SEPTEMBER 2013 | TANDARTSPRAKTIJK 51

Al vanaf het eerste nummer in 1902 vertelt hettijdschrift Popular Mechanics haar lezers overontwikkelingen op alle gebieden van de techno-

logie, ook in de medische wetenschappen. Onlangs ver-scheen het boek The Wonderful Future that Never Was:een selectie uit het blad door de jaren heen van ruim250 voorspellingen, met veel afbeeldingen.De titel van het boek is nogal misleidend. Veel van de

voorspellingen werden in latere jaren inderdaad nooitgerealiseerd – maar andere in mindere of meerdere matetoch wel.

AntizwaartekrachtOm maar enkele voorbeelden te noemen op het gebiedvan het vervoer:Al in de twintiger jaren waren er tekeningen en ont-

werpen van enorme passagiersvliegtuigen met een paarhonderd zitplaatsen, wat inderdaad laat in de eeuwwerkelijkheid zou worden. Maar van straalmotoren wastoen geen sprake. Wel was er een ontwerp van een reus-achtig vliegtuig met een antizwaartekrachtisolatie.(Toen als nog louter fantasie.)

ZO IS DE TOEKOMSTNIET GEWEESTVoorspellingen in het verleden over toekomstige ontwikkelingen in de tech-nologie en in de genees- en de tandheelkunde waren van twijfelachtigewaarde. Niet in het minst toen het ging om het transplanteren van elemen-ten. door dr. Frank Heynick

De Amerikaanse medisch-dentaal historicus dr. FrankHeynick heeft zo'n vijfhonderd artikelen en een aantalboeken gepubliceerd. Alvorens in Groningen tot doctor in de geneeskunde te promoveren, studeerde hij indus-triële vormgeving, geschiedenis, taalwetenschap enpsychologie. Hij doceert aan de New York University.

Na de ontwikkeling in de dertiger jaren en de TweedeWereldoorlog van straalvliegtuigen, verschenen in hetblad ontwerpen voor schepen en treinen met straal-motoren. Om praktische redenen is hier nooit iets vangekomen, alhoewel gasturbines (de basis van de straal-motor) wel in allerlei vervoermiddelen zouden wordentoegepast voor het aandrijven van de propellers en dewielen.Zo ging het ongeveer ook met voorspellingen over

communicatie, huishoudelijke apparaten, woningen,stedenbouw en ruimtevaart.

Tooth banksEn in de medische wetenschappen. Enkele voorbeeldenuit de ruim 25 toekomstvisies op dit gebied in het boek:In 1937 voorspelde het hoofd van de afdeling schei-

kunde van de Unversiteit van Edinburgh (Schotland) datdoor het drinken van zwaar water (dideuteriumoxide)het verouderingsproces aanzienlijk vertraagd zou wor-

2

Afb. 1 De toekomstvoorspeld in 1905. Dia-gnosticeren op afstand:audiovisueel én op de(tele)tast, waarna hetjuiste medicijn waarook in het land kan wor-den voorgeschrevenAfb. 2 1966. Diagnosti-ceren met behulp vande computer. Kaartenmet daarop de gecon-stateerde symptomenvormen de input. Kortdaarna verschijnt dediagnose op het com-puterscherm 1

HEYNICK’SHOEK

Advertentie is verwijderd

SEPTEMBER 2013 | TANDARTSPRAKTIJK 53

den, zonder ongunstige bijwerkingen. Dit bleek een zeerdubieuze stelling te zijn.In de vijftiger en zestiger jaren waren er voorspellin-

gen over het toekomstig gebruik van computers voorhet diagnosticeren van ziekten (afbeelding 2).Interessant voor ons zijn de foto en de tekening uit

1968 van een laserapparaat als toekomstige vervangervan het stalen mes (afbeelding 3). Het ontwerp wasingegeven door de werking van boorapparaten van detandartsen in die tijd. In de drie gewrichten van de armvan het laserapparaat zijn prisma’s gemonteerd om delaserstraal van de bron naar de met de hand gestuurdekop te geleiden.Bijzonder relevant voor ons is een voorspelling uit

1966 met als vermelding: ‘Tooth transplants to replacefalse teeth’ (afbeelding 4). Deze kort omschreven voor-spelling vloeide voort uit de proeven van tandarts S. Sigmund Stahl, die toen decaan was van de faculteitTandheelkunde van de New York University (NYU). Defoto’s lieten zien hoe een overtollig element dat uit hetgebit van een donor werd geëxtraheerd, naar de plaatsvan een verlorengegaan element in de mond van eenontvanger werd getransplanteerd. Vier weken later zithet element ‘fairly firm in the new socket and functionseffectively in chewing.’ Het transplanteren van tanden enkiezen was overigens niet nieuw. Dit werd al in de acht-tiende eeuw gedaan, maar de resultaten waren teleur-stellend. Aan de hand van de ontwikkelingen in de tand-heelkunde voorspelde de schrijver in 1966 het ontstaanvan ‘tooth banks’, vergelijkbaar met de eye banks voor tetransplanteren hoornvliezen die al sinds de veertigerjaren bestonden.

OnvoorspeldBlij was ik toen het mij lukte om dr. Stahl, nu 88 jaar oud,op te sporen. Hij is gepensioneerd en woont in zonnigFlorida. Maar hij geeft nog met enige regelmaat collegesparodontologie, met als specialiteit het herstellen vantraumata, aan de faculteit Tandheelkunde van de South-eastern University NOVA. (Tot 2004 had hij acht jaar langals vice-decaan van die faculteit gediend.)In het gesprek met hem (per telefoon) vertelde hij

eerst iets over zijn leven. Toen hij 13 jaar oud was, luktehet de joodse familie Stahl uit Berlijn te vluchten, vlakvoor de aanval van nazi-Duitsland op Polen in septem-ber van 1939, die het begin van de Tweede Wereldoorloginluidde. In de VS wilde de vader dat zoon Sigmund artszou worden. Maar in de werkuren van de gemiddeldearts in die tijd – ‘van zes uur ‘s morgen tot tien uur ‘savonds’ – had de jongeman niet veel zin. Zo werd hij ‘bijwijze van compromis’ tandarts, een beroep met eenmeer redelijk dagelijks werkschema.Sigmund Stahl studeerde af aan de faculteit Tandheel-

kunde van de Universiteit van Minnosota, en behaaldelater een mastersgraad in de histopathologie aan deUniversiteit van Illinois. Door zijn wetenschappelijke enpedagogische prestaties werd dr. Stahl in de zestigerjaren decaan van de faculteit Tandheelkunde van NYU.Ik vroeg Sigmund Stahl naar wat er gebeurd is met zijn

toekomstvisie uit 1966 van tandenbanken met te trans-

planteren elementen. ‘Daar is niets van gekomen’, vertel-de hij mij. ‘Het grote probleem was en blijft de resorptievan de wortels. Bij patiënten met een verloren eerstemolaar transplanteerden we de derde molaar – die minderbelangrijk is – op die plaats. Maar ook bij zo’n autograftzat je met het probleem van de wortelresorptie.’Deze problemen waren zonder twijfel op te lossen

geweest door voldoende investering en onderzoek. Dr.Stahl hield zich bezig met het probleem van het creërenof doen groeien van cement op het getransplanteerdeelement. Maar zoals vaak in de geschiedenis van dewetenschap en technologie kwam er een onvoorspeldegebeurtenis waardoor de verdere ontwikkelingen eenheel andere kant opgingen.Al in de vijftiger jaren had de Zweedse orthopedisch

chirurg Per Brånemark bij toeval de natuurlijke osseo-integratie (alsook biocompatibiliteit) van titanium metorganische weefsels ontdekt. Als gevolg hiervan ontwik-kelde men dentale implantaten van titanium, die in deloop van de tweede helft van de eeuw steeds meer in depraktijk toegepast en verfijnd werden. ‘Het werd onsduidelijk dat niet-organische implantaties gemakkelijkeruit te voeren waren en meer succes zouden boeken’,vertelde dr. Stahl me.De voorspellingen in het boek The Wonderful Future

that Never Was eindigen in 1970. Maar Popular Mechanicsblijft in ieder nummer nog steeds speculeren over tech-nologische ontwikkelingen in de toekomst, niet in hetminst in de medische wetenschappen. We wachten af. u

Afb. 3 1968: toepassing van het lasermes in de chirurgie met eenapparaat volgens het principe van de tandartsboor.Afb. 4 Voorspelling uit 1966: transplanteren van tanden en kiezen uiteen donormond.

3 4