związek rzemiosła polskiego w warszawie · web viewdo uzyskania kwalifikacji w zawodzie elektryk...

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związek Rzemiosła Polskiego w WarszawieIzba Rzemieślnicza Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Szczecinie________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

PORADNIK DLA UCZESTNIKA KURSU PRZYGOTOWUJĄCEGO

DO UZYSKANIA KWALIFIKACJI W ZAWODZIE ELEKTRYK

Kwalifikacja składowa: Eksploatowanie sieci elektroenergetycznej

Symbol kwalifikacji składowej: Ele/5

Szczecin, 2013________________________________________________________________________1


Autor: mgr inż. Piotr Dubis

Korekta stylistyczna: mgr Katarzyna Klimecka

Redakcja techniczna: Ewelina Gracz

Poradnik opracowano i wydano w ramach projektu:

„Platforma Flexicurity MiŚP - Kreowanie płaszczyzny współpracy w zakresie flexicurity

w obszarze MiŚP” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego

Projektodawcy:

Związek Rzemiosła Polskiego

Izba Rzemieślnicza Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Szczecinie

Egzemplarz bezpłatny – przeznaczony dla uczestników projektu: „Platforma Flexicurity MiŚP

- Kreowanie płaszczyzny współpracy w zakresie flexicurity w obszarze MiŚP”

________________________________________________________________________2


Spis Treści

Wstęp..........................................................................................................................................4

I. Montaż, naprawa, konserwacja linii napowietrznej............................................................8

II. Wykonanie rowów kablowych......................................................................................15

III. Montaż, konserwacja linii kablowej..............................................................................18

IV. Wykonywanie połączeń i zakończeń linii kablowej......................................................23

V. Przykład zadania praktycznego......................................................................................30

VI. Literatura........................................................................................................................31

________________________________________________________________________3


Wstęp

Dynamiczny rozwój zewnętrznego kontekstu kształcenia oraz szybkie tempo zmian

wymuszają ciągły proces uczenia się i doskonalenia, praktycznie na każdym etapie życia

jednostki. Edukacja, traktowana jako podstawowe prawo jednostki, zyskuje w oczach

całych społeczeństw coraz wyższą wartość. W krajach europejskich wykształcenie

postrzegane jest powszechnie jako jeden z zasadniczych czynników kariery zawodowej

oraz wyznacznik pozycji społeczno-ekonomicznej. Takie podejście do edukacji stawia

przed polityką społeczną poszczególnych państw szczególne zadania. Zachodzi

konieczność prowadzenia takich działań, aby każda jednostka miała zapewniony dostęp

do kształcenia na wszystkich jego poziomach. W obliczu kontrastów narastających w

wielu obszarach życia społecznego oraz komercjalizacji szeregu usług oświatowych,

stworzenie niejednorodnym środowiskom równego dostępu do edukacji wydaje się

zadaniem szczególnieważnym i trudnym zarazem.

Naprzeciw zmianom rynku pracy wychodzi nowe podejście do procesu uczenia się. Z

jednej strony nowy sposób opisywania szeroko rozumianej edukacji – poprzez efekty

uczenia się, z drugiej – konieczność reagowania na zmiany na rynku pracy w toku całego

życia człowieka wymusza lepsze dopasowanie do naszych potrzeb systemów szkolenia i

kształcenia, otwarcia się na równoważne traktowanie rozmaitych ścieżek edukacyjnych,

stworzenie dostępnych, elastycznych ofert inwestowania w nasz rozwój osobisty i

zawodowy. Tylko skuteczne inwestowanie w kapitał ludzki w ramach systemów

kształcenia i szkolenia zapewni dalszy rozwój cywilizacyjny Unii Europejskiej, w tym

także Polski.

We wrześniu 2010 roku polski rząd zatwierdził wprowadzenie Krajowych Ram

Kwalifikacji (KRK) jako nowego narzędzia organizacji kształcenia. System ma być

oparty na przyjętym w Europie układzie odniesienia umożliwiającym porównywanie

kwalifikacji uzyskiwanych w różnych krajach (European Qualifications Framework,

EQF). System charakteryzuje się podejściem całościowym – na jego podstawie można

oceniać postępy w edukacji przedstawicieli dowolnego zawodu1.

1 „Kompetencje pracowników a współczesne potrzeby rynku pracy”, Marta Znajmiecka-Sikora, Bogna Kędzierska, Elżbieta Roszko, Łódź 2011.

________________________________________________________________________4


Definicje:

1. Europejska Rama Kwalifikacji (ERK), to przyjęty w UE układ odniesienia

umożliwiający porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w różnych krajach. W ERK

wyróżniono 8 poziomów kwalifikacji określonych za pomocą wymagań dotyczących

efektów uczenia się. Zgodnie z zaleceniami Parlamentu Europejskiego i Rady

2008/C 111/01/WE z dnia 23 kwietnia 2008r., można zdefiniować cele ERK. Celem

jest ułatwienie porównywania kwalifikacji zdobywanych w różnym czasie, miejscach

i formach, lepsze dostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku pracy, a w efekcie

wzrost mobilności pracowników, wypromowanie i ułatwienie uczenia się przez całe

życie2. Europejska Rama Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (ERK) -

przyjęta w Unii Europejskiej struktura poziomów kwalifikacji stanowiąca układ

odniesienia krajowych ram kwalifikacji umożliwiający porównywanie kwalifikacji

uzyskiwanych w różnych krajach3.

Na równi traktowane będzie kształcenie formalne, pozaformalne i nieformalne.

Ponadto nabyte kompetencje będą tak opisane, aby były rozpoznawalne i

porównywalne w Polsce oraz w Europie.

Europejska Rama Kwalifikacji w skrócie pozwala na porównanie poziomów

kształcenia bez konieczności unifikacji programów kształcenia, czyli pozwala na

zachowana odrębności systemów edukacji przy jednoczesnej możliwości porównania

poziomu, na którym pozostaje kwalifikacja. Pozwala na mobilność, gwarantuje

transparentność, przy zachowaniu różnorodności treści kształcenia, instytucji

kształcących i pozwala na różnorodność dróg dochodzenia do uzyskania kompetencji i

kwalifikacji4.

2. Polska Rama Kwalifikacji (PRK) - Opis hierarchii poziomów kwalifikacji

wpisywanych do zintegrowanego rejestru kwalifikacji w Polsce5.

2 Instytut Badań Edukacyjnych, 20113 http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik 4 www.ibe.edu.pl 5 http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik

________________________________________________________________________5

http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik

http://www.ibe.edu.pl/



PRK jest wzorowana na ERK i w naszym przypadku przyjęto osiem poziomów

podobnie, jak to zaproponowano w ERK. PRK to zbiór różnych kwalifikacji tj.

dyplomów, certyfikatów i świadectw formalnie potwierdzających wiedzę,

umiejętności kompetencje przypisane danej kwalifikacji, a uzyskane w różnych

formach edukacji:

- formalnej (w szkole)

- nieformalnej (na kursie, szkoleniu)

- pozaformalniej (w procesie pracy i samoedukacji)

3. Edukacja formalna - uczenie się poprzez udział w programach kształcenia i

szkolenia prowadzących do uzyskania kwalifikacji zarejestrowanej6.

4. Edukacja pozaformalna - uczenie się zorganizowane instytucjonalnie jednak poza

programami kształcenia i szkolenia prowadzącymi do uzyskania kwalifikacji

zarejestrowanej7.

5. Uczenie się nieformalne - dochodzenie do nowych kompetencji bez korzystania z

programów prowadzonych przez podmioty kształcące/szkolące (bez

nauczyciela/instruktora/trenera), przez samodzielną aktywność podejmowaną w celu

osiągnięcia określonych efektów uczenia się, i/lub przez uczenie się nieintencjonalne

(niezamierzone)8.

6. Kwalifikacja zarejestrowana - opisany w zintegrowanym rejestrze kwalifikacji

zestaw efektów uczenia się/kształcenia się, którego osiągnięcie zostało formalnie

potwierdzone przez uprawnioną instytucję. Kwalifikacja opisana w rejestrze może

być pełna lub cząstkowa9.

7. Kwalifikacje składowe - układ umiejętności i wiadomości określonych przez zestaw

zadań zawodowych oraz cech psychofizycznych określonych przez zestaw

kompetencji personalnych i społecznych, które umożliwiają efektywne wykonywanie

pracy na określonym stanowisku pracy.

6 http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik 7 http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik 8 http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik 9 http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik

________________________________________________________________________6






8. Walidacja - wieloetapowy proces sprawdzania, czy - niezależnie od sposobu uczenia

się - kompetencje wymagane dla danej kwalifikacji zostały osiągnięte. Walidacja

prowadzi do certyfikacji10.

9. Certyfikowanie - proces, w którego wyniku uczący się otrzymuje od upoważnionej

instytucji formalny dokument, stwierdzający, że osiągnął określoną kwalifikację.

Certyfikacja następuje po walidacji11.

10. Wiedza - zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk, przyswojonych w procesie

uczenia się, odnoszących się do dziedziny uczenia się, lub działalności zawodowej12.

11. Egzaminy sprawdzające kwalifikacje składowe – egzamin sprawdzający

przeprowadzany na podstawie z art. 3, ust. 3a ustawy o rzemiośle z dnia 22 marca

1989r. (Dz. U. 1989 Nr 17 poz. 92)13. – zgodnie z rozporządzeniem Ministra

Edukacji Narodowej z dnia 14 września 2012r. w sprawie egzaminu czeladniczego,

egzaminu mistrzowskiego oraz egzaminu sprawdzającego, przeprowadzanych przez

komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych.

12. Kurs – kurs umożliwiający uzyskiwanie kwalifikacji zawodowych zgodnie z §3 pkt.5

rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012r. w sprawie

kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz. U. 2012 Nr 0 poz.186)14.

Poradnik, który masz do dyspozycji ma pomóc Ci w pozyskaniu wiedzy i umiejętności

związanych z zadaniami, dotyczącymi przygotowania do zawodu elektryk oraz

przygotowaniu się do egzaminu sprawdzającego kwalifikację składową, a docelowo do

egzaminu czeladniczego lub mistrzowskiego w zawodzie elektryk. Dla zawodu elektryk

określono 5 kwalifikacji składowych.

Jeżeli zdobędziesz doświadczenie zawodowe oraz stosowne wykształcenie będziesz mógł

przystąpić do egzaminu czeladniczego a później mistrzowskiego w zawodzie elektryk.

W poradniku zamieszczono wiadomości teoretyczne dotyczące wykonywania zadań

zawodowych koniecznych na określonym stanowisku pracy. Opis każdego zadania

zawodowego przedstawiony jest jako osobny temat. 10 http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik 11 http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik 12 http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik 13 www.isap.sejm.gov.pl 14 www.isap.sejm.gov.pl

________________________________________________________________________7

http://www.isap.sejm.gov.pl/

http://www.isap.sejm.gov.pl/





W poradniku w postaci zwięzłych informacji, wskazano to, co w treściach

poszczególnych tematów jest najważniejsze. Aby dobrze opanować te treści konieczne

jest, abyś poszerzył swoją wiedzę o wiadomości zawarte w literaturze fachowej. Musisz

też opierać się na swoim doświadczeniu zawodowym i umiejętnościach zdobytych

podczas szkolenia praktycznego. Po każdym temacie podano przykładowe pytania

sprawdzające wraz z odpowiedziami oraz ćwiczenie do samodzielnego wykonania. Na

końcu każdego poradnika zamieszczono zadanie praktyczne, które sprawdzi Twoje

opanowanie kwalifikacji składowej i tym samym przygotowanie do egzaminu

sprawdzającego.

Egzaminy: sprawdzający, czeladniczy oraz mistrzowski przeprowadzane są przez

komisje egzaminacyjne izby rzemieślniczej w dwóch etapach – praktycznym i

teoretycznym. Kolejność zdawania etapów ustala przewodniczący komisji.

Etap praktyczny – polega na samodzielnym wykonaniu przez Ciebie zadań

egzaminacyjnych sprawdzających umiejętności praktyczne.

Etap teoretyczny egzaminu czeladniczego i mistrzowskiego obejmuje dwie części:

pisemną i ustną. Część pisemna przeprowadzana jest w formie testu i obejmuje 7 tematów

w przypadku czeladnika lub 9 w przypadku egzaminu na mistrza, natomiast w części

ustnej musisz odpowiedzieć na pytania zawarte w wylosowanym przez Ciebie zestawie

obejmującym 3 tematy tj. technologia, maszynoznawstwo, materiałoznawstwo.

Na egzaminie sprawdzającym etap teoretyczny przeprowadzany jest tylko w części ustnej

z zakresu: umiejętności zawodowych wchodzących w zakres zawodu, którego dotyczy

egzamin oraz tematów: przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej, a także podstawowe zasady ochrony środowiska.

Egzamin sprawdzający przeprowadza komisja czeladnicza izby rzemieślniczej.

I. Wymagania dla kandydatów na egzamin sprawdzającyDo egzaminu sprawdzającego możesz przystąpić jeżeli ukończyłeś odpowiedni kurs. Po

kursie składasz wniosek do izby rzemieślniczej i następnie przystępujesz do egzaminu

sprawdzającego. Jeżeli zdasz egzamin sprawdzający otrzymasz „Zaświadczenie o zdaniu

egzaminu sprawdzającego”, potwierdzające znajomość podstawowych zagadnień

________________________________________________________________________8


dotyczących przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej, zasad ochrony środowiska oraz umiejętności właściwych dla danej

kwalifikacji składowej określonej dla zawodu elektryk.

II. Wymagania dla kandydatów na egzamin czeladniczyDo egzaminu czeladniczego możesz przystąpić, o ile spełniasz jeden z poniższych

warunków:

- jeśli ukończyłeś naukę zawodu u rzemieślnika to konieczne jest, abyś dokształcił się w szkole lub w systemie pozaszkolnym,

- jeżeli jesteś absolwentem gimnazjum lub ośmioletniej szkoły podstawowej to musisz mieć co najmniej 3-letni staż pracy w zawodzie elektryk lub mieć potwierdzenie, że uzyskałeś umiejętności zawodowe w zawodzie elektryk w formie pozaszkolnej,

- posiadasz świadectwo ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej lub dotychczasowej szkoły ponadpodstawowej, prowadzącej kształcenie zawodowe o kierunku związanym z zawodem elektryk,

- posiadasz tytuł zawodowy w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu elektryk oraz po uzyskaniu tytułu zawodowego co najmniej pół roku pracowałeś w zawodzie elektryk,

- posiadasz zaświadczenie o zdaniu egzaminu sprawdzającego lub świadectwo potwierdzające kwalifikacje w zawodzi oraz po ich uzyskaniu przez co najmniej rok wykonywałeś prace elektryka.

III. Wymagania dla kandydatów na egzamin na mistrzaDo egzaminu mistrzowskiego możesz przystąpić jeśli spełniasz jeden z poniższych

warunków:

- posiadasz tytuł czeladnika lub równorzędny w zawodzie i po uzyskaniu tytułu co najmniej 3–letni staż pracy w zawodzie, w którym zdajesz egzamin oraz świadectwo ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej albo dotychczasowej szkoły ponadpodstawowej,

- jeżeli przez co najmniej sześć lat prowadziłeś samodzielną działalność gospodarczą i wykonywałeś w jej ramach zawód elektryka oraz posiadasz świadectwo ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej albo dotychczasowej szkoły ponadpodstawowej,

________________________________________________________________________9


- posiadasz tytuł mistrza w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu elektryk i po uzyskaniu tytuł mistrza co najmniej roczny staż pracy w zawodzie elektryk oraz świadectwo ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej albo dotychczasowej szkoły ponadpodstawowej,

- posiadasz świadectwo ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej albo dotychczasowej szkoły ponadpodstawowej, dających wykształcenie średnie, w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu elektryk i tytuł zawodowy w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu elektryk, oraz po uzyskaniu tytułu zawodowego co najmniej dwuletni staż pracy w zawodzie elektryk,

- posiadasz dyplom ukończenia uczelni wyższej na kierunku lub w specjalności w zakresie wchodzącym w zakres zawodu elektryk, i po uzyskaniu tytułu zawodowego co najmniej roczny staż pracy w zawodzie elektryk.

Metryczka zawoduZestawienie kwalifikacji składowych dla zawodu elektryk

Symbol kwalifikacji

składowej

Nazwa kwalifikacji składowej *

Ele/1 Przygotowywanie i montaż osprzętu

elektrycznego

Ele/2 Montowanie instalacji elektrycznych

Ele/3 Eksploatacja maszyn i urządzeń elektrycznych

Ele/4 Kontrolowanie i pomiary elektryczne maszyn i

urządzeń elektrycznych

Ele/5 Eksploatowanie sieci elektroenergetycznych

* - kolumna przeznaczona do określenia indywidualnego programu nauczania

Metryczka kwalifikacji składowejZestawienie zadań zawodowych dla kwalifikacji składowej: eksploatacja maszyn i

urządzeń elektrycznych

________________________________________________________________________10


Numer zadania

zawodowego

Nazwa zadania zawodowego *

Ele/5 – 1 Montaż, naprawa, konserwacja linii napowietrznej

Ele/5 – 2 Wykonywanie rowów kablowych

Ele/5 – 3 Montaż, konserwacja linii kablowej

Ele/5 – 4 Wykonywanie połączeń i zakończeń linii kablowej

* - kolumna przeznaczona do określenia indywidualnego programu nauczania

________________________________________________________________________11


I. Montaż, naprawa, konserwacja linii napowietrznejLinie elektroenergetyczne napowietrzne przesyłają energię elektryczną za pomocą

przewodów gołych oraz izolowanych. Zawiesza się je za pośrednictwem izolatorów na

konstrukcjach wsporczych. Ze względu na wartość napięcia znamionowego linie można

podzielić na:

linie niskiego napięcia nn 400/230 V (do 1kV), nie przekraczające kilkuset metrów.

Stosowane są głównie do zasilania budynków mieszkalnych i innych drobnych odbiorców

energii,

linie średniego napięcia SN 15 kV, 20 kV i 30 kV, są to linie wchodzące w skład sieci

rozdzielczych zasilających obszary wiejskie, osiedla miejskie lub mniejsze miasta oraz

zakłady przemysłowe średniej wielkości. Ich długość, w zasadzie nie powinna przekraczać

kilkunastu kilometrów,

linie wysokiego napięcia WN 110 kV to linie zasilające większe miasta oraz duże zakłady

przemysłowe, wykorzystywane są do przesyłu i rozdziału energii elektrycznej, ich długość

zazwyczaj nie jest większa niż kilkadziesiąt kilometrów,

linie najwyższych napięć NN 220 kV i 400 kV to linie przesyłowe na terenie całego kraju.

W powiązaniu ze stacjami tworzą rozległy system elektroenergetyczny. Łączą ze sobą

większe elektrownie i punkty poboru energii. Ich długość zazwyczaj wynosi do kilkuset

kilometrów. Za pośrednictwem linii napowietrznych o takim napięciu znamionowym często

sprzęgane są systemy energetyczne różnych państw. W krajach o dużym obszarze stosowane

są linie napowietrzne o napięciach 500 kV, 700 kV

a nawet 1000 kV.

W liniach napowietrznych wyróżnić można następujące elementy konstrukcyjne:

przewody robocze,

przewody odgromowe,

izolatory,

osprzęt,

konstrukcje wsporcze.

W liniach napowietrznych przewody umieszczane są na słupach, a w niektórych przypadkach

(tylko linie niskonapięciowe) także na specjalnych konstrukcjach wsporczych

________________________________________________________________________12


przymocowanych do ścian budynków, mostów lub innych obiektów budowlanych. Odcinek

linii pomiędzy dwoma sąsiednimi słupami lub wspornikami określa się jako przęsło,

a odległość pomiędzy osiami słupów jako rozpiętość przęsła. Odległość pionowa między

prostą, a przewodem zmierzona w połowie rozpiętości przęsła określana jest jako zwis

przewodu. Spośród słupów linii napowietrznych można wyodrębnić dwie główne grupy.

Pierwsza z nich to słupy przelotowe, rozgałęźne i narożne, których zadaniem jest

podtrzymywanie przewodów w osi pionowej. Ich konstrukcja jest z założenia delikatna, co

powoduje że nie są zbyt wytrzymałe na naciąg przewodów. Dlatego tam, gdzie występują

znaczne siły naciągowe stosuje się słupy „mocne”. Zalicza się do nich słupy odporowe,

odporowo-narożne oraz krańcowe. Charakteryzują się w przeciwieństwie do słupów

przelotowych, mocną konstrukcją. Na ogół wyposażone są one w zawieszenia odciągowe

pozwalające naprężyć przewody linii. Słupy linii napowietrznych można też podzielić ze

względu na materiał z jakiego zostały wykonane:

słupy betonowe – stosowane są przede wszystkim w liniach niskiego napięcia. Mogą być

umieszczane bezpośrednio w ziemi lub przy użyciu płyt i belek ustojowych albo

fundamentów,

słupy stalowe, stosowane są głównie w liniach wysokiego napięcia. Mają postać kratownic

wykonanych ze stalowych kształtowników.

Izolatory są elementami odpowiadającymi za zamocowanie przewodów na konstrukcjach

i jednocześnie zapewniają przerwę izolacyjną między przewodem, a konstrukcją wsporczą.

Głównymi parametrami na jakie dobiera się izolatory jest ich wytrzymałość elektryczna, oraz

wytrzymałość mechaniczna. W przypadku linii niskiego napięcia, gdy siły naciągów

przewodów nie są duże, stosuje się izolatory stojące. Izolatory linii WN powinny

charakteryzować się dużą wytrzymałością elektryczną, większą niż napięcie znamionowe

linii, powinny wytrzymywać napięcia występujące przy czynnościach łączeniowych oraz przy

zwarciach. W przypadku napięć przewyższających wytrzymałość elektryczną izolatorów

(podczas przebicia) nie powinno dojść do uszkodzenia izolatora. Generalnie bezawaryjna

praca linii zależy w dużej mierze od własności elektrycznych zastosowanych izolatorów.

W zakresie napięć średnich najbardziej rozpowszechnione są izolatory stojące, które aktualnie

zastępowane są przez izolatory stojące-pniowe LSP o znacznie większej wytrzymałości. Dla

________________________________________________________________________13


napięć powyżej 30 kV stosowane są izolatory liniowe kołpakowe typu LK lub LKZ oraz

odznaczające się lepszymi własnościami izolatory długopniowe typu LPG, LP i LPZ.

Przewody napowietrznych linii elektroenergetycznych muszą cechować się dużą

przewodnością elektryczną (małą rezystancją), odpornością na drgania oraz oddziaływania

atmosferyczne i chemiczne, a także wytrzymałością mechaniczną. Cechy te łączy w sobie

wielodrutowa linka stalowo-aluminiowa AFL i właśnie ona znalazła zastosowanie do budowy

przewodów roboczych linii napowietrznych. Przewód roboczy składa się więc z linki stalowej

stanowiącej jego rdzeń oraz oplotu z drutów aluminiowych wokół niego. Rdzeń stalowy

nadaje przewodom wytrzymałość mechaniczną, oplot aluminiowy odpowiada za dobre

własności elektryczne. Średnice drutów stalowych w przewodach o przekrojach do 50 mm2 są

takie same jak drutów aluminiowych, dla większych przekrojów druty stalowe są cieńsze.

Dobierając i montując odpowiednie przewody w napowietrznych liniach należy wziąć pod

uwagę:

najmniejsze dopuszczalne przekroje przewodów ze względu na ich wytrzymałość

mechaniczną,

najmniejsze dopuszczalne naciągi zrywające przewodów elektroenergetycznych oraz

przewodów telekomunikacyjnych,

dopuszczalne naprężenia przewodów w liniach napowietrznych,

najmniejsze dopuszczalne odległości pionowe przewodów elektroenergetycznych linii

napowietrznych od poziomu ziemi.

Linie napowietrzne powinny także spełniać wymagania względem zbliżeń linii dobieranych

wg odpowiednich tabel, a dotyczących:

najmniejszych dopuszczalnych odległości między częściami linii napowietrznej 1 kV lub

powyżej 1 kV,

najmniejszych dopuszczalnych odległości pionowych przewodów linii elektrycznych,

dopuszczalnych odległości przewodu nieuziemionego linii o napięciu do 1 kV przy

zbliżeniu do budynku,

dopuszczalnych odległości przewodu uziemionego linii elektroenergetycznej o napięciu do

1 kV od budynku.

Osprzęt stosowany w liniach napowietrznych utrzymuje przewody oraz spełnia funkcje

łączeniowe. W tym celu używa się zacisków, złączek oraz uchwytów.________________________________________________________________________14


Do łączenia przewodów linii napowietrznych służą:

zaciski, których zadaniem jest elektryczne połączenie przewodów i zapewnienie możliwie

małej rezystancji zestykowej,

uchwyty, których zadaniem jest mechaniczne połączenie przewodów narażonych na

naciąg, a zatem zapewnienie odpowiedniej wytrzymałości mechanicznej połączenia;

złączki, których zadaniem jest elektryczne i mechaniczne połączenie przewodów, czyli

spełnienie wymagań stawianych zarówno zaciskom, jak i uchwytom.

Połączenia przewodów mogą być rozłączalne, tzn. dające się rozłączyć bez zniszczenia

jakiejkolwiek części, i nierozłączalne. Używa się osprzętu wykonanego z tego samego

materiału co przewód i dostosowanego do przekroju przewodu. Te informacje są trwale

oznaczone na osprzęcie. Złączki karbowane nadają się do łączenia w przęśle dwóch końców

jednakowego przewodu, do wykonywania pętli przy zawieszeniu odciągowym, a także do

wykonania odgałęzień. Przy wykonywaniu połączeń należy pamiętać aby łączone odcinki

przewodów należycie oczyścić z brudu i tłuszczu. Przewody aluminiowe i miedziane należy

przetrzeć drucianą szczotką do uzyskania czystej powierzchni wolnej od tlenków. Linki

stalowe i rdzenie linek stalo-aluminiowych wyczyści tylko szmatką, by nie uszkodzić

ochronnej warstwy cynku. Należy też wyczyścić powierzchnie styku złączek. Następnie

końce przewodów trzeba wciągnąć do złączki tak, aby wystawały z niej odcinki 2 do 5 cm.

Przy łączeniu przewodów stalo-aluminiowych między linki dodatkowo wsuwa się przekładkę

z blachy aluminiowej. Kolejne karby wykonuje się za pomocą prasy zwanej karbownicą.

Uprzednio wkłada się do niej naoliwione szczęki, odpowiadające przekrojowi i materiałowi

złączki i nastawia właściwą głębokość wykonywanego karbu. Karby należy wykonywać

w kolejności podanej instrukcji obsługi. Skrajny karb powinien wypaść po stronie

wystającego końca przewodu. Oba końce złączki powinny być jednakowo oddalone od

skrajnych karbów. Na koniec głębokość karbowania sprawdza się wzornikiem; karby zbyt

płytkie pogłębia się.

Złączka śrubowo-kabłąkowa (złączka strzemieniowa) składa się z dwóch ząbkowanych

szczęk z przekładką, ściskanych przez kabłąki zakończone śrubami M8 lub M10 w zależności

od wielkości. Przed rozluźnieniem zabezpieczają ją nakrętkami kontrującymi. W roli

uchwytów do odciągowego zawieszenia przewodów stosuje się złączki pętlicowe w postaci

dwóch płytek o profilowanych rowkach, ściskanych dwiema śrubami.________________________________________________________________________15


Zaciski służą do łączenia przewodów w odgałęzieniach i pętlach prądowych, w których mają

zapewnić połączenie elektryczne a nie mechaniczne. Można nimi łączyć przewody o znacznie

różniących się przekrojach. Do łączenia przewodu miedzianego z aluminiowym służą zaciski

dwumetalowe (zaciski Al-Cu, zaciski kupalowe), mające dla każdego przewodu szczęki

z tego samego co on metalu. Dzięki temu unika się w obecności wody powstania ogniwa

galwanicznego nadżerającego przewód aluminiowy.

Zawieszanie przewodów na izolatorach jest bardzo odpowiedzialną czynnością mającą duży

wpływ na jakość wykonania linii napowietrznej. Największe naprężenia przewodu występują

w miejscu zawieszenia. Składa się na to działanie naciągu, ciężaru przewodu oraz parcia

wiatru, obciążenia szadzią. Ponadto w miejscu zawieszenia przewód obciążają drgania i

drobne przesunięcia. W tym miejscu przewody najczęściej się zrywają i dlatego zawieszenie

powinno być wykonane starannie. Rozróżnia się:

zawieszenie przelotowe, gdy naciąg przewodu z obu stron izolatora jest w przybliżeniu

jednakowy,

zawieszenie odciągowe, gdy ten warunek nie jest spełniony.

Tradycyjne zawieszenie przelotowe na izolatorach stojących polega na przywiązaniu

przewodu do szyjki izolatora drutem wiązałkowym — bezpośrednio albo za pomocą obejmy.

Przewód umieszcza się na szyjce izolatora od strony słupa, aby w razie zerwania wiązałki lub

pęknięcia izolatora nie opadł na ziemię, lecz zawisł na trzonie izolatora lub na poprzeczniku

słupa. Przy poziomym układzie przewodów albo trójkątowym symetrycznym na izolatorze

środkowym przewód zawiesza się na kolejnych słupach na przemian to z wewnętrznej to

zewnętrznej strony izolatora. Na slupach narożnych przewód trzeba tak umieścić, aby

naciskał na izolator, a nie ciągnął.

Przy wykonywaniu zawieszenia obowiązują odpowiednie zalecenia. Po pierwsze przewody

miedziane przykłada się do izolatora bezpośrednio; przewody aluminiowe i stalo-aluminiowe

w celu ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi owija się taśmą aluminiową,

pozostawiając między jej zwojami odstęp 1 mm, aby zapobiec gromadzeniu się pod nią wody.

Używa się w tym celu drutu wiązałkowego z tego samego metalu co przewód (do przewodów

AFL używa się drutu aluminiowego). Należy zwrócić uwagę aby przekrój drutu

wiązałkowego był dobrany do przekroju zawieszanego przewodu; najbardziej uniwersalny

jest drut wiązałkowy 6 mm2. Przy zawieszaniu przewodów o małym przekroju (s < 35 mm2) ________________________________________________________________________16


wykonuje się wiązałkę krzyżową zwykłą, a przy większych przekrojach — wiązałkę

krzyżową wzmocnioną. Wiązałki zaciska się mocno, ale przy szyjce izolatora przewód

powinien pozostać prosty, niewygięty wskutek wiązania. Przy zawieszaniu przewodów

o przekroju przekraczającym 120 mm2 i przy dużej rozpiętości przęseł, nakłada się na szyjkę

izolatora obejmy, przylegające do przewodu. Na koniec gotowe wiązanie smaruje się

wazeliną techniczną lub innym tłuszczem bez-kwasowym. Na izolatorach o główce

z wgłębieniem wystarcza prostsza wiązałka, bo nie przenosi ona ciężaru przewodu. Izolatory

te, pomyślane dla linii o przewodach izolowanych, świetnie nadają się również dla linii

o przewodach gołych. Zawieszenie odciągowe na izolatorach stojących wykonuje się

w postaci pętli przewodowej obejmującej szyjkę izolatora. Pętlę zapina się złączką karbowaną

lub dwiema złączkami śrubowo-kabłąkowymi. Przy małym naciągu przewodów wystarcza

jedna złączka śrubowo-kabłąkowa bądź pętlicowa. Przewód aluminiowy i stalo-aluminiowy

przylegający do izolatora owija się taśmą aluminiową. Pętla nie powinna być zbyt ciasna

i dlatego złączkę lub uchwyt umieszcza się w pewnym oddaleniu od izolatora.

Zestawy pytań i odpowiedzi

1. Jak zawiesza się przewody w liniach napowietrznych?

Odpowiedź:

Zawiesza się je za pośrednictwem izolatorów na konstrukcjach wsporczych.

2. Jak dzielimy linie ze względu na napięcie przesyłane?

Odpowiedź:

Ze względu na wartość napięcia znamionowego linie można podzielić na:

linie niskiego napięcia nn 400/230 V,

linie średniego napięcia SN 15 kV, 20 kV i 30 kV,

linie wysokiego napięcia WN 110 kV,

linie najwyższych napięć NN 220 kV i 400 kV.

3. Co nazywamy zwisem w linii napowietrznej?

Odpowiedź:

________________________________________________________________________17


Odległość pionowa między prostą, a przewodem zmierzona w połowie rozpiętości przęsła

określana jest jako zwis przewodu.

4. Jakie słupy zalicza się do słupów mocnych?

Odpowiedź:

Zalicza się do nich słupy odporowe, odporowo-narożne oraz krańcowe.

5. Czym różnią się słupy mocne od słupów przelotowych?

Odpowiedź:

Słupy mocne na ogół wyposażone są w zawieszenia odciągowe pozwalające naprężyć

przewody linii.

6. Jakie zadanie w liniach napowietrznych spełniają izolatory?

Odpowiedź:

Izolatory są elementami odpowiadającymi za zamocowanie przewodów na konstrukcjach i

jednocześnie zapewniają przerwę izolacyjną między przewodem, a konstrukcją wsporczą.

7. Jakie cechy powinny charakteryzować przewody stosowane w liniach napowietrznych?

Odpowiedź:

Przewody napowietrznych linii elektroenergetycznych muszą cechować się dużą

przewodnością elektryczną (małą rezystancją), odpornością na drgania oraz oddziaływania

atmosferyczne i chemiczne, a także wytrzymałością mechaniczną.

8. Jakie rozróżnia się rodzaje zawieszeń przewodów w liniach napowietrznych.

Odpowiedź:

Rozróżnia się zawieszenie przelotowe, gdy naciąg przewodu z obu stron izolatora jest w

przybliżeniu jednakowy i zawieszenie odciągowe, gdy ten warunek nie jest spełniony.

Przykład ćwiczenia praktycznego

Polecenie:

Wykonaj połączenie karbowane przewodów aluminiowych linii napowietrznej.

Zestawienie materiałów i narzędzi:

Przewód aluminiowy o przekroju 16mm2.

Złączka.

Komplet narzędzi elektromonterskich.

Szczotka druciana.________________________________________________________________________18


Praska (karbownica) z kompletem szczęk.

Sposób wykonania:

1. Dotnij dwa odcinki przewodu które będziesz łączył.

2. Oczyść przewody szczotką drucianą na długości używanej złączki.

3. Końce przewodów włóż do złączki tak aby wystawały z niej na odpowiednią długość.

4. Uzbrój praskę w odpowiednio dobrane szczęki.

5. Wykonaj karby za pomocą praski w odpowiedniej kolejności.

6. Sprawdź jakość wykonanego połączenia.

II. Wykonanie rowów kablowych Przed wykonaniem wykopów pod linię kablową należy zapoznać się z dokumentacja

projektową dotyczącą tych robót. Dokumentacja techniczna związana z robotami ziemnymi

przy budowie linii kablowej, powinna precyzować:

sposób prowadzenia robót (ręczny lub mechaniczny),

kategorie gruntu, poziom wód gruntowych, sposób odwodnienia wykopów,

trasy innych urządzeń podziemnych (rurociągów gazowych, cieplnych,

wodnokanalizacyjnych, innych linii kablowych itp.),

sposób zabezpieczenia skarp wykopów.

Jeżeli brak jest jakichkolwiek informacji odnośnie uzbrojenia terenu, wówczas wykopy

o głębokości większej niż 0,4m należy wykonywać ręcznie, bez używania kilofów i sprzętu

mechanicznego. Podczas budowy linii kablowej należy przestrzegać następujących zasad:

Wykopy powinny być zabezpieczone rozporami lub mieć boczne ściany pochyłe

w kierunku normalnego zsypu ziemi.

Wykopy w miejscach dostępnych dla osób niezatrudnionych należy zabezpieczyć przed

wpadnięciem osób postronnych.

Do wykopów nie wolno wchodzić i wychodzić z nich po rozporach, lecz po drabinie.

W wykopie nie wolno spożywać posiłków i spędzać przerw.

Zabrania się wyładowywania bębnów z kablem przez zrzucanie ich z samochodu. Należy

w tym celu użyć ramp wyładowczych lub urządzeń dźwigowych.

________________________________________________________________________19


Układanie kabla powinno być wykonywane w sposób wykluczający jego uszkodzenie

przez zginanie lub skręcanie.

Niedopuszczalne jest, aby kabel w czasie rozwijania ocierał się o podłoże.

Przy przenoszeniu ręcznym masa odcinka kabla przypadająca na jednego pracownika nie

powinna być większa niż 30 kg.

Podczas przechowywania, układania i montażu końce kabla należy zabezpieczyć przed

wilgocią oraz wpływami chemicznymi i atmosferycznymi.

Odsłoniętego kabla pod napięciem nie należy przenosić ani przesuwać, ani też

przystępować do pracy przy nim.

Przy pracach w tunelach i studzienkach kablowych należy przed wejściem pracowników

upewnić się, czy nie znajdują się w nich gazy szkodliwe dla zdrowia.

Ze względów bezpieczeństwa należy także pamiętać, że:

Kabel elektroenergetyczny będący pod napięciem zachowuje się podobnie jak kondensator

(ma dużą pojemność) i nawet po wyłączeniu linii zachowuje pewne napięcie. Dlatego, aby

uniknąć porażenia, należy przed przystąpieniem do jakichkolwiek prac przy kablu

wyłączonym spod napięcia odpowiednio go rozładować i uziemić poszczególne żyły.

Przy przecinaniu kabla (po wyłączeniu linii spod napięcia) oraz przy otwieraniu mufy

kablowej należy stosować następujący sprzęt ochronny tj: okulary ochronne, dywanik lub

podest izolacyjny, rękawice i buty dielektryczne.

Piłka, którą przecina się kabel powinna mieć izolowany uchwyt i powinna być uziemiona.


1. Jakie czynności należy wykonać przed wykonaniem wykopów pod linię kablową?

Odpowiedź:

Przed wykonaniem wykopów pod linię kablową należy zapoznać się z dokumentacja

projektową dotyczącą tych robót.

2. W jaki sposób wykonuje się wykop pod linię kablową w terenie do którego nie posiadamy

dokumentacji dotyczącej jego uzbrojenia?

Odpowiedź:

________________________________________________________________________20


Jeżeli brak jest jakichkolwiek informacji odnośnie uzbrojenia terenu, wówczas wykopy o

głębokości większej niż 0,4m należy wykonywać ręcznie, bez używania kilofów i sprzętu

mechanicznego.

3. O jakiej wadze powinien być rozłożony ciężar kabla przy przenoszeniu go przez

monterów?

Odpowiedź:

Przy przenoszeniu ręcznym masa odcinka kabla przypadająca na jednego pracownika nie

powinna być większa niż 30 kg.

4. Przy pracach w tunelach i kanałach kablowych jakie czynności należy przeprowadzić

przed wejściem do nich?

Odpowiedź:

Przy pracach w tunelach i studzienkach kablowych należy przed wejściem pracowników

upewnić się, czy nie znajdują się w nich gazy szkodliwe dla zdrowia.

5. Jaki sprzęt ochronny należy stosować przy przecinaniu kabla lub otwieraniu mufy

kablowej?

Odpowiedź:

Przy przecinaniu kabla (po wyłączeniu linii spod napięcia) oraz przy otwieraniu mufy

kablowej należy stosować następujący sprzęt ochronny tj.: okulary ochronne, dywanik lub

podest izolacyjny, rękawice i buty dielektryczne.

6. Czy po odłączeniu napięcia na kablu można bezpośrednio przystąpić do przecinania kabla?

Odpowiedź:

Kabel elektroenergetyczny będący pod napięciem zachowuje się podobnie jak kondensator

(ma dużą pojemność) i nawet po wyłączeniu linii zachowuje pewne napięcie. Dlatego, aby

uniknąć porażenia, należy przed przystąpieniem do jakichkolwiek prac przy kablu

wyłączonym spod napięcia odpowiednio go rozładować i uziemić poszczególne żyły.


Polecenie:

Wykonaj wykop kablowy o głębokości 70 cm na długości 4 m. przygotuj wykop do położenia

w nim linii kablowej niskiego napięcia.

Zestawienie materiałów i narzędzi:________________________________________________________________________21


Dokumentacja uzbrojenia obszaru na którym będzie wykonywany wykop.

Szpadel.

Taczka.

Piasek do podsypki.

Rozpory, jeśli grunt jest sypki.

Drabinka do wchodzenia do wykopu.

Miara zwijana.

Taśma, tablica ostrzegawcza.

Sposób wykonania:

1. Wytycz i oznacz trasę prowadzenia wykopu.

2. Zabezpiecz taśmą i tablicą ostrzegawczą miejsce wykonywania wykopu.

3. Wykonaj wykop pamiętając aby odkład (wykopywana ziemia) leżał w odległości min.

0,5m od krawędzi wykopu.

4. Po osiągnięciu odpowiedniej głębokości wypełnij dno wykopu podsypką z piasku.

5. Przygotuj wykop do włożenia kabla.

III. Montaż, konserwacja linii kablowej Linie kablowe prowadzi się zwykle tam, gdzie niemożliwe lub niewskazane jest

stosowanie linii napowietrznej. Dobierając trasę kabla należy kierować się następującymi

zasadami:

starać się wybierać trasy możliwie proste, unikać skrzyżowań z przeszkodami terenowymi

i uzbrojeniem podziemnym,

dążyć do układania kabla wzdłuż istniejących lub projektowanych ciągów liniowych (ulic,

dróg, rowów) lub przez trawniki w pasach przeznaczonych do tych celów,

unikać terenów zalewowych, mogących ulegać podmywaniu, narażonych na wstrząsy,

przesunięcia gruntu, szkodliwe wpływy chemiczne oraz miejsc nie osłoniętych przed

działaniem promieni słonecznych,

kabel powinien być tak ułożony, aby nie był narażony na uszkodzenia mechaniczne

i utrudnione oddawanie ciepła,

________________________________________________________________________22


13

4

2

należy ograniczyć prowadzenie kabli przez pomieszczenia i strefy zagrożone wybuchem

lub pożarem,

kable wzajemnie rezerwujące się należy prowadzić innymi szlakami.

Kable mogą być układane w różnych warunkach: w ziemi, w blokach i rurach, w kanałach

i tunelach, w budynkach, na mostach, molach. Bezpośrednio w ziemi kable układa się na dnie

wykopu. Szerokość wykopu uzależniona jest od liczby kabli układanych równolegle

i jednocześnie powinna zapewniać możliwość swobodnego poruszania się w nim (około

35 cm), natomiast głębokość uzależniona jest od rodzaju układanego kabla:

50 cm dla kabli oświetlenia ulicznego,

70 cm dla kabli na napięcie nie przekraczające 1 kV, z wyjątkiem terenów użytków

rolnych,

80 cm dla kabli na napięcie powyżej 1 kV do 15 kV, z wyjątkiem terenów użytków

rolnych,

90 cm dla kabli na napięcie do 15 kV układanych na użytkach rolnych,

100 cm dla kabli na napięcie powyżej 15 kV.

W przypadku niemożności zachowania takiej głębokości na jakimś odcinku należy

zastosować rurę ochronną. Kabel układa się w wykopie na dziesięciocentymetrowej warstwie

podsypki piaskowej, a po ułożeniu zasypuje się go również warstwą piasku o grubości 10 cm.

Na piasku, w celu oznaczenia trasy kabla i dla ochrony przed uszkodzeniami mechanicznymi,

układa się wzdłuż całej trasy folię z tworzywa sztucznego o grubości co najmniej 0,5 mm.

Odległość między kablem, a folią powinna wynosić około 25 cm. Pozwoli to podczas

późniejszych prac ziemnych ostrzec kopiących przed znajdującym się poniżej kablem.

Rysunek 1 Przekrój wykopu kablowego dla pojedynczego kabla [materiały własne]1 – kabel, 2 – piasek, 3

– ziemia, 4 – folia

________________________________________________________________________23


Szerokość folii powinna być taka, aby przykrywała cały kabel i nie mniejsza niż 20 cm. Dla

kabli do 1 kV stosuje się folię niebieską, a powyżej 1 kV czerwoną. Rysunek przedstawia

przekrój wykopu kablowego dla pojedynczego kabla. Kabel układa się w wykopie linią falistą

zostawiając zapas wynoszący ok. 3% długości wykopu. Zapas ten powinien skompensować

ewentualne przesunięcia gruntu. Trasa linii kablowej powinna być odpowiednio oznakowana.

Kable ułożone w ziemi powinny być zaopatrzone w oznaczniki, rozmieszczone w odstępach

nie większych niż 10 m oraz przy mufach i w miejscach charakterystycznych, na przykład

przy skrzyżowaniach, wejściach do kanałów, rur itp. Kable ułożone w powietrzu powinny być

zaopatrzone w trwałe oznaczniki przy głowicach lub skrzynkach oraz w takich miejscach, aby

odróżnienie nie sprawiało trudności. Oznaczniki kabli ułożonych w kanałach i tunelach

należy umieszczać w odległości nie większej niż 20 m. Oznacznikami są trwałe napisy

określające symbol i numer ewidencyjny linii, symbol kabla, znak użytkownika kabla, znak

fazy (przy kablach jednożyłowych), rok ułożenia kabla. Na terenach niezabudowanych trasę

należy oznaczyć widocznymi oznacznikami w postaci słupków betonowych z trwałymi

napisami symbolu kabla (K – kabel, M – mufa). W tym samym wykopie można ułożyć kilka

kabli. Można również zbliżać się do innych linii kablowych (obiektów podziemnych) lub

krzyżować. W kanałach lub tunelach kable należy układać na dnie, na ścianach albo na

konstrukcjach wsporczych. Kable układane na ścianach nie powinny do siebie bezpośrednio

przylegać. Przy układaniu kabli w kanałach i tunelach obowiązują zasady:

Kable można układać w różny sposób: na dnie, na ścianach albo na konstrukcjach

wsporczych.

Kable układane na ścianach nie powinny bezpośrednio do nich przylegać (odległość kabli

od ściany powinna wynosić minimum 1 cm).

Nie należy układać kabli na dnie tuneli w przejściach przeznaczonych do poruszania się

obsługi.

Przejścia kabli przez przegrody w tunelach powinny być uszczelnione materiałem

ognioodpornym.

Dopuszcza się zasypywanie kanałów piaskiem, zwłaszcza w przypadkach zagrożenia

pożarem lub wybuchem.

Przy układaniu kabli na konstrukcjach wsporczych, kable o napięciu powyżej 1 kV

powinny być ułożone nad kablami o napięciach poniżej 1 kV.________________________________________________________________________24


Odległość między kablami o różnych napięciach lub między warstwami kabli nie powinna

być mniejsza niż 15 cm.

Dopuszcza się stykanie kabli sygnalizacyjnych lub jednożyłowych tworzących ten sam

obwód.

W budynkach kable można układać na ścianach, pod sufitami, na konstrukcjach nośnych

mocowanych do ścian, stropów, konstrukcji stalowej, w kanałach pod podłogą kanałach

ściennych, w rurach, blokach kablowych. Wprowadzenie kabli do budynków wymaga

wykonania zabezpieczenia przed uszkodzeniami mechanicznymi (należy wykonać specjalną

osłonę otaczającą kabel).


1. Jakimi zasadami należy się kierować obierając odpowiednią trasę kablową?

Odpowiedź:

Dobierając trasę kabla należy kierować się następującymi zasadami:

wybierać trasy możliwie proste, unikać skrzyżowań z przeszkodami terenowymi

i uzbrojeniem podziemnym,

układać kabel wzdłuż istniejących lub projektowanych ciągów liniowych (ulic, dróg,

rowów) lub przez trawniki w pasach przeznaczonych do tych celów,

unikać terenów zalewowych, mogących ulegać podmywaniu, narażonych na wstrząsy,

przesunięcia gruntu, szkodliwe wpływy chemiczne oraz miejsc nie osłoniętych przed

działaniem promieni słonecznych,

tak układać kabel, aby nie był narażony na uszkodzenia mechaniczne i utrudnione

oddawanie ciepła,

należy ograniczyć prowadzenie kabli przez pomieszczenia i strefy zagrożone wybuchem

lub pożarem, kable wzajemnie rezerwujące się należy prowadzić innymi szlakami.

2. Od czego uzależniona jest głębokość wykopu pod linię kablową?

Odpowiedź:

Głębokość uzależniona jest od rodzaju układanego kabla.

3. Jakie podejmuje się działania jeżeli nie można zachować odpowiedniej głębokości

umieszczenia kabla w ziemi?

Odpowiedź: ________________________________________________________________________25


W przypadku niemożności zachowania założonej głębokości na jakimś odcinku należy

zastosować rurę ochronną.

4. Ile powinna wynosić minimalna grubość podsypki i nasypki piaskowej w wykopie?

Odpowiedź:

Kabel układa się w wykopie na dziesięciocentymetrowej warstwie podsypki piaskowej, a po

ułożeniu zasypuje się go również warstwą piasku o grubości 10 cm.

5. W jakiej odległości nad kablem umieszcza się folię oznaczającą linię kablową?

Odpowiedź:

Odległość między kablem, a folią powinna wynosić około 25 cm.


Polecenie:

Ułóż w wykopie kabel niskiego napięcia .



Szpadel.

Taczka.

Kabel.

Piasek do podsypki.


Miara zwijana.

Folia kablowa koloru niebieskiego.


Sposób wykonania:

1. W wykonanym wykopie sprawdź jakość podsypki

2. Odmierz odpowiednią długość kabla, pamiętając, że kabel należy ułożyć w wykopie

w taki sposób by nie miał styczności z kamieniami.

3. Na położonym kablu wykonaj warstwę nasypki od grubości 10 cm.

4. Na warstwę piasku nasyp warstwę rodzimego gruntu z wykopu o grubości 15 cm.

5. Na całej długości wykopu rozwiń taśmę z tworzywa sztucznego koloru niebieskiego.

6. Zasyp wykop aż do poziomu gruntu, pozostawiając niewielki naddatek ziemi.________________________________________________________________________26


IV. Wykonywanie połączeń i zakończeń linii kablowejNa krańcach linii kablowej żyły kabla łączy się z innymi przewodami lub urządzeniami dla

uzyskania przepływu energii elektrycznej. Kabel trzeba odpowiednio zakończyć

i wyprowadzić żyły zachowując szczelność kabla i nienaganny stan izolacji końcowego

odcinka. Umożliwiają to głowice kablowe. Do łączenia odcinków kabla na trasie linii służą

mufy kablowe przelotowe lub rozdzielcze. Zakłada się je już przy budowie dłuższych linii,

których nie można wykonać z jednego całego odcinka kabla, mieszczącego się na bębnie

kablowym. W trakcie eksploatacji liczba muf wzrasta ze względów na rozdzielanie sieci, lub

konieczne naprawy. W miejscu każdego uszkodzenia zakłada się mufę, a czasem i dwie jeśli

trzeba wsztukować odcinek kabla bo przerwany kabel nie miał odpowiedniego zapasu. Linia

kablowa ma dwa końce które należy zakończyć głowicami. Ze względów ekonomicznych

i eksploatacyjnych tak buduje się linie by muf było jak najmniej. Każda mufa i głowica to

newralgiczny punkt linii kablowej; uszkodzenia najczęściej następują w nich albo w kablu tuż

przy nich.

Do kabli niskiego i średniego napięcia o izolacji z tworzyw sztucznych najczęściej stosuje się

następujące technologie bądź ich kombinacje:

Osprzęt żywiczny, z żywic chemoutwardzalnych, do kabli 1+10 kV. Żywica poliuretanowa

lub epoksydowa jest dostarczana w postaci dwóch składników, które miesza się tuż przed

użyciem. Wlewa się ją do formy nałożonej na miejsce połączenia (mufa) lub zakończenia

kabla (głowica) i starannie uszczelnionej. Zależnie od rodzaju żywicy i temperatury otoczenia

proces utwardzania trwa od pół godziny do kilku godzin.

Osprzęt taśmowy, do kabli 1+30 kV. Mufę i głowicę taśmową wykonuje się, nawijając

kolejno na żyły odpowiednie taśmy samoprzylepne. Taśmy izolacyjne samospajalne służą do

odtworzenia izolacji żył, taśmy sterujące — do uzyskania właściwego rozkładu pola

elektrycznego, podobnie jak taśmy przewodzące, którymi pokrywa się elementy metalowe o

nierównej powierzchni.

Osprzęt nasuwany z gumy silikonowej do kabli 1+30 kV — najmniej pracochłonna

technologia wykonywania muf i głowic. Na przygotowany koniec kabla naciąga się ciasną

pochewkę gumową, posmarowaną wewnątrz smarem silikonowym.

________________________________________________________________________27


Osprzęt termokurczliwy, z rur i kształtek termokurczliwych, do kabli 1+60 kV. Rury

i kształtki z polietylenu wykazują dużą termokurczliwość, czyli pamięć kształtu, dzięki

sieciowaniu radiacyjnemu (akceleratorem elektronowym). Roztłoczone na gorąco w wytwórni

kurczą się nawet do 1/3 pierwotnej średnicy po ponownym ich nagrzaniu palnikiem przy

montażu mufy lub głowicy.

Łączenie żył kablowych wykonuje się też różnymi technologiami w zależności od materiału

żył i napięć znamionowych. Żyły aluminiowe można łączyć ze sobą (w mufach kablowych)

albo z końcówkami kablowymi (przy głowicach kablowych) przez spawanie albo

zaprasowanie. Do łączenia w mufach żył kabli nn i SN są też zaciski gwintowe. Pamiętać

trzeba o szybkim utlenianiu się aluminium i skłonności do pełzania.

Spawanie gazowe żył aluminiowych jest najdokładniejszą metodą ich łączenia. Używa się

dobranej nasadki palnika o rozmiarze dyszy właściwym do przekroju żył. Aby zapobiec

utlenianiu żył, spawa się je płomieniem z nadmiarem 30% acetylenu, a miejsce spawania

pokrywa topnikiem. Lepsze wyniki daje spawanie elektryczne w osłonie gazu szlachetnego

lecz problematyczne jest wykonanie takiego spawu w terenie ze względu na potrzebę

zasilania z agregatu. Przed spawaniem żyły kabla należy oczyścić z syciwa pędzlem

zwilżonym benzyną. Końcówkę żyły wielodrutowej czyści się po uprzednim rozpleceniu.

W celu ochrony izolacji przed przegrzaniem na żyły zakłada się osłony termiczne w postaci

dwudzielnych krążków z blachy. Przy łączeniu żył wielodrutowych należy najpierw zespawać

ze sobą wszystkie druty u końca każdej żyły. Następnie łączone żyły można umieścić

w formie, która zapobiega wyciekaniu płynnego aluminium, nadaje spoinie właściwy kształt

i zapobiega zbyt szybkiemu chłodzeniu spoiny. Po wstępnym ogrzaniu końców żył i formy

spawa się ze sobą końce żył, dodając aluminium z drutu spawalniczego. Po zespawaniu żył

zakłada się szczęki chłodzące izolację. Łączenie żył przez spawanie jest kłopotliwe. Naraża

izolację kabla na przegrzanie i zanieczyszczenie, co jest szczególnie groźne dla izolacji

polietylenowej, mimo że już w trakcie spawania chłodzi się ją. Po zespawaniu żyły

wielodrutowe tracą drożność i nie można przez nie przepuszczać wzdłuż kabla substancji

regenerujących izolację polietylenową. Ten sposób łączenia żył jest z tych względów rzadko

stosowany.

Zaprasowanie wykonuje się w ten sposób, że żyłę aluminiową wkłada się do odpowiedniej

końcówki kablowej lub zacisku tulejkowego, umieszcza w szczękach prasy i poddaje silnemu ________________________________________________________________________28


naciskowi. Następuje zagniecenie okrągłej tulei na kształt sześciokątny. W tym miejscu

następuje spojenie materiału łączonych elementów. Przy łączeniu żył aluminiowych są

potrzebne co najmniej dwa wgnioty wykonane z przeciwnych stron zacisku tulejowego. Przed

wykonaniem połączenia końce żył trzeba odtłuścić i oczyścić stalową szczotką z warstwy

tlenków. Wewnętrzną powierzchnię końcówki kablowej lub zacisku pokrywa się smarem

stykowym. Zaprasowanie wykonuje się za pomocą prasy o odpowiednim nacisku, o napędzie

ręcznym dźwigniowym lub hydraulicznym. Szczęki pras, poddawane wielkim naprężeniom,

są wykonane z materiału o dużej wytrzymałości i hartowane.

Zaciski gwintowe służą do łączenia żył kabli nn i SN. Każda z żył jest dociśnięta jednym lub

dwoma wkrętami. Właściwy moment przy ich dokręcaniu uzyskuje się bez korzystania

z klucza dynamometrycznego; o należytym dokręceniu świadczy zerwanie (ścięcie)

sześciokątnego łba wkrętu na wysokości obrysu powierzchni zacisku. Wkręt mimo to daje się

odkręcić kluczem wewnętrznym, wkładanym do pozostającego łba gniazdowego. Wkręty są

mosiężne cynowane, korpus zacisku wykonany jest ze stopu aluminiowego o dużej

wytrzymałości mechanicznej.

Łączenie żył miedzianych jest łatwiejsze niż aluminiowych. Nie ma kłopotów z szybkim

utlenianiem się powierzchni ani z pełzaniem materiału. Połączenia zaprasowane wykonuje się

z jednym wgniotem, bez przeformowania końcówki lub złączki na kształt sześciokątny.

Montaż muf kablowych przeprowadza się w następujący sposób.

Końce kabli należy równo odciąć nożycami do kabli odrzucając odcinek jak najkrótszy, ale na

tyle długi, aby pozostająca izolacja rodzima (fabryczna) żył nie była uszkodzona i wilgotna.

W przypadku izolacji papierowo-olejowej sprawdza się to, odwijając papier izolacyjny

i zanurzając w parafinie lub oleju ogrzanym do temperatury 150 °C. Pojawienie się piany

przy papierze jest oznaką zawartości wody w papierze. Żyły należy połączyć przez

zaprasowanie lub zaciskami gwintowymi, uprzednio usuwając izolację żył tylko na odcinkach

wchodzących do zacisków. Po przygotowaniu końców kabli nn do montażu mufy żywicznej

zakłada się dwuczęściową formę z tworzywa sztucznego. Forma jest przezroczysta co ułatwia

kontrolę jakości wykonania. Zamkniętą i uszczelnioną formę zalewa się. Dwuskładnikowa

żywica jest dostarczana w dwuczęściowym opakowaniu, przedzielonym przeponą. Nie

otwierając opakowania, ugniata się je, to przerywa przeponę i oba składniki mieszają się,

zapoczątkowując reakcję chemiczną. Odbywa się to bez dostępu powietrza, co zapobiega ________________________________________________________________________29


tworzeniu się pęcherzyków gazu, co stanowiło by problem przy zalewaniu mufy.

Wymieszaną żywicę wyciska się do formy zalewa ona wszystkie połączenia uszczelniając

i izolując jednocześnie. Teraz należy odczekać aż wszystko stężeje i można zakopać mufę

w ziemi.. Inną technologią jest wykonanie mufy termokurczliwej. Po przygotowaniu końców

kabli nasuwa się na jeden z nich rury termokurczliwe, zewnętrzną i wewnętrzną, po czym

łączy się żyły. Powierzchniom powłoki polwinitowej, na których mają być zaciśnięte rury,

nadaje się schropowatość (papierem ściernym lub pilnikiem), czyści je benzyną i ogrzewa

palnikiem. Po nasunięciu rury termokurczliwej wewnętrznej ogrzewa się ją równomiernie

palnikiem, poczynając od środka, by łatwo uchodziło powietrze z wnętrza zaciskającej się

rury. Po ostygnięciu obkurczonej rury wewnętrznej nasuwa się rurę zewnętrzną i ogrzewa ją.

Obie rury są wewnątrz pokryte termotopliwym klejem, który po obkurczeniu uszczelnia

i skleja przylegające powierzchnie. Zazwyczaj używa się palnika gazowego na propan-butan,

ustawionego na delikatny stożek gazowy. Płomień o długości 20 cm powinien być od połowy

żółty i tylko tym żółtym językiem ogrzewa się rury. Przy łączeniu podobną mufą kabli

wielożyłowych, na poszczególnych żyłach obkurcza się rury wewnętrzne, a na powłoce kabla

termokurczliwą rurę zewnętrzną. Przy zastosowaniu tej techniki do kabli SN o izolacji

polietylenowej dochodzą dodatkowe elementy mufy takie jak otaśmowanie odtwarzające

izolację, taśmy przewodzące sterujące rozkładem pola elektrycznego i połączenie żył

powrotnych. Przy nieostrożnych robotach ziemnych w pobliżu kabla można łopatą uszkodzić

jego warstwy zewnętrzne. Trzeba zdecydować, czy w miejscu uszkodzenia zakładać mufę

i jaką technologię wybrać.

Montaż głowic kablowych jest podobny do muf, jednak ich zastosowanie wymusza

modyfikacje technologii. Głowica kablowa powinna zapewniać:

właściwy stan izolacji żył u końca kabla, gdzie zostaje naruszona jego zwykła struktura; to

zadanie jest tym trudniejsze, im wyższe jest napięcie znamionowe kabla,

szczelne zakończenie kabla, by zapobiec wnikaniu wilgoci i/lub wyciekaniu syciwa,

dosycanie kabla, uzupełniać ubytek syciwa w końcowym odcinku kabla o izolacji

papierowo-olejowej,

sztywne umocowanie rozchodzących się żył kabla, aby uodpornić je na siły występujące

przy zwarciach.

________________________________________________________________________30


Zakończenie kabli o izolacji papierowo-olejowej o napięciu znamionowym do 6/10 kV

dawniej wykonywano przy użyciu głowic żeliwnych wypełnionych bitumiczną zalewą

kablową. Obecnie używa się również głowic z żywicy chemoutwardzalnej. Po przygotowaniu

końca kabla zakłada się formę i wypełnia ją żywicą. Taka głowica uszczelnia kabel,

usztywnia żyły i izoluje je od siebie. Nie zapewnia jednak dosycania kabla. Innym

przykładem wnętrzowej głowicy jest głowica olejowej z dosycaniem kabla 15-K30 kV

o izolacji papierowo-olejowej. Koniec kabla obrabia się jak do mufy. Zakończenie warstwy

izolacji, pancerza i osłony włóknistej zabezpiecza się przed rozluźnianiem. Zewnętrzną

powierzchnię powłoki ołowianej odtłuszcza się rozpuszczalnikiem, a następnie przylutowuje

do niej linkę miedzianą do połączenia z zaciskiem ochronnym głowicy. Kabel wsuwa się do

głowicy przez tuleję wlotową, po czym końce żył łączy przez zaprasowanie ze sworzniami,

których dolne końce mają kształt tulei o średnicy wewnętrznej dopasowanej do przekroju żył

kabla. Izolowane żyły wchodzą do wnętrza izolatorów przez stożki ołowiane zaciskane na

izolacji żył, łączące ekrany żył z korpusem głowicy. Po zmontowaniu i uszczelnieniu głowicy

napełnia się ją rozgrzaną zalewą olejową przez otwory w górnej części izolatorów. W trakcie

eksploatacji kontroluje się poziom zalewy w przezroczystych izolatorach, by w odpowiednio

szybko uzupełniać jej ubytek spowodowany zasysaniem zalewy przez końcowy odcinek

kabla. Kablom o izolacji polwinitowej (do 3,5/6 kV) wystarcza bezgłowicowe zakończenie

kabla w sposób zapobiegający wnikaniu wilgoci do wnętrza kabla. Na wolnym powietrzu

koniec kabla nn wygina się w dół by uniknąć wnikania wody z opadów. Zakończenie kabla

można wykonać termokurczliwą rękawicą trójpalczastą.


1. Jakie elementy służą do łączenia kabla na trasie kablowej?

Odpowiedź:

Do łączenia odcinków kabla na trasie linii służą mufy kablowe przelotowe lub rozdzielcze.

2. Jakie są sposoby wykonywania muf kablowych w liniach nn i SN?

Odpowiedź:

Do kabli niskiego i średniego napięcia o izolacji z tworzyw sztucznych najczęściej stosuje się

następujące technologie bądź ich kombinacje:

Osprzęt żywiczny.________________________________________________________________________31


Osprzęt taśmowy.

Osprzęt nasuwany z gumy silikonowej.

Osprzęt termokurczliwy.

3. Jak łączymy aluminiowe żyły kablowe w mufach i głowicach kablowych?

Odpowiedź:

Żyły aluminiowe można łączyć ze sobą (w mufach kablowych) albo z końcówkami

kablowymi (przy głowicach kablowych) przez spawanie albo zaprasowanie lub też za pomocą

zacisków gwintowych.

4. Jakie są wady łączenia żył kablowych metodą spawania?

Odpowiedź:

Proces spawania naraża izolację kabla na przegrzanie i zanieczyszczenie, co jest szczególnie

groźne dla izolacji polietylenowej. Po zespawaniu żyły wielodrutowe tracą drożność i nie

można przez nie przepuszczać wzdłuż kabla substancji regenerujących izolację

polietylenową.

5. Jakie właściwości ma dobrze wykonana głowica kablowa?

Odpowiedź:

Dobrze wykonana głowica kablowa powinna zapewnić właściwy stan izolacji żył u końca

kabla, szczelne zakończenie kabla, by zapobiec wnikaniu wilgoci i/lub wyciekaniu syciwa,

dosycanie kabla, uzupełniać ubytek syciwa w końcowym odcinku kabla o izolacji papierowo-

olejowej, sztywne umocowanie rozchodzących się żył kabla, aby uodpornić je na siły

występujące przy zwarciach.

6. Czy w zakończeniu kabla o izolacji polwinitowej (do 3,5/6 kV) należy koniecznie użyć

głowicy kablowej?

Odpowiedź:

Kablom o izolacji polwinitowej (do 3,5/6 kV) wystarcza bezgłowicowe zakończenie kabla w

sposób zapobiegający wnikaniu wilgoci do wnętrza kabla. Na wolnym powietrzu koniec

kabla nn wygina się w dół by uniknąć wnikania wody z opadów.


Polecenie:

Wykonaj mufę kablową na kablu aluminiowym nn o izolacji polwinitowej.________________________________________________________________________32



Dwa odcinki kabla.

Zestaw narzędzi elektromonterskich.

Zaciski gwintowe.

Nożyce do kabli.

Miernik rezystancji izolacji.

Zestaw montażowy mufy żywicznej.

Sposób wykonania:

1. Odetnij równo niewielki kawałek za pomocą nożyc do kabli z obu końców kabla.

2. Odizoluj na odpowiedniej długości oba kable.

3. Połącz za pomocą zacisków gwintowych poszczególne żyły kabli.

4. Załóż dwuczęściową formę z tworzywa sztucznego na miejsce połączenia kabli.

5. Nie otwierając opakowania wymieszaj składniki zalewy.

6. Wymieszaną żywicę wciśnij do formy wypełniając nią całość przestrzeni.

7. Odczekaj aż żywica zwiąże.

8. Sprawdź jakość wykonanej mufy mierząc wartość rezystancji izolacji wykonanej linii

kablowej.

V. Przykład zadania praktycznego Polecenie:

Zbuduj odcinek linii kablowej z połączeniem dwóch odcinków kabla. Wykonaj wykop

kablowy o głębokości 70cm na długości 4m. Przygotuj wykop do położenia w nim linii

kablowej. Ułóż w wykopie dwa odcinki kabla niskiego napięcia o izolacji polwinitowej.

Wykonaj mufę kablową łączącą oba odcinki kabla.



Szpadel.

Dwa odcinki kabla.

Folia kablowa koloru niebieskiego.

Taczka.

Zestaw narzędzi elektromonterskich.

________________________________________________________________________33


Zaciski gwintowe.

Nożyce do kabli.

Miernik rezystancji izolacji.

Zestaw montażowy mufy żywicznej.

Piasek do podsypki.

Rozpory, jeśli grunt jest sypki.


Miara zwijana.


Sposób wykonania:

1. Przygotowanie wykopu pod linię kablową.

Wytycz i oznacz trasę prowadzenia wykopu. Zabezpiecz taśmą i tablicą ostrzegawczą miejsce

wykonywania wykopu. Wykonaj wykop pamiętając aby odkład (wykopywana ziemia) leżała

w odległości min. 0,5m od krawędzi wykopu. Po osiągnięciu odpowiedniej głębokości

wypełnij dno wykopu podsypką z piasku. Przygotuj wykop do włożenia kabla.

2. Ułożenie kabla w wykopie.

W wykonanym wykopie sprawdź jakość i grubość podsypki.

Odmierz odpowiednią długość kabla, pamiętając, że kabel należy ułożyć w wykopie w taki

sposób by nie miał styczności z kamieniami. Pamiętaj aby zapewnić odpowiedni zapas kabla

z obu stron mufy.

3. Wykonanie mufy kablowej.

Odetnij równo niewielki kawałek za pomocą nożyc do kabli z obu końców kabla. Odizoluj na

odpowiedniej długości oba kable. Połącz za pomocą zacisków gwintowych poszczególne żyły

kabli. Załóż dwuczęściową formę z tworzywa sztucznego na miejsce połączenia kabli. Nie

otwierając opakowania wymieszaj składniki zalewy. Wymieszaną żywicę wciśnij do formy

wypełniając nią całość przestrzeni. Odczekaj aż żywica zwiąże.

4. Zasypanie wykopu.

Na położonym kablu wykonaj warstwę nasypki od grubości 10cm. Na warstwę piasku nasyp

warstwę rodzimego gruntu z wykopu o grubości 15cm. Na całej długości wykopu rozwiń

taśmę z tworzywa sztucznego koloru niebieskiego. Zasyp wykop aż do poziomu gruntu,

pozostawiając niewielki naddatek ziemi.________________________________________________________________________34


5. Sprawdzenie jakości połączenia kabla.

Sprawdź jakość wykonanej mufy mierząc wartość rezystancji izolacji wykonanej linii

kablowej.

Zadanie wykonywane jest zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy

oraz ochrony przeciwpożarowej, a także zasadami ochrony środowiska.

VI. Literatura1. Praca zbiorowa: Praktyczna elektrotechnika ogólna. REA, Warszawa 2003

2. Praca zbiorowa: Poradnik montera elektryka. WNT, Warszawa 1997

3. Januszewski S., Pytlak A., Rosnowska-Nowaczyk M., Świątek H.: Energoelektronika.

WSiP, Warszawa 2004

4. Niestępski S., Patrol M., Pasternakiewicz J., Wiśniewski T.: Instalacje elektryczne.

Budowa, projektowanie i eksploatacja. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej,

2001.

www.zrp.pl

www.program.platforma-flexicurity.pl

www.irszczecin.pl

________________________________________________________________________35

http://www.irszczecin.pl/

http://www.program.platforma-flexicurity.pl/

http://www.zrp.pl/

związek rzemiosła polskiego w warszawie · web viewdo uzyskania kwalifikacji w zawodzie elektryk...

Documents