H E S İ N . E Y E N 1 9 5 9

İ L Â H İ Y /

Yeni Bir Hümanizm Görüşü Emel Esin

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

D R . E M E L ESİN K Ü T Ü P H A N E S İ

DR. EMEL ESİN KOLEKSİYONU

P R O F . O S M A N T U R A N Tekrar intişar Ederken

O R D . P R O F . A L Î - F U A D BAŞGÎL Millet, Milliyet, Milliyetçilik

. P R O F . N E C A T İ A K D E P Kader Fikri ve Milli Mes'üliyet Şuuru

- Ö M E R RASİII ÖZTÜRKMEN inanma Gücümüz •>

—. EMEL-ESİN Yeni Bir Hümanizm Görüşü

P R O F . O S M A N Y A H Y A insanın Mahiyeti- ve- Kaderi- ~ ~ •

Y ; D R , N E V Z A T Y A Ç I N T A Ş M E H M E T GALİP

islâmiyet ve Reform ' -P R O F . " EMİN BİLGİÇ

Umumi Efkâr ve Münevverler Efkârının Ehemmiyeti

DOÇ. D R . NÛÉETT1N TOPÇU Beklenen Nizam •. v

O R D . P R O F . M . ŞEKİP TUNÇ ilk insanlar ve'Esatirin Tekevvünü

DOÇ. D R . İBRAHİM K A F E S O G L U Tilrfc Medeniyeti -ve'Batıya Tesirleri

P R O F . A . T O Y N B E E Tarihin Tetkiki' '..'"'.''•

P R O F . D R . C E Z M 1 TÜRK Deli Petro Doktrini

- CAHİT O K U R E R Düşünce ve Hisler , -.- , '•'..*..','•

O R D . P R O F . F I N D I K O G L U Z. FAHRİ Erzurum Üniversitesi ve Mahalli Gazeteciliğinin Hizmetleri

D R . N E V Z A T Y A L Ç I N T A Ş Avrupa ' ' B i r i k i y o r ',*'•'•

D R . H Ü S E Y İ N . Y I L M A Z Yılmaz Nazariyesi .' '•'.". ' "

P R O F . ŞEVKET "RÂŞİT HATİPOĞLU Oralının Karakteristikleri •• - / •

P R O F . O S M A N T U R A N Türk. Dilinin Müdafaası

DOÇ, D R . M E C D U T M A N S U R O G L U Türkolofi Araştırmaları

P E Y A M I S A F A Türkçenin Hastalıkları

T A R I K BUĞRA tahta tabancalar

A R İ F N İ H A T A S Y A Yahya Kemal'e Mersiye

M U N İ S F A İ K O Z A N S O Y Yahya Kemal "•' i>

. • . H A L İ D E N U S R E T Z O R L U T U N A insanlar • •>••»"•;

M O N I Q U E COULLİN Fransa'dan Mektup "•>.

• H A K K I K A M İ L BEŞE şek Dâvast '

BEKİR S I T K I ERDOĞAN Binlkinci Gece • '• •

D R . H A M I T Z Ü B E Y R K O Ş A Y Beyer Medeniyeti Beynelmilel Müzesini Kurma Fikri

A Y H A N İ N A L Çınar

H I F Z I OĞUZ B E K A T A Türkyurdu'nun Hatırlattıkları

H A L İ L R I D V A N ÇONGUR Günlük Kaygılar ve Sanat

DOÇ. D R . O K T A Y A S L A N A P A Anadolu'da Türk Sanatı

Y . M İ M A R BEHÇET U N S A L Türk Mimarisinin Mevkii

P I E R R E L A S S E R Schopenhauer'in Müzik Anlayışı

Y . M İ M A R ERDOĞAN CEMİL OKÇU Besini - Tiyatro

M E H M E T GALİP Neşriyat

R Ü Ç H A N IŞIK Kültür Haberleri '

&S5JUMH1 ANKARA TÜR

S A H İ B İ P R O F . O S M

Y A Z I İ S L E R İ M Ü D Ü R Ü P R O F . E M İ N B İ L G İ Ç

H A Z I R L A Y A N Ö M E R R A S I H Ö Z T Ü R K M E N

ılyet İstihalesi geçirdi. r a k k l hamleleri yaptığı, buhranına m a r u z kaldı-bir vazife İle karşılaştı.

değil, medenî tes ir lerin ıymetler manzumesinde, nu m e y d a n a koymuştur, r lne rağmen Türkiye'de ketumiyetini k a v r a y a n l a -ir .

İrişinden sonra , A v r u p a L n i n e n m ü h i m ılımaktadır. B u n u n l a be-v e y a bu buhranın içine

gıçta ve n e d e d a h a son-re, c e r y a n edememiş v e sbet ve menfi neticeleri n dahi yapılamamış ol-

deriie bağu bir istihale-neşriyatın m e y d a n a çık-nası icab ederdi. Medeni ırum, adetâ, T ü r k . m e t t e s ü r ü k -£e bırakıldığına hükmet-

1, mânevi bir lstikrarsız-ı de bir nevi içtimaî do-İm M usa dair birbirine zıd bir hüviyet ve İstikâmet u l a n ve aydınların, mâ. ı sahip bulunmalarından iarşıııUU saygı ve nıüsa-ir m a n z a r a a r z etmekte, eti k u r m a k emelindeydi.

i\î meselelerin hallinde etl i yol ve f i k i r l e r i n z a -tedir. Lâkin A v r u -

v e t e s i s i n d e , i l â f ı n m e v e u -

r şeye kâfi ve şükre şa-ıhemmlyet taşır. Bunun-t e l e k k l r ve neşriyat h a ­i n d e kaybolmaktadır ( ' ) .

ma i c r a ett ikten sonra, nin medeniyet dâvâsının n a k mümkündür. B u sû-

çıkan bütün meseleler, il olacaktır. Hattâ, ine . d mîrâs ve haslet lerin

T ü r k i y e yalnız : ölçüde olarak, y e n i ı s a h n e o l a b i -Imayan, t a k l i t değil, bir

İni İhmal etmemekle be-e bir vazife terettüp et-ve aklı sel imi , bu uğur. d k a bugün Türk r u h u , e ananelerimiz , yâni, bir ,î kıymetler manzumesi , ı bir takım kemir ic i ve

kültürel b ir müdafaa LÎ m u k a v e m e t kuvvetle , lir. F a k a t y a b a n c ı - t v e y a r a t ı c ı rışfminimalidir. Z i r a ce-ıhafaza ettikçe, bir ayık. i y a r a t ı c ı b i r

ün yıkıcı olduğunu mey­i n e v e y a bu türlü mües-t i k o r u m a k ve canlan .

K e l i n i m e y d a n a k o y m a k itmek yerinde olacaktır.

İsin'in Türk

i lmek-açık-

n hü-Y a h .

i t bö-

b v e r d i k , nd i hayá-rabça ve 3e klâsik [ Türkis-3a görü!-.sırda te­l d i r . Y u -ge lmek le an daha v v e l B u -âkalı b i r lâmlyetln iden son-O n b l r i n c l 'ürkçenin let Yese-anımızda n h u m a -i l l e r i k u -l e v i r l e r i n -r t a r z d a al h u m a -b i n a edi l -ı, F u z u l i , t in h u m a -. i r . N i h a -id i k i , I s -a n l a m a k

z ım o ldu . mek İçin . kâfi ge l .

:n b u h u -) i r i h m a l -malle t ek -

B I R I N C I S A Y F A

HU S A Y F A

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

D r . E m o l E s i n K Ü T Ü P H A N E S İ

D -mi rb . (JÜÜİ3

0 0 5 N E M

! ^ 5 9

Yeni Bir Hümanizm Görüşü

Birleşmiş M i l l e t l e r delegemiz Büyükelç i S e y f u l l a h Esln'lıı zevcesi b u l u n a n E m e l E S l N ' l n b u yazısında Müslüman Türk kültürünün hümanizm İle alâkalı m i n i s i n e temas ed i lmek-te ve Y a h y a K e m a l ' i n b u hümanizmi nasıl ele aldığı açık-kanmaktadır. A n c a k E m e l ESİN hanımın b u yazısının hü-m a n t z m ' e a l t k ısmım b u sayıda Felsefe bölümümüzde, Y a h -y a K e m a l ' e a l t kısmını da gelecek sayımızın E d e b i y a t bö­lümünde vereceğiz .

Emel Esin

En umumî mânada H u ­m a n i s m , İnsanı kâinatın m e r k e z i ve tercümanı addeden ve kâinatı i n ­san vasıtaslyle t e f s i r eden b i r düşünce siste­m i d i r , i n s a n , k e n d i s i n i

ve k e n d i s i i l e kâinat arasındaki mü­nasebet l e r i a n l a m a k istediği anda, H u m a n i s m doğar . H u m a n i s m nere­de v e ne v a k i t baş ladı? B u v a k ' a i n -s a n i y e t m a z i s i n i n karanlıklarında kaybolmuş . A n c a k , h u m a n i s t b i r du­r u m almış o lan bazı İnsanların hatı­rası bize k a d a r m u h a f a z a olmuş : B i r ağacın altında m u r a k a b e y e da lan ve İstırabın menşeini düşünen B u d a , h u m a n i s t b i r f a a l i y e t t e b u l u n u y o r ­d u . «Tetebbu- ed i lmeyen h a y a t ya ­şanmaya değmez» d e r k e n S o k r a t da h u m a n i s t i d i . S o k r a t g i b i diğer bazı Yunanlı ve R o m a l ı f ey leso f lar h u m a ­n i s t oldukları içindir k i , onların eser­l e r i n i k e n d i d i l l e r i n d e t a h s i l e t m e k H u m a n i s m İsmini almıştır. F a k a t be-dlhîdlr k i H u m a n i s m k e l i m e s i n i n b u mânada kullanılışı, umûmî H u m a n i s m m e f h u m u n u n ancak bîr k o l u n d a n iba­r e t t i r .

«Kâinata s ığmayan A l l a h , ina ­n a n ve pâk o lan adamın k a l b i n e sı­ğar» d i y e n H a z r e t ! M u h a m m e d de b i r h u m a n i s t İdi. «Sırrın Gülbahçe-sl» İsimli m a n z u m e s i n i «Cana dü­şünmeyi öğretenin adıyla» başlayan Şebisteri de, b u başlangıç mısraı İle, b i r h u m a n i s t olduğunu tesb l t edi-yor . «Bir şulesi v a r k i şeml canın; F a n u s u n a s ığmaz asmanın» derken , öz şairimiz Şeyh G a l i b de h u m a n i s t b i r f i k i r i l e r i sürmüştü. M o d e r n dün­y a y a şekil veren düşünce tarzları ara ­sında, Türkiye 'mizin bulunduğu i k l i m , lerde, i k i büyük t a r z h a k i m d i r . B u n -ların b i r i Türk Müslüman kültürü, diğeri Hıristiyan A v r u p a kültürü­dür. B u i k i düşünce tarzının H u m a ­n i s m i le alâkalı m a z i s i n i kısaca arze-d e y i m : Y u n a n m e d e n i y e t i n i n h u m a -n i s t ananesi R o m a meden iye t ine geç­mişti. A n c a k , Hristiyanlığın bazı t e f s i r l e r e göre , düşünmeden k a b u l ed i lmesi ıcab eden esrarı o lduğun, dan , b u t e f s i r l e r i n h a k i m olduğu m u ­h i t l e r d e H u m a n i s m b i r müddet ge-r i l e d i . Y e d i n c i asırda vücuda gelen is lâmiyet , r a h b a n i y e t i o r t a d a n k a l ­dırarak, İnsanı A l l a h a doğrudan doğ . rüya m u h a t l b o l m a y a lâyik a d d e t t i . K a l b y o l u y l a ve akıl y o l u y l a gelen

i k i türlü h i k m e t i n birleşdiğl A d e m , hükmetmek hakkına sahlb o ldu . Müs.

U t t m a n l a r , y u n a n feylesoflarının unutulmuş eser ler in i o z a m a n Müs­lüman a leminde mütefekkirlerin müş­t e r e k d i l i o lan a r a b c a y a çevirdiler ve H a z r e t i M u h a m m e d i n H u m a n i s m ! i le t e l i f e çalıştılar. O n u n c u asırda yaşayan ve türk ırkından o lan F a -r a b l n i n bu yo lda h i z m e t i vardır. B i l ­hassa Eflâtun İle İştigâl eden Fa-' r a b l , y u n a n f ey l e so funu İlâhi i l h a ­m a m a z h a r addederdi . F a r a b i ve d i ­ğer Türkistanlı mütefekkirler, O r t a A s y a d a ne.şv ve nüma bulmuş d i n ­l er o lan B u d l s m ve M a n i k e i s m i l e alâkalı bazı h u m a n i s t a n a n e l e r i de müslüman ve k a d i m y u n a n anane­ler ine kattılar. Yakın Şarklı müslü-m a n mütefekkirleri de k e n d i t a r a f ­larındaki h u m a n i s t vereseyi b u ha­zineye İlâveden g e r i kalmadılar. Böy­lece i s lâm kültürü vücuda ge ld i .

i s lâm âleminin kültürel sahada A v r u p a ' d a n daha meraklı olduğu E r k e n O r t a Çağda, İslâm ve h r l s t l -y a n m u h i t l e r i n i n b i r b i r i n e yaklaşdı-ğı h u d u d l a r d a , meselâ Endülüs veya N a p o l i a r a b üniversitelerinde, A v -rupalılar o k u r d u . B u n l a r H u m a n i s m m e f h u m u n u t e k r a r b u l d u l a r ve r u h -banın insan i le A l l a h arasında t a ­vassut g a y r e t i n e karşı mücadele ede­r e k , H u m a n i s m l İhya e t t i l e r ve Re­naissance denen d e v r i n kurucuları o l ­d u l a r . Böylece A v r u p a H u m a n i s t kül­tür ananesi , yalnız y u n a n ve h r i s t i -y a n düşüncesinin değil, i s lâm H u m a -n i s m i n i n de ve bu arada Türk ırkından mütefekkirlerin de hatıralarını taşır. V i y a n a müzesinde, Renaissance dev­r inde , resam Glorg ione tarafından yapılmış « U ç Hakim» adı v e r i l e n b i r r e s i m vardır. B u h a k i m l e r i n b i r i , e l i n ­de kadîm b i r s a n t u r tuttuğu için, O r p ­heus sanılır. B i r t o g a ' y a sarılmış o lan v e e l inde b i r kâğıd t u t a n diğer b i r h a k i m i E f l a t u n zannederler . Sarık­lı, s i y a h sakallı ve mütebessim b i r z a t o lan b i r üçüncü h a k i m ise, r i v a ­yete göre , Ibnirruşd veya I b n i s i n a imiş.

H r i s t l y a n A v r u p a ' y a nasib v e r d i k ­ten sonra, i s lâm Kültürü k e n d i h a y a ­tına ayrıca d e v a m e t t i . Arabça ve farsçayı mütcak lb Türkçe de klâsik b i r l i san o l a r a k teessüs e t t i . Türkis-tanda , K u m - T u r a yazılarında görül­düğü g i b i , Türkçe 4 üncü asırda te­şekkül etmiş, k a d i m b i r d i l d i r . Y u ­nanca ve LâUnceden sonra ge lmekle beraber, A v r u p a d i l l e r i n d e n daha çok esk id i r . I s l a m l y e t t e n evvel B u ­d lsm ve MÇanlkelsm ile alâkalı b i r edebiyatı o lan Türk d i l i , Islâmiyetin Türkler tarafından kabulünden son-ra , yen i b i r inkişaf gördü. O n b i r i n c i asırda Kaşgarl ı M a h m u d Türkçenin lügatini yaptıktan ve A h m e t Yese-v l g i b i b i r büyük şair lisanımızda yazdıktan sonra, Türkçenin hüma­n i s t b i r l i s a n o l a r a k t e m e l l e r i k u ­r u l d u . Selçuk v e Osmanlı d e v i r l e r i n ­de, kâinatı k e n d i n e öz b i r t a r z d a t e f s i r edebi len b i r d i l , y a n i hüma­n i s t b i r d i l o l a r a k , Türkçe b i n a ed i l . d l . Y u n u s E m r e , P i r - S u l t a n , F u z u l i , N e d i m , Şeyh G a l l b , Türkçenin hüma­n i s t ananede b a n i l e r i n d e n d l r . N i h a ­y e t öyle b i r h a l vücuda ge ld i k i , i s ­l a m H u m a n l s m i n l h a k k l l e anlamalı için, Türkçeyl de b i l m e k lâzım o ldu . Türk H u m a n l s m i n l öğrenmek İçin de, Türkçeyl h a k k l l e b i l m e k kâfi gel­d i .

18 i n c i asra k a d a r gelen b u hü­m a n i s t anane i k i asırlık b i r İhmal­den sonra ancak Y a h y a K e m a l l e t ek ­r a r ele alınır.

O N U N C U S A Y F A

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı