TETOR 2018

ZBATIMI DHE MONITORIMI

MANUAL TRAJNIMIPËR ZYRTARËT E QEVERISJES VENDORE

I BUXHETIT VJETOR

4

ZBATIMI DHE MONITORIMI I BUXHETIT VJETOR

MANUAL TRAJNIMI

PËR ZYRTARËT E QEVERISJES VENDORE

Tetor 2018

Publikuar nga Programi për Zhvillim Lokal dhe Decentralizim (dldp), financuar

nga Qeveria Zvicerane përmes Agjencisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC),

zbatuar nga Helvetas Swiss Intercooperation

Përgatitur nga:

Dr. Merita Toska & Anila Gjika

Co - PLAN, Instituti për Zhvillimin e Habitatit

Mështetur nga:

Prof Stefan Pfaeffli, Dr Valbona Karakaçi dhe Elvin Hoxha

Universiteti i Lucernit të Shkencave dhe Arteve të Aplikuara së bashku me

Programin për Decentralizim dhe Zhvillim Vendor

Ky publikim reflekton mendimet e autorëve dhe jo domosdoshmërisht të SDC.

Publikuar nga:

Programi për Decentralizim dhe Zhvillim Vendor (DLDP)

Helvetas Swiss Intercooperation Shqipëri, Tetor 2018

Adresa: Rr. “Ibrahim Rugova”, Ndërtesa PLUS, Kati i 2-të / Nr. 3. Tiranë | Shqipëri

www.dldp.al

3

Tabela e përmbajtjes

Tabela e përmbajtjes ..................................................................................................... 3

Shkurtesa ........................................................................................................................ 4

Lista e figurave .............................................................................................................. 5

Lista e shembujve .......................................................................................................... 5

Fjalor .............................................................................................................................. 6

PARATHËNIE ............................................................................................................. 13

1. ZBATIMI I BUXHETIT .......................................................................................... 15 1.1 Hyrje në zbatimin e buxhetit vjetor ............................................................................................ 15 1.2 Nga përgatitja në zbatim ................................................................................................................ 18 1.3 Kuadri ligjor për zbatimin e buxhetit ........................................................................................ 18 1.4 Sistemi i zbatimit të buxhetit ......................................................................................................... 25

1.4.1 Autorizimi dhe shpërndarja e buxhetit ........................................................................................... 25 1.4.2 Angazhimet dhe menaxhimi likuiditetit .......................................................................................... 27 1.4.3 Të ardhurat ................................................................................................................................................. 28 1.4.4 Kryerja e shpenzimeve .......................................................................................................................... 37 1.4.5 Plani i prokurimeve ................................................................................................................................ 50

1.5 Kontabiliteti dhe raportimi financiar ......................................................................................... 53 Ushtrim 1: Praktika të zbatimit të buxhetit .................................................................................... 67

2. MONITORIMI I ZBATIMIT TË BUXHETIT ...................................................... 68 2.1 Hyrje në monitorimin e zbatimit të buxhetit ................................................................................ 68 2.2 Kuadri ligjor për monitorimin e zbatimit të buxhetit ........................................................... 69 2.3 Monitorimi i zbatimit të buxhetit vjetor ........................................................................................ 71 2.4 Auditimi ................................................................................................................................................. 73

2.4.1 Auditimi i brendshëm ............................................................................................................................... 73 2.4.2 Auditimi i jashtëm ..................................................................................................................................... 75

2.5 Gjithëpërfshirja në monitorimin e zbatimit të buxhetit ....................................................... 76 2.6 Tregues të dobishëm për monitorimin e zbatimit të buxhetit ............................................ 77 Ushtrim 2: Monitorimi i zbatimit të buxhetit ................................................................................. 79

Bibliografia .................................................................................................................. 80

4

Shkurtesa

APP Agjencia e Prokurimit Publik

BV Buxhet Vjetor

EMP Ekipi i Manaxhimit të Programit

FKB Format i Kërkesave Buxhetore

GMS Grupi për Manaxhim Strategjik

IFP Instrumenti i Planifikimit Financiar

MFE Ministria e Financave dhe Ekonomisë

MFP Manaxhimi i Financave Publike

NjQV Njësi e Qeverisjes Vendore

PBA Programi Buxhetor Afatmesëm

PSZH Plani Strategjik i Zhvillimit

PPV Plani i Përgjithshëm Vendor

PIK Plani i Investimeve Kapitale

SZHT Strategjia e Zhvillimit të Territorit

SHA Shoqëri Anonime

TP Transfertë e pakushtëzuar

VKM Vendim i Këshillit të Ministrave

ZMBV Zbatimi dhe Monitorimi i Buxhetit Vjetor

5

Lista e figurave

Figurë 1. Skema e përgjithshme mbi procesin e buxhetit ....................................................... 17

Figurë 2. Paraqitje e fazave të rëndësishme në zbatimin e buxhetit ....................................... 25

Lista e shembujve

Shembull 1. Transferta specifike dhe numri i punonjësve të njësive të qeverisjes vendore, për

funksionet e transferuara nga pushteti qendror ................................................................ 33

Shembull 2. Format i faturës për arkëtim ............................................................................... 36

Shembull 3. Shembull urdhër - shpenzim ............................................................................... 40

Shembull 4. Format raportimi mujor i shpenzimeve .............................................................. 44

Shembull 5. Format listë pagese ............................................................................................. 45

Shembull 6. Format raportimi i fondit të pagave dhe numrit të punonjësve të njësisë së

qeverisjes vendore ............................................................................................................ 46

Shembull 7. Format raportimi periodik për detyrimet e prapambetura: ................................. 49

Shembull 8. Pasqyra financiare – asetet 2014, Bashkia Bora ................................................. 54

Shembull 9. Pasqyra financiare – detyrimet 2014, Bashkia Bora ........................................... 56

Shembull 10. Pasqyra financiare – shpenzimet 2014, Bashkia Bora ...................................... 57

Shembull 11. Pasqyra financiare – të ardhura 2014, Bashkia Bora ........................................ 59

Shembull 12. Pasqyra financiare – burimi i të ardhurave dhe investimet 2014, Bashkia Bora

.......................................................................................................................................... 61

Shembull 13. Pasqyra financiare – arka 2014, Bashkia Bora ................................................. 63

Shembull 14. Pasqyra financiare – asetet dhe ndryshimi i gjendjeve ..................................... 64

Shembull 15. Pasqyra financiare – plani i amortizimit ........................................................... 64

Shembull 16. Pasqyra financiare – lëvizja e fondeve ............................................................. 65

Shembull 17. Pasqyra financiare – numri i të punësuarve dhe fondi i pagave ....................... 66

6

Fjalor

Auditim i brendshëm

Auditim i brendshëm është një veprimtari e pavarur, brenda njësisë së

qeverisjes së përgjithshme, që siguron, në mënyrë të arsyeshme,

nënpunësit autorizues për përdorimin efektiv të fondeve dhe

përmirësimin e ushtrimit të funksioneve të këtyre njësive.

Angazhim buxhetor Angazhim buxhetor është marrja përsipër e detyrimeve financiare, në

formë të shkruar, përmes hyrjes në marrëdhënie kontraktuale.

Buxhet

Buxhet është tërësia e të ardhurave, financimeve dhe shpenzimeve të

njësisë së vetëqeverisjes vendore, miratuar nga këshilli i njësisë së

vetëqeverisjes vendore.

Buxheti vendor

Buxheti vendor përfshin të gjitha të ardhurat, shpenzimet dhe

financimet e njësisë së qeverisjes vendore. Më tej, buxheti vendor

përfshin një fond rezervë dhe një fond kontingjence, të pashpërndarë,

i cili miratohet nga këshilli i njësisë së qeverisjes vendore në vendimin

e buxhetit vjetor, deri në masën 3 për qind të vlerës së përgjithshme të

fondeve të miratuara, duke përjashtuar transfertat e kushtëzuara.

Buxheti vendor është i balancuar, përveç rasteve kur merret hua për

financimin e shpenzimeve kapitale, që shërbejnë për një funksion

specifik të njësisë së qeverisjes vendore. Viti buxhetor, për të gjitha

njësitë e qeverisjes së përgjithshme, fillon nga data 1 janar dhe

përfundon më 31 dhjetor të çdo viti.

Borxh

Borxh është shuma e huave të marra në tregun bankar, financiar dhe

nga palë të treta, persona fizikë, juridikë ose individë, me kusht kthimi,

me ose pa interes, për financimin e projekteve të caktuara të

investimeve, mungesës së përkohshme të likuiditeteve dhe të deficitit

fiskal buxhetor.

Detyrim kontingjent

Detyrim kontingjent është detyrimi që mund t’i lindë njësisë së

qeverisjes së përgjithshme në raport me të tretë, në të ardhmen, si

rezultat i risqeve të mundshme, të lidhura me ngjarje apo nisma, të

drejtpërdrejta ose të tërthorta, të viteve të mëparshme.

E ardhur E ardhur është rritja e pasurisë neto, e cila përfundon me arkëtime

kapitale ose korrente, me ose pa detyrim kthimi

Efektivitet

Efektivitet është madhësia, me të cilën një produkt kontribuon në

arritjen e objektivave të politikës apo të qëllimeve të politikës

buxhetore.

Eficiencë Eficiencë është lidhja ndërmjet produkteve të një programi dhe

burimeve financiare dhe njerëzore të përdorura.

Fondi rezervë

Fondi rezervë përdoret vetëm për rastet e financimit të shpenzimeve,

të cilat nuk njihen ose janë të pamundura të parashikohen gjatë

procesit të përgatitjes së buxhetit. Përdorimi i tij bëhet me vendim të

këshillit të njësisë së qeverisjes vendore.

Fondi i kontingjencës Fondi i kontingjencës mund të krijohet për të përballuar efektet e

mosrealizimit të të ardhurave.

7

Fond i miratuar

Fond i miratuar është kufiri maksimal i miratuar me ligjin e buxhetit

vjetor ose me vendim të organeve vendimmarrëse të njësive të

qeverisjes vendore, brenda të cilit njësitë e qeverisjes së përgjithshme

kanë të drejtë të bëjnë shpenzime.

Fond i shpërndarë Fond i shpërndarë është fondi i miratuar sipas klasifikimit buxhetor

dhe i vënë në dispozicion të njësisë së qeverisjes së përgjithshme.

Fond i detajuar Fond i detajuar është fondi i shpërndarë sipas klasifikimit buxhetor, i

detajuar në nivel njësie shpenzimi.

Grant

Grant është e ardhura, e përftuar në formën e dhurimit, për një qëllim

të përcaktuar ose jo, pa kusht kthimi dhe pa interes, që përdoret për

financimin e veprimtarive ekonomike.

Hua afatgjatë vendore

Hua afatgjatë vendore është borxhi në monedhë kombëtare ose të huaj

i njësisë së qeverisjes vendore, që duhet të shlyhet për një periudhë

kohe të barabartë ose më të gjatë se një vit.

Huamarrja vendore

Njësitë e vetëqeverisjes vendore kanë të drejtë të marrin hua

afatshkurtër dhe hua afatgjatë, në përputhje me përcaktimet në ligjet

që rregullojnë vetëqeverisjen vendore, huamarrjen vendore dhe

menaxhimin e sistemit buxhetor. Ministria e Financave mund të

kërkojë auditimin e jashtëm, të pavarur, për llogaritë e njësisë së

vetëqeverisjes vendore para miratimit të huas afatgjatë vendore.

Kontroll i brendshëm

financiar publik

Kontroll i brendshëm financiar publik është tërësia e sistemit të

kontrollit të brendshëm, që ushtrohet nga njësitë publike, për të

garantuar se menaxhimi financiar dhe kontrolli i njësive të sektorit

publik është në përputhje me legjislacionin përkatës, kërkesat e

buxhetit, si dhe me parimet e menaxhimit financiar me transparencë,

efektivitet, eficiencë dhe ekonomi. Kontrolli i brendshëm financiar

publik përfshin të gjitha veprimtaritë, me qëllim kontrollin e të

ardhurave, shpenzimeve, aktiveve dhe detyrimeve të njësive publike.

Ai, gjithashtu, përfshin harmonizimin qendror dhe koordinimin e

menaxhimit financiar dhe kontrollit, si dhe të auditimit të brendshëm.

Këshilli i njësisë së

vetëqeverisjes vendore

Këshilli i njësisë së vetëqeverisjes vendore është organi përfaqësues i

bashkive dhe qarqeve, i përcaktuar nga Kushtetuta dhe ligji për

vetëqeverisjen vendore.

Klasifikimet buxhetore

Klasifikimet buxhetore miratohen nga Ministri i Financave, në bazë të

propozimit të nënpunësit të parë autorizues, në përputhje me

standardet ndërkombëtare. Klasifikimet buxhetore përfshijnë,

minimalisht: a) klasifikimin administrativ, i cili përfaqëson

klasifikimin e njësive të qeverisjes së përgjithshme deri në nivel njësie

shpenzuese; b) klasifikimin ekonomik, i cili përfaqëson klasifikimin e

transaksioneve, sipas natyrës ekonomike; c) klasifikimin funksional, i

cili përfaqëson një klasifikim të detajuar, sipas funksioneve ose

objektivave ekonomiko-socialë, që njësitë e qeverisjes së

përgjithshme synojnë të përmbushin/arrijnë; ç) klasifikimin, sipas

programeve, i cili përfaqëson programet, projektet, në përputhje me

8

objektivat e njësive të qeverisjes së përgjithshme; d) klasifikimin,

sipas burimeve të financimit.

Manaxhimi financiar dhe

kontrolli

Manaxhimi financiar dhe kontrolli është një sistem politikash,

procedurash, veprimtarish dhe kontrollesh, nëpërmjet të cilave

burimet financiare janë planifikuar, drejtuar dhe kontrolluar për të

mundësuar dhe influencuar ofrimin me efikasitet dhe efektshmëri të

shërbimeve publike.

Nëpunës zbatues

Nënpunës zbatues është punonjësi i administratës publike në njësinë e

qeverisjes së përgjithshme, përgjegjës për zbatimin e rregullave të

manaxhimit financiar, mbajtjen e llogarive dhe për përgatitjen e

pasqyrave financiare, që përgjigjet përpara nënpunësit autorizues të

nivelit përkatës.

Nëpunës autorizues

Nënpunës autorizues është nënpunësi i nivelit më të lartë i njësive të

qeverisjes së përgjithshme, përgjegjës për përgatitjen, zbatimin,

kontrollin e brendshëm financiar, monitorimin, raportimin,

kontabilitetin dhe auditimin e brendshëm të buxhetit të tyre, që

përgjigjet përpara nënpunësit të parë autorizues.

Njësi shpenzuese Njësi shpenzuese është njësia më e vogël organizative e njësive të

qeverisjes së përgjithshme, për të cilën janë detajuar fondet buxhetore.

Njësitë e vetëqeverisjes

vendore

Njësitë e vetëqeverisjes vendore janë bashkitë dhe qarqet, të

përcaktuara nga Kushtetuta dhe ligji për ndarjen administrative

territoriale të njësive të qeverisjes vendore në Republikën e

Shqipërisë. Në këtë kurrikul trajnimi termi “NjQV” do të përdoret për

61 bashkitë në Shqipëri.

Program buxhetor afatmesëm

Program buxhetor afatmesëm është parashtrimi për tre vjet i planeve

të shpenzimeve të buxhetit, përmes lidhjes së drejtpërdrejtë të

programeve me veprimtaritë, produktet, objektivat dhe qëllimet e

politikës.

Program buxhetor

Program buxhetor është një grup veprimtarish të njësisë së qeverisjes

së përgjithshme, që administrohen efektivisht dhe kontribuojnë së

bashku në prodhimin e produkteve të identifikueshme dhe të matshme,

të cilat ndihmojnë, drejtpërdrejt ose tërthorazi, në arritjen e

objektivave dhe të qëllimeve të politikës buxhetore së tij.

Përdorim me ekonomi Përdorim me ekonomi është përdorimi i një sasie dhe cilësie të dhënë

të inputeve në një kohë të dhënë dhe me koston më të ulët.

Plan i arkës Plan i arkës është parashikimi i të hyrave dhe të dalave të mjeteve

monetare të njësive të qeverisjes së përgjithshme.

Sistemi i thesarit

Sistemi i thesarit është tërësia e rregullave, procedurave, si dhe

struktura organizative përkatëse, e ngarkuar për ekzekutimin e

buxhetit, administrimin e mjeteve monetare, mbajtjen e llogarive dhe

raportimin financiar të qeverisjes së përgjithshme. Sistemi i Thesarit

përbëhet nga Drejtoria e Thesarit në Ministrinë Financave dhe degët e

Thesarit në rrethe.

Sistemi informatik financiar i

qeverisë (SIFQ)

Sistemi Informatik Financiar i Qeverisë (SIFQ) është sistemi

financiar, nëpërmjet të cilit Qeveria e Republikës së Shqipërisë kryen

9

të gjitha proceset e ekzekutimit dhe raportimit financiar të Buxhetit të

Shtetit.

Sistem i kontabilitetit

Sistem i kontabilitetit është sistemi për përcaktimin, njohjen, matjen,

klasifikimin dhe paraqitjen e të dhënave financiare që lidhen me

veprimtarinë e një njësie publike.

Shumë e autorizuar për

shpenzim

Shumë e autorizuar për shpenzim është kufiri maksimal periodik i

shpenzimeve në nivel njësie shpenzuese.

Shpenzim

Shpenzim është pakësimi i pasurisë neto, e cila përfundon me kryerjen

e pagesave kapitale ose korrente, të pakthyeshme, me ose pa detyrim

kthimi.

Të ardhurat totale

Të ardhurat totale janë shuma e të ardhurave të mbledhura nga të

gjitha burimet: të ardhura nga burime të veta, të ardhura nga transferta

ndërqeveritare nga buxheti i shtetit dhe transferta të tjera dhe

huamarrja vendore .

Të ardhura nga burimet e veta

Të ardhura nga burimet e veta janë të gjitha të ardhurat që krijohen

dhe administrohen në nivel vendor, nën autoritetin e njësisë së

vetëqeverisjes vendore, sipas legjislacionit në fuqi. Njësitë e

vetëqeverisjes vendore sigurojnë të ardhura të veta nga (i) taksat

vendore, (ii) tarifat, (iii) asetet dhe veprimtaritë ekonomike dhe (iv)

donacionet.

Taksa vendore

Taksë vendore është një pagesë e detyrueshme dhe e pakthyeshme në

buxhetin e njësive të vetëqeverisjes vendore, e vendosur me ligj dhe

që paguhet nga çdo person që ushtron një të drejtë apo përfiton një

shërbim publik në territorin e njësisë së vetëqeverisjes vendore.

Të ardhura vetjake korente

Të ardhurat vetjake korente të mbledhura përfaqësojnë të ardhura që

lidhen taksat e konsideruara “korente’ dhe tarifat: këtu përjashtohen të

ardhurat nga taksat e përkoshme, të ardhurat nga shitja e aseteve

vendore (me jetëgjatësi mbi 1 vit), të ardhurat nga donacionet.

Tarifat vendore

Njësitë e vetëqeverisjes vendore kanë të drejtë të vendosin tarifa për

një shërbim që këto njësi ofrojnë apo për një të drejtë që u jepet

individëve, personave fizikë dhe/ose juridikë. Niveli i tarifës

orientohet në mbulimin e kostos së shërbimit publik të ofruar nga

njësia e vetëqeverisjes vendore. Njësitë e vetëqeverisjes vendore

mund të vendosin tarifa vetëm për shërbimet publike, konsumi ose

përfitimi i të cilave, në parim, është i matshëm për përdoruesit apo

përfituesit, duke përdorur instrumente të përshtatshme për të siguruar

aksesin, cilësinë, sasinë dhe koston e përballueshme nga të gjithë.

Të ardhurat nga tarifat e

shërbimeve të tjera publike

Njësitë e vetëqeverisjes vendore propozojnë ose miratojnë, sipas

legjislacionit në fuqi, tarifa për mbledhjen dhe heqjen e mbetjeve, si

dhe për furnizimin me ujë dhe kanalizimet.

Niveli i tarifave të shërbimeve publike, si rregull, synon mbulimin e

kostos dhe është në përpjesëtim të drejtë me konsumin nga individët,

personat fizikë ose juridikë.

Rregullat për përcaktimin e nivelit të tarifave të shërbimeve publike

përcaktohen nga këshilli i njësisë së vetëqeverisjes vendore, sipas

10

legjislacionit në fuqi. Autoritetet e qeverisjes qendrore, përgjegjëse

për politikën kombëtare të këtyre funksioneve, mund të rekomandojnë

metodologji kombëtare për caktimin e nivelit të tarifave për këto

shërbime.

Tarifa për shërbime

administrative

Këshillat e njësive të vetëqeverisjes vendore mund të vendosin tarifa

për lëshimin e dokumenteve zyrtare nga njësitë e vetëqeverisjes

vendore. Nëse niveli i këtyre tarifave nuk përcaktohet në ligje të tjera,

këto tarifa mbulojnë kostot aktuale të shërbimit për të cilin bëhet

pagesa e tarifës.

Të ardhurat nga asetet dhe

veprimtaritë ekonomike

Njësitë e vetëqeverisjes vendore krijojnë të ardhura nga dhënia me qira

e aseteve në pronësi ose në përdorim të tyre, sipas legjislacionit në

fuqi. Të ardhurat nga qiraja konsiderohen të ardhura korrente dhe

mund të përdoren për çdo shpenzim të autorizuar në buxhet. Të

ardhurat nga veprimtaritë ekonomike të njësive të vetëqeverisjes

vendore dhe dividendi që i përket njësisë së vetëqeverisjes vendore në

shoqëritë tregtare fitimprurëse, përveç atyre të shërbimit të furnizimit

me ujë dhe kanalizimeve, kalojnë në buxhetin e përgjithshëm të

njësisë së vetëqeverisjes vendore.

Taksa të ndara

Taksë ose tatim i ndarë është një taksë kombëtare ose tatim i

përcaktuar sipas ligjit për procedurat tatimore ose ligjeve të veçanta

tatimore, të ardhurat respektive prej të cilave ndahen, plotësisht ose

pjesërisht, me njësitë e vetëqeverisjes vendore, sipas përcaktimeve

ligjore përkatëse. Taksat kombëtare që ndahen me njësitë e

vetëqeverisjes vendore janë: a) 97 për qind e të ardhurave nga taksa e

kalimit të së drejtës së pronësisë për pasurinë e paluajtshme për

individë, personat fizikë dhe juridikë; b) 25 për qind e të ardhurave

nga taksa vjetore për qarkullimin e mjeteve të përdorura; c) 5 për qind

e të ardhurave nga renta minerare, sipas përcaktimeve të bëra në ligjin

për taksat kombëtare; ç) 2 për qind e të ardhurave nga tatimi mbi të

ardhurat personale.

Të ardhura nga transfertat nga

buxheti i shtetit dhe transferta

të tjera

Njësitë e vetëqeverisjes vendore marrin nga qeverisja qendrore (i)

transferta të pakushtëzuara, (ii) transferta të kushtëzuara dhe (iii) një

pjesë nga të ardhurat nga taksat kombëtare. Transferta e pakushtëzuar

dhe të ardhurat nga tatimet dhe taksat e ndara përdoren në autonomi të

plotë nga njësitë e vetëqeverisjes vendore. Transferta e kushtëzuar

përdoret për qëllimin dhe në mënyrën e përcaktuar nga organi që jep

transfertën.

Transfertat e pakushtëzuara

Transferta e pakushtëzuar nga Buxheti i Shtetit u jepet njësive të

vetëqeverisjes vendore për financimin e ushtrimit të funksioneve dhe

kompetencave të tyre të përcaktuara me ligj sëbashki me të ardhurat

nga burimet e veta. Shuma totale vjetore e fondeve për t’u ndarë

ndërmjet njësive të vetëqeverisjes vendore nëpërmjet transfertës së

pakushtëzuar, në një vit të dhënë buxhetor, është jo më pak se 1 për

qind e produktit të brendshëm bruto, të parashikuar në raportin për

vlerësimet dhe parashikimet makroekonomike të miratuar nga Këshilli

11

i Ministrave, sipas nenit 23, të ligjit nr. 9936, datë 26.6.2008, “Për

menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, të

ndryshuar. Në çdo rast, transferta e pakushtëzuar nuk mund të jetë më

e vogël se shuma totale e ndarë në vitin e mëparshëm buxhetor.

Transfertat të kushtëzuara

Transferta e kushtëzuar jepet për: a) funksione të deleguara njësive të

vetëqeverisjes vendore; b) projekte të veçanta, të konsideruara me

interes vendor, rajonal apo kombëtar, ku kërkohet bashkëpunimi me

vetëqeverisjen vendore. Fondet vjetore që shpërndahen në formën e

transfertave të kushtëzuara, duhet të jenë të planifikuara paraprakisht

në programin buxhetor afatmesëm të njësive të qeverisjes qendrore

përkatëse. Kriteret dhe procedurat për shpërndarjen e këtyre fondeve

përcaktohen me ligjin për buxhetin vjetor.

Transfertat specifike

Transfertat specifike financojnë njësitë e vetëqeverisjes vendore për:

a) financimin e funksioneve të reja të transferuara te njësitë e

vetëqeverisjes vendore, për një periudhë tranzitore deri në përcaktimin

e një skeme ekuivalente dhe të qëndrueshme financimi; b) financimin

e shërbimeve në raste të emergjencave apo situatave të ngjashme me

interes kombëtar, ku kërkohet bashkëpunimi me njësitë e

vetëqeverisjes vendore. Nëse një njësi e vetëqeverisjes vendore në

fund të vitit buxhetor rezulton me fonde të papërdorura nga transferta

specifike për funksionin për të cilin janë dhënë këto fonde, ato

trashëgohen për të njëjtin funksion në vitin pasardhës buxhetor.

Tavan i programit buxhetor

afatmesëm

Tavan i programit buxhetor afatmesëm është kufiri i sipërm i

shpenzimeve brenda të cilit njësitë e qeverisjes së përgjithshme

përgatisin kërkesat buxhetore të këtij programi.

12

13

PARATHËNIE

Manuali i trajnimit “Zbatimi dhe Monitorimi i Buxhetit Vjetor (ZMBV)” për Zyrtarët e

Qeverisjes Vendore është pjesë e serisë së moduleve të trajnimit projektuar për t'iu përgjigjur

nevojave të zyrtarëve të pushtetit vendor në praktikat e manaxhimit financiar publik. Ajo është

rezultat i përpjekjeve intensive të disa autorëve me formim në fusha të ndryshme. Ky publikim,

së bashku me manualet “Përgatitja e buxhetit vjetor” dhe “Planifikimi Strategjik i Zhvillimit

dhe Buxhetimi Afatmesëm me Bazë Performancën”, bazohet në një nismë të ndërmarrë nga

HELVETAS Sëiss Intercooperation në Shqipëri, në kuadër e Programit për Decentralizim dhe

Zhvillim Vendor (dldp). Përgatitja e dokumentit ka kaluar nëpër një proces konsultimesh të

ngushta në veçanti me Ministrinë e Financave, Ministrin e Shtetit për Çështjet Vendore (deri

në fillim të vitit 2017), si dhe zyrtarë të qeverisjes vendore. Manuali u konceptua dhe hartua

nga stafi i Co-PLAN, Instituti për Zhvillimin e Habitatit dhe ekspertë të dldp-së, të cilët

përfituan shumë nga përvoja ndërkombëtare dhe ekspertiza teknike e Prof. Stefan Pfaeffli,

Universiteti i Lucernës për Shkenca dhe Arte të Aplikuara. Hartimi dhe publikimi i programit

të trajnimit u mundësua financiarisht nga SDC, Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe

Bashkëpunim.

Me qëllim ofrimin e një pikture të përgjithshme teorike dhe praktike mbi menaxhimin e

financave publike në Shqipëri, propozohet organizimi i pesë moduleve trajnuese të bazuara në

pesë manuale trajnimi, specifikisht:

Modul trajnimi I Manuali “Planifikimi Strategjik dhe Financiar Afatmesëm dhe

Afatgjatë”;

Modul trajnimi II Manuali “Planifikimi Strategjik i Zhvillimit dhe Buxhetimi

Afatmesëm me Bazë Performancën”;

Modul trajnimi III Manuali “Përgatitja e Buxhetit Vjetor”;

Modul trajnimi IV Manuali “Zbatimi dhe Monitorimi i Buxhetit Vjetor (ZMBV)”

Modul trajnimi V Manuali “Instrumenti i Planifikimit Financiar”

Për secilin prej moduleve të trajnimit, pjesëmarrësit do të pajisen me materialet e trajnimit

përkatëse të cilat do të përfshijnë manualin e trajnimit, prezantimet dhe ushtrimet e planifikuara

të zhvillohen.

Ky botim vjen si rezultat i një pune në vazhdim, ku versioni i parë referohet nga Gjika, Kokona,

& Mihali, 2012. Në fazën e konceptimit dhe hartimit të këtij materiali autorët konsultuan

dokumente të shumta mbi planifikimin strategjik të zhvillimit (PSZH), Strategjia Kombëtare

për Zhvillim dhe Integrim (SKZHI), Strategjia për Manaxhimin e Financave Publike 2014-

2020, vlerësime kombëtare dhe ndërkombëtare për manaxhimin e financave publike (MFP) si

edhe kryen bisedime e shkëmbime informacioni me ekspertë të fushës brenda dhe jashtë vendit.

Në version korrent, manuali “Zbatimi dhe Monitorimi i Buxhetit Vjetor (ZMBV)” u përditësua

14

rigorozisht me ndryshimet e ndodhura në pesë vitet e fundit në kuadrin ligjor, dokumentet

strategjike dhe udhëzimet e Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë në Shqipëri. Programi i

trajnimit gjithashtu analizon dhe paraqet gjerësisht ndryshimet e ndodhura në kuadrin ligjor

mbi vetëqeverisjen vendore dhe ligjin shumë të diskutuar mbi financat e vetëqeverisjes

vendore.

Metodologjikisht, kurset e trajnimit të bazuara mbi Manualet “Përgatitja e Buxhetit Vjetor

(PBV)” dhe “Zbatimi dhe Monitorimi i Buxhetit Vjetor (ZMBV)”, janë të ideuara për përdorim

interaktiv, që nënkupton përfshirjen aktive të pjesëmarrësve. Kjo do të thotë që trajnimet do të

alternojnë seanca mësim-dhënie teorike nga lektorët/trajnuesit me ato të zgjidhjes së

problemeve, rasteve studimore me punë në grupe, si dhe prezantime dhe diskutime.

Pjesëmarrësve u kërkohet të vijojnë punën për zgjidhjen e detyrave apo rasteve studimore në

fund të ditës së trajnimit. Detyrat/rastet studimore janë zgjedhur sipas situatave specifike të

identifikuara ndër vite nga hartuesit e kurrikulës së trajnimit apo dhe nga vetë zyrtarët vendorë.

Për çdo ditë trajnimi, pjesëmarrësit duhet të investojnë dy-tre ditë pune shtesë për përgatitjen

dhe përmbylljen e punës.

Trajnimi bazuar në Manulet “Përgatitja e Buxhetit Vjetor (PBV)” dhe “Zbatimi dhe Monitorimi

i Buxhetit Vjetor”, “Planifikimi Strategjik i Zhvillimit dhe Buxhetimi Afatmesëm me Bazë

Performancën” i drejtohet kryesisht zyrtarëve të cilët merren me tatim-taksat dhe hartimin e

paketës fiskale, hartimin e buxhetit dhe zyrës së financës, kryetarëve të programeve, anëtarëve

të interesuar të Këshillit Vendor (psh. komitetit ekonomik), zyrtarëve të tjerë të interesuar ose

autoriteteve të njësive të qeverisjes vendore.

15

1. ZBATIMI I BUXHETIT

Objektivat

Pjesëmarrësit në trajnim:

do të kuptojnë dhe diskutojnë hapat dhe procedurat që duhet të ndiqen për realizimin e

buxhetit;

janë të njohur me praktikat e duhura të zbatimit të buxhetit;

janë të vetëdijshëm për rolin e secilit aktor në procesin vjetor të zbatimit të buxhetit;

Pjesëmarrësit inkurajohen të luajnë një rol aktiv në kurs, sidomos në punët dhe diskutimet e

grupit mbi praktikat e reja buxhetore.

Përmbajtja:

1.1 Hyrje në zbatimin e buxhetit vjetor

1.2 Nga përgatitja në zbatim

1.3 Kuadri ligjor për zbatimin e buxhetit në Shqipëri

1.4 Sistemi i zbatimit të buxhetit

1.4.1 Autorizimi i buxhetit dhe shpërndarja

1.4.2 Angazhimet dhe manaxhimi i likuiditetit

1.4.3 Të ardhurat

1.4.4 Kryerja e shpenzimeve

1.4.5 Plani i prokurimeve

1.5 Kontabiliteti dhe raportimi financiar

Ushtrim 1: Praktika të zbatimit të buxhetit.

1.1 Hyrje në zbatimin e buxhetit vjetor

Buxheti vjetor vendor është instrumenti më i rëndësishëm në menaxhimin e financave publike

i përdorur për të lidhur politikat me prioritetet nën kushtin e burimeve financiare të kufizuara

për shpenzimet publike, për vitin në vijim. Pas shpërndarjes së dy botimeve të para “Plani

Strategjik i Zhvillimit dhe Buxhetimit Afatmesëm me Bazë Performancën” dhe “Përgatitja e

Buxhetit Vjetor”, manuali i trajnimit mbi “Zbatimin dhe Monitorimin e Buxhetit Vjetor”, ka

për qëllim të identifikojë hapat në përmbyllje të Ciklit të Menaxhimit Financiar Publik për

njësitë e qeverisjes vendore. Buxheti vjetor lidhet drejtpërdrejt me planifikimin afatmesëm: ai

përbën vitin e parë të planit buxhetor afatmesëm.

Zbatimi i buxhetit është faza ku përdoren burimet për të zbatuar politikat dhe prioritetet e

identifikuara në dokumentet strategjike. Megjithatë, përgatitja e mirë e buxhetit vjen e para;

ajo është baza për një proces të suksesshëm të zbatimit të buxhetit. Në procesin e zbatimit të

16

buxhetit, duhet të kalohen katër sfida të mëdha: (i) duhet të sigurohet që buxheti do të zbatohet

në përputhje të plotë me autorizimet e dhëna në buxhetin e miratuar dhe në përputhje me

legjislacionin e aplikueshëm në aspektin financiar dhe atë të politikë-bërjes; (ii) përshtatja

përgjatë zbatimit të buxhetit me ndryshimet e qenësishme në ambientin makro dhe mikro; (iii)

qasja problem-zgjidhëse gjatë ekzekutimit dhe (iv) menaxhimi i blerjeve të reja dhe përdorimit

të burimeve me eficiencë dhe efektivisht (Allen & Tommasi, 2001). Për këtë arsye ne kemi

vendosur për të paraqitur këtë program trajnimi për zyrtarët e qeverisjes vendore të ndarë në

dy pjesë: (i) e para mbi “Përgatitjen e Buxhetit Vjetor”; dhe (ii) e dyta mbi “Zbatimin dhe

Monitorimin e Buxhetit Vjetor”. Këto dokumente kanë për qëllim t’i mundësojnë stafit dhe

autoriteteve të njësive të qeverisjes vendore aplikimin dhe përdorimin e metodave efektive për

menaxhimin financiar vendor, të nevojshme për planifikimin, shpenzimin dhe monitorimin e

financave vendore në afat të shkurtër. Më shumë detaje mbi objektivat kryesore të programit

mësimor të dy trajnimeve janë:

1. Rishikimi dhe përmirësimi i praktikave të menaxhimit financiar në kontekstin bashkiak;

2. Dhënia e udhëzimeve të detajuara mbi përbërësit kryesorë të menaxhimit të financave

publike: përgatitjes, zbatimin dhe vlerësimin e buxhetit;

3. Qartësimit dhe paraqitjes së roleve dhe përgjegjësive të këshillit të njësisë së qeverisjes

vendore dhe të aktorëve të tjerë në proces;

4. Ofrimit të orientimeve dhe udhëzimeve se si të përfshihen sa më shumë grupe interesi

si në procesin e përgatitjes, zbatimit dhe vlerësimit të buxhetit.

5. Shpërndarjen e eksperiencës së fituar me NjQV-të e tjera.

Ligji nr. 9936/2008, “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, i

ndryshuar1, është ligji themelor në menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë.

Ky ligj i zbatueshëm nga të gjitha njësitë e qeverisjes së përgjithshme në të gjitha fazat e

procesit buxhetor përcakton rregullat bazë për përgatitjen, shqyrtimin dhe zbatimin e buxhetit.

Ai përbën kornizën ligjore bazë për zbatimin, ndjekjen dhe rishikimin e buxhetit, trajtimin e

huamarrjes, kontrollin, kontabilitetin, raportimin, inspektimin dhe auditimin e buxhetit. Përveç

kësaj, ligji Nr 10296/2010 "Për menaxhimin financiar dhe kontrollin", i ndryshuar përcakton

parimet, rregullat, procedurat dhe strukturat administrative, si dhe metodat për funksionimin e

menaxhimit financiar dhe kontrollit të institucioneve publike në Shqipëri dhe përgjegjësitë

menaxheriale për planifikimin e buxhetit, zbatimin, kontrollin, kontabilitetin dhe raportimin në

mënyrë që të përmbushë tre parimet kryesore të menaxhimit financiar publik. Këto tre parime

janë:

ruajtja e disiplinës fiskale,

shpërndarja e burimeve në përputhje me prioritetet e qeverisë, dhe

nxitja e ofrimit efikas të shërbimeve.

1Ndryshuar me Ligjin Nr 114/2012, i miratuar në 7.12.2012; dhe me Ligjin Nr 57/2016, miratuar me 2.6.2016.

17

Parimet mbi të cilat ngrihet menaxhimi i financave publike janë elementë thelbësorë në

ndërtimin e kurrikulave të trajnimit, të ndara në: (i) zbatimi i buxhetit, dhe (ii) monitorimi dhe

vlerësimi i buxhetit. Zbatimi, monitorimi dhe vlerësimi i buxhetit u përmblodhën në një manual

trajnimi, “Zbatimi dhe Vlerësimi i Buxhetit Vjetor”. Manuali mbi “Përgatitjen e Buxhetit

Vjetor” trajton në mënyrë të zgjeruar informacion mbi organizimin e procesit të buxhetimit në

nivel vendor.

Figurë 1. Skema e përgjithshme mbi procesin e buxhetit

Në figurën e mësipërme paraqitet skema e përgjithshme për procesin e buxhetimit. Ajo është

projektuar si një cikël duke filluar me planifikimin strategjike të politikave. Pas këtij hapi,

strategjia është përkthyer në buxhet, i cili duhet të përgatitet dhe më tej të zbatohet. Hapi i

fundit i ciklit i kushtohet monitorimit dhe vlerësimit.

Në këtë trajnim pjesëmarrësve në kurs u kërkohet të sjellin si më poshtë vijon:

Referenca të kuadrit ligjor që ata përdorin për zbatimin e buxhetit në njësitë e tyre të

qeverisjes vendore;

Praktika dhe dokumente nga bashkitë e tyre që kanë lidhje me sistemin e zbatimit të

buxhetit si:

- Autorizimi i buxhetit dhe praktikat e shpërndarjes;

- Planet e prokurimit

- Shpenzimet e personelit dhe menaxhimi i tyre;

- Procedurat e pagesave;

-

Shembuj të praktikave të punës me sistemet e thesarit, çështjet dhe problemet;

Buxheti i planifikuar dhe realizuar i vitit (viteve) të kaluar.

Planifikimi strategjik

• 61 bashki

Përgatitja e buxhetit

• Procesi i buxhetimit

• Perspektiva dhe planet

shumë-vjeçare

• Përgatitja e buxhetit

• Ndryshime në buxhet.

Zbatimi

• Adminsitrimi programeve

• Ekzekutimi buxhetit

Monitorimi & Vlerësimi

• Audimi

• Monitorimi,

• Vlerësimi dhe Raportimi

QELLIMET DHE OBJEKTIVAT

PL

AN

IFIK

IMI

NË

TE

RM

A

AF

AT

SH

KU

RT

ËR

DH

E A

FA

TM

ES

ËM

PR

OC

ES

I Z

HV

ILL

IMIT

TE

PO

LIT

IKA

VE

18

1.2 Nga përgatitja në zbatim

Pas marrjes së mendimeve përfundimtare nga Ministria e Financave dhe Ekonomisë dhe

bashkërendimit me projekt-buxhetin vjetor, kryetari i njësisë së vetëqeverisjes vendore përgatit

projektin e programit buxhetor afatmesëm përfundimtar dhe e paraqet për shqyrtim e

miratim në këshillin e njësisë së vetëqeverisjes vendore, së bashku me projekt-buxhetin vjetor,

jo më vonë se data 30 nëntor e vitit buxhetor. Mendimet dhe rekomandimet e dhëna nga

Ministria e Financave së bashku me vlerësimin e tyre, paraqiten në një aneks të veçantë të

projektit të programit buxhetor afatmesëm përfundimtar. Projekti i programit buxhetor

afatmesëm përfundimtar miratohet nga këshilli i njësisë së vetëqeverisjes vendore, jo më vonë

se data 25 dhjetor. Kryetari i njësisë së vetëqeverisjes vendore merr masa për të publikuar

dokumentin e plotë të programit buxhetor afatmesëm, përfshirë dokumentacionin shoqërues të

tyre, jo më vonë se data 31 dhjetor.

Me miratimin e buxhetit vjetor nga këshilli i NjQV-së, nënshkruar nga Prefekti dhe depozituar

në MFE, ai bëhet ligjërisht i detyrueshëm për njësitë shpenzuese të bashkisë. Nga kjo pikë e

tutje, fillon faza e zbatimit të buxhetit, fazë e cila lidhet gjerësisht me efektivitetin në

përdorimin e burimeve financiare në ndjekje të politikave dhe realizim të prioriteteve ashtu si

dhe të identifikuara në dokumentin e buxhetit.

Sa më e kujdesshme dhe e saktë të jetë faza përgatitore e buxhetit, aq më i suksesshëm do të

jetë zbatimi i tij. Për pasojë, probabiliteti që të paraqiten situata mbi dhe/ose nën shpenzime do

të jetë më i ulët. Performanca e bashkisë në lidhje me zbatimin e buxhetit në përgjithësi do të

varet nga aftësia e saj për të: (i) zbatuar buxhetin në përputhje me autorizimet e dhëna me ligj,

si në lidhje me aspektet financiare ashtu dhe me ato politike; (ii) gjetur zgjidhjet e duhura në

kohën e duhur për ngjarje të paparashikuara; (iii) për të menaxhuar blerjet dhe përdorimin

eficient dhe efektiv të burimeve financiare (OECD, 2001).

1.3 Kuadri ligjor për zbatimin e buxhetit

Kuadri ligjor, i cili rregullon procesin e ekzekutimit të buxhetit, në mënyrë të qartë përshkruan

se si duhet të organizohet procesi i buxhetimit vendor duke përfshirë zbatimin e buxheteve dhe

monitorimin e zbatimit të buxhetit. Ky kuadër ligjor është bazuar në:

Ligji nr. 68/2017 “Për financat e vetëqeverisjes vendore”;

Ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”;

Ligji nr. 9632/2006 “Për sistemin e taksave vendore në Republikën e Shqipërisë” i

ndryshuar;

Ligji nr. 9936/2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”;

Ligji nr. 10296/2010 “Për menaxhimin financiar dhe kontrollin”;

Ligji nr. 9869/2008 “Për huamarrjen e qeverisjes vendore;

19

Ligji nr. 9920/2008 “Për procedurat e taksimit në Republikën e Shqipërisë”, i

ndryshuar;

Udhëzimi nr. 2/2012 “Për procedurat standarde të zbatimit të buxhetit”, ndryshuar me

Udhëzimin nr. 3, datë 16.01.2015.

Ligji Nr. 9643/2006 “Për prokurimin publik ", i ndryshuar;

Ligje dhe akte nën ligjore të tjera.

Ligji nr. 68/2017 “Për financat e vetëqeverisjes vendore”

Ky ligj vjen pas një rrugëtimi të gjatë në procesin e reformave decentralizuese në Shqipëri. Ai

përcakton në mënyrë të qartë rregullat, parimet dhe procedurat e financimit të njësive të

vetëqeverisjes vendore, përfshirë të ardhurat e veta nga taksat dhe tarifat vendore, taksat e

ndara, transfertat nga Buxheti i Shtetit, si dhe të ardhurat e tjera të parashikuara me ligj; vendos

për herë të parë një rregull të mirë përcaktuar për madhësinë dhe mënyrën e ndarjes së

transfertave të qeverisjes qendrore te njësitë e vetëqeverisjes vendore; përcakton rregulla për

politikat, instrumentet dhe procedurat për menaxhimin e financave publike në nivelin vendor.

Qëllimet e ligjit janë:

Të sigurojë mënyrën e financimit të njësive të vetëqeverisjes vendore në përputhje me

parimet e autonomisë vendore, të sanksionuara në Kushtetutën e Shqipërisë, Kartën

Evropiane për Vetëqeverisjen Vendore dhe ligjin për vetëqeverisjen vendore.

Të garantojë transparencën dhe parashikueshmërinë e transfertave nga qeverisja qendrore

për njësitë e vetëqeverisjes vendore.

Të sigurojë mjaftueshmërinë e burimeve financiare në dispozicion të njësive të

vetëqeverisjes vendore për financimin e funksioneve dhe të kompetencave të tyre.

Të garantojë autonominë fiskale të njësive të vetëqeverisjes vendore, nëpërmjet së drejtës

për të vendosur e mbledhur taksa dhe tarifa vendore.

Të kontribuojë në zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik, social dhe territorial, nëpërmjet

përcaktimit të një mekanizmi efektiv për ekualizimin fiskal.

Të vendosë rregulla që sigurojnë disiplinë fiskale, politika të qëndrueshme dhe transparente

për menaxhimin e fondeve publike, përshirë rregulla për parashikimin realist të të

ardhurave dhe shpenzimeve vendore.

Të vendosë rregulla për shpërndarjen e burimeve financiare vendore, në përputhje me

prioritetet strategjike dhe nevojat e komuniteteve vendore.

Të sigurojë që në krijimin dhe shpërndarjen e burimeve financiare vendore të njësive të

vetëqeverisjes vendore përshpejtohet dhe realizohet barazia gjinore.

Të përcaktojë instrumentet dhe procedurat për menaxhimin e financave vendore dhe të

rregullojë marrëdhëniet me qeverisjen qendrore në këtë fushë.

Të sigurojë konsultimin e vazhdueshëm të qeverisjes qendrore me njësitë e vetëqeverisjes

vendore, nëpërmjet instrumenteve të përcaktuara të konsultimit, duke analizuar

20

mjaftueshmërinë dhe stabilitetin e burimeve financiare të njësive të vetëqeverisjes vendore

për arritjen e qëllimeve të përcaktuara në ligj.

Ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”

Në vijim të miratimit dhe zbatimit të reformës territoriale dhe administrative, Parlamenti i

Republikës së Shqipërisë miratoi Ligjin Nr. 139/2015 “Mbi vetëqeverisjen vendore”, i cili

shfuqizoi ligjin nr. 8652, datë 31.07.2000 “Mbi organizimin dhe funksionimin e qeverisjes

vendore”, të ndryshuar. Ligji rregullon organizimin dhe funksionimin e njësive të

vetëqeverisjes vendore në Republikën e Shqipërisë, si dhe përcakton funksionet, kompetencat,

të drejtat dhe detyrat e tyre e të organeve përkatëse. Ndër risitë e sjella, mund të përmendim

heqjen e funksioneve të përbashkëta dhe ushtrimin e vetëm funksioneve të veta dhe të

deleguara. Funksionet dhe kompetencat e veta ushtrohen “…në mënyrë të plotë dhe të pavarur,

në përputhje me Kushtetutën, Kartën Evropiane të Autonomisë Vendore dhe ligjet në fuqi”

(Neni 22/1); “…duke respektuar politikat kombëtare dhe rajonale” (Neni 22/2); dhe “në rastet

kur njësitë e vetëqeverisjes vendore nuk zotërojnë fondet ose mjetet e mjaftueshme për arritjen

e standardeve dhe normave kombëtare, qeverisja qendrore u jep atyre mbështetjen e nevojshme

financiare” (Neni 22/3). Në lidhje me zbatimin dhe monitorimin e buxhetit, në nenin 40, ligji

përmban parimet kryesore mbi të cilat NjQV-të duhet të kryejnë shpenzimet, mënyrën e

përdorimit të fondeve dhe zbatimin e buxhetit në rast mos miratimi nga këshilli i njësisë. Në

nenin 42 – 44 rregullohet ruajtja dhe administrimi i dokumenteve financiare, kontrolli i jashtëm

dhe i brendshëm dhe raportimi në këshillin e NjQV-së.

Hartuar dhe udhëhequr nga principi i subsidarietetit2, Ligji Nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen

vendore” transferoi në titull ekskluziv apo të deleguar ushtrimin e një sërë funksionesh, shumë

pranë dhe me efekte të rëndësishme dhe të drejtpërdrejta në cilësinë e jetës së komunitetit.

Funksionet e deleguara duhet të ushtrohen “…sipas legjislacionit në fuqi” (Neni 22/4) dhe

“qeverisja qendrore siguron mjete dhe burime financiare të mjaftueshme për të ushtruar këto

funksione në mënyrën dhe në atë nivel ose standard, i cili është përcaktuar me ligj” (Neni

22/5). Gjithashtu, qeveritë vendore kanë hapësirë, me iniciativën e tyre, të mobilizojnë burime

financiare shtesë “…me synim ngritjen në nivel më të lartë të shërbimit në interes të

bashkësisë” (Neni 30).

Ligji nr. 9632/2006 “Për sistemin e taksave vendore në Republikën e Shqipwrisë”, i ndryshuar

Ligji nr. 9632/2006 “Për sistemin e taksave vendore”, i ndryshuar ka për qëllim përcaktimin e

rregullave për mënyrën e ushtrimit të të drejtave dhe të detyrave nga organet e qeverisjes

vendore, për vendosjen e taksave vendore, mbledhjen dhe administrimin e tyre. Ndryshimet

më të fundit në këtë ligj u aplikuan me ligjin nr. 142/2015 ku ndër të tjera mund të përmendim:

2 “Subsidarieteti” është parimi i kryerjes së funksioneve dhe ushtrimit të kompetencave në një nivel qeverisjeje

sa më pranë komunitetit, duke pasur parasysh rëndësinë dhe natyrën e detyrës, si dhe kërkesat e efiçencës e të

ekonomisë.

21

futjen e taksës mbi pasuritë e paluajtshme të kategorisë “truall”, ndryshimet në shkallën

tatimore të aplikueshme mbi fitimin e tatueshëm për biznesin e vogël, shfuqizimin e taksës për

zënien e hapësirave publike dhe kalimin e saj në tarifë etj..

Ligji nr. 9869/2008 “Për huamarrjen e qeverisjes vendore”

Ligji nr.9869, datë 4.02.2008 “Për Huamarrjen e Qeverisjes Vendore” synon zgjerimin e

autonomisë vendore, nëpërmjet rregullimit të huamarrjes nga njësitë e qeverisjes vendore dhe

krijimit të hapësirës e rregullave të përshtatshme, që sigurojnë një proces transparent

huamarrjeje, në përputhje me politikat e zhvillimit në tërësi dhe që garanton stabilitetin

makroekonomik dhe besueshmërinë e institucioneve publike në tregjet financiare. Ligji i jep

mundësi njësive të qeverisjes vendore të marrin hua afatgjatë ose afatshkurtër për të financuar

shpenzimet kapitale, rifinancim të huasë afatgjatë si dhe financimin e mungesave të

përkohshme të likuiditetit. Huaja mund të merret me interes fiks ose të ndryshueshëm, në

monedhë vendase ose të huaj si dhe detaje të tjera. Në të gjitha rastet e marrjes së huasë

afatgjatë, vendimin e merr këshilli bashkiak me shumicën e votave të anëtarëve dhe në një

mbledhje të hapur për publikun. Ministria e Financave vihet në dijeni brenda dhjetë ditëve nga

miratimi i vendimit dhe në rastin e huasë afatgjatë, NjQV-ja merr konfirmimin e Ministrisë

lidhur me respektimin e procedurave ligjore si dhe respektimin e kufizimeve të borxhit. Njësia

e qeverisjes vendore merr hua afatshkurtër, në përputhje me vendimin në parim të këshillit të

saj, për buxhetin e kësaj njësie për vitin aktual fiskal. Brenda kufizimit të lejuar nga ky ligj, për

borxhin afatshkurtër këshilli përcakton kufirin konkret, brenda të cilit, gjatë zbatimit të

buxhetit, kryetari i njësisë së qeverisjes vendore është i autorizuar të marrë hua afatshkurtër,

rast për rast.

Ligji 9936/2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”

Ligji 9936/2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, i

ndryshuar, rregullon sistemin buxhetor në Republikën e Shqipërisë, strukturën, parimet dhe

bazat e procesit buxhetor, marrëdhëniet financiare ndërqeveritare dhe përgjegjësitë për

zbatimin e legjislacionit buxhetor në tërësi. Ligji zbatohet nga njësitë e qeverisjes së

përgjithshme në të gjitha fazat e procesit buxhetor: (i) përgatitjen, shqyrtimin dhe miratimin e

buxhetit; (ii) zbatimin, ndjekjen dhe rishikimin e buxhetit; (iii) të drejtat dhe kufizimet për

huamarrjen, garancitë, si dhe format e tjera, të rrjedhura prej tyre; (iv) kontrollin, kontabilitetin,

raportimin, inspektimin dhe auditimin e buxhetit.

Parimet e funksionimit të sistemit buxhetor në Shqipëri janë: (i) transparenca,

parashikueshmëria, gjithë përfshirja, uniteti dhe universaliteti në manaxhimin e sistemit

buxhetor e të fondeve speciale; (ii) disiplina fiskale, në përputhje me stabilitetin

makroekonomik dhe zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik dhe social; (iii) shpërndarja e

burimeve, në përputhje me objektivat strategjikë të Këshillit të Ministrave; (iv) përdorimi

ekonomik, eficient dhe efektiv i burimeve publike; (v) përgjegjësi të qarta për menaxhimin

22

operacional; (vi) respektimi me rreptësi i tërësisë së procesit; (vii) barazia gjinore, e cila i

referohet situatës ku burri dhe gruaja gëzojnë mundësi dhe qasje të barabartë në të drejta dhe

përfitime të së njëjtës natyrë.

Udhëzimi i vitit 2018 (draft) “Për procedurat standarde të përgatitjes së programit buxhetor

afatmesëm”

Udhëzimi i Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë (2018) “Për procedurat standarde të

përgatitjes së programit buxhetor afatmesëm për njësitë e vetëqeverisjes vendore” shërben si

udhëzim i përhershëm për përgatitjen e programit buxhetor afatmesëm. Në zbatim të ligjit nr.

9936/2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë” dhe të këtij

udhëzimi të përhershëm, Ministri i Financave nxjerr udhëzime vjetore për hartimin e kërkesave

buxhetore afatmesme ku përcaktohen kryesisht tavanet e shpenzimeve të miratuara me vendim

të Këshillit të Ministrave për programin buxhetor afatmesëm respektiv si dhe afatet kohore për

përgatitjen dhe paraqitjen e këtyre kërkesave.

Ligji 10296/2010 “Për menaxhimin financiar dhe kontrollin”

Ky ligj përcakton parimet, rregullat, procedurat, strukturat administrative dhe metodat për

funksionimin e menaxhimit financiar dhe kontrollit në njësitë e sektorit publik të Republikës

së Shqipërisë, si dhe përgjegjësitë menaxheriale për planifikimin, zbatimin, kontrollin e

buxhetit, kontabilitetin dhe raportimin. Qëllimi i këtij ligji është që të sigurojë një përdorim

eficient, efektiv dhe ekonomik të burimeve financiare publike, duke respektuar parimet e

transparencës dhe legjitimitetit, si dhe shmangien e abuzimit, keqpërdorimit dhe vjedhjes së

pronës. Ligji aplikohet në mënyrë uniforme për të gjitha njësitë e qeverisjes së përgjithshme;

Shoqëritë tregtare, organizatat jofitimprurëse dhe autoritetet e përbashkëta, të cilat zotërohen,

kontrollohen, financohen ose garantohen financiarisht nga një njësi e qeverisjes së

përgjithshme; njësi të tjera që shpenzojnë fonde publike, sipas një marrëveshjeje

ndërkombëtare.

Udhëzimi nr. 2/2012 “Për procedurat standarde të zbatimit të buxhetit”, i ndryshuar dhe

udhëzimet vjetore të MF-së për zbatimin e buxhetit.

Qëllimi i udhëzimit është përcaktimi i rregullave, procedurave dhe afateve që duhet të ndiqen

në procesin e zbatimit të buxhetit nga njësitë e qeverisjes së përgjithshme (qendore, vendore

dhe fonde speciale) në kuadër të përmirësimit të sistemit të menaxhimit financiar dhe kontrollit,

si dhe të rritjes së transparencës të përdorimit të fondeve publike. Ky udhëzim shërben si

udhëzim i përhershëm, së bashku me paraqitjen skematike në formën e gjurmëve standarde të

auditimit, për dokumentimin e procesit të zbatimit të buxhetit. Në zbatim të ligjit nr. 9936/2008

“Për Menaxhimin e Sistemit Buxhetor në Republikën e Shqipërisë” dhe të Udhëzimit të

përhershëm, Ministri i Financave nxjerr udhëzime vjetore për zbatimin e rregullave specifike

dhe politikave të përkohshme të miratuara me ligjet vjetore të buxhetit.

23

Ligji nr. 9643/2006 “Për prokurimin publik”

Baza ligjore për prokurimin publik në Shqipëri është Ligji nr 9643/2006 “Për prokurimin

publik”, VKM nr. 914, datë 29.12.2014, “Për miratimin e rregullave të prokurimit publik” dhe

VKM nr. 918, datë 29.12.2014, “Për kryerjen e procedurave të prokurimit publik në mënyrë

elektronike”.

Objekt i ligjit për prokurimin publik është përcaktimi i rregullave që zbatohen për prokurimet

e mallrave, të punëve dhe të shërbimeve nga autoritetet kontraktore. Me VKM nr. 918/2014,

“Për kryerjen e procedurave të prokurimit publik në mënyrë elektronike”, të gjitha procedurat

e prokurimit publik do të zhvillohen në rrugë elektronike. Agjencia e Prokurimit Publik (APP)

është organi qendror, person juridik publik në varësi të Kryeministrit, që financohet nga

Buxheti i Shtetit, dhe është institucioni qendror përgjegjës në vend për mbarëvajtjen e sistemit

të prokurimit publik, koncesioneve/partneritetit publik privat dhe ankandit publik. Veprimtaria

e saj bazohet në Ligjin Nr. 9643/2006 “Për Prokurimin Publik”, i ndryshuar, Ligjin Nr.

125/2013 “Për konçesionet dhe partneritetin publik privat” dhe Ligjin Nr. 9874/2008 “Për

ankandin publik”, i ndryshuar. Detyrat dhe kompetencat e Agjencisë së Prokurimit Publik

fokusohen kryesisht në: (i) përgatitjen e projekt-propozimeve për rregullat e prokurimit publik,

ankandeve publike dhe atyre në fushën e koncesioneve/partneriteteve publike private, hartimin

e Dokumentave Standarte të Tenderit dhe nxjerrja e udhëzimeve të nevojshme në ndihmë të

autoriteteve që ndërmarrin këto procedura; (ii) verifikimin e zbatimit të procedurave të

prokurimit publik, procedurave të koncesionit dhe ankandit publik pas fazës së nënshkrimit të

kontratës dhe në rast shkeljesh të dispozitave ligjore dhe nënligjore, vendosjen e gjobave ose

propozimin e marrjes së masave administrative; (iii) Monitorimin e mbarëvajtjes së sistemit të

prokurimit publik, si dhe zbatimin e masave dhe aktiviteteve në mënyrë që të arrijë dhe të ruajë

një sistem plotësisht transparent dhe efikas të koncesioneve/partneriteteve publike private; (iv)

Hartimin dhe nxjerrjen e Buletinit të Njoftimeve Publike; (v) Përjashtimin e operatorëve

ekonomikë nga pjesëmarrja në prokurimet publike, koncesionare apo të ankandit publik për një

periudhë nga një deri në tre vjet; (vi) Nxitjen dhe organizimin e kualifikimit të punonjësve të

qeverisjes qendrore dhe vendore, të përfshirë në veprimtaritë e prokurimit publik.

Komisioni i Prokurimit Publik (KPP) është organi më i lartë në fushën e prokurimeve, që

shqyrton ankesat për procedurat e prokurimit, në përputhje me kërkesat e përcaktuara në këtë

ligj. Ai është person juridik publik në varësi të Kryeministrit dhe financohet nga buxheti i

shtetit. KPP-ja në përfundim të shqyrtimit të ankesave, merr vendime, të cilat janë

administrativisht përfundimtare. Çdo vit, KPP-ja paraqet raportin vjetor përpara Këshillit të

Ministrave. KPP-ja ushtron funksionin e saj, sipas parimit bazë të prokurimit publik –

transparencës. Me pak fjalë, roli i saj është që të promovojë prokurimet publike efikase dhe

ekonomike, për të nxitur konkurrencën në rritje ndërmjet furnizuesve duke vepruar në

përputhje me parimet e ligjshmërisë, barazisë dhe mos diskriminimit, pavarësisë dhe paanësisë

24

në vendimmarrje, shqyrtimit brenda afateve të shpejta dhe të arsyeshme të ankesave,

transparencës dhe informimit të publikut.

25

1.4 Sistemi i zbatimit të buxhetit

Në ciklin e MFP-së, zbatimi i buxhetit ndjek fazën e planifikimit dhe përgatitjes së tij. Sistemi

i zbatimit të buxhetit përfshin (1) shpërndarjen dhe lirimin e fondeve për njësitë shpenzuese;

(2) angazhimin dhe kontrollin e angazhimit; (3) blerjen / prokurimin, verifikimin dhe pagesat.

Figura 2 ilustron lidhjen ndërmjet raportimit dhe proceseve të tjera të zbatimit të buxhetit, duke

përfshirë proceset e auditimit të brendshëm dhe të jashtëm.

Figurë 2. Paraqitje e fazave të rëndësishme në zbatimin e buxhetit

Burimi: USAID, 2014, “Udhëzues për Menaxhimin e Financave Publike”

1.4.1 Autorizimi dhe shpërndarja e buxhetit

Bazuar në kuadrin legjislativ në fuqi, çdo njësi e qeverisjes vendore rishikon dhe përgatit për

miratim në këshillin përkatës buxhetin përfundimtar. Buxheti i miratuar, anekset dhe akti i

miratimit, brenda shtatë ditëve nga data e miratimit, dërgohen në Prefekturë. Në përputhje me

kompetencat që atribuohen nga ligji nr. 8927/2002 "Për Prefektin", ai verifikon dhe miraton

(ose jo) vendimin e këshillit të NjQV-së. Në rastet kur Prefekti e kthen atë pa miratim, këshilli

ka të drejtë të “mbikalojë” këtë vendim dhe të dërgojë pasqyrat përkatëse të buxhetit vjetor (të

ardhurat sipas burimeve dhe shpenzimet sipas programeve) pranë strukturës përgjegjëse të

Thesarit (Ministria e Financave), në përputhje me rregullat dhe formatet e kërkuara për

regjistrim në sistemin informatik financiar të qeverisë.

Pas miratimit të buxhetit vendor nga këshilli, zyra përkatëse e Thesarit do të autorizojë njësinë

e qeverisjes vendore për të nisur zbatimin e buxhetit. Autorizimi është akt juridik që i lejon

njësitë e qeverisjes vendore dhe njësitë shpenzuese përkatëse të shpenzojnë paratë për aktivitete

Autorizimi dhe

Shpërndarja

Monitorimi AngazhimetShpenzime

Verifikime

26

ku ata kanë autoritet ligjor. Detajimi i fondeve buxhetore dhe shpërndarja e tyre për të gjitha

njësitë shpenzuese realizohet nën përgjegjësinë e nënpunësit autorizues të njësisë së qeverisjes

vendore dhe duhet të realizohet brenda 5 ditëve pas miratimit nga këshilli i njësisë së

vetëqeverisjes vendore të buxhetit vjetor. Brenda të njëjtit afat, nënpunësi autorizues i njësisë

së vetëqeverisjes vendore merr masa për të realizuar detajimin e fondeve buxhetore në sistemin

informatik financiar të qeverisë (SIFQ) për çeljen e tyre.

Në kushtet e mungesës së buxhetit të miratuar nga këshilli, kryetari i NjQV-së merr

përkohësisht kompetencat e këshillit dhe autorizon kryerjen e shpenzimeve mujore deri në 1/12

e shpenzimeve faktike të buxhetit vendor në vitin buxhetor paraardhës (shpenzime faktike të

kryera me fonde nga burime të veta dhe nga transferta e pakushtëzuar). Kjo për të lejuar

vijimësinë e ofrimit të të mirave dhe të shërbimeve publike, përfshirë këtu edhe zbatimin e

projekteve të investimeve të filluara në vitin buxhetor paraardhës por që vazhdojnë edhe në

vitin buxhetor.

Me qëllim kontrollin e shpenzimeve, ligji nr.68/2017 “Për financat e vetëqeverisjes vendore”

dhe ligji nr. 9936/2008 “Për manaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”

parashikon që NjQV-të duhet të realizojnë planin e flukseve të arkës (mujor në nivel njësie

shpenzuese) bazuar në fondet e miratuara për vitin buxhetor. Projekti i parë i planit të arkës (të

hyrat dhe të dalat e mjeteve monetare) depozitohet në Ministrinë e Financave së bashku me

dokumentin e buxhetit vjetor të miratuar. Ky plan duhet të përfshijë:

Fluksin e të ardhurave të parashikuar të mblidhet së bashku me arkëtimet e tjera;

Planin e prokurimeve të njësisë dhe angazhimet e tjera të planifikuara;

Pagesat e parashikuara që rrjedhin nga angazhimet (sipas klasifikimit ekonomik:

shpenzime personeli, operative dhe kapitale).

Nëse vlerësohet i nevojshëm rishikimi i planit të arkës në drejtim të avancimit të limitit

tremujor të transfertës së pakushtëzuar, NjQV-ja duhet ti drejtojnë zyrtarisht nënpunësit të parë

autorizues, një kërkesë të argumentuar për avancim fondi. Në anën tjetër, struktura përgjegjëse

për thesarin kontrollon nëse totali i planit të arkës është i barabartë me buxhetin përkatës të

NjQV-së, kryen miratimin paraprak, dhe pas miratimit nga nënpunësi i parë autorizues e

regjistron dhe e bën të vlefshëm për zbatim në SIFQ. Në vijim, njofton nënpunësin autorizues

të njësisë respektive për miratimin dhe aktivizimin e tij në sistem. Plani i arkës i miratuar

përbën dhe kufirin maksimal të shpenzimeve për çdo njësi shpenzuese dhe është i rishikueshëm

gjatë vitit. Numri i rishikimeve të tij mund të përdoret si një tregues i tërthortë i performacës

në zbatimin e buxhetit.

Hartimi i planit të flukseve të arkës me të njëjtën kohëzgjatje dhe vlerë monetare ashtu si dhe

parashikimi i të ardhurave dhe shpenzimeve vendore, lehtëson menaxhimin e situatave të

mungesës së likuiditetit. Nëse evidentohet mungesë likuiditeti, njësitë e vetëqeverisjes vendore

27

mund të aplikojnë për huamarrje afatshkurtër në përputhje me legjislacionin në fuqi3. Është

shumë me rëndësi që plani i flukseve të arkës të ndjekë të njëjtën logjikë në terma strukturorë

ashtu si të ardhurat dhe shpenzimet janë paraqitur në buxhetin vjetor (dhe PBA) por në një

frekuencë më të shpeshtë (mujore).

Në rastet kur vlerësohet se ecuria ditore në llogarinë e unifikuar të thesarit do të ketë mungesë

likuiditeti, prioriteti i radhës së pagesave për transaksionet e shpenzimeve përcaktohet në rend

shterues si më poshtë (pika 139 e Udhëzimit nr. 2/2012 “Për procedurat standarde të zbatimit

të buxhetit”) :

• Pagesat për shërbimin e borxhit;

• Pagesat për shpenzime emergjente spitalore me funksion jetësor (blerje oksigjen,

• gjak, ushqim, etj);

• Pagat e punonjësve të qeverisjes së përgjithshme dhe sigurimet shoqërore dhe

shëndetësore;

• Transfertat në Institucionin e Sigurimeve Shoqërore për pagesat e pensioneve;

• Ndihma ekonomike/pagesë papunësie;

• Pagesat për ujin dhe energjinë elektrike;

• Pagesat e tjera nga fondet publike duke zbatuar parimin e regjistrimit kronologjik hyrje

e parë-dalje e parë.

1.4.2 Angazhimet dhe menaxhimi likuiditetit

Kontrolli dhe kufizimi i angazhimeve buxhetore përbën një hap të rëndësishëm në menaxhimin

e shpenzimeve publike si dhe njëkohësisht kontribuon në shmangien e krijimit të detyrimeve

të prapambetura. Nënpunësi autorizues i NjQV-së mban të dhëna për angazhimet financiare (të

regjistruara sipas udhëzimeve të MF-së) dhe nuk lejojnë ndërmarrjen e angazhimeve të reja,

përtej “disponueshmërisë së parashikuar të mjeteve monetare dhe shpërndarjeve të miratuara

buxhetore” (neni 50, ligji nr. 68/2017 “Për financat e vetëqeverisjes vendore”).

Me qëllim menaxhimin sa më të mirë të likuiditetit, struktura përgjegjëse e thesarit në degë i

jep informacion NjQV-së në lidhje me kufijtë e angazhimit të tyre me frekuencë mujore. Nga

ana tjetër, NjQV-të janë të detyruara të zbatojnë angazhimet bazuar në renditjen e regjistrimit

të tyre në SIFQ. Në rastin e angazhimeve buxhetore disa-vjeçare, ato regjistrohen kundrejt

planit vjetor për tre vite në vijim dhe, nëse angazhimi buxhetor është më i gjatë, mbetja

regjistrohet në janar të vitit të katërt në SIFQ.

Në rastin kur shpenzimet do të mbulohen me hua, nënpunësi autorizues, nëpërmjet sistemit të

thesarit, nuk lejon marrjen përsipër të angazhimeve dhe kryerjen e pagesave deri në

3 Bazuar në Ligjin 9869/2008, NjQV-të në Shqipëri mund të marrin huamarrje të shkurtra, por ata duhet ti

kthejnë deri në fund të Nëntorit.

28

transferimin nga huadhënësi në llogarinë e thesarit të fondeve të marra hua (përjashtuar rastet

kur moskryerja e tyre apo shtyrja sjell pasoja të rënda për njësinë).

Mjetet monetare të krijuara si pasojë e angazhimeve të vitit korrent të papaguara në fund të

vitit buxhetor, mbarten në vitin buxhetor pasardhës. Ndërkohë, mjetet monetare që krijohen

nga anulimi i angazhimeve të viteve të mëparshme në vitin buxhetor korrent, kthehen në

llogarinë unike të thesarit dhe përfshihen në buxhetin e vitit në vijim. Angazhimet e anuluara

gjatë të njëjtit vit buxhetor mund të ri-aktivizohen për të njëjtat qëllime për të cilat janë

buxhetuar. Afati i fundit për të ndërmarrë angazhime të reja buxhetore është data 15 tetor e çdo

viti buxhetor4. Angazhimet përtej fondeve të parashikuara në buxhet apo në kundërshtim me

ligjin në fuqi, mbeten përgjegjësi e nënpunësit autorizues i cili do të duhet të shlyejë detyrimin.

1.4.3 Të ardhurat

Ligji nr. 9936/2008, “Për Menaxhimin e Sistemit Buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, i

ndryshuar, përkufizon të ardhurat si “rritja e pasurisë neto, e cila përfundon me arkëtime

kapitale ose korrente, me ose pa detyrim kthimi.”

Bazuar nga sa ligji parashikon “të ardhurat e miratuara në vendimin e këshillit të njësisë së

vetëqeverisjes vendore për buxhetin vjetor përbëjnë kufirin minimal për t’u arkëtuar gjatë vitit

buxhetor.” Gjithashtu, kryetari i njësisë së vetëqeverisjes vendore “merr masa dhe është

përgjegjës për mbledhjen në kohë të të ardhurave vendore.” Të gjitha të ardhurat e arkëtuara

(sipas kategorive) në sistemin e thesarit në emër të njësisë së vetëqeverisjes vendore

transferohen me bazë ditore në llogarinë unike të thesarit pranë Bankës së Shqipërisë. Njësitë

e vetëqeverisjes vendore marrin nga sistemi i thesarit informacion bankar ditor dhe raport

mujor për të gjitha të ardhurat e mbledhura, sipas klasifikimit buxhetor në fuqi. Ky është një

informacion shumë me rëndësi pasi në fund të çdo dite, NjQV-të mund të vlerësojnë situatën e

likuiditetit dhe të krahasojnë gjendjen përkundrejt çka është planifikuar.

Nëse NjQV-ja vlerëson nevojën për të siguruar kapital në formën e huamarrjes afatgjatë5 nga

tregu i brenshëm apo i jashtëm atëherë ajo kushtëzohet nga:

(i) Limiti i borxhit publik;

(ii) Performanca e treguesve fiskalë të NjQV-së:

- Raporti i tepricës operative të vitit fiskal paraardhës (të llogaritur si diferenca e

të ardhurave operative, nga burimet e veta, taksat e ndara dhe transferta e

pakushtëzuar me shpenzimet jo të kushtëzuara operative të njësisë së qeverisjes

4 Ligji nr. 9936/2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, neni 51; 5 NjQV-të mund të marrin kredi afatgjatë për të financuar shpenzime kapitale ose për të rifinancuar kreditë

ekzistuese. Në rastin e kësaj të dytës, është e rëndësishme që kohëzgjatja e kredisë së dytë të jetë më e gjatë se ajo

e kredisë për tu rifinancuar.

29

vendore) me shërbimin e borxhit, që duhet të paguhet çdo vit për borxhin

afatgjatë, është jo më pak se 1,4 : 1.

- raporti i stokut të borxhit ndaj të ardhurave operative, gjithsej, nga burimet e

veta, taksat e ndara dhe transferta e pakushtëzuar, është jo më shumë se 1,3 : 1.

- Shërbimi i borxhit, që duhet të paguhet çdo vit për borxhin afatgjatë, nuk mund

të tejkalojë njëzet për qind të buxhetit total të të ardhurave nga transferta e

pakushtëzuar, taksat dhe tatimet e ndara dhe taksat e tarifat vendore të tri viteve

fiskale paraardhëse të njësisë së qeverisjes vendore:

(iii) Vlerësimi me shkrim i Ministrit të Financave për çdo aplikim, rast pas rasti.

Në rast se të gjitha këto parakushte plotësohen atëherë, Ministri i Financave urdhëron çeljen e

llogarisë tranzite në bankën e nivelit të dytë në vijim të kërkesës nga NjQV-ja. Kërkesa duhet

shoqëruar me marrëveshjen e huasë dhe i duhet dërguar strukturës përgjegjëse për borxhin dhe

për thesarin. Këstet e huamarrjes lëvrohen në llogarinë e çelur pranë bankës së nivelit të dytë e

cila është në emër të njësisë vendore huamarrëse. Banka e nivelit të dytë njofton sistemin e

thesarit për këtë numër llogarie dhe me hyrjen e mjeteve monetare (lëvrimet) ajo dërgon në

strukturën përgjegjëse për thesarin në degë ku vepron NjQV-ja një ekstrakt të llogarisë.

Shpërndarja e shumës së disbursuar të huasë alokohet dhe shërndahet për tu përdorur në

përputhje me kërksat e marrëveshjes së huamarrjes vendore (Thesari rakordon me NjQV-në

dhe në bazë të kërkesës për rritje të autorizuar). Shlyerja e huasë realizohet në përputhje me

procedurat për kryerjen e shpenzimeve sipas udhëzimit standard të zbatimit të buxhetit (në

ekzekutimin e pagesave, pagesat për borxhin përbëjnë shpenzim parësor nga të gjitha fondet,

ligjërisht të disponueshme, të njësisë së qeverisjes vendore, të cilat nuk janë vendosur si garanci

për huadhënës të tjerë).

Në rastin e fondeve nga huaja vendore për financimin e projekteve të investimit ato duhet të

regjistrohen si një zë më vete, të raportohen periodikisht sipas udhëzimit specifik të Ministrit

të Financave. Nëse si garanci për huanë vendore është vendosur ‘Interceptimi i Financimit’6,

NjQV-ja depoziton një kopje të marrëveshjes së huasë dhe/ose të marrëveshjes së interceptimit

me bankën përkatëse pranë strukturës përgjegjëse të thesarit në degën ku kryen veprimet

buxhetore NjQV-ja. Në rast mospërmbushjeje të detyrimeve kontraktuale financiare midis

bankës/njësisë publike, struktura përgjegjëse për thesarin me kërkesë të kredidhënësit zbaton

urdhrin e pagesës së këstit të papaguar sipas parashikimit kontraktual duke prekur të ardhurat

e pakushtëzuara (të ardhurat nga taksat; tarifat; të ardhura të tjera jotatimore si dhe grantin e

pakushtëzuar) të njësisë vendore në fjalë (pika 111 e udhëzimit për procedurat standarde të

zbatimit të buxhetit).

6 NjQV-ja mund të japë garanci shtesë për huanë e garantuar (huaja mund të garantohet nga të ardhura mbi

të cilat ajo ka autonomi të plotë shpenzuese) lidhur një marrëveshje që, në rast mospërmbushjeje, lejon

pagesën e huasë drejtpërdrejt nga transfertat e pakushtëzuara ose taksat e ndara të pagueshme nga Buxheti i

Shtetit për llogari të kësaj njësie. Këto fonde i paguhen huadhënësit, në përputhje me kushtet dhe rregullat e

marrëveshjes së huasë.

30

Për sa i përket të ardhurave nga transfertat ndërqeveritare, ato lëvrohen dhe kalojnë në llogarinë

e thesarit të NjQV-së me frekuencë të rregullt (zakonisht tremujore). Një burim i rëndësishëm

të ardhurash për njësitë e qeverisjes vendore është transferta e pakushtëzuar e cila që prej vitit

2016 ndahet bazuar në një formulë të re. Formula e re e ndarjes së transfertës së pakushtëzuar

identifikon nevojat për shpenzime të bashkive duke u bazuar tek popullsia relative, dendësia e

popullsisë për çdo njësi (që kap diferencat në koston e ushtrimit të funksioneve ndërmjet

bashkive) dhe tek numri faktik i nxënësve në shkollat 9-vjeçare dhe të mesme në çdo bashki.

Përveç ekualizimit të kostove që bëhet nëpërmjet komponentit të dendësisë, formula e re e

ndarjes së transfertës së pakushtëzuar sjell edhe ekualizimin e kapacitetit fiskal (të matur nga

të ardhurat faktike, nga taksat e ndara ndërmjet qeverisë qendrore dhe asaj vendore, të cilat

mblidhen dhe u transferohen plotësisht ose pjesërisht bashkive nga administrata tatimore

qendrore). Ekualizimi fiskal bazohet në të ardhurat faktike nga tatim fitimi i thjeshtuar i biznesit

të vogël, nga taksa vjetore e automjeteve të përdorura dhe taksa e kalimit të pasurisë, për

pasuritë e paluajtshme të shitura nga personat juridikë.

Transferta e pakushtëzuar (TP) lëvrohet në llogarinë e NjQV-së (bëhët e vlefshme në sistemin

informatik të thesarit) në këste tre-mujore. Shtrirja në kohë e lëvrimeve shërben për më shumë

kontroll mbi shpenzimet e NjQV-ve, në mënyrë që aktivitetet e planifikuara dhe projektet të

kryhen në kohë; përveç kësaj, një ndarje e tillë pengon shpenzimet shumë të larta në fillim të

vitit. Disponueshmëria e informacionit ditor mbi nivelin e arkëtimeve të të ardhurave lehtëson

dhe procesin e vlerësimit për identifikimin e risqeve që rrjedhin nga mos realizimi i tyre dhe

parandalimin e evazionit fiskal. Niveli, kohëzgjatja dhe struktura e detyrimeve tatimore të

evidentuara e të pa arkëtuara në kohë evidentohen dhe raportohen si pjesë e raporteve periodike

të monitorimit të zbatimit të buxhetit

Çdo vit, MFE në vijim të udhëzimit standard për zbatimin e buxhetit nxjerr dhe një udhëzim

plotësues për zbatimin e buxhetit të vitit specifik. Në vijim, paraqiten disa prej parashikimeve

të udhëzimit plotësues për zbatimin e buxhetit të vitit 2017.

Udhëzimin Plotësues nr.8/2017 “Për zbatimin e buxhetit të vitit 2017”

Transferta e pakushtëzuar Udhëzimi plotësues saktëson ndarjen e transfertës së pakushtëzuar (TP) për

NjQV-të në katër këste tre-mujore përkatësisht: 30% e TP-së është lëvruar

në tre-mujorin e parë; 25% e TP është lëvruar në tremujorin e dytë; 23% e

TP-së është lëvruar në tre-mujorin e tretë; 22% e TP-së është lëvruar në

tre-mujorin e katërt.

Kur njësia e vetëqeverisjes vendore kërkon avancim të limitit tre-mujor të

transfertës së pakushtëzuar, duhet t'i drejtojë zyrtarisht Nëpunësit të Parë

Autorizues një kërkesë të argumentuar për avancim fondi. Nëpunësi i Parë

Autorizues pas marrjes së kërkesës nga njësia e vetëqeverisjes vendore bën

vlerësimin e kërkesës dhe vendos për avancimin ose jo të fondeve.

Fondet e trashëguara nga transferta e pakushtëzuar e vitit 2016,

trashëgohen dhe regjistrohen në transfertën e vitit 2017.

31

Fondet e papërdorura nga transferta e pakushtëzuar gjatë vitit 2017,

trashëgohen në buxhetin e vitit 2018.

Transferta specifike (shiko

shembullin 1)

Për transfertën specifike udhëzimi plotësues përmban ndarjen e saj në katër

tre-mujore: 30 % në tre-mujorin e parë, 25% në tre-mujorin e dytë, 23% në

tre-mujorin e tretë dhe 22% në tre-mujorin e katërt.

Fondet e papërdorura të transfertës specifike sipas funksioneve të

trashëguar nga viti 2016, i shtohen fondeve të transfertës nga qeverisja

qendrore për vitin 2017. Këto fonde do të përdoren për të rritur cilësinë e

shërbimit në këtë sektor.

Fondet e papërdorura nga transferta transferta specifike gjatë vitit 2017,

trashëgohen në buxhetin e vitit 2018.

Funksionet e deleguara “Shpenzimet për mbrojtjen sociale”, Ministria e Mirëqenies Sociale dhe

Rinisë (MMSR), për vitin 2017, detajon fondet e mbrojtjes sociale në

mënyrë periodike, për çdo njësi të vetëqeverisjes vendore, si dhe në mënyrë

specifike për ndihmën ekonomike dhe për pagesën e paaftësisë. Njësitë e

vetëqeverisjes vendore janë të detyruara të respektojnë destinacionin e

përcaktuar nga MMSR-ja. Fondet e mbrojtjes sociale delegohen si

transfertë e kushtëzuar për çdo njësi të vetëqeverisjes vendore. Ministria e

Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, në detajimin e fondeve të mbrojtjes sociale,

në mënyrë periodike, do të vlerësojë nevojat e njësive të vetëqeverisjes

vendore, duke mbajtur parasysh gjendjen e varfërisë, të cilat vlerësohen

bashkërisht, duke dhënë pesha specifike të qarta, objektive, transparente

dhe mbi bazë kriteresh të përcaktuara.

Fondet e ndihmës ekonomike dhe të paaftësisë që shpërndahen në njësitë e

vetëqeverisjes vendore, si dhe kriteret e parimet e përdorura për

shpërndarjen e tyre bëhen publike për të gjitha bashkitë. MMSR-ja

financon bashkitë për funksionimin dhe mirëmbajtjen e ambienteve të

qendrave të përkujdesit shoqëror, që u shërbejnë individëve, me qëllim

sigurimin dhe ofrimin e standardeve. Financimi bëhet me paraqitjen e

projekteve dhe nivelin e financimit të bashkisë.

Gjatë zbatimit të buxhetit, njësitë e vetëqeverisjes vendore nuk mund të

ndryshojnë destinacionin e përdorimit të transfertave specifike ose t’i

kalojnë nga njëri funksion te tjetri. Këto fonde do të përdoren sipas

destinacionit të përcaktuar në tabelën nr.3 të ligjit të buxhetit të vitit 2017.

Fondet e miratuara për transfertën specifike për çdo funksion, mund të

rishpërndahen ndërmjet zërave të shpenzimeve korrente, brenda të njëjtit

program sipas nevojës, pas miratimit nga kryetari i njësisë së vetëqeverisjes

vendore. Fondet e trashëguara nga transferta specifike përdoren për rritjen

e cilësisë së shërbimit të funksioneve përkatëse. Nëse njësia e

vetëqeverisjes vendore dëshiron që këto fonde ti përdorë për rritjen e

numrit të punonjësve, duhet që këtë numër ta miratojë nga ministria e linjës

përkatëse nga ka ardhur funksioni dhe njëkohësisht të njoftojë Ministrinë e

Financave. Fondet e veta (transferta e pakushtëzuar dhe të ardhurat e veta),

bashkitë mund t’i përdorin për përmirësimin apo rritjen e cilësisë së

funksioneve, të cilat financohen me transferta specifike.

Taksat e ndara – renta minerare Sipas ligjit nr. 157, datë 27.11.2014, “Për disa shtesa dhe ndryshime në

ligjin nr.9975, datë 28.07.2008, ‘Për taksat kombëtare’, të ndryshuar”, 5

për qind e të ardhurave nga renta minerare i takojnë pushtetit vendor ku

zhvillohet veprimtaria.

32

Të ardhurat nga renta minerare përdoren për investime nga njësitë e

vetëqeverisjes vendore. Renta minerare e mbledhur në muajin dhjetor

2016, të cilën drejtoritë rajonale të tatimeve/doganave e raportojnë pranë

Ministrisë së Financave, në vitin 2017, të llogaritet si rentë për vitin 2017,

kurse renta që do të mblidhet në muajin dhjetor 2017, të llogaritet si rentë

për vitin 2018. Procedura më të detajuara në lidhje me rentën minerare janë

në Udhëzimin e Ministrit të Financave nr. 27, datë 16.12.2014, “Për disa

shtesa dhe ndryshime në Udhëzimin nr. 26, datë 4.9.2008, ‘Për taksat

kombëtare’, të ndryshuar”.

Të ardhurat e vetta Për llogaritjen e të ardhurave nga taksat dhe tarifat vendore do të merret

parasysh ligji nr.142, datë 17.12.2015, “Për disa ndryshime dhe shtesa në

ligjin nr.9632, datë 30.01.2006, ‘Për sistemin e taksave vendore’, të

ndryshuar”.

Arsimi parashkollor Bashkitë kanë kompetencë të plotë për të siguruar mirëmbajtjen dhe

funksionimin e të gjitha ambienteve të arsimit para-universitar, në

komunitetin e tyre. Fondet për mirëmbajtjen dhe funksionimin e

ambienteve të arsimit para-universitar janë të përfshira në burimet e veta

vendore. Çdo bashki vendos nivelin e financimit që ajo akordon për këtë

funksion nga të gjitha burimet e disponueshme në buxhetin e tyre.

Ministritë përgjegjëse për arsimin para-universitar, Ministria e Arsimit dhe

Sportit dhe Ministria e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, përgatisin dhe

nxjerrin standarde kombëtare të sigurisë dhe të shëndetit, të zbatueshme

për ambientet e arsimit para-universitar. Këto standarde nuk duhet të

kufizojnë vendim-marrjen e bashkive në fushat me interes të qartë vendor.

Arsimi para-universitar Shpenzimet e lidhura me funksionimin dhe mirëmbajtjen e ambienteve të

arsimit para-universitar miratohen si pjesë e buxhetit të çdo bashkie.

Njoftimi i detyrimit tatimor Të gjitha njësitë e vetëqeverisjes vendore të marrin masat e nevojshme për

zbatimin e kërkesës ligjore, për njoftimin paraprak të detyrimit tatimor të

miratuar me Vendim të Këshillit Vendor, për të gjithë tatimpaguesit

(tatimpaguesit familjarë dhe bizneset), në territorin përkatës.

Ujitja dhe kullimi & sigurimi

digave

Sipas tabelës 3 të ligjit nr.130, datë 15.12.2016, “Për buxhetin e vitit

2017”, shuma 380,000 mijë lekë, do të përdoret për investime për

funksionin e ujitjes dhe kullimit dhe shuma 20,000 mijë lekë do të përdoret

për investime për sigurimin e digave. Fondet do t’u akordohen njësive të

vetëqeverisjes vendore në vitin 2017 me Vendim të Këshillit të Ministrave.

Ministri i Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave në

bashkëpunim me Ministrin e Shtetit për Çështjet Vendore përgatisin

projekt-vendimet për Këshillin e Ministrave për ndarjen e fondit të

investimeve për funksionin e ujitjes dhe kullimit dhe për sigurimin e

digave. Projekt-vendimet duhet të dërgohen për mendim te Ministri i

Financave.

Mbrojtja nga zjarri Sipas tabelës 3 të ligjit nr.130, datë 15.12.2016, “Për buxhetin e vitit 2017”,

shuma 20,000 mijë lekë, do të përdoret për investime për funksionin e

mbrojtjes nga zjarri. Fondi do t’u akordohet njësive të vetëqeverisjes

vendore në vitin 2017 me Vendim të Këshillit të Ministrave. Ministri i

Punëvë të Brendshme me Ministrin e Shtetit për Çështjet Vendore

përgatisin projekt-vendimin për Këshillin e Ministrave për ndarjen e fondit

të investimeve për funksionin e mbrojtjes nga zjarri. Projekt-vendimi duhet

të dërgohet për mendim te Ministri i Financave.

33

Fondi rezervë Fondi rezervë përdoret sipas kritereve të përcaktuara në aneksin 2 të ligjit

nr.130, datë 15.12.2015 “Për buxhetin e vitit 2017”. Njësitë e

vetëqeverisjes vendore sipas kritereve të këtij aneksi i drejtohen Ministrisë

së Financave dhe Ministri i Financave vlerëson kërkesën e tyre. Nëse fondi

rezervë nuk përdoret brenda vitit 2017, ai trashëgohet si transfertë e

pakushtëzuar për vitin 2018.

Në fillim të vitit, Minsitria e Financave dhe Ekonomisë dërgon informacion mbi shpërndarjen

e transfertës specifike, të detajuar sipas funksioneve të transferuara. Më tej, realizohet

specifikimi i fondeve në lekë dhe numri i punonjësve për çdo funksion.

Shembull 1. Transferta specifike dhe numri i punonjësve të njësive të qeverisjes vendore, për

funksionet e transferuara nga pushteti qendror

Nr

. Emër Institucioni

Arsimi para-

shkollor

Arsimi para-

universitar

Shërbimin e

mbrojtjes

nga zjarri

(PMNZSH)

Administri

mi i pyjeve

Ujitja dhe

kullimi

To

t. lekë

Nr. P

un

on

jës

To

t. lekë

Nr. P

un

on

jës

To

t. lekë

Nr. P

un

on

jës

To

t. lekë

Nr. P

un

on

jës

To

t. lekë

Nr. P

un

on

jës

1 Bashkia Belsh 20,945 30 929 2 0 0 615 1 8,787 2

2 Bashkia Berat 117,645 194 6,499 14

27,23

3 31 2,998 5 13,096 5

3 Bashkia Bulqizë 48,370 75 0 0

12,23

4 14 4,078 7 11,864 3

4 Bashkia Cerrik 37,835 57 3,714 8 7,210 9 615 1 12,480 4

5 Bashkia Delvinë 20,937 33 1,392 3

11,31

6 14 1,155 2 8,787 2

6 Bashkia Devoll 47,279 69 1,857 4 7,393 9 2,384 4 10,019 4

7 Bashkia Dibër 118,696 188 5,107 11

19,07

8 21 3,538 6 12,480 4

8 Bashkia Divjake 39,888 57 929 2

10,66

0 14 615 1 26,427 13

9 Bashkia Dropull 2,119 3 929 2 0 0 1,695 3 5,307 2

10 Bashkia Durrës 161,327 263 14,856 32

43,49

5 48 1,769 3 39,920 20

11 Bashkia Elbasan 219,414 350 26,463 57

27,54

9 31 5,293 9 13,096 5

12 Bashkia Fier 174,536 275 8,357 18

29,78

1 30 2,458 4 52,260 26

13 Bashkia Finiq 6,769 10 0 0

10,66

0 14 1,155 2 13,712 6

14 Bashkia F-Arrëz 27,196 45 3,714 8 7,210 9 5,307 9 2,230 1

15 Bashkia Gjirokastër 81,120 132 4,642 10

25,37

5 30 3,538 6 8,383 3

16 Bashkia Gramsh 65,089 98 2,786 6

12,07

9 14 4,678 8 8,787 2

17 Bashkia Has 25,385 38 2,321 5

12,92

5 14 4,153 7 8,787 2

18 Bashkia Himarë 11,058 16 464 1

10,76

8 14 2,849 5 8,787 2

19 Bashkia Kamëz 103,552 160 7,892 17

10,66

0 14 0 0 2,846 2

34

20 Bashkia Kavajë 72,745 114 5,229 10

12,49

5 17 615 1 17,405 8

21 Bashkia Këlcyrë 7,749 12 2,321 5 7,210 9 1,155 2 8,787 2

22 Bashkia Klos 25,035 39 1,392 3 0 0 3,538 6 2,230 1

23 Bashkia Kolonjë 29,824 46 3,250 7

11,46

0 14 5,233 9 9,403 3

24 Bashkia Konispol 7,629 11 0 0 0 0 615 1 9,403 3

25 Bashkia Korçë 153,421 248 14,856 32

25,79

9 31 5,833 10 39,762 25

26 Bashkia Krujë 70,673 109 2,786 6

13,21

9 14 3,613 6 14,328 7

27 Bashkia Kuçovë 61,770 100 4,642 10

12,40

7 14 615 1 11,864 3

28 Bashkia Kukës 88,927 147 3,714 8

41,18

9 42 4,693 8 5,307 2

29 Bashkia Kurbin 71,797 114 9,285 20

11,81

5 14 1,155 2 18,021 9

30 Bashkia Lezhë 95,447 154 8,357 18

25,77

8 30 4,153 7 19,870 12

31 Bashkia Libohovë 3,995 6 929 2 0 0 1,155 2 2,230 1

32 Bashkia Librazhd 63,752 97 2,321 5

12,07

9 14 4,153 7 11,864 3

33 Bashkia Lushnjë 137,282 215 8,821 19

12,78

2 14 1,229 2 40,994 27

34

Bashkia Malësi e

Madhe 41,731 61 4,178 9

11,99

5 14 5,307 9 10,635 5

35 Bashkia Maliq 59,952 86 6,036 13 0 0 2,309 4 34,836 21

36

Bashkia

Mallakastër 55,352 89 4,178 9

12,73

0 14 1,155 2 11,864 3

37 Bashkia Mat 59,395 97 4,642 10

12,23

4 14 3,538 6 8,787 2

38 Bashkia Memaliaj 30,066 46 6,036 13 0 0 1,155 2 2,230 1

39 Bashkia Mirditë 51,579 84 6,036 13

13,90

6 14 4,693 8 11,864 3

40 Bashkia Patos 45,260 72 2,786 6

12,73

0 14 0 0 9,403 3

41 Bashkia Peqin 33,236 50 3,202 5 7,668 9 615 1 8,787 2

42 Bashkia Përmet 22,348 34 2,321 5

11,69

5 14 2,998 5 8,787 2

43 Bashkia Pogradec 106,834 155 7,428 16

11,90

2 14 3,538 6 9,403 3

44 Bashkia Poliçan 26,051 41 3,250 7 7,548 9 1,769 3 2,230 1

45 Bashkia Prrenjas 30,652 46 2,321 5 7,210 9 2,998 5 8,787 2

46 Bashkia Pukë 34,462 57 5,571 12

12,67

6 14 5,307 9 2,230 1

47 Bashkia Pustec 4,943 7 0 0 0 0 615 1 2,230 1

48 Bashkia Roskovec 20,373 30 1,857 4 0 0 0 0 5,923 3

49

Bashkia

Rrogozhinë 25,587 40 1,857 4

10,66

0 14 615 1 8,787 2

50 Bashkia Sarandë 45,467 73 2,321 5

13,68

1 17 1,844 3 5,307 2

51 Bashkia Selenicë 23,090 35 4,178 9 0 0 1,695 3 11,864 3

52 Bashkia Shijak 32,461 51 2,321 5

10,66

0 14 615 1 5,307 2

53 Bashkia Shkodër 143,889 239 19,963 43

30,74

5 35 5,307 9 24,582 14

54 Bashkia Skrapar 38,683 63 3,714 8

11,81

0 14 1,769 3 8,787 2

35

55 Bashkia Tepelenë 33,557 53 2,786 6

11,69

5 14 1,695 3 2,230 1

56 Bashkia Tiranë 582,975 1003 70,103 151

90,18

4 116 4,767 8 19,037 5

57 Bashkia Tropojë 42,458 68 2,786 6

12,92

4 14 5,293 9 2,230 1

58

Bashkia Ura

Vajgurore 28,299 39 464 1 7,900 10 615 1 16,577 5

59 Bashkia V.Dejës 31,742 44 1,857 4

10,66

0 14 2,924 5 10,635 5

60 Bashkia Vlorë 223,271 355 20,427 44

30,67

3 35 3,613 6 35,011 17

61 Bashkia Vorë 31,519 46 3,372 6

10,66

0 14 615 1 8,787 2

Shuma 4,124,438 6,569 356,745 764 846,406 993 154,008 261 776,660 328

Burimi: Ministria e Financave dhe Ekonomisë

Titulli për Arkëtim (fatura) është dokument financiar i detyrueshëm, në bazë të të cilit

konstatohet e ardhura tek NjQV-ja. Nënpunësi zbatues i NjQV-së, me paraqitjen e klientit që

ka përfituar shërbimin nga njësia, plotëson titullin për arkëtim me të gjitha fushat dhe referencat

sipas formatit të miratuar nga Ministria e Financave në 3 kopje, ku, një kopje e mban për vete

dhe dy kopje i jepen klientit për t’u paraqitur në sistemin bankar. Për arkëtimet mbi 1000 lekë,

njësitë e qeverisjes së përgjithshme duhet të operojnë nëpërmjet sistemit bankar ose shërbimit

postar.

Titulli për Arkëtim (fatura) duhet të ketë emrin dhe kodin e njësisë shpenzuese, emrin dhe

kodin e strukturës përgjegjëse të thesarit në degën ku vepron, përshkrimin e të ardhurave që

priten të arkëtohen, kodin shtatë-shifror të llogarisë ekonomike të të ardhurave për arkëtim,

shumën e të ardhurave për arkëtim dhe duhet të jetë i nënshkruar nga përfaqësuesi i NjQV-së.

Kjo procedurë ndiqet për të ardhurat jo-tatimore vetëm mbi bazën e paraqitjes nga klienti të

titullit pë arkëtim. Sistemi bankar në marrëveshje dypalëshe mes MF-së dhe BSH-së transferon

dhe raporton në fund të çdo dite mjetet monetare për llogari të qeverisë në Bankën e Shqipërisë.

Sistemi bankar, ditën në vijim dhe në orarin e përcaktuar, dërgon elektronikisht në strukturën

përgjegjëse për thesarin në MF “Nxjerrjen e Llogarisë Ditore të të Ardhurave”, të detajuar për

çdo përfitues dhe sipas klasifikimit kontabël të të ardhurave (informacion i detyrueshëm i

titullit të të ardhurave). BSH-ja realizon konsolidimin e arkëtimeve në llogarinë e unifikuar të

thesarit dhe dërgon elektronikisht nxjerrjen e llogarisë për totalin e arkëtimeve në strukturën

përgjegjëse të thesarit, e cila e regjistron në SIFQ. Hapi në vijim konsiston në rakordominin e

të ardhurave me frekuencë mujore ndërmjet nënpunësit autorizues dhe strukturës përgjegjëse

të thesarit. Në raste mos-rakordimi/mos-përputhje, struktura përgjegjëse bën verifikimet dhe

rregullimet përkatëse.

36

Shembull 2. Format i faturës për arkëtim

FATURË PËR ARKËTIM

Numër: ___

Datë: _____________

Me anë të kësaj fature kërkojmë që Banka e Nivelit të Dytë të pranoj nga klientë ( persona/

persona fizik/ persona juridik) arkëtime, për llogari të institucionit tonë, me emërtime, kode,

numër identifikimi dhe shuma si më poshtë:

Emri i Institucionit përfitues _____________

Kodi i Institucionit përfitues _____________

Kodi i Degës se thesarit ku vepron _____________

Emri paguesit (Person/ Person fizik/ Person juridik) _____________

Numri i Identifikimit të Paguesit

ID e

detyrimit Përshkrimi i të ardhurave

1 Emëritmi Kodi i llogarisë

ekonomike

Shuma e arkëtuar (Lekë)

2

3

4

5

x

Përfaqësuesi i Institucionit Klienti

______________________ (Person/ Person fizik/ Person juridik)

(Emër_Mbiemër, Nënshkrim) ____________________________

(Emër_Mbiemër, Nënshkrim)

Adresa:

Kontakti:

Të gjitha të ardhurat e arkëtuara në llogarinë e thesarit nga taksat e ndara, transferta e

pakushtëzuar dhe taksat vendore të papërdorura gjatë vitit buxhetor, trashëgohen në vitin

pasardhës nën emrin e “të ardhura të trashëguara”. Ndërkohë të ardhurat nga transferta e

kushtëzuar dhe fondet specifike nuk mund të përdoren për qëllime të tjera përveçse atyre të

përcaktuara në transfertën përkatëse dhe nuk janë të trashëgueshme. Udhëzimi standard për

zbatimin e buxhetit vendor parashikon gjithashtu që fondet e kushtëzuara për financimin e

funksioneve që ende nuk janë transferuara ose deleguar tek NjQV-ja, nuk janë të ardhura

vendore dhe nuk duhet të jetë pjesë e buxhetit përkatës. Ndërkohë, fondet që pretendohet të

përftohen nga fondi i zhvillimit të rajoneve (FZHR-ja), ndonëse të paqarta pasi alokimi i tyre

është në bazë konkurruese dhe të kushtëzuara, duhet të jenë pjesë e buxhetit, pra të miratohen

nga këshilli i NjQV-së.

37

1.4.4 Kryerja e shpenzimeve

Neni 3 i Ligjit nr. 9936/2008, “Për Menaxhimin e Sistemit Buxhetor në Republikën e

Shqipërisë” përkufizon si “shpenzim publik” “pakësimin e pasurisë neto i cili përfundon për

kryerjen e pagesave kapitale ose korente, të pakthyeshme me/ose pa detyrim kthimi.”

Në përputhje me aktet ligjore dhe nën ligjore në fuqi, NjQV-të kryejnë shpenzime në përputhje

me parimet e “disiplinës fiskale, manaxhimit financiar dhe kontrollit, si dhe përdorimin me

eficiencë, efektivitet dhe ekonomi të burimeve të tyre financiare”.

Nuk lejohet të kryhen shpenzime përtej shumës maksimale të shpenzimeve të përcaktuara për

secilin nga zërat e buxhetit vjetor. E drejta për të kryer shpenzime, brenda kufirit të fondeve të

miratuara skadon në ditën e fundit të vitit buxhetor, pavarësisht nëse kontrata një-vjeçare apo

shumë-vjeçare shtrihet përtej vitit buxhetor. Gjithashtu, nëse gjendja e llogarisë së NjQV-së

nuk ka fonde të mjaftueshme nuk lejohet të kryhen shpenzime. Kryetari i NjQV-së mund të

autorizojë ose të kërkojë autorizimin e këshillit për rishpërndarjen e fondeve nga një zë

shpenzimesh në një tjetër, brenda dhe midis programeve të ndryshme buxhetore, sipas akteve

ligjore dhe nënligjore në fuqi që rregullojnë menaxhimin e sistemit buxhetor dhe financat

vendore. Përkatësisht, në rastet e një buxheti të miratuar në nivel programi, në udhëzimin e

procedurave standarde për zbatimin e buxhetit, rishpërndarja e fondeve:

- nga një program tek tjetri realizohet me miratim të këshillit të NjQV-së;

- ndërmjet projekteve të investimeve të parashikuara brenda të njëjtit program realizohet

me vendim të kryetarit të NjQV-së;

- ndërmjet zërave të shpenzimeve korente brenda të njëjtin program realizohet me vendim

të kryetarit të NjQV-së;

- brenda të njëjtit program dhe zërit të shpenzimeve korente, ndër njësi të ndryshme

shpenzuese, realizohet me miratim nga nëpunësi autorizues i NjQV-së, nga e cila varet

njësia shpenzuese.

E drejta për rishpërndarje të fondeve të miratuara për vitin buxhetor mund të ushtrohet deri në

datën 15 nëntor të çdo viti buxhetor.

Ndryshimet e buxhetit gjatë vitit duhet të ndjekin të njëjtën procedurë si ajo e ndjekur për

miratim i tij fillestar. Varësisht realizimit të të ardhurave dhe ndryshimeve të prioriteteve gjatë

vitit, NjQV-të mund të duhet të ndryshojnë buxhetin e tyre. Në nenin 46 të ligjit nr.68/2017

“Për financat e vetëqeverisjes vendore” parashikohet që në mesin e vitit buxhetor, kryetari i

NjQV-së analizon realizimin e buxhetit përkundrejt parashikimeve dhe nëse shihet e

nevojshme, propozon ndryshim të tij duke ndjekur të njëjtat procedura si në miratim fillestar

të tij. Struktura përgjegjëse e thesarit autorizon vetëm ato shpenzime vendore të cilat janë të

përfshira në buxhetin e NjQV-së të miratuar nga këshilli përkatës.

38

Udhëzimi standard për zbatimin e buxhetit artikulon si rregull që në miratimin e fondeve sipas

programeve dhe zërave të shpenzimeve, më parë duhet të mbulohen detyrimet e prapambetura

nga viti i mëparshëm dhe më tej fondet për financimin e aktivitetit në vazhdim. NjQV-të duhet

të zbatojnë edhe detyrimet financiare që rrjedhin nga vendimet gjyqësore të formës së prerë në

ngarkim të tyre. Në fakt, stoku i detyrimeve të prapambetura të njësive të vetëqeverisjes

vendore aktuale tregon se dy rregullat e fundit nuk janë zbatuar me përpikëri.

Kategoritë e shpenzimeve të miratuar në buxhetin e NjQV-së përfshijnë: (i) shpenzime për

funksione të veta (ekskluzive) sipas natyrës ekonomike për funksionet dhe kompetencat që ligji

i atribuon; (ii) shpenzime për funksione të deleguara (ato të financuara me transfertë të

kushtëzuar); (iii) funksionet e reja të transferuara (të financuara provizorisht me transfertë

specifike).

Sipas nenit 2 të ligjit nr.10340/2010, “Për pagesën e detyrimeve ndaj të tretëve të ndërmarrjeve

dhe Sha-ve në pronësi të pushtetit vendor”, në rastet kur ndërmarrjet publike dhe/ose Sha-të,

në pronësi të pushtetit vendor nuk paguajnë në kohë detyrimet e tyre ndaj të tretëve, NjQV-të

janë përgjegjëse për pagimin e tyre. Gjithashtu, sipas nenit 3 të këtij ligji kur ndërmarrjet

dhe/ose Sha-të subvencionohen nga pushteti qendror dhe/ose vendor, dhe nuk kanë paguar

detyrimin ndaj të tretëve, Ministri i Financave nëpërmjet strukturës përgjegjëse për buxhetin

dhe strukturës përgjegjëse për thesarin verifikon arsyet e mospagesës së detyrimit ndaj të

tretëve për çështjet që lidhen me interesat jetike dhe bazë të komunitetit. Për rastet kur

vlerësohet se përgjegjëse për detyrimin është njësia e qeverisjes vendore përkatëse, Ministri i

Financave bën bllokimin e transaksioneve financiare të njësisë vendore që ka në pronësi

ndërmarrjen dhe/ose shoqërinë aksionere deri në momentin e likuidimit të detyrimit.

Buxheti i NjQV-së përmban një fond rezervë dhe një fond kontingjence. I pari përdoret për të

përballuar shpenzime të paparashikuara në buxhet dhe i dyti për të përballuar efektet e mos

realizimit të të ardhurave, nevojën për financime të reja apo shtesa financimesh mbi ato të

miratuara. Të dy këto fonde miratohen në masën deri në 3 për qind të vlerës së përgjithshme të

fondeve të miratuara, duke përjashtuar transfertat e kushtëzuara.

Çdo transaksion financiar duhet të procedohet mbi bazën e të paktën tre niveleve të kontrollit

(nënshkrimeve): (i) kërkuesi i shpenzimit, (ii) nënpunësit zbatues dhe (iii) nënpunësit

autorizues. Bazuar në sa parashikuar në udhëzimin standard të zbatimit të buxhetit “procedurat

e zbatimit të fondeve buxhetore evidentohen në SIFQ të administruar nga Ministria e

Financave, sipas sistemit të kontrolleve të dyfishta (nënshkrimeve) për çdo transaksion

financiar. Pagesat nga fondet publike kryhen në bazë të regjistrimit kronologjik të urdhrave të

shpenzimit të njësive të qeverisjes së përgjithshme në sistemin informatik financiar të qeverisë,

sipas parimit hyrje e parë-dalje e parë.”

39

Për kryerjen e shpenzimeve, drejtuesi funksional i aktivitetit të çdo niveli të njësisë/programit

buxhetor përgjegjës për realizimin e objektivave të përcaktuar, harton dhe dërgon një kërkesë

për shpenzim drejtuar nënpunësit autorizues dhe për dijeni nënpunësit zbatues. Kërkesa për

shpenzime nuk mund të tejkalojë vlerën e kërkuar prej tij dhe të miratuara në kuadrin e

buxhetimit. Nëpunësi zbatues bën krahasimin me nivelin e planifikuar të shpenzimeve për

aktivitetin/ programin buxhetor respektiv, kryen gjithashtu kontrollin e përputhshmërisë ligjore

dhe paraqet opinionin pranë nëpunësit autorizues. Opinioni mund të paraqitet me shkrim

veçmas nga kërkesa për shpenzim, ose mund të nënshkruhet direkt nga nëpunësi zbatues në

rast se është në përputhje me rregullat. Në rastin e marrjes së angazhimeve që shoqërohen me

nënshkrim kontrate për blerje dhe shërbime, nëpunësi zbatues procedon me dhënien e opinionit

pas kontrollit të njoftimit përfundimtar zyrtar për shpalljen e fituesit dhe shpalljen në buletinin

e prokurimeve publike. Nëpunësi autorizues i njësisë merr përsipër detyrimin për të gjitha llojet

e shpenzimeve, nënshkruan kontratën dhe/ose urdhrin e prokurimit për blerjet dhe shërbimet

me vlera të vogla. Më tej, nënpunësi zbatues i njësisë regjistron kontratën ose urdhrin e

prokurimit për blerjet e vogla në kontabilitetin e menaxhimit, përpilon dokumentin e afateve të

pagesave dhe paraqet dokumentacionin si më sipër në gjuhën shqipe me njoftimin përfundimtar

zyrtar për shpalljen e fituesit, në strukturën përgjegjëse për thesarin në degë, brenda tre ditëve

pune nga nënshkrimi i tyre. Moszbatimi i afatit të mësipërm mund të shkaktojë vonesa në

likuidimin e pagesës nga sistemi i thesarit. Penalitetet kontraktuale të shkaktuara nga kjo

vonesë janë në ngarkim të njësisë respektive.

Të gjitha transaksionet në lidhje me blerjet, shërbimet dhe punët publike realizohen në

monedhë vendase, përfshirë këtu edhe kontratat me financim të huaj (nëse nuk është

parashikuar ndryshe në marrëveshjen e kredisë).

Kryerja e shpenzimeve realizohet nëpërmjet përdormit të formatit të urdhër – shpenzimit të

miratuar nga Minsitria e Financave dhe Ekonomsë. Në këtë dokument duhet të plotësohen të

dhënat që lidhen me institucionin që e emeton (NIPTI, Kodi), detajet e shpenizmit sipas

kategorive të përshkruara, monedha etj. Në pjesën e dytë të urdhër shpenzimit duhet të

plotësohen të dhënat e përfituesit.

40

Shembull 3. Shembull urdhër - shpenzim

Institucioni

NIPT - i

Kod Institucioni

Entiteti i Qeverisjes

Distrikti (TDO)

Nr. i

Kuponit

URDHËR - SHPENZIMI

NR. DATË

Nr.i Punonjësve

Struktura e llogarive SHUMA

Nr. Gr. Kap.

Kod Llogaria Nen Kod ne Objekti i shpenzimit

Program Ekonomike Llogaria Projekti Leke

1

2

3

4

5

6

7

8

9 PLAN

10

TOTALI ME SHIFRA 0.00 X

TOTALI ME FJALE

41

Të dhëna për kreditorin përfitues : Dokumentat ngjitur Urdhër Shpenzimit :

Emri i përfituesit Emërtimi

Nr.

Dokumenti Datë Dokumenti

Çek

NIPT - i Xhirim

Nr.llog.bank Të tjera

Emri Bankës

(Emërtime,

numër

Adresa e Bankës datë)

PËR INSTITUCIONIN PËR DEGËN E THESARIT

Aprovuar

date

URDHËRUESI KONTABILISTI NËPUNËSI I THESARIT

Vula Vula

Shenim: Qelizat per "Nr. i kuponit" dhe "Aprovuar date", plotesohen nga nepunesi i Deges se Thesarit

Formati i ketij Urdher Shpenzimi eshte miratuar nga Ministri i Financave me shkresen nr. 6153 date 27.05.2009

42

Nëse kemi kontrata shumë-vjeçare, ato regjistrohen në sistemin e kontabilitetit të menaxhimit

me vlerën totale të kontratës dhe vlera e mbetur rishikohet në fillim të vitit buxhetor në vijim,

varësisht shpenzimeve faktike të realizuara. Ngurtësimi i vlerave në llogari të klientit është i

ndaluar për të gjitha kontratat (investime dhe shërbime) ndërsa paradhënia kufizohet

maksimalisht për raste specifike deri në 10 përqind dhe jo më shumë se kufiri i garancisë së

kontratës.

Struktura përgjegjëse për thesarin kontrollon vlerën totale të çdo kontrate/urdhër prokurimi,

grafikun e shlyerjes së kontratës përkundrejt verifikimit të ekzistencës së fondeve buxhetore

vjetore të mjaftueshme në SIFQ, për pjesën e vitit korrent të kontratës, të miratuara me ligjin

vjetor të buxhetit në strukturën përkatëse buxhetore. Vlera e mbetur e kontratës shumë-vjeçare

regjistrohet për vitet pasardhëse. Me regjistrimin e këtyre dokumenteve në SIFQ, bëhet

bllokimi i fondeve buxhetore për shpenzim (regjistrohet angazhimi). Nëse ndodh të ketë

anullime të plota apo të pjesshme të kontratës së regjistruar, me një kërkesë zyrtare për

strukturën përgjegjëse të thesarit, kërkohet anulimi i vlerës së plotë apo të pjesshme të asaj

kontrate të konfirmuar edhe nga pala e tretë (operatori ekonomik). Për kryerjen e pagesave,

nënpunësi zbatues, i kërkon operatorit ekonomik referencat bankare si pjesë e dokumentacionit

që dërgon në thesar për pagesat me fonde publike. Thënë kjo, nëse çdo dokument është në

rregull dhe ka disponibilitete në planin e arkës, vartësi funksional i nënpunësit zbatues, harton

në 3-kopje urdhër shpenzimin me të gjitha detajet, miratuar paraprakisht nga nënpunësi

zbatues. Nënpunësi autorizues miraton përfundimisht urdhër shpenzimin me referencat

përkatëse dhe ai përben njëkohësisht vërtetim për shpenzimin e kryer për sistemin e thesarit.

Kjo do të thotë se me kryerjen e transaksionit të shpenzimit në kontabilitet nga nënpunësi

zbatues dhe marrjen në dorëzim të aktivit, urdhër-shpenzimi dërgohet menjëherë tek struktura

përgjegjëse për thesarin bashkëngjitur:

- faturën e operatorit ekonomik në rast blerje mallrash dhe shërbimeve ose të pagesave

përfundimtare apo të pjesshme për investime;

- listë pagesat për shpenzime të tjera;

- dokumentin ligjor për pagesa specifike si rastet e pagesave të vendimeve të gjyqit, të

shpronësimeve etj..

Struktura përgjegjëse për thesarin regjistron urdhër-shpenzimin në SIFQ sapo paraqitet nga

njësia shpenzuese ku numri sekuencial i vendosur përbën numrin e protokollit të depozitimit

të njësisë përkatëse. Në procesin e regjistrimit realizohen këto kontrolle:

- Kontrolli formal, i cili konsiston në verifikimin nëse urdhër shpenzimi është plotësuar

qartësisht dhe saktësisht në të gjitha fushat dhe ekstremet, verifikohen firmat me

specimenet e depozituara dhe saktësinë e vulës së NjQV-së;

- Kontrolli dokumentar, që konsiston në verifikimin nëse shpenzimet e shënuara në

urdhër shpenzim kanë të bashkëlidhur dokumentet origjinale të mjaftueshëm, lidhjen

43

me angazhimin e njëjsisë të regjistuar më parë në sistem dhe referencat e udhër-

shpenzimit;

- Kontrolli i destinacionit dhe shumës së fondeve në dispozicion, që konsiston në

verifikimin nëse shpenzimi sipas dokumenteve bashkëngjitur urdhër shpenzimit ka të

njëjtën natyrë me fondet e aprovuara për këtë qëllim dhe a arrijnë të mbulohen nga

fondet sipas kategorive të shpenzimeve;

- Kontrolli i ekzistencës së limitit mujor të lejuar për shpenzim (limiti mujor i arkës).

Nëse pas kontrolleve rezulton që dokumentet e paraqitura plotësojnë kërkesat ligjore, atëherë

struktura përgjegjëse e thesarit aprovon shpenzimin. Në të kundërt, shpenzimi nuk aprovohet

dhe dokumentacioni kthehet pas për rishikim ose anulohet. Aprovimi kryhet me firmosjen e të

tria kopjeve të urdhër-shpenzimit dhe dokumenteve bashkëlidhur. Përpara kryerjes së pagesës,

struktura përgjegjëse në thesar kontrollon nëse operatori ekonomik përftues i pagesës është i

regjistruar ose jo. Nëse nuk është i regjistruar, struktura përgjegjëse e thesarit bazuar në

kontrollin e drejtpërdrejtë në sistemin informatik të tatimpaguesve, bën regjistrimin e tij sipas

të dhënave të regjistrit tatimor. Nëse operatori është i regjistruar në sistemin e thesarit por ka

mospërputhje në të dhënat bankare të operatorit ekonomik me ato të sistemit informatik të

tatimeve, struktura përgjegjëse për tatimet duhet të komunikojë me sistemin bankar për

unifikimin e të dhënave. Në rast se në sistemin informatik të tatimpaguesve për një NIPT të

caktuar ekziston një emër operatori ekonomik i ndryshëm nga ai i paraqitur në dokumentet e

NjQV-së në sistemin e thesarit, NjQV-ja duhet të kontaktojë me operatorin ekonomik për të

përditësuar të dhënat në qendrën kombëtare të regjistrimit, strukturën përgjegjëse për tatimet

në degë dhe në qendër.

44

Shembull 4. Format raportimi mujor i shpenzimeve

Burimi: Minsitria e Financave dhe Ekonomisë

DEGA E THESARIT TË RRETHIT___________________ ANEKS IX

RAPORTIMI MUJOR I

SHPENZIMEVE

Periudha e raportimit: 01 Janar - _____________200…

Gr

Tit

Kap

Qar

k

Dis

Lok

Inst

it

Për

shk

rim

i

Ban

ka

Pla

n

Ko

di

Fak

t

60

0

60

1

60

2

60

3

60

4

60

5

…

No

.Pun

on

j.

An

aliz

An

aliz

Pla

n

Fak

t

Pla

n

Fak

t

Pla

n

Fak

t

Pla

n

Fak

t

Pla

n

Fak

t

Pla

n

Fak

t

Pla

n

Fak

t

Pla

n

Fak

t

Specialistja e shpenzimeve Përgjegjësi i Degës së Thesarit

Vula Vula

45

Shembull 5. Format listë pagese

LIST-PAGESA E ADMINISTRATËS SË BASHKISË _______ PËR MUAJIN

Aparati Bashkise

N

r

Emri

Mbiemri Funksi

oni

Grup

i

Klas

a

Vjete

rsi

vjet

Vjet.

lek

Paga

muj.

Difer.

Paga

mujore

Shtesa

te tjera

Shu

ma

Ndale

sat Shum

a

Shu

ma

AC_DESC

K-

M

per ditet

fakt

Dif

.

Pag

e

Paaf

t. e

perk

.

Brut

o

Sig.Sho

q

Sig.she

nd.

Tat

.

Pag

e

Detyr.per

mb

Sig.Su

p. Ndale

sa. Neto

Burimi: Minsitria e Financave dhe Ekonomisë

46

Shembull 6. Format raportimi i fondit të pagave dhe numrit të punonjësve të njësisë së qeverisjes vendore

Emri i njësisë

Viti 2009 (fakti) Viti 2010

Numri i punonjësve Fondi i pagave (në lekë) Numri i punonjësve Fondi i pagave (në lekë)

Administrata e njësisë 0.0 0.0 0.0 0.0

Punonjës me kontratë (Administrata) 0.0 0.0 0.0 0.0

Institucionet e varësisë 0.0 0.0 0.0 0.0

Punonjës me kontratë (Institucionet e varësisë) 0.0 0.0 0.0 0.0

Totali 0.0 0.0 0.0 0.0

Burimi: Minsitria e Financave dhe Ekonomisë

47

Regjistrimi i realizimit të shpenzimeve buxhetore bëhet në nivel 7-shifror sipas klasifikimit

ekonomik të shpenzimeve, njëkohësisht dhe llogari e planit kontabël publik.

Ekzekutuesi i pagesave është Banka e Shqipërisë. Në vijim të autorizimit elektronik të thesarit

BSH ekzekuton pagesat e fondeve publike duke kaluar likuiditetin nga llogaria e unifikuar e

thesarit në bankat e nivelit të dytë, në llogaritë bankarë të përftuesve. Ne fund të ditës, BSH

rakordon me Thesarin dhe struktura përgjegjëse në thesar i dërgon njësisë shpenzuese,

konfirmimin e kryerjes së pagesës e cila në vijim regjistron mbylljen e transaksionit financiar

në kontabilitetin e vet dhe kompleton dosjen përfundimtare të transaksioneve.

Krahas udhëzimit standard, ME-ja nxjerr çdo vit udhëzimin plotësues për zbatimin e buxhetit.

Bazuar në Udhëzimin Plotësues nr.8/2017 “Për zbatimin e buxhetit të vitit 2017” përcakton

ose specifikon aspekte të veçanta të zbatimit të buxhetit.

Udhëzimin Plotësues nr.8/2017 “Për zbatimin e buxhetit të vitit 2017”

Për menaxhimin e likuiditetit, duhet të paraqitet urdhër-shpenzimi, “duke përcaktuar qartë

datën e pagesës së faturës sipas kontratës”. Në SIFQ regjistrohet data e faturës së furnitorit,

data e urdhër-shpenzimit të përgatitur dhe paraqitur në Thesar nga njësia e qeverisjes së

përgjithshme, data e regjistrimit të urdhër-shpenzimit në SIFQ, si dhe data në të cilën duhet të

kryhet pagesa për faturën respektive, e cila duhet të jetë në përputhje me kushtet e kontratës.

Ky rregull zbatohet edhe nga institucionet buxhetore që kanë akses të drejtpërdrejt në SIFQ.

Detyrimet e prapambetura të njësive të vetëqeverisjes vendore

Detyrime të prapambetura konsiderohen detyrimet financiare të përcaktuara nga një

ligj/kontratë /marrëveshje /vendim gjykate i formës së prerë që mbeten të papaguara 60 ditë

pas datës së specifikuar në kontratë apo me ligj, duke përfshirë edhe periudhën kontraktuale të

shtyrjes së pagesës, të cilat kanë lindur në njësitë e vetëqeverisjes vendore (kontratat e

financuara nga qeveria qendrore).

Në detyrimet e prapambetura të lindura në njësitë e vetëqeverisjes vendore, përfshihen vetëm

detyrimet për punimet e kryera por të papaguara në kuadër të financimeve nga fondi për

zhvillimin e rajoneve, si edhe transfertat për përfitimet e paaftësisë. Të gjitha detyrimet e tjera

financiare të njësive të vetëqeverisjes vendore, që nuk përfshihen në sa më sipër, duhet të

parashikohen në vetë buxhetet e njësive të vetëqeverisjes vendore.

Në buxhetin e vitit 2017, duhet të përfshihet edhe shlyerja e detyrimeve të prapambetura të

akumuluara. Plani i shlyerjes së këtyre detyrimeve nuk duhet të jetë më i vogël sesa shuma e

raportuar nga njësitë e vetëqeverisjes vendore me shkresë zyrtare në Ministrinë e Financave në

muajin Tetor 2016, “Mbi planin e shlyerjes së detyrimeve të prapambetura për vitin 2017 dhe

dy vitet e ardhshme (2018-2019)”.

48

Menaxhimi i procesit të shlyerjes së detyrimeve financiare të prapambetura kryhet në mënyrë

transparente dhe vetëm pas verifikimit të secilit detyrim financiar të prapambetur.

Njësitë e vetëqeverisjes vendore janë të detyruara që jo më vonë se data 5 Prill, për tre-mujorin

e parë, 5 Korrik për tre-mujorin e dytë, 5 Tetor për tre-mujorin e tretë dhe 5 Janar 2018 për tre-

mujorin e katërt, të dërgojnë në Ministrinë e Financave informacionin me shkrim dhe në rrugë

elektronike për detyrimet e prapambetura sipas shtojcës 5 “Raportimi periodik për detyrimet e

prapambetura” bashkëlidhur këtij udhëzimi. Brenda datës 30 janar 2017, njësitë e

vetëqeverisjes vendore duhet të dërgojnë informacionin e përditësuar për detyrimet e

prapambetura sipas shtojcës 5, për periudhën shtator-dhjetor 2016.

Njësitë e vetëqeverisjes vendore duhet të publikojnë në faqen e tyre zyrtare informacionin në

lidhje me detyrimet e prapambetura.

Informacioni financiar për pagesat e detyrimeve të prapambetura do të përditësohet çdo tre-

mujor dhe do të publikohet në faqen e internetit të Ministrisë së Financave. Ky raport do të

përfshijë gjendjen fillestare të verifikuar sipas kategorive, sektorëve dhe kohës së krijimit të

detyrimit, pagesat e bëra gjatë periudhës nga çdo njësi e vetëqeverisjes vendore dhe llojin e

detyrimit financiar.

Kontributet e sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore

Strukturat përgjegjëse për Thesarin në degë, nuk autorizojnë pagesën e pagës në muajin

pasardhës, nëse nuk është kryer pagesa e kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe

shëndetësore, tatimit mbi të ardhurat personale, në muajin e mëparshëm nga njësitë shpenzuese

të qeverisjes qendrore dhe vendore.

49

Shembull 7. Format raportimi periodik për detyrimet e prapambetura:

Kategoritë

Detyrimet e nj.v.q.v (lekë) Investimet Investimet nga

FZHR

TVSH dhe Kosto

lokale

Mallra dhe

Shërbime Vendime Gjyqësore Të tjera

Vlera Totale

Shënim: Vlera totale në tab.1 duhet të jetë e barabart me totalin e kolonës së fundit në tab 2. Pra, në këtë tabelë do të reflektohen detyrimet e ngelura të

pashlyera sipas kategorive përkatëse

Tabela nr. 2: Zhvillimi i shumës së detyrimeve të prapambetura në tre-mujorin xxx

Detyrimet e nj.v.q.v (lekë)

(1)

Në fillim të

Vitit

(Detyrimi i

mbartur deri

në 31.12.2015

(2)

Detyrimet e

krijuara rishtazi

(deri në tre-

mujorin xxx)

(3=1+2)

Totali i

detyrimeve

(4)

Detyrimet e

prapambetura të

shlyera (deri në tre-

mujorin xxx)

(5)

Detyrimi i shlyer në %

(6=3-4) Detyrimi i

mbetur

Vlera Totale

Investimet

Investimet nga FZHR

TVSH dhe Kosto lokale

Mallra dhe Shërbime

Vendime Gjyqësore

Të tjera

Shenim: Në tab.2 duhet të pasqyrohen vlerat në progresiv deri në tre-mujorin e kërkuar.Sembull: nëse raporti përgatitet për tre-mujorin e dytë, në kolonën

e dytë vendosen vlera e detyrimit të krijuar rishtazi nga fillimi i vitit deri në fund të tre-mujorit të dytë për të cilin po bëhet raportimi

Tabela nr. 3: Raporti përmbledhës për detyrimet e prapambetura të krijuara rishtas për tre-mujorin x

Kategoritë

Detyrimet e nj.v.q.v (lekë) Investimet Investimet nga

FZHR

TVSH dhe Kosto

lokale

Mallra dhe

Shërbime Vendime Gjyqësore Të tjera

Vlera Totale

Shenim :Në tabelë duhet të vendoset vlera për detyrimin e krijuar rishtazi vetëm për tre-mujorin e kërkuar për secilën kategori

Burimi: Ministria e Financave dhe Ekonomisë

50

1.4.5 Plani i prokurimeve

Krahas planit të flukseve të arkës, njësia e vetëqeverisjes vendore duhet të përgatisë planin

vjetor të prokurimit për të gjitha projektet e reja dhe ato në vazhdim. Ky plan i dërgohet

strukturës përgjegjëse për thesarin, në fillim të vitit buxhetor e cila verifikon nëse plani i

prokurimit është në përputhje me buxhetin e miratuar. Plani i prokurimit, i konfirmuar nga

sistemi i thesarit, dërgohet në Agjencinë e Prokurimit Publik. Ky hap është i rëndësishëm për

të mënjanuar situata të mos realizimit të buxhetit. Kjo vlen në mënyrë të veçantë për projektet

e investimeve një ose shumë-vjeçare, të reja apo të mbartuara. Për të kontrolluar angazhimet

neni 47/3 ligjit nr.68/2017 “Për financat e vetëqeverisjes vendore” parashikon që “njësitë e

vetëqeverisjes vendore janë të detyruara të zbatojnë angazhimet sipas renditjes së regjistrimit

të tyre në sistemin informatik financiar të qeverisjes qendrore. Në rast se njësitë e

vetëqeverisjes vendore marrin angazhime buxhetore disa-vjeçare, ato regjistrojnë angazhimet

kundrejt planit vjetor për tre vite në vijim dhe, nëse angazhimi buxhetor është më i gjatë, mbetja

regjistrohet në janar të vitit të katërt në sistemin informatik financiar të Qeverisë.”

Për kryerjen e pagesave, njësia e vetëqeverisjes vendore, brenda 30 ditëve nga data e

paraqitjes së faturës origjinale të operatorit ekonomik, paraqet kërkesën për pagesa në

sistemin e thesarit, së bashku me dokumentet shoqëruese justifikuese të shpenzimit, sipas

përcaktimit në procedurat e thesarit (neni 44/3, ligji nr.68/2017 “Për financat e vetëqeverisjes

vendore”). Kërkesat për prokurim nënshkruhen nga titullari i autoritetit kontraktor të njësisë

së vetëqeverisjes vendore. Thesari autorizon pagesën nëpërmjet sistemit informatik financiar

të qeverisë.

Baza ligjore për prokurimin publik në Shqipëri është ligji nr. 9643/2006 “Për prokurimin

publik”, VKM nr. 914, datë 29.12.2014, “Për miratimin e rregullave të prokurimit publik” dhe

VKM nr. 918, datë 29.12.2014, “Për kryerjen e procedurave të prokurimit publik në mënyrë

elektronike”. Të gjitha prokurimet e parashikuara në planin e prokurimeve kryhen nga

autoriteti kontraktor (NjQV-ja) në përputhje të plotë me kuadrin legjislativ. NjQV-të duhet të

kenë një njësi të specializuar brenda strukturës organizative, detyrat dhe përgjegjësitë e së cilës

përkufizohen në rregullat e prokurimit publik.

Sistemi elektronik i prokurimeve siguron versatilitetin e procesit, efikasitetin dhe

transparencën, administrimin e të gjitha dokumenteve të lidhura me tenderin, shmang punën e

panevojshme me letra dhe mundëson një marrje të sigurt të të dhënave përgjatë gjithë procesit.

Edhe pse sistemi i prokurimit mund të konsiderohet si shumë "i centralizuar", NjQV-të mund

të kryejnë blerje të drejtpërdrejta në vlera të vogla, jashtë këtij sistemi.

Para fillimit të procedurave të prokurimit, kryetari i NjQV-së përcakton me urdhër të

përkohshëm dy komisione:

1. Komisioni për përgatitjen e specifikimeve teknike, i cili përgatit specifikimet teknike

për mallrat, shërbimet apo punët që do të prokurohen;

51

2. Komisioni për vlerësimin e ofertave.

Specifikimet teknike duhet të përshkruhen në formë të saktë dhe të plotë për mallrat, shërbimet

apo punët të cilat duhet të prokurohen. Specifikimet duhet të përcaktohen në mënyrë të tillë që

mund të kuptohen nga të gjithë ofertuesit e mundshëm dhe të mos jenë përjashtuese.

Mundësisht, ato duhet të shkruhen në mënyrë të tillë që të jenë të kuptueshme edhe nga personat

me aftësi të kufizuara. Kjo kërkesë duhet të plotësohet edhe me qëllim të krijimit të kushteve

për konkurencë të drejtë, të njëjtë dhe të mos bëhen pengesë për konkurencën e hapur në

prokurimin publik. Për këtë qëllim, në specifikimet teknike të hartuara duhet të përshkruhen

qartë kërkesat e autoritetit kontraktor duke iu referuar:

- standardeve kombëtare apo ndërkombëtare të cilave u referohemi;

- kërkesave në terma funksionalë, kur një gjë e tillë kërkon t’u referohesh standardeve

kombëtare ose ndërkombëtare, si mënyrë që nënkupton pajtueshmëri me kërkesat

funksionale;

- të dyja metodave të përcaktuara mësipër, të përfshira në të njëjtin objekt kontrate. Çdo

referencë duhet të shoqërohet nga fjalët “ose ekuivalenti i tij/saj.

Dokumentet standarde të tenderit vihen në dispozicion nga APP-ja. Gjatë përgatitjes së

dokumenteve të tenderit, autoriteti kontraktor përdor dokumentet standarde sipas përcaktimit

në rregullat e prokurimit dhe i vë në dispozicion falas në rrugë elektronike ose kundrejt pagesës,

në rastet kur vlerësohet nga autoriteti kontraktor në procedurat e prokurimit që nuk kërkojnë

njoftim publik, sipas nenit 38 të LPP-së. Në çdo rast, emrat dhe numri i operatorëve ekonomikë,

që kanë shfaqur interes për blerjen e dokumentacionit të tenderit apo këqyrjen e tij duhet të

mbahen sekret.

Procedurat standarde të prokurimit, të aplikuara në Republikën e Shqipërisë parashikuar në

nenin 29 të ligjit nr. 9643/2006 “Për prokurimin publik” janë:

procedurë e hapur, është procedura, përmes së cilës çdo operator ekonomik i

interesuar mund të dorëzojë një ofertë.

procedurë e kufizuar, është procedura, përmes së cilës çdo operator ekonomik mund

të kërkojë të marrë pjesë, por vetëm operatorët ekonomikë të përzgjedhur nga autoriteti

kontraktor mund të dorëzojnë oferta.

procedurë me negocim, me ose pa shpallje paraprake të njoftimit të kontratës,

është procedura, përmes së cilës autoriteti kontraktor i përzgjedh vetë operatorët

ekonomikë dhe negocion kushtet e kontratës me një ose më shumë prej tyre.

kërkesë për propozime, është procedura, me anë të së cilës autoriteti kontraktor

kërkon oferta nga një numër i kufizuar operatorësh ekonomikë të përzgjedhur prej tij,

por pranon edhe oferta të paraqitura nga operatorë të tjerë ekonomikë, të interesuar;

konkurs projektimi, është procedura, përmes së cilës autoriteti kontraktor përzgjedh

me anë të një jurie, me konkurs, një studim ose projekt, që ka vetëm natyrë estetike.

52

Procedura e hapur e prokurimit (oferta konkurruese) mund të përdoret për pothuajse të gjitha

kontratat. Procedura e kufizuar mund të përdoret atëherë kur është e domosdoshme të bëhet

dallimi ndërmjet fazës së përzgjedhjes, ku trajtohet kualifikimi i kandidatëve dhe fazës së

përcaktimit të kontratës fituese, ku shqyrtohet oferta. Dallimi ndërmjet procedurës së hapur

dhe procedurës së kufizuar bëhet sipas përcaktimit në rregullat e prokurimit.

Autoriteti kontraktor përdor procedurën e hapur dhe procedurën e kufizuar për kontratat mbi

kufirin e ulët monetar. Procedura me negocim përdoret vetëm në rrethana të veçanta, përcaktuar

në rregullat e prokurimit publik. Autoriteti kontraktor mund të përdorë procedurën me

negocim, me ose pa shpallje paraprake dhe kërkesën për propozime për kontratat me vlerë më

të ulët se kufiri i ulët monetar sipas kushteve të përcaktuara në ligjin për prokurimin publik.

Autoriteti kontraktor mund të përdorë procedurën e kërkesës për propozim për kontrata me

vlerë nën kufirin e ulët monetar. Në bazë të kësaj procedure, autoriteti kontraktor kërkon oferta

nga një numër i kufizuar operatorësh ekonomikë të zgjedhur prej tij, ose mund të përdorë

komunikimin elektronik. Për këtë përzgjedhje kërkohen të ftohen të paktën 5 operatorë

ekonomikë, përveç rasteve kur kjo është e pamundur, për arsye teknike ose për mungesë të

konkurrencës. Kjo procedurë nuk duhet të përdoret për të shmangur procedurat konkurruese të

prokurimit. Për prokurimet me vlerë të vogël, nën kufirin e ulët monetar, të mallrave,

shërbimeve apo punëve, autoritetet kontraktore mund të përdorin procedura të thjeshtuara, të

përcaktuara në rregullat e prokurimit publik.

Udhëzimi plotësues i zbatimit të buxhetit 2017 kërkon që “të gjithë urdhrat e prokurimit që

nxirren gjatë vitit për mallrat, shërbimet dhe investimet duhet të paraqiten në degën e Thesarit,

së bashku me ftesën për prokurim, të cilat duhet: (i) t’i përmbahen listës së prokurimeve të

dorëzuar në Thesar, (ii) të kontrollohen për përputhshmëri me regjistrin e prokurimeve dhe të

vulosen nga dega e Thesarit, përpara procedimit, sipas rregullave të prokurimit publik. Dega e

Thesarit, informon strukturën përgjegjëse të buxhetit në Ministrinë e Financave, një herë në

muaj, brenda 10 ditëve të para të muajit pasardhës, mbi urdhrat e prokurimit të miratuara prej

saj, sipas strukturës buxhetore. Nëse në degën e Thesarit paraqitet një urdhër prokurimi i

pambuluar me fonde buxhetore, atëherë dega e Thesarit refuzon me shkrim dokumentin e

paraqitur dhe për këtë njofton Agjencinë e Prokurimit Publik. Në asnjë rast, Agjencia e

Prokurimit Publik nuk fillon procedurën zyrtare të prokurimit, pa pasur më parë një miratim të

degës përkatëse të Thesarit. Kontratat e lidhura nga njësitë e qeverisjes së përgjithshme duhet

të paraqiten dhe të procedohen në degën e Thesarit përkatës sipas kërkesave të udhëzimit

standard të zbatimit të buxhetit. Në rast vonese, dega e Thesarit procedon me regjistrimin në

SIFQ dhe njofton menjëherë Nëpunësin e Parë Autorizues, i cili ndërmerr masa administrative

ose inspektim financiar sipas kuadrit ligjor në fuqi. Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe për

paraqitjen me vonesë në degën e Thesarit të dokumenteve që vërtetojnë shpenzimin e kryer.

Njësia e prokurimeve brenda NjQV-së është përgjegjëse për ndjekjen e procesit të tenderimit

nga momenti i nisjes së procedurës deri në dorëzimin mallrave, shërbimeve apo punëve objekt

53

prokurimi. Mallrat, shërbimet apo punët e prokuruara duhet të regjistrohen ne regjistrin

përkatës dhe të inventarizohen.

1.5 Kontabiliteti dhe raportimi financiar

Sistemi i kontabilitetit i shërben qëllimit të regjistrimit dhe klasifikimit të pagesave dhe

transaksioneve bashkiake në mënyrë që të mundësohen deklaratat dhe raportet financiare në

kohë dhe në mënyrë të besueshme. Bazuar në ligjin nr. 9228/2004 “Për kontabilitetin dhe

pasqyrat financiare” standardet e kontabilitetit të aplikuara në hartimit dhe publikimin e

pasqyrave financiare janë ato kombëtare. Pasqyrat financiare vjetore, duhet të përmbajnë këto

dokumente:

- bilancin kontabël;

- pasqyrën e të ardhurave dhe të shpenzimeve;

- pasqyrën e ndryshimeve në kapitalet e veta;

- pasqyrën e rrjedhjes së parasë (cash flow);

- anekset e pasqyrave financiare, që përmbajnë një paraqitje të metodave kontabël, si dhe

materialin tjetër shpjegues.

Ligji nr. 10296/2010 “Për menaxhimin financiar dhe kontrollin” përcakton parimet, rregullat,

procedurat, strukturat administrative dhe metodat për funksionimin e menaxhimit financiar dhe

kontrollit në njësitë e sektorit publik të Republikës së Shqipërisë, si dhe përgjegjësitë

menaxheriale për planifikimin, zbatimin, kontrollin e buxhetit, kontabilitetin dhe raportimin.

Qëllimi i këtij ligji është përdorimi sa më eficient, efektiv dhe ekonomik i burimeve financiare

publike, duke respektuar parimet e transparencës dhe të ligjshmërisë, si dhe shmangia e

shpërdorimit, keqpërdorimit dhe vjedhjes së pasurisë.

Kontabiliteti mund të mbahet duke përdorur sistemin: (i) me bazë cash, (ii) me bazë accrual,

(iii) kombinim i të dyjave. Në rastin e njësive të vetëqeverisjes vendore, sistemi i përdorur është

ai me bazë cash. Konkretisht, në nenin 61 të ligjit nr. 9936/2006 “Për menaxhimin e sistemit

buxhetor”, i ndryshuar, citohet që metoda e njohjes së shpenzimeve dhe të ardhurave, për

qëllim të këtij ligji, ka të bëjë me: a) njohjen e shpenzimeve të vitit buxhetor në çastin e

ndodhjes së tyre, pavarësisht nga data e pagesës; b) njohjen e të ardhurave në çastin e arkëtimit

të tyre.

Nënpunësi i njësisë së vetëqeverisjes vendore përgjigjet për funksionimin dhe zbatimin e

sistemit të kontabilitetit në përputhje me legjislacionin në fuqi. Rregullat dhe procedurat për

menaxhimin e aktiveve miratohen nga këshilli i NjQV-së, dhe informacioni në lidhje me

asgjësimin apo transferimin e aktiveve të trupëzuara bëhet pjesë e dokumentit të buxhetit vjetor

dhe raportit vjetor. Gjithashtu, kryetari i NjQV-së përgatit pasqyrat financiare të konsoliduara

sipas udhëzimeve të MF-së. Pasqyrat financiare të institucioneve ose njësive shpenzuese, në

varësinë apo pronësinë e plotë ose të pjesshme të njësisë së vetëqeverisjes vendore,

konsolidohen ose gjendja e tyre financiare paraqitet në aneksin e raportit vjetor të konsoliduar

të zbatimit të buxhetit vendor, përpjesëtimisht me pjesën takuese.

54

Çdo njësi e vetëqeverisjes vendore publikon disa tregues financiarë në një aneks të veçantë të

projekt-buxhetit vjetor dhe të raporteve të monitorimit të zbatimit të buxhetit. Disa prej

treguesve mund të jenë:

- shpenzimeve të përgjithshme ndaj të ardhurave të përgjithshme;

- të ardhurave nga taksat dhe tarifat vendore ndaj të ardhurave të përgjithshme;

- të ardhurave të veta vendore ndaj të ardhurave të përgjithshme;

- të ardhurave faktike të mbledhura, kundrejt planit të periudhës dhe planit vjetor të të

ardhurave nga dy kategoritë kryesore të taksapaguesve, personave fizikë e juridikë

(familjarë dhe subjekteve juridike);

- shpenzimeve për investime kapitale ndaj shpenzimeve të përgjithshme;

- shpenzimeve për personelin ndaj shpenzimeve të përgjithshme;

- huamarrjes afatgjatë ndaj të ardhurave të përgjithshme;

- huamarrjes afatgjatë ndaj të ardhurave të veta;

- detyrimeve financiare të papaguara në kohë ndaj të tretëve ndaj të ardhurave të

përgjithshme;

- detyrimeve tatimore të pa arkëtuara në kohë ndaj të ardhurave tatimore;

- shpenzimeve për partneritetet publike private ndaj shpenzimeve të përgjithshme;

- shpenzimeve për politikat e kujdesit shoqëror ndaj shpenzimeve të përgjithshme;

- shpenzimeve për politikat që mbështesin barazinë gjinore ndaj shpenzimeve të

përgjithshme.

Në shembullin në vijim paraqitet pasqyra financare e aseteve, në përputhje me kërkesat e

kontabilitetit publik në Shqipëri. Të dhënat janë të paraqitura për vitin ushtrimor të mbyllyr

dhe atë të radhës.

Shembull 8. Pasqyra financiare – asetet 2014, Bashkia Bora

Nr. Numri

Llogarisë EMËRTIMI I LLOGARIVE TË AKTIVIT

Ushtrim i

mbyllur Ushtrim i rradhës

1 12 Rezultate të mbartura (saldo debitore) - -

2 A AKTIVE TË QËNDRUESHME 1,665,706,641 1,430,258,026

3 20, 230 I.Të pa trupëzuara 13,947,580 11,470,000

4 201 Prime te emisionit dhe rimbursimit të huave - -

5 202 Studime dhe kërkime 14,845,000 12,055,000

6 203 Koncesione, patenta,licenca e tjera ngjashme -

7 209

Amortizimi i aktiveve të qëndrushme të pa

trupëzuara(-) (897,420) (585,000)

8 230 Shpenzime per rritjen e aktiv.qëndr.patrupezuara - -

9 21,23,24,28 II.Akt.Qëndr.të Trupëzuara 1,651,759,061 1,418,788,026

10 210 Toka,troje,Terene 351,104 351,104

11 211 Pyje,Kullota Plantacione - -

12 212 Ndërtime e Konstruksione 330,778,024 309,084,467

13 213 Rruge,rrjete,vepra ujore 1,272,326,114 829,628,379

14 214 Instalime teknike,makineri,paisje,vegla pune 8,852,862 12,130,668

55

15 215 Mjete transporti 19,639,928 19,639,928

16 216 Rezerva shtetërore - -

17 217 Kafshë pune e prodhimi - -

18 218 Inventar ekonomik 49,567,974 53,762,968

19 219 Amortizimi aktiv.Qëndr.të trupëzuara(-) (179,467,730) (170,510,835)

20 231 Shpenzime proces për rritjen e AQT 149,710,785 364,701,347

21 232 Shpenzime proces për transferime kapitale - -

22 24 Aktive të Qënd.të trupëzuara të dëmtuara - -

23 28 Caktime - -

24 25 III.Aktive Financiare - -

25 25 qera - -

26 26 Pjesmarrje në kapitalin e vet - -

27 B AKTIVE QARKULLUESE 202,181,426 250,310,711

28 Klasa 3 I.Gjendja e Inventarit 11,752,912 14,733,460

29 31 Materiale 129,396 613,919

30 32 Objekte inventari 11,623,516 14,119,541

31 33 Prodhime, punime e shërbime në proces - -

32 34 Produkte - -

33 35 Mallra - -

34 36 Gje e gjallë në rritje e majmeri - -

35 37 Gjendje të pambritura ose pranë të tretëve - -

36 38 Diferenca nga cmimet e magazinimit - -

37 39

Shuma të parashikuara për zhvlerësim të

inventarit(-) - -

38 Klasa 4 II.Kërkesa arketimi mbi Debitorët 132,276,842 119,339,787

39 409 Furnitore(Debitore),parapagime pagesa pjesore - -

40 411-418 Klientë e llogari të ngjashme - -

41 423 Personeli, paradhenie, deficite e gjoba 1,791,690 1,687,890

42 431 Të drejta e taksa per t'u derdhur në shtet - -

43 432 Tatime mbledh nga shteti për llog.Pushtetit Lokal - -

44 433 Shenz.fatkeqësi natyrore që mbulon shteti - -

45 4,342 Të tjera operacione me shtetin(debitor) 34,923,798 38,906,555

46 435 Sigurime Shoqerore - -

47 436 Sigurime Shëndetësore - -

48 437 Organizma të tjerë shoqërore - -

49 44 Institucione të tjera publike - -

50 45 Marrdhënie me instit.brenda dhe jasht sistemit - -

51 465

Efekte per t'u arkëtuar nga shitja let.vlerë

vendosjes - -

52 468 Debitorë të ndryshëm 95,561,354 78,745,342

53 49 Shuma të parashikuara për zhvlerësim(-) - -

54 51 III.Llogaritë financiare 58,151,672 116,237,464

55 50 Letra me vlerë të vendosjes - -

56 511 Vlera për tu arkëtuar - -

57 512 Llogari në bankë - -

58 52O Disponibilitete në thesar 58,151,672 116,237,464

59 531 Llogari në arkë - -

60 532 Vlera të tjera - -

61 54 Akreditiva dhe paradhënie - -

62 56 Llogari në organizma krediti - -

63 59 Provigjone zhvlersimi letra me vlerë vendosjes - -

64 C LLOGARI TË TJERA AKTIVE - -

65 477 Diferenca konvertimi aktive - -

66 481 Shpenz.për tu shpërnd.në disa ushtrime - -

67 486 Shpenzime të periudhave të ardhshme - -

68 85 REZULTATI I USHTRIMIT(saldo debitore) - -

69 X TOTALI I AKTIVIT 1,867,888,067 1,680,568,737

70 81 LLOGARITË JASHTË BILANCIT - -

71 80,81 Evidenca aktive

56

Shembull 9. Pasqyra financiare – detyrimet 2014, Bashkia Bora

Nr. Account

number

EMËRTIMI I LLOGARIVE TË

PASIVIT

Ushtrim i mbyllur Ushtrimi aktual

1 A FONDE TË VETA 1,677,459,553 1,418,757,882

2 10 I. Fonde te veta 1,527,722,568 1,416,072,782

3 101 Fonde bazë 1,527,722,568 1,269,867,793

4 105 Grante të brendshme kapitale - 146,204,989

5 106 Grante të huaja kapitale - -

6 107 Vlera Akt.Qënd.të caktuara në përdorim - -

7 109

Rezerva nga rivlerësimi aktiveve të

qëndrushme - -

8 11 II.Fonde të tjera të veta 149,736,985 2,685,100

9 111 Fonde rezervë - -

10 115 Caktim nga rezultati i vitit për investime 149,710,785 2,685,100

11 116 Të ardhura nga shitja e Ak.Qëndrushme 26,200 -

12 12 III.Rezultati i mbartur - -

13 13 IV.Subvecione të jashtezakonshme( - ) - -

14 14

V.Pjesëmarrje të instit.në invest.për të

tretë - -

15 15

VI.Shuma parashikuara per rreziqe e

shpenz. - -

16 B D E T Y R I M E 63,385,156 123,909,550

17 16,17,18 I.Borxhe afatgjatë - -

18 16

Huamarrje e brendeshme dhe të

ngjashme - -

19 17 Huamarrje e huaj - -

20 Klasa 4 II.Detyrime afatshkurter 63,385,156 123,909,550

21 419 Kliente(Kreditore), parapagesë pjesore - -

22 401-408 Furnitore e llogari të lidhura me to 15,997,202 29,332,721

23 42 Personeli e llogari te lidhura me to 5,300,442 4,847,684

24 431 Detyrime ndaj Shtetit për tatim-taksa 518,660 220,525

25 432

Tatime mbedhura nga shteti per

llog.Pusht.Lokal - -

26 433 Shteti fatkeqësi natyrore - -

27 4,341 Të tjera operacione me shtetin(kreditor) 552,838 552,838

28 435 Sigurime shoqerore 1,616,966 1,371,926

29 436 Sigurime shëndetsore 261,624 190,020

30 437 Organizma të tjerë shoqerore - -

31 44 Institucione të tjera publike - -

32 45

Marrëdhenie me institucione brenda e

jasht sistemit - -

33 460 Huadhënës - -

34 464

Detyrime për t'u paguar për blerjen e

letr,vlerë - -

35 466 Kreditore për mjete në ruajtje 26,669,668 23,494,592

36 467 Kreditore të ndryshëm 12,467,756 63,899,244

37 C LLOGARI TË TJERA 95,561,354 (21,742,910)

38 475 Të ardhura për tu regjist.vitet pasardhëse 86,518,428 -

39 478 Diferenca konvertime pasive (3,265,937) (29,358,642)

40 480

Të ardhura për tu klasifikuar ose

rregulluar 12,308,863 7,615,732

41 487

Të ardhura të arketuara para nxjerrjes

titullit - -

42 85

REZULTATI I USHTRIMIT(Saldo

kreditore) 31,482,004 159,644,215

43 X T O T A L I I P A S I V I T 1,867,888,067 1,680,568,737

57

Shembull 10. Pasqyra financiare – shpenzimet 2014, Bashkia Bora

Nr. Nr.llog. PËRSHKRIMI I SHPENZIMEVE TË

USHTRIMIT

Current Previous

Year Year

a b c 1 2

1 Klasa 6 A. SHPENZIME SHFRYTËZIMI (I - III) 459,545,533 463,081,401

2 60 I. Shpenzime Korrente 456,564,985 463,879,579

3 600 Paga,shpërblime e të tjera personeli 71,276,681 65,664,039

4 6,001 Paga, personeli i përhershëm 68,271,165 60,555,128

5 6,002 Paga, personel i përkohshëm 3,005,516 5,108,911

6 6,003 Shpërblime - -

7 6,009 Shpenzime tjera personeli - -

8 601 Kontrib.të sig.shoq.e shëndets. 11,714,151 10,999,578

9 6,010 Kontribute për sigurimet shoqërore 10,536,556 9,860,860

10 6,011 Kontribute për sigurimet shëndetësore 1,177,595 1,138,718

11 602 Mallra dhe shërbime të tjera 64,035,095 73,897,625

12 6,020 Materiale zyre e të përgjitheshme 1,457,257 1,942,180

13 6,021 Materiale dhe shërbime speciale 135,996 979,006

14 6,022 Shërbime nga të tretë 38,998,679 41,246,000

15 6,023 Shpenzime transporti 4,008,265 5,907,371

16 6,024 Shpenzime udhëtimi 564,435 868,840

17 6,025 Shpenzime për mirëmbajtje të zakonshme 1,118,783 4,505,245

18 6,026 Shpenzime për qeramarrje 25,000 94,000

19 6,027 Shpenzime për detyrime për kompesime legale 4,249,569 2,829,983

20 6,028 Shpenzime të lidhura me huamarrjen për hua - 150,000

21 6,029 Shpenzime të tjera operative 13,477,111 15,375,000

22 603 Subvencionet - 1,499,640

23 6,030 Subvecione për diference cmimi - 1,499,640

24 6,031 Subvecione për të nxitur punësimin - -

25 6,032 Subvecione për të mbuluar humbjet - -

26 6,033 Subvecione për sipermarrjet individuale - -

27 6,039 Subvecione të tjera - -

28 604 Transferime korrente të brendshme 90,073,200

87,394,388

29 6,040 Transferime korente tek nivele tjera të Qeverisë 86,796,626 53,952

30 6,041 Transferime korente tek institucione qeveritare të

ndryshme 3,276,574 87,340,436

31 6,042 Transferime korente tek Sigurimet Shoqerore e

Shëndetsore - -

32 6,044 Transferime korente tek Organizatat jo fitimprurse - -

33 605 Transferime korrente me jashtë - -

34 6,051 Transferime Për Organizatat Ndërkombetare - -

35 6,052 Transferime Për Qeveritë e Huaja - -

36 6,053 Transferime Për institucionet jo fitimprurese të huaja - -

37 6,059 Transferime Të tjera korrente me jashtë shtetit - -

38 606 Transferta për buxh.familjare e individe 219,465,858 224,424,309

39 6,060 Transferta Të paguara nga ISSH e ISKSH - -

40 6,061 Transferta Paguara nga Inst.Tjera e Org.Pusht.Vendor 219,465,858 224,424,309

41 63 II. Ndryshimi i gjendjeve të inventarit ( + - ) 2,980,548 (798,178)

42 68 III. Kuota amortizimi dhe shuma te parashikuara - -

43 681 Kuotat e amortizimit të shfrytezimit - -

44 682 Vlera mbetur e AQ të nxjerra jasht perdorimit e shitura - -

45 683 Shuma të parashikuara të shfrytezimit - -

46 686 Shuma të parashikuara për aktivet financiare - -

47 65, 66 B. SHPENZIME FINANCIARE(I+II) - -

58

48 65 I. Shpen.financiare te brendshme - -

49 650 Interesa për bono thesarit dhe kredi direkte - -

50 651 Interesa për huamarrje te tj. Brendshme - -

51 652 Interesa Letra tjera vlerë Qeverisë - -

52 656 Shpenz.nga këmbimet valutore - -

53 66 II. Shpen.financiare të jashtme - -

54 660 Interesa për huamarrje nga Qeveri.të Huaja - -

55 661 Interesa për financime nga Institucionet.nderkomb - -

56 662 Interesa për huamarrje të tjera jashtme - -

57 67 C. SHPENZ.TË JASHTËZAKONSHME - -

58 677 Humbje nga gabime të lejuara në ushtr.paraardhese - -

59 678 Shpenzime të tjera të jashtzakonshme - -

60 Klasa 6 TOTALI I SHPENZIMEVE 459,545,533 463,081,401

61 82,83,84 D. OPERAC.KORIGJ.REZULTATIT 248,282,275 237,544,646

62 828 Tituj të ardhurash të anulluara - -

63 831 Caktim të ardh.funks.për investime 200,877,164 196,530,004

64 8,420 Derdhje të ardhura ne buxhet 223,049 553,836

65 8,421 Derdhje buxhet të ardhuurave pa perdorura 9,085,907 2,638,483

66 8,422 Transferim të ardhurave brenda sistemit - -

67 8,423 Transferime për ndrysh gjendje - 798,179

68 8,424 Transferim për debitore të konstatuar e të ngjashme 38,096,155 37,024,144

69 Klasa 6 e 8 TOTALI OPERACIONEVE 707,827,808 700,626,047

70 85 REZULTATI NGA FUNKSIONIMI 31,482,004 159,644,215

71 X T O T A L I 739,309,812 860,270,262

59

Shembull 11. Pasqyra financiare – të ardhura 2014, Bashkia Bora

Nr. Nr.llog. PËRSHKRIMI I TË ARDHURAVE TË

USHTRIMIT

Current Previous

Year year

a b c 1 2

1 Klasa 7 A. TË ARDHURA TË SHFRYTËZIMIT(I -

VI) 693,792,104 765,029,621

2 70 I. TË ARDHURA

TATIMORE(a+b+c+d+e+f+g) 71,732,717 70,516,634

3 700 a) Mbi të ardhurat,fitimin e ardh.kapitale 21,423,770 18,999,188

4 7,000 - Tatim mbi të ardhurat personale - -

5 7,001 - Tatim mbi fitimin - -

6 7,002 - Takse e tatim mbi biznesin e vogël 16,545,711 18,999,188

7 7,009 - Tjera tatime 4,878,059 -

8 702 b) Tatime mbi pasurinë 30,524,194 31,947,906

9 7,020 - Mbi pasurine e pa lujteshme 30,294,835 31,805,716

10 7,021 - Mbi shitjen e pasurise së palujteshme - -

11 7,029 - Të tjera mbi pasurinë 229,359 142,190

12 703 c) Tatime mbi mallrat e shërbimet brenda

vendit 19,784,753 19,569,540

13 7,030 - Tatimi mbi Vlerën e Shtuar(TVSH) - -

14 7,031 - Akciza - -

15 7,032 - Taksë mbi shërbimet specifike - -

16 7,033 - Taksë mbi perd.mallrave e lejim veprimtarie 6,819,086 6,267,665

17 7,035 - Takse vendore mbi përd.mallrave e lejim

veprimtarie 12,965,667 13,301,875

18 704 d) Taksë mbi tregtinë e

transaks..ndërkombëtare - -

19 7,040 - Takse doganore për mallrat e importit - -

20 7,041 - Takse doganore për mallrat e eksportit - -

21 7,042 - Tarife shërbimi doganor dhe kaliposte - -

22 7,049 - Të tjera taksa mbi treg.e trans.nderkomb. - -

23 705 e) Taksa e rrugës - -

24 708 f) Të tjera tatime e taksa kombtare - -

25 709 g) Kamat vonesa - -

26 75 II. KONTRIBUTE SHOQËRORE E

SHËNDETSORE - -

27 750 - Nga të punësuarit - -

28 751 - Nga punëdhënesit - -

29 752 - Nga të vetëpunesuarit - -

30 753 - Nga fermeret - -

31 754 - Nga sigurimet vullnetare - -

32 755 - Kontrib.buxhetit për Sigurimet Shoqerore - -

33 756 - Kontrib.buxhetit për Sigurimet Shëndetës - -

34 71 III. TË ARDHUTRA JO TATIMORE(a+b+c) 51,607,520 44,697,425

35 710 a) Nga ndërmarrjet dhe pronësia 3,325,465 4,578,587

36 7,100 - Nga nderm.publike jo financiare - -

37 7,101 - Nga nderm.publike financiare - -

38 7,109 - Të tjera nga ndërmarrjet dhe pronesia 3,325,465 4,578,587

39 711 b) Shërbime administ.e ardhura sekondare 43,960,665 40,118,838

40 7,110 - Tarifa administrative dhe rregullatore 36,457,363 34,728,624

41 7,111 - Të ardhura sekondare e pagesa shërbimesh 5,676,179 4,607,890

42 7,112 - Takse për veprime gjyqsore e noteriale - -

43 7,113 - Nga shitja e mallrave e shërbimeve 214,200 50,875

44 7,114 - Të ardhura nga biletat - -

45 7,115 - Gjoba dhe kamatvonesa,sekuestrime e

zhdëmtime 1,612,923 731,449

60

46 7,116 - Të ardhura nga transferimi pronës,legalizimi

ndertimeve pa leje - -

47 719 c) Të tjera të ardhura jo tatimore 4,321,390 -

48 72 IV.GRANTE KORENTE(a+b) 535,951,359 638,543,802

49 720 a) Grant korent I brendshëm 535,951,359 638,543,802

50 7,200 - Nga i njejti nivel Qeverisje 283,835,915 145,075,154

51 7,201 - Nga nivele tjera Qeverisje 218,074,359 416,569,968

52 7,202 - Nga buxheti për pagesa.posacme të ISSH 27,490,800 47,444,500

53 7,203 - Nga buxheti për mbul.deficiti te ISSH e ISKSH - -

54 7,204 - Pjesëmarrje instit.në tatime nacionale - -

55 7,205 - Financ.shtese nga te ardh.kriju.brenda sistemit - -

56 7,206 - Financim i pritshem nga buxheti 6,550,285 29,054,180

57 7,207 - Sponsorizime nga të trete - 400,000

58 7,209 - Të tjera grante të brendshme - -

59 721 b) Grant korent i jashtëm - -

60 7,210 - Nga Qeveri te Huaja - -

61 7,211 - Nga Organizata Nderkombetare - -

62 73 V. NDRYSHIM GJENDJEVE PRODUKTEVE - -

63 78 VI.PUNIME PËR INVESTIME E

RIMARRJE 34,500,508 11,271,760

64 781 Punime,investime në ekonomi - -

65 782 Rimarrje parash për aktive qarkulluese - -

66 783 Rimarrje parash për aktivet e qendrushme - -

67 784 Suprim shumave parash.per shp.v.ardhshme - -

68 785 Perdorim shumave parash.per shp.v.ardhshme - -

69 787 Terheqje nga seks.investimeve 34,500,508 11,271,760

70 76 B. TË ARDHURA FINANCIARE - -

71 760 Nga interesat e huadhenies brendshme - -

72 761 Nga interesat hudhenies se huaj - -

73 765 Te ardhura nga interesat e depozitave - -

74 766 Te ardhura nga kembimet valutore - -

75 77 C. TË ARDHURA TË JASHTZAKONSHME 42,537,160 (8,476)

76 773 Nga veprimtari të mbyllura e ndryshime tjera

strategjise - -

77 777 Nga gabime të lejuara në ushtrimet paraardhese - -

78 778 Korigjime nga vitet e kaluara - (8,476)

79 779 Të ardhura te tjera 42,537,160 -

80 Klasa 7 TOTALI I TË ARDHURAVE 736,329,264 765,021,145

81 83 D. OPERAC.KORIGJ.REZULTATIT 2,980,548 -

82 829 Urdh.shp.anulluar ose parashkruar - -

83 841 Transferimi i ndryshimt te gjendjeje 2,980,548 -

84 Klasa 7 e 8 TOTALI OPERACIONEVE 739,309,812 765,021,145

85 85 REZULTATI I VEPRIMTARISË - 95,249,117

86 X T O T A L I 739,309,812 860,270,262

61

Shembull 12. Pasqyra financiare – burimi i të ardhurave dhe investimet 2014, Bashkia Bora

Nr. Acc. No EMËRTIMI Opening Year transactions closing

balance Debit Credit balance

a b c d e f

1 I BURIMET PËR INVESTIME 312,870,562 482,720,613 232,547,171 62,697,120

2 105 Grante të brendshme kapitale 248,733,510 362,234,492 174,914,102 61,413,120

3 1,050 Nga I njejti nivel qeverisjeje - 13,147,093 13,147,093 -

4 1,051 Nga nivele te tjera te Qeverisjes 248,733,510 349,087,399 161,767,009 61,413,120

5 1,052 Kontribute te te treteve per investime - - - -

6 1,059 Grante te brendeshme ne natyre - - - -

7 106 Grante të huaja Kapitale 61,451,952 114,456,980 53,005,028 -

8 1,060 Nga qeveri te huaja 14,451,038 14,451,038 - -

9 1,061 Nga institucione nderkombetare 47,000,914 100,005,942 53,005,028 -

10 1,069 Grante te huaja ne natyre - - - -

11 14 Grante kapitale për investime për të tretë - - - -

12 145 Grante brendsh. kapitale per pjesm. ne invest. ne te trete - - - -

13 146 Grante te huaja kapitale per pjesm. ne invest. ne te trete - - - -

14 11 Fonde të tjera të veta 2,685,100 6,029,141 4,628,041 1,284,000

15 111 Fonde rezerve - - - -

16 115 Caktim fondi per investime nga rezultati I vitit 2,685,100 6,029,141 4,628,041 1,284,000

17 116 Te ardhura nga Shitja e aktiveve te qendrueshme - - - -

18 12 Rezultati i Mbartur - - - -

19 16 Huamarrje brendshme e tjera ngjashme - - - -

20 160 Bono thesari dhe kredi direkte(te hyra) - - - -

21 161 Te tjera huamarrje te brendshme (Te hyra) - - - -

22 162 Huamarrje ne Letra me vlere(te hyra) - - - -

23 165 Bono thesari dhe kredi direkte(te dala) - - - -

24 166 Te tjera huamarrje te brendshme (te dala) - - - -

25 167 Huamarrje ne Letra me vlere(te dala) - - - -

262 17 Huamarrje nga Qeveri të huaja - - - -

27 170 Huamarrje nga qeveri te huaja (te hyra) - - - -

28 171 Huamarrje nga institucione nderkombetare(te hyra) - - - -

29 172 Huamarrje te tjera (Te hyra) - - - -

30 175 Huamarrje nga Qeveri te huaja(te dala) - - - -

31 176 Huamarrje nga institucione nderkombetare(te dala) - - - -

32 177 Huamarrje te tjera (Te dala) - - - -

33 II SHPENZIMET PËR INVESTIME 364,701,347 255,344,090 470,334,652 149,710,785

62

34 230 Shpenzime për rritjen e AQ të patrupëzuara - 2,790,000 2,790,000 -

35 231 Shpenzime për rritjen e AQ të trupëzuara 364,701,347 252,554,090 467,544,652 149,710,785

36 2,310 Toka,troje e terene - - - -

37 2,311 Pyje,kullota,plantacione - - - -

38 2,312 Ndertime e konstruksione 9,964,805 12,525,092 22,489,897 -

39 2,313 Rruge, rrjete dhe vepra ujore 354,456,542 239,586,198 444,331,955 149,710,785

40 2,314 Instalime teknike,paisje,instrumenta dhe vegla pune 280,000 412,800 692,800 -

41 2,315 Mjete te transportit - - - -

42 2,316 Rezerva shteterore - - - -

43 2,317 Kafshe pune e prodhimi - - - -

44 2,318 Inventar ekonomik - 30,000 30,000 -

45 232 Transferimet kapitale - - - -

46 25 Huadhënie dhe nënhuadhënie - - - -

47 255 Te dala per huadhenie dhe nenhuadhenie te brendshme - - - -

48 256 Te dala per transaksionet e huadhenies se huaj - - - -

49 250 Te hyra nga principali I huadhenieve te brendshme - - - -

50 251 Te hyra nga principali I transaks. te huadhenies se huaj - - - -

51 26 Pjesmarrje në kapitalin e vet - - - -

52 265 Te dala per kapitale te veta ne nderm. publike jofitimprurese - - - -

53 266 Te dala per kapitale te veta ne institucionet financiare - - - -

54 267 Te dala per kapitale te veta ne joint venture - - - -

55 269 Te dala per kapitale te veta te tjera - - - -

56 TOTALI (I + II) 677,571,909 738,064,703 702,881,823 212,407,905

63

Shembull 13. Pasqyra financiare – arka 2014, Bashkia Bora

Nr. EMËRTIMI Treasury Balance

Bank

liquidity

Debit Credit Debit Credit

a b c d e f

1 I.TEPRICA NË CELJE TË USHTRIMIT 116,237,464 - - -

2 II.ARKËTIMET E VITIT"CASH" 648,634,540 - - -

3 1. Fonde nga buxheti 526,267,864 - - -

4 - Fonde buxhetore korente(Plani me ndryshimet) 339,652,320 - - -

5 - Fonde buxhetore kapitale(Plani me ndryshimet) 186,615,544 - - -

6 2. Të ardhura e të hyra gjate vitit në "Cash" 122,366,676 - - -

7 - Te ardhura tatimore ne "Cash" 65,800,024 - - -

8

- Kontribute te sigurimeve shoq. e shendets. ne

"Cash" - - - -

9 - Te ardhura jo tatimore ne "Cash" 45,624,639 - - -

10 - Te ardhura nga interesat "Cash" - - - -

11 - Sponsorizime, grante e te ardhura te tjera "Cash" 232,868 - - -

12 - Kredi dhe huamarrje te ndryshme - - - -

13 - Te hyra nga mjetet ne ruajtje "Cash" 10,709,145 - - -

14 III.PAGESAT E VITIT "CASH" - 606,421,264 - -

15 1, Pagesa nga buxheti per shpenzime korente - 281,425,433 - -

16 2, Pagesa nga buxheti per shenzime kapitale - 244,883,325 - -

17 3, Pagesa nga te ardhurat per shpenzime korente - 60,405,187 - -

18 4, Pagesa nga te ardhurat per shpenzime kapitale - 9,959,485 - -

19 5, Pagesa nga mjetet ne ruajtje - 9,487,059 - -

20 6, Pagesa te tjera - 260,775 - -

21 IV. TRANSFERTA - 100,299,068 - -

22 1, Derdhe te ardhurave buxhet - 289,049 - -

23

2, Autorizime buxhetore te pa perdorura(krente dhe

kapitale) - 13,227,202 - -

24 3, Levizje te brendshme e transferta te tjera - 86,782,817 - -

25 V. SHUMA E LEVIZJEVE ( I deri IV ) 764,872,004 706,720,332 - -

26 VI. TEPRICA NË MBYLLJE TË USHTRIMIT 58,151,672

64

Shembull 14. Pasqyra financiare – asetet dhe ndryshimi i gjendjeve

Shembull 15. Pasqyra financiare – plani i amortizimit

Opening Balance

balance Purchasing created Movement Total Sales Write off Other Total end of year

with payment Out of system in the system within the asset decrease

a b c 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1 I. TE PA TRUPEZUARA 12,055,000 2,790,000 - - - 2,790,000 - - - - 14,845,000

2 201 Prime te emisionit dhe rimbursimit te huave - - - - - - - - - - -

3 202 Studime dhe kerkime 12,055,000 2,790,000 - - - 2,790,000 - - - - 14,845,000

4 203 Koncesione, patenta,licenca e tjera ngjashme - - - - - - - - - - -

4/1 230 Shpenz.per rritjen e aktiv.qendr.patrupezuara - - - - - - - - - - -

5 II. TE TRUPEZUARA 1,224,597,514 390,066,150 - 45,617 77,485,777 467,597,544 - 7,408,792 3,270,260 10,679,052 1,681,516,006

6 210 Toka,troje,Terene 351,104 - - - - - - - - - 351,104

7 211 Pyje,Kullota Plantacione - - - - - - - - - - -

8 212 Ndertime e Konstruksione 309,084,467 24,158,857 - - - 24,158,857 - - 2,465,300 2,465,300 330,778,024

9 213 Rruge,rrjete,vepra ujore 829,628,379 365,184,493 - - 77,513,242 442,697,735 - - - - 1,272,326,114

10 214 Instalime teknike,makineri,paisje,vegla pune 12,130,668 692,800 - - (34,740) 658,060 - 3,930,041 5,825 3,935,866 8,852,862

11 215 Mjete transporti 19,639,928 - - - - - - - - - 19,639,928

12 216 Rezerva shtetrore - - - - - - - - - - -

13 217 Kafshe pune e prodhimi - - - - - - - - - - -

14 218 Inventar ekonomik 53,762,968 30,000 - 45,617 7,275 82,892 - 3,478,751 799,135 4,277,886 49,567,974

17 24 Aktive te Qend.te trupezuara te demtuara - - - - - - - - - - -

18 28 Caktime - - - - - - - - - - -

19 1,236,652,514 392,856,150 - 45,617 77,485,777 470,387,544 - 7,408,792 3,270,260 10,679,052 1,696,361,006

Additions without payment

Additions during the year Decrease during the year

Nr.Account

numberAccount

T O T A L I ( I + II )

opening acummulated Accumulated amount

depreciation Annual ammortization Other additions Total Sales Write off. Other decrease Total end of year

a b c 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 209 I. PATRUPEZUARA 585,000 263,099 - - 49,321 312,420 - - - - 897,420

2 219 II. TRUPEZUARA 170,510,836 9,044,041 - - 5,385,332 14,429,373 - 4,006,390 1,466,089 5,472,479 179,467,730

T O T A L I ( I + II ) 171,095,836 9,307,140 - - 5,434,653 14,741,793 - 4,006,390 1,466,089 5,472,479 180,365,150

Decrease during the financial year Nr. Acc.nr

ACCOUNT

Additions during the year

65

Shembull 16. Pasqyra financiare – lëvizja e fondeve Opening balance Closing balance

Credit Debit Credit Credit

a b c 1 2 3 4=1+3-2

1 101 FONDE BAZE 1,269,867,793 20,894,458 278,749,233 1,527,722,568

2 1,010 Fondi baze gjendje 1,269,867,793 - - 1,269,867,793

3 1,011 Shtesa fondi baze - - 278,749,233 278,749,233

4 1012 Pakesime te fondit baze - 4,183,544 - (4,183,544)

5 1013 Pekesim nga konsumi i aktiveve qendrushshme - 9,302,122 - (9,302,122)

6 1014 Pakesim nga shitja e aktiveve te qendrushme - - - -

7 1015 Pakesim nga nxjerrja jasht perdorimit e AQ - 7,408,792 - (7,408,792)

8 1016 Pekseim nga transfertat e AQ - - - -

9 109 DIFERENCA RIVLERSIMI AQ - - - -

10 105,107,11,12,13,145,15,85FONDI I BRENDESHEM 313,164,436 360,920,965 228,975,518 181,218,989

11 105 Grante brendeshme kapitale 146,204,989 210,515,633 64,310,644 -

12 107 Vlera te caktuara ne perdorim - - - -

13 11 Fonde te tjera veta 2,685,100 6,029,141 153,054,826 149,710,785

14 12 Rezultat I mbartur 4,630,132 7,548,375 2,944,443 26,200

15 13 Subvecione jashtzakoneshme - - - -

16 145 Grante brendsh.kapitale per investime per trete - - - -

17 15 Shuma te parashikuara rreziqe e shpenzime - - - -

18 85 Rezultati I ushtrimit 159,644,215 136,827,816 8,665,605 31,482,004

19 106 FONDI I JASHTEM - - - -

20 106 Grante te Huaja Kapitale - - - -

21 146 Grante huaja.kapitale per investime per trete - - - -

22 FONDI I KONSOLIDUAR ( 1 deri 4) 1,583,032,229 381,815,423 507,724,751 1,708,941,557

Period movements

Nr. Nr.llog.E M E R T I M I

66

Shembull 17. Pasqyra financiare – numri i të punësuarve dhe fondi i pagave End of year

employees Total fund Additional immediade social and other Tax on

number of employees (new employees) leavers count for rewards social health rewards revenues

total salaries help insurance

a 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

65 110 22 153 71,276,681 #VALUE! - 15,386,639 - 2,373,171

1 12 4 - 16 11,818,890 - - 3,290,277 - 723,569

2 29 36 8 57 32,842,457 - - 5,794,678 - 1,182,606

3 2 - - 2 1,150,800 - - 321,073 - 9,204

4 10 25 7 28 12,487,136 - - 2,638,916 - 421,432

5 12 43 6 49 9,926,522 - - 2,490,500 - 31,764

6 - 2 1 1 3,050,876 #VALUE! - 851,194 - 4,596

number of employees SALARIES AND CONTRIBUTION FUND

Nepunes te thjeshte

Punetore

Punonjes te perkohshem

b

Total number of employees ( 1+2+3+4+5)

Drejtues

Spec.arsim te larte

T e k n i k e

changed during the year Nr. CATEGORITE

annual average number of employees

67

Ushtrim 1: Praktika të zbatimit të buxhetit

Praktika të zbatimit të buxhetit - Autorizimi dhe Shpërndarja

Bazuar në sa trajtuar më lart, përgatisni planin përkatës shumë-vjeçar të shpenzimeve për një

nga programet kryesore të përcaktuara në dokumentin tuaj të PBA-së. Shpërndani planin e

shpenzimeve shumëvjeçare në aktivitetet vjetore të shpenzimeve të buxhetit për të njëjtin

program.

68

2. MONITORIMI I ZBATIMIT TË BUXHETIT

Objektivat

Pjesëmarrësit në trajnim:

do të kuptojnë dhe diskutojnë hapat dhe procedurat që duhet të ndiqen për monitorimin e

zbatimit të buxhetit;

njohjen me praktikat e duhura të monitorimit të buxhetit;

janë të vetëdijshëm për rolin e secilit aktor në procesin e monitorimit të buxhetit

Pjesëmarrësit inkurajohen të luajnë një rol aktiv në kurs, sidomos në punët dhe diskutimet e

grupit mbi praktikat e reja buxhetore.

Përmbajtja:

2.1 Hyrje

2.2 Kuadri ligjor për monitorimin e zbatimit të buxhetit

2.3 Monitorimi i zbatimit të buxhetit vjetor

2.4 Auditimi

2.4.1 Auditimi i brendshëm

2.4.2 Auditimi i jashtëm

2.5 Gjithëpërfshirja në monitorimin e zbatimit të buxhetit

2.6 Tregues të dobishëm për monitorimin e zbatimit të buxhetit

Ushtrimi 1: Monitorimi i zbatimit të buxhetit

2.1 Hyrje në monitorimin e zbatimit të buxhetit

Në vijim të paraqitjes së procesit për përgatitjen dhe zbatimit të tij në këtë modul, do të ofrohen

koncepte bazë për monitorimin e zbatimit të buxhetit. Procesi i monitorimit të zbatimit të

buxhetit është thelbësor pasi nëpërmjet tij vlerësohet në mënyrë të drejtpërdrejtë zbatimi i

planeve strategjike të zhvillimit (PSZH ose SZHT). Monitorimi realizohet nga aktorë të

brendshëm dhe nga aktorë të jashtëm. Në të dyja rastet është e rëndësishme që raportet

përkatëse të vihen në dispozicion të publikut pasi, në mënyrë të tërthortë ato mund të ndikojnë

në ciklin e menaxhimit të financave publike. Parimet e monitorimit dhe vlerësimit në nivel

vendor janë si më poshtë:

- Monitorimi duhet të jetë një proces i vazhdueshëm dhe transparent;

- Treguesit e monitorimit dhe vlerësimet përkatëse duhet të projektohen në

përputhshmëri me ciklin e përgatitjes së buxhetit;

- Procesi i monitorimit dhe vlerësimet përkatëse duhet të mbështeten në evidenca dhe të

përfshijnë palët e interesuara në proces;

69

- Ndarja e përgjegjësive, ngritja dhe respektimi i procedurave përbëjnë parakushte për

monitorimin dhe vlerësimin e zbatimit të buxhetit.

2.2 Kuadri ligjor për monitorimin e zbatimit të buxhetit

Kuadri ligjor, i cili rregullon procesin e monitorimit të buxhetit përbëhet nga:

• Ligji nr. 68/2017 “Për financat e vetëqeverisjes vendore”;

• Ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore

• Ligji nr. 9936/2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”;

• Ligji nr. 10296/2010 “Për menaxhimin financiar dhe kontrollin”, i ndryshuar;

• Ligji nr. 114/2015 "Për auditimin e brendshëm në sektorin publik";

• Ligji nr. 119/2014 "Për të drejtën e informimit" ;

• Ligji nr. 154/2014 "Për organizimin dhe funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit"

• Ligje dhe akte nën ligjore të tjera.

Ligji nr. 68/2017 “Për financat e vetëqeverisjes vendore”

Ky ligj vjen pas një rrugëtimi të gjatë në procesin e reformave decentralizuese në Shqipëri. Ai

përcakton në mënyrë të qartë rregullat, parimet dhe procedurat e financimit të njësive të

vetëqeverisjes vendore, përfshirë të ardhurat e veta nga taksat dhe tarifat vendore, taksat e

ndara, transfertat nga Buxheti i Shtetit, si dhe të ardhurat e tjera të parashikuara me ligj; vendos

për herë të parë një rregull të mirë përcaktuar për madhësinë dhe mënyrën e ndarjes së

transfertave të qeverisjes qendrore te njësitë e vetëqeverisjes vendore; përcakton rregulla për

politikat, instrumentet dhe procedurat për manaxhimin e financave publike në nivelin vendor.

Kreu i IX i këtij ligji i dedikohet monitorimit, mbikëqyrjes dhe zbatimit të buxhetit vendor.

Ligji përcakton disa rregulla dhe procedura për realizimin e procesit të monitorimit të

brendshëm dhe të jashtëm, frekuencën dhe aktorët.

Ligji 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”

Në vijim të miratimit dhe zbatimit të reformës territoriale dhe administrative, Parlamenti i

Republikës së Shqipërisë miratoi Ligjin Nr. 139/2015 “Mbi vetëqeverisjen vendore”, i cili

shfuqizoi ligjin nr. 8652, datë 31.07.2000 mbi “Mbi organizimin dhe funksionimin e qeverisjes

vendore”, të ndryshuar. Ligji rregullon organizimin dhe funksionimin e njësive të

vetëqeverisjes vendore në Republikën e Shqipërisë, si dhe përcakton funksionet, kompetencat,

të drejtat dhe detyrat e tyre e të organeve përkatëse. Në lidhje me zbatimin dhe monitorimin e

buxhetit, në nenin 40, ligji përmban parimet kryesore mbi të cilat NjQV-të duhet të kryejnë

shpenzimet, mënyrën e përdorimit të fondeve dhe zbatimin e buxhetit në rast mos-miratimi nga

këshilli i njësisë. Në nenin 42–44 rregullohet ruajtja dhe administrimi i dokumenteve

financiare, kontrolli i jashtëm dhe i brendshëm dhe raportimi në këshillin e NjQV-së. Me

rëndësi është vendosja e detyrimit për NjQV-të për vendosjen në dispozicion të publikut të

raporteve të kontrollit të jashtëm dhe të brendshëm.

Ligji 9936/2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”

70

Ligji 9936/2008 “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar

rregullon sistemin buxhetor në Republikën e Shqipërisë, strukturën, parimet dhe bazat e

procesit buxhetor, marrëdhëniet financiare ndërqeveritare dhe përgjegjësitë për zbatimin e

legjislacionit buxhetor në tërësi. Ligji zbatohet nga njësitë e qeverisjes së përgjithshme në të

gjitha fazat e procesit buxhetor: (i) përgatitjen, shqyrtimin dhe miratimin e buxhetit; (ii)

zbatimin, ndjekjen dhe rishikimin e buxhetit; (iii) të drejtat dhe kufizimet për huamarrjen,

garancitë, si dhe format e tjera, të rrjedhura prej tyre; (iv) kontrollin, kontabilitetin, raportimin,

inspektimin dhe auditimin e buxhetit. Monitorimi, auditimi i sistemit buxhetor dhe inspektimi

trajtohen në nenet 65–70, ku pjesa më e madhe e tyre janë shtuar me ndryshimet e aplikuara

me ligjin nr. 57/2016.

Ligji 10296/2010 “Për manaxhimin financiar dhe kontrollin”

Ky ligj përcakton parimet, rregullat, procedurat, strukturat administrative dhe metodat për

funksionimin e menaxhimit financiar dhe kontrollit në njësitë e sektorit publik të Republikës

së Shqipërisë, si dhe përgjegjësitë menaxheriale për planifikimin, zbatimin, kontrollin e

buxhetit, kontabilitetin dhe raportimin. Qëllimi i këtij ligji është që të sigurojë një përdorim

eficient, efektiv dhe ekonomik të burimeve financiare publike, duke respektuar parimet e

transparencës dhe legjitimitetit, si dhe shmangien e abuzimit, keqpërdorimit dhe vjedhjes së

pronës. Ligji aplikohet në mënyrë uniforme për të gjitha njësitë e qeverisjes së përgjithshme;

Shoqëritë tregtare, organizatat jofitimprurëse dhe autoritetet e përbashkëta, të cilat zotërohen,

kontrollohen, financohen ose garantohen financiarisht nga një njësi e qeverisjes së

përgjithshme; njësi të tjera që shpenzojnë fonde publike, sipas një marrëveshjeje

ndërkombëtare.

Ligji nr. 114/2015 “Për auditimin e brendshëm në sektorin publik”

Ky ligj rregullon veprimtarinë e auditimit të brendshëm në sektorin publik dhe përcakton

qëllimin e aktivitetit, misionin, parimet, organizimin, funksionimin dhe përgjegjësitë. Ky ligj

zbatohet në njësitë e sektorit publik, ku, sipas ligjit përfshin; (i) njësitë e qeverisjes së

përgjithshme dhe çdo institucion tjetër që kryen funksione publike; (ii) shoqëritë tregtare,

organizatat fitimprurëse dhe autoritetet e përbashkëta, të cilat janë pronësi, të kontrolluara, të

financuara ose financiarisht të garantuara nga ana e njësive të qeverisjes së përgjithshme; (iii)

njësitë e tjera shpenzuese të fondeve publike në bazë të një marrëveshje ndërkombëtare.

Misioni i auditimit të brendshëm është të japë siguri të arsyeshme për titullarin e njësisë së

sektorit publik, në mënyrë të pavarur dhe objektive, si dhe këshilla për përmirësimin e

veprimtarisë dhe efektivitetin e sistemit të kontrollit të brendshëm në njësinë e sektorit publik.

71

Ligji 119/2014 “Për të drejtën e informimit”

Me hyrjen në fuqi të ligjit nr. 114/2014 "Për të drejtën e informimit", u shfuqizua ligji nr.

8503/1999, “Për të drejtën e informimit për dokumentet zyrtare”, i zbatuar në vend që prej vitit

1999. Ligji rregullon të drejtën e njohjes me informacionin që prodhohet ose mbahet nga

autoritetet publike dhe rregullat e parashikuara në këtë ligj kanë për qëllim garantimin e njohjes

së publikut me informacion, në kuadër të ushtrimit të të drejtave dhe lirive të individit në

praktikë, si dhe të formimit të pikëpamjeve për gjendjen e shtetit e të shoqërisë. Ky ligj ka për

qëllim edhe nxitjen e integritetit, të transparencës e të përgjegjshmërisë së autoriteteve publike.

Ligji nr. 154/2014 "Për organizimin dhe funksionimin e Kontrollit të Lartë të Shtetit"

Ky ligj përcakton rregullat që kanë të bëjnë me organizimin, funksionimin, detyrat dhe

kompetencat e Kontrollit të Lartë të Shtetit në Republikën e Shqipërisë. Kontrolli i Lartë i

Shtetit, nëpërmjet auditimeve, synon përdorimin me efektivitet, eficencë dhe ekonomicitet të

fondeve publike, pronës publike dhe asaj shtetërore, zhvillimin e një sistemi të përshtatshëm të

menaxhimit financiar, kryerjen si duhet të aktiviteteve administrative, si dhe informimin e

autoriteteve publike dhe publikut, nëpërmjet publikimit të raporteve të tij.

2.3 Monitorimi i zbatimit të buxhetit vjetor

Monitorimi i zbatimit të buxhetit përbën një element të rëndësishëm në ciklin e menaxhimit

financiar. Kjo është e vetmja mënyrë për të patur informacion në kohë dhe për të ndërmarrë

veprime nëse faktet shmangen shumë nga çka miratuar (planifikuar), ri –shpërndarjen e

fondeve në përputhje me legjislacionin në fuqi dhe menaxhimin e situatave të mungesës së

likuiditetit. Për të realizuar këtë objektiv, krahas kërkesave për informacion të plotë dhe në

kohë mbi transaksionet e kryera, gjendjen e llogarive, ecurinë e aktiviteteve dhe të projekteve

të investimit, detyrimeve ligjore duhet edhe një vullnet shumë i mirë nga drejtuesit e NjQV-së.

Evidencat aktuale tregojnë për një nivel të ulët të transparencës përsa i përket vendosjes në

dispozicion të publikut të raporteve të monitorimit të zbatimit të buxhetit vjetor apo raportet e

KLSH-së (shiko raportet PEFA për bashkitë of Fier, Kuçovë dhe Tiranë)7. Një shembull shumë

i mirë në këtë drejtim është Bashkia Korçë e cila publikon në faqen e saj zyrtare të gjthë

dokumentacionin e kërkuar nga ligji si buxhete, raporte zbatimi, raporte të KLSH etj..

Paraqitja në faqen zyrtare të këtyre dokumenteve rrit nivelin e transparencës, të llogaridhënies

dhe nxit debatin publik mbi menaxhimin e NjQV-së. Kjo është edhe një mënyrë e mirë për

grupet e interesit për të monitoruar zbatimin e planeve të përgjitshme vendore (PPV-ve) apo

orientimin e politikave të përgjithshme në drejtim të objektivave strategjikë të NjQV-së.

Nënpunësi autorizues i NjQV-së duhet të paraqesë në këshillin përkatës, sa herë që kërkohet,

raporte të monitorimit të zbatimit të buxhetit. Minimumi i raporteve të monitorimit të zbatimit

7 Të disponueshme tek: www.pefa.org

72

që duhet të paraqiten janë 3 (për çdo katër-mujor) sipas udhëzimit të MF-së për monitorimin e

zbatimit të buxhetit vendor. Nga ana tjetër, nënpunësi autorizues ka përgjegjësisë për

publikimin e tyrë në faqen zyrtare të njësisë përkatëse, brenda 30 ditëve pas përfundimit të

periudhës së raportimit. Një kopje e raportit të monitorimit të zbatimit të buxhetit duhet të

dërgohet pranë Ministrisë së Financave.

Në rastin e raportimeve të ndërmjetme, kur MF-ja vëren problematika serioze në zbatimin e

buxhetit të NjQV-së, ajo përgatit një raport me komente e rekomandime dhe ia dërgon kryetarit

dhe këshillit të njësisë së vetëqeverisjes vendore. Gjithashtu, bazuar në kërkesat e këshillit,

nënpunësi autorizues raporton përgjatë vitit edhe për çështje të tjera të lidhura me zbatimin dhe

kontrollin e brendshëm financiar publik.

Brenda 30 ditëve nga depozitimi i raportit vjetor të monitorimit të zbatimit të buxhetit të NjQV-

së, MFE-ja përgatit një raport specifik me rekomandime dhe komente.

Krahas specifikimeve për monitorimin e zbatimit të buxhetit në kuadrin legjislativ, parashikime

specifike jepen edhe në udhëzimet plotësuese për zbatimin e buxhetit të nxjerra nga Ministria

e Financave.

Ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeverisjen vendore”, në nenin 44 ngarkon më përgjegjësi kryetarin

e NjQV-së për paraqitjen me shkrim të raportit vjetor për veprimtarinë financiare dhe zbatimin

e buxhetit të NjQV-së, përfshirë institucionet e varësisë. Afati përfundimtar për paraqitjen e

këtij raporti në këshillin e NjQV-së është data 31 mars e vitit pasardhës. Ndërkohë, ligji nr.

68/2017 “Për financat e vetëqeverisjes vendore” parashikon që kryetari i NjQV-së duhet të

paraqesë pranë këshillit raportin vjetor të konsoliduar të zbatimit të buxhetit vendor dhe për

veprimtaritë financiare (për çdo njësi shpenzuese), jo më vonë se data 31 maj e vitit pasardhës

buxhetor. Është shumë e rëndësishme që raporti vjetor i konsoliduar i zbatimit të buxhetit të

ndjekë dhe të jetë i krahasueshëm me planin buxhetor vjetor.

Raporti vjetor i konsoliduar i zbatimit të buxhetit duhet të përfshijë dhe pa u kufizuar në:

- Raportin e performancës vjetore të NjQV-së e cila bazohet në raportin e monitorimit të

zbatimit të buxhetit;

- Pasqyrat financiare vjetore të NjQV-së, dokumentacionin bazë dhe shoqërues;

- Raportin e auditit të jashtëm.

Raporti vjetor i konsoliduar i zbatimit të buxhetit vendor miratohet nga këshilli i NjQV-së

brenda muajit qershor të vitit buxhetor pasardhës dhe kryetari merr masa për publikimin e tij.

Një kopje e raportit të miratuar nga këshilli i njësisë i i dërgohet Ministrisë së Financave, jo më

vonë se 15 ditë pas miratimit të tij.

73

2.4 Auditimi

Fuksioni i auditimit është relativisht i ri në kontekstin e Shqipërisë, në sektorin privat dhe atë

publik. Ka dy forma të auditimit: audit i brendshëm dhe audit i jashtëm. Në sektorin publik,

ligji nr. 114/2015 "Për auditimin e brendshëm të Sektorit Publik" rregullon veprimtarinë e

auditimit të brendshëm në sektorin publik, si dhe përcakton fushën e veprimit, misionin,

parimet, organizimin, funksionimin dhe përgjegjësitë. Ky ligj zbatohet në njësitë e sektorit

publik, ku, sipas këtij ligji, përfshihen: a) njësitë e qeverisjes së përgjithshme dhe çdo

institucion tjetër që kryen funksione publike; b) shoqëritë tregtare, organizatat jofitimprurëse

dhe autoritetet e përbashkëta, të cilat zotërohen, kontrollohen, financohen ose garantohen

financiarisht nga një njësi e qeverisjes së përgjithshme; c) njësi të tjera që shpenzojnë fonde

publike, sipas një marrëveshjeje ndërkombëtare. Krahas këtij ligji, disa parashikime për

auditimin e brendshëm dhe të jashtëm gjendjen edhe në ligjin nr. 68/2017 “Për financat e

vetëqeversisjes vendore”, ligji nr. 139/2015 “Për vetëqeversisjen vendore”, ligji nr. 9936/2008

“Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërsië”, i ndryshuar; ligji nr.

10296/2010 “Për menaxhimin financiar dhe kontrollin”, i ndryshuar; si dhe akte apo udhëzime

të tjera të nxjerra nga Ministria e Fianncave.

Në tërësi, MF-ja është përgjegjëse për bashkërendimin e përgjithshëm, harmonizimin dhe

monitorimin e kontrollit të brendshëm financiar publik, për të gjitha njësitë e qeverisjes së

përgjithshme, i cili përfshin:

- një sistem të menaxhimit financiar dhe kontrollit të rregulluar me ligjin përkatës;

- funksionin e decentralizuar të auditimit të brendshëm, si një veprimtari e pavarur

funksionalisht, që raporton në mënyrë të drejtpërdrejtë tek titullari i njësisë publike,

rregulluar me ligj të veçantë;

- strukturën përgjegjëse të harmonizimit në Ministrinë e Financave, për harmonizimin

dhe bashkërendimin e zbatimit e të funksionimit të sistemeve të kontrollit të brendshëm

financiar publik.

Të gjitha njësitë e qeverisjes së përgjithshme (qëndrore, vendore apo fonde special) janë

përgjegjëse për ngritjen e një sistemi të qëndrueshëm të menaxhimit financiar dhe kontrollit

dhe të një funksioni të pavarur të auditimit të brendshëm.

2.4.1 Auditimi i brendshëm

Auditimi i brendshëm rregullohet me ligjin nr.114/2015"Për auditimin e brendshëm të Sektorit

Publik" dhe përcaktimet në ligje dhe udhëzime të tjera. Sipas kuadrit rregullativ në fuqi, çdo

NjQV duhet të ketë krijuar njësinë e audititmit të brendshëm. Njësia e auditimit raporton tek

nënpunësi autorizues dhe është e pavarur në kryerjen e funksionit të saj auditues, si nga

pikëpamja funksionale ashtu edhe nga ajo organizative. Ajo nuk është pjesë e strukturave

operative.

74

Kështu, auditi i brendshëm është një organ që tenton të ofrojë siguri të arsyeshme për kreun e

NjQV-së (nënpunësit autorizues), në mënyrë të pavarur dhe objektive që burimet publike, në

dispozicion të njësisë së qeverisjes së përgjithshme:

- janë shpenzuar, dokumentuar dhe raportuar, në bazë të një informacioni të besueshëm

dhe të shpejtë;

- kanë kontribuar maksimalisht në arritjen e qëllimeve dhe të objektivave të politikës;

- janë përdorur në mënyrë eficente, ekonomike dhe efektive;

- nuk janë vjedhur, keqpërdorur apo shpërdoruar.

Krahas kësaj, auditi i brendshëm jep këshilla për përmirësimin e aktivitetit dhe efektivitetin e

sistemit të kontrollit të brendshëm të njësisë së sektorit publik. Gjithashtu, ligji i ri për financat

e vetëqeverisjes vendore, në nenin 49/2 parashikon që njësia e audititmit kryen veprimtarinë e

saj bazuar në planin strategjik të zhvillimit (PSZH/SZHT) dhe planin vjetor të auditimit.

Raportet e hartuara nga njësia e auditit të brendshëm i paraqiten palës së audituar, kryetarit të

NjQV-së dhe MF-së.

Roli i auditimit të brendshëm sipas ligjit nr.114/2015"Për auditimin e brendshëm të sektorit

publik" është që të ofrojë mbështetje për kreun e njësisë publike për të arritur objektivat e

njësisë:

i. nëpërmjet hartimit të planeve strategjike dhe vjetore për auditimin e brendshëm, në bazë

të një vlerësimi të rrezikut objektiv, si dhe në kryerjen e auditimit në përputhje me një plan

të miratuar;

ii. përmes vlerësimit të përshtatshmërisë dhe efektivitetit të sistemeve të kontrollit, duke u

fokusuar kryesisht në:

- identifikimin, vlerësimin dhe menaxhimin e riskut nga titullari i njësisë publike;

- përputhshmërinë e veprimtarisë së njësisë me kuadrin ligjor në fuqi

- ruajtjen e aseteve;

- besueshmërinë dhe gjithë-përfshirjen e informacionit financiar dhe operacional;

- realizimin e veprimtarisë së njësisë publike me ekonomi, efektivitet dhe efikasitet;

- realizimin e detyrave dhe arritjen e objektivave të caktuar.

iii. duke dhënë rekomandime për përmirësimin e veprimtarisë dhe efektivitetin e sistemit të

kontrollit të brendshëm të njësisë publike;

iv. duke ndjekur zbatimin e rekomandimeve të dhëna.

Funksionimi i auditimit të brendshëm mbështetet në parimet e:

- ligjshmërisë përkundrejt kuadrit rregullativ kombëtar dhe marrëveshjeve

ndërkombëtare të nënshkruara nga RSH-ja;

75

- paanësia që shprehet në pasqyrimin objektiv, transparent dhe të vërtetë të të gjitha

rrethanave dhe fakteve të njësisë së audituar pa ndikime personale apo të palëve të

treta;

- integriteti që nënkupton ndërshmëri, objektivitet me aftësi dhe shmangie të

konfliktit të interesave;

- pavarësisë dhe objektivitetit në dhënien e gjykimeve dhe rekomandimeve;

- profesionalizmit dhe zhvillimit të vazhdueshëm profesional;

- kompetencës për të ushtruar funksionin;

- konfidencialitetin që nënkupton respektimin e fshehtësisë së të dhënave dhe

dokumenteve të administruara gjatë auditimit dhe të klasifikuara si konfidenciale.

Llojet e shërbimeve të auditimit të brendshëm duhet të jenë shërbimet e sigurisë dhe shërbime

këshilluese si më poshtë:

- Një angazhim auditimi për shërbimet e sigurisë, përfshin një vlerësim të pavarur të

qeverisjes, menaxhimit të riskut dhe proceseve të kontrollit të një njësie të sektorit

publik, nëpërmjet auditimit të përputhshmërisë, auditimit të performancës,

auditimit financiar, auditimit të teknologjisë së informacionit dhe lloje të tjera të

auditimit të brendshëm.

- Një angazhim këshillimi, përfshin dhënien e këshillave dhe opinioneve, me qëllim

shtimin e vlerës dhe përmirësimin e qeverisjes së njësisë së sektorit publik,

përmirësimin e proceseve të kontrollit dhe menaxhimit të riskut, në të cilat auditimi

i brendshëm nuk ka përgjegjësi menaxheriale. Një angazhim këshillimi iniciohet

nga titullari i njësisë publike.

2.4.2 Auditimi i jashtëm

Njësitë e qeverisjes vendore janë subjekt i auditimit të jashtëm nga Kontrolli i Lartë i Shtetit

ose auditues të tjerë të jashtëm (ligji nr.68/2017 “Për financat e vetëqeversijes vendore”).

Auditimi me auditues të tjerë ligjor autorizohet me udhëzim të përbashkët nga MF-ja dhe

kryetari i KLSH-së. Në këtë udhëzim duhet të përcaktohen procedurat, afatet dhe standardet e

aplikuara nga këta auditues. Raporti i auditit të jashtëm është pjesë e raportit të konsoliduar

vjetor të zbatimit të buxhetit vendor dhe shkon në këshillin e NjQV-së. Kopje e tij depozitohet

në MF dhe në KLSH. Pavarësisht cili është autoritetit që kryen auditin e jashtëm, në vijim të

raportit, kryetari i njësisë duhet të përgatisë një plan veprimi për zbatimin e rekomandimeve të

dhëna dhe raporton rregullisht në këshill për ecurinë në zbatimin e tyre.

Në Shqipëri, roli i auditimit të jashtëm i është dhënë Kontrollit të Lartë të Shtetit, në bazë të

ligjit nr. 154/2014 “Për organizimin dhe funksionimin e kontrollit të lartë të shtetit”. KLSH-ja

është një institucion qeveritar i pavarur dhe fokusi i tij është të nxisë transparencën financiare

dhe llogaridhënien e institucioneve publike në përputhje me standardet udhëzuese dhe auditimit

76

të KLSH-së. Subjekt i kontrollit të jashtëm në rastin e NjQV-ve është veprimtaria financiare

dhe zbatimi i buxhetit vjetor me frekuencë vjetore.

Sipas Allen & Tommasi (2001) auditimi efektiv mund të kontribuojë në mënyrë efektive në

përmirësimin e menaxhimit të financave publike duke informuar objektivisht mbi përdorimin

e fondeve publike. Ky institucion gëzon pavarësinë funksionale, organizative, operacionale dhe

financiare të nevojshme për të përmbushur detyrat e veta në mënyrë të pavarur dhe objektive.

KLSH-ja në përputhje me funksionin e tij ka për kompetencë:

- auditimin e zbatimit të buxhetit nga njësitë e qeverisjes së përgjithshme, duke përfshirë

llogaritë vjetore të buxhetit;

- auditimin e mbledhjes së të ardhurave publike;

- auditimin e përdorimit, administrimit dhe mbrojtjes së fondeve publike dhe pronës

publike apo shtetërore nga njësitë e qeverisjes së përgjithshme;

- auditimin e pasqyrave financiare vjetore për njësitë e qeverisjes së përgjithshme dhe

dhënien e opinionit për to;

- auditimin e sistemeve të auditimit të brendshëm të sektorit publik;

- auditimin e përdorimit, administrimit të fondeve dhe pronës publike apo shtetërore, si

dhe mbrojtjen e interesave ekonomikë dhe financiarë të Shtetit në personat juridikë, në

të cilët shteti ka më shumë se gjysmën e pjesëve ose të aksioneve, ose kur huat, kreditë

dhe detyrimet e tyre garantohen nga shteti;

- auditimin, me qëllim mbrojtjen e interesave publikë, në veprimtaritë apo sektorët e

rregulluar me kontrata koncesionare.

2.5 Gjithëpërfshirja në monitorimin e zbatimit të buxhetit

Pjesëmarrja është procesi përmes të cilit njerëzit apo organizime të tyre (grupet e interesit)

ushtrojnë presion mbi iniciativat e zhvillimit, vendimet dhe burimet që ndikojnë ato. Në

kontekstin vendor, kuptimi dhe monitorimi i zbatimit të buxhetit vendor është një ushtrim i

vështirë për shumë nga palët e interesuara (qytetarë, biznese, media, kërkues, studiues, shoqëri

civile etj.). Ndonëse ligji nr. 119/2014 "Për të drejtën e informimit" dhe ligji nr. 139/2015

“Për vetëqeverisjen vendore” sanksionojnë të drejtën e informimit dhe detyrimin e NjQV-ve

(qeverisë së përgjithshme) për të publikuar aktet e tyre, realisht përfshirja dhe ndikimi i tyre në

proces në kushtet aktuale vlerësohet të jetë i ulët.

Në ligjin për vetëqeverisjen vendore të miratuar në vitin 2015, një ndër risitë ishte përfshirja e

disa neneve që lidhen pikërisht me transparencën, pjesëmarrjen dhe konsultimin publik. Të

gjitha njësitë e qeverisjes vendore kanë për detyrim ti garantojnë publikut transparencën e

veprimtarisë së tyre. Kjo realizohet me publikimin e të gjitha akteve në faqen zyrtare dhe

afishimin e tyre në vendet që njësia ka caktuar për njoftimet publike. Aktualisht, jo të gjitha

NjQV-të arrijnë të përmbushin këtë detyrim ligjor. Gjithashtu, çdo njësi e vetëqeverisjes

vendore është e detyruar të caktojë koordinatorin e transparencës dhe të miratojë programin e

77

transparencës, duke siguruar qasje për të gjithë, veçanërisht nga shtresat më të varfra të

komunitetit, në përputhje me dispozitat e ligjit në fuqi për të drejtën e informimit.

Përfshirja e OSHC-ve dhe grupeve të tjera të interesit të komunitetit gjatë procesit të

monitorimit dhe vlerësimit të zbatimit të buxhetit do të ushtronte një presion të shëndetshëm

ndaj të zgjedhurve vendorë për të orientuar zhvillimin e njësisë drejt objektivave afatgjatë,

ndërmarrjen e investimeve prioritare dhe rritjen e eficiencës në përdorimin e fondeve publike.

Publikimi i raporteve të monitorimit të zbatimit të buxhetit, raporteve të kontrollit të jashtëm

dhe të brendshëm të NjQV-së do të lejonin të gjithë aktorët e interesuar të njiheshin, gjykonin

dhe të kërkonin llogaridhënie publike nga të zgjedhurit vendorë.

2.6 Tregues të dobishëm për monitorimin e zbatimit të buxhetit

Literatura mbi zbatimin dhe monitorimin e buxhetit, Strategjia për Decentralizim, Strategjia

për Manaxhimin e Financave Publike dhe një numër dokumentesh teknike të përgatitura me

qëllim të zbatimit të buxhetit vjetor në nivelin e qeverisjes vendore në Shqipëri, rekomandojnë

një sërë treguesish që mund të përdoren për referencë (benchmarking) dhe monitorimin e

zbatimit të buxhetit vjetor vendor. Këta tregues duhet të përdoren në baza vjetore. Treguesit

kanë potencial për të qenë informacion i vlefshëm për t'u përfshirë në prezantimin e buxhetit

për këshillin e NjQV-së dhe shoqërisë civile, grupeve të interesit dhe komunitetit më të gjerë.

Disa tregues për të ardhurat:

Raporti ndërmjet të ardhurave korente (AA) dhe të ardhurave totale (TR) [>65%];

Raporti ndërmjet të ardhurave vetjake (AV) [Grantet dhe taksat e ndara janë të

përjashtuara] dhe të ardhurave korente (AA) [>33%];

Raporti ndërmjet granteve korente (GA) dhe të ardhurave aktuale (AA) [<33%];

Raporti ndërmjet tepricës operative neto (TON) dhe të ardhurave aktuale (AA) [>30%];

Të ardhurat për frymë:

- Të ardhurat totale (AT) për frymë;

- Të ardhurave aktuale (AA) për frymë;

- Të ardhurave vetjake (AV) për frymë;

- Tregues të tjerë në taksat e veçanta, tarifat, grantet (të tilla si: tatimi mbi pronën,

tarifën e manaxhimit të mbetjeve, grantet e kushtëzuara dhe të pakushtëzuara,

fondi i zhvillimit rajonal për frymë;

-

Treguesit për shpenzimet:

Raporti ndërmjet shpenzimeve korente (SHA) dhe shpenzimeve totale (SHT);

Raporti ndërmjet shpenzimeve kapitale (SHK) dhe shpenzimeve totale (SHT);

78

Raporti ndërmjet shpenzimeve operative dhe të mirëmbajtjes (SHOM) dhe

shpenzimeve aktuale (SHA);

Raporti ndërmjet shpenzimeve për pagat dhe sigurime dhe shpenzimet korente (SHA);

Raporti ndërmjet shpenzimeve reale dhe shpenzimeve të parashikuara (% e shmangies);

Shpenzimet për frymë:

- Shpenzimet Totale (SHT) / frymë

- Shpenzimet e Investimeve Kapitale / frymë

Treguesit mbi rezultatet neto:

Raporti ndërmjet shpenzimeve totale (SHT) / të ardhurave totale (AT) [>95% dhe <

100%];

Raporti ndërmjet shpenzimeve korrente (SHA) dhe të ardhurave korrente (AA) [>95%

dhe < 100%].

Treguesit e përgjithshëm:

Disa tregues të përgjithshëm 8 që mund të përdoren në paraqitjen e buxhetit për këshillin vendor

dhe komunitetit janë si më poshtë:

informacione të përgjithshme për NjQV-në;

struktura e programeve dhe funksioneve;

të dhënat e tavaneve për programin / funksionin;

supozimet makro-ekonomike;

shpenzimet per program / funksion / aktivitete (grafikët);

informacion mbi prioritetet strategjike (numri i projekteve të SDP-së të planifikuara

dhe zbatuara në bazë të buxhetit vjetor (ose Programi të Buxhetit Afatmesëm);

pasqyrë e projekteve të mëdha (të reja dhe në vazhdim);

dy funksione kryesore me shkallën më të lartë të rritjes (norma e rritjes);

dy funksione me nivelin më të ulët të rritjes (norma e rritjes);

8 Pfaeffli, S., 2013, “Analiza e MTBPs – Shembull”

79

Ushtrim 2: Monitorimi i zbatimit të buxhetit

Duke iu referuar treguesve të lartpërmendur, vlerësoni bashkinë tuaj si qëndron përkundrejt

nivelit referencë (benchmark). Për të dhënat faktike të buxhetit mund të konsultoheni me

www.financatvendore.al. Vendosni të gjitha bashkitë pjesëmarrëse në një grafik për të krahasur

si performojnë ato përkundrejt njëra tjetrës.

80

Bibliografia

Allen, R., & Tommasi, D. (2001). Managing Public Expenditure – A reference book for

transition countries.

Gjika, A., Kokona , D., & Mihali, A. (2012). Planifikimi strategjik dhe financiar afatgjatë

dhe afatmesëm. Shqipëri: dldp.

Gjika, A., Kokona, D., & Mihali, A. (2012). Përgatitja e Buxhetit Vjetor. dldp.

Pfaffli, S. (2013). Planifikimi i zhvillimit strategjik dhe buxhetimi i bazuar në performancë në

një periudhë afatmesme. Shqipëri: dldp.

Wiggins J., Stafa E., Toska M., (2017). "Shpenzimet Publike dhe Llogaridhënia Financiare -

Vlerësimi i Bashkisë Fier", Shqipëri

Wiggins J., Stafa E., Toska M., (2017). "Shpenzimet Publike dhe Llogaridhënia Financiare -

Vlerësimi i Bashkisë Kuçovë", Shqipëri

Publikuar nga Programi për Zhvillim Lokal dhe Decentralizim (dldp), financuar nga Qeveria Zvicerane përmes Agjencisë Zvicerane për Zhvillim

dhe Bashkëpunim (SDC), zbatuar nga Helvetas Swiss Intercooperation