IVICA CRNIĆ

ZAKON O RADU PRIMJENA U PRAKSIsa sudskom praksom, prilozima i abecednim kazalom pojmova

Drugo, neizmijenjeno izdanje

Zagreb, 2011.

IV Sadržaj

BIBlIOtEKA PRAVOKnjiga 72

Urednik bibliotekeIVICA CRNIĆ, dipl. iur.

CIP zapis dostupan u računalnom katalogu Nacionalne i sveučilišne knjižnice u Zagrebu

pod brojem 753539

ISBN 978-953-7585-32-7

SADRŽAJ

PREDGOVOR DRUGOM IZDANJU ............................................... XXIPREDGOVOR PRVOM IZDANJU ................................................... XXIIIKRAtICE I PREGlED IZVORA ZA SUDSKU PRAKSU ......... XXV

ZAKON O RADU (Nar. nov., br. 149/09.)

I. OPĆE ODREDBE (čl. 1.-7.) .................................................. 3Predmet Zakona o radu (čl. 1.) .................................................. 3Pojam radnika i poslodavca (čl. 2.) ........................................... 5Ograničenja u primjeni (čl. 3.) .................................................. 7Evidencija o radnicima zaposlenim kod poslodavca (čl. 4.) ..... 8Temeljne obveze i prava iz radnog odnosa (čl. 5.) ................... 9 a) Zabrana diskriminacije .................................................... 11Dužnost poštivanja propisa u svezi s radnim odnosom (čl. 6.) . 17 a) Primjena općih propisa obveznog prava ......................... 19Sloboda ugovaranja (čl. 7.) ....................................................... 26

II. SKLAPANJE UGOVORA O RADU (čl. 8.-23.) ................ 30Zasnivanje radnog odnosa (čl. 8.) ............................................. 30Ugovor o radu na neodređeno vrijeme (čl. 9.) .......................... 32Ugovor o radu na određeno vrijeme (čl. 10.) ............................ 33Uvjeti rada radnika koji rade na temelju ugovora o radu na određeno vrijeme (čl. 11.) ................................................ 37Oblik ugovora o radu (čl. 12.) ................................................... 37Obvezni sadržaj pisanog ugovora o radu, odnosno pisane potvrde o sklopljenom ugovoru o radu (čl. 13.) ................... 39Obvezni sadržaj pisanog ugovora o radu na određeno vrijeme za stalne sezonske poslove (čl. 14.) ......................... 40

VI Sadržaj

Obvezni sadržaj pisanog ugovora o radu na izdvojenom mjestu rada (čl. 15.) .............................................................. 41Obvezni sadržaj pisanog ugovora o radu, odnosno pisane potvrde o sklopljenom ugovoru o radu u slučaju upućivanja radnika u inozemstvo (čl. 16.) ............................ 42Najniža dob za zaposlenje (čl. 17.) ........................................... 43Poslovna sposobnost maloljetnika za sklapanje ugovora o radu (čl. 18.) ....................................................................... 43Zabrana rada maloljetnika na određenim poslovima (čl. 19.) .. 44Nadziranje rada maloljetnika na određenim poslovima (čl. 20.) 44Posebni uvjeti za sklapanje ugovora o radu (čl. 21.) ................ 45Obveza radnika da obavijesti poslodavca o bolesti ili nekim drugim okolnostima (čl. 22.) ................................................ 46Podaci koji se ne smiju tražiti (čl. 23.) ...................................... 46

III. PRIVREMENO ZAPOŠLJAVANJE (čl. 24.-32.) ................ 46Agencija za privremeno zapošljavanje (čl. 24.) ........................ 46Sporazum o ustupanju radnika (čl. 25.) .................................... 47Ugovor o radu za privremeno obavljanje poslova (čl. 26.) ....... 48Otkaz ugovora o radu za obavljanje privremenih poslova (čl. 27.) .................................................................................. 49Ograničenje vremena ustupanja radnika (čl. 28.) ..................... 49Obveze agencije prema ustupljenom radniku (čl. 29.) ............. 49Obveze korisnika (čl. 30.) ......................................................... 50Naknada štete (čl. 31.) .............................................................. 50Evidencija (čl. 32.) .................................................................... 51

IV. ZAŠTITA ŽIVOTA, ZDRAVLJA I PRIVATNOSTI RADNIKA (čl. 33.-34.) ............................................................ 51

Obveze poslodavca u zaštiti života, zdravlja i ćudoređa radnika (čl. 33.) ..................................................................... 51Zaštita privatnosti radnika (čl. 34.) ........................................... 52

V. PROBNI RAD, OBRAZOVANJE I OSPOSOBLJAVANJE ZA RAD (čl. 35.-41.) ..................... 53

Ugovaranje i trajanje probnog rada (čl. 35.) ............................. 53Obveza obrazovanja i osposobljavanja za rad (čl. 36.) ............. 56Pojam pripravnika i vrijeme na koje se može s njim sklopiti ugovor o radu (čl. 37.) .......................................................... 57Način osposobljavanja pripravnika (čl. 38.) ............................. 57

VIISadržaj

Trajanje pripravničkog staža (čl. 39.) ...................................... 58 Stručni ispit (čl. 40.) ................................................................ 58 Stručno osposobljavanje za rad (čl. 41.) .................................. 58

VI. RADNO VRIJEME (čl. 42.-51.) ......................................... 59 Pojam radnog vremena (čl. 42.) ............................................... 59 Puno i nepuno radno vrijeme (čl. 43.) ..................................... 59 Skraćeno radno vrijeme (čl. 44.) ............................................. 60 Prekovremeni rad (čl. 45.) ....................................................... 61 Raspored radnog vremena (čl. 46.) .......................................... 63 Preraspodjela radnog vremena (čl. 47.) ................................... 64 Noćni rad (čl. 48.) .................................................................... 66 Zabrana noćnog rada (čl. 49.) .................................................. 67 Rad u smjenama (čl. 50.) ......................................................... 67 Obveze poslodavca prema noćnim i smjenskim radnicima (čl. 51.) ............................................................... 67

VII. ODMORI I DOPUSTI (čl. 52.-66.) ..................................... 68 Stanka (čl. 52.) ......................................................................... 68 Dnevni odmor (čl. 53.) ............................................................ 69 Tjedni odmor (čl. 54.) .............................................................. 69 Najkraće trajanje godišnjeg odmora (čl. 55.) .......................... 70 Utvrđivanje trajanja godišnjeg odmora (čl. 56.) ...................... 71 Ništetnost odricanja od prava na godišnji odmor (čl. 57.) ....... 72 Rok stjecanja prava na godišnji odmor (čl. 58.) ...................... 72 Pravo na razmjerni dio godišnjeg odmora (čl. 59.) ................. 72 Naknada plaće za vrijeme godišnjeg odmora (čl. 60.) ............ 72 Naknada za neiskorišteni godišnji odmor (čl. 61.) .................. 73 Korištenje godišnjeg odmora u dijelovima (čl. 62.) ................ 74 Prenošenje godišnjeg odmora u sljedeću kalendarsku godinu (čl. 63.) .................................................................... 74 Raspored korištenja godišnjeg odmora (čl. 64.) ...................... 75 Plaćeni dopust (čl. 65.) ............................................................ 76 Neplaćeni dopust (čl. 66.) ........................................................ 77

VIII. ZAŠTITA TRUDNICA, RODITELJA I POSVOJITELJA (čl. 67.-73.) ............................................... 77

Zabrana nejednakog postupanja prema trudnicama (čl. 67.) ... 77 Zaštita trudnice, odnosno žene koja doji dijete (čl. 68.) .......... 78Pretpostavka rada u punom radnom vremenu (čl. 69.) ............ 79

VIII Sadržaj

Najava i korištenje prava (čl. 70.) ............................................ 79Zabrana otkaza (čl. 71.) ........................................................... 79Pravo radnika da izvanrednim otkazom otkaže ugovor o radu (čl. 72.) ...................................................................... 81Pravo povratka na prethodne ili odgovarajuće poslove (čl. 73.) 82

IX. ZAŠTITA RADNIKA KOJI SU PRIVREMENO ILI TRAJNO NESPOSOBNI ZA RAD (čl. 74.-81.) ........ 83

Zabrana otkazivanja ako je privremena nesposobnost uzrokovana ozljedom na radu ili profesionalnom bolešću (čl. 74.) .................................................................... 83Zabrana štetnog utjecaja na napredovanje ili ostvarenje drugih prava (čl. 75.) ............................................................ 85Pravo povratka na prethodne ili odgovarajuće poslove radnika koji je privremeno bio nesposoban za rad (čl. 76.) ............... 85Obveza obavješćivanja o privremenoj nesposobnosti za rad (čl. 77.) ....................................................................... 86Pravo zaposlenja na drugim poslovima (čl. 78.) ...................... 88Otkaz u slučaju profesionalne nesposobnosti za rad ili neposredne opasnosti od nastanka invalidnosti (čl. 79.) ...... 90Otpremnina u slučaju ozljede na radu ili profesionalne bolesti (čl. 80.) ...................................................................... 91Prednost pri stručnom osposobljavanju i školovanju (čl. 81.) .. 93

X. PLAĆE (čl. 82.-89.) ................................................................ 94Određivanje plaće (čl. 82.) ....................................................... 94Jednakost plaća žena i muškaraca (čl. 83.) .............................. 96Isplata plaće i naknade plaće (čl. 84.) ...................................... 97Isprave o plaći, naknadi plaće i otpremnini (čl. 85.) ................ 104Pravo na povećanu plaću (čl. 86.) ............................................ 105 a) Plaće državnih službenika ................................................ 105 b) Povećana plaća na područjima posebne državne skrbi ... 108Naknada plaće (čl. 87.) ............................................................ 110Zabrana prijeboja (čl. 88.) ........................................................ 116Zaštita plaće pri prisilnom ustegnuću (čl. 89.) ......................... 118

XI. IZUMI I TEHNIČKA UNAPREĐENJA RADNIKA (čl. 90.-92.) ........................................................... 118

Izum ostvaren na radu ili u svezi s radom (čl. 90.) .................. 118Izum koji je u svezi s djelatnošću poslodavca (čl. 91.) ............ 119Tehničko unapređenje (čl. 92.) ................................................. 119

IXSadržaj

XII. ZABRANA NATJECANJA RADNIKA S POSLODAVCEM (čl. 93.-98.) .............................................. 120

Zakonska zabrana natjecanja (čl. 93.) ..................................... 120 Ugovorna zabrana natjecanja (čl. 94.) ..................................... 122 Naknada u slučaju ugovorne zabrane natjecanja (čl. 95.) ....... 123 Prestanak ugovorne zabrane natjecanja (čl. 96.) ..................... 124 Odustanak od ugovorne zabrane natjecanja (čl. 97.) ............... 124 Ugovorna kazna (čl. 98.) ......................................................... 125

XIII. NAKNADA ŠTETE (čl. 99.-103.) ........................................ 125 Odgovornost radnika za štetu uzrokovanu poslodavcu (čl. 99.) 125 Unaprijed određeni iznos naknade štete (čl. 100.) ................... 130 Regresna odgovornost radnika (čl. 101.) ................................. 131 Smanjenje ili oslobođenje radnika od dužnosti naknade štete (čl. 102.) ..................................................................... 131 Odgovornost poslodavca za štetu uzrokovanu radniku (čl. 103.) 131

a) Šteta na radu i u vezi s radom ........................................ 134b) Uzročna veza .................................................................. 135c) Dolazak i odlazak s posla .............................................. 137d) Oboljenje u tijeku radnog odnosa .................................. 140e) Fizički sukob među radnicima ....................................... 141f) Objektivna odgovornost ................................................. 142 fa) Opasna stvar ............................................................ 142 fb) Opasna djelatnost .................................................... 144g) Oslobođenje poslodavca od objektivne odgovornosti za štetu ........................................................................... 147 ga) Doprinos radnika nastanku štete ............................. 149 gb) Radnja trećega kao razlog za oslobođenje od odgovornosti ...................................................... 151h) Povreda radnikovih prava ............................................. 155i) Šikanozno i diskriminirajuće postupanje ....................... 158j) Uračunavanje raznih oblika osiguranja u naknadu štete 158k) Procesna pitanja ............................................................ 161l) Postupak ostvarivanja tražbine naknade štete ............... 162m) Način i obujam popravljanja štete ................................. 162n) Odgovornost poslodavca za štetu koju radnik prouzroči trećoj osobi ..................................................................... 162o) Upućivanje na druge odredbe i praksu .......................... 163

X Sadržaj

XIV. PRESTANAK UGOVORA O RADU (čl. 104.-124.) ........ 163Načini prestanka ugovora o radu (čl. 104.) .............................. 163

a) Smrt radnika.................................................................... 165b) Istek vremena na koje je sklopljen ugovor o radu na određeno vrijeme ............................................................. 166c) Kada radnik navrši šezdeset pet godina života i petnaest godina mirovinskog staža ................................. 167d) Sporazum radnika i poslodavca ...................................... 169e) Dostava pravomoćnog rješenja o priznanju prava na invalidsku mirovinu zbog opće nesposobnosti za rad ..... 170f) Otkaz ............................................................................... 171g) Prestanak radnog odnosa prema posebnim propisima .. 171h) Prestanak radnog odnosa strancu .................................. 173

Oblik sporazuma o prestanku ugovora o radu (čl. 105.) .......... 173Otkaz ugovora o radu (čl. 106.) ............................................... 176Redoviti otkaz ugovora o radu (čl. 107.) ................................. 177

a) Poslovno uvjetovani otkaz .............................................. 180b) Osobno uvjetovani otkaz ................................................. 185c) Otkaz uvjetovan skrivljenim ponašanjem radnika .......... 187d) Činjenice koje poslodavac mora uzeti u obzir ................ 190e) Obrazovanje ili osposobljavanje radnika za rad na nekim drugim poslovima ................................................. 192f) Obveza poslodavca savjetovati se odnosno suodlučivati s radničkim vijećem ......................................................... 192

Izvanredni otkaz ugovora o radu (čl. 108.) .............................. 193a) Značenje pravilnika o radu odnosno općeg akta poslodavca ...................................................................... 195b) Teške povrede radnih obveza i druge osobito važne činjenice kao razlog za izvanredni otkaz ........................ 195c) Neopravdani razlozi za otkaz ......................................... 197d) Rok za otkaz .................................................................... 203e) Neispunjavanje radnih obveza ........................................ 207f) Gubitak povjerenja .......................................................... 213g) Kazneno djelo na poslodavčevu štetu ............................ 219h) Izostanak s rada .............................................................. 220i) Pritvor odnosno istražni zatvor ...................................... 223j) Zlouporaba prava na bolovanje ..................................... 226k) Alkohol i droge ................................................................ 227

XISadržaj

l) Nasilno ponašanje i/ili nasilan pokušaj ostvarivanja prava iz rada .................................................................. 228m) Nezakoniti štrajk (obustava rada) .................................. 230n) Izvanredni otkaz radnika i naknada štete ....................... 231o) Obveza poslodavca savjetovati se odnosno suodlučivati s radničkim vijećem ........................................................ 232p) Sudska praksa o izvanrednom otkazu ugovora o radu uz druge odredbe ZR-a ....................................................... 232

Neopravdani razlozi za otkaz (čl. 109.) ................................... 232a) Nenazočnost na radu ...................................................... 233b) Podnošenje prijava nadležnim tijelima i/ili istupanje u javnosti (medijima) ...................................................... 234

Otkaz ugovora o radu sklopljenog na određeno vrijeme (čl. 110.) ............................................................................... 236Postupak prije otkazivanja (čl. 111.) ........................................ 236Oblik, obrazloženje i dostava otkaza (čl. 112.) ........................ 244Otkazni rok (čl. 113.) ............................................................... 246Najmanje trajanje otkaznog roka (čl. 114.) .............................. 248Otkaz s ponudom izmijenjenog ugovora (čl. 115.) .................. 250Vraćanje radnika na posao u slučaju nedopuštenog otkaza (čl. 116.) ................................................................... 255

a) Položaj Ustavnog suda i značenje ustavne tužbe u radnom sporu .................................................................. 260

Sudski raskid ugovora o radu (čl. 117.) ................................... 260a) Zahtjev radnika ............................................................... 262b) Zahtjev poslodavca ......................................................... 263c) Dan prestanka radnog odnosa ........................................ 266d) Utvrđivanje iznosa (visine) naknade štete i naknada plaće 268f) Otpremnina ..................................................................... 271g) Dopuštenost revizije ........................................................... 271

Savjetovanje radničkog vijeća o otkazu (čl. 118.) ................... 272Otpremnina (čl. 119.) ............................................................... 273Savjetovanje o zbrinjavanju viška radnika (čl. 120.) ............... 283Program zbrinjavanja viška radnika (čl. 121.) ......................... 286Obavješćivanje o programu zbrinjavanja viška radnika (čl. 122.) .................................................................. 288Posebna prava radnika upućenih na rad u inozemstvo (čl. 123.) 289 Izdavanje potvrde o zaposlenju i vraćanje isprava (čl. 124.) ... 289

XII Sadržaj

XV. PRAVILNICI O RADU (čl. 125.-126.) ............................. 290 Obveza donošenja pravilnika o radu (čl. 125.) ...................... 290 Postupak donošenja pravilnika o radu (čl. 126.) .................... 291

XVI. OSTVARIVANJE PRAVA I OBVEZA IZ RADNOG ODNOSA (čl. 127.-135.) ................................... 292

Odlučivanje o pravima i obvezama iz radnog odnosa (čl. 127.) 292 Dostava odluke o pravima i obvezama iz radnog odnosa (čl. 128.) .................................................................. 294 Sudska zaštita prava iz radnog odnosa (čl. 129.) ................... 296

a) Obraćanje poslodavcu kao postupovna (procesna) pretpostavka za ostvarivanje sudske zaštite ................... 299b) Radnikov zahtjev za zaštitu prava ne odgađa izvršenje poslodavčeve odluke ....................................................... 302c) Pobijanje poslodavčevih obavijesti i upozorenja ........... 302d) Poslodavac ima ovlast poništiti pobijanu odluku i tijekom sudskog spora .................................................... 304e) Pogrešna poslodavčeva uputa ........................................ 305f) Rok za podnošenje tužbe ................................................. 307 fa) Rok za podnošenje tužbe kad poslodavac uopće nije odlučio o radnikovu zahtjevu za zaštitu prava .......... 311 fb) Rok za podnošenje tužbe kad je poslodavac naknad- no odlučio o radnikovu zahtjevu za zaštitu prava ..... 312g) Što mora sadržavati tužbeni zahtjev ............................... 312h) Ostvarivanje novčanih tražbina ...................................... 313i) Pobojnost i ništetnost ...................................................... 315j) Mirno rješenje spora ....................................................... 315k) Nadležnost sudova .......................................................... 315l) Pasivna legitimacija u sudskom sporu ............................ 318

Zaštita dostojanstva radnika (čl. 130.) ................................... 319 Teret dokazivanja u radnim sporovima (čl. 131.) .................. 324 Arbitraža i mirenje (čl. 132.) .................................................. 328 Prenošenje ugovora na novog poslodavca (čl. 133.) .............. 329 Pretpostavka suglasnosti s odlukom poslodavca (čl. 134.) .... 333 Zastara potraživanja iz radnog odnosa (čl. 135.) ................... 334

XVII. SUDJELOVANJE RADNIKA U ODLUČIVANJU (čl. 136.-225.) ......................................................................... 337

1. RADNIČKO VIJEĆE (čl. 136.-161.) ............................... 337Pravo na sudjelovanje u odlučivanju (čl. 136.) ................. 337

XIIISadržaj

Pravo na izbor radničkog vijeća (čl. 137.) ........................ 338Broj članova radničkog vijeća (čl. 138.) ........................... 339Glavno radničko vijeće (čl. 139.) ...................................... 340Izborno razdoblje (čl. 140.) ............................................... 341Biračko pravo (čl. 141.) ..................................................... 341Liste kandidata (čl. 142.) ................................................... 343Izborni odbor (čl. 143.) ..................................................... 344Rad izbornog odbora (čl. 144.) .......................................... 344Provođenje izbora (čl. 145.) .............................................. 345Utvrđivanje rezultata izbora (čl. 146.) .............................. 346Temeljna ovlaštenja radničkog vijeća (čl. 147.) ................ 347Obveza obavješćivanja (čl. 148.) ...................................... 348Obveza savjetovanja prije donošenja odluke (čl. 149.) ..... 348

a) Kad radničko vijeće nije osnovano .......................... 353b) Obveza potpunog i pravovremenog obavješćivanja .. 355c) Program zbrinjavanja viška radnika ....................... 356d) Način rada i izjašnjavanja radničkog vijeća odnosno sindikata .................................................... 356e) Kad postoji više sindikalnih povjerenika ................. 357f) Privremeno udaljenje (suspenzija) ........................... 358g) Privremeno vraćanje na rad do okončanja sudskog spora........................................................... 358h) Obveza vraćanja radnika na rad ............................. 359i) Ništetnost poslodavčeve odluke ............................... 359

Suodlučivanje (čl. 150.) .................................................... 361Obveza obavješćivanja radnika (čl. 151.) ......................... 364Odnos sa sindikatom (čl. 152.) .......................................... 364Rad radničkog vijeća (čl. 153.) ......................................... 367Nastupanje pred sudom (čl. 154.) ...................................... 368Uvjeti za rad radničkog vijeća (čl. 155.) ........................... 370Zabrana nejednakog postupanja prema članovima radničkog vijeća (čl. 156.) ............................................ 371Zabrana nejednakog postupanja radničkog vijeća prema radnicima (čl. 157.) ........................................... 371Čuvanje poslovne tajne (čl. 158.) ...................................... 371Sporazum radničkog vijeća s poslodavcem (čl. 159.) ....... 372Povećanje broja i ovlaštenja radničkog vijeća (čl. 160.) ... 372Poništenje izbora, raspuštanje radničkog vijeća i isključenje njegovog člana (čl. 161.) .......................... 372

XIV Sadržaj

a) Rok za podnošenje tužbe ........................................... 374 b) Aktivna i pasivna legitimacija .................................. 375 c) Razlozi za poništenje izbora ..................................... 377 d) Isključenje iz radničkog vijeća ................................. 381

2. SKUPOVI RADNIKA (čl. 162.) ..................................... 382 Skupovi radnika (čl. 162.) ................................................ 3823. PREDSTAVNIK RADNIKA U ORGANU POSLODAVCA (čl. 163.) ................................................ 385 Predstavnik radnika u organu poslodavca (čl. 163.) ......... 3854. EUROPSKO RADNIČKO VIJEĆE (čl. 164.-190.) ....... 386 Pravo radnika na sudjelovanje u odlučivanju (čl. 164.) ... 386 Primjena glave XVII. poglavlja 4. ovoga Zakona (čl. 165.) ........................................................................ 386 Sudjelovanje radnika u odlučivanju (čl. 166.) .................. 387 Poslodavac koji obavlja gospodarsku djelatnost i povezani poslodavci na razini Europske unije (čl. 167.) 387 Poslodavac s vladajućim utjecajem (čl. 168.) ................... 388 Središnja uprava (čl. 169.) ................................................ 389 Utvrđivanje broja radnika (čl. 170.) ................................. 389 Odgovornost poslodavaca u Republici Hrvatskoj (čl. 171.) ........................................................................ 389 Pregovarački odbor (čl. 172.) ........................................... 390 Broj članova pregovaračkoga odbora (čl. 173.) ............... 390 Predstavnik radnika iz Republike Hrvatske u pregovaračkom odboru (čl. 174.) ................................. 391 Suradnja središnje uprave i pregovaračkog odbora (čl. 175.) ............................................................ 391 Sudjelovanje predstavnika radnika u radu pregovaračkog odbora iz država koje nisu članice Europske unije (čl. 176.) .................................. 392 Prekid pregovora (čl. 177.) ............................................... 392 Uvjeti za rad pregovaračkog odbora (čl. 178.) ................. 393 Sloboda ugovaranja načina sudjelovanja radnika u odlučivanju (čl. 179.) ................................................. 393 Europsko radničko vijeće utemeljeno sporazumom (čl. 180.) ........................................................................ 394 Sporazum o uređenju postupaka obavješćivanja i savjetovanja (čl. 181.) ................................................... 394

XVSadržaj

Europsko radničko vijeće (čl. 182.) .................................. 395 Sastav europskog radničkog vijeća (čl. 183.) ................... 395 Obavijest o članovima europskog radničkog vijeća (čl. 184.) ........................................................................ 396 Rad europskog radničkog vijeća (čl. 185.) ....................... 396 Ovlaštenja europskog radničkog vijeća (čl. 186.) ............ 396 Obavješćivanje i savjetovanje u posebnom slučaju (čl. 187.) ........................................................................ 397 Mandat europskog radničkog vijeća (čl. 188.) ................. 398 Suradnja središnje uprave i europskog radničkog vijeća (čl. 189.) ........................................................................ 399 Zaštita predstavnika radnika u Republici Hrvatskoj (čl. 190.) ........................................................................ 4005. PREDSTAVNIK RADNIKA U ORGANU EUROPSKOG DRUŠTVA (čl. 191.-214.) ...................... 400 Pravo radnika na sudjelovanje u odlučivanju u europskom društvu (čl. 191.) ........................................ 400 Pojam europskog društva (čl. 192.) .................................. 400 Primjena glave XVII. poglavlja 5. ovoga Zakona (čl. 193.) 401 Sudjelovanje radnika u odlučivanju (čl. 194.) .................. 401 Postupak pregovora (čl. 195.) ........................................... 402 Pregovarački odbor (čl. 196.) ........................................... 403 Predstavnik radnika iz Republike Hrvatske u pregovaračkom odboru (čl. 197.) .............................. 404 Suradnja poslodavaca i pregovaračkog odbora (čl. 198.) .. 404 Uvjeti za rad pregovaračkog odbora (čl. 199.) ................. 404 Suradnja poslodavaca i predstavnika radnika (čl. 200.) ... 405 Zaštita predstavnika radnika u Republici Hrvatskoj (čl. 201.) ........................................................................ 406 Odlučivanje pregovaračkog odbora (čl. 202.) .................. 406 Prekid pregovora (čl. 203.) ............................................... 407 Sporazum o sudjelovanju radnika u odlučivanju u europskom društvu (čl. 204.) ........................................ 407 Vijeće radnika europskog društva (čl. 205.) ..................... 408 Sastav vijeća radnika europskog društva (čl. 206.) .......... 409 Rad vijeća radnika europskog društva (čl. 207.) .............. 410 Ovlaštenja vijeća radnika europskog društva (čl. 208.) .... 410

XVI Sadržaj

Sudjelovanje u odlučivanju u europskom društvu u posebnom slučaju (čl. 209.) .......................................... 411 Suradnja nadležnog organa europskog društva i vijeća radnika europskog društva (čl. 210.) ............................ 412 Suodlučivanje radnika u europskom društvu (čl. 211.) .... 412 Zastupljenost radnika u organu koji nadzire vođenje poslova europskog društva (čl. 212.) ............................ 413 Predstavnik radnika iz Republike Hrvatske u organu koji nadzire vođenje poslova europskog društva (čl. 213.) ........................................................................ 414 Sprječavanje zlouporabe postupka osnivanja europskog društva (čl. 214.) ........................................................... 4156. SUDJELOVANJE RADNIKA U ODLUČIVANJU U EUROPSKOJ ZADRUZI (čl. 215.-221.) ........................ 415 Pravo radnika na sudjelovanje u odlučivanju u europskoj zadruzi (čl. 215.) ........................................................... 415 Pojam europske zadruge (čl. 216.) ................................... 415 Primjena glave XVII. poglavlja 6. ovoga Zakona (čl. 217.) 416 Sudjelovanje radnika u odlučivanju (čl. 218.) .................. 416 Primjena odredbi o sudjelovanju radnika u odlučivanju u europskoj zadruzi (čl. 219.) ....................................... 417 Europska zadruga čiji su osnivači fizičke osobe ili jedna pravna i fizičke osobe (čl. 220.) .................................... 418 Sudjelovanje radnika u općoj ili sektorskoj skupštini (čl. 221.) ........................................................ 4197. SUDJELOVANJE RADNIKA U ODLUČIVANJU KOD PREKOGRANIČNOG PRIPAJANJA ILI SPAJANJA POSLODAVACA (čl. 222.-225.) ................. 420 Pravo radnika na sudjelovanje u odlučivanju (čl. 222.) ... 420 Pojam poslodavca nastalog prekograničnim pripajanjem ili spajanjem (čl. 223.) .............................. 420 Primjena glave XVII. poglavlja 7. ovoga Zakona (čl. 224.) ........................................................................ 420 Primjena odredbi o sudjelovanju radnika u odlučivanju (čl. 225.) .................................................... 421

XVIII. SINDIKATI I UDRUGE POSLODAVACA (čl. 226.-252.) 422 1. OPĆE ODREDBE O UDRUGAMA (čl. 226.-231.) ..... 422

Pravo na udruživanje (čl. 226.) ......................................... 422

XVIISadržaj

Dobrovoljnost članstva u udruzi (čl. 227.) ....................... 422Zabrana privremenog ili trajnog djelovanja odlukom izvršne vlasti (čl. 228.) .................................................. 423Udruge više razine (čl. 229.) ............................................ 423Ovlaštenja udruge (čl. 230.) ............................................. 423Utemeljenje drugih pravnih osoba (čl. 231.) .................... 423

2. UtEMElJENJE I REGIStRACIJA UDRUGA (čl. 232.-241.) ................................................................ 424Utemeljenje udruge (čl. 232.) ........................................... 424Statut udruge (čl. 233.) ..................................................... 424Pravna osobnost udruge (čl. 234.) .................................... 424Registar udruga (čl. 235.) ................................................. 425Zahtjev za upis u registar udruga (čl. 236.) ...................... 425Rješenje o zahtjevu za upis u registar udruga (čl. 237.) ... 425Otklanjanje nedostataka u statutu ili postupku utemeljenja (čl. 238.) .................................................... 426Rok za donošenje rješenja o zahtjevu za upis u registar udruga (čl. 239.) ............................................................ 426Odbijanje zahtjeva za upis (čl. 240.) ................................ 426Prijava promjene podataka (čl. 241.) ................................ 427

3. IMOVINA UDRUGA (čl. 242.-243.) .............................. 427Prikupljanje i zaštita imovine od prisilnog izvršenja (čl. 242.) ......................................................... 427Podjela imovine udruge (čl. 243.) .................................... 427

4. DJELOVANJE UDRUGA (čl. 244.-250.) ....................... 428Zabrana nadzora (čl. 244.) ................................................ 428Sudska zaštita članskih prava (čl. 245.) ............................ 428Sudska zaštita prava na udruživanje (čl. 246.) ................. 428Zabrana nejednakoga postupanja zbog sindikalnoga članstva ili djelatnosti (čl. 247.) .................................... 429Sindikalni predstavnik i povjerenik (čl. 248.) .................. 429Zaštita sindikalnih povjerenika (čl. 249.) ......................... 431Sindikalna članarina (čl. 250.) .......................................... 436

5. PRESTANAK DJELOVANJA UDRUGE (čl. 251.-252.) 437Načini prestanka djelovanja udruge (čl. 251.) .................. 437Zabrana djelovanja udruge (čl. 252.) ................................ 438

XVIII Sadržaj

XIX. KOLEKTIVNI UGOVORI (čl. 253.-268.) ....................... 438Stranke kolektivnog ugovora (čl. 253.) ................................ 438Odbor sindikata za kolektivne pregovore (čl. 254.) ............. 439Predmet kolektivnog ugovora (čl. 255.) ............................... 441Obveza kolektivnoga pregovaranja u dobroj vjeri (čl. 256.) 443Osobe koje obvezuje kolektivni ugovor (čl. 257.) ................ 444Oblik kolektivnog ugovora (čl. 258.) ................................... 446Dužnost ispunjavanja obveza iz kolektivnog ugovora u dobroj vjeri (čl. 259.) ..................................................... 447Punomoć za pregovaranje i sklapanje kolektivnog ugovora (čl. 260.) .............................................................. 447Vrijeme sklapanja kolektivnog ugovora (čl. 261.) ............... 447Produžena primjena pravnih pravila sadržanih u kolektivnom ugovoru (čl. 262.) ..................................... 448Otkaz kolektivnog ugovora (čl. 263.) ................................... 450Dostava kolektivnog ugovora nadležnom tijelu (čl. 264.) .... 450Objava kolektivnog ugovora (čl. 265.) ................................. 451Pristupanje kolektivnom ugovoru (čl. 266.) ......................... 451Proširenje primjene kolektivnog ugovora (čl. 267.) ............. 451Sudska zaštita prava iz kolektivnog ugovora (čl. 268.) ........ 453

XX. ŠTRAJK I RJEŠAVANJE KOLEKTIVNIH RADNIH SPOROVA (čl. 269.-284.) ................................. 453 Štrajk i štrajk solidarnosti (čl. 269.) ..................................... 453 Sporovi u kojima je obvezno mirenje (čl. 270.) ................... 457 Lista miritelja (čl. 271.) ........................................................ 457 Rok za okončanje postupka mirenja (čl. 272.) ..................... 458 Sporazum stranaka i njegovi učinci (čl. 273.) ...................... 458 Arbitražno rješavanje spora (čl. 274.) .................................. 458 Pitanje o kojem odlučuje arbitraža (čl. 275.) ........................ 459 Arbitražna odluka (čl. 276.) .................................................. 459 Isključenje s rada (lockout) (čl. 277.) ................................... 459 Pravila o poslovima koji se ne smiju prekidati (čl. 278.) ..... 460 Posljedice organiziranja ili sudjelovanja u štrajku (čl. 279.) 461 Razmjerno umanjenje plaće i dodataka na plaću (čl. 280.) .. 463 Sudska zabrana nezakonitoga štrajka i naknada štete (čl. 281.) ............................................................................ 464 Sudska zabrana nezakonitog isključenja s rada i naknada štete (čl. 282.) .................................................................... 467

XIXSadržaj

Sudska nadležnost za zabranu štrajka i isključenja s rada (čl. 283.) .................................................................. 468 Štrajk u oružanim snagama, redarstvu, državnoj upravi i javnim službama (čl. 284.) .............................................. 469XXI. GOSPODARSKO-SOCIJALNO VIJEĆE (čl. 285.-286.) 470 Ovlaštenja Gospodarsko-socijalnoga vijeća (čl. 285.) ......... 470 Sastav Gospodarsko-socijalnoga vijeća (čl. 286.) ................ 471XXII. NADZOR NAD PRIMJENOM PROPISA O RADU (čl. 287.-288.) ....................................................................... 472 Upravni nadzor (čl. 287.) ...................................................... 472 Inspekcijski nadzor (čl. 288.) ............................................... 472XXIII. POSEBNE ODREDBE (čl. 289.-291.) .............................. 473 1. ODREDBE U SVEZI S DUŽNOSTIMA GRAĐANA U OBRANI (čl. 289.) ................................. 473 Utjecaj vršenja dužnosti građana u obrani na radni odnos (čl. 289.) ................................................................. 473 2. ODREDBE O ZAStUPNICIMA I DUŽNOSNICIMA (čl. 290.) ............................................ 474 Prava kandidata za predsjednika Republike Hrvatske, zastupnike i članove skupština ili vijeća (čl. 290.) ........... 474 3. RADNA KNJIŽICA (čl. 291.) ......................................... 475 Radna knjižica i postupanje poslodavca s radnom knjižicom (čl. 291.) ........................................................... 475XXIV. KAZNENE ODREDBE (čl. 292.-296.) ............................. 476 Lakši prekršaji poslodavca (čl. 292.) .................................... 476 Teži prekršaji poslodavca (čl. 293.) ...................................... 477 Najteži prekršaji poslodavca (čl. 294.) ................................. 482 Prekršaji sindikata i udruga sindikata više razine (čl. 295.) .. 487 Prekršaji udruga poslodavaca i udruga poslodavaca više razine (čl. 296.) ................................................................. 488XXV. PRIJELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE (čl. 297.-301.) 489 Članak 297. .......................................................................... 489 Članak 298. .......................................................................... 489 Članak 299. .......................................................................... 490 Članak 300. .......................................................................... 491 Članak 301. .......................................................................... 491

XX Sadržaj

PRILOZII. Sudska praksa po Zakonu o parničnom postupku (Nar. nov., br. 53/91., 91/92., 112/99., 88/01., 117/03., 88/05., 02/07., 84/08. i 123/08. - ispr.) ...................................... 495II. Sudska praksa po Ovršnom zakonu (Nar. nov., br. 57/96., 29/99., 42/00., 173/03., 194/03., 151/04., 88/05., 121/05. i 67/08.) ........................................................................ 507III. Sudska praksa po Stečajnom zakonu (Nar. nov., br. 44/96., 161/98., 29/99., 129/00., 123/03., 177/04. i 82/06.) .................. 510IV. Sudska praksa po Zakonu o zaštiti na radu (ZZR/83) (Nar. nov., br. 19/83., 17/86., 46/92., 26/93. i 29/94.) ............... 514V. Sudska praksa po Zakonu o zaštiti na radu (ZZR/96) (Nar. nov., br. 59/96., 94/96., 114/03., 100/04., 86/08., 116/08. i 75/09.) ........................................................................ 515VI. Sudska praksa po Zakonu o zapošljavanju stranaca (Nar. nov., br. 19/92., 33/92., 89/92., 26/93. i 52/94.) .............. 517VII. Sudska praksa po Zakonu o sudovima - suđenje u razumnom roku (Nar. nov., br. 150/05., 16/07., 113/08. i 153/09.) .............. 518

LITERATURA .................................................................................... 521

ABECEDNO KAZALO POJMOVA .............................................. 527

XXIPredgovor drugom izdanju

PREDGOVOR DRUGOM IZDANJU

Kratko vrijeme nakon izlaska iz tiska, prvo izdanje ove knjige je rasprodano.

U dogovoru s nakladnikom odlučeno je da se knjiga ponovo tiska kao drugo, neizmijenjeno izdanje.

Knjiga je dakle zadržala sve značajke priručnika koji je ponajprije namijenjen pravnim praktičarima koji se svakodnevno susreću s pravno složenom i socijalno osjetljivom materijom radnoga prava.

U Zagrebu 9. siječnja 2011.Ivica Crnić, dipl. iur.

XXII Predgovor drugom izdanju

XXIIIPredgovor prvom izdanju

PREDGOVOR PRVOM IZDANJU

Knjiga je ponajprije priručnik za one koji će novi Zakon o radu primjenjivati u praksi, pravnike u gospodarstvu, ustanovama i sindikatima, odvjetnike, suce i državne odvjetnike. U njoj se, naime, uz tekst Zakona prikazuje i opsežna sudska praksa.

Praksa koju navodimo u ovoj knjizi može se dvostruko koristiti.Naime, s jedne strane, novi Zakon o radu (Nar. nov., br. 149/09.) na

snazi je od 1. siječnja 2010. Predvidivo je da u njegovoj primjeni još dugo vremena neće biti relevantne prakse viših sudova. Imajući na umu da je dio odredba u novi Zakon o radu preuzet iz prijašnjeg zakona, autor je pokušao prikazati onu sudsku praksu nastalu u primjeni prijašnjih propisa za koju ocjenjuje da može biti aktualna i u primjeni novog Zakona. Prikazanu sudsku praksu valja, dakle, shvatiti kao orijentaciju i ilustraciju predvidive buduće sudske prakse. Takva praksa u tekstu knjige označena je kao Sudska praksa po ZR/95 kako bi se jasno naznačilo na kojem se propisu temelji.

S druge strane, navedena sudska praksa može koristiti onima koji će primjenjivati i prije važeće propise. Naime, prijašnji Zakon o raduI odnosno njegov pročišćeni tekstII još će sigurno niz godina biti u primjeni. Zato prikazana praksa može poslužiti u razrješavanju dvojbi i u vezi s primjenom tih propisa, jer se ona i temelji na njima. Zbog toga autor upućuje i na prijašnje propise na kojima se ta praksa temelji. Naime, uz članke ovog zakona uz koje se navodi sudska praksa, u bilješkama ispod teksta (fusnotama) upućuje se na prijašnje propise koji su uređivali isti ili sličan pravni institut. Upućivanje na odredbe ZR/95 i ZR/04 ne znači, dakle, automatsku istovjetnost s odredbama novog Zakona o radu iz 2009. Time se samo upućuje čitatelja na članak Zakona u kojem se uređuje ista ili slična pravna materija. Čitatelj mora sam usporediti sadržaje pojedinih normi.

I Nar. nov., br. 38/95., 54/95., 65/95., 102/98., 17/01., 82/01., 114/03., 123/03., 142/03., 30/04. i 68/05. - Odluka Ustavnog suda Republike Hrvatske - dalje: ZR/95.

II Nar. nov., br. 137/04. - pročišćeni tekst i 68/05. - Odluka Ustavnog suda Republike Hrvatske - dalje: ZR/04.

XXIV Predgovor prvom izdanju

U knjizi se nastojalo uputiti i na postupovna (procesna) pitanja koja se pojavljuju u primjeni pojedinih materijalnopravnih instituta, tj. povezati odredbe ZR-a sa ZPP-om.

Knjiga u prilozima sadržava i druge propise odnosno praksu vezanu uz primjenu ZR-a, a ta praksa također može biti relevantna i aktualna u primjeni novog ZR-a.

Sudsku praksu i njezin domašaj valja uvijek razmatrati u kontekstu vremena u kojem je donesena s obzirom na propise koji su tada važili. Kad čitatelj primjenjuje ZR, praksom nastalom na temelju prijašnjeg Zakona uvijek se mora koristiti imajući na umu da su moguće razlike u propisima i da ovdje prikazna praksa ima tek orijentacijsko značenje u razrješavanju spornih pitanja po novom Zakonu. Dakle, iako je autor kritički sagledavao sudsku praksu nastalu u primjeni prijašnjeg Zakona, koju smatra aktualnom i za primjenu novog ZR-a, pri prosuđivanju konkretnog slučaja po novim propisima valja imati na umu sve okolnosti i moguće posebnosti nove, konkretne situacije s obzirom na novi ZR.

Navodi se i sudska praksa koja je nastala u primjeni ZRO-a i ZOPRO-a. To autor čini kad ocijeni da se izražena sudska stajališta mogu odgovarajuće koristiti i u primjeni novog ZR-a.

Sudovi se u praksi pozivaju i na tekst prijašnjeg Zakona kako je on izvorno objavljen (ovdje ZR/95), ali i na njegov pročišćeni tekst (ovdje ZR/04). Zato u tekstu sudskih odluka, uz oznaku zakonskog članaka, navodimo te kratice kako bi čitatelj znao na koji se propis sud pozvao.

Budući da su mnogi propisi u novom ZR-u sadržajno ostali isti kakvi su bili u ZR/95 odnosno ZR/04, u napomenama se upućuje i na te prijašnje propise. Naime, na tim prijašnjim propisima nastala je moguće sudska praksa, pa čitatelj koji pretražuje sudsku praksu prema drugim izvorima ima orijentaciju uz koje bi propise mogao dodatno pretraživati.

U jednoj se sentenciji često spominju dva pravna instituta ili više njih. Zato je njihovo svrstavanje uz određeni članak ZR-a samo uvjetnoga značenja.

S obzirom na to da se praksa temelji na ZR/95, u sentencijama se koristi izraz ništavost. U novom ZR-u koristi se naziv ništetnost.

Objavljena praksa ne izražava (uvijek) autorovo stajalište.U knjizi je prikazna i literatura koja se odnosi na novi Zakon o radu.U tim okvirima treba ocjenjivati domašaj ovog rada.

U Zagrebu 6. travnja 2010. Ivica Crnić, dipl. iur.

XXVKratice i pregled izvora za sudsku praksu

KRATICE I PREGLED IZVORA ZA SUDSKU PRAKSU

U ovoj se knjizi upotrebljavaju određene kratice, a dio njih označuje i izvore odakle su crpljeni prikazani primjeri iz sudske prakse. Izvori za sudsku praksu navedeni su kako bi čitatelj u njima mogao potražiti možebitno šire objašnjenje, ako ono postoji. Kratice, i dijelom izvori za sudsku praksu, jesu:

čl. - članakIng PSP - Ing pregled sudske prakse, izdanje Inženjerskog

biroa, Zagreb. Prvi broj označuje godinu izlaska tog izdanja, broj iza kose crte pravno područje (grupu u tom izdanju), a broj iza crtice stranicu u tom izdanju.

Informator - informativni list za ekonomska i pravna pitanja iz Zagreba (izdavač Novi informator). Broj označuje redni broj lista i godinu u kojoj je list izašao, a broj iza godine i stranicu u listu.

Izbor - godišnji Izbor odluka, izdanje Vrhovnog suda Republike Hrvatske. Prvi broj označuje redni broj izdanja, broj iza kose crte godinu izlaženja, a broj iza crtice stranicu u tom izdanju.

Izv. - izvorni tekstovi (odluka) iz sudske prakse što ih je pregledao i obradio autor.

MUP RH - Ministarstvo unutarnjih poslova Republike Hrvatske

Nar. nov. - Narodne novine, službeni list Republike HrvatskeOZ - Ovršni zakon (Nar. nov., br. 57/96., 29/99., 42/00.,

173/03., 194/03., 151/04., 88/05., 121/05. i 67/08.)ONZR - Ogledi o novom Zakonu o radu, izdanje Narodnih

novina d.d., Zagreb, 2010.PiP - časopis Pravo i porezi, Zagreb. Prvi broj označuje

redni broj časopisa, broj iza kose crte godinu izlaska, a broj iza crtice stranicu u tom časopisu.

podst. - podstavak PSP - Pregled sudske prakse, prilog časopisa Zakonitost

iz Zagreba. Prvi broj označuje broj pregleda, a broj iza kose crte stranicu u tom pregledu.

XXVI Kratice i pregled izvora za sudsku praksu

Radno pravo - časopis Radno pravo, ZagrebRH - Republika HrvatskaRiF - časopis Računovodstvo i financije, Zagrebst. - stavakSZ - Stečajni zakon (Nar. nov., br. 44/96., 161/98.,

29/99., 129/00., 123/03., 177/04. i 82/06.)t. - točkaUstav - Ustav Republike Hrvatske (Nar. nov., br. 41/01. -

pročišćeni tekst i 55/01. - ispr.)Ustavni sud - Ustavni sud Republike HrvatskeVrhovni sud - Vrhovni sud Republike Hrvatske Visoki trgovački sud - Visoki trgovački sud Republike HrvatskeVKNZR - Veliki komentar novog Zakona o radu, izdanje Vaše

knjige d.o.o., Zagreb, 2010.ZOO - Zakon o obveznim odnosima (Nar. nov., br. 35/05. i

41/08.)ZOO/91 - Zakon o obveznim odnosima (Nar. nov., br. 53/91.,

73/91., 3/94., 7/96., 112/99. i 88/01.)ZOPRO - Zakon o osnovnim pravima iz radnog odnosa (Nar.

nov., br. 34/91., 26/93. i 29/94.)ZPP - Zakon o parničnom postupku (Nar. nov., br. 53/91.,

91/92., 112/99., 88/01., 117/03., 88/05., 02/07. i 84/08. i 123/08. - ispr.)

ZR - Zakon o radu (Nar. nov., br. 149/09.)ZR/95 - Zakon o radu (Nar. nov., br. 38/95., 54/95., 65/95.,

102/98., 17/01., 82/01., 114/03., 123/03., 142/03., 30/04. i 68/05. - Odluka Ustavnog suda Republike Hrvatske)

ZR/04 - Zakon o radu (Nar. nov., br. 137/04. - pročišćeni tekst i 68/05. - Odluka Ustavnog suda Republike Hrvatske)

ZRO - Zakon o radnim odnosima (Nar. nov., br. 25/92. - pročišćeni tekst, 26/93. i 29/94.)

ZS - Zakon o sudovima (Nar. nov., br. 150/05., 16/07., 113/08. i 153/09.)

ZZR/83 - Zakon o zaštiti na radu (Nar. nov., br. 19/83., 17/86., 46/92., 26/93. i 29/94.)

ZZR/96 - Zakon o zaštiti na radu (Nar. nov., br. 59/96., 94/96., 114/03., 100/04., 86/08., 116/08. i 75/09.)

Žs - Županijski sud (zatim se navodi sjedište suda)