ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ

΄Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ

ΣΧ.ΕΤΟΥΣ 2013-2014ΤΟΠΟΣ: 1ο Επάλ Αιγίου

1

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

ΜΑΘΗΤΕΣΑγγελοπούλου Ιωάννα Χαρδαλούπα ΜαρίαΣπατιώτης Άγγελος Καφετζή Γεωργία Ταπακαράκη Νίκη Τσουρέκης Κων/νοςΓιοβάς Δημήτρης Γραβάνης Μιχάλης

Γκολφινόπουλος Λεωνίδας Ζιάκα Θωμαϊδα

Αποστολοπούλου Ελισάβετ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

ΘΑ ΘΕΛΑΜΕ ΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ 1ΟΥ ΕΠΑΛ ΑΙΓΙΟΥ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΜΑΣ ΒΟΗΘΗΣΑΝ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΝΑ ΕΞΑΓΟΥΜΕ ΧΡΗΣΙΜΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΣ. ΕΠΙΣΗΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΜΑΣ ΚΟ ΣΠΑΛΙΑΡΑ ΓΕΩΡΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ.

2

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εξώφυλλο……………………………………….. σελ.1

Ευχαριστίες..……………………………………..σελ.2

Περιεχόμενα………………………………………σελ.3

Πρόλογος …………………………………………σελ.4

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ..………………………σελ.4Κύριο Μέρος……………………………………...σελ.5

Σχολικός Εκφοβισμος………………………σελ.5

Μορφές…………………………………………..σελ.6

Θύμα – Θύτης - Παρατηρητής …………σελ.11

Επίπτώσεις………………………………………….σελ.16

Τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης ..σελ.17

Επίλογος…………….…………………………….σελ.21

Βιβλιογραφία……………………………………...σελ21

3

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣΤο θέμα προς έρευνα που ασχολήθηκε διεξοδικά η ομάδα μας είναι η <<ενδοσχολική βία>>. Πιο συγκεκριμένα αναλάβαμε ένα επίκαιρο θέμα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μας τους νέους. Η έξαρση του φαινομένου που παρατηρείτε στα Ελληνικά σχολεία έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις στις μέρες μας. Ωστόσο συγκεντρώνοντας τις πληροφορίες μας, μας προβλημάτισε το γεγονός ότι οι συμμαθητές μας αλλά και εμείς αποτελούμε κομμάτι του φαινομένου αυτού.

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΗΝΤΙΚΗΣΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η παρούσα εργασία έγινε με σκοπό εμείς οι μαθητές να διερευνήσουμε τις διαστάσεις του προβλήματος της παραβατικότητας των νέων και πιο συγκεκριμένα το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας. Σκοπός μας είναι μέσω αυτής της εργασίας να ενημερωθούμε για τις μορφές που εμφανίζεται η ενδοσχολική βία, τα αίτια που την προκαλούν καθώς και τις συνέπειες στους εμπλεκόμενους. Οι στόχοι που θέσαμε είναι να γνωρίσουμε και να αναδείξουμε το πρόβλημα στην πραγματική διάσταση, να δώσουμε την ευκαιρία στους μαθητές του Λυκείου μας να εκφράσουν τις απόψεις τους, να ευαισθητοποιήσουμε και να κινητοποιήσουμε πέρα από τους εαυτούς μας και τους συμμαθητές μας, κάθε εμπλεκόμενη πλευρά έτσι ώστε να περιορίσουμε την εμφάνιση τέτοιων συμπεριφορών στο σχολείο μας και κυρίως να πετύχουμε την αλλαγή νοοτροπίας απέναντι σ΄ αυτό το κοινωνικό πρόβλημα

4

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

Κύριο Μέρος

Τί είναι ο σχολικός εκφοβισμός;

Ο σχολικός εκφοβισμού χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη, απρόκλητη παρενόχληση, κάποιου παιδιού το οποίο δυσκολεύεται να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Στην πραγματικότητα, το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δύσκολα μπορεί να οριστεί αφού εκδηλώνεται με διάφορες μορφές. Οι εκδηλώσεις αυτές

μπορούν να πάρουν τη μορφή τηςΨυχολογικής Βίας   και εκφράζονται με διάφορα πειράγματα, παρατσούκλια, κοροϊδία, διάδοση φημών, εξύβριση, ταπείνωση, εξευτελισμός, ρατσιστικά σχόλια, απειλών ή και τρομοκρατίας. Η Ψυχολογική βία περιλαμβάνει επίσης και τον εσκεμμένο αποκλεισμό μαθητών από διάφορες κοινωνικές και σχολικές δραστηριότητες. Μια άλλη μορφή σχολικού είναι η Σεξουαλική Παρενόχληση   που χαρακτηρίζεται από σεξουαλικά ταπεινωτικά σχόλια, ανεπιθύμητα αγγίγματα, εξαναγκασμός του θύματος να παρακολουθεί ή να συμμετέχει ενεργά σε σεξουαλικές πράξεις και βιασμός. Όλα αυτά, το παιδί που εκφοβίζεται μπορεί μερικές φορές να εξαναγκαστεί να τα υποστεί ή και να πράξει μπροστά σε άλλους. Η Σωματική βία   στον σχολικό εκφοβισμό εκδηλώνεται με χτυπήματα, σπρωξίματα, κλοτσιές, τσιμπιές και στριμώγματα. Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να εκφραστεί και μέσα από την Οικονομική Εκμετάλλευση των παιδιών που εκφοβίζονται με αποτέλεσμα την κλοπή ή φθορά στα προσωπικά αντικείμενα τους.Τα τελευταία χρόνια στη βιβλιογραφία του bullying προστέθηκε και άλλη μια κατηγορία, αυτή τουΗλεκτρονικού ή Διαδικτυακού Εκφοβισμού (cyber bullying). Ο όρος Cyber bullying, αποδόθηκε πρώτα από τον Bill Belsey και χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει τις διάφορες μορφές ψυχολογικής κακοποίησης οι οποίες συνδέονται με το συμβατικό εκβιασμό, μέσω του διαδικτύου ή παρεμφερή τεχνολογία, με σκοπό τη σκόπιμη ζημιά ενός ατόμου ή μιας ομάδας. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να περιλαμβάνει τις ακόλουθες πράξεις: Διακωμώδηση – εξευτελισμό ενός προσώπου μέσω Internet. Συνεχή αποστολή μηνυμάτων άσεμνου περιεχομένου μέσω Internet. Αποστολή προσβλητικών και άσεμνου περιεχομένου μέσω των διάφορων

διαδικτυακών εφαρμογών. Άσεμνο περιεχόμενο κατά τη διάρκεια συνομιλιών Εξευτελισμό παιδιού ή εφήβου, με τη δημιουργία ενός προφίλ ή μπλογκ το

οποίο περιλαμβάνει σκόπιμα λανθασμένο και εξευτελιστικό περιεχόμενο. Αποστολή απειλών Δημοσιοποίηση προσωπικών βίντεο ή φωτογραφιών χωρίς τη συγκατάθεση

του ατόμου.

Αυτό που διαχωρίζει τον σχολικό εκφοβισμό από το απλό πείραγμα, είναι η ένταση, η διάρκεια και η επανάληψη μιας κατάστασης και κυρίως η ανισορροπία δύναμης

5

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών. Με αλλά λόγια, στον σχολικό εκφοβισμό το παιδί «θύτης», δηλαδή το παιδί που εκφοβίζει, υπερέχει σωματικά από το παιδί που εκφοβίζεται δηλαδή το παιδί «θύμα» ή αλλιώς το παιδί «στόχο» (target). Αντιθέτως, όταν για παράδειγμα δυο παιδιά της ιδίας ισχύος έχουν «πιαστεί στα χέρια», αυτό το περιστατικό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως σχολικός εκφοβισμός. Επίσης, ο μαθητής που εκφοβίζεται μπορεί να είναι συχνά μικρότερης ηλικίας και δεν έχει προκαλέσει τον μαθητή-θύτη.

Μορφές ενδοσχολικής βίας

Η ενδοσχολική βία μπορεί να πάρει διάφορες μορφές:

Λεκτικός εκφοβισμός:

6

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

O λεκτικός εκφοβισμός αποτελεί την πιο συχνή μορφή του bullying και είναι πολύ σύνηθες σε παιδιά κυρίως του γυμνασίου και του δημοτικού.Μπορεί να επιφέρει την ταπείνωση και τον εξευτελισμό σε ειδάλλως γεμάτα αυτοπεποίθηση άτομα με αποτέλεσμα να τα καταστήσει ανίσχυρα στην προσπάθεια τους να φανούν ανεπηρέαστα.Έτσι και οι μαθητές - bullies που εκδηλώνουν τη λεκτική μορφή του σχολικού εκφοβισμού χρησιμοποιούν λέξεις με σκοπό να βλάψουν ή να ταπεινώσουν και να εξευτελίσουν ένα άλλο άτομο. Αυτό το είδος του bullying προκαλεί ευκολότερα πόνο σε άλλα παιδιά, καθώς είναι γρήγορο και άμεσο. Ενδεικτικά, μπορεί να αναφερθεί ότι συχνά υποσκάπτει την αυτοπεποίθηση του παιδιού και το καθιστά ανίκανο να προσαρμοστεί και να αφεθεί στις σχέσεις του με τους συμμαθητές του.

Ηλεκτρονικός εκφοβισμός:

Όσον αφορά στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό οι θύτες εκμεταλλεύονται το πλεονέκτημα της σημερινής τεχνολογίας για να επιτεθούν στα θύματά τους. Έτσι λοιπόν, εκδηλώνεται με τη χρήση του διαδικτύου καθώς και μέσω των κινητών τηλεφώνων.

Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός περιλαμβάνει την αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μηνυμάτων.Η πιο συχνή μέθοδος του cyberbullying με την οποία τα παιδιά και γενικότερα οι νέοι έχουν εκφοβισθεί ηλεκτρονικά, αναφέρεται ότι είναι αυτή των άμεσων μηνυμάτων. Κάπως λιγότερο συνήθεις τρόποι αφορούν τη χρήση χώρων συνομιλίας και ηλεκτρονικών ταχυδρομείων αλλά και τα μηνύματα στις ιστοσελίδες. Επιπροσθέτως η χρήση κινητού τηλεφώνου μπορεί επίσης να συμβάλλει στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό μέσω της αποστολής κακόβουλων γραπτών μηνυμάτων ή τηλεφωνικών κλήσεων οι οποίες μπορεί να είναι και σιωπηρές. Ωστόσο, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μέσω κινητού τηλεφώνου μπορεί εύκολα να συνδεθεί με αυτόν που λαμβάνει χώρα στο διαδύκτιο. Με τη βοήθεια του κινητού, ο καθένας μπορεί να απαθανατίσει προσωπικές ή μη στιγμές κάποιου και να τις αναρτήσει στο internet όπου ο οποιοσδήποτε μπορεί να έχει πρόσβαση.

7

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

Σωματική βία:Η σωματική μορφή του σχολικού εκφοβισμού θεωρείται μια από τις συχνότερες εκδηλώσεις του ανάμεσα στα παιδιά. Επιπλέον, η φυσική μορφή του φαινομένου διαφορετικά ονομάζεται σωματική εκδήλωση του εκφοβισμού και περιλαμβάνει το φυσικό τραυματισμό ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον. Ο σωματικός εκφοβισμός δυστυχώς συμβαίνει αρκετά συχνά στα

σχολεία ευρωπαϊκών χωρών. Οι πιο συχνές μορφές εκδήλωσής του είναι τα χτυπήματα και τα σπρωξίματα, τα χαστούκια, οι μπουνιές αλλά και το τράβηγμα των μαλλιών. Αρνητική πράξη θεωρείται επίσης όταν κάποιος μαθητής περιορίζει τον άλλο με σωματικές πρακτικές.

Σεξουαλική παρενόχληση:Ο σεξουαλικός εκφοβισμός είναι ένα σχετικά συνηθισμένο φαινόμενο, αποτελεί σοβαρό πρόβλημα μέσα στα όρια του σχολικού χώρου, σημειώνει όλο και μεγαλύτερη αύξηση και γίνεται σε όλο και μικρότερη ηλικία. Ο σεξουαλικός εκφοβισμός που λαμβάνει χώρα στην πλειονότητα των σχολείων ανά τον κόσμο, εκδηλώνεται με ποικίλες μορφές και είναι δυνατόν να καλύπτει ένα εύρος συμπεριφορών, από ένα περιστατικό άτεχνης και λεπτομερειακής ζωγραφιάς, στη μορφή γκράφιτι σε κάποιο τοίχο του σχολείου, σε υβριστικά σχόλια, απρεπές άγγιγμα και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις. Επιπροσθέτως, η συγκεκριμένη μορφή εκφοβισμού περιλαμβάνει ανεπιθύμητο άγγιγμα, απειλές, λεκτική παρενόχληση, προσβλητικά γράμματα και εικόνες, αλλά και προσβλητικά μηνύματα με πονηρό περιεχόμενο χωρίς τη θέληση του παιδιού στο οποίο απευθύνονται. Όταν αφορά στη χρήση υβριστικών σεξουαλικών παρατσουκλιών καθώς και ψηλαφίσματος αποτελούν εξίσου σοβαρές εκδηλώσεις του σεξουαλικού εκφοβισμού που εμφανίζεται στο σχολικό χώρο.

Ψυχολογική βία:

Περιλαμβάνει υποτιμητικές συμπεριφορές και ταπείνωση μέχρι ψυχολογική βλάβη. Επίσης περιλαμβάνει διαρκές κριτικάρισμα, υποτίμηση και κοροϊδίες. Επιπροσθέτως οι προσπάθειες εξευτελισμού, τα ψέματα ακόμη και η υπονόμευση της αυτοεκτίμησης είναι και αυτές κάποιες μορφές ψυχολογικής βίας.

8

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

9

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

Επιπτώσεις

Οι επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού είναι ποικίλες, σοβαρές και μακροχρόνιες και αφορούν στα παιδιά που θυματοποιούνται, αλλά και τα παιδιά θύτες καθώς επίσης και τα παιδιά παρατηρητές. Η τελευταία κατηγορία αναφέρεται στους μαθητές οι οποίοι παραμένουν αμέτοχοι χωρίς να υποστηρίζουν ή να προστατεύουν μία από τις δύο πλευρές. Συνήθως αισθάνονται άβολα και αναποφάσιστοι σχετικά με το ποιος είναι ο υπεύθυνος ή αν το θύμα άξιζε της συγκεκριμένης αντιμετώπισης ή όχι.

Ενώ οι παρακάτω επιπτώσεις ενδέχεται να προκαλούνται και από άλλους παράγοντες, οι έρευνες γύρω από το θέμα, δείχνουν τις επιπτώσεις αυτές να είναι πολλοί συχνές στα θύματα, στους θύτες, άλλα και στους αμέτοχους μαθητές του σχολικού εκφοβισμού.

Τα παιδία που εκφοβίζονται Έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από κατάθλιψη και άγχος και

μερικά από τα συμπτώματα που αναγράφονται παρακάτω, μπορεί να εξακολουθήσουν να υπάρχουν μέχρι την ενηλικίωση:

Έχουν συχνά τάσης αυτοκτονίας που μπορεί να συνεχίσουν και μέχρι την ενηλικίωση. Σε μία μελέτη, οι ενήλικες που υπήρξαν θύματα σχολικού εκφοβισμού ήταν 3 φορές πιο πιθανόν να κάνουν σκέψεις για αυτοκτονία.

Είναι πιο πιθανόν να παρουσιάσουν σωματικά συμπτώματα που περιλαμβάνουν, πονοκέφαλους ημικρανίες, δερματικά προβλήματα ( π,χ., έκζεμα, ή ψωρίαση) έλκος, τρέμουλο, αυξημένους παλμούς κρίσεις πανικού κ.α.

Σχετική έρευνα έδειξε ότι τα θύματα σχολικού εκφοβισμού – δημοτικής ηλικίας– είχαν τις διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχωτικά συμπτώματα στην εφηβεία

Είναι πιο πιθανό να παραπονιούνται για την υγεία τους. Σε μία μελέτη, η θυματοποίηση σχετίστηκε με την κατάσταση υγείας χρόνια αργότερα.

Μείωση της σχολικής απόδοσης και παρουσίας στο σχολείο, όπως και αυξημένες πιθανότητες να παρατήσουν εντελώς το σχολείο.

Έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντιδράσουν με εξαιρετικά βίαιο τρόπο. Σε 12 από τα 15 περιστατικά στη δεκαετία του 1990, όπου μαθητές έριξαν πύρα στο σχολείο τους, οι σκοπευτές ήταν θύματα σχολικού εκφοβισμού.

αυξημένο αίσθημα θλίψης και μοναξιάς αλλαγές στον ύπνο και στις διατροφικές συνήθειες απώλειας ενδιαφέροντος για δραστηριότητες

10

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

Τα παιδία που εκφοβίζουν ‘Έχουν αυξημένες πιθανότητες κατάχρησης αλκοόλ και άλλων ναρκωτικών

Είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε καυγάδες, σε βανδαλισμούς και να παρατήσουν το σχολείο.

Είναι πιο πιθανό να ασκήσουν πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα.

Είναι πιο πιθανό να έχουν προβλήματα με τον νόμο όταν ενηλικιωθούν. Σε μία μελέτη, 60% των αγοριών που εκφόβιζαν στο Γυμνάσιο είχαν είδη προβλήματα με τον νόμο πριν συμπληρώσουν τα 24 έτη. Επίσης

αυτά τα άτομα όταν ενηλικιωθούν είναι πιο πιθανόν να ασκούν βία στους συντρόφους τους και στα παιδία τους και αδυνατούν να κρατήσουν τις φιλικές τους σχέσεις.

Τα παιδία παρατηρητές

Όποιος παρατηρεί εκφάνσεις βίας μένοντας αμέτοχος δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά το ίδιο συνυπεύθυνος με το θύτη. Η παθητική στάση δεν αίρει το μερίδιο των ευθυνών μας. Όλοι είμαστε παρατηρητές του πώς οι ισχυροί αποφασίζουν για τις ζωές μας. Τις ζωές εμάς όλων που είμαστε το αναλώσιμο υλικό τους. Γι’ αυτούς σημασία έχει η απολαβή που θα έχουν σε επίπεδο που εμείς δεν γνωρίζουμε. Όπως εύκολα ο

11

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

θύτης μπορεί να γίνει θύμα ή το θύμα, θύτης έτσι και ο «παρατηρητής» μπορεί να είναι άλλοτε θηρευτής και άλλοτε το θήραμα. Κρίνεται αναγκαίο να κατανοήσουμε ότι η απραγία δεν μπορεί να είναι μορφή αντίδρασης από τη στιγμή που ο «παρατηρητής» του τώρα μπορεί να είναι δυνάμει πρωταγωνιστής(θύτης ή θύμα) του αύριο Έχουν αυξημένες πιθανότητες να καπνίζουν και να κάνουν κατάχρηση

αλκοόλης ή άλλων ναρκωτικών. ‘Έχουν αυξημένα προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων της

κατάθλιψη και το άγχος. Είναι πιο πιθανόν να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο.

Τα Χαρακτηριστικά του ΘύματοςΤο παιδί που εκφοβίζεται συνήθως έχει ανασφαλή προσωπικότητα.Τα παιδιά που είναι παθητικά και αγωνιώδη είναι πιθανότερο να είναι θύματα του σχολικού εκφοβισμού. Τείνουν επίσης να αισθάνονται ανασφάλεια, να έχουν αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και να κλαίνε συχνά. Στην πραγματικότητα, μερικοί ερευνητές θεωρούν ότι η ανασφάλεια και η έλλειψη αυτοπεποίθησης που χαρακτηρίζουν μερικά παιδιά, μπορεί να τα βάζουν στην θέση του «τέλειου θύματος» αφού η αδυναμία τους φαίνεται να προκαλεί τα παιδιά θύτες. Τα παιδιά που είναι θύματα του σχολικού εκφοβισμού είναι συνήθως πιο ήσυχα και ευαίσθητα από άλλα παιδιά.Το παιδί που εκφοβίζεται είναι λιγότερο αποδεχτό από συνομήλικους

Τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού έχουν λιγότερους φίλους από τα παιδιά που δεν εκφοβίζονται. Είναι λιγότερο αποδεχτά από συνομήλικους, δεν είναι καθόλου δημοφιλή και μπορεί να έχουν δεχτεί και την απόρριψη. Αυτά τα παιδιά είναι συνήθως μόνα τα διαλείμματα. Αυτή η απόρριψη από τους συνομήλικους εμφανίζεται πολύ πριν να αρχίσει ο εκφοβισμός.

Το παιδί που εκφοβίζεται διαφέρει με κάποιο τρόποΔυστυχώς, τα παιδιά με ειδικές ικανότητες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν θύματα του σχολικού εκφοβισμού. Για παράδειγμα, τα παιδιά με μαθησιακά

12

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

προβλήματα συχνά αναφέρουν ότι εκφοβίζονται. Τα παιδιά με προφανή φυσικά ή διανοητικά προβλήματα έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι θύματα εκφοβισμού.Το παιδί που εκφοβίζεται είναι σωματικά αδύναμο

Τα παιδιά που είναι κοντύτερα, λεπτότερα, ή με λιγότερη μυϊκή δύναμη από τους συνομήλικους αποτελούν συχνότερα στόχο για εκφοβισμό.

Τα Χαρακτηριστικά του ΘύτηΤο παιδί που εκφοβίζει είναι δημοφιλές

Είναι συνήθως δημοφιλή παιδιά με πολύ καλές κοινωνικές δεξιότητες που προσελκύουν υποστηριχτές, τους οποίους μπορούν εύκολα να χειριστούν. Η θέση που έχουν μέσα στην ομάδα συνομήλικων είναι σημαντική αφού ενισχύει την δύναμη τους.

Το παιδί που εκφοβίζει τείνει να είναι πιο επιθετικόΤα παιδιά που εκφοβίζουν έχουν συχνότερα επιθετικές προθέσεις απέναντι στο κοινωνικό τους περιβάλλον και έχουν πιο θετικές απόψεις για την βία. Είναι παρορμητικά άτομα, έχουν την ανάγκη να εξουσιάζουν άλλα παιδιά και δεν παρουσιάζουν ενσυναίσθηση για τα θύματα τους.

Πως θα διαπιστώσετε αν το παιδί σας είναι θύμα εκφοβισμού:

Πολύ συχνά οι μαθητές αποσιωπούν αυτό που τους συμβαίνει γιατί δεν θέλουν να εμπλέξουν τους γονείς τους είτε επειδή  ντρέπονται είτε επειδή φοβούνται. Έτσι, υποφέρουν σιωπηλά.

Αν διαπιστώσετε κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού, τότε ίσως  θυματοποιείται στο σχολείο. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί μπορεί να κάνει κάτι από τα εξής:

- γίνεται επιθετικό ή υπερβολικά ανήσυχο- εκφοβίζει ή θυματοποιεί άλλα παιδιά ή τα αδέλφια του- φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό του 

- κάνει αδικαιολόγητες απουσίες από το σχολείο, ή καθυστερεί να πάει ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι ή έχει μειωμένη διάθεση να πάει στο σχολείο ή αρνείται να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία ή αρνείται να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες- σχεδόν καθημερινά πηγαίνει από διαφορετικό δρόμο στο σχολείο - συχνά χάνει τα πράγματά του - έχει σημάδια στο σώμα του ή έχει σχισμένα ρούχα 

13

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

- σας ζητά συχνά χρήματα γιατί λέει ότι έχασε τα δικά του- έχει εφιάλτες- πέφτει  η  σχολική του επίδοση- απειλεί να αυτοκτονήσει

ΓενικάΌλα τα παιδιά μπορεί να παίξουν κατά καιρούς τον πρώτο ή το δεύτερο ρόλο. Ο θύτης μπορεί να γίνει θύμα κάποιων ισχυρότερων. Το θύμα μπορεί με τη σειρά του να γίνει θύτης μόλις του δοθεί η ευκαιρία στην αντιπαράθεση με κάποιους ασθενέστερους.

Αν και όλοι μπορεί να βρεθούν στη μία ή στην άλλη όχθη, υπάρχει μια γενική εικόνα για τα χαρακτηριστικά που συνήθως έχουν όσοι ανήκουν συνήθως στην κατηγορία του θύτη ή του θύματος. Στατιστικά,  τις περισσότερες φορές  τα θύματα είναι σχετικά μικρόσωμα, ντροπαλά παιδιά με χαμηλή αυτοπεποίθηση  και υπερπροστατευτικούς γονείς. Επίσης, θύματα γίνονται συχνά τα παιδιά με κάποια ιδιαιτερότητα ή  κάποιο χαρακτηριστικό που τα διαφοροποιεί από το μέσο όρο (αν είναι, για παράδειγμα πολύ ψηλά, παχουλά ή πολύ καλοί μαθητές), παιδιά ευαίσθητα στα πειράγματα που αντιδρούν έντονα, θυμώνουν, κλαίνε, απομονώνονται, παιδιά αδιάλλακτα στις διαφωνίες με εριστικό και επιθετικό πνεύμα κλπ.

14

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

Ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού στα παιδιά

Οι συνέπειες της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού στα παιδιά είναι σοβαρές και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη.

Τα παιδιά που γίνονται θύματα εκφοβισμού και βίας είναι δυνατόν να νοιώσουν έντονο άγχος και αισθήματα ανασφάλειας, να έχουν φοβίες, να παρουσιάσουν σχολική άρνηση, να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο, να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία, να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες, ψυχοσωματικά προβλήματα όπως πονοκέφαλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, καθώς και κατάθλιψη.

Τα παιδιά θύτες, δηλαδή αυτά που ασκούν τη βία και τον εκφοβισμό, αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να απομακρυνθούν από το σχολείο, να διακόψουν τη σχολική φοίτηση, να εμφανίσουν τάσεις φυγής από το σπίτι και να εξελιχθούν σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά.

Πώς φαίνεται ότι ένα παιδί έχει γίνει θύμα ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού;

Ορισμένες ενδείξεις που πιθανόν να υποδηλώνουν ότι το παιδί έχει πέσει θύμα βίας και εκφοβισμού στο σχολείο είναι:

• η μειωμένη διάθεσή του ή η άρνησή του να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία,

• οι αδικαιολόγητες απουσίες του,

• η απροσδόκητη μαθησιακή του πτώση που αποτυπώνεται με βαθμούς που πέφτουν,

• το γεγονός ότι περνά το χρόνο του στα διαλείμματα κοντά στους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία,

• το ότι καθυστερεί να πάει στο σχολείο ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι,

• το ότι τα ρούχα του είναι συχνά σκισμένα και κατεστραμμένα,

• το ότι έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα ή άλλες ενδείξεις επίθεσης και αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν,

• το ότι χάνει συχνά τα πράγματά του,

• το ότι ζητάει συχνά χρήματα από τους γονείς του γιατί χάνει αυτά που του δίνουν,

• το ότι υπάρχουν ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του που επιμένουν,

• το ότι παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα,

Εάν ισχύουν κάποια από τα προηγούμενα, τότε ίσως να υπάρχει περιστατικό βίας και εκφοβισμού και το παιδί να χρειάζεται άμεση βοήθεια και υποστήριξη.

Τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης της ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού

15

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

Στα πλαίσια της πρόληψης έχουν εφαρμοστεί κάποια προγράμματα κατά του εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας. Η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων αυτών οφείλεται κυρίως στην υιοθέτηση της κοινωνικής προσέγγισης, μιας ολιστικής προσέγγισης, που στοχεύει στην αλλαγή του κλίματος του σχολείου, ώστε να μην αναπαράγει τη βία. Στα πλαίσια της ολιστικής προσέγγισης οι παρεμβάσεις αφορούν όλους: το σχολείο, την τάξη, τον εκπαιδευτικό, τους μαθητές, τους γονείς τους και ολόκληρη την τοπική κοινωνία. Κάποιες αποτελεσματικές πρακτικές, σε επίπεδο σχολείου και τάξης, για εφαρμογή μιας στρατηγικής ενάντια στη βία, είναι:

σε επίπεδο σχολείου:

• διαμόρφωση καλού σχολικού κλίματος και επικοινωνίας, διαλόγου και εμπιστοσύνης ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και μαθητές

• δημιουργία ξεκάθαρων κανόνων, που θα συνοψίζονται στο Σχολικό Κανονισμό. Ο Κανονισμός θα είναι προϊόν της συνεργασίας εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων. Μέσω του Σχολικού Κανονισμού θα προβλέπονται μεταξύ άλλων και οι βασικοί τρόποι διαχείρισης βίαιων συμπεριφορών στην καθημερινή σχολική ζωή.

• αξιοποίηση του θεσμού των μαθητικών συμβουλίων έτσι ώστε να επιτευχθεί η κατανόηση, η διαμόρφωση και η τήρηση των σχολικών κανόνων.

• δημιουργία σε κάθε σχολική μονάδα «ομάδας εκπαιδευτικών συμβούλων», που με κατάλληλη εκπαίδευση, ειδικές γνώσεις και δεξιότητες θα παρεμβαίνουν ύστερα από την εκδήλωση βίαιων ενεργειών, με σκοπό τη συμφιλίωση των μαθητών.

• δημιουργία «ομάδας μαθητών φιλίας» που αντιμετωπίζει περιστατικά ενδοσχολικής βίας

• αύξηση της επίβλεψης του σχολικού χώρου

• ευαισθητοποίηση και συνεργασία με τους γονείς, προκειμένου να σταματήσει ο κύκλος αναπαραγωγής και ενθάρρυνσης της ενδοσχολικής βίας

• συμμετοχή υποστηρικτικών μηχανισμών (ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών κλπ), για την επίλυση σοβαρών ζητημάτων που σχετίζονται και με παράγοντες εξωτερικούς των σχολείων, όπως προσωπικά ή οικογενειακά προβλήματα.

σε επίπεδο τάξης:

• συζήτηση στην τάξη για τον ορισμό, τις μορφές και τις επιπτώσεις της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού

• τρόποι και προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση από τους μαθητές: σύνταξη των κανόνων της τάξης ενάντια στη βία

• παροχή βοήθειας από μαθητές σε άλλους, για την επίλυση συγκρούσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε βία

• διεξαγωγή προγραμμάτων και βιωματικών εργαστηρίων που στόχο θα έχουν τη βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων και των σχέσεων συνύπαρξης - συνεργασίας.

• παροχή ευκαιριών για θετική έκφραση της επιθετικότητας (π.χ. μέσω των αθλημάτων)

16

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

• Συμμαθητές μέσα στην τάξη: Προσδιορίστε ποιοι συμμαθητές σας ήταν παρόντες στο περιστατικό εκφοβισμού Ξεκαθαρίστε αν συμμετείχαν ως ουδέτεροι παρατηρητές ή αν ενθάρρυναν το παιδί

που εκφοβίζει Συζητήστε μαζί τους για το ποια θα ήταν η κατάλληλη συμπεριφορά σε μια τέτοια

περίπτωση (π.χ. να μιλήσουν σε κάποιον ενήλικα για να βοηθήσει) και για το ποιες ευθύνες έχουν όταν παρατηρούν να συμβαίνει περιστατικό εκφοβισμού

Συζητήστε σχετικά με το τι θα μπορούσαν να είχαν κάνει για να αποφευχθεί ο εκφοβισμός και να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές περιβάλλον τόσο για τους ίδιους όσο και για τους συμμαθητές τους

Κάποια μοντέλα συνομηλίκων, που αποτελούν στρατηγικές αντιμετώπισης των περιστατικών εκφοβισμού από μαθητές προς μαθητές στο πλαίσιο του σχολείου, είναι επιγραμματικά:

Η προσέγγιση που δεν εστιάζει στο φταίξιμο Προσεγγίσεις υποστήριξης μεταξύ των συνομηλίκων Το μοντέλο του «συνομηλίκου πρότυπο» Το μοντέλο της «συμβουλευτικής μεταξύ συνομηλίκων» Το μοντέλο της «Διαμεσολάβησης»

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς

Εάν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας είναι θύμα εκφοβισμού και βίας από συμμαθητές του στο σχολείο πρέπει να αποφύγετε παρορμητικές αντιδράσεις και να αντιμετωπίσετε όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμα την κατάσταση:

• Συνεργαστείτε στενά με το σχολείο για να πληροφορηθείτε για την έκταση και τη σοβαρότητα του περιστατικού καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισής του

• Παρέχετε στο παιδί σας υποστήριξη και ασφάλεια

• Να του πείτε ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν μόνο αν «σπάσει η σιωπή»

• Να του εξηγήσετε ότι το να μιλήσει στους ενήλικες για περιστατικά βίας και εκφοβισμού δεν αποτελεί «κάρφωμα»

• Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί σας για τα συναισθήματά του και για τις ανάγκες του

• Παρακολουθείστε την εξέλιξη της κατάστασης αλλά και την υγεία του παιδιού σας

• Αν το παιδί σας παραπονιέται για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι έχει σωματικούς πόνους, αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκολίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο, επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για παιδιά.

Εάν είστε γονείς παιδιού που ασκεί βία και εκφοβίζει συμμαθητές του στο σχολείο:

17

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

• Συνεργαστείτε με το σχολείο, για την αντιμετώπιση του προβλήματος του παιδιού σας σχετικά με τη βία

• Συνεργαστείτε με τον Διευθυντή και τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό του τμήματος του παιδιού σας για την εφαρμογή των κανόνων, των συνεπειών και την πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών

• Παρακολουθήστε την εξέλιξη της κατάστασης και συνεργαστείτε στενά με το σχολείο. Παρατηρήστε αν το παιδί σας εμπλέκεται συχνά σε καβγάδες ή εκδηλώνει εκφοβιστική συμπεριφορά και με τα παιδιά της γειτονιάς ή και με εσάς στο σπίτι. Μιλήστε γι' αυτά στο Διευθυντή και τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό του τμήματος και συνεργαστείτε μαζί τους για να πάρετε βοήθεια

Το Olweus Bullying Prevention Program τελειοποιήθηκε και εφαρμόστηκε συστηματικά στο Bergen της Νορβηγίας στα μέσα της δεκαετίας του ’80 – εφαρμόστηκε όμως και σε πολλά σχολεία πέρα από τη Νορβηγία, στη Σουηδία και στις Η.Π.Α.Το βασικό στοιχείο του προγράμματος αυτού είναι, η συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων για το ζήτημα. Χαρακτηριστικά, ως στρατηγική του προγράμματος αναφέρεται η ενεργοποίηση των μαθητών, των γονέων και του προσωπικού των σχολείων με στόχους:•    την ενημέρωση για το πρόβλημα•    την βελτίωση των σχέσεων μεταξύ τους•    την μεσολάβηση για την εξάλειψη του φαινομένου•    την θέσπιση σαφών κανόνων κατά του bullying•    την υποστήριξη και την προστασία των θυμάτων

Το πρόγραμμα δίνει σημαντικό ρόλο στους καθηγητές μα, ειδικότερα, στον τομέα της μεσολάβησης μεταξύ θυτών, θυμάτων και των γονέων τους. Στόχος του προγράμματος αυτού είναι η δημιουργία ενός σχολείου όπου το bullying δεν θα είναι από κανέναν ανεκτό.

Το πρόγραμμα εφαρμόζεται σε τρία επίπεδα: στο σχολείο, στην τάξη και σε ατομικό επίπεδο.    α) στο σχολείο…οι δάσκαλοι...•    διεξάγουν έρευνα μεταξύ των μαθητών (με ανώνυμα ερωτηματολόγια) για να διαπιστώσουν την φύση και την διάδοση του προβλήματος•    αυξάνουν την επιτήρηση των μαθητών κατά τα διαλείμματα•    διεξάγουν σχολικές «συνελεύσεις» για την συζήτηση του θέματος    β) στην τάξη…οι δάσκαλοι...•    εισάγουν και επιβάλλουν κανόνες κατά του bullying σε επίπεδο τάξης•    συγκαλούν συχνές συναντήσεις με τους μαθητές της τάξης για την συζήτηση του θέματος (διδασκαλία “εναλλακτικών τρόπων αντίδρασης” σε μαθητές αναμεμειγμένους στο bullying με ασκήσεις role-playing και σχετικές εργασίες).γ)ατομικά…οι δάσκαλοι...•    μεσολαβούν μεταξύ των θυτών, των θυμάτων και των γονέων τους (και σε

18

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

ατομικό επίπεδο) προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι το bullying θα σταματήσει.•    επίσης…•    οι δάσκαλοι...συναντώνται με τους γονείς σε συγκεκριμένες ημέρες και ώρεςΣτόχοι των συναντήσεων αυτών είναι να αυξηθεί η πληροφόρηση των γονέων για το πρόβλημα, να καταδειχθεί η σημαντικότητα της συμμετοχής τους για την επιτυχία του προγράμματος και να ενθαρρυνθεί η υποστήριξη του προγράμματος από τους γονείς

Κατά την διετία εφαρμογής του προγράμματος αυτού, η παρατήρηση των δεδομένων του έδειξε ότι στα σχολεία όπου το συγκεκριμένο πρόγραμμα εφαρμόστηκε είχε πολύ καλά αποτελέσματα μιας και:•    το bullying εξαλείφθηκε κατά 50% και πλέον•    όλο και περισσότερες συμπεριφοριστικές αλλαγές διαπιστώθηκαν όσο το πρόγραμμα εφαρμοζόταν στην πράξη•    το κλίμα του σχολείου βελτιώθηκε•    το ποσοστό αντικοινωνικών συμπεριφορών    όπως κλοπές, βανδαλισμοί και “κοπάνες” έπεσε κατά την διετή αυτή περίοδοΤα στοιχεία αυτά καταδεικνύουν ότι το Olweus Bullying Prevention Program μπορεί να θεωρηθεί αποτελεσματικό, εάν εφαρμοστεί στη χώρα μας με μερικές διαφοροποιήσεις λόγω ιδιαιτεροτήτων (κουλτούρας κ.λ.π) του λαού μας.

Επίλογος: Όλα τα παραπάνω αποτελούν κάποιες άμεσες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης και αντιμετώπισης του προβλήματος του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο. Χρειάζεται όμως ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης, στο οποίο να συμμετέχει το σύνολο της σχολικής κοινότητας αλλά και οι ευρύτεροι κοινωνικοί φορείς, προκειμένου να υπάρξει αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.

ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΘΕΛΕΙΣ ΝΑ ΣΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΜΗ ΤΟ ΚΑΝΕΙΣ ΣΤΟΥΣ

ΑΛΛΟΥΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

19

ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΒΙΑ

Sch.gr C:\Users\john\AppData\Local\Temp\ADE-cs04al1-final-2.pdf wikipedia.org www.uth.gr Candidate.manpower.com

slideshare.net/gpalegeodiadiktyo.edu.grdspace.lib.uom.gr/bitstreamgiannitsahackers.blogspot.comKorinthos.uop.grsaferinternet.grsaferinternet.orgsafer-internet.netrotise.gr/arthra/emfanisitechIT.grwiresafety.org

20