศนะตาง ๆ

1.ไดรบการนามากลาวอางกนมาก บคคลสาคญทเปนผเสนอแนะแนวทางนคอ สมเดจพระเจาบรม

วงศเธอกรมพระยาดารงราชานภาพ พระบดาแหงวงการประวตศาสตรของไทย

2. สนนษฐานวา ดนตรไทย เกดจากความคด และ สตปญญา ของคนไทย เกดขนมาพรอมกบคน

ไทย ตงแต สมยทยงอยทางตอนใต ของประเทศจนแลว ทงนเนองจาก ดนตร เปนมรดกของมนษยชาต ทก

ชาตทกภาษาตางกม ดนตร ซงเปนเอกลกษณ ของตนดวยกนทงนน ถงแมวาในภายหลง จะมการรบเอา

แบบอยาง ดนตร ของตางชาตเขามากตาม แตกเปน การนาเขามาปรบปรง เปลยนแปลงใหเหมาะสม กบ

ลกษณะและนสยทางดนตร ของคนในชาตนน ๆ ไทยเรา ตงแตสมยทยงอยทางตอนใตของประเทศจน กคง

จะม ดนตร ของเราเองเกดขนแลว ทงน จะสงเกตเหนไดวา เครองดนตร ดงเดมของไทย จะมชอเรยกเปนคา

โดด ซงเปนลกษณะของคาไทยแท เชนเกราะ, โกรง, กรบ ฉาบ, ฉง ป, ขลย ฆอง, กลอง เปนตน

ตอมาเมอไทยได อพยพ ลงมาตงถนฐานในแถบแหลมอนโดจน จงไดมาพบวฒนธรรมแบบอนเดย

โดยเฉพาะ เครองดนตร อนเดย ซงชนชาตมอญ และ เขมร รบไวกอนทไทยจะอพยพเขามา ดวยเหตน ชน

ชาตไทย ซงมนสยทางดนตรอยแลว จงรบเอาวฒนธรรมทางดนตรแบบอนเดย ผสมกบแบบมอญและเขมร

เขามาผสมกบดนตรทมมาแตเดมของตน จงเกดเครองดนตรเพมขนอก ไดแกพณ สงข ปไฉน บณเฑาะว

กระจบป และจะเข เปนตน ตอมาเมอไทยไดตงถนฐานอยในแหลมอนโดจนอยางมนคงแลว ไดมการ

ตดตอสมพนธ กบประเทศเพอนบานในแหลมอนโดจน หรอแมแตกบประเทศทางตะวนตกบางประเทศท

เขามา ตดตอคาขาย ทาใหไทยรบเอาเครองดนตรบางอยาง ของประเทศตาง ๆ เหลานนมาใช เลนใน วง

ดนตรไทย ดวย เชน กลองแขก ปชวา ของชวา (อนโดนเซย) กลองมลาย ของมลาย (มาเลเซย) เปงมาง

ตะโพนมอญ ปมอญ และฆองมอญ ของมอญ กลองยาวของพมา ขม มาลอของจน กลองมรกน (กลองของ

ชาวอเมรกน) เปยโน ออรแกน และ ไวโอลน ของประเทศทางตะวนตก เปนตน

ววฒนาการของวงดนตรไทย

นบตงแตไทยไดมาตงถนฐานในแหลมอนโดจน และไดกอตงอาณาจกรไทยขน จงเปนการ

เรมตน ยคแหงประวตศาสตรไทย ทปรากฎ หลกฐานเปนลายลกษณอกษร กลาวคอ เมอไทยไดสถาปนา

อาณาจกรสโขทยขน และหลงจากท พอขนรามคาแหง มหาราช ไดประดษฐอกษรไทยขนใชแลว นบตงแต

นนมาจงปรากฎหลกฐานดาน ดนตรไทย ทเปนลายลกษณอกษร ทงในหลกศลาจารก หนงสอวรรณคด

และเอกสารทางประวตศาสตร ในแตละยค ซงสามารถนามาเปนหลกฐานในการพจารณา ถงความเจรญ

และววฒนาการของ ดนตรไทย ตงแตสมยสโขทย เปนตนมา จนกระทงเปนแบบแผนดงปรากฎ ในปจจบน

พอสรปไดดงตอไปน

57

สมยสโขทย

มลกษณะเปนการขบลานา และรองเลนกนอยางพนเมอง เกยวกบ เครองดนตรไทย ในสมยน

ปรากฎหลกฐานกลาวถงไวในหนงสอ ไตรภมพระรวง ซงเปนหนงสอวรรณคด ทแตงในสมยน ไดแก แตร

, สงข, มโหระทก, ฆอง, กลอง, ฉง, แฉง (ฉาบ), บณเฑาะว พณ, ซอพงตอ (สนนษฐานวาคอ ซอสามสาย)

ปไฉน, ระฆง, และ กงสดาล เปนตน ลกษณะการผสม วงดนตร กปรากฎหลกฐานทงในศลาจารก และ

หนงสอไตรภมพระรวง กลาวถง "เสยงพาทย เสยงพณ" ซงจากหลกฐานทกลาวน สนนษฐานวา วงดนตร

ไทย ในสมยสโขทย มดงน คอ

1. วงบรรเลงพณ มผบรรเลง 1 คน ทาหนาทดดพณและขบรองไปดวย เปนลกษณะของการขบลานา

2. วงขบไม ประกอบดวยผบรรเลง 3 คน คอ คนขบลานา 1 คน คนส ซอสามสาย คลอเสยงรอง 1

คน และ คนไกว บณเฑาะว ใหจงหวะ 1 คน

3. วงปพาทย เปนลกษณะของวงปพาทยเครอง 5 ม 2 ชนด คอ

วงปพาทยเครองหา อยางเบา ประกอบดวยเครองดนตรชนดเลก ๆ จานวน 5 ชน คอ 1. ป 2.

กลองชาตร 3. ทบ (โทน) 4. ฆองค และ 5. ฉง ใชบรรเลงประกอบการแสดง ละครชาตร (เปนละครเกาแก

ทสดของไทย)

วงปพาทยเครองหา อยางหนก ประกอบดวย เครองดนตรจานวน 5 ชน คอ 1. ปใน 2. ฆอง

วง (ใหญ) 3. ตะโพน 4. กลองทด และ 5. ฉง ใชบรรเลงประโคมในงานพธและบรรเลงประกอบ การแสดง

มหรสพ ตาง ๆ จะเหนวา วงปพาทยเครองหา ในสมยนยงไมมระนาดเอก

4. วงมโหร เปนลกษณะของวงดนตรอกแบบหนง ทนาเอา วงบรรเลงพณ กบ วงขบไม มาผสมกน

เปนลกษณะของ วงมโหรเครองส เพราะประกอบดวยผบรรเลง 4 คน คอ 1. คนขบลานาและต กรบพวง ให

จงหวะ 2. คนส ซอสามสาย คลอเสยงรอง 3. คนดดพณ 4. คนตทบ (โทน) ควบคมจงหวะ

สมยกรงศรอยธยา

ในสมยน ในกฏมลเฑยรบาล ซงระบชอ เครองดนตรไทย เพมขน จากทเคยระบไว ใน

หลกฐานสมยสโขทย จงนาจะเปน เครองดนตร ทเพงเกดในสมยน ไดแก กระจบป ขลย จะเข และ รามะนา

นอกจากนในกฎมณเฑยรบาลสมย สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ. 1991-2031) ปรากฎขอหามตอน

หนงวา "...หามรองเพลงเรอ เปาขลย เปาป สซอ ดดกระจบป ดดจะเข ตโทนทบ ในเขตพระราชฐาน..." ซง

แสดงวาสมยน ดนตรไทย เปนทนยมกนมาก แมในเขตพระราชฐาน กมคนไปรองเพลงและเลนดนตรกน

เปนทเอกเกรกและเกนพอด จนกระทงพระมหากษตรยตองทรงออกกฎมลเฑยรบาล ดงกลาวขนไวเกยวกบ

ลกษณะของ วงดนตรไทย ในสมยนมการเปลยนแปลง และพฒนาขนกวาในสมยสโขทย ดงน คอ

1. วงปพาทย ในสมยน กยงคงเปน วงปพาทยเครองหา เชนเดยวกบในสมยสโขทย แตม ระนาด

เอก เพมขน ดงนน วงปพาทยเครองหา ในสมยนประกอบดวย เครองดนตร ดงตอไปน คอ

58

1. ระนาดเอก

2. ปใน

3. ฆองวง (ใหญ)

4. กลองทด ตะโพน

5. ฉง

2. วงมโหร ในสมยนพฒนามาจาก วงมโหรเครองส ในสมยสโขทยเปน วงมโหรเครองหก

เพราะไดเพม เครองดนตร เขาไปอก 2 ชน คอ ขลย และ รามะนา ทาให วงมโหร ในสมยน ประกอบดวย

เครองดนตร จานวน 6 ชน คอ

1. ซอสามสาย

2. กระจบป (แทนพณ)

3. ทบ (โทน)

4. รามะนา

5. ขลย

6. กรบพวง

สมยกรงธนบร

เนองจากในสมยนเปนชวงระยะเวลาอนสนเพยงแค 15 ป และประกอบกบ เปนสมยแหงการ

กอรางสรางเมอง และการปองกนประเทศเสยโดยมาก วงดนตรไทย ในสมยนจงไมปรากฎหลกฐานไววา

ไดมการพฒนาเปลยนแปลงขน สนนษฐานวา ยงคงเปนลกษณะและรปแบบของ ดนตรไทย ในสมยกรงศร

อยธยานนเอง

สมยกรงรตนโกสนทร

ในสมยน เมอบานเมองไดผานพนจากภาวะศกสงคราม และไดมการกอสรางเมองใหมนคงเปน

ปกแผน เกดความ สงบรมเยน โดยทวไปแลว ศลปวฒนธรรม ของชาต กไดรบการฟนฟทะนบารง และ

สงเสรมใหเจรญรงเรองขน โดยเฉพาะ ทางดานดนตรไทย ในสมยนไดมการพฒนาเปลยนแปลงเจรญขน

เปนลาดบ ดงตอไปน

รชกาลท 1

ดนตรไทย ในสมยนสวนใหญ ยงคงมลกษณะ และ รปแบบตามทมมาตงแต สมยกรงศรอยธยา ท

พฒนาขนบางในสมยนกคอ การเพม กลองทด ขนอก 1 ลก ใน วงปพาทย ซงแตเดมมา มแค 1 ลก พอมาถง

สมยรชกาลท 1 วงปพาทย มกลองทด 2 ลก เสยงสง (ตวผ) ลกหนง และ เสยงตา (ตวเมย) ลกหนง และการ

ใช กลองทด 2 ลก ในวงปพาทย กเปนทนยมกนมา จนกระทงปจจบนน

59

รชกาลท 2

อาจกลาววาในสมยน เปนยคทองของ ดนตรไทย ยคหนง ทงนเพราะ องคพระมหากษตรย ทรงสน

พระทย ดนตรไทย เปนอยางยง พระองคทรงพระปรชาสามารถ ในทางดนตรไทย ถงขนาดททรงดนตรไทย

คอ ซอสามสาย ได มซอคพระหตถชอวา "ซอสายฟาฟาด" ทงพระองคได พระราชนพนต เพลงไทย ขน

เพลงหนง เปนเพลงทไพเราะ และอมตะ มาจนบดนนนกคอเพลง "บหลนลอยเลอน" การพฒนา

เปลยนแปลงของ ดนตรไทย ในสมยนกคอ ไดมการนาเอา วงปพาทยมาบรรเลง ประกอบการขบเสภา เปน

ครงแรก นอกจากน ยงมกลองชนดหนงเกดขน โดยดดแปลงจาก "เปงมาง" ของมอญ ตอมาเรยกกลองชนด

นวา "สองหนา" ใชตกากบจงหวะแทนเสยงตะโพนในวงปพาทย ประกอบการขบเสภา เนองจากเหนวา

ตะโพนดงเกนไป จนกระทงกลบเสยงขบ กลองสองหนาน ปจจบนนยมใชตกากบจงหวะหนาทบ ในวงป

พาทยไมแขง

รชกาลท 3

วงปพาทยไดพฒนาขนเปนวงปพาทยเครองค เพราะไดมการประดษฐระนาดทม มาคกบระนาด

เอก และประดษฐฆองวงเลกมาคกบ ฆองวงใหญ

รชกาลท 4

วงปพาทยไดพฒนาขนเปนวงปพาทยเครองใหญ เพราะไดมการประดษฐ เครองดนตร เพมขนอก

2 ชนด เลยนแบบ ระนาดเอก และระนาดทม โดยใชโลหะทาลกระนาด และทารางระนาดใหแตกตางไป

จากรางระนาดเอก และระนาดทม (ไม) เรยกวา ระนาดเอกเหลก และระนาดทมเหลก นามาบรรเลงเพมใน

วงปพาทยเครองค ทาให ขนาดของ วงปพาทยขยายใหญขนจงเรยกวา วงปพาทยเครองใหญ อนงในสมยน

วงการดนตรไทย นยมการรองเพลงสงใหดนตรรบ หรอทเรยกวา "การรองสง" กนมากจนกระทง การขบ

เสภาซงเคยนยมกนมากอนคอย ๆ หายไป และการรองสงกเปนแนวทางใหมผคดแตงขยายเพลง 2 ชน

ของเดมใหเปนเพลง 3 ชน และตดลง เปนชนเดยว จนกระทงกลายเปนเพลงเถาในทสด (นบวาเพลงเถา

เกดขนมากมายในสมยน) นอกจากน วงเครองสาย กเกดขนในสมยรชกาลนเชนกน

รชกาลท 5

ไดมการปรบปรงวงปพาทยขนใหมชนดหนง ซงตอมาเรยกวา "วงปพาทยดกดาบรรพ" โดย

สมเดจกรมพระยานรศรานวดตวงศ สาหรบใชบรรเลงประกอบการแสดง "ละครดกดาบรรพ" ซงเปน

ละครทเพงปรบปรงขนในสมยรชกาลนเชนกน หลกการปรบปรงของทานกโดยการตดเครองดนตรชนด

เสยงเลกแหลม หรอดงเกนไปออก คงไวแตเครองดนตรทมเสยงทม นมนวล กบเพมเครองดนตรบางอยาง

เขามาใหม เครองดนตร ในวงปพาทยดกดาบรรพ จงประกอบดวยระนาดเอก ฆองวงใหญ ระนาดทม

ระนาดทมเหลก ขลย ซออ ฆองหย (ฆอง 7 ใบ) ตะโพน กลองตะโพน และเครองกากบจงหวะ

60

รชกาลท 6

ไดมการปรบปรงวงปพาทยขนมาอกชนดหนง โดยนาวงดนตรของมอญมาผสมกบ วงปพาทย

ของไทย ตอมาเรยกวงดนตรผสมนวา "วงปพาทยมอญ" โดยหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) เปน

ผปรบปรงขน วงปพาทยมอญดงกลาวน กมทงวงปพาทยมอญเครองหา เครองค และเครองใหญ

เชนเดยวกบวงปพาทยของไทย และกลายเปนทนยมใชบรรเลงประโคมในงานศพ มาจนกระทงบดน

นอกจากนยงไดมการนาเครองดนตรของตางชาต เขามาบรรเลงผสมกบ วงดนตรไทย บางชนดกนามา

ดดแปลงเปนเครองดนตรของไทย ทาใหรปแบบของ วงดนตรไทย เปลยนแปลงพฒนา ดงน คอ

1. การนาเครองดนตรของชวา หรออนโดนเซย คอ "องกะลง" มาเผยแพรในเมองไทยเปนครง

แรก โดยหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) ทงนโดยนามาดดแปลง ปรบปรงขนใหมใหมเสยงครบ

7 เสยง (เดมม 5 เสยง) ปรบปรงวธการเลน โดยถอเขยาคนละ 2 เสยง ทาใหเครองดนตรชนดน กลายเปน

เครองดนตรไทยอกอยางหนง เพราะคนไทยสามารถทาองกะลงไดเอง อกทงวธการบรรเลงกเปนแบบ

เฉพาะของเรา แตกตางไปจากของชวาโดยสนเชง

2. การนาเครองดนตรของตางชาตเขามาบรรเลงผสมในวงเครองสาย ไดแก ขมของจน และ

ออรแกนของฝรง ทาใหวงเครองสายพฒนารปแบบของวงไปอกลกษณะหนง คอ "วงเครองสายผสม"

รชกาลท 7

พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ไดทรงสนพระทยทางดาน ดนตรไทย มากเชนกน พระองค

ไดพระราชนพนธ เพลงไทยทไพเราะไวถง 3 เพลง คอ เพลงโหมโรงคลนกระทบฝง 3 ชน เพลงเขมรลอย

องค (เถา) และเพลงราตรประดบดาว (เถา) พระองคและพระราชนไดโปรดใหครดนตรเขาไปถวายการ

สอนดนตรในวง แตเปนทนาเสยดาย ทระยะเวลาแหงการครองราชยของพระองคไมนาน เนองมาจากมการ

เปลยนแปลงการปกครอง และพระองคทรงสละราชบลลงก หลงจากนนได 2 ป มฉะนนแลว ดนตรไทย ก

คงจะเจรญรงเรองมาก ในสมยแหงพระองค อยางไรกตามดนตรไทยในสมยรชกาลน นบวาไดพฒนา

รปแบบ และลกษณะ มาจนกระทง สมบรณ เปนแบบแผนดงเชน ในปจจบนนแลว ในสมยสมบรณาญา

สทธราชมผนยมดนตรไทยกนมาก และมผมฝมอ ทางดนตร ตลอดจน มความคดปรบปรงเปลยนแปลง ให

พฒนากาวหนามาตามลาดบ พระมหากษตรย เจานาย ตลอดจนขนนางผใหญ ไดใหความอปถมภ และทาน

บารงดนตรไทย ในวงตาง ๆ มกจะมวงดนตรประจาวง เชน วงวงบรพา วงวงบางขนพรหม วงวงบางคอ

แหลม และวงวงปลายเนน เปนตน แตละวงตางกขวนขวายหาครดนตร และนกดนตรทมฝมอเขามาประจา

วง มการฝกซอมกนอยเนองนจ บางครงกมการประกวดประชนกน จงทาใหดนตรไทยเจรญเฟองฟมาก

ตอมาภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 เปนตนมา ดนตรไทยเรมซบเซาลง อาจกลาวไดวา

เปนสมยหวเลยวหวตอ ท ดนตรไทย เกอบจะถงจดจบ เนองจากรฐบาลในสมยหนงมนโยบายทเรยกวา "รฐ

นยม" ซงนโยบายน มผลกระทบตอ ดนตรไทย ดวย กลาวคอมการหามบรรเลง ดนตรไทย เพราะเหนวา ไม

61

สอดคลองกบการพฒนาประเทศ ใหทดเทยมกบอารยประเทศ ใครจะจดใหมการบรรเลง ดนตรไทย ตองขอ

อนญาต จากทางราชการกอน อกทง นกดนตรไทยกจะตองมบตรนกดนตรททางราชการออกให จนกระทง

ตอมาอกหลายป เมอไดม การสงยกเลก "รฐนยม" ดงกลาวเสย แตถงกระนนกตาม ดนตรไทยกไมรงเรอง

เทาแตกอน ยงลมลกคลกคลาน มาจนกระทงบดน เนองจากวถชวต และสงคมไทยเปลยนแปลงไปจากเดม

วฒนธรรมทางดนตรของตางชาต ไดเขามามบทบาทในชวตประจาวนของคนไทยเปนอนมาก ดนตรทเรา

ไดยนไดฟง และไดเหนกนทางวทย โทรทศน หรอทบรรเลงตามงานตาง ๆ โดยมากกเปนดนตรของ

ตางชาต หาใช "เสยงพาทย เสยงพณ" ดงแตกอนไม ถงแมวาจะเปนทนายนดทเราไดมโอกาสฟงดนตร

นานาชาตนานาชนด แตถาดนตรไทย ถกทอดทง และไมมใครรจกคณคา กนบวาเสยดายทจะตองสญเสย

สงทดงาม ซงเปนเอกลกษณของชาตอยางหนงไป ดงนน จงควรทคนไทยทกคนจะไดตระหนก ถงคณคา

ของ ดนตรไทย และชวยกนทะนบารงสงเสรม และรกษาไว เพอเปนมรดกทางวฒนธรรมของชาตสบตอไป

สมยรตนโกสนทร

ในยครตนโกสนทรจดวาเปนยคทองยคหนงของวงการดนตรไทยเลยทเดยว โดยเรมจากสมย

รตนโกสนทรตอนตน มการประพนธเพลง "ทางกรอ" ขนเปนครงแรก ซงเปนการพฒนาการประพนธ

เพลงจากเดมซงมเพยงเพลงทางเกบ

วงดนตรในยคสมยนเรมมการแบงออกเปนสามประเภท ไดแก

วงเครองสาย ซงประกอบดวยเครองดนตรทมสายทงหลาย เชน ซอ จะเข เปนตน

วงปพาทย ประกอบดวยเครองตเปนสวนใหญ ไดแก ระนาด ฆอง และป เปนตน

วงมโหร เปนการรวมกนของวงเครองสายและวงปพาทย แตตดปออกเพราะเสยงดงกลบเสยง

เครองสายอนหมด

ดนตรไทยสวนใหญทมพฒนาการมาอยางรวดเรวลวนมาจากความนยมของเจานายในราชสานก

ความนยมเหลานแพรไปจนถงขนนางและผดมเงนทงหลาย ตางเหนวาการมวงดนตรประจาตวถอวาเปน

สงเชดหนาชตา จงมการสรรหานกดนตรฝมอดมาเลนในวงของตนเอง เกดมการประกวดประชน และ

การแขงขนกนพฒนาฝมอขน โดยเฉพาะสมยรชกาลท 5-7 จดวาเปนยคทวงการดนตรไทยถงจดรงเรองสด

สมยรตนโกสนทรตอนตนมความนยมในการเลนและการฟงวงเครองสายและมโหรกนมาก เพราะมความ

นมนวล เหมาะแกการฟงขณะรบแขก รบประทานอาหาร หรอกลอมเขานอน เจานายและขาราชการผใหญ

ตางมความสนใจเลนเครองสายกนมาก อาทเชน พระเจาอยหวรชกาลท 2 ทรงพระปรชาสามารถดานซอ

สามสาย ทรงมซอคพระหตถชอ ซอสายฟาฟาด ทรงโปรดซอสามสายมาก ถงกบมพระบรมราชโองการ

ใหออก "ตราภมคมหาม" ใหแกเจาของสวนทมตนมะพราวซอ (มะพราวทกะลาสามารถนาไปทาซอได

62

ปจจบนนหายากมากและมราคาแพงมาก กะลาราคาลกละ 400-300,000 บาท) ซงจะเปนการยกเวนไมให

เกบภาษแกผมมะพราวซอ นอกจากน พระองคยงพระราชนพนธเพลงไทยชอ บหลนลอยเลอน ซงมทมา

จากพระสบนนมตของพระองคเองดวย ตอมาในยคหลง เรมมการนยมฟงการขบเสภา ในยคนนคอเรอง

ขนชางขนแผนคะ แรกๆกขบเสภาเดยวๆ หลงๆมา กเรมมการนาเอาดนตร "ปพาทย" เขามารวมในการขบ

เสภาดวย เพอใหนกขบเสภาไดพกเสยงเปนระยะ หนกเขาคงเหนกนวาปพาทยนาฟงกวาจงไมฟงเสภา

เลย ตดนกขบเสภาออกเหลอแตวงปพาทย ความนยมในวงปพาทยจงมมากขน และเขามาแทนทวงมโหร

และเครองสาย

ในยคสมยนนเจานายและขาราชการผใหญตางเหนกนวาการมวงปพาทยชนดเปนของประดบ

บารมชนเยยม จงไดมการเทยวหานกดนตรจากทวทกสารทศมาอยในวงของตนเอง และมการนาเอาวง

ดนตรมาประกวดประชนกน อยางทเราไดดในภาพยนตเรอง "โหมโรง" ในสมยรชกาลท 6 มการกาหนด

ราชทนนามของนกดนตรทรบราชการในราชสานกเปนจานวนมาก โดยแตละชอกตงใหคลองจองกนอยาง

ไพเราะ ไดแก ประสานดรยศพท ประดบดรยกจ ประดษฐไพเราะ เสนาะดรยางค สาอางดนตร ศรวาทต

สทธวาทน พณบรรเลงราช พาทยบรรเลงรมย ประสมสงคต ประณตวรศพท คนธรรพวาท ดนตรบรรเลง

เพลงไพเราะ เพราะสาเนยง เสยงเสนาะกรรณ สรรเพลงสรวง พวงสาเนยงรอย สรอยสาเนยงสนธ วมลเรา

ใจ พไรรมยา วณาประจนต วนนประณต สงคตศพทเสนาะ สงเคราะหศพทสอางค ดรยางคเจนจงหวะ

ดรยะเจนใจ ประไพเพลงประสม ประคมเพลงประสาน ชาญเชงระนาด ฉลาดฆองวง บรรจงทมเลศ

บรรเจดปเสนาะ ไพเราะเสยงซอ คลอขลมคลอง วองจะเขรบ ขบคาหวาน ตนตรการเจนจต ตนตรกจปรชา

นารถประสาทศพท คนธรรพประสทธสาร พดถงหนงเรองโหมโรงแลวจะพลาดการพดถงนกดนตรสาคญ

ทานหนงแหงกรงรตนโกสนทรไปเปนไมได ทานกคอ ทานหลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลป

บรรเลง) เพราะชวประวตของทานเปนแรงบนดาลใจใหผสรางสรางหนงเรองนขนมา ทานหลวงประดษฐ

ไพเราะเปนนกดนตรทมความสามารถทงปพาทยและเครองสาย เปนผประพนธเพลงไทยหลายเพลง เชน

แสนคานง นกเขาขะแมร ลาวเสยงเทยน ฯลฯ ชอเพลงเหลานอาจจะไมคนหนก แตหาไดลองฟงแลวจะจา

ไดทนท เพราะนกดนตรสากลรนหลงมกนาทานองเพลงเหลานมาประพนธเปนเพลงไทยสากล นอกจากน

ทานยงเปนผประดษฐเครองดนตร "องกะลง" โดยดดแปลงมาจากเครองดนตรพนบานของอนโดนเซยอก

ดวย

63

หลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง)

มคากลาววายคทองของดนตรไทยหมดไปพรอมกบยคของทานหลวงประดษฐไพเราะ คากลาวน

เหนจะไมไกลเกนจรง เพราะในยคหลงการเปลยนแปลงการปกครอง ในชวงสงครามโลกครงทสอง รฐบาล

ไทยในยค ทานจอมพล ป. พบลสงคราม ไดมนโยบายสรางชาตใหเปนอารยะ โดยตองการสงเสรมใหดนตร

ไทยมแบบแผน เปนอนหนงอนเดยวกน และดทดเทยมชาตตะวนตก จงไดมการควบคมใหนกดนตรและ

ศลปะพนบานอนๆ ตองมการสอบใบอนญาตเลนดนตรเพอประกนมาตรฐานใหเปนระบบเดยวกน มการออก

ขอบงคบใหตองเลนดนตรบนเกาอ หามนงเลนกบพน ฯลฯ ซงในทางปฏบตแลวเกดปญหามาก เนองจากการ

เลนดนตรไทยเกดจากการสงสมรปแบบแนวทางการเลนแตละสายตระกลแตละครไมเหมอนกน ไมอาจถอ

ไดวาใครผดใครถก อกทงขอหามหลายอยางกขดตอวถชวต โดยเฉพาะบตรอนญาตเลนดนตร ทาใหผท

ไมใชนกดนตรอาชพเดอดรอนมากจากการทไมสามารถเลนดนตรยามวางไดเหมอนเคย ประกอบกบแนวคด

ของคนรนใหมทสนใจวฒนธรรมตางชาตมากกวา โดยมองวาการเลนดนตรไทยเปนสงลาสมยและตองหาม

เหตการณนทานหลวงประดษฐไพเราะในวยชราไมพอใจมาก แตไมสามารถแสดงออกได ทาไดเพยง

ประพนธเพลง ชอ "แสนคานง เถา" ซงมทวงทานองสวนสามชน แสดงถงความอดอนตนใจ พรอมเนอรอง

เปนเนอหาตอวารฐบาลในยคนนเกยวกบการควบคมศลปะ แตผใกลชดของทานเกรงวาทานจะไดรบอนตราย

จากการโจมตรฐบาล จงไดทาลายตนฉบบเนอรองนนเสย และประพนธเนอรองข นใหมเปนเพลงรก

64

แทน และไมมใครทราบถงเนอหาตนฉบบเนอรองเดมอกเลย จรงๆแลวมคนเขาใจผดกนเยอะ วาทานจอมพล

ป. พบลสงครามละเลยศลปะวฒนธรรมของชาต พยายามกดกนดนตรไทย แตแททจรงแลว ทานจอมพลฯ

เปนผทมความรกและสนใจในดนตรไทยในระดบหนง เคยปรากฎวาทานนยมฟงดนตรไทย และเคยบรจาค

เงนสวนตวจานวนมากเพอดนตรไทยดวย เจตนารมณของการควบคมดนตรไทยของทานจงมทมาจากเจตนาด

ทตองการใหดนตรไทยมระบบระเบยบแบบแผนเทยบเทาของตะวนตก แตผลกลบเปนไปในทศทางตรงกน

ขาม ดนตรไทยกลบถงจดตกตาจนถงทกวนน แมจะมการพยายามใหประชาชนเขาถงดนตรไทยแลว ดนตร

ไทยยงกลบเปนเพยงดนตรทใชในพธ เปนเรองของแบบแผน เปนของเฉพาะกลม ไมสามารถเขาใจได ไม

สามารถเขาถงได จรงๆแลว ทกคนสามารถเขาถงแลซมซาบความไพเราะของดนตรไทยได เทาๆ กบทเรา

สามารถซมซาบความไพเราะของเพลงไทยสากลทเราฟงกนอยทกวน

65

เรองท 2 เทคนคและวธการเลนของเครองดนตรไทย

ซออ

การเทยบเสยงซออ

ใชขลยเพยงออเปาเสยง ซอล โดยปดมอบนและนวคา เปาลมกลางๆ จะไดเสยง ซอล เพอเทยบเสยง

สายเอก สวนสายทม ใหปดมอลางหมด จนถงนวกอย เปาลมเบา กจะไดเสยง โด ตามตองการ เพอเทยบ

เสยงสายทม ใหตรงกบเสยงนน

การนงสซอ

นงขดสมาธบนพน หากเปนสตรใหนงพบเพยบขาขวาทบขาซาย วางกะโหลกซอไวบนขาพบ

ดานซาย มอซายจบคนซอใหตรงกบทมเชอกรดอก ใหตากวาเชอกรดอกประมาณ 1 นว สวนมอขวาจบคน

ส-โดยแบงคนสออกเปน 5 สวน แลวจบตรง 3 สวนใหคนสพาดไปบนนวช และนวกลางในลกษณะหงาย

มอ สวนนวหวแมมอ ใชกากบคนสโดยกดลงบนนวช นวนางและนวกอยใหงอตดกน เพอทาหนาทดนคน

ชกออกเมอจะสสายเอก และ ดงเขาเมอจะสสายทม

การสซอ

วางคนสใหชดดานใน ใหอยในลกษณะเตรยมชกออก แลวลากคนสออกชาๆดวยการใชวธสออก

ลากคนสใหสด แลวเปลยนเปนสเขาในสายเดยวกน ทาเรอยไปจนกวาจะคลอง พอคลองดแลว ใหเปลยน

มาเปนสสายเอก โดยดนนวนางกบนวกอยออกไปเลกนอย ซอจะเปลยนเปนเสยง ซอล ทนท ดงนคนส

ออก เขา ออก เขา เสยง โด โด ซอล ซอล ฝกเรอยไปจนเกดความชานาญ

ขอควรระวง ตองวางซอใหตรง โดยใชมอซายจบซอใหพอเหมาะ อยาใหแนนเกนไป อยาใหหลวม

จนเกนไป ขอมอทจบซอตองทอดลงไปใหพอด ขณะนงสยดอกพอสมควร อยาใหหลงโกงได มอทคบซอ

ใหออกกาลงพอสมควรอยาใหซอพลกไปมา

การเทยบเสยงซอดวง

ใชขลยเพยงออเปาเสยง ซอล โดยการปดมอบน และ นวคา เปาลมกลางๆ กจะไดเสยง ซอล ขนสายทม

ของซอดวง ใหตรงกบเสยงซอลน ตอไปเปนเสยงสายเอก ใชขลยเปาเสยง เร โดยปดนวตอไปอก 3 นว เปา

ดวยลมแรง กจะได เสยง เร ขนสายเอกใหตรงกบเสยง เร น

การนงสซอ

นงพบเพยบบนพน จบคนซอดวยมอซาย ใหไดกงกลางตากวารดอกลงมาเลกนอย ใหซอโอนออกกจาก

66

ตวนดหนอย คนซออยในองมอซาย ตวกระบอกซอวางไวบนขา ใหตวกระบอกซออยในตาแหนงขอพบตด

กบลาตว มอขวาจบคนสดวยการแบงคนสใหได 5 สวน แลวจงจบสวนท 3 ขางทาย ใหคนสพาดไปบนมอ

นวช นวกลางเปนสวนรบคนส ใชนวหวแมมอกดกระชบไว นวนางกบนวกอยงอไวสวนใน ซงจะเปน

ประโยชนในการดนคนสออกมาหาสายเอก และ ดงเขาเมอตองการสสายทม

การสซอ

วางคนสไวดานใน ใหอยในลกษณะเตรยมชกออก คอยๆลากคนสออกใหเกดเสยง ซอล จนสดคนชก

แลวเปลยนเปนสเขาในสายเดยวกน (ทาเรอยไปจนกวาจะคลอง) พอซอมสายในคลองดแลว จงเปลยนมาส

สายเอกซงเปนเสยง เร โดยการใชนวนางกบนวกอยมอขวา ดนคนสออก ปฏบตจนคลอง

ฝกสลบใหเกดเสยงดงน

คนส ออก เขา ออก เขา

เสยง ซอล ซอล เร เร

ขอควรระวง ตองวางซอใหตรง โดยใชขอมอซายควบคม อยาใหซอบดไปมาได

67

เครองดด จะเข เปนเครองดนตรประเภทดด ม 3 สายเขาใจวาไดปรบปรงแกไขมาจากพณ นามาวางดดกบพนเพอ

ความสะดวก จะเขไดนาเขารวมบรรเลงอยในวงมโหรคกบกระจบปในสมยรชกาลท 2 แหงกรง

รตนโกสนทร มผนยมเลนจะเขกนมาก ตวจะเขทาเปน สองตอน คอตอนหวและตอนหางตอนหวเปน

กระพงใหญ ทาดวยไมแกนขนน ทอนหวและทอนหางขดเปนโพรงตลอด ปดใตทองดวยแผนไม มเทารอง

ตอนหว 4 เทา และตอนปลายอก 1 เทาทาหลงนนตรงกลาง ใหสองขางลาดลง โยงสายจากตอนหวไปทาง

ตอนหางเปน 3 สาย มลกบดประจาสายละ 1 อน สาย 1 ใชเสนลวดทองเหลอง อก 2 สายใชเสนเอน มหยอง

รบสายอยตรงปลายหาง กอนจะถงลกบด ระหวางตวจะเขมแปนไมเรยกวา “นม” รองรบสายตดไวบนหลง

จะเข รวมทงสน 11 อน เพอไวเปนทสาหรบนวกดนมแตละอนสง เรยงลาดบขนไป เวลาบรรเลง ใชดดดวย

ไมดดกลมปลายแหลมทาดวยงาชางหรอกระดกสตว เคยนดวย เสนดายสาหรบพนตดกบปลายนวชขางขวา

ของผดด และใชนวหวแมมอ กบนวกลางชวยจบใหมกาลง เวลาแกวงมอสายไปมา ใหสมพนธ กบมอขาง

ซายขณะกดสายดวย

68

ซง

เปนเครองดนตรชนดดด ม 4 สายเชนเดยวกบกระจบป แตมขนาดเลกกวา กะโหลกมรปรางกลม

ทงกะโหลกและคนทวน ใชไมเนอแขงชนเดยวควาน ตอนทเปนกะโหลกใหเปนโพรงตดแผนไมใหกลม

แลวเจาะรตรงกลางทาเปนฝาปดดานหนา เพออมเสยงใหกงวาน คนทวนนาเปนเหลยมแบนตอนหนา เพอ

ตดตะพานหรอนมรบนวจานวน 9 อน ตอนปลายคนทวนทาเปนรปโคง และขดใหเปนรอง เจาะรสอด

ลกบดขางละ 2 อน รวมเปน 4 อนสอดเขาไปในรอง สาหรบขนสาย 4 สาย สายของซงใชสายลวดขนาดเลก

2 สาย และ สายใหญ 2 สายซงเปนเครองดดทชาวไทยทางภาคเหนอนยมนามา เลนรวมกบปซอ และ สะลอ

พณเปยะ

พณเปยะ หรอ พณเพยะ เปนเครองดนตรพนเมองลานนาชนดหนง เปนเครองดนตรประเภทดด ม

คนทวน ตอนปลายคนทวนทาดวยเหลกรปหวชาง ทองเหลอง สาหรบใชเปนทพาดสาย ใชสายทองเหลอง

เปนพน สายทองเหลองนจะพาดผานสลกตรงกะลาแลวตอไปผกกบสลกตรงดานซาย สายของพณเปยะม

ทง 2 สายและ 4 สาย กะโหลกของพณเปยะทาดวยเปลอกนาเตาตดครงหรอกะลามะพราว กได เวลาดด ใช

กะโหลกประกบตดกบหนาอก ขยบเปด ปดใหเกดเสยงตามตองการ ในสมยกอนชาวเหนอมกจะใชพณ

เปยะดดคลอกบการขบ ลานา ในขณะทไปเทยวสาว แตเกด

69

เครองส

ซอดวง

เปนซอสองสาย กะโหลกของซอดวงนน แตเดมใชกระบอกไมไผ กะโหลกของซอดวงน ใน

ปจจบนใชไมจรง หรอ งาชางทากได แตทนยมวาเสยงดนน กะโหลกซอดวงตองทาดวยไมลาเจยก สวน

หนาซอนยมใชหนง งเหลอมขง เพราะทาใหเกดเสยงแกวเกดความไพเราะอยางยง ลกษณะขอซอดวง ม

รปรางเหมอนกบซอของจนทเรยกวา “ฮ – ฉน “ (Huchin) ทกอยาง เหตทเรยกวา ซอดวง กเพราะมรปราง

คลายเครองดกสตว กระบอก ไมไผเหมอนกน

ซออ

เปนซอสองสาย ตวกะโหลกทาดวยกะลามะพราว คนทวนซออน ยาวประมาณ 79 ซม ใชสายซอ

สองสายผกปลายทวนใตกะโหลก แลวพาดผานหนาซอ ขนไปผกไวกบ ลกบดสองอน โดยเจาะรคนทวน

ดานบน แลวสอดลกบดใหทะลผานคนทวนออกมา และใชเชอกผกรงกบทวนตรงกลางเปนรดอก เพอให

สายซอตง และสาหรบเปนทกดสายใตรดอกเวลาส สวนคนสของซออนนทาดวย ไมจรง ใ ชขนหางมา

ตรงหนาซอใชผามวนกลมๆ เพอทาหนาทเปนหมอนหนน สายใหพนหนาซอ ดานหลงของ

ซออมรปรางคลายๆกบซอของจนทเรยกวา ฮ – ฮ ( Hu-hu ) เหตทเรยกวาซออกเพราะ เรยกตามเสยงทได

ยนนนเอง

70

สะลอ

สะลอเปนเครองดนตรพนเมองลานนาชนดหนง เปนประเภทเครองสซงมทง 2 สายและ 3 สาย คน

ชกสาหรบสจะอยขางนอกเหมอนคนชกซอสามสาย สะลอเรยกอกอยางหนงวา ทรอ หรอ ซะลอ ใชไมแผน

บางๆปดปากกะลาทาหลกทหว สาหรบพาดทองเหลอง ดานหลงกะโหลกเจาะเปนรปลวดลายตางๆสวน

ดานลางของกะโหลก เจาะทะลลง ขางลาง เพอสอดคนทวนททาดวยไมชงชน ตรงกลางคนทวนมรดอกทา

ดวยหวายปลายคนทวน ดานบนเจาะรสาหรบสอดลกบด ซงม 2 หรอ 3 อน สาหรบขงสายซอ จากปลาย

ลกบดลงมาถงดานกลางของกะโหลกมหยองสาหรบ หนนสายสะลอเพอใหเกดเสยงเวลาส คนชกสะลอทา

ดวยไมดดเปนรป โคง ขงดวยหางมาหรอพลาสตก เวลาสใชยางสนถทาใหเกดเสยงได

สะลอใชบรรเลงประกอบการแสดงหรอบรรเลงรวมกบบทรองและทานองเพลงไดทกชนดเชน เขากบปใน

วงชางซอ เขากบซงในวงพนเมอง หรอใชเดยวคลอรองกได

ซอสามสาย

ซอสามสาย ปรากฎหลกฐานจากจดหมายเหต ลาลแบร ทบนทกไววา “….ชาวสยามมเครองดรยางค

เลกๆ นาเกลยดมาก มสามสายเรยกวา “ซอ” ….” ซงชใหเหนวาในสมยกรงศรอยธยาหรอกอนนน มซอ

สามสายและนยมเลนกน ยคตนของกรงรตนโกสนทร ในสมยของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

รชกาลท 2 พระองคทานยงโปรดทรงซอสามสายเปนอยางยง จงทาใหพระองคทานไดประดษฐคดสรางซอ

สามสายไดดวยความประณต งดงาม และเปนแบบอยางมาจนถงปจจบนน

สวนตางๆของซอสามสายมชอเรยกดงน

(1) ทวนบน เปนสวนบนสดของคนซอ ควานดานในใหเปนโพรงโดยตลอด ดานบนสดมรปราง

เปนทรงเทรดดานหนาตรงปลายทวนตอนลาง ทวนบนนทาหนาทคลายๆกบทออากาศ (Air column) ให

เสยงทเกดจากกะโหลกเปนความถของเสยง แลวลอดผานออกมา ทางทวนบนนได

(2) ทวนลาง ทาเปนรปทรงกระบอก และประดษฐลวดลายสวยงาม และเรยกทวนลางนวา ทวนเงน

ทวนทอง ทวนมก ทวนลงยา เปนตน ทวนลาง ทาหนาทเปนตาแหนงสาหรบกดนว ลงบนสายในตาแหนง

ตางๆ

(3) พรมบน คอสวนทตอจากทวนลางลงมา สวนบนกลงเปนลกแกว สวนตอนลางทาเปนรปปาก

ชางเพอประกบกบกะโหลกซอ

(4) พรมลาง สวนทประกบกบกะโหลกซอทาเปนรปปากชาง เชนเดยวกบสวนลางของ

พรมบน ตรงกลางของพรมลางเจาะรดานบนเพอใชสาหรบเปนทรอย”หนวดพราหมณ” เพอคลองกบสาย

ซอทงสามสายและเหนยวรงใหตง ตรงสวนปลายสดของพรมลางกลงเปน “เกลยวเจดยยอด

(5) ถวงหนา ควบคมความถของเสยง ทาใหมเสยงนมนวลไพเราะ นาฟงยงขน

(6) หยอง ทาดวยไมไผ แกะใหเปนลกษณะค ปลายทงสองของหยองควานเปนเบาขนมครกเพอทา

71

ใหเสยง ทเกดขนสงผานไปยงหนาซอมความกงวานมากยงขน

(7) คนส (คนชก) คนสของซอสามสาย ประกอบดวยไมและหางมา คนสนนเหลาเปนรปคนศร

โดยมากนยมใชไมแกว เพราะเปนไมเนอแขง และมลวดลายงดงาม

เครองต

ระนาดเอก

ววฒนาการมาจากกรบ ลกระนาดทาดวยไมไผบง หรอไมแกน โดยนามาเหลาใหไดตามขนาดท

ตองการ แลวทารางเพออมเสยงเปนรปคลายลาเรอ ใหหวและทายโคงขน เรยกวา รางระนาด แผนไมทปด

หวทายรางระนาดเราเรยกวา “โขน” ระนาดเอกในปจจบนมจานวน 21 ลก มความยาวประมาณ 120 ซม ม

เทารอง รางเปนเทาเดยว รปคลายกบพานแวนฟา

ระนาดทม

เปนเครองดนตรทสรางขนมาในรชกาลท 3 แหงกรงรตนโกสนทร เปนการสรางเลยนแบบระนาดเอก

รางระนาดทมนนประดษฐใหมรปรางคลายหบไม แตเวาตรงกลางใหโคง โขนปดหวทายเพอ เปนทแขวน

ผนระนาดนน ถาหากวดจากโขนดานหนงไปยงโขนอกดานหนง รางระนาดทมจะมขนาดยาวประมาณ 124

ซม ปาก รางกวางประมาณ 22 ซม มเทาเตยๆรองไว 4 มมราง

ระนาดเอกเหลก หรอระนาดทอง

ระนาดเอกเหลก เปนเครองดนตรทประดษฐขนในรชกาลท 4 แหงกรงรตนโกสนทร แตเดมลกระนาด

ทาดวยทองเหลอง จงเรยกกนวาระนาดทอง ระนาดเอกเหลกมขนาด 23.5 ซม กวางประมาณ 5 ซม ลดหลน

72

ขนไปจนถงลกยอดทมขนาด 19 ซม กวางประมาณ 4 ซม รางของระนาดเอกเหลกนน ทาเปนรปสเหลยม ม

เทารองรบไวทง 4 ดาน

ระนาดทมเหลก

ระนาดทมเหลกเปนเครองดนตรทพระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว ในรชกาลท 4 มพระราชดาร

ใหสรางขน ระนาดทมเหลกมจานวน 16 หรอ 17 ลก ตวรางระนาดยาวประมาณ 1 เมตร ปากราง กวาง

ประมาณ 20 ซม มเทารองตดลกลอ 4 เทา เพอใหเคลอนทไปมาไดสะดวก ตวรางสงจากพนถงขอบบน

ประมาณ 26 ซมระนาด ทกชนดทกลาวมานน จะใชไมต 2 อน สาหรบระนาดเอกทาไมตเปน 2 ชนด ชนด

หนงทาหวไมตใหแขง เมอตจะมเสยงดงเกรยวกราว เมอนาเขาผสมวงจะเรยกวา “วงปพาทยไมแขง” อก

ชนดหนง ซงเกดขนในสมยรชกาลท 5 ประดษฐไมตใหออนนม เมอตจะเกด เสยงนมนวล เวลานาระนาด

เอกทใชไมตชนดนมาผสมวง จะเรยกวา “วงปพาทยไมนวม”

ลกษณะไมตระนาดมดงน

(1) ไมแขง ปลายไมระนาด พอกดวยผาชบนารกจนแขง

(2) ไมนวม ปลายไมระนาด ใชผาพนแลวถกดวยดายจนนม

(3) ไมตระนาดทม ปลายไมระนาด ใชผาพนพอกใหโต และนม เพอตใหเกดเสยงทม

(4) ไมตระนาดเหลก ปลายไมตทาดวยแผนหนงดบ ตดเปนวงกลมเจาะรตรงกลาง แลวเอาไมเปน

ดามสาหรบถอมขนาดใหญกวาไมตระนาดเอกธรรมดา

(5) ไมตระนาดทมเหลก ทาลกษณะเดยวกบไมตฆองวง แตปลายไมพนดวยหนงดบ เพอใหแขงเวลา

ต จะเกดเสยงได

73

เครองเปา

ขลย

ทาดวยไมไผปลองยาวๆ ไวขอทางปลายแตเจาะขอทะล ยางไฟใหแหงแลวตบแตงผวให ไหมเกรยม

เปนลวดลายสวยงาม ดานหนาเจาะรกลมๆเรยงแถวกน 7 ร สาหรบนวปดเปดเสยง ขลยไมมลนเหมอนป

แตเขาใชไมอดเตมปลอง แลวปาดดานลางใหมชอง ไมอดนเรยกวา “ดาก” ทาดวยไมสก ดานหลงใตดากลง

มา เจาะรเปนรปสเหลยมผนผา แตปาดตอนลางเปนทางเฉยงไมเจาะ ทะลตรงเหมอนรดานหนา รทเปนรป

สเหลยมผนผาน เรยกวา“รปากนกแกว” ใตรปากนกแกวลงมา เจาะรอก 1 ร เรยกวา “รนวคา” เหนอรนวคา

ดาน หลง และเหนอรบนของรดานหนาทงเจดร แตอยทางดานขวา เจาะรอกรหนงเรยกวา “รเยอ” เพราะแต

กอนจะใชเยอไมไผปดรนตอมากไมคอยไดใช ตรงปลายเลาขลยจะเจาะรใหซายขวา ตรงกนเพอรอยเชอก

เรยกวา “รรอยเชอก” ดงนน จะสงเกตวา ขลย 1 เลา จะมรทงสน 14 ร

ขลยมทงหมด 3 ชนดคอ

(1) ขลยหลบ มขนาดเลก

(2) ขลยเพยงออ มขนาดกลาง

(3) ขลยอ มขนาดใหญ

ตอมามผสรางขลยกรวดขนมาอกชนดหนง มเสยงสงกวาขลยเพยงออ 1 เสยง

ขลยกรวดใชกบวงเครองสายผสมทนาเอาเครองดนตรฝรง มาเลนรวมวง

74

ป

ป เปนเครองดนตรไทยแทๆ ทาดวยไมจรง กลงใหเปนรปบานหวบานทาย ตรงกลางปอง เจาะภายใน

ใหกลวงตลอดเลา ทางหวของปเปนชองรเลกสวนทาง ปลายของป ปากรใหญใชชนหรอวสดอยางอนมา

หลอเสรมขนอกราว

ขางละ ครงซม. สวนหวเรยก “ทวนบน” สวนทายเรยก”ทวนลาง” ตอนกลางของป เจาะรนวสาหรบเปลยน

เสยงลงมาจานวน 6 ร รตอนบนเจาะเรยงลงมา 4 ร เจาะรลางอก 2 ร ตรงกลางของเลาป กลงขวนเปนเกลยว

คไวเปนจานวน 14 ค เพอความสวยงามและกนลนอกดวย ตรงทวนบนนนใสลนปททาดวย ใบตาลซอนกน

4 ชน ตดใหกลมแลวนาไปผกตดกบทอลมเลกๆท เรยกวา “กาพวด” กาพวดนทาดวยทองเหลอง เงน นาค

หรอโลหะอยางอนวธผกเชอกเพอ ใหใบตาลตดกบกาพวดนน ใชวธผกทเรยกวา “ผกตะกรดเบด” สวนของ

กาพวดทจะตองสอดเขาไปเลาปนนเขาใชถกหรอเคยน ดวยเสนดาย สอดเขาไปในเลาปใหพอมดทพนดาย

จะทาใหเกดความแนนกระชบยงขน

ปของไทยจดไดเปน 3 ชนดดงน

(1) ปนอก มขนาดเลก เปนปทใชกนมาแตเดม

(2) ปกลาง มขนาดกลาง สาหรบเลนประกอบการแสดงหนงใหญ มสาเนยงเสยงอยระหวาง ปนอก กบปใน

(3) ปใน มขนาดใหญ เปนปทพระอภยมณใชสาหรบเปาใหนางผเสอสมทร

3

75

วงเครองสาย

วงดนตรไทยประเภทหนงซงเครองดนตรสวนใหญในวงจะประกอบดวยเครองดนตรทใชสาย

เปนตนกาเนนของเสยงดนตร เชน ซอดวง ซออ จะเข แมวาเครองดนตรทนามาบรรเลงนนจะมวธบรรเลง

แตกตางกน เชน ส ดด หรอต กตาม จงเรยกวงดนตรประเภทนวา "วงเครองสาย"3

วงเครองสายอาจมเครองดนตรประเภทเครองเปา เชน ขลย หรอเครองกากบจงหวะ เชน ฉง

กลอง บรรเลงดวยกถอวาอยในวงเครองสายเชนกนเพราะมเปนจานวนนอยทนาเขามารวมบรรเลงดวยเพอ

ชวยเพมรสในการบรรเลงดวยเพอชวยเพมรสในการบรรเลงใหนาฟงมากยงขน

วงเครองสายเกดขนในสมยอยธยา ซงมเครองส คอ ซอ เครองดด คอ จะเข และกระจบป ผสม

ในวง ปจจบนวงเครองสายม 4 แบบ คอ

1. วงเครองสายไทยเครองเดยว 3 เปนวงเครองสายทมเครองดนตรผสมเพยงอยางละ 1 ชน เรยกอก

อยางหนงวา วงเครองสายไทยวงเลก เครองดนตรทผสมอยในวงเครองสายไทยเครองเดยวนนบวาเปนสง

สาคญและถอเปนหลกของวงเครองสายไทยทจะขาดสงหนงสงใดเสยมได เพราะแตละสงลวนดาเนน

ทานองและมหนาทตาง ๆ กน เมอผสมเปนวงขนแลว เสยงและหนาทของเครองดนตรแตละอยางกจะ

ประสมประสานกนเปนอนด เครองดนตรทผสมอยในวงเครองสายไทยเครองเดยวซงถอเปนหลก คอ

1. ซอดวง เปนเครองสทมระดบเสยงสงและกระแสเสยงดง มหนาทดาเนนทานองเพลง เปนผนา

วง และเปนหลกในการดาเนนทานอง

2. ซออ เปนเครองสทมระดบเสยงทม มหนาทดาเนนทานองหยอกลอ ยวเยา กระตนใหเกดความ

ครกครนสนกสนานในจาพวกดาเนนทานองเพลง

3. จะเข เปนเครองดดดาเนนทานองเพลงเชนเดยวกบซอดวง แตมวธการบรรเลงแตกตางออกไป

4. ขลยเพยงออซงเปนขลยขนาดกลาง เปนเครองเปาดาเนนทานองโดยสอดแทรกดวยเสยง

โหยหวนบาง เกบบาง ตามโอกาส

76

5. โทนและรามะนา เปนเครองตทขงหนงหนาเดยว และทง 2 อยางจะตองตใหสอดสลบรบกน

สนทสนมผสมกลมกลนเปนทานองเดยวกน มหนาทควบคมจงหวะหนาทบ บอกรสและสาเนยงเพลงใน

ภาษาตาง ๆ และกระตนเรงเราใหเกดความสนกสนาน

6. ฉง เปนเครองตร มหนาทควบคมจงหวะยอยใหการบรรเลงดาเนนจงหวะไปโดยสมาเสมอ

หรอชาเรวตามความเหมาะสม

เครองดนตรในวงเครองสายไทยเครองเดยวอาจเพมเครองทจะทาใหเกดความไพเราะเหมาะสมไดอก เชน

กรบและฉาบเลกสาหรบตหยอกลอยวเยา

ในจาพวกกากบจงหวะ โหมงสาหรบชวยควบคมจงหวะใหญ

2. วงเครองสายไทยเครองค

คาวา เครองค ยอมมความหมายชดเจนแลววาเปนอยางละ 2 ชน

แตสาหรบการผสมวงดนตรจะตองพจารณาใครครวญถงเสยงของเครองดนตรทจะผสมกนนน วาจะบงเกด

ความไพเราะหรอไมอกดวย เพราะฉะนนวงเครองสายไทยเครองคจงเพมเครองดนตรในวงเครองสายไทย

เครองเดยวขนเปน 2 ชน แตเพยงบางชนด คอ

1. ซอดวง 2 คน แตทาหนาทผนาวงเพยงคนเดยว อกคนหนงเปนเพยงผชวย

2. ซออ 2 คน ถาสเหมอนกนไดกใหดาเนนทานองอยางเดยวกน แตถาสเหมอนกนไมไดกให

คนหนงหยอกลอหาง ๆ อกคนหนงหยอกลอยวเยาอยางถ หรอจะผลดกนเปนบางวรรคบางตอนกได

3. จะเข 2 ตว ดาเนนทานองแบบเดยวกน

4. ขลย 2 เลา เลาหนงเปนขลยเพยงอออยางในวงเครองสายไทยเครองเดยว

สวนเลาทเพมขนเปนขลยหลบซงมขนาดเลกกวาขลยเพยงออ และมเสยงสงกวาขลยเพยงออ 3 เสยง ม

หนาทดาเนนทานองหลบหลกปลกทางออกไป ซงเปนการยวเยาไปในกระบวนเสยงสงสาหรบโทน

รามะนา และฉง ไมเพมจานวน สวนฉาบเลกและโหมง ถาจะใชกคงมจานวนอยางละ 1 ชนเทาเดมตงแต

โบราณมา วงเครองสายไทยมอยางมากกเพยงเครองคดงกลาวแลวเทานน ในสมยหลงไดมผคดผสมวงเปน

วงเครองสายไทยวงใหญ ขน โดยเพมเครองบรรเลงจาพวกดาเนนทานอง เชน ซอดวง ซออ และขลย ขน

เปนอยางละ 3 ชนบาง 4 ชนบาง การจะผสมเครองดนตรชนดใดเขามาในวงนนยอมกระทาได ถาหาก

เครองดนตรนนมเสยงเหมาะสมกลมกลนกบเครองอน ๆ แตจะเพมเตมในสวนเครองกากบจงหวะ เชน

โทน รามะนา ฉง ฉาบ และโหมง ไมได ไดแตเปลยนเปนอยางอนไป เชน ใชกลองแขกแทนโทน รามะนา

3. วงเครองสายผสม 3 เปนวงเครองสายทนาเอาเครองดนตรตางชาตเขามารวมบรรเลงกบ

เครองสายไทย การเรยกชอวงเครองสายผสมนนนยมเรยกตามชอของเครองดนตรตางชาตทนาเขามารวม

บรรเลงในวง เชน นาเอาขมมารวมบรรเลงกบ ซอดวง ซออ ขลย และเครองกากบจงหวะตาง ๆ แทนจะเข ก

เรยกวา "วงเครองสายผสมขม" หรอนาเอาออรแกนหรอไวโอลนมารวมบรรเลงดวยกเรยกวา "วงเครองสาย

77

ผสมออรแกน" หรอ "วงเครองสายผสมไวโอลน" เครองดนตรตางชาตทนยมนามาบรรเลงเปนวงเครองสาย

ผสมนนมมากมายหลายชนด เชน ขม ไวโอลน ออรแกน เปยโน หบเพลงชก แอกคอรเดยน

4. วงเครองสายปชวา 3

3

คอ วงเครองสายไทยทงวงบรรเลงประสมกบวงกลองแขก

โดยไมใชโทนและรามะนา และใชขลยหลบแทนขลยเพยงออกเพอใหเสยงเขากบปชวาไดด เดมเรยกวา วง

กลองแขกเครองใหญ วงเครองสายปชวา นเกดขนในปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

การบรรเลงเครองสายปชวานน นกดนตรจะตองมไหวพรบและความเชยวชาญในการบรรเลงเปนพเศษ

โดยเฉพาะฉงกากบจงหวะจะตองเปนคนทมสมาธดทสดจงจะบรรเลงไดอยางไพเราะ เพลงทวงเครองสาย

ปชวานยมใชบรรเลงเปนเพลงโหมโรง ไดแก เพลงเรองชมสมทร เพลงโฉลก เพลงเกาะ เพลงระกา เพลง

สะระหมา แลวออกเพลงแปลง เพลงออกภาษา แลวกลบมาออกเพลงแปลงอกครงหนง

วงมโหร

วงดนตรไทยประเภทหนงซงประกอบดวยเครองดนตรผสมทงดด ส ต เปา เปนวงดนตรทใช

บรรเลงเพอขบกลอม ไมนยมบรรเลงในการแสดงใด ๆ

3วงมโหรม 5 แบบ คอ3

1. วงมโหรเครองส

1.1 ทบ (ปจจบนเรยกวา โทน) เปนเครองควบคมจงหวะ

1.2 ซอสามสาย

1.3 กระจบป

1.4 กรบพวง (ผขบรองเปนผตกรบพวง)

วงมโหรเครองสนเดมผชายเปนผบรรเลง ตอมาเมอนยมฟงมโหรกนแพรหลาย ผมบรรดาศกดจงนยมให

ผหญงฝกหดบรรเลงบางและไดรบความนยมสบตอมา

เปนวงมโหรทรวมเอาการบรรเลงพณและการขบไม ซงมมาแตโบราณเขา

ดวยกน เกดขนครงแรกในสมยอยธยา มเครองดนตร 4 ชน คอ

78

2. วงมโหรเครองหก 3 คอ วงมโหรเครองสซงเพมเครองดนตรอก 2 อยาง คอ รามะนา สาหรบต

กากบจงหวะคกบทบ และขลย (ปจจบนเรยกวา ขลยเพยงออ) สาหรบเปา ดาเนนทานอง และเปลยนใชฉง

แทนกรบพวง นบเปนการบรรเลงทมเครองดนตรครบทงดด ส ต และเปา เกดขนในตอนปลายสมยอยธยา

3. วงมโหรเครองเดยว 3

หรอ มโหรเครองเลก คอ วงมโหรทไดเพมเครองดนตรและเปลยนแปลง

มาโดยลาดบตงแตสมยรตนโกสนทรตอนตน ครงแรกเพมระนาดเอกและฆองวง (ภายหลงเรยกวา ฆอง

กลางหรอฆองมโหร) (ด ฆองมโหร ประกอบ) ตอมาจงไดเพมซอดวงและซออ สวนกระจบปนน

เปลยนเปนใชจะเขแทน เนองจากเวลาบรรเลงจะเขวางราบไปกบพน ซงตางกบกระจบปทตองตงดด ทงนม

ทใชรองรบสายและบงคบเสยงกเรยงลาดบมระยะเหมาะสมกวากระจบป เวลาบรรเลงจงทาใหใชนวดดได

สะดวกและแคลวคลองกวา นอกจากนจะเขยงสามารถทาเสยงไดดงและทาเสยงไดมากกวากระจบป

3ปจจบนวงมโหรเครองเดยวประกอบดวยเครองดนตรดงน3

1.ซอสามสาย 1 คน ทาหนาทคลอเสยงผขบรอง และบรรเลงดาเนนทานองรวมในวง

2. ซอดวง 1 คน ดาเนนทานองโดยเกบบาง หวานบาง

3.ซออ 1 คน ดาเนนทานองเปนเชงหยอกลอยวเยาไปกบทานองเพลง

4.จะเข 1 ตว ดาเนนทานองโดยเกบบาง รวบาง และเวนหางบาง

5.ขลยเพยงออ 1 เลา ดาเนนทานองเกบบาง โหยหวนบาง

6.ระนาดเอก 1 ราง ดาเนนทานองเกบบาง กรอบาง ทาหนาทเปนผนาวง

7.ฆองวง (เรยกวา ฆองกลางหรอฆองมโหร) 1 วง ดาเนนทานองเนอเพลงเปนหลกของวง

8.โทน 1 ลก รามะนา 1 ลก ตสอดสลบกน ควบคมจงหวะหนาทบ

9.ฉง 1 ค ควบคมจงหวะยอย แบงใหรจงหวะหนกเบา

4. วงมโหรเครองค

คอ วงมโหรเครองเดยวทไดเพมระนาดทมและฆองวงเลกเขาในวง ทงนเนอง

ดวยในรชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว วงปพาทยไดเพมระนาดทมและฆองวงเลกรวมเรยกวา

วงปพาทยเครองค วงมโหรจงเพมเครองดนตรดงกลาวบาง นอกจากนนยงเพมซอดวงและซออขนเปนอยาง

ละ 2 คน เพมจะเขเปน 2 ตวขลยนนเดมมแตขลยเพยงออ จงเพมขลยหลบอก 1 เลา สวนซอสามสายกเพม

ซอสามสายหลบอก 1 คน และเพมฉาบเลกอก1 คดวย

79

3ปจจบนวงมโหรเครองคประกอบดวยเครองดนตรดงน3

ซอสามสาย 1 คน หนาทเหมอนในวงมโหรเครองเดยว

ซอสามสายหลบ 1 คน บรรเลงรวมกบเครองดาเนนทานองอน ๆ

ซอดวง 2 คน หนาทเหมอนในวงมโหรเครองเดยว

ซออ 2 คน หนาทเหมอนในวงมโหรเครองเดยว

จะเข 2 ตว หนาทเหมอนในวงมโหรเครองเดยว

ขลยเพยงออ 1 เลา หนาทเหมอนในวงมโหรเครองเดยว

ขลยหลบ 1 เลา ดาเนนทานองเกบบาง โหยหวนบาง สอดแทรกทานองเลนลอไปทางเสยงสง

ระนาดเอก 1 ราง หนาทเหมอนในวงมโหรเครองเดยว

ระนาดทม 1 ราง ดาเนนทานองเปนเชงหยอกลอยวเยาใหเกดอารมณครกครน

ฆองวง 1 วง หนาทเหมอนในวงมโหรเครองเดยว

ฆองวงเลก 1 วง ดาเนนทานองเกบถ ๆ บาง สะบดบาง สอดแทรกทานองไปทางเสยงสง

โทน 1 ลก รามะนา 1 ลก หนาทเหมอนในวงมโหรเครองเดยว

ฉง 1 ค หนาทเหมอนในวงมโหรเครองเดยว

ฉาบเลก 1 ค

80

3

วงปพาทย

เปนวงดนตรไทยประเภทหนงทประกอบดวยเครองเปา คอ ป ผสมกบเครองต ไดแกระนาดและ

ฆองวงชนดตาง ๆ เปนหลก และยงมเครองกากบจงหวะ เชน ฉง ฉาบ กรบ โหมง ตะโพน กลองทด กลอง

แขก และกลองสองหนา ปพาทยนบางสมยเรยกวา "พณพาทย" วงปพาทยม 8 แบบ คอ

1. 3วงปพาทยเครองหา3

ปใน 1 เลา

ระนาดเอก 1 ราง

ฆองวงใหญ 1 วง

กลองทด 2 ลก

ตะโพน 1 ลก

ฉง 1 ค

ในบางกรณอาจใชฉาบ กรบ โหมงดวย

เปนวงปพาทยทเปนวงหลก มจานวนเครองดนตรนอยชนทสด ดงน

2. 3วงปพาทยเครองค3

3

เปนวงปพาทยทประกอบดวยเครองทาทานองเปนคเนองดวยในรชสมย

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ไดมผคดเครองดนตรเพมขนอก 2 อยาง คอ ระนาดทม

กบฆองวงเลก และนาเอาปนอกซงใชในการบรรเลงปพาทยสาหรบการแสดงหนงใหญสมย

โบราณมารวมเขากบวงปพาทยเครองหาทมอยเดม

วงปพาทยเครองคมเครองดนตรดงน3

ป 1 ค คอ ปในและปนอก

ระนาด 1 ค คอ ระนาดเอกและระนาดทม

81

ฆองวง 1 ค คอ ฆองวงใหญและฆองวงเลก

กลองทด 1 ค

ตะโพน 1 ลก

ฉง 1 ค

ฉาบเลก 1 ค

ฉาบใหญ 1 ค

โหมง 1 ใบ

กลองสองหนา 1 ลก (บางทใชกลองแขก 1 ค แทน)

ในบางกรณอาจใชกรบดวย

3. 3วงปพาทยเครองใหญ3

คอ วงปพาทยเครองคทเพมระนาดเอกเหลกกบระนาด

ทมเหลก ซงพระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหวทรงประดษฐขน กลายเปนวงปพาทยทม

ระนาด 4 ราง โดยตงระนาดเอกเหลกทรมดานขวามอและตงระนาดทมเหลกทรมดานซายมอ

ซงนกดนตรนยมเรยกกนวา "เพมหวทาย" วงปพาทยเครองใหญในรชสมยพระบาทสมเดจพระ

จอมเกลาเจาอยหวบางวงกเพมกลองทด รวมเปน 3 ใบบาง 4 ใบบาง สวนฉาบใหญนามาใชใน

วงปพาทยในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหววงปพาทยทงเครองหา เครองค

และเครองใหญ ถามการบรรเลงเพลงภาษาจะใชเครองดนตรกากบจงหวะของภาษานน ๆ ดวย

เชน

ภาษาเขมร ใช โทน

ภาษาจน ใช กลองจน กลองตอก แตว

ภาษาฝรง ใช กลองมรกน (อเมรกน) หรอกลองแตรก (side drum, snare drum)

ภาษาพมา ใช กลองยาว

ภาษามอญ ใช ตะโพน เปงมาง

4. 3วงปพาทยนางหงส3 คอ วงปพาทยธรรมดาซงใชบรรเลงทวไป แตเมอนามาใชประโคมในงาน

ศพ จะนาวงบวลอยซงประกอบดวยปชวา 1 เลา กลองมลาย 1 ค และเหมง 1 ใบ ทใชประโคม

ในงานศพเขามาผสม (ด วงบวลอย ประกอบ) โดยตดปใน ตะโพน และกลองทด ออก ใชปชวา

แทนปใน ใชกลองมลายแทนตะโพนและกลองทด สวนเหมงนนมเสยงไมเหมาะกบวงปพาทย

จงไมนามาใช ใชแตโหมงซงมอยเดม เรยกวา "วงปพาทยนางหงส"วงปพาทยนางหงสใช

บรรเลงเฉพาะในงานศพมาแตโบราณกอนวงปพาทยมอญ สาเหตทเรยกวาปพาทยนางหงส ก

เพราะใชเพลงเรองนางหงส 2 ชน เปนหลกสาคญในการบรรเลง นอกจากนยงมววฒนาการไป

ใชบรรเลงเพลงภาษาตาง ๆ เรยกวา "ออกภาษา" ดวย

82

5. 3วงปพาทยมอญ3

ประกอบดวยเครองดนตรทไดอทธพลมาจากมอญ เชน ฆองมอญ

ปมอญ ตะโพนมอญ และเปงมางคอก ปจจบนวงปพาทยมอญม 3 ขนาด ไดแก

5.1 วงปพาทยมอญเครองหา ประกอบดวยปมอญ ระนาดเอก ฆองมอญ ตะโพน

มอญ เปงมางคอก และเครองกากบจงหวะ ไดแก ฉง ฉาบ โหมง

5.2 วงปพาทยมอญเครองค มลกษณะเดยวกบวงปพาทยมอญเครองหา แตเพม

ระนาดทมและฆองมอญวงเลก

5.3 วงปพาทยมอญเครองใหญ มลกษณะเดยวกบวงปพาทยมอญเครองค แตเพม

ระนาดเอกเหลกและระนาดทมเหลก

วงปพาทยมอญนนทจรงแลวใชบรรเลงในโอกาสตาง ๆ ไดทงงานมงคล เชน งาน

ฉลองพระแกวมรกตในสมยธนบร และงานอวมงคล เชน งานศพ แตตอมานยมบรรเลงในงาน

ศพ เนองจากทวงทานองเพลงมอญมลลาโศกเศรา โหยหวน ซงเหมาะกบบรรยากาศของงาน

จนบางทานนกวาปพาทยมอญใชบรรเลงเฉพาะในงานศพเทานน

83

เรองท 3 คณคาความงามความไพเราะของเพลงและเครองดนตรไทย

1.วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาคกลาง ดนตรพนบานภาคกลางสวนใหญประกอบดวยเครอง

ดนตรประเภทต และเปาเรยกรวมเปนเครองตเปา ซงถอเปนเครองประโคมดงเดมทเกาแกทสดและพฒนา

จนกลายเปนวงปพาทยในปจจบน แตเดมวงปพาทยนนใชปและกลองเปนหลกตอมาใชระนาดและฆองวง

และเพมเครองดนตรใหมจานวนมากเพอใหเสยงดงขน การบรรเลงวงปพาทยไมนยมบรรเลงเพอประกอบ

การละเลนตางๆ แตนยมบรรเลงในพธกรรม การแสดง และการประกวดประชนเพอใหเปนทยอมรบของ

คนในสงคม เพลงบรรเลงของวงปพาทยประกอบดวยเพลง โหมโรง เพลง หนาพาทย เพลง เรอง เพลง หาง

เครอง และเพลง ภาษา เพลงบรรเลงทง 5 ประเภทเปนการบรรเลงทเปนแบบแผน ไมวาจะบรรเลงเดยวหรอ

หม ลวนแตใชแบบแผนนทงสนเพอเปนการอวดฝมอ ของนกดนตรนนเอง ดนตรพนบานภาคกลางถอเปน

การถายเทระหวางวฒนธรรมราษฎรกบวฒนธรรมหลวงซงเปนการผสมผสานจนเกดเปนเอกลกษณของวง

ดนตรพนบานภาคกลางทตางจากภาคอนๆ

2.วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาคเหนอ เครองดนตรพนบานภาคเหนอยคแรกสวนใหญจะเปน

เครองดนตรประเภทต แตเดมเรยกวาทอนไมกลวง ตอมาจงมการนาหนงมาหมจนกลายเปนกลอง และได

พฒนาเปนเครองดดและส ซงเกดการประดษฐธนเพอเปนเครองมอทใชในการลาสตว โดยการดดสายหนง

ใหลกดอกปกลงไปในสงตางๆ ตามทตองการ มนษยจงเกดการเลยนแบบเสยงของการดดสายหนงจนเกด

เปนเครองดนตร เชน พณเพยะ ซง ซอชนดตางๆ สะลอ เปนตนจากนนมนษยไดประดษฐเครองเปาขน เชน

ขลยและป ซงเกดจากการฟงเสยงกระแสลมทพดผานปากปลองคหาถาหรอเสยงลมกระทบทวไผตนไม

ตางๆเปนตน

3.วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอแบงออกเปน 3 กลม ดงน

- ดนตรกลมวฒนธรรมหมอลา เปนคนกลมใหญทสดในภาคอสาน มการขบรองและเปา

แคนประกอบ พณเปนเครองดนตรทไดรบความนยมรองลงมา จนกระทงปจจบนนยมเลนโปงลางกนอยาง

แพรหลายมากยงขน

- ดนตรกลมวฒนธรรมกนตรม เปนดนตรขบรองทเรยกวา เจรยง ซงเปนเครองดนตรของ

ชาวสรนทร บรรมย และศรสะเกษ

-ดนตรกลมวฒนธรรมโคราช เพลงโคราช เปนการแสดงเชนเดยวกบลเกของภาคกลาง ซง

เปนการขบรองโตตอบกนระหวางหมอเพลงชายกบหมอเพลงหญง

4.วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาคใต วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาคใต ไดแก-วฒนธรรมทาง

ดนตรทเกยวกบสงศกดสทธความเชอเรองภตผปศาจ อานาจเรนลบ เพอใหเกดคณประโยชนอยางใดอยางหนง

ไดแก การเลนมะตอรในหมชาวไทยมสลมและการเลนตะครมในหมชาวไทยพทธ เปนตน

84

-วฒนธรรมทางดนตรทเกยวของกบประเพณ ในบนปลายของชวตเมอถงแกกรรมกอาศยเครอง

ดนตรเปนเครองไปสสคต ดงจะเหนจากการเลนกาหลอในงานศพเพอออนวอนเทพเจาใหนารางของ

ผเสยชวตไปสภพภมทด

-วฒนธรรมทางดนตรทเกยวของกบการดารงชวต ชาวพนเมองภาคใตนยมประโคมปดและ

ประโคมโพนเปนสญญาณบอกกลาวแกชาวบาน เพอใหชาวบานทราบวาทวดมการทาเรอพระสาหรบใช

ชกลากในเทศการชกพระ

-วฒนธรรมทางดนตรทเกยวของกบการเสรมสรางความสามคค เชน กรอโตะและบานอ

ชาวบานจะรวมกนทาขนมาเพอใชเลนสนกรวมกน และใชแขงขนกบหมบานอน เปนตน

85

เรองท 4

ประวตคณคาภมปญญาของดนตรไทย

ดนตรไทย เปนศลปะชนสงแขนงหนงซงอยคกบคนไทยมาตลอดประวตศาสตร และถอวาเปน

มรดกทางวฒนธรรมอนทรงคณคาทสบทอดกนมาจนถงทกวนน เนองจากดนตรไทยไมมการบนทกเปน

ตวโนต การเรยนดนตรไทยจงตองเรยนดวยการ "จา" เทานน ถงแมวาดนตรไทยจะไมใชตวโนตสาหรบ

บรรเลง แตดนตรไทยกมโนตเหมอนดนตรสากลทวไป เพยงแตดนตรไทยมแตคย เมเจอรเทานน คอ คย

หรอ Am เพราะดนตรไทยไมมชารปหรอแฟลต

ประโยชนของดนตรไทย

1. เปนเครองมอทสามารถตอบสนองความตองการในการประเทองอารมณกระตนความรสก

ของเราอยางมาก

2. ทาใหมนษยอยอยางมอารมณ ความรสก มเครองมอประเทองจตใจ มความละเอยดออนและ

เกดความสขความสนกสนาน

3. ทาใหโลกมความสดใส มสสน

4. ทาใหคนฟงรสกผอนคลาย จตใจเบกบาน

คณคาในดนตรทเปนมรดกทางวฒนธรรม และภมปญญาไทย

1.วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาคกลาง ดนตรพนบานภาคกลางสวนใหญประกอบดวย

เครองดนตรประเภทต และเปาเรยกรวมเปนเครองตเปา ซงถอเปนเครองประโคมดงเดมทเกาแกทสดและ

พฒนาจนกลายเปนวงปพาทยในปจจบน แตเดมวงปพาทยนนใชปและกลองเปนหลกตอมาใชระนาดและ

ฆองวงและเพมเครองดนตรใหมจานวนมากเพอใหเสยงดงขน การบรรเลงวงปพาทยไมนยมบรรเลงเพอ

ประกอบการละเลนตางๆ แตนยมบรรเลงในพธกรรม การแสดง และการประกวดประชนเพอใหเปนท

ยอมรบของคนในสงคม เพลงบรรเลงของวงปพาทยประกอบดวยเพลง โหมโรง เพลง หนาพาทย เพลง

เรอง เพลง หางเครอง และเพลง ภาษา เพลงบรรเลงทง 5 ประเภทเปนการบรรเลงทเปนแบบแผน ไมวาจะ

บรรเลงเดยวหรอหม ลวนแตใชแบบแผนนทงสนเพอเปนการอวดฝมอ ของนกดนตรนนเอง ดนตร

พนบานภาคกลางถอเปนการถายเทระหวางวฒนธรรมราษฎกบวฒนธรรมหลวงซงเปนการผสมผสานจน

เกดเปนเอกลกษณของวงดนตรพนบานภาคกลางทตางจากภาคอนๆ

2.วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาคเหนอ เครองดนตรพนบานภาคเหนอยคแรกสวนใหญจะ

เปนเครองดนตรประเภทต แตเดมเรยกวาทอนไมกลวง ตอมาจงมการนาหนงมาหมจนกลายเปนกลอง และ

ไดพฒนาเปนเครองดดและส ซงเกดการประดษฐธนเพอเปนเครองมอทใชในการลาสตว โดยการดดสาย

หนงใหลกดอกปกลงไปในสงตางๆ ตามทตองการ มนษยจงเกดการเลยนแบบเสยงของการดดสายหนงจน

86

เกด เปนเครองดนตร เชน พณเพยะ สะลอ ซง ซอชนดตางๆ เปนตน จากนนมนษยไดประดษฐเครองเปาขน

เชน ขลยและป ซงเกดจากการฟงเสยงกระแสลมทพดผานปากปลองคหาถาหรอเสยงลมกระทบทวไผ

ตนไมตางๆเปนตน

3.วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอแบงออกเปน 3 กลม ดงน

-ดนตรกลมวฒนธรรมหมอลา เปนคนกลมใหญทสดในภาคอสาน มการขบรองและเปาแคน

ประกอบ พณเปนเครองดนตรทไดรบความนยมรองลงมา จนกระทงปจจบนนยมเลนโปงลางกนอยาง

แพรหลายมากยงขน

-ดนตรกลมวฒนธรรมกนตรม เปนดนตรขบรองทเรยกวา เจรยง ซงเปนเครองดนตรของชาว

สรนทร บรรมย และศรสะเกษ

-ดนตรกลมวฒนธรรมโคราช เพลงโคราช เปนการแสดงเชนเดยวกบลเกของภาคกลาง ซง

เปนการขบรองโตตอบกนระหวางหมอเพลงชายกบหมอเพลงหญง

4.วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาคใต วฒนธรรมทางดนตรพนบานภาคใต ไดแก

-วฒนธรรมทางดนตรทเกยวกบสงศกดสทธ ความเชอเรองภตผปศาจ อานาจเรนลบ เพอให

เกดคณประโยชนอยางใดอยางหนง ไดแก การเลนมะตอรในหมชาวไทยมสลมและการเลนตะครมในหม

ชาวไทยพทธ เปนตน

-วฒนธรรมทางดนตรทเกยวของกบประเพณ ในบนปลายของชวตเมอถงแกกรรมกอาศย

เครองดนตรเปนเครองไปสสคต ดงจะเหนจากการเลนกาหลอในงานศพเพอออนวอนเทพเจาใหนารางของ

ผเสยชวตไปสภพภมทด

-วฒนธรรมทางดนตรทเกยวของกบการดารงชวต ชาวพนเมองภาคใตนยมประโคมโพน

เปนสญญาณบอกกลาวแกชาวบาน เพอใหชาวบานทราบวาทวดมการทาเรอพระสาหรบใชชกลากในเทศ

การชกพระ

-วฒนธรรมทางดนตรทเกยวของกบการเสรมสรางความสามคค เชน กรอโตะและบานอ

ชาวบานจะรวมกนทาขนมาเพอใชเลนสนกรวมกน และใชแขงขนกบหมบานอน เปนตน

87

กจกรรม

1. ใหผเรยนอธบายลกษณะของดนตรไทย เปนขอๆตามทเรยนมา

2. ใหผเรยนศกษาดนตรไทยในทองถนของผเรยน แลวจดบนทกไว จากนนนามาอภปรายในชน

เรยน

3. ใหผเรยนลองหดเลนดนตรไทยจากผรแลวนามาเลนใหชมในชนเรยน

4. ผเรยนมแนวความคดในการอนรกษดนตรไทยในทองถนของผเรยนอยางไรบางใหผเรยน

บนทกเปนรายงานและนาแสดงแลกเปลยนความคดเหนกนในชนเรยน

88

บทท 3

นาฏศลปไทย

สาระสาคญ

1. ความหมายและความเปนมาของนาฏศลปไทย

2. นาฏศลปไทยประเภทตาง ๆ

3. คณคาและการอนรกษนาฏศลปไทย

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายประวตความเปนมาของการแสดงนาฏศลปไทยประเภทตาง ๆ ได

2. มความรเกยวกบพนฐานความงามของนาฏศลปไทยและแสดงออกไดอยางถกตอง

3. แสดงความคดเหน ความรสก ตอการแสดงนาฏศลปไทยได

4. เขาใจเหนคณคาของนาฏศลปไทยและบอกแนวทางการอนรกษนาฏศลปไทยได

ขอบขายเนอหา

เรองท 1. ความเปนมาของนาฏศลปไทย

เรองท 2. ประวตนาฏศลปไทย

เรองท 3. ประเภทของนาฏศลปไทย

เรองท 4. นาฏยศพท

เรองท 5. ราวงมาตรฐาน

เรองท 6. การอนรกษนาฏศลปไทย

89

เรองท 1

ความเปนมาของนาฏศลปไทย

นาฏศลป คอ ศลปะการรองราทาเพลง ทมนษยเปนผสรางสรรค โดยประดษฐขนอยางประณตและ

มแบบแผน ใหความร ความบนเทง ซงเปนพนฐานสาคญทแสดงใหเหนถงวฒนธรรมความรงเรอง ของชาต

ไดเปนอยางด

ความเปนมาของนาฏศลป

นาฏศลป หรอศลปะแหงการแสดงละครฟอนรานน มความเปนมาทสาคญ 4 ประการคอ

1.เกดจากการทมนษยตองการแสดงอารมณทเกดขนตามธรรมชาต ใหปรากฏออกมาโดยม

จดประสงคเพอการสอความหมายเปนสาคญเรมตงแต

1.1 มนษยแสดงอารมณตามธรรมชาตออกมาตรง ๆ เชน การเสยใจกรองไห ดใจกปรบมอ

หรอสงเสยงหวเราะ

1.2 มนษยใชกรยาอาการเปนการสอความหมายใหชดเจนขน กลายเปนภาษาทา เชน กวก

มอเขามาหาตวเอง

1.3 มการประดษฐคดทาทางใหมลลาทวจตรบรรจงขน จนกลายเปนทวงทลลาการฟอนรา

ทงดงามมลกษณะทเรยกวา “นาฏยภาษา”หรอ “ภาษานาฏศลป” ทสามารถสอความหมายดวยศลปะแหง

การแสดงทาทางทงดงาม

2. เกดจากการทมนษยตองการเอาชนะธรรมชาตดวยวธตาง ๆ ทนาไปสการปฏบตเพอบชาสงทตน

เคารพตามลทธศาสนาของตน ตอมาจงเกดเปนความเชอในเรองเทพเจา ซงถอวาเปนสงศกดสทธทเคารพ

บชา โดยจะเรมจากวงวอนอธษฐาน จนมการประดษฐเครองดนตร ดด ส ต เปา ตาง ๆ การเลนดนตร การ

รองและการรา จงเกดขนเพอใหเทพเจาเกดความพอใจมากยงขน

3. เกดจากการเลนเลยนแบบของมนษย ซงเปนการเรยนรในขนตนของมนษย ไปสการสรางสรรค

ศลปะแบบตาง ๆ นาฏศลปกเชนกนจะเหนวามนษยนยมเลยนแบบสงตาง ๆ ทงจากมนษยเองสงเกตจาก

เดก ๆ ชอบแสดงบทบาทสมมตเปนพอเปนแมในเวลาเลนกน เชน การเลนตกตา การเลนหมอขาวหมอแกง

หรอเลยนแบบจากธรรมชาตและสงแวดลอมตาง ๆ ทาใหเกดการเลน เชน การเลนงกนหาง การแสดงระบา

มา ระบากาสร ระบานกยง ( ทรงศกด ปรางควฒนากล : ม.ป.ป. )

4. เกดจากการทมนษยคดประดษฐหาเครองบนเทงใจ หลงจากการหยดพกจากภารกจประจาวน

เรมแรกอาจเปนการเลานทาน นยาย มการนาเอาดนตรและการแสดงทาทางตาง ๆ ประกอบเปนการรายรา

จนถงการแสดงเปนเรองราว

90

การแสดงโขน ตอน พระรามตามกวาง

91

เรองท 2

ประวตนาฏศลปไทย

นาฏศลปไทย คอ ศลปะแหงการรายราทเปนเอกลกษณของไทย จากการสบคนประวตความเปนมา

ของนาฏศลปไทย เปนเรองทเกยวของและสมพนธกบประวตศาสตรไทย และวฒนธรรมไทย จากหลกฐาน

ทยนยนวานาฏศลปมมาชานาน เชนการสบคนในหลกศลาจารกหลกท 4 สมยกรงสโขทย พบขอความวา

“ระบาราเตนเลนทกวน” แสดงใหเหนวาอยางนอยทสด นาฏศลปไทย มอายไมนอยกวายคสโขทยขนไป

สรปทมาของนาฏศลปไทยไดดงน

1.จากการละเลนของชาวบานในทองถน ซงเปนกจกรรมเพอความบนเทงและความรนเรงของ

ชาวบาน ภายหลงจากฤดกาลเกบเกยวขาวแลว ซงไมเพยงเฉพาะนาฏศลปไทยเทานน ทมประวตเชนน แต

นาฏศลปทวโลกกมกาเนดจากการเลนพนเมองหรอการละเลนในทองถน เมอเกดการละเลนในทองถน

การขบรองโตตอบกนระหวางฝายหญงและฝายชาย กเกดพอเพลงและแมเพลงขน จงเกดแมแบบหรอ

วธการทพฒนาสบเนองตอ ๆ กนไป

2. จากการพฒนาการรองราในทองถนสนาฏศลปในวงหลวง เมอเขาสวงหลวงกมการพฒนา

รปแบบใหงดงามยงขน มหลกการ และระเบยบแบบแผน ประกอบกบพระมหากษตรยไทย ยคสโขทย

อยธยา และรตนโกสนทร ทรงเปนกวและนกประพนธ ดงนนนาฏศลปรวมทงการดนตรไทย จงมลกษณะ

งดงามและประณต เพราะผแสดงกาลงแสดงตอหนาพระทนง และตอหนาพระมหากษตรยผทมความสาม

รถในเชงกว ดนตร และนาฏศลปเชนกน อาจกลาวไดวากษตรยแทบทกพระองคทรงเปยมลนดวย

ความสามารถดานกว ศลปะอยางแทจรง บางองคมความสามารถดานดนตรเปนพเศษ โดยเฉพาะยค

รตนโกสนทร พระมหากษตรยไทยไดแสดงใหโลกไดประจกษถงความสามารถดานน กวและศลปะ เชน

รชกาลท 2, รชกาลท 6 และพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ทรงพระปรชาสามารถดานดนตร

จนเปนทยอมรบของวงการดนตรทวโลก

92

การแสดงชดเจาเงาะรจนา

การแสดงโขน

93

เอกลกษณของนาฏศลปไทย

1. มทาราออนชอย งดงาม และแสดงอารมณ ตามลกษณะทแทจรงของคนไทย ตลอดจนใชลลา

การเคลอนไหวทดสอดคลองกน

2. เครองแตงกายจะแตกตางกบชาตอน ๆ มแบบอยางของตนโดยเฉพาะ ขนาดยดหยนไดตาม

สมควร เครองแตงกายบางประเภท เชนเครองแตงกายยนเครอง การสวมใสจะใชตรงดวยดายแทนทจะเยบ

สาเรจรป เปนตน

3. มเครองประกอบจงหวะหรอดนตรประกอบการแสดง ซงอาจมแตทานองหรอมบทรองผสมอย

4. ถามคารองหรอบทรองจะเปนคาประพนธ สวนมากแลวมลกษณะเปนกลอนแปด สามารถนาไป

รองเพลงชนเดยว หรอสองชนไดทกเพลง คารองนทาใหผสอนหรอผรากาหนดทาราไปตามบทรอง

เครองแตงกายพระ

94

เครองแตงกายนาง

95

เรองท 3

ประเภทของนาฏศลปไทย

นาฏศลปไทย เปนศลปะทรวมศลปะทกแขนงเขาดวยกน แบงออกเปน 5 ประเภท คอ โขน

ละครรา ระบา การละเลนพนเมอง

1.โขน

เปนศลปะของการรา การเตน แสดงเปนเรองราว โดยมศลปะหลายรปแบบผสมผสานกน ลกษณะ

การแสดงโขนมหลายชนด ไดแก โขนกลางแปลง โขนนงราว โขนโรงใน โขนหนาจอ และโขนฉาก ซง

โขนแตละชนดมลกษณะทเปนเอกลกษณเฉพาะตว สงสาคญทประกอบการแสดงโขน คอ บททใช

ประกอบการแสดงจากเรองรามเกยรต การแตงกายมหวโขน สาหรบสวมใสเวลาแสดงเพอบอกลกษณะ

สาคญ ตวละครมการพากย เจรจา ขบรอง และดนตรบรรเลงดวยวงปพาทย ยดระเบยบแบบแผนในการ

แสดงอยางเครงครด

การแสดงโขน ตอน ยกรบ

96

ประวตความเปนมาของโขน

โขน เปนการแสดง ทกลาวกนวา ไดรบอทธพลการแสดงมาจากการละเลนของไทยหลายแบบ

นามาผสมผสานกนจนเกดการแสดงทเรยกวา โขน ดงจะไดกลาวดงตอไปน

1. การแสดงชกนาคดกดาบรรพ ซงเปนการแสดงตานานของพระนารายณตอนกวนนาอมฤต โดย

แบงผแสดงออกเปน 2 ฝาย คอ ฝายอสร กบฝายเทวดา และวานร โดยอสรจะเปนผชกอยดานหว สวน

เทวดาและวานร ชกอยดานลาง ใชพญานาคเปนเชอก เขาพระสเมรเปนแกนกลาง การแสดงแนวคดนเชอวา

เปนตนเหตใหมการพฒนาแบงผแสดง เครองแตงกาย และนาแบบอยางมาเปนรปแบบการแสดงโขน ไดแก

การแตงกาย เทวดา ยกษ ลง

2. กระบ กระบอง เปนการแสดงศลปะการตอสปองกนตวดวยยทธวธ เปนศลปะทชาวไทยทกคน

ตองเรยนรและปองกนตนเอง และประเทศชาต กระบวนทาตาง ๆ นน เชอวา โขนคงรบมาในทาทางของ

การตอสของตวแสดง

3. หนงใหญ เปนมหรสพของไทยในอดต ใชหนงววฉลเปนภาพตวละครตาง ๆ เวลาแสดงจะให

แสงสองตวหนงเกดเงาทงดงามบนจอผาขาว จดเดนของหนงใหญ คอ การเตนของผเชดตวหนงไปตาม

จงหวะของตนตร เรยกวา หนาพาทย และบทเจรจา ดงนนโขน นาจะไดรบอทธพลการพากย และเจรจา

จากการแสดงหนงใหญ

เรองทแสดง จะใชวรรณคดทไดรบอทธพลมาจากอนเดยคอ รามเกยรต วรกษตรยชาวอารยน คอ

พระราม ทเปนตวเอกของเรอง

หนงใหญ

97

ประเภทของโขน

โขน เปนศลปะการแสดงทมการพฒนา และเปลยนแปลงไปตามสภาพทางสงคม ขนบธรรมเนยม

ประเพณ ทาใหเกดรปแบบของโขน หลายรปแบบ ซงสามารถแบงประเภทตามลกษณะองคประกอบของ

การแสดง ดงน

1. โขนกลางแปลง เปนโขนทแสดงกลางสนาม ใชธรรมชาต เปนฉากประกอบ นยมแสดงตอนทม

การทาศกสงคราม เพราะจะตองใชตวแสดงเปนจานวนมาก และตองการแสดงถงการเตนของโขน การ

เคลอนทพของทงสองฝาย การตอส ระหวางฝายพระราม พระลกษณ พลวานร กบฝายยกษ ไดแกทศกณฑ

ภาพโขนกลางแปลง

98

2. โขนโรงนอก หรอโขนนงราว เปนโขนทมววฒนาการมาจากโขนกลางแปลง หากเปลยนสถานท

แสดงบนโรง มราวไมไผขนาดใหญอยดานหลง สาหรบตวโขน นงแสดง รปแบบของการแสดงดาเนนเรอง

ดวยการพากยและเจรจา

โขนโรงนอกหรอโขนนงราว

3. โขนโรงใน เปนการนาเอารปแบบการแสดงโขนโรงนอก มาผสมผสานกบการแสดงละครใน

ทมการขบรอง และการรายราของผแสดง ดาเนนเรองดวยการพากย เจรจา มการขบรอง ประกอบทารา

เพลงระบาผสมผสานอยดวย

ภาพโขนโรงใน

99

4.โขนหนาจอ ไดแก โขนทใชจอหนงใหญเปนฉากประกอบการแสดง กลาวคอ มจอหนงใหญเปน

ฉาก ทดานซายขวาเขยนรปปราสาท และพลบพลาไวทงสองขาง ตวแสดงจะออกแสดงดานหนาของจอ

หนงดาเนนดวยการพากย เจรจา ขบรอง รวมทงมการจดระบา ฟอนประกอบดวย

โขนหนาจอ

5. โขนฉาก เปนรปแบบโขนทพฒนาเปนลาดบสดทาย กลาวคอเปนการแสดงในโรง มการจดทา

ฉาก เปลยนไปตามเรองราวทกาลงแสดง ดาเนนเรองดวยการพากย เจรจา และขบรอง รายราประกอบคา

รองมระบา ฟอนประกอบ

2. ละคร คอ การแสดงทเลนเปนเรองราว มงหมายกอใหเกดความบนเทงใจ สนกสนาน

เพลดเพลน หรอเราอารมณ ความรสกของผด ตามเรองราวนน ๆ ขณะเดยวกนผดกจะไดแนวคดคตธรรม

และปรชญา จากการละครนน

100

ประเภทของละครไทย

ละครไทยเปนละครทมพฒนาการมาเปนลาดบ ตงแตสมยกรงศรอยธยาจนถงปจจบน

ดงนนละครไทยจงมรปแบบตาง ๆ ซงแบงออกเปนประเภทใหญ ได ประเภทดงตอไปน

1.ละครรา

2. ละครรอง

3. ละครพด

1.ละครรา

เปนศลปะการแสดงของไทยทประกอบดวยทารา ดนตรบรรเลง และบทขบรองดาเนนเรอง มผ

แสดงเปนตวพระ ตวนาง และตวประกอบแตงองคทรงเครองตามบท งดงามระยบตา ทาราตามบทรอง

ประสานทานองดนตรบรรเลง จงหวะชาเรว เราอารมณ ใหเกดความรสกตามบทละครทงคกคก สนกสนาน

หรอโศกเศรา ตวละครสอความหมายบอกกลาวตามอารมณดวยภาษาทา โดยมผขบรอง คอผเลาเรองดวย

ทานองเพลงตามบทละคร ซงเปนคาประพนธ ประเภทคากลอน บทละคร มการบรรยายความวา ตวละคร

เปนใคร อยทไหน กาลงทาหรอคดสงใด และมทานอง เพลงรอง เพลงหนาพาทย ประกอบทาราบรรจไวใน

บทกลอน ตามรปแบบศลปะการแสดงละครรา ดนตรใชวงปพาทยบรรเลงประกอบการแสดง

ละครราแบงการแสดงออกเปน 6 ชนดคอ ละครนอก ละครใน ละครดกดาบรรพ ละครพนทาง

ละครเสภา และละครชาตรเครองใหญ

ภาพละครในเรองอเหนา

101

ละครชาตรเรองมโนราห

ละครนอกเรองสงขทอง

102

2.ราและระบา เปนการแสดงชดเบดเตลด มหลายรปแบบ ไดแกราหนาพาทย การราบท การราเดยว

การราหม ระบามาตรฐาน ระบาทปรบปรงขนใหม ราหรอ ระบา สวนใหญ จะเนนในเรองสวยงาม ความ

พรอมเพรยง ถาเปนการแสดงหมมาก ตลอดทงใชระยะเวลาการแสดงสน ๆชมแลวไมเกดความเบอหนาย

ราสนวล

ฉยฉายพราหมณ

103

3. การละเลนพนเมอง

การละเลนพนเมองเปนการละเลนในทองถนทสบทอดกนมาเปนเวลานาน แบงออกเปน ภาคกลาง

ภาคเหนอ ภาคใต ภาคอสาน แตละภาคจะมลกษณะเฉพาะในการแสดง ทงนขนอยกบปจจยหลายประการ

ไดแกสภาพภมศาสตร ประเพณ ศาสนา ความเชอและคานยม ทาใหเกดรปแบบการละเลนพนเมองขน

หลายรปแบบ ไดแก รปแบบการแสดงทเปนเรองราวของการรองเพลง เชน เพลงเกยวขาว เพลงบอก เพลง

ซอ หรอรปแบบการแสดง เชน ฟอนเทยน เซงกระหยง ระบาตารกปส ซงแตละรปแบบนจะมทงแบบ

อนรกษปรบปรงและพฒนา เพอใหดารงอยสบไป

ภาพฟอนเทยน

104

เรองท 4

นาฏยศพท

นาฏยศพท หมายถง ศพทเฉพาะในทางนาฏศลป ซงเปนภาษาทใชเปนสญลกษณและสอ

ความหมายกนในวงการนาฏศลปไทย

นาฏยศพท แบงออกเปน 3 หมวด คอ

1. หมวดนามศพท หมายถง ทาราสอตางๆ ทบอกอาการของทานนๆ

- วง เชน วงบน วงกลาง

- จบ เชน จบหงาย จบควา จบหลง

- ทาเทา เชน ยกเทา ประเทา กระดก

2. หมวดกรศพท คอ ศพททใชในการปฏบตอาการกรยา แบงออกเปนศพทเสรมและศพทเสอม

- ศพทเสรม หมายถง ศพททใชเสรมทวงทใหถกตองงดงาม เชน ทรงตว สงมอ เจยง ลกคอ

กดไหล ถบเขา เปนตน

- ศพทเสอม หมายถง ศพททใชเรยกทาราทไมถกระดบมาตรฐาน เพอใหผรารตวและตอง

แกไขทวงทของตนใหเขาสระดบ เชน วงลา วงตก วงลน ราเลอย ราลน เปนตน

3. หมวดนาฏยศพทเบดเตลด คอ ศพททนอกเหนอจากนามศพท กรยาศพท ซงจดไวเปนหมวด

เบดเตลด มดงน

เหลยม หมายถง ระยะเขาทงสองขางแบะออก กวาง แคบ มากนอยสดแตจะเปนทาของพระ

หรอนาง ยกษ ลง เหลยมทกวางทสด คอเหลยมยกษ

เดนมอ หมายถง อาการเคลอนไหวของแขนและมอ เพอเชอมทา

แมทา หมายถง ทาราตามแบบมาตรฐาน เชน แมบท

ขนทา หมายถง ทาทประดษฐใหสวยงาม แบงออกเปน

ก. ขนทาใหญ มอย 4 ทา คอ

(1) ทาพระสหนา แสดงความหมายเจรญรงเรอง เปนใหญ

(2) ทานภาพร แสดงความหมายเชนเดยวกบพรหมสหนา

(3) ทาเฉดฉน แสดงความหมายเกยวกบความงาม

(4) ทาพสมยเรยงหมอน มความหมายเปนเกยรตยศ

105

ข. ขนทานอย มอยหลายทาตางกน คอ

(1) ทามอหนงตงวงบวบาน อกมอหนงจบหลง

(2) ทายอดตองตองลม

(3) ทาผาลาเพยงไหล

(4) ทามอหนงตงวงบน อกมอหนงตงวงกลาง เหมอนทาบงสรยา

(5) ทาเมขลาแปลง คอมอขางทหงายไมตองทานวลอแกว

พระใหญ – พระนอย หมายถง ตวแสดงทมบทสาคญพอๆ กน พระใหญ หมายถงพระเอก เชน

อเหนา พระราม สวนพระนอย มบทบาทเปนรอง เชน สงคามาระตา พระลกษณ

นายโรง หมายถง พระเอก เปนศพทเฉพาะละครรา

ยนเครอง หมายถง แตงเครองละครราครบเครอง

นางกษตรย บคลกทวงทเรยบรอย สงามททาเปนผด

นางตลาด ทวงทวองไว สะบดสะบงไมเรยบรอย เชน นางยกษ นางแมว เปนตน

ทา “เฉดฉน”

นาฏยศพท มอขวาตง “วงบวบาน” มอซายตง”วงหนา” เทาซาย “กระดกหลง”

106

ภาษาทา หมายถง การแสดงกรยาทาทางเพอสอความหมายแทนคาพด สวนมากใชในการแสดง

นาฏศลปและการแสดงละครตางๆ ภาษาทาแบงเปน 3 ประเภท ดงน

1. ทาทางทใชแทนคาพด เชน ไป มา เรยก ปฏเสธ

2. ทาทางทใชแทนอารมณภายใน เชน รก โกรธ ดใจ เสยใจ

3. ทาแสดงกรยาอาการหรออรยาบถ เชน ยน เดน นง

การรายราทาตางๆ นามาประกอบบทรองเพลงดนตร โดยมงถงความสงางามของลลาทารา และ

จาเปนตองอาศยความงามทางศลปะเขาชวย วธการใชทาทางประกอบบทเรยน บทพากย และเพลงดนตร

พนทางนาฏศลปเรยกวา การตบท หรอการราบท

107

เรองท 5

ราวงมาตรฐาน

ประวตราวงมาตรฐาน

ราวงมาตรฐาน เปนการแสดงมาจากราโทน เปนการละเลนพนบานอยางหนงของชาวไทยทบง

บอกถงความสนกสนาน ซงแตเดมราโทนกเลนกนเปนวง จงเรยกวา “ราวง” แตเดมไมมคาวา “มาตรฐาน”

จะเรยกกนวาราวงเทานน ตอมาราวสงครามโลกครงท 2 ไดมการปรบปรงการเลนราโทนใหงดงามตาม

แบบของกรมศลปากร ทงการรอง และการรายราใหมความงดงามเปนแบบฉบบกลางๆ ทจะรองเลนได

ทวไปในทกภาค และเปลยนจากการเรยกวา ราโทน เปนราวง เพราะประการทหนง เครองดนตรทใชม

มากกวา ฉง กรบ และโทน เพอเพมความสนกสนาน และความไพเราะใหถกหลกทงไทยและสากล

ประการทสอง แตเดมราโทนกเลนกนเปนวงการเปลยนจากราโทนเปนราวง กยงคงรปลกษณเดมไวสวนท

พฒนาคอทารา จดใหเปนทาราไทยพนฐานอยางงายๆ สโลกสากล เรยนรงาย เปนเรว สนก และเปนแบบ

ฉบบของไทยโดยแท ทางดานเนอรองไดพฒนาในทานองสรางสรรค ราวงทพฒนาแลวนเรยกวา ราวง

มาตรฐาน เนอเพลงในราวงมาตรฐานมทงหมด 10 เพลง แตละเพลงจะบอกทารา (จากแมบท) ไวใหพรอม

ปฏบต

ชอเพลงราวงมาตรฐานและทาราทใช

ชอเพลง ทารา

1. งามแสงเดอน

2. ชาวไทย

3. รามาซมารา

4. คนเดอนหงาย

5. ดวงจนทรวนเพญ

1. สอดสรอยมาลา

2. ชกแปงผดหนา

3. ราสาย

4. สอดสรอยมาลาแปลง

5. แขกเตาเขารง

เพลงราวงมาตรฐาน

1. เพลงงานแสงเดอน ราทา สอดสรอยมาลา

งามแสงเดอนมาเยอนสองหลา งามใบหนาเมออยวงรา (2 เทยว)

เราเลนเพอสนก เปลองทกขวายระกา

ขอใหเลนฟอนรา เพอสามคค เอย.

108

2. เพลงชาวไทย ราทา ชกแปงผดหนา

ชาวไทยเจาเอย ขออยาละเลยในการทาหนาท

การทเราไดเลนสนก เปลองทกขสบายอยางน

เพราะชาตเราไดเสร มเอกราชสมบรณ

เราจงควรชวยชาต ใหเกงกาจเจดจารญ

เพอความสขเพมพน ของชาวไทยเรา เอย.

3. เพลงราซมารา ราทา ราสาย

รามาซมารา เรงระบากนใหสนก

ยามงานเราทางานจรงจรง ไมละไมทงจะเกดเขญขก

ถงยามวางเราจงราเลน ตามเชงเชนเพอใหสรางทกข

ตามเยยมอยางตามยค เลนสนกอยางวฒนธรรม

เลนอะไรใหมระเบยบ ใหงามใหเรยบจงจะคมขา

มาซมาเจาเอยมาฟอนรา มาเลนระบาของไทยเรา เอย.

4. เพลงคนเดอนหงาย ราทา สอดสรอยมาลาแปลง

ยามกลางคนเดอนหงาย เยนพระพายโบกพลวปลวมา

เยนอะไรกไมเยนจต เทาเยนผกมตรไมเบอระอา

เยนรมธงไทยปกไทยมวหลา เยนยงนาฟามาประพรม เอย.

ชอเพลง ทารา

6. ดอกไมของชาต

7. หญงไทยใจงาม

8. ดวงจนทรขวญฟา

9. ยอดชายใจหาญ

10. บชานกรบ

6. รายว

7. พรหมสหนา, ยงฟอนหาง

8. ชางประสานงา, จนทรทรงกลดแปลง

9. (หญง) ชะนรายไม (ชาย) จอเพลงกาฬ

10. เทยวแรก (หญง) ขดจางนาง

(ชาย) จนทรทรงกลด

เทยวสอง (หญง) ลอแกว

(ชาย) ขอแกว

109

ลกษณะทาราแบบตางของราวงมาตรฐาน

ทาสอดสรอยมาลา

ทาชกแปงผดหนา

110

ทานกแขกเตาเขารง

111

เรองท 6

การอนรกษนาฏศลปไทย

นาฏศลปไทย เปนผลผลตทางวฒนธรรมทเปนรปธรรม ซงนบเปนมรดกทางวฒนธรรมทบรรพ

บรษของเราไดสรางและสงสมภมปญญามาแตโบราณ เปนสงทแสดงถงเอกลกษณของชาต ซงแสดงให

เหนถงความเปนอารยประเทศของชาตไทยทมความเปนเอกราชมาชานาน นานาประเทศในโลกตางชนชน

นาฏศลปไทยในความงดงามวจตรบรรจง เปนศลปะทมคณคาควรแกการอนรกษและสบทอด

แนวทางในการอนรกษนาฏศลปไทย

1. การอนรกษรปแบบ หมายถง การรกษาใหคงรปดงเดม เชน เพลงพนบานกตองรกษาขนตอน

การรอง ทานอง การแตงกาย ทารา ฯลฯ หรอหากจะผลตขนใหมกใหรกษารปแบบเดมไว

2. การอนรกษเนอหา หมายถง การรกษาในดานเนอหาประโยชนคณคาดวยวธการผลต การ

รวบรวมขอมลเพอการศกษา เชน เอกสาร และสอสารสนเทศตางๆ

การอนรกษทง 2 แบบน หากไมมการสบทอดและสงเสรม กคงไวประโยชนในทนจะขอนาเสนอ

แนวทางในการสงเสรมเพออนรกษนาฏศลปไทย ดงน

1. จดการศกษาเฉพาะทาง สงเสรมใหมสถาบนการศกษาดานนาฏศลปจดการเรยนการสอน เพอ

สบทอดงานศลปะดานนาฏศลป เชน วทยาลยนาฏศลป สถาบนเอกชน องคกรของรฐบางแหง ฯลฯ

2. จดการเรยนการสอนในขนพนฐาน โดยนาวชานาฏศลปจดเขาในหลกสตรและเขาสระบบการ

เรยนการสอนทกระดบ ตามระบบทควรจะใหเยาวชนไดรบรเปนขนตอนตงแตอนบาล – ประถม

มธยมศกษา และอดมศกษา ตลอดจนสถาบนการศกษาทกระดบ จดรวบรวมขอมลตางๆ เพอประโยชนตอ

การศกษาคนควา และบรการแกชมชนไดดวย

3. มการประชาสมพนธในรปแบบสอโฆษณาตางๆ ทงวทย โทรทศน และหนงสอพมพ โดยนา

ศลปวฒนธรรมดานนาฏศลปเขามาเกยวของเพอเปนการสรางบทบาทของความเปนไทยใหเปนทรจก

4. จดเผยแพร ศลปวฒนธรรม ในรปแบบการแสดงนาฏศลปแกหนวยงานรฐและเอกชน

โดยทวไปทงภายในประเทศและตางประเทศ

5. สงเสรมและปลกฝงมรดกทางศลปวฒนธรรมภายในครอบครว ใหรซงถงความเปนไทยและ

อนรกษรกษาเอกลกษณไทย

112

กจกรรมท 1

ผลการเรยนรทคาดหวง บอกทมาและประเภทของนาฏศลปไทยได

คาชแจง ใหผเรยนตอบคาถามตอไปน

1. นาฏศลปไทยเกดขนจากเหตใด

2. นาฏศลปไทยมกประเภท อะไรบาง จงอธบาย

3. ใหผเรยนเขยนชอการแสดงราและระบาของนาฏศลปไทยทเคยชมใหมากทสด

4. ใหผเรยนหาภาพและประวตการแสดงเกยวกบนาฏศลปไทย

กจกรรมท 2

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. บอกความหมายของนาฏยศพทได

2. เขาใจสนทรยะของการแสดงนาฏศลปไทยตามหลกการใชภาษาทา

คาชแจง ใหผเรยนตอบคาถามตอไปน

1. อธบายความหมายของนาฏศพท พรอมยกตวอยางพอสงเขป

2. อธบายความหมายของภาษาทาในนาฏศลปไทย

3. แบงกลมคดภาษาทา กลมละ 3 ประโยค ออกมาแสดงภาษาทาทคดไวทละกลม โดยใหกลมอน

เปนผทายวาภาษาทานนๆ หมายถงอะไร

กจกรรมท 3

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. แสดงความรสก ความคดเหนไดอยางมเหตผลและสรางสรรค

2. รบฟงความคดเหนของผอนและนาไปปรบใชไดอยางมเหตผล

คาชแจง ใหผเรยนบอกชอการแสดงนาฏศลปไทยทเคยชม แลวแสดงความคดเหน

1. เรองทชม

2. เนอเรอง

3. ตวแสดง

4. ฉาก

5. ความเหมาะสมของการแสดง

113

กจกรรมท 4

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. บอกประวตความเปนมาของราวงมาตรฐานได

2. แสดงราวงมาตรฐานไดอยางถกตองเหมาะสม

คาชแจง

1. จงอธบายประวตความเปนมาของราวงมาตรฐาน

2. ราวงมาตรฐานนาไปแสดงในโอกาสใดบาง จงอธบาย

3. ใหผเรยนแบงกลมฝกการแสดงราวงมาตรฐาน กลมละ 3 เพลง แสดงใหเพอนดทละกลม

กจกรรมท 5

ผลการเรยนรทคาดหวง รคณคาของนาฏศลปไทยและแนวทางอนรกษนาฏศลปไทย

คาชแจง ใหผเรยนตอบคาถามตอไปน

1. ถาหากไมมนาฏศลปไทย ประเทศไทยจะเปนอยางไร

2. ผเรยนมแนวทางการอนรกษนาฏศลปไทยอยางไรบาง

บรรณานกรม

กาจร สนพงษศร. ประวตศาสตรศลปะตะวนตก. กรงเทพฯ : คาลเดยเพรสบค, ๒๕๕๒. จรพนธ สมประสงค. ประวตศลปะ. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, ๒๕๓๓. จรพนธ สมประสงค. ศลปะประจาชาต. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, ๒๕๓๓. จรพนธ สมประสงค. ทศนศลป ม.๑ – ๒. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, ๒๕๓๓. จรพนธ สมประสงค. ศลปะกบชวต. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, ๒๕๔๑. ชะลด นมเสมอ. องคประกอบศลป. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๙. ทวเดช จวบาง. ความคดสรางสรรคศลปะ. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, ๒๕๓๗. ประเสรฐ ศลรตนา. สนทรยะทางทศนศลป. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, ๒๕๔๒. ประเสรฐ ศลรตนา. ความเขาใจศลปะ. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, ๒๕๒๕. มานพ ถนอมศร และคณะ. ศลปะกบชวต ๔. กรงเทพฯ : บรท สานกพมพแมค จากด, ๒๕๔๒. มะลฉตร เอออานนท. สนทรยภาพและศลปวจารณ. กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงลงกรณ

มหาวทยาลย, ๒๕๕๓. วรณ ตงเจรญ, อานาจ เยนสบาย. สรางสรรคศลปะ ๔. กรงเทพฯ : อกษราเจรญทสน, ม.ป.ป. วชาการ, กรม. ทฤษและการปฏบตการวจารณศลปะ, กรงเทพฯ : องคการคาครสภา, ๒๕๓๓. วชาการ, กรม. ศลปะกบชวต ม.๑-๖. กรงเทพฯ : องคการคาครสภา, ๒๕๓๖. วรตน พชญไพบลย. ความเขาใจศลปะ, กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๒๔. วรตน พชญไพบลย. ความรเกยวกบศลปะ, กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๒๐. วญ ทรพยประภา และคณะ. ศลปะกบชวต ม.๑-๖, กรงเทพฯ : ประสานมตร, ๒๕๓๕. ศลป พระศร. ทฤษฎองคประกอบ, กรงเทพฯ : กรมศลปากร, ๒๔๔๗. สดใจ ทศพร และโชดก เกงเขตรกจ. ศลปะกบชวต ม.๑-๖. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๓๖. อาร สทธพนธ.ศลปะนยม. กรงเทพฯ : กระดาษสา, ๒๕๒๘.

คณะผจดทา

ทปรกษา

1. นายประเสรฐ บญเรอง เลขาธการ กศน.

2. ดร.ชยยศ อมสวรรณ รองเลขาธการ กศน.

3. นายวชรนทร จาป รองเลขาธการ กศน.

4. ดร.ทองอย แกวไทรฮะ ทปรกษาดานการพฒนาหลกสตร กศน.

5. นางรกขณา ตณฑวฑโฒ ผอานวยการกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผเขยนและเรยบเรยง 1. นายจานง วนวชย ขาราชการบานาญ

2. นางสรญณอร พฒนไพศาล กศน. เฉลมพระเกรยต จ.บรรมย

3. นายชยยนต มณสะอาด สถาบน กศน. ภาคใต

4. นายสฤษดชย ศรพร สถาบน กศน. ภาคตะวนออก

5. นางชอทพย ศรพร สถาบน กศน. ภาคตะวนออก

6. นายสรพงษ มนมะโน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผบรรณาธการ และพฒนาปรบปรง

1. นายจานง วนวชย ขาราชการบานาญ

2. นางสรญณอร พฒนไพศาล กศน. เฉลมพระเกรยต จ.บรรมย

3. นายชยยนต มณสะอาด สถาบน กศน. ภาคใต

4. นายสฤษดชย ศรพร สถาบน กศน. ภาคตะวนออก

5. นางชอทพย ศรพร สถาบน กศน. ภาคตะวนออก

6. นายสรพงษ มนมะโน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

7. นายววฒนไชย จนทนสคนธ ขาราชการบานาญ

คณะทางาน

1. นายสรพงษ มนมะโน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

2. นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

3. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

4. นางสาวศรญญา กลประดษฐ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

5. นางสาวเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผพมพตนฉบบ

1.นางสาวปยวด คะเนสม กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

2. นางสาวเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

3. นางสาวกรวรรณ กววงษพพฒน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

4. นางสาวชาลน ธรรมธษา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

5. นางสาวอลศรา บานช กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผออกแบบปก

นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน