yangin gÜvenlİĞİ ve teknolojİlerİ dergİsİissn 2587-0475 yangin gÜvenlİĞİ ve...

ISSN 2587-0475

YANGIN GÜVENLİĞİ VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ

SAYI 13 • NİSAN MAYIS HAZİRAN 2020 • www.tuyak.org.tr

Gazlı Söndürme Sistemlerine Bakış

Metro Tünellerinde Yangın Senaryosu Analizleri

Depoların Duman Egzoz Sistemi Hesapları

Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Saadet Alkış ile Söyleşi

Temiz Gazlı Söndürme Sistemlerinin Tasarımında Kullanılan NFPA 2001 veEN 15004 Standartlarının Karşılaştırılması

Endüstriyel Tesislerde Risk Değerlendirmeli Performans Temelli Yangın Güvenliği

İnşaat Esnasında Hastanede Yangın Tahliyesi Çalışması

Basımını üstlendiğimiz“Binaların Yangından Korunması

Hakkında Yönetmelik”kitabı yeniden yayına hazırlanıyor

Bakanlar Kurulunun; 12.06.2002 gün ve 2002/4390 sayılı kararı ile Resmi Gazete’de 26.07.2002 gün ve 24827 sayısında basılan yönetmelik, 27.11.2007 gün ve 2007/12937 sayılı Bakanlar kurulu kararı ile resmi gazetenin 19.12.2007 gün ve 26735 sayılı sayısında değişikliklerle yeniden yayınlanmış, 2009/15316 sayılı Bakanlar kurulu kararı ile resmi gazetenin 9.09.2009/27344 sayılı Resmi Gazete ve 16.03.2015/7401 sayılı bakanlar Kurulu kararı ile tarafımızdan yayınlanmıştı.

Basımı gerçekleştireceğimiz “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” kitabı; 14.06.2017/ 10459 Bakanlar Kurulu kararı ile 30109 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan ve 05.02.2018/11347 sayılı Bakanlar kurulu kararı ile 30361 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan değişiklik hükümleri içermektedir. Yayına

Hazırlanıyor

Hazırlığı devam eden yönetmelik kitabında reklam ile yer alabilmek iç[email protected] adresine mail atabilirsiniz.

DÜNYANIN EN BÜYÜK HAVALİMANI PROJESİNİN YANGIN KORUNUMUNDANORM TEKNİK İMZASI

İSTANBUL YENİ HAVALİMANI

Yangın Korunum Sistemleri

Norm Teknik A.Ş.

ütün dünyayı etkileyen, insan hayatı için son derece tehlikeli olan COVID-19 pandemisi nedeniyle ülkemizde de olağanüstü önlemler alındı. Alınan önlemler birçok sektörde çalışmaları

yavaşlattı veya durdurdu. Dergilerin hazırlanmasında, basılmasında ve dağıtımında da benzer yavaşlama görüldü. Yayın Kurulu “TÜYAK Yangın Mühendisliği” Dergisinin dijital olarak hazırlanmasının daha uygun olacağını kararlaştırdı.

Dergimiz daha önce belirlenen temel ilkeler doğrultusunda dijital olarak yayımlanmaya devam edecektir. Sektörde okunan dergi özelli-ğini güçlendireceğiz. Zaman zaman teorik bilgilere yer verilecek fakat uygulamaya dönük yazılar daha fazla olacaktır. Uygulama projeleri ve uygulamada karşılaşılan problemlerin tartışılması için bir sayfa açmayı planlıyoruz. Üniversitelerimizin değerli öğretim üyelerinin yazılarının yanında, uygulamada çalışan mühendislerimizin ve uygulayıcılarımı-zın yazılarını beklemekteyiz.

Önümüzdeki sayılarda düzenli olarak, “TÜYAK Yönetmelik Komisyonu” tarafından değiştirilmesi önerilen Binaların Yangından Korunması Hak-kında Yönetmelik maddelerinin açıklaması ve gerekçeleri belirtilecek-tir. Böylece yönetmelik maddeleri üzerinde tartışma ve okuyuculardan görüş alma imkânı olacaktır.

Derginin her sayısında bir tema seçilmesini arzulamaktayız. İdeal olarak güncel olaylar göz önüne alınarak ilgili bir temanın seçilmesi zor olsa da mümkün olabilen sayılarda uygun tema seçilmesine çaba gösterilecektir.

Röportajlara devam edilecektir. Sektördeki duayenlerle teknik konu-larda yapılacak röportajlar yanında uygulamalarda başarılı olan teknik elemanlarla söyleşilere de yer verilecektir.

Derginin yayımlanması ekip çalışmasıyla gerçekleşmektedir. Yayın ku-rulunda olan ve olmayan, derginin yayımlanmasına katkıda bulunan, emeği geçen herkese teşekkür ediyoruz.

B

TÜYAK Adına SahibiTaner Kaboğlu

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüÖzlem Güneç

Yayın Kurulu BaşkanıProf. Dr. Abdurrahman Kılıç

Yayın KuruluDeniz AtikCeyhun ErenMurat TopuzÖzlem GüneçTaner KaboğluHaluk Yanık

Bilim KuruluDr. Saadet Alkış Dr. Sedat AltındaşDr. Kazım BecerenDr. Mustafa BilgeProf. Dr. Füsun DemirelDr. Oğuz GündoğduProf. Dr. Neşet KadırganProf. Dr. Haluk KaradoğanProf. Dr. Adnan KaypmazDr. Necmi ÖzdemirProf. Dr. Mustafa ÖzgünlerProf. Dr. Recep YamankaradenizProf. Dr. Zerrin Yılmaz Halkla İlişkiler ve Reklam MüdürüŞengül Çifçi

Yazı İşleri MüdürüOya Bakır

Yazı İşleriGökçen Parlar ÜnalNihan Kolçak

YapımDoğa Ajans Ticaret Ltd. Şti.

Yönetim YeriHalil Rıfat Paşa Mah.Perpa Ticaret Merkezi, B Blok Kat: 9No: 1376, 34384 Şişli - İstanbulTel: (0212) 320 24 04Faks: (0212) 320 24 [email protected]

ISSN: 2587-0475

Baskı ve CiltŞan Ofset Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti Hamidiye Mah. Anadolu Cad. No: 50 Kağıthane/İstanbulTel: 0212 289 24 24

Tüm Türkiye’de dağıtılmaktadır.Basın Kanunu’na göre yerel süreli yayındır.

www.tuyak.org.tr

YANGIN GÜVENLİĞİ VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ

Yayın Kurulu

SUNUŞ

TÜYAK YANGIN MÜHENDİSLİĞİ SAYI 13 3

Yayınlarımız

Yayınlarımızı temin etmek için lütfen iletişime geçiniz:

[email protected]

(0212) 320 24 04

TÜYAK Yangın Mühendisliği Dergisi” aboneliği hususunda bilgi almak için lütfen [email protected] adresine mail atınız.

“

3 AYDA BİR YAYINLANIR.

SAYI 13NİSAN MAYIS HAZİRAN 2020

AKSAY

ATLAS TEKNİK

BTS

DUYAR VANA

EEC

FOKUS

KOMTES

JOHNSON CONTROLS-TYCO

KURTARIR

MAVİLİ

NORM TEKNİK

STANDART POMPA

TÜYAK

TÜYAK

TÜYAK

TÜYAK

ilan indeksi

73

7

61

51

39

21

17

19

13

11

2

1

4

ÖKİ

AKİ

AK

6Haberler

3Sunuş

İÇİNDEKİLER

Ahmet Açıkgöz, Mustafa Ö. Gelişli, Emre Öztürk 62Metro Tünellerinde Yangın Senaryosu Analizleri

Reşid Laiş 66Depoların Duman Egzoz Sistemi Hesapları

74Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Saadet Alkış

Söyleşi

76Etkinlikler Takvimi

İsmail Turanlı 58Gazlı Söndürme Sistemlerine Bakış

Bilgi 20

Huang De-Chinga, Chien Shen-Wenb, Lin Chien-Hungc, Huang Po-Tab, Song Yi-Tingb, Sie Huei-Rub 52

İnşaat Esnasında Hastanede Yangın Tahliyesi Çalışması

28Memet Gültek, Serdar GültekSınırlandırılmış, Kapalı, Dar ve Çukur Alanlarda Güvenli Çalışma

22Bayram Metin

Temiz Gazlı Söndürme Sistemlerinin Tasarımında Kullanılan NFPA 2001 ve EN 15004 Standartlarının Karşılaştırılması

40Bora Kocaman, Sarper AkyürekEndüstriyel Tesislerde Risk Değerlendirmeli Performans Temelli Yangın Güvenliği


6 TÜYAK YANGIN MÜHENDİSLİĞİ SAYI 13

HABERLERHABERLER

T esisatlardaki Pasif Yangın Durdu-rucu Sistemler” webinarı TÜYAK (Türkiye Yangından Korunma ve

Eğitim Vakfı - Yangından Korunma Der-neği) ve MMO İstanbul Şube işbirliğiyle 8 Mayıs Cuma günü 13.00-14.30 sa-atleri arasında düzenlendi.

Webinarın açılışında TÜYAK Başkanı Taner Kaboğlu şunları söyledi: “TÜYAK olarak eğitim, önceliklerimizden biri. Eğitim ve meslektaşlarımızın gelişimi konusuna çok özen gösteriyoruz ve bu konuda yoğun çaba sarf ediyoruz. Bir makine mühendisi ve MMO üye-si olarak da MMO İstanbul Şubesi ile böyle faydalı etkinlikler yapmayı hep istedik. Bize bu fırsatı sunduğu için Oda Yönetimine teşekkür ediyoruz. Herkese faydalı bir seminer olmasını diliyorum. Bu ortak projelerimiz bundan sonra da devam edecek.”

Hilti Türkiye Teknik Pazarlama Müdü-rü Tolga Aycı’nın konuşmacı olduğu we-binara katılım yoğundu. Sunumunda; yangın durdurucu prensipleri, yangın durdurucu uygulama alanlarını, ulusal & uluslararası yönetmelikler ve stan-dartları ve uluslararası onayları anlatan Aycı sunumunun amacını, • Yangın durdurucu sistemlerin çalış-

ma prensibini anlamak• Tesisatlar özelinde çözüm önerilerini

vurgulamak• Standart ve onayları içselleştirmek

şeklinde ifade etti.Aycı yangının ana nedenleri ve risk-

leri hakkında şu bilgileri verdi: “Yangı-nın ana nedenlerini; elektrik, kimya-sallar, insani hatalar ve kazalar olarak sıralayabiliriz. Yangın nedenleri ve teh-likeleri iyi bilinir, yangınlar kaçınılmaz-dır ve mutlak bir koruma söz konusu değildir. Ancak yangın koruma ve önle-me tedbirlerini almamız gerekir. Yangın koruma ve önleme tedbirlerini; bilinç-lendirme kampanyaları, eğitimler, algı-lama sistemleri, aktif ve pasif yangın söndürme sistemler olarak sayabiliriz. Yangın tamamen önlenemese de, ön-leme tedbirleri, algılama donanımı ve hem aktif hem de pasif yangın durdu-rucu ekipmanlar yangını kontrol etme-ye yardımcı olabilir.”

NFPA ve CTIF verilerine göre yan-gın istatistikleri hakkında bilgi veren Aycı, “Yılda ortalama 3,8 milyon yan-gın meydana geliyor. Yangın nedeniyle yılda ortalama 45.4 bin ölüm gerçekle-şiyor. Yangın ölümlerinin 3/4’ü duman-dan kaynaklanıyor. Yangın ölümlerinin %57’si yangın kaynağındaki odada de-ğil, yangının yayıldığı yerlerde oluyor. Yangında hayatta kalanların %47’si 3,5 metreden fazla göremiyor” dedi.

Yangın güvenliği için küresel olarak uygulanan ilkenin bina bölmelendir-me olduğunu belirten Tolga Aycı, “Bina bölmelendirme, dikey ve yatay olarak

ikiye ayrılır. Bölmenin amacı; insanla-rın çıkış yollarını korumak, yeterli ya-pısal kararlılığı sağlamak, itfaiyenin binaya girmesi ve insanları kurtarması için gereken zamanı artırmak, yangını çıktığı noktasına hapsetmek ve diğer odalardaki varlık ve ekipmanlara zarar vermeden alev ve duman geçişini dur-durmaktır” diye konuştu.

Yangının yayılma hızını yangın si-mulasyonunda katılımcılara gösteren Aycı, yangın durdurucu uygulama alan-ları hakkında şu bilgileri verdi: “Yangın durdurucular; Derz & Dilatasyon Açık-lıkları, Cephe Birleşimi, Mekanik Ge-çişler (Boru, havalandırma kanalı vb.), Elektrik Geçişler (Kablo tavası, busbar, tekil kablo vb.) ve Kapı Geçişleri gibi çeşitli alanlarda uygulanır. Yangın ko-ruma gereksinimleri seviyesi müstakil evlerden endüstriyel binalara doğru artar. Akustik, termal yalıtım, sismik izolasyon, su yalıtımı gibi ek özellikler yapı performansının genel iyileştiril-mesine katkıda bulunur.”

Ulusal & Uluslararası Yönetmelikler ve Standartlar hakkında da bilgi veren Aycı, “Türkiye Binaların Yangından Ko-runması Hakkında Yönetmelikte yangın durduruculardan bahsedilmiştir. Yönet-meliğin diğer maddelerinde yangın durdurucuya atıflar mevcuttur. Diğer test standartları ABD, Almanya, İngil-tere veya EN standartlarına benzerdir. TSE de Avrupa Birliği Uyum Yasaları kapsamında Avrupa standartlarını ka-bul edip yayımlıyor. IBC çeşitli bölüm-lerde yangın durdurucu uygulamala-rından ve standartlardan bahsediyor” diye konuştu.

Sunumunda katılımcılara uluslararası onaylar ile ilgili bilgiler de aktaran Aycı, “Yangın durdurucu sistemlerde 10 altın kuralla onayları okuyabiliriz” dedi ve bu 10 altın kuralı şöyle sıraladı:

1. Temel malzeme özelliklerini de-ğerlendirir.

2. Penetrasyon niteliklerini değer-lendir.

TÜYAK ve MMO İstanbul Şube İşbirliğiyle “Tesisatlardaki Pasif Yangın Durdurucu Sistemler” Webinarı Düzenlendi

”

Diğer pek çok etkinlik gibi, 20. Uluslararası Su Sisi Konferansı (IWMC) mevcut COVID-19 pan-

demisi nedeniyle ertelenmek zorun-da kaldı.

Başlangıçta 7-8 Ekim 2020’de Var-şova, Polonya’da gerçekleşmesi planla-nan etkinlik, aynı yerde 21 ve 22 Nisan 2021 tarihlerinde yapılacak. Konferans oteli Regent Varşova olacak.

1 Haziran 2020’de bildiri çağrısı ya-pılacak. Bildiri özetleri için son tarihi 30 Ekim 2020. Bildirilerin kabul edilip edilmediği, 23 Aralık 2020 tarihine kadar muhataplarına bildirilecek. Tüm özetler Uluslararası Su Sisi Derneği’nin (IWMA) Bilim Konseyi tarafından de-ğerlendirilecek.

Aynı zamanda kayıt platformu olan konferans web sayfası 30 Ekim

2020’de etkinleştirilecek. IWMA, 15 Ocak 2021’e kadar katılımcılara indi-rimli fiyatlar sunacak.

Program 4 Ocak 2021’de yayımla-nacak. IWMA Genç Yetenek Ödülü’ne başvurmak için son başvuru tarihi 30 Aralık 2020. 2021’de bu ödül, su sisi ile ilgili en iyi yüksek lisans tezinin ya-zarına gidecek.

Daha fazla bilgi için: www.iwma.net

20. Uluslararası Su Sisi Konferansı (IWMC), 21-22 Nisan 2021 Tarihlerinde Yapılacak


HABERLER

3. Yangına dayanıklılık gereksinimle-rinin neler olduğunu anla.

4. Çözümün yasalar ve onay gerek-sinimleriyle uyumlu olduğundan emin olun.

5. Boru penetrasyonlarının özellikle-rini göz önünde bulundurun.

6. 6. Kablo penetrasyonlarının özel-liklerini göz önünde bulundurun.

7. Karışık penetrasyonların özellikle-rini göz önünde bulundurun.

8. Penetrantların doğru sabitleme ve desteklere sahip olduğundan emin olun.

9. Uygulamanın ek özellikler gerekti-rip gerektirmediğini öğrenin.

10. Gerekliyse, profesyonel destek ve servis alın.

Aycı sunumun sonunda özetle şunları söyledi: “Sonuç olarak, yangın durduru-cu sistemler hayat kurtarır ve varlıkları korur. Pasif Yangın Durdurucu Sistem-

ler yangının yayılmasını engeller. Pa-sif önlemlerde sistem vurgusu yapıl-maktadır. Türkiye Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik’in ilgili maddelerinde yangın durduru-cu vurgusu yapılmaktadır. Ancak test metodu ve onay mekanizmasından bahsedilmemektedir. Uluslararası UL ve ETA onayları geçerlidir ve sistemi test ederek onay verir.”

Webinar, katılımcıların sorularının ce-vaplanmasının ardından sona erdi.

Siz in iç in en öneml i değer ler in iz i F ike®

Yangın Söndürme S istemler i i le koruyun.

1960’ lardan bugüne yangın güvenl ik sektörüne

öncülük eden F ike®, yüksek performans ve

düşük mal iyet kombinasyonuyla tüm sektör lere

uygun yangın söndürme s istemler i

ssunmaktadı r.

• FM200

• Novec1230 3M

• İnergen Sistemler

Değer verdik ler in iz i koruyun.

Var l ık lar ın ız ı koruyun.

Dünyamız ı koruyun.

TEMİZ GAZLI SÖNDÜRME SİSTEMLERİ

www.at lasteknik .com


HABERLERHABERLER

Y angın, anormal derecede sıcak, kuru ve rüzgârlı hava nedeniy-le 3 Nisan’da başladı. Bu yangın,

Çernobil yasak bölgesinde kaydedilen en büyük yangın olarak tarihe geçti. Avrupa’nın en büyük vahşi yaşam alan-larından biri olan bu bölgenin iyileşme-sinin yıllar alacağı söyleniyor. Yangına ilk aşamada 1.000’in üzerinde itfaiyeci müdahale etti.

Uydu görüntüleri, Çernobil yasak bölgesinde tahmini 57.000 hektarlık bir alanın yandığını gösteriyor. Bu, ya-sak bölgenin toplam alanının %22’sine karşılık geliyor. Uzmanlar, tahribatın yangının yayıldığı tüm alan göz önüne alındığında %30-40 seviyesinde ola-bileceğini söylüyor.

Greenpeace’ın Rusya birimi, yangı-nın en güçlü olduğu bölümünün 34 bin hektar alanda etkili olduğunu, nükleer santrala 1 kilometre mesafe yakınına kadar ilerleyen ikinci yangının ise 12 bin hektarlık alana yayıldığını duyurdu.

Yangının başlamasından iki haf-ta sonra yağan yağmurlarla birlikte önemli bir ölçüde alevler söndürülmüş olsa da, üç hafta sonra, en az üç yerde

yangının tamamen söndürülememiş olduğu görüldü. Bunlardan biri eski nükleer santral sahasının yakınında yer almaktaydı.

Rüzgâr dumanın bir kısmını daha kalabalık yerleşim alanlarına taşıdı. 16 Nisan’da, 250 kilometre uzaklıkta-ki Kiev yoğun dumana maruz kaldı ve normalden daha yüksek radyoaktivite seviyeleri tespit edildi. Yasak Bölge ve yakındaki Zhitomir bölgesindeki yan-gınlardan çıkan dumanın Kiev’i baş-tan sona kaplaması, şehrin havasını dünyadaki en kirli hale getirdi. Yetki-liler dumanın herhangi bir radyoaktif madde içerdiğini inkar etmekle birlikte, kent sakinlerine içeride kalmaları ve pencerelerini kapatmaları söy-lendi. Duman ve kül de limit de-ğerleri aştı: Nor-veç Radyasyon ve Nükleer Güven-lik Kurumu, Nor-veç’teki hava-da sezyum-137

konsantrasyonlarında küçük bir artış kaydetti.

Sezyum-137 ve diğer radyonüklid-lerin havadaki artan konsantrasyo-nu, kanser seviyelerinde artışa neden olabileceğinden endişe edildi. Potan-siyel olarak tehlikeli radyonüklidler yangının duman pusuyla taşınabiliyor. Bunun nedeni, 1986’dan beri orman-ların çoğunlukla ağaçların bulunduğu üst toprak katmanlarında yoğunlaşan radyoaktivite biriktirmesidir. Bu ne-denle, kirlenmiş bölgelerin yakınlarda yaşayan köy sakinleri, ormanı önümüz-deki 300 yıl kullanma hakkından yok-sun kalıyor. Çernobil nükleer santralini

Nükleer Felaketin 34 Yıl Sonrasında Çernobil, Bu Kez Alevlerin Esiri Oldu


HABERLER

çevreleyen “yasak bölge” 34 yıl son-ra, hala- sezyum-137, stronsiyum-90, americium-241, plütonyum-238 ve plütonyum-239 ile yoğun bir şekil-de kirlenmiş bulunuyor. Plütonyum parçacıkları en toksik olanlardır; sez-yum-137’den yaklaşık 250 kat daha zararlı oldukları tahmin edilmektedir.

Yangın, bu parçacıkları, rüzgârla bir-likte uzun mesafelere taşıyabilir, so-nunda radyoaktif kirlenmenin sınır-larını genişletir. Şu anda bu yangınlar nedeniyle atmosfere ne kadar nükleer maddenin getirildiğine dair kesin bir veri yok, bu yüzden ne kadar yol kat ettiklerini, hangi mesafelere ulaşmış olduklarını bilmiyoruz.

2015 yılında bölgede meydana ge-len önceki ve daha küçük yangınlardan biliyoruz ki bilim adamları 10.9 TBq sezyum-137, 1.5 TBq stronsiyum-90, 7.8 GBq plütonyum-238, 6.3 GBq plü-tonyum-239, 9.4 GBq plütonyum-239 ve 29.7 GBq americium-241 yayılımı olduğunu tespit etmişlerdi ki bu yıl rakamların daha yüksek olmasından korkuluyor.

Yangınlara yakın, itfaiyeciler ve ye-rel halk hem dumanın solunmasından hem de radyasyondan kaynaklanan risklere maruz kaldılar. Kiev gibi şehir-ler, kısa ve uzun vadede duman solu-manın olumsuz etkisine maruz kalıyor, yerel pazarlardan alınan kontamine meyveler, mantarlar ve süt yoluyla radyasyon alma riskiyle karşı karşıya.

Kontamine alanlardaki orman yan-gınları, resmi verilere göre 5 milyon insanın kontamine alanlarda yaşadığı, Ukrayna, Belarus ve Rusya için büyük bir sorundur. Bu yangınlar neredeyse her yıl oluyor.

Greenpeace Rusya itfaiye ekibi, kir-lenmiş bölgelerde yangınları söndür-mek için genellikle yardımcı olmaya çalışıyordu ancak bu yıl, pandemi ne-deniyle sahaya giremedi.

Yangınlar devam ederken, 26 Nisan günü, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volod-ymyr Zelenskiy, yangının söndürülmesi için çalışan itfaiyecileri ziyaret ederek, felaketin 34. Yıldönümünde moral ver-meye çalıştı. Cumhurbaşkanı Volod-ymyr Zelenskiy, “Bu gün, radyasyon tehlikesinden geleceği kurtaran kah-ramanların mübarek anısına saygıyla eğiyoruz” dedi. Aynı gün attığı bir twe-et’te Zelenskiy, yangınlar tarafından yaklaşık 11.5 bin hektarlık alanın yok edildiğini söyledi. Hasar “korkunç” diye ekledi. Bu tweet’e, koronavirüs hijyen protokolüne uygun, sahadaki bir itfa-iyeci ile tanışan cumhurbaşkanının bir fotoğrafı eşlik etti.

Ukrayna polisi, yangını çıkardığından şüphelenilen bir kişiyi gözaltına aldı. Çalı çırpıları ateşe veren 37 yaşında-ki erkek şüphelinin, kor parçalarını da kuru otların üzerine atarak yangının

başlamasına yol açtığının belirlen-diği ifade edildi.

Bu durum karşı-sında orman yan-gınlarına sebep olanlara verilen para cezalarının ağırlaştırılması-nı öngören yasa tasarısını Ukray-na parlamentosu kabul etti.

Son yıllarda Çernobil, karanlık tarihi ve 1986’da nükleer santraldeki pat-lamadan sonra zaman içinde donmuş gibi bırakılan ürkütücü kalıntılar ile il-gilenen turistler için popüler bir yer haline geldi. Özellikle afet bölgesin-de geçen yıl kazayı konu alan hit HBO serisinin ardından bir turist patlaması yaşadı. 2019’da yaklaşık 100.000 kişi bölgeyi ziyaret etti.

Bölgeyi denetleyen ve kamu ile iş-birliği içinde çalışan Çernobil Tur Ope-ratörleri Birliği Başkanı Yaroslav Ye-melianenko, grup gezdirdiği yerlerin %30 ila %40’ının yandığını söyledi. Nükleer santral zarar görmedi, ancak alevler yine de, bölgedeki eşsiz tarihi yerler ve doğal çevre üzerinde geniş bir tahribat yarattı. Yemelianenko, bir günlük turun ana lokasyonlarının ne-redeyse zarar görmediğini, ancak, terk edilmiş birkaç orman köyü de dahil ol-mak üzere 12-15 civarında mekanın yanı sıra iki Sovyet turizm kampının, Fairytale ve Emerald’ın yok olduğunu söyledi. Yemelianenko, sıcak geçen kışa ek olarak, Çernobil çevresindeki ormanların doğru yönetilemediği için de yangınların yayıldığını, yetkililerin yeterli yangın siperleri kazmadığını söyledi. Ayrıca yetkilileri, yangınlar başladığında ilk etapta yeterli sayı-da itfaiyeci göndermediğinden dolayı sorumlu tuttu.

Yemelianenko, kendisinin ve diğer rehberlerin yangından kaynaklanan kayıpları fırsata çevirmeye çalışacağı-na inandığını ve bazı alanları yeniden yaratmak için sanal gerçeklik tekno-lojisini kullanabileceklerini söyledi.


HABERLERHABERLER

H avaların mevsim normallerinin üstüne çıktığı şu günlerde ilk akla gelen konulardan biri olan

orman yangınları hakkında açıklama yapan Orman Genel Müdürlüğü (OGM), pandemi sürecinde toplumsal bir bilin-ce dönüşen “Sosyal mesafenin korun-ması” kuralından yola çıkarak “Orman yangınlarıyla da mesafemizi koruyalım” diyerek, yürütülen çalışmalar hakkında bilgilendirme yaptı.

Son 10 yıllık dönemde 73 bin 302 hektarlık alanın yangınlardan dolayı zarar gördüğünün altını çizen Orman Genel Müdürü Bekir Karacabey, “18 bin personelimiz ve 2 bin 597 aracımız ile yüzde 80’den fazlasının insan kaynaklı olduğu bu yangınlar ile büyük mücade-le veriyoruz. Halkımızın son dönemde pandemi sürecinden dolayı gösterdi-ği sosyal mesafe hassasiyetini orman yangınları için de göstermelerini isti-yoruz. Alo 177 orman yangınları ihbar hattını aramalarını bekliyoruz” dedi.

Yangından zarar görmüş alanlarda aynı yıl içinde ağaçlandırma faaliyet-lerine başlandığının altını çizen Kara-cabey, “Yangından etkilenmiş orman alanların ağaçlandırma haricinde, ta-rımsal faaliyet gibi başka işe konu edil-mesi mümkün değildir. Bu Anayasamı-zın 169. maddesiyle de güvence altına alınmıştır. Son 10 yılda yangınlardan etkilenen 73 bin 302 hektarlık alanın tamamını ormanlaştırdık” diye belirtti.

Yaklaşık yüzde 27’si ormanlarla kap-lı Türkiye’de son 10 yıllık verilere göre yıllık ortalama çıkan yangın adedinin 2 bin 209, yangından zarar gören ala-nın 7 bin 330 hektar olduğu açıklandı.

Yangınların yüzde 88’i insan kaynaklı

Orman yangınlarının sebeplerine de-ğinen Karacabey, 2010-2019 yıllarını kapsayan son on yıllık istatistikleri-mize göre orman yangınlarının yüzde 12’sinin yıldırım kaynaklı, geriye kalan yüzde 88’inin ise insan kaynaklı oldu-ğunu vurguladı.

Orman yangınlarıyla mücadelede

önleme, söndürme ve rehabilite olmak üzere 3 stratejilerinin olduğunu ifade eden Karacabey, önleme çalışmaları kapsamında eğitim ve bilinçlendirme ile teknik çalışmaların ön planda tutul-duğunu söyledi.

Ormanlar 7 gün 24 saat izleniyor Orman yangınlarıyla mücadelede

başarıyı getiren en önemli faktörün erken haber alma ve etkili müdahale olduğuna dikkati çeken Karacabey, bu kapsamda ülke genelinde 776 yan-gın gözetleme kulesi ve insansız hava araçlarıyla (İHA) izleme çalışmaları ya-pıldığını kaydetti.

Mevsimsel olarak risk taşıyan özel-likle Ege ve Akdeniz gibi bölgelerde Mayıs ve Kasım ayları arasında bir te-yakkuz halinde olduklarını kaydeden Karacabey, Meteoroloji Genel Müdür-lüğü ile yürüttükleri ortak çalışmalarla oluşturulan “Meteorolojik Yangın Risk Haritası”nın saatlik bazda oluşabilecek yangınlara karşı yetkilileri uyardığına işaret ederek, ihbar anında alanlara

müdahalede bulunmak için de 1140 noktada konuşlanmış ekiplerin bulun-duğunu bildirdi.

Yangına ilk müdahale süresi 12 dakikaya kadar indi

Verilen eğitimler, geliştirilen altyapı faaliyetleri ve teknolojiyle donatılmış sistemler sayesinde ortalama yangına ilk müdahale süresini 16 yılda 12 da-kikaya indirildiğini belirten Karacabey,

“Yangınlara erken ve etkili müdahale kapsamında bu yıl yer ekiplerimizde 1072 arazöz, 281 su tankeri, 586 ilk müdahale aracı, 185 dozer, 473 diğer araç-iş makineleri dahil toplam 2 bin 597 aracımız ve bu araçlarda görevli 10 bin 545 yangın işçisi, 3 bin teknik eleman, 5 bin memur olmak üzere 18 bin 545 personelimiz hazır bulunuyor. Yangınlara erken ve etkili müdaha-le edilmesinde havadan destek sağ-lanması için de 6 idare helikopterinin yanı sıra 25 yangın söndürme heli-kopteri ve 2 amfibik uçak görev ya-pacak” dedi.

OGM Uyardı: “Afrika sıcakları başladı, orman yangınlarına dikkat”


HABERLERHABERLER

D ış cephe kaplamalarının hız-landırdığı yangın olaylarından biri daha Birleşik Arap Emirlik-

leri’nde yaşandı. 5 Mayıs günü akşa-mı, Sharjah’taki 49 katlı Abbco Kulesi, alevler içinde kaldı. Gulf News’e göre, yangında on iki kişi yaralandı, beşi hastaneye kaldırıldı. Yerel basında çı-kan haberlere göre, itfaiyeciler yangı-nı üç saatten daha kısa sürede kont-rol altına almayı başardı. Sharjah Cha-rity International (SCI), Yüksek Konsey Üyesi ve Sharjah Hükümdarı Shaikh Dr Sultan bin Mohamed Al Qasimi’nin di-rektifleri üzerine Abbco Kulesi’nin 650 sakini otellere yerleştirildi. Daireleri yangından etkilenmeyen Abbco Kule-si kiracıları, güvenlik değerlendirmeleri ve temizlik işlemleri tamamlandıktan sonra dairelerine döndü. Verilen bilgi-

lere göre; yangında 300’den fazla da-ire hasar gördü.

Yüksek rütbeli bir polis yetkilisi, Sharjah’ın Abbco kulesindeki yangı-

na birinci konut katının koridorunda (9 park katından sonra, ilk konut katı; 10.Kat) atılan bir sigara veya nargile kömürünün neden olduğunu söyledi.

Yangın sırasında düşen döküntüler binanın çevresindeki 16 araca zarar verdi. Binanın otoparkında bulunan 17 araç daha hasar gördü.

48 katlı 190 metre yüksekliğindeki kule, 2005 yılında, henüz ulusal yangın yönetmeliği çıkmadan önce, artık ülke çapında yeni yapılar için yasaklanmış bulunan alüminyum kompozit panel kaplamalar ile inşa edilmişti.

Sharjah Sivil Savunma Albay Sami Khamis Al-Naqbi, Sharjah’ta 23 met-reden fazla yükseklikteki binalar için 2016 yılında yasaklanan türde kapla-ma ile donatılmış 150 binada tadilat yapmak zorunda kalacaklarını söyledi.

İşin mali boyutu, henüz hesaplan-mamış olsa da, Dubai Yat Limanı Zen Kulesi’nde kaplamaların değiştirilme-sinin maliyeti 25 milyon Dhron olarak tahmin edildi. Bu bina sadece 15 kat yüksekliğinde.

Bazı uzmanlar; “Mevcut bina stoku-nun büyük bir kısmında bu sorun var ve bu göz ardı edilemez. Bu binaların tam ölçekli yenilenmesi ekonomik açıdan mümkün değilse, mühendisler her 10 ila 20 metrede bir alev geçirmez ba-riyerler, sprinkler sistemler ile yangın güvenliği açısından binaları güçlendire-bilir” açıklamasında bulundu.

BAE, Sharjah’daki Abbco Kulesi’nde Yangın: Yine Dış Cephe Kaplamaları

B M’nin dünya kentleşme beklenti-lerine dayanarak, Şanghay veya Lagos gibi 10 milyondan fazla

insanın yaşadığı toplam mega şehir sayısı, sadece 40 yılda dört katına çı-kacak. Bu süreçte şehirlerin nüfusları, 600 milyon artacak. Bu nedenle ve-rimli, güvenli, ve nispeten ekonomik bir toplu taşıma sistemi, trafik kaosunu önlemek ve kirliliği azaltmak açısından, metrolardır. Yer altındaki istasyonlar ve metro tünelleri sınırlı kaçış kabiliyetine sahip kapalı alanlardır. Yangın çıkması durumunda binlerce yolcunun mahsur kalması ve paniğe kapılması muhte-meldir. Kitlesel panik reaksiyonlarının önlenmesi metro işletmeleri için bir önceliktir. Erken Uyarı Yangın Algıla-ma Sistemleri, metroların güvenliği için büyük önem taşımaktadır. Pro-fesyonel olarak projelendirilen ve uy-gulanan Erken Uyarı Yangın Algılama Sistemleri, ölümleri önleyecek, kayıp-ları azaltacaktır.

Yeraltı istasyonlarında yangın gü-venlik seviyesi son yıllarda artmıştır ve istatistikler, kayıpların azaldığını göstermektedir. Ancak, istatistiklerin gösterdiği gibi, yeraltı istasyonlarında yangın riskleri hala büyüktür ve vaka sayısı da küçümsenecek seviyede de-ğildir. Yeraltı istasyonlarındaki yangın nedenleri sıralamasında, her dört du-rumdan birinde elektrik hattı arızaları, ardından mekanik arızalar ve kundak-lama gelmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri’nin Was-hington DC kentinde, 2017’nin ikinci yarısında toplam 51 yangın rapor edildi, bunlardan 24’üne (%47) çöp veya mo-loz tutuşması, 23’üne (%45) elektrik kontağı neden oldu.

Bir Erken Uyarı Yangın Algılama Sis-teminin tasarımı, üstesinden gelinmesi gereken bazı zorluklarla karşı karşıya-dır. En belirgin zorluklar:

Trenlerin istasyona giriş ve çıkışları esnasında oluşan piston etkisi nede-niyle hava akışında önemli değişiklik-lerin olması, 20 m/s’yi aşan pik hava akış hızlarıdır. Bu, duman bulutlarının

seyrelmesine neden olur ve duman, düzenli hassasiyette çalışan standart nokta tipi dedektörler için “görünmez” hale gelir.

İstasyon salonlarındaki ve platform-lardaki tavan boşluklarında elektrik tesisatı bulunan karmaşık tavan yapı-ları, yangın dedektörlerinin kolay ku-rulumunu engeller. Bu, test ve bakım süreçlerini de önemli ölçüde karma-şıklaştırır.

Enerji ve ekipman odalarında, aşırı yüklenme, aşırı ısınma veya kısa dev-re nedeniyle için için başlayan yangın-ların belirgin hale gelmesi tipik olarak uzun bir süreye yayılır (günler olmasa bile saatler). Bu tür yangınlar başlan-gıç evrelerinde sadece çok az miktar-da duman çıkarır.

Dedek t örlerin çevrelenmiş, kapalı alanlara kurulması, detektörlere bakım ve test amacıyla erişimi büyük ölçüde zorlaştırır. Bu, aynı zamanda yürüyen merdivenler ve asansör boşluklarının yangı n dan korunmasında da büyük bir zorluktur.

Yangın alarm sistemini nokta tipi du-man ve/veya ısı dedektörleri gibi ge-leneksel yangın algılama ekipmanları ile tasarlamak hiçbir yerde bu zorlukları ortadan kaldırmayacaktır. Her şeyden önce, standart yangın algılama ekip-manı, ön alarmları tetikleyemez ve bu

nedenle aşamalı bir müdahale planı ta-sarlamak için uygun değildir. Bir duman emiş dedektörü, ideal bir seçimdir. Yük-sek duman duyarlılıklarının yanı sıra, bu cihazlar ayrıca üç aşamalı ön alarm seviyesi ve ayrıca iki alarm seviyesine sahiptir ve bu da çok aşamalı yeterli bir çözüm planı tasarlamayı sağlar.

Uygulama senaryolarıDuman emiş dedektörleri, bir yeraltı

istasyonu boyunca çeşitli senaryolar-da uygulanabilir. Metro istasyonlarında Erken Uyarı Yangın Algılama Sistemle-ri tasarlamak için beş temel senaryo aşağıdadır:

Platformlardaki ve istasyon salonlarındaki boş tavan yapıları

Boru tavan boşluğuna monte edilir ve kı l cal örnekleme noktaları tavan panellerine yerleştirilir. Bu yaklaşımla, tavan boşluğunda yanan kablolardan kaynak lanan dumanın yanı sıra plat-formlardaki veya istasyon salonların-daki yangınlardan kaynaklanan duman, yangı n ın erken aşamalarında tespit edilir. Cihazların güçlü fanı sayesinde, piston etkisinden kaynaklanan hava akış hızındaki değişiklikler sorun olmaz. Dedektörlerin bakımı ve testi önemli ölçüde basitleştirilmiştir, çünkü tespit ünite l eri kolay erişilebilir konumlara monte edilmiştir.

Metro İstasyonlarında Yangın Erken Uyarı Sistemleri Büyük Önem Taşıyor


HABERLERHABERLER

İ stanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Adli Tıp ve Adli Bilimler Enstitüsü’nde İstanbul Kalkınma Ajansı’nın 2018

Yılı Yenilikçi ve Yaratıcı İstanbul Mali Destek Programı Kapsamında “Kültü-rel Mirasın Korunması Ve Şehir Güven-liğinin Artırılmasında Yenilikçi Yaklaşım: Yangın ve Patlayıcı Madde Analiz Mer-kezi” Projesi yürütülüyor.

Yangın ve Patlayıcı Madde Analiz Merkezi-YAPAMER’in Misyonu:

Bu merkezin öncelikli hedefi, başta İstanbul olmak üzere ülke genelinde yangın ve patlama olguları ile ilişkili suçları önleme çalışmalarına katkıda bulunacak analiz yöntemleri gelişti-rerek nitelikli veriler sunmak ve bu alanlarda çalışacak kişilerin eğitimle-rini desteklemek. Diğerleri ise şöyle:

• Yangın incelemeleri ve patlayıcı mad-de analizi konusunda eğitilmiş, kim-yasal, fiziksel ve elektriksel inceleme yapabilecek niteliklere haiz personel yetiştirilmesi ve ileri vadede bu ala-na uzman yetiştirilmesinin hem teo-

rik hem pratik altyapısının kurulması • Merkez bünyesinde yöntem geliştir-me, tez ve araştırma çalışmaları, mev-cut rutin çalışmalara yeni boyutlar ka-zandırılması

• Adli Bilimler alanı ile kimya, fizik ve çeşitli mühendislik alanlarının buluş-turulması sonucu ekonomiye katma değer katacak ürünler, yeni yöntemler ve ilgili teknolojiler sağlayacak AR-GE faaliyetlerinin yürütülmesidir.

Projenin Somut Çıktıları:1. Proje iştirakçisi olan İstanbul Olay

Yeri İnceleme Şube Müdürlüğü ve YA-PAMER’in paydaşları olan Jandarma ve Polis Kriminal Daire Başkanlıkları’nın ve söz konusu olgulara ilk müdahale eden İtfaiye birimlerinin bir araya ge-tirilmesi sayesinde;

• Ülkemizdeki mevcut uygulamala-rın ve varsa farklılıkların konuşulması,

• Uluslararası standartlar göz önün-de bulundurularak farklı adli mercile-rin kullandığı mevcut yöntemlerin or-taklaştırılması

2. Adli alanda hizmet veren kişile-rin eğitilmesi ve ülkenin her tarafın-dan benzer yöntemlerin benimsen-mesi için bir “İyi Uygulamalar El Kitabı” oluşturulması

3. Hukuk Danışmanları, Savcılar, Si-gorta Şirketleri ve Sivil Toplum Örgüt-leri gibi yangın ve patlama olaylarının doğurduğu sonuçların izlenmesine eşlik eden kişi ve kurumların “İyi Uygulama-lar El Kitabı” kapsamında işlenen konu-larda farkındalığının artırılması için bu katılımcılara eğitim düzenlenmesi.

Yeraltı istasyonlarının enerji ve ekipman odaları

Bu alanlar iki şekilde korunabilir: (1) Genel açık alan koruması için borunun tavanın altına veya (2) nesnelerin ko-ruması için ayrı ayrı dolapların üzeri-ne monte edilmesi şeklinde uygulama yapılabilir. Bu durumda, borunun her bir parçasında ek bir duman sensörü konulması, dumanın yerinin tam olarak belirlenmesine izin verir. Her iki yak-laşım da yangının erken aşamalarında tespit edilmesine izin verir ve müda-hale güçlerine duruma müdahale ede-bilmeleri için daha fazla zaman verir.

Yürüyen merdivenler ve asansör boşlukları

Boru, yürüyen merdiven raylarının altına veya asansör boşluğunun içine dikey olarak monte edilir. Her iki ku-rulumda da, aşırı yükleme, aşırı ısın-ma veya kısa devreden kaynaklanan duman, çok erken bir aşamada tespit edilecektir. Uygun şekilde yerleştirilmiş test örnekleme delikleri, bu tür kapalı

ve hatta erişilemeyen yerlerde basit bakım ve test yapılmasına olanak tanır.

Havalandırma kanalları Boruyu havalandırma sistemi kanalı-

nın bölümlerine ayrı ayrı monte etmek, basit nokta tipi duman dedektörlerin-den daha büyük zonların izlenmesine olanak tanır. Ek olarak, duman emiş dedektörünün daha yüksek hassasiye-ti, bu kanal tarafından havalandırılan istasyon bölgesinde dumanın erken saptanmasını sağlar. Bu durumda, per-formansa dayalı bir tasarım yaklaşımı, çözümü yürürlükteki kodlar ve stan-dartlarla çelişmeyecek şekilde şekil-lendirmeye yardımcı olacaktır.

Tüm kademeler üzerinde izleme İstasyon boyunca kurulu olan duman

emiş dedektörlerinin çalıştırılması ve istasyonun kontrol odasında bir yö-netim sistemine bağlanması, istasyon operatörlerinin her yerde algılanan du-man seviyeleri hakkında tam bir kont-role sahip olmalarını sağlar.

YararlarıYukarıda belirtilen senaryolarda du-

man aspirasyon dedektörleri kullana-rak yeraltı istasyonları için Erken Uya-rı Yangın Algılama Sistemleri tasarlar-ken, operatör şu temel avantajlardan yararlanır:

İş kesintisi, ekonomik hasar ve itibar kaybı riski en aza indirilir. Erken Uyarı Yangın Algılama Sistemleri, müdahale ekiplerinin yangın vakaları konusunda zamanında harekete geçmelerini sağ-layacak, test edilmiş ve sürdürülebilir bir müdahale planı ve müdahalenin etkili olmasını sağlayacaktır.

Kitlesel panik riski ve bunun so-nucunda ortaya çıkan yaralanmalar, önemli ölçüde azalır. Erken uyarılar, yeraltı istasyonundaki insanları olay hakkında bilgilendirmede ve tahliyenin düzenli bir şekilde gerçekleştirilmesin-de önemli ölçüde yardımcı olacaktır.

https://ifpmag.mdmpublishing.com/early-warning-fire-detection-in-un-derground-stations/

Yangın ve Patlayıcı Madde Analiz Merkezi: YAPAMER


HABERLER


HABERLERHABERLER

B ir yangında en yaygın ölüm ne-deni gaz, duman veya zehirli du-manların aşırı solunması olmaya

devam etmektedir. Yangın kapıları ve perdeleri gibi yangına dayanıklı bari-yerlerin bir binanın tasarımına uygu-lanması için, mevcut alanlar, bölümlenir (zonlara ayrılır). Büyük ticari tesisler-de, kompartımantasyon ve pasif yan-gın koruması oluşturmak söz konusu olduğunda, birçok zorluk vardır. Açık ofis, açık alan düzenlerinin popülari-tesinin artmasıyla birlikte, duvarların olmaması nedeniyle yangın kapılarını kullanmak imkansız hale geldi. Yangın kapılarının uygulanamadığı yerlerde yangın perdeleri kullanılabilir.

Bir tavanın veya kapının üzerinde bulunan çelik bir kutu içinde saklanan bir yangın perdesi, son derece sağ-lam, yangına dayanıklı bir malzemedir. Yangın durumunda, perde, bir yangın alarmı veya yerel dedektörden bir te-tikleyici tarafından serbest bırakılır, bu da bulunduğu yer, kapı veya asansör boşluğunu gizleyen yerçekimi yoluyla dikey olarak düşmesine izin verir. Bir yangın perdesinin rolü, binanın tahli-yesinde yolcular tarafından kullanılacak yangın kaçış yolları arasında fiziksel bir bariyer görevi görmesidir, bunlar, ya-nal veya dikey olarak yayılan alevlerin önlenmesi için çok önemlidir.

Yangın kapılarının aksine, perdeler, açık plan alanlarda olduğu gibi duvar-ların olmadığı yerler de dahil olmak üzere, birçok farklı yere monte edile-

bilir. Örneğin, açık plan bina tasarımla-rının ilgili düzenlemeleri karşılamasına izin veren, yük taşımayan bir duvarda ve yangına dayanıklı camın yerine bir yangın perdesi kullanılabilir. Ayrıca, bir binanın sakinleri için en kritik ka-çış yolları olan asansörler ve lobilerde, asansör boşluğuna yayılan yangının kontrol edilmesinde yangın perdeleri kullanılabilir.

Yangına dayanıklı perdeler ve ka-pılar bir binada üç ana amaca hizmet eder: Yangının ilk gelişimini sınırlamak, yangının yayılmasını önlemek ve kaçış yollarını korumak. Etkin bir şekilde ta-kılmış bir yangın perdesi, bir binadaki yangın ve dumanın büyümesini ve ge-lişmesini bastırmaya yardımcı olabilir.

Bina yönetmelikleri, kaçış yolları-nın korunmasını ve yangına dayanıklı bariyerler kullanmayan, bir kapı veya asansör açıklığı gibi herhangi bir açıklı-ğın, yangının belirlenen kaçış yollarına yayılma riski yaratmamasını gerektirir. Bu nedenle, bir binayı tahliye ederken bina sakinlerini korumak için yangın perdeleri kullanılır. Bir yangın bariyeri, yangının belirli bir süre ısı ve etkileri-ne dayanacak şekilde tasarlanmıştır. Bu süre, insan yaşamı riskini en aza indirmek, binanın gerekli kontrolleri-ni yapmak için yeterli zamanla etkili bir tahliyeyi mümkün kılmak için ta-nımlanmıştır.

Standartlar ve bütünlükNFPA 80, etkili bir kurulum ve yangın

bariyerinin sürekli bakımı gibi önem-li yönler hakkında kapsamlı rehber-lik sağlayan önemli bir standarttır. Bu standarda tam uyum için, yangın per-deleri gerekli testlerin tümünü geçmiş olmalıdır ve bu testlerden biri veya daha fazlası tamamlanmamışsa, ürü-nün bu onay mührünü almak için ge-reken minimum gerekliliklere ulaştığı düşünülmez.

UL10D, bir yangın perdesinin yan-gına dayanıklılık seviyesini araştıran uyumluluk ve ürün bütünlüğü açısın-dan aranacak anahtar test sertifikasıdır.

Görüş penceresiBir kapı yerine bir yangın perdesi

monte edildiğinde, bir görüş pencere-si ilk müdahale ekiplerine çok yardım-cı olabilir. Bu nedenle, görüş pencereli perdelere olan küresel talep artıyor.

Bina sakinlerinin güvenliğini koru-manın yanı sıra, bir yangın perdesinin rolü, yangını söndürmek için çalışan itfaiyecilere koruma sağlamaktır. Acil bir durumda, ilk müdahale edenlerin, bireyleri binadan tahliye etmeleri ge-rekir, bu nedenle görüş panelli yangın perdeleri, bu süreçte yardımcı olabilir. Bir yangın perdesi veya başka bir ba-riyer yerleştirildiğinde, diğer tarafta-ki riski tanımlayamama nedeniyle, ilk müdahale edenlerin işlerini yapmala-rını engelleyebilir. Perdeye pencere benzeri bir panel ekleyerek, binanın farklı bölümlerinde alev ve dumanın tanımlanmasını, bu da tahliye sırasında değerli olan zamandan tasarrufu sağlar.

Yangına dayanıklı bariyerlerde bir görüş penceresine sahip olmanın fay-daları açıktır. Bununla birlikte, perdeler-de sertifikalı ve kapsamlı testlere tabi tutulmuş ürünleri seçmek, şartname-lere ve tesis yöneticilerine, yangından korunma önlemlerinin insan hayatını korumak için en yüksek standart ol-duğu konusunda güvence sağlar.

https://ifpmag.mdmpublishing.com/building-division-and-fire-curtain-vi-sion/

Görüş Penceresi Olan Yangın Önleyici Perdeler ve Bariyerlere Talep Artıyor


HABERLERHABERLER

Türkiye’deki orman varlıklarının korunması ve geliştirilmesi için 181 yıldır çalışan Orman Genel

Müdürlüğü, yüzde 90 oranında insan kaynaklı olan orman yangınları konu-sunda toplumda farkındalık yaratmak için yeni bir kampanya başlattı. 7’den 77’ye herkese ulaşmak için reklam kampanyasında toplumda tanınan si-malar yer aldı. T.C. Tarım ve Orman Ba-kanlığı önderliğinde 17 Haziran’da İz-mir’de gerçekleşen basın toplantısında tanıtımı yapılan kampanya kapsamın-da açıklamada bulunan Tarım ve Or-man Bakanı Bekir Pakdemirli, “Sanat dünyasının değerli üyelerine verdikle-ri desteklerden ötürü teşekkürlerimi sunarım” dedi.

16 ünlü ormanlar için bir araya geldiAralarında Cüneyt Arkın, Caner Cin-

doruk, Turgay Tanülkü, Emre Üçte-pe, Burcu Kara, Oylum Talu, Saba Tü-mer, Wilma Elles, Hakan Vanlı, Zeyno Gönenç, Şebnem Özinal, Murat Tavlı, Seray Sever, Ümit Erdim, Zeynep Ero-nat ve Metin Şentürk’ün yer aldığı 16 ünlü reklam filmi videolarını kendileri çekti. Ünlülerin kendi ev ortamlarında çektikleri videoları ile tek bir reklam filmi hazırlandı.

Alo 177’ye dikkat çektiler “Geleceğini yakma!”, “Mangal ateşi-

ni söndür!”, “Doğaya yanan sigara iz-maritini atma!”, “Yangına hassas böl-gelerde ateş yakma!” gibi sloganların kullanıldığı reklam kampanyasında or-

man yangınlarında erken müdahale için hayati önem taşıyan Alo 177 Orman Yangını İhbar hattına “Ormanda ateş ve duman gördün mü hemen 177’yi ara” sloganı ile dikkat çekildi. OGM sosyal medya hesaplarından #OrmanVatandır hashtag ile paylaşılan kampanya kısa sürede yankı uyandırarak trend topic listesine girdi.

Orman yangınlarının yüzde 90’ı insan kaynaklı

Orman yangın-larının önlenmesi ve orman varlık-larının geliştiril-mesi için toplam 36 bin personeli ile gece gündüz çalışan Orman

Genel Müdürlüğü’nün 2010-2019 is-tatistiklerine göre yangınların yüzde 10’unun yıldırım, yüzde 90’nının ise insan kaynaklı olduğu biliniyor. Or-manların insan hayatı için büyük önem taşıdığından bahseden Orman Genel Müdürü Bekir Karacabey, “Pandemi süreci sağlıklı insan için sağlıklı doğa olması gerektiğini bize bir kez daha gösterdi. Ormanlar sürdürülebilir kal-kınma için gerekli olan su, gıda, ba-rınma gibi ihtiyaçları sağlarken, doğa-nın korunmasına ve iklim değişikliği-ne sebep olan sera gazı salınımlarının azaltılmasına da destek oluyor. Orman varlıklarının korunmasında bizim en büyük düşmanımız orman yangınla-rı. Bu kampanyamızı da orman yan-gınları konusunda vatandaşlarımızda farkındalık oluşturmak için hazırladık. Bu vesile ile kampanyada yer alan 16 değerli isme teşekkür ederiz” dedi.

Ünlüler Orman Yangınları için Tek Nefes Oldu

Yangın korunum sistemlerinde dünya liderinden eşsiz çözümler ve ürün yelpazesi...Tyco Yangından Korunum Ürünleri artık Johnson Controls çatısı altında. Kapsamlı yangın korunum sistemlerimiz ile hala bildiğiniz ve güvendiğiniz sektör lideriyiz. Onlarca yıllık tecrübe, küresel liderlik ve yenilikçi bina güvenliği çözümleriyle bilinen Johnson Controls ile gelecek, daha güvenli ve aydınlık olacaktır.

Yangın söndürme sistemleri hakkında en son bilgiler ve yenilikçi ürünler için http://www.johnsoncontrols.com internet adresinden veya +90 (0) 312 840 01 00 nolu telefondan bize ulaşın.

© 2019 Johnson Controls. All rights reserved.

92104 JC Turkish Fire Magazine Ad A4 v4.indd 1 20/02/2019 09:26


Havaalanının genişletilmesi ve in-şasında itici güçler, ekonomik küreselleşme ve düzenli olarak

hava yoluyla seyahat eden insan sa-yısında dünya çapındaki artış olmak üzere bir dizi faktördür. NFPA’ye sıkça yöneltilen bir soru, bir havaalanı termi-nal binası için uygun yangın söndürme sisteminin tasarımıyla ilgilidir.

Havaalanı terminalleri, çeşitli işlev-lere hizmet eden ve bir dizi potansiyel tehlikeyi barındıran benzersiz karma-şık yapılardır. Terminaller, kalkış kapı-ları, bagaj taşıma alanları ve güvenlik tesisleri gibi hava yolculuğuna özgü bileşenlerin yanı sıra restoran alanla-rı, perakende mağazaları ve dinlenme salonlarını içeren tüketici hizmetlerini bünyesinde barındırır. Havaalanı termi-nal binaları, bagaj şeklinde yanıcı yük taşıyan çok sayıda insanı barındırabi-lir ve gecikmeler meydana geldiğinde, kalkış kapıları geçici uyku alanları ol-duğunda, potansiyel yanıcı yük; daha da konsantre hale gelebilir. Terminal binalarının hemen dışında, büyük ya-kıt depolu kamyonlar ve tamamen deposu yakıt dolu uçaklar potansiyel yakıt dökülme noktalarını ve yangın tehlikelerini temsil eder. Tüm bu fak-törler yangından korunma tasarımında karmaşık bir yaklaşım geliştirilmesinde etkin rol oynayacaktır.

Sprinkler Sistemlerinin Kurulumu için Standart NFPA 13 ve Havaalanı Termi-nal Binaları, Yakıt Rampası Drenajı ve Yükleme Yolları Standardı NFPA 415 dahil olmak üzere NFPA standartları, bu karmaşık binaların ve bu binalarda bulunan ve çalışan kişilerin korunması hakkında gereklilikleri ve bilgileri sağ-lar. Havaalanı terminalleri, NFPA 13’ün 2019 edisyonunun 26. bölümünde yer alan “Özel Doluluk” kategorisine gir-mektedir. Bu bölüm, kullanıcıların tüm bilgilere tek bir yerden ulaşabilmesi için NFPA 13 dışındaki kodlardan ve standartlardan; sprinkler kriterlerini de içerir. Havaalanı terminal binaları için,

NFPA 415’ten alınan sprinkler gerek-sinimleri, NFPA 13’ün 26.25 bölümü-ne de alınmıştır. NFPA 415’in, terminal holü doluluk bölümünün 12.000 feet kareden daha büyük olduğu havaala-nı terminal binalarına sprinkler takıl-masını gerektiren hükmü gibi, NFPA 13’e alınmadığı halde, takip edilmesi gereken birçok gereksinimi içerdiğini bilmek önemlidir.

Özel yolcular için yasal gereksinimle-ri uygularken aklınızda bulundurmanız gereken birkaç şey vardır. En önemlisi, NFPA 13’teki tasarım kriterleri hüküm-lerine uymanız gerekir, ancak NFPA 415 gibi referans standardının gerek-sinimleri NFPA 13 gerekliliklerinden farklı olduğunda, referans standardı önceliklidir.

NFPA 415’in ele aldığı konulardan biri, pencere açıklıklarının korunmasına yöneliktir. Ciddi bir yakıt sıçraması yan-gınından kaynaklanan radyant ısının 75 metre uzaklıktaki cam pencereleri kır-ması beklenebilir ve bina içindeki yanı-cı maddeleri tutuşturabilir. Bir pencere zemin bitim noktasının yedi feet mesa-fesinde ve potansiyel bir yakıt sıçrama noktasının 100 feet yakınındaysa, tüm aralıkta ya NFPA 15 Yangından Korun-ma için Su Püskürtme Sabit Sistemler Standardına uygun bir su püskürtme sistemi kurulması veya bu pencere ve arkasındaki yolcuları korumak için bir

yangın kepenk sistemi olması gerekir.Normalde dolulukla ilgili tehlike se-

viyesini belirlemek mühendise bağlıdır, ancak NFPA 415’te, yolcu taşıma alanı Normal Tehlike Grubu- Doluluk 1 olarak sınıflandırırken, bagaj, paket ve kargo işleme alanları Normal Tehlike Grubu Doluluk 2 olarak sınıflandırılır.

Bir havaalanı terminalinin bir baş-ka benzersiz yönü de uçak yolcu biniş yürüyüş yolları, körüklerdir. Bunlar ter-minal binasını, uçağın park edildiği ve yakıt verildiği alana apronun üzerinden ulaşarak uçağa bağlar. Yakıt dökülme potansiyeli nedeniyle, bu yürüyüş yol-larının, jet yakıt dökülmesine benzer bir yangına maruz kalma koşullarında en az beş dakika boyunca güvenli bir çıkış sağlayabilecek olanaklara sahip olması gerekir. Bu, tipik olarak yürüme yolunun belirli inşaat tasarım gereksi-nimlerini karşılamasıyla gerçekleştirilir. Geçit bu gereklilikleri karşılamıyorsa, geçidin dış kısmına su spreyi veya kö-pük sistemi şeklinde sabit yangın koru-ması sağlayarak alternatif bir koruma yöntemi gerçekleştirilebilir.

Bir havaalanı terminal binası için yangın koruma sistemi tasarlamak göz korkutucu gibi görünse de, NFPA 13 ve NFPA 415, süreç boyunca rehberlik et-mektedir.

Havaalanı Terminal Binası için Yangın Koruma Sistemi Tasarımı

* NFPA’de Yangın Güvenlik Mühendisi olarak görev almaktadır.

HABERLERBİLGİ

Brian O'Connor*


TÜYAK Yangın Mühendisliği Dergisi, Sayı 13, s22-27, 2020

nısıra küresel ısınmaya vermiş oldukları çevresel zararlardan dolayı 1987 Montreal Protokolü ile üretimi ve kullanılması kı-sıtlanmıştır. Bu kısıtlamayla beraber gazlı söndürme sistemle-rinde farklı söndürücü gazların ve halon alternatiflerinin araş-tırılması hız kazanmıştır.

Motreal Protokolünden sonra NFPA (National Fire Protection Association) Amerikan Ulusal Yangından Korunma Birliği Halon Alternatifi Koruma Sistemleri adı altında halon alternatifi olabi-lecek gazlı söndürme sistemlerinin tasarım, montaj, bakım ve işletmesinin araştırılması için 1991 yılında bir komite kurmuş ve bu komite 1994 yılında NFPA2001_Temiz Gazlı Yangın Sön-dürme Sistemleri adı altında ilk versiyon standardını yayınla-mıştır. NFPA 2001:1994 standardı 1996-2000-2004-2008-2012-2015 ve 2018 yıllarında revize edilmiştir. Şu anda 2021 revizyo-nu için çalışmalar sürmektedir.

ISO (the International Organization for Standardization) Ulus-lararası Standartlar Teşkilatı, benzer şekilde gazlı söndürme sis-

1. GAZLI SÖNDÜRME SİSTEMLERİ TARİHİ

1.1 HalonHalon gazlarının kullanıldığı gazlı söndürme sistemleri 1900’lü

yılların başından itibaren yangın söndürme aracı olarak kulla-nılmıştır. Halon türevi gazlar, yanma sürecinin devamını sağla-yan zincirleme tepkimeleri durdururlar.

Halon 104 gazı 1907 yılından sonra, Halon 1001 ve Halon 1011 gazları 1930’lu yıllarda , Halon 1202 gazı ise 1947 yılından son-ra sıkça kullanılmıştır. Bu gazların yüksek toksik özelliklerin-den dolayı farklı alternatif gazlar geliştirilmiş ve aynı söndür-me özelliği ile daha az toksik karaktere sahip Halon 1301 ve Ha-lon 1201 gazları bulunmuştur. Sonraki yıllarda bu iki gaz ağır-lıklı olarak söndürme sistemlerinde kullanılmaya başlamıştır.

Halon gazlarının ozon tabakasını inceltici özelliklerinin ya-

Bayram Metin1

TEMİZ GAZLI SÖNDÜRME SİSTEMLERİNİN TASARIMINDA KULLANILAN NFPA 2001 VE

EN 15004 STANDARTLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

1 Satış Müdürü, Grupo KOMTES_SIEX

ÖZETGazlı söndürme sistemi tasarımına başlarken karar verilmesi gereken iki önemli konu vardır. Bunlardan birisi kullanılacak olan ga-zın tipinin belirlenmesi diğeri söndürme konsantrasyon değerinin belirlenmesidir. Yangın söndürme sistemlerinde kullanılacak stan-dartları belirleyen NFPA, ISO ve EN kuruluşları bu konuda farklı yorumlar ve değerler belirtmiştir.Standartlar arasındaki farklardan birinin diğerinden daha yetersiz olduğu anlamı çıkarılmamalıdır. Başta mimari olmak üzere di-ğer disiplinlerin beraber değerlendirilerek kullanılacak olan standardın eksiksiz uygulanmasına dikkat edilmesi gerekir. Kullanıla-cak olan standardın tüm kriterlerinin eksiksiz değerlendirilmesi sistem güvenirliği açışısından önemli bir etkendir. Bu çalışmada yangın yönetmeliğimize göre kullanılmasının zorunlu olduğu EN 15004-ISO 14520 standartları ile dünyanın bir çok yerin-de ve ülkemizde özel sektör projelerinde daha sık kullanılan NFPA 2001 standartları arasındaki temel farklar anlatılmaya çalışılmıştır.



• CFCs gazları (Chlorofluorocarbons) içeriğinde Karbon, Flor ve Klor bulunan,

• HFCs gazları (Hydrofluorocarbons) içeriğinde Hidrojen, Flor ve Karbon Bulunan (Klor içermeyen),

• HCFCs gazları (Hydrochlorofluorocarbons) içeriğinde Hid-rojen, Klor, Flor ve Karbon bulunan,

• HBFCs gazları (Hydrobromofluorocarbons) içeriğinde Hidrojen, Brom, Flor ve Karbon bulunan ve

• PFC veya FC Gazları (Perfluorocarbons) içeriğinde Flor ve Karbon bulunan gazlardır. PFC gazlarının bazıların-da Brom, Klor ve Hidrojen atomları bulunabilir.

Inert gazlar argon ve nitrojen asal gazları ile bunların karışı-mı olan gazlardır. Inert gazlar 4 grupta sınıflandırılır.

• IG-01/ Argon Ar (100%)• IG-55 / Ar-50% + N2-50%• IG-541/ N2-52% + Ar-50% + CO2-8%• IG-100 / Nitrojen N2-100%

2. TÜRKİYE’DE GAZLI SÖNDÜRME SİSTEMLERİNE GEÇİŞ SÜRECİ

TSE (Türk Standartları Enstitüsü) 2004 yılında Gazlı yangın söndürme sistemleri - Fiziksel özellikler ve sistem tasarımı - Bö-lüm 1: Genel kurallar adı altında ISO 14520-1 standartını yayın-lamıştır. Bu standart, binalarda, fabrikalarda veya diğer yapı-lardaki gazlı yangınla mücadele sistemlerinin tasarımı, kurul-ması, deneye tâbi tutulması, bakımı ve emniyeti için tavsiyele-ri ve bunların özelliklerini, çeşitli söndürme maddelerinin ka-

temleri konusunda ISO 14520-1:2000 standardını 2000 yılında yayınlamıştır. Standardın 2006 yılında 2nci versiyonu ve 2015 yılında ise 3ncü ve son versiyonu yayınlanmıştır. 2015 versiyo-nu şu anda revize sürecindedir.

CEN (European Committee for Standardization) Avrupa Stan-dardizasyon Komitesi temiz gazlı söndürme sistemleri konusun-da EN 15004-1:2008 ilk standardını 2008 yılında yayınlamıştır. EN 15004, ISO 14520-1 standardını Avrupa normlarına göre dü-zenlendikten sonra son versiyonu EN 15004-1:2019 olarak 2019 yılında yayınlanmıştır.

1.2 Temiz GazlarTemiz gaz; elektriksel iletkenliği olmayan buharlaştıktan son-

ra artık bırakmayan söndürücü gaz olarak tanımlanmaktadır. Yangın söndürme sistemlerinde kullanılan temiz gazlar, halo-karbon türevi kimyasal gazlar ve inert (asal) gazlar olmak üze-re iki çeşittir. Genel olarak her iki gaz çeşidi korunacak mahalin tamamında hacim söndürme yapılması durumunda kullanılır. Yangının söndürülmesi için gerekli olan gazın konsantrasyonu, mahalin içinde bulunan yanıcı malzemelerin çeşidi ile yoğun-luğuna ve söndürücü akışkanın tipine göre değişiklik gösterir-ken, söndürme işlemi sırasında gazın minimum konsantrasyon değerine ulaşması için gerekli süre ve boşaltımı; mekanik ekip-manlara, sistem borulamasına ve söndürücü gazın dağıtımı-nı yapan boşaltma nozullarına göre değişiklik göstermektedir.

Halokarbon türevi temiz gazlar karbon, hidrojen, brom, klor, flor ve iyot içeren gazlar olmak üzere 5 grupta sınıflandırılır.

GAZ KİMYASAL ADI ISO 14520-1 2015 EN15004-1 2019 NFPA2001 2018

CF3l Trifluoroiodomethane ISO14520-2 -

FK-5-1-12 Dodecafluoro-2-methylpentan-3-one ISO14520-5 EN15004-2

HCFC Blend A EN15004-3

HCFC-123 Dichlorotrifluoroethane -

HCFC-22 Chlorodifluoromethane ISO14520-6

HCFC-124 Chlorotetrafluoroethane -

Isopropenyl-1-methylcyclohexene -

HFC 125 Pentafluoroethane ISO14520-8 EN15004-4

HFC 227ea Heptafluoropropane ISO14520-9 EN15004-5

HFC 23 Trifluoromethane ISO14520-10 EN15004-6

HFC 236fa Hexafluoropropane ISO14520-11 -

FIC-13I1 Trifluoropropane - -

IG-01 Argon ISO14520-12 EN15004-7

IG-100 Nitrogen ISO14520-13 EN15004-8

IG-55 Nitrogen (50 %) Argon (50 %) ISO14520-14 EN15004-9

IG-541 Nitrogen (52 %) Argon (40 %) Carbon dioxide (8 %) ISO14520-15 EN15004-10

HCFC Blend BTetrafluoroethane(86%)Pentrafluoroethane(9%)

Carbondioxide(5%)- -

Tablo-1. ISO 14520, EN15004 ve NFPA2001 Standartlarında Tanımlanan Gazlar



ları ile 5 türde sınıflandırılmıştır.

• TS EN 2 ve TS EN 2/A1 standartlarına göre yangın sınıfları;A Sınıfı Yangınlar Yanmanın normal olarak kor şeklinde ya-

nan genellikle organik yapıdaki katı madde yangınlarıdır.B Sınıfı Yangınlar Yanıcı ve parlayıcı sıvı madde yangınlarıdır.C Sınıfı Yangınlar Gaz halindeki yanıcı madde yangınlarıdır.D Sınıfı Yangınlar Yanabilen hafif metal yangınlarıdır.F Sınıfı Yangınlar Bitkisel ve hayvansal pişirme yağ yangın-

larıdır.Ancak “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetme-

lik” yangını 4 türde sınıflandırmıştır.

• Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğe göre yangın sınıfları;

A Sınıfı Yangınlar: Odun, kömür, kâğıt, ot, doküman ve plas-tik gibi yanıcı katı madde yangınları,

B Sınıfı Yangınlar: Benzin, benzol, makine yağları, laklar, yağlı boyalar, katran ve asfalt gibi yanıcı sıvı madde yan-gınları,

C Sınıfı Yangınlar: Metan, propan, bütan, LPG, asetilen, ha-vagazı ve hidrojen gibi yanıcı gaz madde yangınları,

D Sınıfı Yangınlar: Lityum, sodyum, potasyum, alüminyum ve magnezyum gibi yanabilen hafif ve aktif metaller ile radyoaktif maddeler gibi metal yangınları.

NFPA (Amerikan Ulusal Yangınla Mücadele Derneği) yangın sınıflandırmasını Avrupa standartlarından farklı kabul etmiştir. NFPA standartlarına göre yangın A, B, C, D, K olarak sınıflandırıl-mıştır. Avrupa standartlarından farklı olarak F sınıfı yerine K sı-nıfı (kitchen-mutfak) demeyi tercih etmiştir. Ayrıca C sınıfı NFPA sınıflandırmasında elektrik yangını olarak kabul edilmektedir. Avrupa standartlarında elektriğin bir yangın sınıfı olamayaca-

rakteristiklerini ve bu yangın söndürme maddelerinin uygun ol-duğu yangın tiplerini kapsar.

Diğer bir ifade ile ISO 14520-1 standartı elektriksel olarak iletken olmayan, boşaltılmasından sonra artık bırakmayan ve performans karakteristikleri uygun bağımsız bir kuruluş tara-fından doğrulamaya imkân veren yeterli veri bulunan binalar, fabrikalar ve diğer özel uygulamalar ile birinci dereceden iliş-kili toplam örtme sistemlerini kapsar.

2004 yılında yayınlanan standard 09.04.2009 yılında iptal edil-miş ve yerine TS EN 15004-1 standartı yürürlüğe girmiştir. Yan-gın Yönetmeliğinin yapılan revizelerinde üçüncü bölüm Mad-de 97’de gazlı söndürme sistemlerinin uygulanması konusun-da ISO 14520 standartına atıfta bulunmasına rağmen tüm tasa-rımlar EN 15004-1 e göre yapılmalıdır. Yangın yönetmeliği yapı-lacak revizesinde EN 15004-1 standart bilgisi yönetmelik kap-samında belirtilmesi beklenmektedir.

EN 15004, NFPA 2001 ve ISO 14520 standartlarındaki son gün-cel gazlar Tablo 1’de kimyasal adları ile beraber açıklanmıştır. EN 15004 ve ISO 14520 tanımlanan gazlar için ayrı birer stan-dart numarası tanımlarken NFPA 2001 gazları standart numa-raları şeklinde ayırmamış, Halokarbon ve Inert Gazlar olarak sı-nıflandırmış ve tüm gazların özelliklerini ve sistem tasarımları-nı aynı standart içinde belirtmiştir.

2.1 NFPA 2001 ve EN 15004 Standartları Arasındaki Yangın Sınıfı Tanımlama Farklılıkları

2.1.1 Yangın Sınıfları Ülkemizde yangın sınıflandırması Avrupa Birliği’nin kabul et-

tiği şekilde yapılmıştır. Yangın Asya, Avrupa ve Amerika’da farklı şekilde sınıflandırılmış olmasına rağmen ülkemizde kabul edi-len A, B, C, D ve F sınıfı yangındır ve Avrupa Standartlarına göre uyumlu olarak hazırlanmış olan TS EN 2 ve TS EN 2/A1 standart-

Tablo-2. EN 15004 ve NFPA 2001 Standartlarında Yangın Sınıfları Tanımlamaları

YANGIN SINIFI TS EN 15004 NFPA 2001-2018

A Sınıfı Yüzey YangınıNormalde tutuştuktan sonra kor halinde yanan,

genellikle inorganik malzemeler olan katı malzemeler

Odun, kumaş, kağıt, lastik ve pek çok plastik gibi sıradan yangın riskleri

A Sınıfı Yüksek Risk Yangını

Yüksek güç çeken veya kablo yoğunluğu aşağıdaki limitlerin üzerinde olan mahaller;

- Çapı 100 mm’nin üzerinde kablo demeti bulunan mahaller

- Kablo tavalarında, tava kesitinin %20’sinden fazla yoğunluğa sahip olduğu mahaller

- Yatay ve dikey kablo tavalarının birbirlerine yakınlığı 250 mm’den yakın olan mahaller- Yangın söndürme anında oda içerisindeki

ekipmanların çektiği enerji 5kW’ı geçtiği mahaller

B Sınıfı Yangın Sıvı veya sıvılaşabilir katılar

Yanıcı ve tutuşucu sıvılar, petrol türevi yağlar, zift, benzin, yağ bazlı boyalar, solventler, vernik, alkol ve tutuşabilir

gazlar

C sınıfı Yangın Enerji bulunan elektriksel ekipmanlar



ğı, ancak yangının başlangıç nedeni olacağı nedeniyle yangın sınıfı olarak kabul edilmemektedir.

NFPA 2001 ve EN 15004 standartlarının yangın sınıflarını Tab-lo 2’de tanımlamışlardır.

NFPA 2001 yangın sınıflarını A Sınıfı , B Sınıfı ve C Sınıfı olarak 3 ayrı risk sınıfı olarak belirtmiştir. EN 15004 ise A Sınıfı, A Sınıfı Yüksek Tehlike ve B Sınıfı olarak sınıflandırmıştır.

EN 15004 standardının belirttiği A sınıfı yüksek tehlike NFPA 2001 standardında yer almamaktadır. Bu sınıf yerine NFPA 2001 elektriksel ekipmanların bulunduğu risk grubunu C Sınıfı ola-rak belirtmiştir.

2.1.2 NFPA 2001 ve EN 15004 Standartları Arasında Tasa-rım Konsantrasyon FarklarıHer iki standart arasında bir çok ortak nokta olmasının yanı-

sıra belirgin farklar da vardır. Gazlı söndürme sistemleri tasarı-mına başlanmadan önce karar verilmesi gereken üç kritik konu vardır. Bunlar (1) yangın sınıfının belirlenmesi, (2) kullanılacak olan söndürücü gazın söndürme konsantrasyonunun belirlen-mesi, (3) sistemin dizayn konsantrasyonunu belirleyebilmek için gerekli olan emniyet katsayısının belirlenmesidir. Tüm bu maddelerin sonucunda ortaya yangını söndürebilmek için ge-rekli dizayn konsantrasyon değeri çıkar.

2.1.2.1 A Sınıfı Yangınlar İçin Minimum Konsantrasyon DeğeriNFPA 2001 standartı A sınıfı yangınların söndürme konsant-

rasyon değerinin belirlenmesinde Inert Gazlı Söndürme Sistem-leri standartı olan ANSI/UL 2127, Halokarbon Gazlı Söndürme Sistemleri standartı olan ANSI/UL 2166 veya bu standartlara eşdeğer prosedür ve testleri zorunlu kılmaktadır. (NFPA 2001-2018 / 5.4.2.2)

NFPA 2001 A sınıfı yangınların dizayn konsantrasyon değerini belirtirken iki yönteme başvurur. Bu iki yöntemdeki daha yük-sek olan değeri minimum konsantrayon değeri olarak belirtir. Kupel testinde (cup burner test) çıkan sonuçlar ve UL 2166/UL 2127 testlerindeki minimum söndürme konsantrasyonlarının 1,2 emniyet katsayısı ile çarpılması sonucu çıkan sonuçlardan bü-yük olan minimum dizayn konsantrasyonu olarak belirlemiştir.

EN 15004 standardı ise (15004-1/2019 Design Installation Maintenance) ANNEX C test prosedürlerinde belirtilen tahta palet ile PP, ABS ve PMMA polimer yakıtları kullanılarak yapı-lan testler sonucu ortaya çıkan en yüksek konsantrasyon de-ğerini minimum söndürme konsantrasyon değeri olarak belir-lemiştir. (EN 15004-1:2019/7.5.1.3). Dizayn konsantrasyon de-ğeri için çıkan söndürme değerlerinin 1.3 emniyet katsayısı ile çarpılmasıyla bulunur.

Her iki standartta testler sırasında kullanılan yakıtlar, tahta palet ve PP, ABS ve PMMA polimerleridir.

Polimer küçük basit moleküllerin devamlı olarak birbirini ta-kip etmesi sonucu oluşan makro bileşiklerdir.

• PMMA (Polimetilmetakrilat) yüksek saydamlıkta termop-lastik bir polimer olup metilmetakrilat monomer’in po-limerizasyonuyla elde edilir.

• PP (Polipropilen) işlemesi kolay olup, düşük bir yoğun-luğa sahip polimer.

• ABS (Akrilonitril Bütadiyen Stiren), emülsiyon veya kütle polimerizasyonuyla Polibütadiyen eşliğinde Akrilonitril ve Stiren’den yapılan amorf bir polimerdir.

UL standartlarında yapılan testlerde kullanılan polimer yakıt-lar ile EN 15004 standartında testlerde kullanılan polimer yakıt-lar aynıdır. Tablo 3’te polimer malzeme özellikleri belirtilmiştir.

NFPA 2001 ve EN 15004 standartları A Sınıfı Yangınlar sön-dürme konsantrasyon değerleri Tablo 5’te belirtilmiştir. Görül-düğü üzere NFPA 2001 standartı kapsamında A sınıfı yangınlar için söndürme konsantrasyon değeri hesaplanırken kullanılan yakıtlar ayrı ayrı belirtilmemiştir. EN 15004 standartında ise gazların kullanılan yakıta göre söndürme konsantrasyon de-ğerleri belirlenmiştir.

Konsantrasyon değerlerinin NFPA 2001 ve EN 15004 standart-larında farklı olmasının temel nedenlerinden birisi söndürme süreleri arasındaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır.

EN 15004-1 polimerik yakıtların söndürme süresini 3 dakika kabul ederken (EN 15004-1:2019 C.6.3.4), NFPA 2001, UL 2166 ve UL 2127 standartlarına göre söndürme süresini 10 dakika olarak kabul etmektedir. (UL 2166/UL 2127 General Test Para-meters 35.1.1.3)

Alev tutuşturma kaynağı EN 15004 standartında 51 mm x

Tablo-3. Polimer Malzeme Özellikleri

5 kw/m2 exposure in cone calorimeter – ASTM E 135425 kW/m2 exposure in cone calorimeter (ISO 5660-1)

Yakıt Renk Yoğunluk (g/cm2)

TutuşmaSüresi

180 Derece Ortalama Isı Salım Hızı

Etkili Yanma Isısı

(sn) Tolerans kW/m2 Tolerans MJ/kg Tolerans

PMMA Siyah 1,19 77 ±30% 286 ±25% 23,3 ±15%

PP Doğal(Beyaz) 0,905 91 ±30% 225 ±25% 39,8 ±15%

ABS Doğal(Krem) 1,04 115 ±30% 484 ±25% 29,1 ±15%



112 mm x 21 mm iken, UL standartlarında 51 mm x 51 mm x 22 mm’dir.

Her iki standart kullanılacak olan heptanın yanması için ge-rekli süreyi 90 saniye olarak belirler. EN 15004 standartında alev tutuşturma kaynağının daha büyük olması ve söndürme için ge-rekli sürenin daha kısa olmasından dolayı söndürme konsant-rasyon değerleri NFPA 2001 standartlarına göre daha yüksek-tir. Tablo 5’ten görüldüğü üzere EN 15004 standartlarında gaz-lar için minimum söndürme konsantrasyon değeri NFPA 2001 standartlarına göre daha yüksektir. Her iki standart için mini-mum konsantrasyonu belirleyebilmek için ard arda üç başarı-lı söndürme testi yapılmalı ve 10 dakika sonrasında mahal ha-valandırıldığında tekrar tutuşma olmamalıdır.

2.1.2.2 B Sınıfı Yangınlar için Minimum Konsantrasyon DeğeriB Sınıfı yangınlar için NFPA 2001 ve EN 15004 standartı kon-

santrasyon değerlerini belirlerken birbirine çok yakın test me-totları kullanmıştır.

EN 15004 standartı B Sınıfı yangınların minimum söndürme konsantrasyon değerinin (MEC) bulunması için iki test yönte-mi kullanır. EN 15004-1 standartı EK B’de belirtilen kupel de-neyi(cup burner test) sonucu çıkan söndürme konsantrasyon değerleri ile elde edilen sonuçları EK C.6.2’de belirtilen heptan pan testi ile doğrular. Birden fazla yakıt içeren tehlike durum-ları için en yüksek konsantrasyon değeri kullanılır. Kupel testi ve heptan pan testi sonucu çıkan söndürme konsantrasyonun-dan daha büyük olanı minimum söndürme konsantrasyon de-ğeri olarak kabul edilir.

Minimum dizayn konsantrasyon değeri ise söndürme konsant-rasyon değerinin 1.3 emniyet katsayısıyla çarpılmasıyla bulunur.

NFPA 2001:2018 standartı ise B sınıfı yangınların minimum söndürme konsantrasyon değerini bulurken UL 2166 ve UL 2127 standartlarında belirtilen B Sınıfı Yangın testleri ile Annex B de belirtilen kupel deneyi sonucu çıkan değerlerden daha yüksek olanının söndürme konsantrasyon değeri olarak kullanılması-nı belirtir. Kupel deneyi sonucunda bulunan değerler 1,3 em-niyet katsayısı ile çarpılarak minimum dizayn konsantrayon değeri bulunur.

2.1.2.3 C Sınıfı ve A Sınıfı Yüksek Tehlike Sınıfı Yangınlar için Minimum Konsantrasyon DeğeriNFPA 2001 enerjili elektrik ekipmanların bulunduğu yangın

sınıfı C Sınıfı Yangın olarak tanımlar. C Sınıfı yangınlar için mi-nimum dizayn konsantrasyon değeri UL 2127 ve UL 2166 test-leri ile bulunan söndürme konsantrasyon değerinin 1,35 emni-yet katsayısıyla çarpılmasıyla bulunur.

EN 15004 ise A sınıfı yangınların aşağıda verilen kriterleri sağ-laması durumunda A Sınıfı Yüksek Tehlike yangınları olarak ayrı bir risk sınıfı belirlemiştir.

• Yüksek güç çeken veya kablo yoğunluğu aşağıdaki limit-lerin üzerinde olan mahaller,

• Çapı 100 mm’nin üzerinde olan kablo demeti bulunan mahaller,

• Kablo tavalarında, tava kesitinin %20’sinden fazla yo-ğunluğa sahip olduğu mahaller,

• Yatay ve dikey kablo tavalarının birbirlerine yakınlığı 250 mm’den yakın olan mahaller,

• Yangın söndürme anında oda içerisindeki ekipmanların çektiği enerji 5 kW’ı geçtiği mahaller,

EN 15004-1:2019 A Sınıfı Yüksek tehlike yangınları için kulla-nılacak konsantrasyon değerini tanımlarken iki kriteri baz al-

Alev Tutuşturma Kaynağı (mm) Polimerik Yakıt Ölçüsü (mm)

EN 15004 51 x 112 x 21 mm 405 x 200 x 10 mm

NFPA 2001 51 x 51 x 22 mm 400 x 200 x 95 mm

Tablo-4. Tutuşturma Kaynağı ve Yakıt Ölçüsü

Tablo-5. EN 15004 ve NFPA 2001 Standartlarında A Sınıfı Yangınlar için Söndürme Konsantrasyon Değerleri

FK 5-1-12 HFC125 HFC227 HFC23 IG-01 IG-541 IG55 IG-100

NFPA 2001-2018

Yakıt Cinsi Belirtilmemiş 3,3 6,7 5,2 15 - 28,5 31,6 31,0

EN 15004-1:2019

Tahta Palet 3,4 6,7 4,9 10,5 30,7 28,2 28,7 30,0

PMMA 4,1 8,6 6,1 12,5 31,6 30,7 30,7 28,8

PP 4,0 8,6 6,1 12,5 31,6 30,6 29,3 30,0

ABS 4,0 8,6 6,1 12,4 32,2 30,7 31,0 31,0



man konusunda nispeten daha az bilgi vermektedir. Her iki standardın temel ve en önemli ortak noktası söndür-

me konsantrasyon değerleri belirlenirken üretici firmaların kul-lanmış olduğu ekipmanların önemini belirtmesidir. Her iki stan-dart söndürme sistemlerinde kullanılması gereken konsantras-yon değerininin üretici firmanın onaylı ekipmanları ile test edil-mesi ve kullanılması gerektiğini belirtir. Sistem tasarımları ya-pılırken gerekli laboratuvarlardan ve kuruluşlardan onay almış sistem ürünlerinin kullanılması sistem performansı açısından en önemli kriterlerin başında gelmektedir.

4. KAYNAKLAR• NFPA 2001-2018 Standard on Clean Agent Fire Extinguishing

Systems• UL 2166 Halocarbon Clean Agent Extinguishing System Units• UL 2127 Inert Gas Clean Agent Extinguishing System Units• EN 15004-1:2019 Fixed FireFighting Systems-Gas Extinguishing

Systems• 2015 Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik

mıştır. Buna göre A sınıfı yangın konsatrasyon değeri veya B Sı-nıfı yangın konsantrasyon değerinin %95’inden hangisi yüksek ise o değerin kullanılması gerektiğini belirtmiştir.

3. SONUÇGazlı söndürme sistemleri tasarımı yapılırken kullanılan NFPA

2001 ve EN 15004/ISO 14520 standartları temelde bir çok nokta-da benzer yorumlar yapmış olsa da her iki standartı birbirinden ayıran en önemli konunun; söndürme için gerekli olan konsant-rasyon değerlerinin belirlenmesi şeklinde yorumlanmaktadır.

EN 15004 tüm yangın sınıflarında emniyet katsayısını 1.3 alır-ken, NFPA 2001 A sınıfı yangınlarda 1.2 , C Sınıfı Yangınlarda 1.35 almaktadır. Her iki standardın B Sınıfı yangınlarda emniyet kat-sayısı 1.3’tür. Söndürme sürelerinin süresi tasarım konsantras-yonu belirleyen bir diğer önemli kriterdir. İki standart söndür-me testleri bakımından karşılaştırıldığında EN 15004 daha net bilgiler verirken, NFPA 2001 özellikle A Sınıfı Yangınlar ve C Sı-nıfı yangınlarda kullanılan söndürücü madde, kullanılan ekip-

Tablo-6. EN 15004 ve NFPA 2001 Standartlarında Kupel Deneyi ve Oda Testi Konsantrasyon Değerleri

Tablo-7. EN 15004 ve NFPA 2001 Standartlarında Kupel Deneyi Cihaz Ölçü ve Değerleri

Tablo-8. EN15004 ve NFPA2001 Standartlarında C Sınıfı Yangın ve Yüksek Tehlike A Sınıfı Konsantrasyon Değerleri


NFPA 2001-2018 Kupel Deneyi 4,5 8,7 6,62 12,9 42,0 31,0 35,0 32,2

EN 15004-1:2019Kupel Deneyi 4,5 9,3 6,7 12,6 39,1 33,8 36,5 32,3

Oda Testi 4,4 9,3 6,9 12,3 39,8 37,0 36,6 36,6

Kupel Test Cihazı

EN 15004-1:2019 NFPA 2001-2018

Hazne (Cup) Dış Çap Aralığı Ø28-31 mm (1 mm - 2 mm) Dış Çap Ø31 mm - İç Çapı Ø26 mm

Baca İç Çapı (Chimney) Ø85 mm ± 2 mm Ø90 mm ± 1,3 mm

Baca Et Kalınlığı (Chimney) 2 mm - 5 mm 2,4 mm ± 0,3 mm

Baca Yüksekliği (Chimney) Ø535 ± 5 mm Ø520 mm

Test Hava Debisi (Air Flow) 40 l/min 40 l/min

Yakıt Yanma Süresi 60 s 80 s

Testin Tekrarlanma Sayısı 5 5

Söndürme Konsantrasyonu 5(beş) Başarılı testin ortalaması 5(beş) Başarılı testin ortalaması


NFPA2001-2018 4,5 9,0 7,00 20,3 - 38,5 42,7 41,9

EN15004-1:2019 5,6 11,5 8,50 16,3 49,2 45,7 45,2 45,2



1. GİRİŞDünyada olduğu gibi ülkemizde de her yıl birçok kişi sınırlan-

dırılmış kapalı alanlarda ölmekte ya da ciddi şekilde yaralan-maktadır. Bu olaylar kompleks tesislerden basit depo tankla-rına kadar bir çok işletmede meydana gelmektedir. Sadece sı-nırlandırılmış kapalı alanlarda çalışanların kendisi değil, aynı zamanda, uygun eğitim ve ekipmana sahip olmadan bu kişile-ri kurtarmaya çalışanlar da ölmektedir. Gazete haberlerinden öğrendiğimiz kadarıyla içinde oturduğumuz apartman su de-posu temizlik ve bakım sırasında da gerekli önlem alınmadığı zaman ölümlü olaylar yaşanmaktadır.

İşyeri sahasındaki sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alanlar-da çalışma iş sağlığı ve güvenliği bakımından önemli bir yere sahiptir. Birçok çalışan için sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur

alanlar sağlık ve iş güvenliği açısından önemli derecede risk oluşturabilen alanlardır. Sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alan-larda meydana gelen iş kazalarının büyük çoğunluğu patlama, yangın, ölüm, ciddi yaralanma veya zehirlenme ile sonuçlana-bilmektedir. Bu ortamlarda yapılacak çalışmalar çok ciddi çok daha fazla dikkat ve özen gerektirir.

Sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alanlarda yürütülen çalış-malarda gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerinin alınabilmesi için bu türden alanların iyi tanınması ve bu yerlere uygun ça-lışma planı ile risk değerlendirme raporu ve acil durum planla-rının yapılması yanında yapılan çalışmalarda üç önemli konu-ya dikkat edilmesi gerekir.a) Sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alana ancak işin başka

şekilde yapılmasının mümkün olmadığı hallerde girilmesib) Sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alana girişin gerekli oldu-

ğu hallerde, işin güvenli yapılabilmesi için oluşturulan gü-venli giriş prosedürüne uyulması,

SINIRLANDIRILMIŞ, KAPALI, DAR VE ÇUKUR ALANLARDA GÜVENLİ ÇALIŞMA

Memet Gültek1 , Serdar Gültek2

1 A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı2 Dr. Müh. İstanbul Üniversitesi Öğretim Görevlisi

ÖZETİşyeri sahasındaki sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alanlarda çalışma iş sağlığı ve güvenliği bakımından önemli bir yere sahiptir. Bir-çok çalışan için sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alanlar sağlık ve iş güvenliği açısından önemli derecede risk oluşturabilen alanlardır. Sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alanlarda meydana gelen iş kazalarının büyük çoğunluğu patlama, yangın ile ciddi yaralanma veya ölümle sonuçlanabilmektedir. Bu ortamlarda yapılacak çalışmalar çok ciddi çok daha fazla dikkat ve özen gerektirir.Sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alanlarda yürütülen çalışmalarda gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerinin alınabilmesi için bu tür-den alanların iyi tanınması ve bu yerlere uygun çalışma planı ile risk değerlendirme raporu ve acil durum planlarının yapılması ya-nında yapılan çalışmalarda dikkatli, olunması gerekir.Bu çalışmada can ve mal güvenliğini sağlamak amacıyla sınırlandırılmış, kapalı, dar ve çukur alanlarda yürütülecek çalışmalarda tehli-kelerin tespiti, önlemlerin belirlenmesine yönelik yöntem yürürlükteki yasal mevzuat gerekleri çerçevesinde katılımcılara aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Güvenli çalışma,



c) İşe başlamadan önce uygun acil durum önlemlerinin alın-ması.

Mevzuat olarak aşağıda listelenen kanun ve yönetmeliklerde yer alan hükümler ile bu önlemler tanımlanmaktadır.

İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu Yapı işlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği ilgili mad-

deleri, Çalışanların patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunma-

sı hakkında yönetmelik Kanserojen veya mutajen maddelerle çalışmalarda sağlık

ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik Kimyasal maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik ön-

lemleri hakkında yönetmelik İş ekipmanlarının kullanılmasında sağlık ve güvenlik şart-

ları yönetmeliği İşyerleri bina ve eklerinde alınacak sağlık ve güvenlik ön-

lemlerine ilişkin yönetmelik İşyerlerinde işin durdurulmasına dair yönetmelik Tehlikeli madde uygunluk belgesi düzenlenmesi hakkında

yönerge Kapalı yerde çalışma ve gözcü hizmetleri için yasal mev-

zuat içinde yer alan ancak hâlihazırda iptal edilen parla-yıcı, patlayıcı, tehlikeli, zararlı maddelerle çalışma tüzüğü,

iş sağlığı iş güvenliği tüzüğü ilgili maddeleri

2. TANIMLAR2.1 Sınırlandırılmış Kapalı Alan

Şekil 1’de kapalı ve sınırlandırılmış alanların örnek gösterimi yer almaktadır. Bu görsellerde yer alan hacimlerin aşağıda be-lirtilen şekilde tanımlanıp ayrıştırılması iş güvenliği açısından riskin belirlenmesinde önemlidir.

-Bir çalışanın içeri girip, verilen işi yapabileceği kadar veya gö-revini yapmasına olanak verecek genişlikte olan alandır. Bir ça-lışanın içeri giremeyeceği kadar küçük olan alan ‘’kapalı alan’’ olarak tanımlanamaz. Örnek: bir alan iki duvar ile çevrili olabi-lir, ancak; alan eğer çalışanın giremeyeceği kadar küçük ise ‘’ka-palı alan’’ olarak tanımlanamaz. Bir alanın ‘’kapalı alan’’ ola-rak tanımlanabilmesi için çalışanın içeri girebileceği ve verilen işi yapabileceği büyüklükte olması gerekir.

-Giriş ve çıkısı kısıtlanmış ve sınırlanmış olduğu bir alandır. Sınırlandırılmış kapalı alan giriş – çıkış boyut yada konumları bakımından zor olabilir. Sınırlandırılmış kapalı alan giriş – çıkı-şı yukarıdan, aşağıdan ya da yandan olabilir. Bazı durumlarda da, çalışma bölgesine sabit bir merdiven ile ulaşılması gereke-bilir. Ayrıca giriş ve çıkışların boyutu ile konumu acil durumlar-da kurtarma faaliyetlerini zorlaştırabilir.

Şekil 1. Kapalı ve Sınırlandırılmış Alanların Örnek Gösterimi



Radyasyon (manyetik alan) kaynaklı tehlikeler, Islak yüzey tehlikeleri, Asbest bulunması Tehlike oluşturacak seviyede toz bulunması Havalandırmanın yetersiz olması nedeniyle, çoğu kapalı

alanın tehlikeli atmosfere sahip potansiyeli yüksektir.Bu nedenle bu tür alanlar izin gerektiren kapalı alan ola-

rak belirlenmeli ve buna ilişkin giriş prosedürü uygulanmalı-dır. Kapalı alanlar bilinen diğer ciddi emniyet ve sağlık riskle-ri içeren ortamdır.

2.4 Kapalı Alana Güvenli Giriş Yapılabilmesi İçin Kapalı Alanı Tanımak Gereklidir.

Burada anıldığı anlamında kapalı alanlar çok çeşitli şekil ve öl-çüde olabilir ve ağır sanayi, gıda, kimyasal madde ve petrol iş-leme endüstrileri, elektrik, gaz, altyapı (atık değerlendirme) gibi kamu hizmetleri uygulamaları, iletişim sistemi çalışmaları, tele-komünikasyon RF sistemi çalışmaları, inşaat alanları gibi ilk akla gelenler olarak sayabileceğimiz uygulamalar içinde bulunabilirler.

Pratikte aşağıdaki sayılan yerler birer kapalı- sınırlandırıl-mış alan olarak tanımlanmaktadır. Ancak havadan hafif gazla-rın sıkışabileceği veya birikebileceği alanlarda bizim için tehli-keli alan olarak düşünülebilir. Depolar, kuyular, menholler, tü-neller, silolar, su kuleleri, depoları, tanklar, reaktörler, yağ alma tesisleri, gemiler, kazanlar, kazan daireleri, pompa istasyonla-rı, elektrik pano ve trafo odaları, bilgi işlem odaları, mahzen-ler, üstü açık su depoları, alttan girişli muhafazalar dikkatle de-ğerlendirilmelidirler

Birçok durumda, bu tür kapalı alanları fark etmek oldukça ko-laydır. Bununla birlikte Şekil 2’de gösterildiği burada listelen-meyen ve kapalı alan tarifinde yer alan özelliklerin görülmedi-ği bir başka tehlike arz edebilecek bir yer bile fark ederseniz en iyisi, bu tanınmayan yeri de bir kapalı alanmış gibi değerlendi-rip, tüm gerekli emniyet önlemlerini almaktır.

3. KAPALI ALANLARDA ATMOSFERİK AÇIDAN TEHLİKE VE RİSKLER

Kapalı alanlarda meydana gelen iş kazalarının büyük çoğun-luğu patlama, yangın ile ciddi yaralanma, ölüm veya zehirlen-me ile sonuçlanabilmektedir. Bu nedenle; kapalı alanlarda ya-pılan çalışmalarda işin yürütümü ve çevresel etkiler nedeniy-le oluşabilecek riskler değerlendirilmeli, alınması gereken ön-lemler belirlenmelidir.

- Sürekli olarak insan kullanımına açık olmayan bir alandır. Sürekli çalışma yeri olarak kullanılmamaktadır. İşyerlerinde kapalı alanlara inceleme, kontrol, denetleme, temizleme, ba-kım, onarım veya yeni cihaz ilavesi yapmak amacı ile girilir.Bu alanlar sürekli çalışma yeri olarak kullanılmamaları ne-

deniyle, genelde iyi havalandırma veya ışıklandırmaya sahip değillerdir. Bu nedenle çalışanların gerekli güvenlik tedbirleri alınmadan alana girmeleri tehlikeli olabilir.

Kapalı alanlar izin gerektiren ve izin gerektirmeyen kapalı alanlar olmak üzere ikiye ayrılır. Tüm alanlar izin gerektiren ka-palı alanlardan değildir. Bu nedenle iki kapalı alan tanımı ara-sındaki farkı belirlemek önemlidir.

2.2 İzin Gerektirmeyen Kapalı AlanCiddi yaralanmalara, ölüme, yangın, patlama veya zehirlen-

meye sebebiyet verecek tehlikeleri barındırmayan veya barın-dırma potansiyeli taşımayan alandır.

2.3 İzin Gerektiren Kapalı AlanAşağıda belirtilen özelliklerden bir yâda birkaçına sahip, po-

tansiyel tehlike riski taşıyan alandır:- Kapalı alan tehlikeli atmosfer şartlarına sahip olan ya da için-

de yangın, patlama ile ciddi yaralanmalara veya ölüme sebe-biyet verecek tehlikeli zehirli atmosfere sahip olma potansi-yeli bulunan ortamdır.

- Kapalı alana giren kişinin düşüp mahsur kalabileceği, boğu-labileceği (oksijensiz kalması) bir yapıdadır. (içe dönük içbü-key duvarlar, aşağıya eğimli tabanı ve gittikçe incelen (dara-lan) taban kesite sahip biçimde olan alanlar, vb.)

- Kapalı alana giren kişinin tehlikeli madde yutulma, zehirlen-me riskini oluşturan ortamdır.

- Kapalı alan bilinen başka bir sağlık veya güvenlik tehlikesi içerir. Ciddi sağlık ve güvenlik tehlikeleri şunları kapsayabilir: Düşme tehlikeleri, Çökme tehlikeleri, Yırtılma tehlikeleri, Koruyucusuz makineler, Yüksek sıcaklık ve/veya soğukluk, Buhar boruları veya kimyasal madde taşıyan hatlar, Tehlikeli gürültü seviyeleri, Elektrik kaynaklı tehlikeler, Kıvılcım tehlikeleri, Topraklanmamış ekipman tehlikeleri,

Şekil 2. Makine ekipmanlarında yer alan kapalı alanların gösterimi



Risk değerlendirmesinin ilk adımı, tehlikenin tanımlanması-dır. Çalışma yeri kapalı alan olarak tanımlandığında karşılaşı-labilecek potansiyel tehlikelerin belirlenmesi gerektir. Her ka-palı alan; oksijenin yetersiz olduğu atmosfer, yanıcı atmosfer, zehirli atmosfer, mekanik ve fiziksel tehlikeler olmak üzere de-ğerlendirilmelidir.

3.1 Kapalı Alanlarda Daha Önceden Kimyasal Maddelerin (Ürünün) Depolanması

Kapalı alanlar çoğu zaman, kimyasallar, petrol ürünleri vb. gibi maddelerin saklandıkları yerlerdir.

Bu maddeler buradan temizlik veya başka bir nedenle çıka-rılsalar bile, kaldıkları sürede bu madde artıkları bu bölgeler-de kalmış, bu maddelerin yayacağı zehirli buharlar duvarlar tarafından emilmiş, (absorbe edilebilir) böylece bu ortamda-ki atmosferik koşullar değişmiş olabilir. Yetersiz havalandır-ma nedeniyle ürün tarafından yayılan zehirli buhar ortamdan uzaklaştırılamaz ve bu durum risk oluşturabilir.

3.2 Kazayla Oluşan Döküntü Ve KaçaklarAmonyak, asetilen, asitler vs. hatta su bile herhangi bir ka-

palı alanda çok çeşitli tehlikelere neden olabilir. Bu türlü maddeler, buhar veya gaz yayarak bulundukları alan-

da ya doğrudan kirlenmeye veya bazı ani reaksiyonlara girerek farklı tehlikelere neden olabilirler. Bu tehlikeler, ’’ kayma, takıl-ma ve düşme ‘’ gibi kazalara da sıklıkla yol açar.

3.3-Kimyasal ReaksiyonlarKapalı alanlarda kimyasal reaksiyon-

ların birçok nedeni olabilir. Üretim proseslerinde birtakım yan

ürünler oluşabilir ve bunlar da bulun-dukları ortamdaki atmosferlerle reak-siyona girerek tehlikeli koşullar oluştu-rabilirler.

Asit veya solventlerle yapılan temizlik-ler sırasında bu maddelere ait buhar ve gazlar yayılır ve yaşam açısından tehli-keli koşullar oluşturabilirler.

Benzer şekilde kuruyan boya zehirli (toksik) buhar yayar ve ciddi sağlık sorun-larına yol açabilir veya kapalı alandaki at-mosferle şiddetli bir tepkimeye girebilir.

3.4-OksidasyonOksidasyon, metallerin paslanmala-

rı veya çürümeleri, organik maddelerin ayrışma ve fermantasyonları gibi kapalı alanda oksijen tükenmesine neden ola-bilir. Bu tür atmosfere sahip yerlerde özel önlem alınması gerekir.

Zira insan solunum işlemi oksidasyon ile birleştiğinde kapalı alandaki oksijen seviyesinin ani olarak kabul edilmiş sını-

rının altına düşmesine neden olabilir.

3.5-Mekanik Operasyonlar (İşin Kapalı Ortamda Gerçekleştirilmesi)

Kapalı alanlardaki metallerin kaynak veya lehimlenmesi, bo-yama, temizlik, kazıma, zımparalama, taşlama veya kumlama işlemleri, yağ arındırma, temizlikte kullanılan birçok çözücü madde kapalı alanlarda gerçekleştirilen işlerden dolayı zehirli gazlar yayarak tehlikeli atmosfer oluşturabilir. Sıcaklıktaki ani değişim, petrokimyasal duman veya metan gazı kaçağı ile bir-leştiğinde oldukça kararsız bir atmosfer oluşturur.

Şarj edilebilir batarya bulunan yerlerde yine özel önlemler alınmalıdır. Bu gazlar oksijenin yerini alarak kapalı alan teh-likesi yaratabilir.

3.6- Kapalı Alana Bitişik BölgelerKapalı alanın yakınında oluşan zehirli dumanlar kapalı ala-

na girebilir ve burada toplanabilir.

3.7-Inert İşlemleriOrtamdaki riskli maddelerin etkileştirilmesi işlemlerinde kul-

lanılan Karbondioksit (CO2), Helyum (He) ve Azot ( N2 ) gibi ya-nıcı olmayan maddeler yine kapalı alanda oksijenin yerini ala-rak tehlike oluşturabilirler.

Bu ürünler ayrıca, ortamdaki diğer maddelerle etkileşime girerek de risk oluşturabilirler.

Şekil 3. Kapalı alan tanımlanması için akış şeması



3.8 Atmosferik TehlikelerAtmosferik tehlikeler kapalı alanlardaki en önemli tehlike-

lerden biri olmakla birlikte hala sıklıkla dikkat edilmeyen teh-likelerdir.

• Tehlikeli atmosferik ortam oksijen oranının % 19,5‘in altın-da veya % 23,5 oranının üstünde olduğunda.

• Yanıcı gaz veya buharının bu gaza ait alt patlama sınırı (LEL) değerinin %10’unu aşması,

• Toksik gazların oranlarının izin verilen değerlerin üzerin-de olması,

• Atmosferde doğal olarak bulunan yanıcı toz karışımın görüşü yaklaşık 1,5 m. ve daha kısa mesafeye kadar engelliyor olması,

• Sağlık için doğrudan tehlike yaratan atmosferik ortamda yaşamsal tehdide maruz kalmak, geri dönülmez sağlık sorun-larıyla sonlanabilir.

3.8.1 Oksijen (O2)Renksiz, kokusuz ve tatsız olan, yanma ve solunum için ka-

çınılmaz bir gazdır. Yoğunluğu 1,42 kg/m3’tür. Oksijen azlığı ve fazlalığından kaçınmak gerekir.

Oksijen Eksikliği (Oksijenin Yetersiz Olduğu Atmosfer)Normal hava yüzde 21 oksijen ve yüzde 79 azottan oluşur.

Oksijenin eksikliği (yetersiz) olduğu atmosfer oksijen oranının yüzde 19,5 den az olmasıdır.

Kapalı ortamdaki oksijen seviyesi kaynak, kesme gibi yapı-lan işin türü, kimyasal reaksiyonlar (paslanma) ya da bakteri-yel hareketler (fermantasyon) nedeniyle azalabilir.

Ayrıca oksijen seviyesi; oksijenin karbondioksit, argon, hel-yum gibi gazlar ile yer değiştirmesi nedeniyle düşebilir.

Oksijenin karbondioksit gibi boğucu etkisi olan gazlarla yer de-ğiştirmesi; Bilinç kaybı ve bunu takiben ölüm ile sonuçlanabilir.

Kapalı alanlarda yapılan çalışmalarda ortamın atmosfer bi-leşiminin yaşamsal sınır içinde olmasına dikkat edilmelidir.

Havadaki toz ve partikülleri çıplak gözle fark etmek belki ko-laydır ama tehlikeli konsantrasyonlarda bulunan gaz ve buhar-lar kadar oksijen azlığı veya zenginleşmesini güvenilir cihazlar-la tespit etmek zorunludur.

Oksijen Zenginleşmesi (Yanıcı atmosfer)Yanıcı atmosfer; yanıcı gazlar, yanıcı buharlar, yanıcı tozlar

veya fazla oksijen içeren ortam şartlarından kaynaklanır.Kapalı Ortamda oksijen (seviyesi) konsantrasyonu hacimsel

olarak % 23,5 değerinin üzerine çıkarsa bu atmosfer ortamı ok-sijen açısından zenginleşmiş olarak değerlendirilir ve kararsız davranma eğilimindedir.

Havadaki (ortamdaki) Oksijen miktarının fazlalığı (zenginleş-mesi) sonucu olarak patlayıcı atmosfer oluşturur veya oluşabi-lecek kimyasal reaksiyonları hızlandırır.

Kimyasal reaksiyonlar, dışarıdan ortama sızıntılar ve yapı-lan iş; yanıcı gazlar, buharlar ve tozların ortamda birikmesi-ne neden olabilir.

Kapalı alanlarda; yanıcı atmosferin olduğu durumlarda kıvıl-

cım çıkarmayan iş ekipmanlarının veya özel korumalı aydınlat-ma cihazlarının kullanılması gerekir.

Yanıcı atmosferin olduğu kapalı alanlarda ateşleme veya pat-lama olasılığı ve şiddeti önemli oranda artar.

Dikkat edilmesi gereken konu; havadan ağır gazlar kapalı alanların alt kısımlarında toplanır, atmosfer testlerinin (ölçüm-lerinin) özellikle tüm kapalı alanların tabanlarına yakın yerler-de yapılması önemlidir.

YANICI / PATLAYICI GAZLARYanmanın oluşması için üç elemanın bir araya gelmesi ge-

reklidir.1- Yakıt 2 - Oksijen 3 - Isı veya tutuşturma kaynağı Bu özellik

“Yanma Üçgeni” olarak anılır. Bu elemanlardan her hangi birisinin ortadan kaldırdığınızda

OKSİJEN (%) FİZİKSEL ETKİLERİ

% 21 - 19,5 Görünen etki yok, Uzun zamanda baş ağrısı görülebilir.

% 19.5 -18

Oksijen seviyesi %19,5 altına düştüğünde. Bu tür hava karışımı bulunan yerlerde yapılan çalışmalarda kısa sürede yorgunluk belirtileri görülür. Soluk alıp verme sayısı artar ve nabız artar.

% 17 -16

Oksijen seviyesi %17 altına düştüğünde. Nefes alma bozukluğu, Soluk alıp verme sayısı artar ve hızlanır. Kalp atışı hızlanır. Dikkat, düşünme ve koordinasyon bozukluğu görülür. Görme bozukluğu, Gece görüşünde bozulma meydana gelir,

% 14 - 10

Oksijen seviyesi %14 altına düştüğünde. Karar vermede güçlük, kas kontrolü zayıflar. Kaslar çabuk yorulur. Aşırı halsizlik. Kesik kesik soluma görülür. Kulak uğultusu ve çınlama başlar.

% 10 - 8

Oksijen seviyesi %10 altına düştüğünde. Mide bulantısı ve kusma. Hareket etmede güçlük çekme veya hareket kaybı. Ölümle sonuçlanan bilinçsizlik..

% 8 – 6

Oksijen seviyesi %8 altına düştüğünde. Zor nefes alma, nefes almada güçlük, Çırpınma, Bayılma. Bir kaç dakikada içinde ölüm.

% 6 – 4

Oksijen seviyesi %6 altına düştüğünde. Zor Nefes alma, bilinç kaybı, 40 saniyede içinde koma, yaşam olası değildir. Ölüm


yanma oluşmayacaktırYapılan iş nedeniyle oluşabilecek yanıcı atmosfere örnek ola-

rak;Sprey boyama kabinleri, kaplama ve çözücülerin kullanıldı-

ğı temizlik işleri. Oksiasetilen kullanılan kaynak ve kesme işlemleri de yanıcı

atmosfere sebep olabilir. Oksijen ve asetilen hortumlarında, patlama yaratabilecek

sızmalar olabilir. Hortumlar kullanılmadıklarında ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Bu nedenle; bu işler (görevler) izinsiz gerçekleştirilmemelidir.Havadaki yanıcı gaz konsantrasyonu da oldukça önemlidir.

Örneğin: Temiz havayla dolu olan bir menhol içine, kaçak ne-deniyle yavaş, yavaş metan veya doğalgaz gibi yanıcı gaz do-larak havayla karışsa, gazın havaya göre değişim oranı üç saf-hadan geçer.

Zayıf, Patlayıcı ve Zengin.

Zayıf safhada yanabilecek miktarda gaz yoktur. Diğer taraf-tan zengin safhada ise gaz fazla ancak tutuşması veya patla-yabilmesi için yeterli hava yoktur.

Patlayıcı olarak tanımlanan safha tutuşma için en doğru ka-rışımdır.

Karışım zengin ise, her zaman taze hava ile seyrelme olası-lığı bulunduğundan patlayıcı veya tutuşabilir özelliğe erişebi-lecektir; bu nedenle karışımın bu safhada daha dikkatli olun-ması zorunludur.

Yanmaya örnek olarak arabanın çalışmasındaki benzerliği kullanabiliriz.

Soğuk havalarda, yakıtın buharlaşmasının zorluğu nedeniyle


ki bu ’”zayıf’’ karışımı tanımlar, ateşleme kolay olmaz. Yakıtın fazlaca buharlaşması ve yoğunlaşması ile (zengin karışım) mo-torun boğulması yine çalıştıramamaya neden olur.

Ne zaman ki doğru karışıma ulaşır o zaman motor rahatlık-la çalışır.

TOKSİK GAZLAR (Zehirli Atmosfer)Zehirli atmosferin oluşmasına sebep olan nedenleri şöyle sı-

ralayabiliriz.Ürünün kapalı alanda depolanması;Kapalı alanlarda sıklıkla karşılaşılan toksik gazların etkileri

bir genelleme yaklaşımı olup, kişinin sağlığı veya aktivitesine göre değişken özellikler gösterebilir.

Karbonmonoksit (CO)Renksiz, kokusuz bir gaz olup, bilinen yakıtların yanma esna-

sında yetersiz hava nedeniyle beslenememesinden veya yanma-nın tam olarak gerçekleşemediği anlarda ortaya çıkar.

Kapalı alanlarda “SESSİZ KATİL” olarak anılır ve zehirlenme-si çok ani olabilir.

Şekil 4. Kapalı alana girmeden önce gerçekleştirilecek gaz ölçümünün gösterimi

Tablo 1. Karbonmonoksit gazının etkilerinin belirtilmesi

Havadaki CO miktarı Solunum süresi ve etkileri

30 ppm 0.003 % Alt toksik etki (8-saate göre çalışma ortamlarındaki maksimum seviye)

200 ppm 0.02 % 2-3 saat içinde hafif başarısı

400 ppm 0.04 % 1-25 saat içinde şiddetli başarısı

800 ppm 0.08 %45 dakika İçinde baş dönmesi,

kırıklık ve dizlerin titremesi, 2 saat içinde şuur kaybı

1600 ppm 0.16 %20 dakika İçinde baş dönmesi,

kırıklık ve dizlerin titremesi, 2 saat içinde ölüm.

3200 ppm 0.32 %5-10 dakika İçinde baş dönmesi,

kırıklık ve dizlerin titremesi 30 dakika içinde ölüm

6400 ppm 0.64 %1-2 dakika içinde baş dönmesi,

kırıklık ve dizlerin titremesi 10-15 dakika içinde ölüm

12800 ppm 1.28 % 1-3 dakika içinde ölüm

Şekil 5. Hava-gaz karışımının konsantrasyonundaki değişimin gösterimi



Hidrojen Sülfür ( H2S )Bu renksiz gaz çürük yumurta kokusundadır ancak, koku

alma hassasiyet az miktarda gazın koklanması ve nefes alın-masıyla birlikte kaybolur ve uyarıcı anlamda bir fark sezilemez.

Bu gaza sıklıkla, lağım veya kanalizasyon arıtma prosesle-rinde rastlanır.

Ek olarak, bu gaz yüksek konsantrasyonlarda yanıcı ve pat-layıcı özelliğe de sahiptir.

Ani H2S zehirlenmesi, soluk tutukluğuna ve bilinçsizliğe yol açabilir. Ani ancak az miktardaki zehirlenmenin neden olduğu semptomlar mide bulantısı mide ağrısı, gözlerde tahriş, geğirme, öksürme, başarısı ve dudaklarda su toplanması şeklinde belirir.

Kükürt Dioksit (SO2)Kükürt ve bileşiklerinin yakılması, bu keskin ve tahriş edici

gazın ortama verilmesine neden olur. Bu gaza maruz kalınması sıklıkla yükleme/doldurma ve bo-

şaltma işlemlerinde veya hatlardaki kopma ile kaçaklar nede-niyle olmaktadır.

Amonyak (NH3)Bu kuvvetli tahriş edici gaz bronşlarda spazm ile ani ölüme

yol açar. Düşük konsantrasyonlar çok fazla tahriş yaratmadan solunum sistemini hızla kat ederek amonyak etki göstermeden metabolizmaya karışır. Tank veya benzeri şekilde depolanan amonyak açık aleve tutulduğunda patlayabilir.

1. Kimyasal Tehlikeler:

Hidrojen siyanür ( Hidrosiyanid Asit-HCN )Canlıların solunum sistemi hücrelerinde oldukça ani şekilde

bozulmaya yol açarak kimyasal boğulma etkisi yapan keskin bir zehirdir. Sıvı HCN göz ve deride tahrişe yol açar.

Aromatik hidrokarbonlar ( Benzen, toluen, Xylen )Benzen: Renksiz, yanıcı, aromatik kokulu uçucu bir sıvıdır.

Bir süre düzenli olarak az miktarlarda solunması halinde kro-nik zehirlenmeye yol açabilir.

İlk belirtileri olarak neşeli hal görülür; bunu uyku hali, baş dön-mesi, kusma, titreme, halusnasyon, deliryum ve bilinçsizlik izler.Toluen: Yüksek konsantrasyonlarda etkileyen renksiz, yanıcı, oldukça güçlü aromatik kokulu uçucu bir sıvıdır.

Aşırı yorgunluk, akli karışıklık, neşelenme, mide bulantısı, bas ağrısı ve baş dönmesine sebep olur.Xylene (Ksilen): Kimyasal ve fiziksel özellikler açısından ben-zene benzeyen bir solvent karışımdır.

2. Fiziksel ve Mekanik Tehlikeler:Kapalı alanda atmosferik tehlikelerden sonra çalışılan yerde-

ki fiziksel tehlikelere de değinmek gereklidir. Öğütme ekipmanı, buhar veya buhar fitting malzemesi, şaft,

dişliler gibi oynar parçalar yakma, çarpma yoluyla sakatlama-lar şeklinde fiziksel tehlikeler yaratabilir.

Boru bağlantıları, düz olmayan veya ıslak zeminler de kay-ma, takılma ve düşme gibi tehlikeler doğurabilir.

Tablo 2. Hidrojensülfür gazının etkilerinin belirtilmesi

Tablo 4. Amonyak gazının etkilerinin belirtilmesi

Tablo 3. Kükürtdioksit gazının etkilerinin belirtilmesi

Tablo 5. Bazı toksik gazların izin verilen maruz kalma sınırlarının gösterimi

PPM SEVİYESİ FİZİKSEL ETKİ

18 – 25 ppm Gözlerde tahriş, kaşınma

Bir kaç saat ( 75-150 ppm ) Soluk alıp vermede bozulma

1 saat ( 170 – 300 ppm ) Belirgin kasıntılar

½ - 1 saat ( 400-600 ppm ) Bilinç kaybı, ölüm

>1000 Bir kaç dakikada ölüm


300-500 ppm Kısa süreli olarak maksimum maruz kalma sınırıdır.

400 ppm Boğazda tahriş

2.500 - 6.000 ppm Yaşamsal tehlike

6.000 - 10.000 ppm Ölümcül


1 - 10 ppm Soluk alma hızı artar, derinliği azalır.

Bazı Toksik Gazların İzin Verilen Maruz Kalma Sınırları

MADDE Eşik Değer (ppm)

STEL*(ppm)

İzin Verilen Maruz

Kalma Sınırı (ppm)

Karbon Monoksit 25 50

Hidrojen Sülfür 10 15

Kükürt Dioksit 2 5 5

Amonyak 25 35 50

Hidrojen Siyanür 4,7 10

Benzen 10 1

Toluen 50

Xylen 100 150 100

* STEL: Kısa Süreli Maruz Kalma Sınırı



3. Yutulma Tehlikesi:Bu tür tehlikeler genellikle ezilmiş tas, hububat, un veya ta-

laş gibi gevsek malzeme depolanan silolarda karşılaşılabile-cek tehlikelerdir.

Silo ve benzeri depolara yerleştirilen bu türden malzemeler genellikle çalışanların ağırlığıyla çöken çukurlarda saklanırlar.

Yutulma sırasında ya kazaya uğrayanın hava yolu tıkanır ya da malzemenin vücudun üst kısmına yaptığı baskı sonucu bo-ğulma gerçekleşir.

4. Korozif Tehlikeler:Asit, solvent ve temizlik malzemesi gibi korozif kimyasallar

kapalı alan tehlikesi yaratan bir diğer etkendir. Bu tür maddelerle derinin, mukozanın veya gözlerin teması

ciddi tahriş ve yanmalara neden olur.Bu maddelerin buharlaşmasıyla oluşan gazlar da solunum

sisteminde tahrişlere ve sindirim sisteminde zararlara neden olurlar.

5. Biyolojik Tehlikeler:Küf solunum sistemini tahriş edebilen biyolojik maddeler ka-

ranlık ve nemli yerlerde sıkça bulunurlar.Atık iyileştirme ve arıtma işlemlerinde karşılaşılan bakteri ve

virüsler de birçok hastalık riski ile sağlığı tehdit ederler. Bunlara ek olarak hayvan dışkıları da insan sağlığı için ciddi

tehlikeler oluştururlar.

6. Diğer Tehlikeler:Dar görüş alanı, yetersiz aydınlatma ve emniyetsiz basamak-

lar kapalı alanda risk oluşturan diğer tehlikelerdir. Kapalı alanlar ayrıca, kemirgenler, böcekler, örümcek ve yı-

lanlar gibi bu alana girenler için tehlike olabilecek canlılar da barındırır.

Son olarak rüzgâr ve havadaki ani dönüşümler de kapalı alan-daki atmosferde beklenmeyen değişikliklere yol açar.

SINIRLANDIRILMIŞ KAPALI ALANA GİRİS PROSEDÜRÜHerhangi bir çalışmanın izin gerektiren sınırlandırılmış kapa-

lı alana girişinden önce bir prosedür ve önlem sistemi oluştu-

rulmalı ve izlenmelidir. Amirler, nezaretçiler ( gözlemciler ) ve alanda çalışacak olanlar için bu yerin özelliklerinin iyice bilin-mesi zorunludur.

Çalışanın güvenliğini garantilemek için elde doğru ekipman olması da kritik bir konudur. Sınırlandırılmış kapalı alana giriş için aşağıdaki prosedür izlenmelidir.

HAVALANDIRMASadece havalandırma yoluyla kontrol edilebilen ve sadece

atmosferik tehlikelerin bulunduğu izin, gerekli kapalı alanlar-da tüm sınırlandırılmış kapalı alan giriş programının uygulan-masına gerek yoktur.

Bu türden alanlar, eğer işveren aşağıdaki olguları sağlamış-sa güvenli olarak değerlendirilebilir.

1. Alandaki tek tehlikenin ya mevcut durumdaki ya da potan-siyel olarak atmosferik tehlike olduğunun kanıtlanması.

2. Tek başına dışarıdan bir havalandırma sistemi ile gerekli emniyetin sağlanabileceğinin kanıtlanması.

3. ve 2. maddelerdeki olguları desteklemek üzere bir izleme ve denetleme verilerinin geliştirilerek tüm çalışanların kullanım için yayımlanmış olması.

KİLİTLEME VE ETİKETLEMEKilitleme – Etiketleme, işletmelerde yeni bir sistem ilave etmek,

tüm bakım onarım çalışmalarında olduğu gibi sınırlandırılmış ka-palı alan çalışması için hazırlıklar yapılırken, alanda hizmet için bulunan elektrikli ve mekanik ekipman izole edilmeli ve bağlan-tıları kesilmelidir. Mühürleme prosedürü sadece yetkili – ehliyetli kimseler tarafından yapılmalıdır. Boru ve buhar hatları kör tapa veya flanşlarla çalışmaz hale getirilmeli ve asma kilitlerle kilit-lenmelidir. Alandaki elektrik şalterleri kapalı konuma getirilmeli ve pano kapakları kilitlenmelidir.Aletlerin enerjileri kesilmeli tüm açma – kapama anahtarları kontrol edilmelidir.

Hidrolik sistemler bloke edilmeli ve boşaltılarak ekipmanın bek-lenmeyen hareketlerinin önüne geçilmelidir.Son olarak, mümkün-se tetikleme, dişli ve cıvata gibi mekanik ekipman sökülmelidir.

Enerji izolasyonlarının pozisyonlarını korumak ve çalışanları uyarmak için basılı etiketler kullanılmalı ve asla yerlerinden sö-külmemelidirler.

Şekil 6. Havalandırma yöntemlerinin gösterimi



SINIRLANDIRILMIŞ KAPALI ALAN PERSONELİNİN KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARI

SOLUNUM KORUYUCULARI: Sınırlandırılmış Kapalı alan atmosferi analiz edilir edilmez

tüm çalışanlar için uygun solunum koruyucu ekipman seçi-mi yapılmalıdır.

Sınırlandırılmış Kapalı alanda çalışacaklar için önerilen so-lunum cihazı tipleri olarak hava tüpü maske, hava tüplü kaçış maskesi ve hattıyla beslemeli sistemin kombinasyon, hava arı-tıcı maskeler ve kaçış maskelerini sayabiliriz.

KORUYUCU ELBİSELER: Koruyucu elbiseler Kullanıcılarını kesilmeler, sıyrılmalar, kim-

yasal madde sıçramaları ve deriyle teması gibi çok çeşitli risk-lerden korurlar.

Ayrıca giriş ve çıkış için emniyeti artırır, vücut sıcaklığını korur.

Türlü kumaşlardan imal edilen koruyucu elbise ceket, panto-lon, tulum gibi stilde ise uyumlu özel şekilde tasarlanmış ola-bilir.Çalışanların vücut sıcaklıklarını korumaları önemlidir. Sı-caklık değişimleri nedeniyle oluşan ve genellikle farkında olun-madan yaşanan şoklar (ısı stresi vs.) ciddi sağlık problemlerine neden olabilir.Dar olan doğal yapısı gereği kapalı alanlarda ısı kaynağının etkisi çabuk ve şiddetlenerek artar.

BAŞ, GÖZ, İŞİTME VE EL KORUYUCU MALZEMELER:Sınırlandırılmış Kapalı alanlarda sıklıkla baş, göz, işitme ve

el korunmasına ihtiyaç duyulan tehlikelerle karşılaşılmaktadır. Bu nedenle, kapalı alana giriş öncesinde vücudun her alanının uygun koruyucu ile donatılması gerekmektedir.

İLETİŞİM EKİPMANLARI:Sınırlandırılmış kapalı alan operasyonlarında. Çalışma ön-

cesinde içerde çalışanla dışarıdaki gözetmen (gözcü) arasında

Şekil 7. Kilitleme –etiketleme yöntemlerinin gösterimi

Şekil 8. Koruyucu elbise kullanımının gösterimi



mutlak suretle bir iletişim sistemi kurulmalıdır. Bu operasyon-larda, doğru iletişim araçlarının kullanılması oldukça kritik bir konudur. Güvenilir iletişim araçları hem kapalı alan çalışanla-rının kendi aralarındaki, hem de dışarıdaki gözetmenlerle (göz-cülerle) iletişimlerini kolaylaştırır.

Acil durumlarda da yardım gelmesini çabuklaştırır.

İNİŞ-ÇIKIŞ DONANIMI VE EMNİYET KEMERLERİ:Sınırlandırılmış kapalı alana inişi ve sonrasında çıkısı kolaylaş-

tırmak için gerek çalışanlar ve gerekse ekipman için uygun iniş – çıkış sistemi ve aksesuarları kullanmak gereklidir. Böylece, ka-palı alandan mümkün olduğunca çabuk çıkılması gerektiği du-rumlarda, çalışanın transferi emniyetli bir şekilde sağlanacaktır.

SINIRLANDIRILMIŞ KAPALI ALANA GİRİŞ TALİMATI:Sınırlandırılmış kapalı alana giriş yetkisi olan kişiler girebilir. Her bir çalışan, sınırlandırılmış kapalı alanda yapacağı işle

ilgili tüm detayları ve prosedürleri iyice öğrenmiş olarak giriş yapmalıdır. Sınırlandırılmış kapalı alan çalışanının kapalı alan-da karşılaşacağı tehlikelerin neler olduğunu, bunlara maruz kaldığında doğacak sonuçları bilmelidir. Sınırlandırılmış kapa-lı alan çalışanı ile dışarıdaki gözetmen (gözcü) arasında haber-leşmeyi sağlayacak olan iletişim donanımının sağlandığından emin olmalıdır. Gerek sınırlandırılmış kapalı alan çalışanını içe-rideki tehlikelere karşı koruyacak, gerekse dışarıdaki gözetme-ni (gözcüyü) dış etkilerden koruyacak bariyer vb. de dahil ge-rekli tüm koruyucu ekipmanı kendilerine sağlamalı, kullanıldı-ğından emin olunmalıdır.

Sınırlandırılmış kapalı alana giriş ve çıkış için tüm emniyet tedbirlerinin alındığından emin olunmalıdır.

Sınırlandırılmış alanlara giriş ve çıkışlar yönetim kontrolün-de yürütülen kilitleme sistemi uygulanarak gerçekleştirilir. Sı-nırlandırılmış kapalı alana giriş yapan çalışan aşağıdaki durum-lardan herhangi biri oluştuğunda alanı terk etmelidir.

1. Gözlemciden (gözcüden) alanı boşaltma talimatı aldığında ,2. Alanda tehlikeli bir durumun oluştuğunu gösteren belirti

veya semptomların farkına vardığında,3. Yasaklanmış bir durumla karşılaştığında,4. Boşaltma alarmını duyduğunda,

GÖZLEMCİNİN (GÖZCÜNÜN) GÖREV VE SORUMLULUKLARI:Tüm sınırlandırılmış kapalı alan çalışanları, kapalı alan dışın-

da bulunan bir gözlemci (gözcü) tarafından izlenmelidir. Göz-lemci (gözcü), kapalı alan operasyonunun süresi boyunca bu-lunduğu yerden kesinlikle ayrılmaksızın çalışanları izlemelidir. Kapalı alanla bağlantılı her türlü riskin bilincinde ve bu riskle-ri fark edebilecek yetenekte olmalıdır• Çalışılan alanda çalışanların sayısını iş süresince devamlı

kontrol etmek• Çalışma süresi boyunca içerideki çalışanla olan haberleş-

menin sürekliliğini sağlamak ve etkili bir şekilde yürütmek zorundadır.

• Yetkisiz kişilerin kapalı alan çevresine girmesini engellemek-le yetkilidir.

• Herhangi bir çalışan bir zarar gördüğünde gözlemci diğer tüm çalışanları yardıma çağırıp gerekli müdahaleyi yapabilmelidir.

• Her ne koşul altında olursa olsun gözlemci kapalı alan içi-ne hiç girmemelidir. Kapalı alan ölümlerinin % 60 tan fazla-sı ya gözlemcinin, ya da yetkisi olmayan kimselerin koruyu-cu donanımları olmaksızın kapalı alana girmeleri sonucun-da oluşmaktadır.

• Kapalı alan giriş ve tüm personelin tahliyesi tamamlanır ta-mamlanmaz kapalı alan emniyete alınarak kapatılması ge-rekmektedir.

ACİL DURUM PLANI:Bir şeyler ters gittiği zaman kişiler ciddi ve ani tehlikelere

maruz kalabilirler. Alarmı çalıştırmak acil durum anında kur-tarma faaliyetlerini gerçekleştirmek için etkili bir palan hazır-lanması gerekmektedir.

Planlar kapalı alanın niteliğine, yapılan işe, belirlenen risk-lere ve sonuç olarak acil kurtarmanın niteliğine bağlı olarak oluşturulacaktır.

Acil durum planları içerisinden an az şu konular yer almalıdır. İletişim, Kapalı alanın içindeki acil durum dışardakilere nasıl ileti-

lir. Kurtarma ekipmanları ve hayata döndürme ekipmanları, Kurtarma personeli ve destek personeli (eğitimli),

Şekil 9. İniş - çıkış donanımının gösterimi



Gece çalışması, Hafta sonları, Vardiyalı çalışmalar, Tesisin kapalı olduğu zaman (Tatil günleri) çalışmaları, Yardım ve Destek alınacak en yakın kurum ve firmalar, Planlı senaryolu tatbikatlar.

SONUÇSınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alanlarda yürütülen çalış-

malarda gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerinin alınabilmesi için bu türden alanların iyi tanınması ve bu yerlere uygun ça-lışma planı ile risk değerlendirme raporu ve acil durum planla-rının yapılması yanında yapılan çalışmalarda üç önemli konu-ya dikkat edilmesi gerekir.

1- Sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alana ancak işin baş-ka şekilde yapılmasının mümkün olmadığı hallerde girilmesi

2- Sınırlandırılmış kapalı, dar, çukur alana girişin gerekli ol-duğu hallerde, işin güvenli yapılabilmesi için oluşturulan gü-venli giriş prosedürüne uyulması,

3- İşe başlamadan önce uygun acil durum önlemlerinin alın-ması.

KAYNAK1- “Kuyu-Dehliz ve Mahzen Gibi Kapalı Alanlarda Yapılan

Çalışmalarda Alınması Gereken İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri”, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, İş Müfettişi Yardımcılığı Etüdü Çalışması, 2013

Şekil 10. Tehlike türüne göre seçilebilecek solunum cihazlarını akış şeması

IDLH Hayata ya da sağlığa doğrudan tehdit

SCBA Kendi kendine yeten solunum cihazı

PAPR Güç kaynaklı hava arıtıcı cihaz

PP Pozitif basınç

EEC Entegre Bina Kontrol Sistemleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. Tel: (0212) 320 1626 Faks: (0212) 320 1636 E-mail: [email protected] Web: eec.com.tr

İyi Mühendislik, Doğru Çözüm Akıllı Binalar için Komple Çözümler

Yan

gın

Söndürme

Ses

len

dirm

e ve Acil Anons

Gaz

Alg

ıla

ma ve Alarm

Dum

an

Kontrol ve HVAC

Yan

gın

Ala

rm ve Acil D

urum Yönetimi

Can ve Mal GüvenliğiniziŞansa BırakmayınYangın alarm, yangın söndürme, duman tahliye ve acil durum aydınlatma gibi yangından korunmayla ilgili tüm ihtiyaçlarınız için entegre çözümler sunuyoruz.

• Uluslararası NFPA, BS, EN standartlarına ve Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği’ne uygun tasarım, uygulama, bakım ve işletme hizmetleri

• UL, LPCB, VdS, TSE ve benzeri sertifikalı, dünya çapında kalitesi kanıtlanmış ürünlere düşük maliyetlerle sahip olma avantajı

• Uzman kadrolar, güçlü satış sonrası bakım ve servis desteği

• 38 yıllık sistem mühendisliği deneyimi

Yeni teknolojiler, iyi mühendislik ve doğru çözümlerle işletmenizin sürdürülebilirliğini güvenceye almak için Entegre Yangından Korunma Çözümlerimizle yanınızdayız.

A

cil

Dur

um A

ydınlatma

C

CTV

ve

Geçiş

Kontrol



1. GİRİŞÜlkemizdeki endüstriyel tesislerde yangın güvenliği önlem-

leri alınırken, ilgili yönetmelik ve standartların hükümlerini ye-rine getirme ilkesi benimsenmektedir. Bazı durumlarda ise si-gorta firmalarının sigortaladıkları kıymetlerin korunması için ta-lep ettikleri yangın güvenliği önlemleri diğer önlemlere ek ola-rak alınabilmektedir. Bu yaklaşım, tesislerin büyük oranda ih-tiyaçlarını karşılamaya yeterli olmakta ancak, özellikle güncel yönetmeliklerin gerekliliklerine veya sigortacı taleplerine yanıt verilemediği durumlarda yetersiz kalmaktadır.

Performans temelli yangın güvenliği tasarımı yöntemi, tesi-sin fiziksel, yönetimsel, alt yapı gibi çeşitli yetersizliklerinden

kaynaklanan durumlarda, hükümleri yerine getirme yaklaşımı-na alternatif olarak maliyet etkin yangın güvenliği çözümü üret-mede başarıyla uygulanmaktadır. Bu yöntem de klasik yakla-şımda olduğu gibi, bir endüstriyel tesisin, can güvenliği, mal gü-venliği, işletme sürekliliği gibi temel yangın güvenliği hedefleri-ne odaklanır. Bunu yaparken, risk mühendisliği yöntemlerinden faydalanarak, optimum çözüme ulaşmayı sağlar.

2. YÖNTEMSFPE Engineering Guide to Performance-Based Fire Protec-

tion ve SFPE Engineering Guide: Fire Risk Assessment rehber dokümanlarında performans temelli tasarımda izlenecek yön-tem belirlenmiştir [1], [2]. Bu dokümanların haricinde literatürde farklı kurumların ürettiği dokümanlar da bulunmaktadır ancak bunlar da temelde aynı yöntemi izlemektedir.

ENDÜSTRİYEL TESİSLERDE RİSK DEĞERLENDİRMELİ PERFORMANS TEMELLİ

YANGIN GÜVENLİĞİ

Bora Kocaman 1 Sarper Akyürek 2

1 ORGA Mühendislik Tasarım Danışmanlık ve Eğitim Tic. Ltd. Şti. 1 TARU Mühendislik A.Ş.

ÖZETEndüstriyel tesislerde yangın güvenliği sistemlerinin tasarımı, ülkemizde yangın yönetmeliği ile birlikte NFPA, Avrupa ve BS standart-ları yardımıyla yapılmaktadır. Bu yönetmelik ve standartlar; yangın güvenliği önlemlerinin belirlenmesinde referans olarak kullanıl-maktadır ve düzgün geometrik planlara sahip yapılar için doğrudan kullanılabilmekte, güncel teknolojik gelişmelerin imkân tanıdı-ğı istisnai yapılarda yetersiz kalmaktadır.Performans temelli can ve yangın güvenliği sistem tasarımı yaklaşımı, son yıllarda yaygınlaşmaya başlamış ve özellikle aynı kullanım sınıfında inşa edilen ancak çok farklı mimari ve yapısal özelliklere sahip olan binaların tasarımında kullanılır hale gelmiştir.Performans temelli yangın güvenliği tasarımı, niteliksel ve niceliksel risk analizleri eşliğinde yapılmalıdır. Bu analizler, sistem tasarımına konu olacak en olası ve sonuçlar açısından da önem arz eden “tasarım yangını” ve “tasarım yangın senaryolarını” belirlemekte kulla-nılmaktadır. Bu sayede, gerçekleşmesi muhtemel ve sonuçları açısından değerlendirmeye değer, yani riskli senaryolar belirlenmiş olur.Farklı olası senaryoların risk değerleri, uluslararası uygulama ve literatürde kabul görmüş ve referans standartça işaret edilen tole-rans seviyeleriyle kıyaslanır ve bu risk toleransından fazla olup olmadığına göre değerlendirme yapılır.Bu çalışmada; örnek bir endüstriyel tesiste, performans temelli yangın güvenliği sistemleri tasarımı, risk analizleriyle desteklenerek gerçekleştirilmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlar, denk tasarımların fiyat etkinliği ve güvenlik seviyeleri açısından, standarda da-yalı tasarımlardan daha iyi performans sergileyebildiğini göstermiştir.



Yöntemin başlangıcında verilerin toplanması ve hedeflerin be-lirlenmesi bulunmaktadır. Sonrasında tehlikelerin belirlenme-si ile birlikte senaryolar oluşturulmaktadır. Bu aşamada hangi senaryonun analizlerde değerlendirmeye değer olduğunun be-lirlenmesi için bir ön risk değerlendirme (screening) yapılması gerekmektedir. Değerlendirmeye alınmasına karar verilen se-naryoların sonuçlarının hesaplanması, hesaplamalı akışkanlar mekaniği (CFD) yöntemi ile yapılır. Bu aşamada çıkan sonuçlar, eşik değerlerle karşılaştırılarak, hedeflenen performansın sağ-lanıp sağlanmadığı belirlenir. Aynı aşamada, söz konusu senar-yoların standartlarca önerilen farklı yangın güvenliği yöntem-leri kullanıldığında nasıl sonuçlar doğurduğu irdelenerek, he-deflenen performansın sağlanması için kullanılacak yöntemle-rin seçimi optimize edilir.

3. PROBLEMİN TARİFİMevcut bir üretim holünde, yangın yönetmeliğine göre kul-

lanıcıların tahliyesi için gerekli azami kaçış mesafesi aşıldığın-dan, ek kaçış koridorları oluşturulması veya otomatik yağmur-lama sistemi yapılması gerekmektedir. Aşağıdaki sebeplerden dolayı ek koridorlar oluşturulamamakta ve yağmurlama siste-mi yapılması tercih edilmemektedir:

• Yeterli kapasitede yangın suyu deposu ve pompası bu-lunmaması

• Yağmurlama sistemi montajı sırasında üretimin bir kıs-mının durdurulması gerektiğinden üretim kaybı oluşması

• Tavan seviyesindeki engellerden dolayı yağmurlama sis-temi montajının zorluğu ve bu engeller için ek sprinkler başlıkları gerekmesi

• Kiriş altı seviyesinde güvenlik sebebiyle tüm üretim holü boyunca ağ bulunması ve bu ağın sprinkler sistemine engel teşkil etmesi

• Makine yerleşiminden dolayı ek kaçış yolları oluşturu-lamaması

Bu sebeplerden dolayı, işletme, söz konusu önlemlerin yeri-ne, bu önlemlere eşdeğer koruma sağlayabilecek, maliyet et-kin ve mevcut alt yapının yeterli olacağı farklı önlem ve koru-ma tedbirleri almak istemektedir.

4. HEDEFLERİN BELİRLENMESİ VE EŞİK DEĞERLERİN TAYİNİ (RİSK TOLERANS KRİTERİ)

Alınacak önlemlerin ana hedefi, üretim holünde çıkacak bir yangında öncelikle can güvenliğinin sağlanmasıdır. Bu çalışma-da, can güvenliğinin sağlanması yönündeki hedefler göz önün-de bulundurulmuştur.

Can güvenliği eşik değerlerinin tayini iki yöntemle yapıla-bilmektedir.

• Yangın güvenliği literatüründe bulunan sınırlamalara göre eşik değer tayini

• Sunulan alternatif yöntemlerin, yönetmelik hükümlerine göre alınan önlemlerle karşılaştırılarak eşik değer tayi-ni: bu yöntemde, tam olarak eşik değer kıyaslaması ya-pılmamakla birlikte, ilgili yönetmelik hükümlerine göre yapılan tasarımla elde edilen can güvenliği sonuçları ile alternatif tasarımla elde edilen can güvenliği sonuçları-nın karşılaştırması yapılarak sonuç tayin edilmektedir.

Bu çalışmada karşılaştırmalı olarak eşik değer tayini yönte-mi kullanılmış ve bu kullanıma ilişkin detaylara yer verilmiştir.

5. RİSK DEĞERLENDİRMELİ PERFORMANS TEMELLİ YANGIN GÜVENLİĞİ TASARIMI5.1 TEHLİKELERİN BELİRLENMESİ

Tehlikelerin belirlenmesi adımı, tesiste yangın güvenliğini tehdit eden, kayıplara yol açabilecek her türlü tehlikenin tes-

Şekil 1. Risk Değerlendirmeli Performans Temelli Yangın Güvenliği Tasarımı [2]



pit edilmesi, yangın başlatıcı etkilerin tespiti ve bunların bel-gelenmesidir. Endüstriyel uygulamalarda aşağıdaki türde teh-like değerlendirmeleri yapılır.

• Süreç tehlike analizi (process hazard analysis, PHA)• Yangın tehlike analizi (fire hazard analysis, FHA)• Özel analizler (insan faktörü analizi HRA, vb)

Tesiste paletli veya lastikli zırhlı araçlar üretilmektedir ve analiz edilen bina içindeki üretim süreçleri aşağıdaki ana baş-lıklarda toplanabilir:

• Kaynaklı imalat• Talaşlı imalat• Montaj

Üretim sürecinden kaynaklanan ve yangın başlatıcı ısı kayna-ğı olarak değerlendirilebilecek kaynaklar şöyledir:

• Sıcak işlemler (kaynaklı imalat ve talaşlı imalat)• Sıcak yüzeyler (sürtünen parçalar)

Üretim süreci dışında yangın başlatıcı ısı kaynağı olarak de-ğerlendirilebilecek kaynaklar şöyledir:

• Sıcak işlemler (üretim süreci harici)• Elektriksel• Sıcak yüzeyler (ortam ısıtıcıları)

Üretim süreçlerinin bina içindeki dağılımı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir (Bkz Şekil-2). 4 holün her birinin genişliği 20 m, uzunluğu 135 m’dir. Dolayısıyla, tüm holün boyutları 135 m x 80 m’dir. Çatı yüksekliği, her bir hol için mahyada 11.5 m, sa-çakta 10.6 m’dir. Tüm binanın yapısal elemanları betonarme ve çelik konstrüksiyondan oluşmaktadır. Çatı ve cephe kaplama-ları taş yünü sandviç paneldir.

Üretim holleri içinde yangın yükü oluşturan malzemeler ola-rak aşağıdakiler listelenebilir:

• Montaj holünde araç lastikleri (araç üzerine montajlı)

• Tüm üretim holüne rasgele dağılmış ahşap paletler (ge-nelde tek sıra ve yerde)

• Personel dinlenme alanlarında bulunan çeşitli yanıcı malzemeler

• Personelin kullanımı için üretim holünün çeşitli yerle-rinde bulunan ofis malzemeleri (masa, sandalye, vb)

• Holler arası geçiş noktalarındaki bilgilendirme panoları• Tavan seviyesinde kablo tavaları

Üretim hollerindeki kullanıcı yükleri şöyledir (tesis verile-rine dayanarak):

• Montaj holü 1: 10 kişi• Montaj holü 2: 10 kişi• Talaşlı imalat holü: 10 kişi• Kaynaklı imalat holü: 25 kişi

Mevcut yangın güvenliği olanakları şöyledir:• Tüm hollerde el butonları ve ışın tipi duman dedek-

törleri• Tüm hollerde acil durum anons sistemi• Yangın hortum sistemi• Hollerin kısa kenarlarında birer adet acil durum çıkış

kapısı (hol 1’de sadece bir kenarda bulunmaktadır, di-ğer kenar başka bir üretim alanına açılmaktadır.)

• Tüm holler arasında serbest geçiş olacak şekilde ka-çış imkanı

Bu bölümde verilen bilgiler doğrultusunda senaryo öbek-lerinin oluşturulması aşamasına geçilebilir. Senaryo öbekleri oluşturulurken aşağıdakilere dikkat edilmelidir:

• Aşırı iyimser olmamalı, gerçekleşmesi muhtemel olay-lara odaklanmalıdır.

• Gerçekleme olasılığı nitel veya nicel olarak tahmin edi-lebilir olmalıdır.

Şekil 2. Üretim Holünün Genel Yerleşim Şeması



• Sonuçları da nitel veya nicel ola-rak tahmin edilebilir olmalıdır.

• Birbirini takip eden olaylar silsi-lesi şeklinde, belirli bir zaman çi-zelgesine sahip olmalıdır.

Bu öbeklerin oluşturulması için kulla-nılan sistematik yöntemlerden biri Sour-ce (S) – Pathway (P) – Target (T) (diğer bir deyişle kaynak, yol, hedef) yöntemi-dir. Burada:

• Hedef: risk-temelli çalışmanın odak noktasını oluşturur. Hede-fin risk altında olabilmesi için, bir değerinin olması ve yangının etkilerine karşı zayıf noktalarının bulun-ması gerekir.

• Kaynak: hedefin zayıf noktaları ve değeri tanımlandık-tan sonra, kaynağın hedefi kayba maruz bırakabile-ceği başlangıç yangınları belirlenir ve değerlendirilir.

• Yol: kaynakta oluşan yangınlar ile hedef arasında, yan-gının yayılmasına veya değişmesine sebep olan olay-lardır. Yayılmaya sebep olabilecek olaylar, kontrol edi-lemeyen alev yayılımı, ikincil yangınların oluşması gibi olaylardır; değişikliğe sebep olacaklar olaylarsa, sön-dürme sistemleri, algılama ve uyarı sistemleri, yangın bariyerleri gibi, yangının etkilerini azaltıcı unsurlardır.

Şekil 3’te, bir üretim holünde kaynak, yol, hedef ilişkisi gös-terilmiştir. Bu yöntemde, kaynak-yol-hedef ilişkisinin göste-rimi için kullanılan en uygun yöntem “olay ağacı” oluşturma yöntemidir. Olay ağacında, başlangıca yangın koyularak, he-defe giden yolda değişikliğe sebep olan olaylar, koşullu dal-lanma yaratırlar (Bkz. Şekil 4).

Üretim hollerindeki en temel senaryo, hollerden birinde çı-kan yangının yayılması ve kullanıcıları yangının duman ve/veya ısı etkilerine maruz bırakmasıdır. Bu temel senaryodan hare-ketle, S-P-T yöntemine uygun olarak senaryo öbekleri oluştu-rulacaktır. Ancak bu senaryo öbeklerini oluşturmadan önce can güvenliği hasar/etki kategorilerinin, olasılık kategorileri-nin ve risk kategorilerinin belirlenmesi gerekmektedir. Söz ko-nusu kategorilerin sınıflandırılmasında 3 yöntem kullanılmak-tadır: nitel, yarı-nicel, nicel. Nitel yöntemdeki sınıflandırma, diğer yöntemlere kıyasla tecrübeye daha fazla bağlıdır. Kate-goriler sayısal olarak değil, niteleyici kelimelerle ifade edilir. Yarı-nitel yöntemde sınıflandırma her iki şekilde de yapılabi-lir. Örneğin, hasar kategorileri sayısal verilerle ifade edilirken -örneğin görüş mesafesi 30 m, ışınım değeri 5 kW/m2-, olası-lık kategorileri niteleyici sözcüklerle ifade edilebilir -örneğin düşük olasılık, yüksek olasılık-.

Bu çalışmada sınıflandırmada nitel yöntem kullanılmıştır. Nitel sınıflandırmanın doğrulamasında ise nicel yöntem kul-lanılmıştır (CFD analizi).

Bu bağlamda hasar/etki kategorileri ve olasılık kategori-leri için aşağıda verilen tablo geçerli olacaktır.

Şekil 3. Kaynak-Yol-Hedef Metodolojisinin şekil üzerinde gösterimi

Şekil 4. Olay Ağacı Yapısı

Tablo 5-1. Hasar/Etki Kategorileri

Hasar/Etki Seviyesi Tolerans Sınırı(Olay/yıl) Genel Tanım

1-Düşük 0.1 İlk yardım (genelde duman kaynaklı)

2-Orta 0.01 Hastane tedavisi gerektirebilen orta seviyeli yanık (bir kişi)

3-Ağır 1x10-3 Hastane tedavisi gerektiren ciddi yanıklar (1-2 kişi)

4-Yüksek 1x10-5 Birden çok kişinin yaralanması, bir kişinin ölümü

5-Çok yüksek 5x10-5 1-3 kişinin ölümü

Kontrol Odası

HidrolikÜnite

KabloTavası

Üretim Ekipmanı

HEDEFKAYNAK YOL

KAYNAK(LAR) SÜREÇDEĞİŞTİRİCİLER

ZAYIFLIKLAR(ETKİLER)

HEDEFTEKİ MARUZİYET

YANGIN GÜVENLİĞİ SİSTEMLERİNİN BAŞARIMI

YANGINOLUŞUMU

Yangın BariyerleriYangın

SöndürmeYangın Algılama ve

Acil Durdurma

ETKİLER SONUÇLAR



Tablonun risk grafiği şeklinde ifade edildiği grafik şu şekil-de olacaktır.

Aşağıdaki tabloda, S-P-T yöntemine uygun olarak hazırlan-mış senaryo öbekleri bulunmaktadır. Öbekler tabloya eklenme-den önce ön eleme gerçekleştirilmiştir. Ön elemede, gerçekleş-me olasılığı düşük ve sonuçları bakımından ağır olmayan senar-yolar çalışmaya dahil edilmemiştir.

Yukarıdaki senaryo ve ön risk değerlendirmesi sonucu olu-şan tahmini risklerin risk grafiği üzerinde gösterimi aşağıda verilmiştir.

5.2 SENARYO SEÇİMİÖn risk değerlendirmede risk tolerans değerinin dışında ka-

lan senaryoların detaylı olarak değerlendirilmesi gerekmekte-

Kaynak (S) Yol (P) Hedef (T)Hasar/Etki Kategorisi (Tahmini)

Olasılık Kategorisi (Tahmini)

Risk Kategorisi (Tahmini)

Senaryo 1: Montaj Holü 1’de yangın

Yangının yeri: son montaj bölgesinde acil çıkışa yakın noktaYanıcı Maddeler: araç lastiği, ahşap paletler, Sebepler: sıcak işlem, elektriksel veya sıcak yüzey

Yangını büyütebilecek unsurlar: çevredeki diğer yanıcılarSüreç değiştiriciler: algılama, acil durum anons, kaçış yolları, acil müdahale

Etkiler: ısı, duman, zehirleyici gazSonuçlar: ağır yaralanma ve ölüm,

4 2 Azaltılması gereken risk

Senaryo 2: Montaj Holü 2’de yangın

Yangının yeri: acil çıkışa yakın noktaYanıcı Maddeler: ahşap paletler, tefriş malzemeleriSebepler: sıcak işlem, elektriksel


Etkiler: ısı, duman, zehirleyici gazSonuçlar: hastane tedavisi gerektiren yanık

3 2 Kabul edilebilir risk

Senaryo 3: Talaşlı imalat holünde yangın



Etkiler: ısı, duman, zehirleyici gazSonuçlar: hastane tedavisi gerektiren yanık

3 2 Kabul edilebilir risk

Senaryo 4: Kaynaklı imalat holünde yangın


Yangını büyütebilecek unsurlar: çevredeki diğer yanıcılar, yangının ofis bölgesine sıçramasıSüreç değiştiriciler: algılama, acil durum anons, kaçış yolları, acil müdahale

Etkiler: ısı, duman, zehirleyici gazSonuçlar: ağır yaralanma ve ölüm

4 4 Azaltılması gereken risk

Şekil 4. Can Güvenliği Risk Tolerans Grafiği

Tablo 5-2. Senaryo Öbekleri

Şekil 5. Mevcut Risklerin Risk Tolerans Profili Grafiği Üzerinde Gösterimi



dir. Bu sebeple, senaryo 1 ve senaryo 4, sonuçları bağlamın-da değerlendirilecektir. Sonuçların değerlendirilmesi amacıy-la bu senaryoların CFD (hesaplamalı akışkanlar dinamiği) mo-dellemesi yapılmıştır. Ancak CFD modellemesi yönteminin de-taylarına geçilmeden önce, seçilen senaryoların daha detay-lı olarak açıklanması gerekmektedir.

Senaryo 1, ortamda bulunan yanıcı malzemelerin oluştur-duğu duman üretimi diğer senaryolardakinden daha büyük olduğu, Senaryo 4 ise sıcak işlemlerin rutin olarak gerçekleş-tirilmesi sebebiyle tutuşma olasılığının diğer senaryolardan daha yüksek olması ve yangının komşu ofis bölgelerine sıç-raması olasılığı sebebiyle tercih edilmiştir. Önceki bölümde de belirtildiği gibi, kullanıcıların acil durumları haber alma-sı için acil durum anons sistemi bulunmaktadır. Üretim hol-lerindeki ortam gürültüsü sebebiyle kullanılan kulaklıkların,

acil anons sisteminden gelen uyarıların anlaşılmasını önemli oranda engelleyeceği tahmin edilmektedir. Bu sebeple, yan-gını doğrudan görmeyen kullanıcıların, tahliye öncesi hareke-te geçme sürelerinin uzun olacağı varsayılmaktadır. Bu süre, CFD modellemeden çıkan duman dağılım sonuçları ile tahmin edilmeye çalışılacaktır.

Sonraki adımda, kritik senaryoların olay ağaçları oluşturu-larak, süreçte değişikliğe sebep olabilecek sistemlerin perfor-mansı da dikkate alınacaktır (Tablo 5-2 ve 5-3). Senaryo 1 ve Se-naryo 4 için oluşturulacak olay ağaçları temelde aynı olmakla birlikte, tutuşma olasılıkları ve yangın yükleri açısından farklı-lık göstermektedir. Bu farklılıklar, yangının oluşma olasılığı ve sonuç kategorilerinde etkili olacaktır. Tabloda olasılık-sonuç ikililerinin en kritik olanları gösterilmiştir. Diğer olasılık-sonuç ikilileri bu kategorilerin arasında kalacaktır.

Kaynak (S) Yol (P) Hedef (T)

Başlatıcı olayın olasılığı (olay/yıl)

Yangın Algılama Sistemi Başarılı

Acil Durum Anons Sistemi Başarılı Tahliye Başarılı Alt Senaryo No Olasılık Sonuç

Evet 1a 4-5 arası 1

Evet

Hayır 1b

Evet

Evet 1c

Hayır

Hayır 1d

Senaryo 1/4

Evet 1e

Evet

Hayır 1f

Hayır

Evet 1g

Hayır

Hayır 1h 0-1 arası 4

Tablo 5-3. Senaryo 1 ve Senaryo 4 için olay ağacı



Tablo 5-4. Senaryo 1 ve Senaryo 4 için olay ağacı (Yönetmelik Gereği Sprinkler Sistemi Yapılırsa)

Kaynak (S) Yol (P) Hedef (T)

Başlatıcı olayın olasılığı (olay/yıl)

Yangın Algılama Sistemi Başarılı

Acil Durum Anons Sistemi

Başarılı

Otomatik Sprinkler

Sistemi Başarılı

Tahliye Başarılı Alt Senaryo No Senaryo Olasılığı Sonuç

Evet 1a 4-5 arası 1Evet

Hayır 1b

Evet

Evet 1cHayır

Hayır 1d

Evet

Evet 1eEvet

Hayır 1f

Hayır

Evet 1gHayır

Hayır 1h

Senaryo

1/4 Evet 1iEvet

Hayır 1j

Evet

Evet 1kHayır

Hayır 1l

Evet

Evet 1mEvet

Hayır 1n

Hayır

Evet 1oHayır

Hayır 1p 0-1 arası 4



5.3 CFD MODELLEMECFD modelleme, NIST Fire Dynamics Simulator 6.7.0 kullanı-

larak yapılmıştır. Modelleme sonuçlarının gösterimi için Smo-keview 6.7.9 programı kullanılmıştır. Modellemede kullanılan parametreler şunlardır:

Tablo 5-5. Modelleme parametreleri

5.3.1 YANGIN YÜKÜNÜN TAYİNİYangın yükü, binada kullanılan yanıcı maddelerin literatür-

deki değerleri bulunarak belirlenmiştir. Buna göre, iki ana ya-nıcı malzeme olan lastik ve paletler için SFPE Handbook of Fire Protection Engineering (5th edition) kullanılmıştır [3].

Zırhlı araç lastiğinin yangın yükü aşağıdaki şekilden alınmıştır.

Şekil 6. Araç Lastiği için yangın eğrisi

Bu eğriden de görülebileceği gibi azami yangın yükü 950 kW’tır. Yangının bu değere ulaşması 1800 saniye sürmektedir. Ancak, simülasyonun amaçları doğrultusunda, emniyetli taraf-ta kalınarak, birden fazla lastiğin hol boyunca ardı sıra dizilmiş araçlarda, her seferinde iki lastik ve aralarında 120 sn süre ola-cak şekilde toplamda 20 lastik yandığı ve toplam 19 MW’a ulaş-tığı varsayılmıştır. Lastik sayısı holde bulunabilecek azami araç sayısına göre belirlenmiştir (ardı sıra 5 araç).

Palet yangını için aşağıdaki formüle uygun olarak birim pa-let yükü (1.2x1.2x0.55m) başına bu formülden çıkan değer kul-lanılmıştır.

Burada: : yangın yükü (kW/m2) : palet yüksekliği (m). : paletteki nem yüzdesidir (%).

Palet yüksekliği 0.55 m, nem %0 kabul edilerek palet başı-na azami 2880 kW yangın yükü hesaplanmıştır. Tesiste yapılan gözlemlere dayanılarak, yan yana 8 birim palet yükünün ardı sıra yanacağı varsayılmıştır. Bu da toplamda 23 MW yangın yü-küne eşittir. Yangının büyüme eğrisi aşağıdaki şekilde olduğu gibi tanımlanmıştır.

Şekil 7. Ahşap palet yangın gelişim eğrisi

Yukarıdaki şekil üst üste dizilmiş 1.2m x 1.2 m x 1.2 m palet için geçerlidir. Simülasyonda ise bu grafiğin azami yangın gü-cüne ulaşma süresi (350 sn) kullanılmıştır.

5.3.2 SONUÇLARSeçilen parametrelere göre gerçekleştirilen CFD analizlerinin

sonuçları Senaryo 1 ve Senaryo 4 için aşağıda verilmiştir. Bura-da incelenen parametreler şöyledir:

• 2 m seviyesindeki sıcaklık dağılımı• 2 m seviyesindeki görünürlük• 9 m seviyesinde görünürlük

Sonuç sınır değerleri aşağıdaki gibi olacaktır:

Senaryo 1 Senaryo 4

Ortam Sıcaklığı: 20°C 20°C

Atmosferik Basınç: 101 kPa 101 kPa

Bağıl Nem: %40 %40

Türbülans Modeli: LES (Large Eddy Sim.) LES (Large Eddy Sim.)

Radyant Isıl Güç Oranı: 0.35 0.35

Sayısal Ağ (Mesh) Sayısı: 2 3

Toplam Hücre Sayısı: 3,054,216 1,982,442

Hücre Boyutu:Yangının olduğu ağ:

0.25 mDiğer ağ: 0.5m

Yangının olduğu ağ: 0.25 m

Diğer ağ: 0.5m

Yüzeyler Inert Inert

Not: “Inert” yüzey, yüzey sıcaklığı sabit kalacak şekilde yüzeyden ısı transferinin hesaplandığı yüzey türüdür. Bu koşul, dumanın soğuyarak momentum kaybedeceği koşul olduğundan, can güvenliği analizinde daha emniyetli durumu oluşturmaktadır.

Yang

ın Y

ükü

(kW

)

Süre (sn)

Yang

ın Y

ükü

(kW

)

Süre (sn)

Kamyon LastikleriÇamurluk



• Kaçış yollarındaki azami sıcaklık 10 dakika boyunca < 60 derece

• 2 m’deki görünürlük seviyesi > 10 m

Senaryo 1 sonuçları aşağıda verilmiştir.

Yukarıdaki sonuçlardan da görülebile-ceği gibi sınır değerler içinde kalındığı gö-rülmektedir. 9 m seviyesindeki görünür-lük ölçütü, kullanıcıların tahliye için ha-rekete başlamadan önceki süre olarak tahliye süresi hesabında kullanılacaktır.

Senaryo 2 sonuçları aşağıda verilmiştir.

Yukarıdaki sonuçlardan da görülebile-ceği gibi sınır değerler içinde kalındığı gö-rülmektedir. 9 m seviyesindeki görünür-lük ölçütü, kullanıcıların tahliye için ha-rekete başlamadan önceki süre olarak tahliye süresi hesabında kullanılacaktır. 2 m seviyesindeki görünürlük ölçütü, si-mülasyonun sonuna kadar 10 m değeri-nin üstünde kalmıştır.

5.4 TAHLİYE SÜRESİNİN TAYİNİTahliye süresi, kullanıcıların bulunduk-

ları noktadan güvenli alana ulaşana ka-dar geçen süre olarak tanımlanabilir. Bu süre ise kendi içinde aşamalara bölüne-rek ifade edilir: yangın başlangıcından al-gılanmasına kadar geçen süre, yangının algılanmasından kullanıcıların uyarılma-sına kadar geçen süre, harekete geçmeye kadar geçen süre, çıkışa yönelme ve gü-venli alana veya binanın dışına ulaşana kadar geçen süre. Bu sürelerin tamamı-nın toplamı “gerekli güvenli tahliye süresi (required safe egress time)” olarak tanım-lanmıştır (RSET) [3]. Binadaki tüm kulla-nıcıların, ortam koşullarının kötüleşme-sinden önce binayı terk etmeleri gerek-mektedir. Ortam koşullarının, kullanıcı-ların binayı terk etmelerini engelleyecek koşula ulaşması için geçen süre ise mev-cut güvenli tahliye süresi (available safe egress time) olarak tanımlanır (ASET) [3].

Üretim hollerinde mevcut durumda yangının kaynağına uzak olan (diğer hol-lerde bulunanlar) kullanıcıların yangın-dan haberdar olmalarının, bölüm 5.2’de de belirtildiği gibi anons sisteminin ye-

Görüntü 5-1. 2 m seviyesinde sıcaklık dağılımı (892. Saniye)

Görüntü 5-2. 2 m’deki görünürlük seviyesi (766. Saniye)




tersizliği sebebiyle doğrudan dumanın ortamda oluşturduğu etkilerden olaca-ğı varsayılmıştır. Yaptıkları işe odaklan-dıkları ve anons sinyalini duymadıkları varsayılan kullanıcıların, koku, çevrede-ki insanların uyarıları gibi diğer etkilerin nesnel olarak ölçülemeyecek olması se-bebiyle, bulundukları holde duman kat-manlaşması olup, bu katmanın 9 m ko-tundaki aydınlatma seviyesini düşürme-siyle yangından haberdar oldukları var-sayılmıştır. Bu süre, RSET’in ilk aşaması-nı oluşturacaktır. Yangın çıkan holde bu-lunan kullanıcıların ise yangını doğrudan görerek harekete geçtikleri düşünülmüş-tür. Harekete geçen kullanıcıların çıkışa ulaşma süreleri yürüme hızlarına bağ-lıdır, yürüme hızı aşağıdaki şekilde ta-nımlanmıştır [3]. (SFPE handbook say-fa 1841, 2116)

(2)

Burada:S: hareket hızı (m/s)D: kullanıcı yoğunluğu (kişi/m2)k: yoğunluğa bağlı sabit sayı a: sabit sayı (0.266)’dır.

Kullanıcı yoğunluğunun 0.56 kişi/m2 ol-duğu durumlarda, kullanıcılarının kendi hızlarında hareket ettikleri ve diğer kulla-nıcıların hareketlerinden etkilenmedikle-ri gözlenmiştir [3]. Üretim hollerinde per-sonel yoğunluğu çok düşük olduğundan 0.56 kişi/m2 şartı sağlamaktadır. Buna göre yürüme hızı kot farkı olmayan yü-zeylerde aşağıdaki grafikten 1.2 m/s ola-rak belirlenmiştir.

Üretim holündeki bir kullanıcının en uzaktaki noktadan çıkışa erişim için ala-cağı mesafe 100 m’dir. Buna göre, bir kul-lanıcının çıkışa erişim için 120 saniyeye ihtiyacı bulunmaktadır.

Bölüm 5.3.2’de verilen hareket önce-si süre göz önünde bulundurularak aşa-ğıdaki toplam tahliye süreleri hesaplan-mıştır. (Tablo 5-6)

Bölüm 5.3.2’de de gösterildiği gibi, ya-pılan CFD analizlerinde ASET değeri bu sürenin çok daha üstünde olduğundan, tahliyenin emniyetli olarak gerçekleştiği ortaya çıkmaktadır.

Görüntü 5-4. 2 m seviyesinde sıcaklık dağılımı (727. Saniye)





5.5 RİSK DEĞERLENDİRMEYapılan analizler, üretim hollerindeki en kritik senaryoların

sonuçlarının risk tolerans ölçütlerinin dışına çıkmadığını göster-mektedir. Buna göre risk grafiği aşağıdaki gibi güncellenmiştir.

Yağmurlama sistemi yapılan seçenekte, risk grafiğinin değiş-meyeceği tahmin edilmektedir. Nitel olarak yapılan değerlen-dirmede, sonuçların hangi süreç değiştiricilere daha fazla bağ-lı olduğunun da tahmin edilerek hassasiyet (sensitivity) anali-zi yapılması gerekmektedir. Hazırlanan olay ağaçları incelendi-ğinde, en önemli süreç değiştiricinin tahliye sisteminin başarısı olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada tahliye sisteminin, sa-hadaki gözlemlere bağlı olarak, yüksek başarımda olduğu var-sayılmıştır (~%99 güvenilirlik). Ancak bu başarımın daha düşük olması, sonuç kategorilerini önemli ölçüde etkileyeceğinden, di-ğer süreç değiştiricilerde iyileştirmeye gidilmesini gerektirebilir (örneğin anons sisteminin iyileştirilmesi, tüm hollere ışıklı uya-rı cihazı eklenmesi). Bu çalışmanın amaçları dışında olduğun-dan hassasiyet değerlendirmesi yapılmamıştır.

Bu çalışmada tesisin mevcut acil müdahale ve itfaiye ekip-leri süreç değiştirici olarak analize dahil edilmemiştir. Bu sa-yede can güvenliği risk değerlendirmesinde daha olumsuz du-rum analiz edilmiştir.

6. SONUÇ VE TARTIŞMAYapılan analizler neticesinde, tesisin mevcut durumda can

güvenliği ölçütlerini yerine getirmesi amacıyla yağmurlama sisteminin zorunlu olmadığı gösterilmiştir. Bunu sağlayan et-kenler şöyle sıralanabilir:• Çatı seviyesinin yüksek olması• Üretim içi depolama yapılmaması ve sonuç olarak görece düşük yangın yükü bulunması• Hollerin mimari yapısı sebebiyle kaçış olanaklarının kolay anlaşılır, basit olması• Kaçış olanaklarının sürekli kullanımda tutulması• Üst seviye kalite yönetimi ve tertip-düzen sayesinde tutuş-ma olasılığının düşük olması

Bu çalışmada ele alınmayan ancak analiz sonuçlarına etki etmesi bakımından bir sonraki aşama olarak yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:• Sonuçlara etki edecek süreç değiştiricilerin tespiti ve has-sasiyet analizi• Kritik senaryolar için nicel risk analizi gerçekleştirilmesi• Nicel risk analizi ile risk tolerans ölçütlerinin sayısallaştı-rılması

Kaynaklar[1] SFPE Engineering Guide to Performance-Based Fire

Protection, Second Edition[2] SFPE Engineering Guide: Fire Risk Assessment[3] SFPE Handbook of Fire Protection Engineering, 5th Edition

Şekil 3. Analizler sonrası mevcut risk

Hareket öncesi geçen süre (sn) Hareket Süresi (sn) Toplam Tahliye Süresi

(RSET) (sn)Kullanılabilir (Mevcut)

(ASET) Tahliye Süresi (sn)

Senaryo 1 477 120 597 766

Senaryo 4 532 120 652 > 727

Tablo 5-6. Toplam Tahliye Süreleri

Şekil 2. Yürüme Hızları

Kullanıcı yükü (kişi/m2)

Koridor, rampa, hol, kapı

Çeşitli MerdivenlerTablo 3-13.4’e göre

Kullanıcı yükü (kişi/ft2)

Hare

ket h

ızı (

ft/da

k.)

Hare

ket h

ızı (

m/s

n)

55 YILDIR 5 KITADA 75 ÜLKEDE

HVAC sektöründeki 55 yıllık Ar-ge ve üretim tecrübemizle yola çıktığımız yangın sektöründe de ilkleri başarmanın haklı gururunu yaşıyoruz.

Yangın pompasından, alarm vanalarına, akış anahtarından, sprinklere kadar sulu yangın söndürme tesisatları için Uluslararası standartlara göre Türkiye’deki tesislerimizde

ürettiğimiz tüm ürünlerimiz, bugün 5 kıtada 75 ülkede güvenle kullanılmaktadır.

İZLENEBİLİR KELEBEK VANA

ISLAK ALARM VANASI OS&Y VANA

SPRINKLER TEST DRENAJ VANASI AKIŞ ANAHTARI



1. ÖNSÖZGenel olarak halkın gözünde, hastaneler yüksek güvenliğe

sahip tesisler olarak algılanır, çünkü hastanelerin görevi, has-talarına güvenli bir ortam sağlamaktır; ancak, dünya genelin-de sağlık hizmeti veren binalardaki yangın felaketlerinin sayı-sı bu durumun aslında böyle olmadığını göstermektedir. Fela-ket mertebesindeki bu olaylar, hastaların sağlık hizmeti alır-ken karşı karşıya kalabilecekleri tehlikelere ve potansiyel yan-gın tehditlerine ışık tutmaktadır.

Artan hasta sayıları ve daha fazla yatak talebi, mevcut hasta-ne mimarisini yetersiz kılmakta olup hastanenin genişletilme-sini gerektirmektedir. Hastaların hem insani ihtiyaçlarını hem de tıbbi gereksinimlerini karşılamak üzere binada ilave veya değişiklikler yapılması gerekmekle birlikte, hastane bünyesin-de gerçekleştirilen inşaatların, söz konusu hastanedeki hasta-lar üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Bu makale, sağlık tesis-

lerinde yenileme ya da iyileştirme çalışmaları esnasında bir in-şaat yangını meydana gelmesi durumunda, bu durumun bağ-lantılı mevcut binadaki solunum bakım ünitesinin (RCU) tahli-yesine etkisini ele alacaktır.

1.1. Amaç Bu çalışmada, bir hastane içinde meydana gelen yangınlar

için bir dizi acil müdahale yöntemi belirlemek üzere vaka çalış-ması olarak bir solunum bakım ünitesi (RCU) örneği seçilmiştir. Acil durum tahliyesine yönelik müdahale yöntemlerinin gelişti-rilmesinde esas alınan yangın hasarları öngörülürken, daha ön-ceki afet vaka çalışmaları, literatür araştırmaları ve yazılım si-mülasyonları dikkate alınmıştır.

1.2. Araştırma yöntemleriDaha önceki vaka çalışmaları ve ilgili literatür analizlerin-

den, tahliye öncesinde geçen süre ve hastalara ilişkin tahliye hızları alınmıştır. Bu değerler belirlendikten sonra, RCU hasta-larının hangi şartlar altında tahliye edilmesine izin verildiğini, hangi müdahale önlemlerinin alınması gerektiğini ve çıkış ge-

İNŞAAT ESNASINDA HASTANEDE YANGIN TAHLİYESİ ÇALIŞMASI

Huang De-Chinga 1, Chien Shen-Wenb 2, Lin Chien-Hungc 3, Huang Po-Tab 2, Song Yi-Tingb 2, Sie Huei-Rub 2

1 New Taipei City İtfaiye Dairesi, New Taipei City 22065, China 2 Merkezi Polis Akademisi, Kueishan Hsiang 333304, China 3 Yunlin Eyaleti İtfaiye Dairesi, Douliu City 64054, China

ÖZETHasta sayısındaki artış, daha fazla yatak talebi ve hastane bölümlerinin genişletilmesi gibi faktörlerin tümü, orijinal hastane konfigü-rasyonunu yetersiz kılmakta olup, gerek mevcut gerekse gelecekteki ihtiyaçları karşılamak amacıyla binalara ilaveler veya değişik-likler yapılması gerekmektedir. Hastaneler bütün tıbbi uygulamaları askıya alamadığı ya da hastaları reddedemediği için, hastane binasının tekrar inşa edilmesi, normal hastane saatlerine tekabül etmek durumundadır. Bu çalışma, hastanelerde operasyonları ak-satmadan binanın belirli bölümlerindeki inşaat faaliyetlerinin ne şekilde gerçekleştirileceği hususuna odaklanmaktadır. Yeni yapılan bina ile mevcut binayı birbirine bağlayan inşaat alanında başlayan bir yangının, mevcut bina ile bağlantılı solunum ba-kım ünitesine (RCU) nasıl etki ettiği ve bu alanların yangın güvenliği ile ilgili problemleri analiz etmek için FDS + EVAC yazılımı kulla-nılmaktadır. Sonuçlar, yangın tehdidinin söz konusu olmadığı hallerde, RCU bölümü için en hızlı tahliye süresinin 19.3 dakika oldu-ğunu göstermektedir. Kapı genişliğinin 2 metre ya da üzerine çıkarıldığı durumda, söz konusu tahliye süresi daha da kısaltılabilir. Bir yangın çıkması durumunda, sıcaklık sprinkler sistemleri sayesinde tolere edilebilir seviyede tutulsa bile, hastalar belirli bir güvenli süre içinde tahliye edilemezse, can kayıpları gerçekleşecektir. Hastane genişletme çalışmaları söz konusu olduğunda, aynı zmanda yangınlara yol açabilen inşaat işlerinden kaçınılamaz; bu nedenle, bu çalışma yangına bağlı faktörlerin nasıl kontrol edileceğine ve özellikle RCU hastalarının tahliyesine yönelik etkili stratejilerin geliştirilmesine odaklanmaktadır.



nişliği ile sprinkler sisteminin aktivasyonunun hastaların tahli-yesini ne şekilde etkilediğini simüle etmek amacı ile, yangının çıkış yeri ve büyüklüğü, sprinkler sisteminin devreye girmesi ve çıkış genişliği gibi girdileri olan bir RCU modeli oluşturmak üzere tahliye modellemesini içeren Yangın Dinamiği Simülatör (FDS + EVAC) programı kullanılmıştır.

2. TAHLİYE ÖNCESİ SÜRENİN BELİRLENMESİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER

Hastaların ve personelin tahliye süresi en dikkat çekici ko-nulardandır çünkü hastanelerde bulunabilecek insan sayısı ve hastaların durumu çeşitlilik arz eder ve aynı katta farklı tedavi üniteleri birarada bulunabilir. Hastaneler, hastalarına tıbbi hiz-met sunmaya yönelik özel tesislerdir. Hastanelerde genel ko-ğuşlar, yoğun bakım üniteleri, psikiyatri ünitesi gibi çok sayıda farklı koğuş bulunmaktadır. Söz konusu bu hastane koğuşları, hastaların yürüyebilip yürüyemediğine bağlı olarak tip 1 ve tip 2 şeklinde ikiye ayrılabilir [2].

Kaynaklara göre, RCU; hastaların 24 saat süreyle izlenmesinin gerekli olduğu tip iki koğuş olarak sınıflandırılır [2]. Daha ön-ceki kaynaklarda ve çalışmalarda RCU’larda tahliye öncesi sü-relerine yönelik değerler verilmediği için, tıpkı RCU gibi koğuş sınıfı tip 2 olan ameliyathaneler ve yoğun bakım üniteleri için tanımlı değerlerden yararlanılarak RCU için tahliye öncesi sü-reler öngörülmüş ve bu değerlerin bundan sonraki çalışmalar-da da referans olarak kullanılması amaçlanmıştır.

2.1. Ameliyathaneler için tahliye öncesinde geçen süre Felakete uğrayan bir olay mahallinin restorasyonu vasıtasıy-

la gerçekleştirilen Yeni Zelanda kökenli bir çalışmaya göre, bir hastanın ameliyathaneden çıkarılması kapsamında uygulanan adımların, yangının başlangıcını müteakip ameliyatı durdurma kararı, hastanın tahliyesi için hazırlık ve son olarak hastanın ameliyathaneden tekerlekli yatak ile itilerek çıkarılmasına ka-dar toplam 9 dakika 18 saniye gerektirdiği tespit edilmiştir [3].

Yerli akademisyenler tarafından, Taipei’deki üç hastanenin farklı cerrahi operasyon senaryoları uyarınca gerçekleştirilen yangın tatbikatlarındaki kayıtları analiz edilerek yapılan diğer bir çalışmada da benzer sonuçlar elde edilmiştir. Kayıtları ince-lerken, akademisyenler, bir sağlık personelinin yangın alarmını duyduktan sonra, anestezi altındaki bir hastayı uyanma odasın-dan çıkarmasının sadece 22 saniye sürdüğünü gözlemlemişler-dir. Ancak eğer bu durum bir torasik tümör ameliyatı esnasın-da meydana gelse idi, sağlık personelinin önce hastanın pul-moner arter rüptüründen kaynaklanan kanamayı durdurma-sı ve daha sonra tahliye işlemini gerçekleştirmesi gerekirdi. Bu nedenle, bu senaryodaki işlem 599 saniyeye kadar uzayabilen bir hazırlık süresi gerektirecektir [4].

2.2. Farklı hasta sınıfları ve tahliye öncesinde geçen süre İngiltere Glasgow Üniversitesi’nden Prof. C.W. Johnson çe-

şitli hasta tahliye tatbikatları gerçekleştirerek hastane tahliye-sine ilişkin verileri analiz eden çalışmalar yapmıştır [5]. Anket sonuçları, personel talimatları doğrultusunda tahliye işlemle-rini kendi kendine gerçekleştirebilen hastalar için tahliye ön-cesi sürenin 30 ila 90 saniye arasında olduğunu göstermekte-dir; tıbbi cihazlar yardımı ile yürüyebilen hastalar içinse, tahli-ye öncesi süreler 180 ila 900 saniye arasındadır.

2.3. Değerlendirme Ameliyathanelere ait tahliye öncesi süreler; cerrahlar, ame-

liyat hemşireleri, anestezi hemşireleri ve asistan doktorlar da dâhil olmak üzere bir ekibin yardımıyla bile, ameliyat sırasında bir hastanın ameliyathaneden çıkarılmasının yaklaşık 10 dakika sürdüğünü göstermektedir. Bundan dolayı, personel sayısının sınırlı olduğu ve bir tıbbi personelin birden fazla hastadan so-rumlu olduğu RCU’larda, tahliye öncesi sürenin daha uzun ola-cağı sonucuna varmak mantıklıdır. Bu çalışmada, Prof. C.W. Jo-hnson tarafından önerilen tahliye öncesi süreler referans ola-rak kullanılmıştır.

Şekil 1. (a) yangın senaryoları; (b) sprinkler sistemi bulunan alanlar

Hemşire Odası Hemşire Odası

Geçiş Köprüsü Geçiş Köprüsü

Koğuşlar Koğuşlar

Koğuşlar Koğuşlar

Yangın

Sprinkler Sistemli Alanlar

Hemşire Odası Hemşire OdasıYangın Kapısı Yangın Kapısı



gın senaryosu kullanılmış olup iki farklı ısıl güç (HRR), yani inşa-at yangını (0.8 MW) ve kundaklama yangını (3 MW) simüle edil-miştir. Her senaryonun ardından, yeni ve mevcut bina (Tablo 1 ve 2) arasında köprü teşkil eden alanda sprinkler sistemi (Şe-kil 1b) ve kapı genişliği gibi faktörlerin RCU tahliyesini ne şe-kilde etkilediğine dair kısa bir değerlendirme yer almaktadır.

3.2. Simülasyon sonuçlarının analizi

3.2.1. GÖRÜNÜRLÜKŞekil 2a ve 2b’de gösterildiği üzere, sprinkler sistemlerinin

görüşün azalması üzerinde çok az etkisi bulunmaktadır. Görü-nürlük, her ne kadar insan hayatını doğrudan tehlikeye atma-sa da, tahliye personeli, görüşün azalmasına bağlı olarak, bir acil çıkışı gözden kaçırabilir.

3.2.2. SICAKLIK Sprinkler sistemleri, Şekil 3a ve 3b’de gösterildiği üzere, yan-

gın sıcaklığının düşürülmesinde etkili olmaktadır. Farklı yangın senaryolarına ait sıcaklık sonuçları aşağıda özetlenmektedir:

3. SİMÜLASYON Bu çalışma için seçilen senaryolar, bir hastane binasının ye-

nilenmesi için gerçekleştirilen bir inşaat projesi esnasında mey-dana gelmesi muhtemel olan ve komşu RCU’ları da etkileyebi-lecek inşaat yangınları veya kundaklama sonucu ortaya çıkan yangınlar gibi yangın çeşitleridir.

3.1. Analog koşullar Bu çalışmada, Şekil 1 a’da gösterildiği üzere dört farklı yan-

Tablo 1. Farklı yangın senaryoları için simülasyon koşulları

Tablo 2. Senaryo 1’in tahliye koşulları

Yangın senaryoları HRR Sprinkler sisteminin aktivasyonu

Karşılaştırmalı vaka: Yangın yok Geçerli Değil Yok

Senaryo 1 İnşaat sırasında bağlantılı alanda kazara yangın çıkması 0.8 MW Evet/Hayır

Senaryo 2: Mevcut (eski) hastane binasında merdiven boşluğu ve RCU girişinde kundaklama 3MW Evet/Hayır

Senaryo 3: RCU içinde inşaat yangını 0.8 MW Evet/Hayır

Senaryo 4: Koğuş renovasyonu esnasında meydana gelen yangın 0.8 MW Evet/Hayır

Yangın senaryosu Kapı genişliği Sprinkler sisteminin aktivasyonu

Senaryo 1: İnşaat sırasında bağlantılı

alanda kazara yangın çıkması (HRR

= 0.8 MW)

1.8 m Evet/Hayır

2.0 m Evet/Hayır

2. 2 m Evet/Hayır

2.4 m Evet/Hayır

Şekil 2. (a) sprinkler sisteminin olmadığı durumdaki 4 senaryoya ait görünürlük eğrileri; (b) sprinkler sistemi aktive olduğu durumdaki görünürlük eğrileri

Sprinkler Sistemi Aktivesiz

Zaman (sn)

Senaryo 1Senaryo 1

Senaryo 2Senaryo 2

Senaryo 3Senaryo 3

Senaryo 4Senaryo 4

Zaman (sn)

Sprinkler Sistemi Aktive Olduğunda

Görü

ş M

esaf

esi (

m)

Görü

ş M

esaf

esi (

m)



3.2.2.1. Senaryo 1Şekil 3a ve 3b’ye göre, sprinkler sisteminin devreye girip gir-

memesinden bağımsız olarak, yangının çıktığı yer, iki binayı bağ-layan alan içindeyse, RCU ve tahliye yollarındaki sıcaklık dağı-lımı, insan vücudu için kabul edilebilir bir aralıkta (60°C değe-rinin altında) olacaktır.

3.2.2.2. Senaryo 2RCU’ya giden bir merdiven boşluğunda yangın çıkmıştır ve sı-

caklık hızlı bir şekilde 8 °C’ye yükselmiştir (Şekil 3a), ancak yan-gın, sprinkler sistemi ile kontrol altına alınabilmiş olup %50 ora-nında azaltılmıştır. Bu senaryoda, yanmakta olan yer merdiven boşluğu olduğu için, dikey tahliye mümkün değildir, bunun yeri-ne yatay şekilde gerçekleşecek bir tahliye planı düşünülmelidir.

3.2.2.3. Senaryo 3RCU içindeki bir inşaat kazası sonucunda hızla büyüyen bir

yangın çıkmıştır. RCU içindeki sıcaklık, sprinkler sistemi aktive olmadan önceki ilk 92 saniye (1.5 dakika) içinde tolere edilebi-lir seviyenin (60°C) üzerine çıkacaktır (Şekil 3a). Sprinkler siste-mi aktive olduktan sonra, ortam sıcaklığını 40°C’ye düşürmek için yaklaşık 201 saniye (3.4 dakika) gerekmektedir. Bu neden-le, RCU içinde meydana gelen bir yangın için ilk müdahale, RCU hastalarını tahliye etmekten ziyade yangınla mücadele etmek şeklinde olmalıdır. Bu simülasyona göre, RCU personeli birinci dakika içinde yangına müdahale etmeye başlamalıdır.

Tablo 3. 1-4 numaralı simülasyonlar için tahliye süresi RCU hastaları için tahliye (sn)

RCU hastaları için tahliye (sn)

Yangın senaryoları Karşılaştırmalı vaka Birinci Senaryo

Kapı genişliği 1.8 m 1.8 m 2.0 m 2.2 m 2.4 m

Sprinkler sistemi N N Y N Y N Y N Y

Simülasyon 1 1262 1270 1100 1360 1210 1260 1110 1160 1150

Simülasyon 2 1190 *(9 kişi) *(14 kişi) 1270 1090 1230 1130 1330 1310

Simülasyon 3 1210 *(19 kişi) 1340 1200 1270 1050 1170 1320 1400

Simülasyon 4 1160 *(9 kişi) *(15 kişi) 1350 1230 1160 1310 1320 1170

Tablo 4. Karşılaştırmalı vakalarda tahliye süresi

Kapı genişliği Tahliye süresi (sn) Kapı genişlikleri artırıldığında azalan tahliye süresi (sn)

Kapı genişlikleri artırıldığında azalan tahliye süresi (%)

1.8 m 1160 ~ 1262 --- ---

2.0 m 1040 ~ 1190 72 ~ 120 5 ~ 10

2.2 m 1100 ~ 1140 60 ~ 122 5 ~ 9.6

2.4 m 1070 ~ 1160 90 ~ 102 7.8 ~ 8

N = sprinkler sistemi yok Y = sprinkler sistemi var *( ): Darboğazda kalan ve simülasyon süresi (1800 saniye) boyunca tahliye edilemeyecek olan kişi sayısı

Şekil 3. (a) sprinkler sisteminin olmadığı durumundaki 4 senaryoya ait sıcaklık eğrileri; (b) sprinkler sistemi aktive

olduğu durumdaki sıcaklık eğrileri

Senaryo 1Senaryo 2Senaryo 3Senaryo 4

Senaryo 1Senaryo 2Senaryo 3Senaryo 4

Zaman (sn)

Zaman (sn)

Sıca

klık

(°C)

Sıca

klık

(°C)

Sprinkler Sistemi Aktivesiz

Sprinkler Sistemi Aktive Oldugunda



3.2.2.4. Senaryo 4Senaryo 4’te, bir koğuş yenileme çalışması çerçevesinde inşa-

at çalışmalarına bağlı bir yangın çıkmıştır. Her ne kadar sprink-ler sistemi tahliye için tolere edilebilir koşulları muhafaza ede-bilse de (Şekil 3b), yangının çıktığı yer tahliye yolu üzerinde ol-duğu için yatay tahliye uygun değildir. Yangın kontrol altına alı-nana kadar, tahliye işlemleri durdurulmalıdır.

3.2.3. Tahliye simülasyonuYangın senaryoları, RCU’nun kapı genişliği ve sprinkler siste-

mi olup olmaması gibi faktörleri düzenledikten sonra, bu çalış-ma kapsamında 9 farklı tahliye senaryosu önerilmekte ve her senaryo için (her biri 1800 saniye süren) 4 ayrı simülasyon ger-çekleştirilmektedir. Tablo 3’te gösterildiği üzere, kapı genişli-ği 2 metreye veya daha yüksek bir değere çıkarıldığında, RCU, hastalarını 1110 saniye (18 dakika) içinde tahliye edebilir. An-cak, 1.8 metrelik normal kapı genişliği ile tahliye yapılırsa, dar-boğazlar meydana gelecektir.

3.2.3.1. Karşılaştırmalı vaka Normal koşullar altında, yangın ve dumanın söz konusu ol-

madığı hallerde, 1.8 metrelik bir kapı genişliği için tahliye süresi 1160 ila 1262 saniye arasındadır (19.3 ila 21 dakika). Genişlik 2 metreye veya daha büyük bir değere çıkarıldığında, tahliye sü-resi Tablo 4’te gösterildiği gibi %10’a kadar azalabilir.

3.2.3.2 Birinci SenaryoBölüm 3.3.1’de gösterildiği üzere, simülasyon sonuçları,

sprinkler sisteminin görünürlük koşulları üzerinde çok az etki-si olmaktadır. Tahliye esnasında, sprinkler sistemlerinin çalış-makta olup olmadığından bağımsız olarak tahliye darboğazla-rı oluşmaktadır (Şekil 4a ve 4b), ancak kapı genişliği 2 metre ya

da daha yüksek bir değere çıkarılırsa, dört simülasyonun tama-mının sonuçları da, tüm hastaların RCU’dan emniyetli bir şekil-de tahliye edilebileceğini göstermektedir.

4. SONUÇ VE TAVSİYELER

4.1 Yangın senaryo simülasyonuGörünürlüğün azalması, her ne kadar can güvenliğini doğru-

dan tehlikeye atmasa da, görüşün yetersiz olması tahliye edi-len kişilerin acil çıkış işaretlerini net bir şekilde görmesini en-gelleyecek ve çıkışı kaçırmalarına neden olabilecektir. Bu ça-lışma kapsamındaki görünürlüğe ilişkin simülasyon, sprink-ler sisteminin yangın sırasında görünürlüğün azalması üzerin-de çok az etkisi olduğunu göstermektedir. Hatta kapı genişliği arttırıldığında dahi, görünürlük azalmaya devam edecek olup, tahliyede darboğazların meydana gelmesi kaçınılmaz olacaktır.

Simülasyon sonuçlarında da bildirildiği gibi, yangın RCU için-de başlarsa, t = 201s (3.4 dakika) sonra sprinkler sistemi aktive olana kadar sıcaklık hızla yükselecektir. Dolayısı ile, RCU için-de bir yangın meydana gelirse, personel derhal hastaları tahli-ye etmek yerine yangınla mücadele uygulamalarını başlatmalı-dır. Senaryo 3’e istinaden, RCU personeli, yangının algılanması-nı müteakip birinci dakika içinde yangın söndürme uygulamala-rına başlamalıdır. Senaryo 2, yani, RCU’ya giden merdiven boş-luğunda bir kundaklamanın simüle edildiği senaryoda, perso-nel, sprinkler sistemi koruması altında, hastaları, özellikle acil tehlike altında (yangına en yakın) olanları tahliye edebilmelidir.

4.2. Tahliye simülasyonuSimülasyon sonuçlarında gösterildiği üzere, tahliye darboğaz-

larının meydana gelmesi, kapı genişliklerini 2 metreden daha fazla yapmak suretiyle önlenebilir; bu durumda da tahliye sü-

Şekil 4. (a) sprinkler aktive olmaksızın ve kapı genişliği = 1.8 m iken tahliye darboğazı görülmektedir; (b) Sprinkler sisteminin aktive olduğu hallerde ve kapı genişliği = 1.8 m iken tahliye darboğazı yine de görülmektedir.

Tahliye Yeri Tahliye Yeri

Sprinkler sistemi aktive olduğunda



resi 1.8 metre kapı genişliği söz konusu iken 1160 ila 1262 sa-niye (19.3 ila 21 dakika) olup, %10 oranında azaltılmak suretiy-le, 1110 saniyeye (18 dakika) düşürülebilir.

Bu nedenle, gelecekteki yenileme veya inşaat projeleri için RCU’ların kapı genişliğinin 2 metreden daha büyük tutulması önerilmektedir. Yangın meydana geldiğinde, tahliye önlemle-ri hastanın ne derecede yürüyebildiğine bağlı olarak kademeli şekilde alınmalıdır. İlk aşamada, tahliye işlemini kendi kendi-ne gerçekleştirebilen hastalar tahliye edilmeli, ardından ikinci aşamada personelden yardıma ihtiyaç duyanların tahliyesi ya-pılmalıdır. Üçüncü aşamada, yatılı tedavi görmeyen ancak ha-reket imkânı olmayan hastaların tahliyesi gerçekleştirilir. Ayrı-ca, bir yangın durumunda yatılı tedavi gören hastaların seri bir şekilde tahliye edilebilmesi için, söz konusu hastaların çıkış gü-zergâhlarına yakın noktalara yerleştirilmesi gereklidir. Böylece, tahliye güzergâhı bloke olmamış olacak, tahliye işlemleri aksa-madan gerçekleşebilecek ve alevler ile dumanın hastalar üze-rindeki etkisi azaltılmış olacaktır.

KAYNAKLAR[1] Korhonen T, Hostikka S. Fire dynamics simulator with

evacuation: FDS+Evac-technical reference and user’s guide. VTT 2009.

[2] Huang, YH, A study on the influential factors of the fire protection for hospital wards, Master’s thesis, Central Police University; 2003.(In Chinese)

[3] Scott D, Fire in an operating theatre what really happens? A case study of a fire in a private hospital in Hamilton, New Zealan., Proceeding of 4th International Symposium HUMAN BEHAVIOUR IN FIRE Conference held at Robinson College, Cambridge, UK, 13-15.July, 2009, London: Interscience Communications Ltd.; 2009, pp.313-323.

[4] Chien SW. The detection and prevention for fire risk factors in health care facilities. Lecture presented on fire prevention and emergency response for critical care units at Tzu Chi Hospital, Hualien, Taiwan, 2009.

[5] Johnson CW, The Glasgow-hospital evacuation simulator: using computer simulations to support a risk-based approach to hospital evacuation, Technical report. University of Glasgow; 2005, p18.

[6] NFPA130, Standard for Fixed Guideway Transit and Passenger Rail System, 2010 Edition.

[7] NFPA72, National Fire Alarm Code Handbook, 2007 Edition.[8] NFPA99, Standard for Fixed Health Care Facilities, 2005 Edition.[9] Langston PA, Masling R, Asmar BN. Crowd dynamics discrete

element multi-circle model. Safety Science. 2006; 44, pp.359-417.

[10] Purser DA. Toxicity assessment of combustion products, SFPE Handbook of Fire Protection Engineering, National Fire Protection Association, 2nd edition, pp.2/28-2/146, 1995.

[11] Flynn JD. Structure fires in medical, mental health, and substance abuse facilities. National Fire Protection Association, 2009.



GAZLI SÖNDÜRME SİSTEMLERİNE BAKIŞDeğişen ve yükselen teknolojik ihtiyaçlar gazlı söndürme sis-

temlerinin kullanım alanını gittikçe arttırmakta, bu da berabe-rinde yanlış yönlendirmeler ve hatalı rekabet anlayışını getir-mektedir. Söndürmede özellikle teknik gerçeklerden yola çık-

madan, sadece pazarı manipüle etmeye dönük çalışmalara bir nebze aydınlık getirebilmek için, halen daha dünya üzerinde % 85 oranında tercih edilen gazlı söndürme sistemi FM-200 ile oldukça yeni ve teknik sorulara muhatap olan NOVEC 1230 ara-sında bu değerlendirme kriterlerini bilgilerinize sunuyorum. Ta-mamen teknik verilere dayalı bu değerlendirmenin sonuçları-nı siz değerli okuyucularımıza bırakıyorum. Teknik değerlendir-

GAZLI SÖNDÜRME SİSTEMLERİNE BAKIŞ

İsmail Turanlı 3

1 Norm Teknik A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi

ÖZETHepimizin bildiği gibi küresel iklim değişikliği, modern çağın belasıdır. Uzun zamandır bu hususta aksiyon almak için çalışmalar ya-pılmaktadır. Ünlü Paris Antlaşması ve akabinde Kigali değişiklikleri ile iklim değişikliği ile mücadele kavramı pratiğe dönüşmüş oldu ve bu çerçevede Avrupa Birliği konuyla birebir ilgili olan F-Gaz Yönetmeliğini yayınladı.[EC517/2014]Buna istinaden de ülkemizde 4 Ocak 2018 tarihinde “Florlu Sera Gazlarına İlişkin Yönetmelik” yayınlanmıştır. EU/28’i bağlayan EC517/2014 gereği ilgili ülkeler 2009-2012 yılları arası F-Gaz ortalama tüketimini baz kabul ederek 2015 yılında bu değeri,%100 kabul ederek 2030 yılında ise 2/3 oranında F-Gaz tüketimini azaltmayı takvime bağlamıştır. Bununla ilgili sektörel yasaklamalar ve teşvik-ler mevcut olup, ülkeden ülkeye de de değişiklikler göstermektedir.Ülkemizde yayınlanmış olan florlu sera gazlarına ilişkin yönetmelik, bazı ilave sorumluluklar getirmekle beraber (etiketleme, elektro-nik kaçak takip sistemi, kayıt ve merkezi otoriteye bildirim zorunluluğu, vb.)takvime bağlanmış bir azalmayı henüz hedeflememiştir.Halen daha Kigali değişiklikleri dahil Paris Antlaşmasına ülke olarak imza koymuş değiliz. Sektörümüzde F-Gaz regülasyonlarını ilgi-lendiren, teknik adı HFC227 ea (FM200) gazlı söndürme sistemlerinde kullanılmaktadır.Kuşkusuz ara ürün olması sebebiyle gelecekte sınırlamalar ve azaltım dolayısıyla erişimin daha zor hale geleceği aşikârdır.Ancak her şeye rağmen yangın söndürme sistemlerinde takvime bağlanmış yasak veya azaltılması sektörümüz açısından EC517/2014 gereği söz konusu değildir.Konu bu olmasına rağmen sempozyumda düzenlenen panel esnasında FM200’ün daha toksik, daha güvensiz ve insanlı mahallerde tehlikeli olduğu ifadesi üzerine gerekli karşılaştırmayı sözlü olarak ifade etmiştim, şimdi de yazılı olarak ilgi ve dikkatinize sunuyorum.Bu yazıda aslında doğru bilinen yanlışları ortaya koymaya çalıştım, bu nedenle FM200 ile NOVEC1230 arasında teknik bir karşılaştır-ma yaparak bu bilgileri paylaşmak istedim.Bu yazının hazırlanma ihtiyacı aslında 2019 TÜYAK Sempozyumunda düzenlenen panelde tartışılan bazı konulara açıklık getirmek ay-rıca sözü yazıya taşıyarak herkesçe bilinir ve tartışılır hale getirmek içindir.



meye esas kaynaklar, ürünlerin üreticileri ve bağımsız kuruluş raporlarından oluşmaktadır.

DuPont™ FM-200® söndürücüsün kimyasal adı HFC227ea olup kimyasal formülü ise - CF3 CHF CF3- (Heptafluoropropane) ‘dır. ve NOVEC1230™ söndürücüsünün kimyasal adı FK-5-1-12 ; kim-yasal formülü ise (CF3CF2C(O)CF(CF3)2-dodecafluoro-2-met-hylpentan-3-one,)’dır. FM-200® ile NOVEC 1230™ söndürücüle-rini karşılaştırmak gerekirse; ilk olarak söylenebilecek husus, DuPont™ FM-200® gazının NOVEC 1230™’ a kıyasla daha iyi bir performansa sahip olmasıdır. Ayrıca bu performansının yanı sıra, daha uygun maliyetlidir ve kullanıcılarına daha güvenli bir kullanım avantajları sunar. DuPont ™ FM-200® NOVEC 1230™’ a göre kilogram başına daha az maliyetlidir ve uygulama başına daha az gaza gerek duyar. Dahası, NOVEC 1230™’dan farklı ola-rak DuPont™ FM-200® çok düşük bir kimyasal reaktiviteye sa-hiptir, yani sistem tasarımları ve son kullanıcılar için özel zor-luklar taşımaz.

Duruma kimyasal reaktivite yönünden göz atarsak;

DuPont™ FM-200® gazı,1- Çok düşük kimyasal reaktiviteye sahiptir. 2- Suyla, polar çözücülerle, hidrakarbon çözücülerle veya sık-

lıkla karşılaşılan diğer kimyasal bileşenlerle (örn. alkoller, amin-ler vs.) reaksiyona girmez.

NOVEC 1230™ gazı ise;1- Kimyasal reaktivite değeri yüksektir.2- Su, alkoller ve aminler gibi sıklıkla karşılaşılan kimyasal bi-

leşenlerle reaksiyonlara girer. Suyla veya çözücülerle (polar ya da hidrokarbon) temas ettiğinde etkisiz olabilir.[1]

3- Suyla etkileşime girer ve HFC-227ea ve Pentafluoropropi-onic asit (PFPA) meydana getirir.[2]

4- Akciğer-hava arayüzü üzerinden emildiğinde HFC-227ea ve (PFPA) meydana getirir.[3]

Bu emilimde açığa çıkan PFPA son derece zehirlidir, göz ve deri yanıklarına, mide bağırsak yanıklarına ve solunum siste-minde kimyasal yanıklara neden olur. Ayrıca son derece aşın-dırıcı bir demir tuzu meydana getirir.

Sistem tasarımında dikkat edilmesi gereken hususlar açısından dikkate alırsak;

DuPont™ FM-200® gazında,1- Genel olarak kullanılan tüm yangın söndürme sistemlerin-

de verimli bir şekilde çalışır; herhangi bir beklenmedik sistem tasarım zorluğu oluşturmaz.

NOVEC 1230™ gazında ise,1- Tasarım konsantrasyonuna hızlı bir şekilde erişimin başa-

rısız olmasıyla sonuçlanan sıvı tahliyesi riski vardır.2- Gaz tahliyesini sağlamak için özel sistem tasarımı gerektirir .3- Tahliyede büyük bir negatif basınç yükselmesi vardır.4- Yüksek buhar yoğunluğu,azalmış bekleme sürelerinde ol-

duğu gibi, FK-5-1-12/hava karışımlarının daha hızlı tabakalaş-masıyla sonuçlanır.

5- Suyla reaktivitesinde yaşanan tepkimeler sebebiyle, FK-5-1-12’nin dağıtımı ve aktarımı için özel prosedürlere sebep olur, örneğin FK-5-1-12 depolama konteynırlarına ortam havasının, rutubetin girişini engellemek için nitrojen temizleme ve hava-landırma kurutucularının kullanılması gereklidir.[4]

NOT: Bu tavsiyelere uyulmaması, gazın kirlenmesine ve kul-lanıldığı sistemin arızalanmasına neden olabilir.[4]

Konsantrasyon gereklilikleri, Gaz boşalma verileri ve toksik-lik (zehirlilik) değerleri olarak aşağıdaki tablolarda veriler bil-gilerinize sunulmaktadır:

1-Konsantrasyon Gereklilikleri:

Gazlı söndürme sistemlerinde söndürücü kimyasalın perfor-mans, çevre, sağlık, toksitlik seviyesi gibi değerleri genellikle heptane (cup burner) testleri ile belirlenir.

Yukarıdaki tablodan anlaşılacağı Cup burner testlerinde di-zayn konsantrasyon değerleri NOVEC 1230’da % 5,9 olup FM 200 için bu değer % 9’dur. Her iki söndürücü akışkan için 100 m³’lük bir hacim varsayılarak yapılan söndürme deneyleri sonrasında 72 kg FM 200 gazına karşılık, 87,2 kg NOVEC 1230’a ihtiyaç du-yulduğu belirlenmiştir.

2-Gaz Boşalma verileri:

DuPont™ FM-200® FK-5-1-12

Heptan için MEC %6,9 v/v %4,5 v/v

Tasarım konsantrasyonu %9,0 v/v %5,9 v/v

100 m3 için gaz 72,0 kg 87,2 kg


Maksimum tavan yüksekliği, (ft) 16 14 a

Maksimum nozul alanı kapsamı, (ft) 40 x 40 32 x 32 a

Gaz/hava karışımının yoğunluğu, (kg/m) 1,75 1,94



3-Toksiklik (Zehirlilik) değerleri:

AEL (acceptable exposure limit) kabul edilebilir maruz kal-ma değerleri demektir. Bu değer yukarıdaki tabloda görülece-ği üzere NOVEC 1230 için 150 ppm iken FM 200 için 1000 ppm ‘dir.Yani 150 ppm değerden büyük miktarda NOVEC 1230’ un solunması, insan sağlığı açısından kabul edilemez bir değer-dir. FM 200 için ide bu değer neredeyse 7 kat daha fazladır. 7 kat daha fazla gaza maruz kalınması ancak insanı kabul edile-mez limit üstüne çıkartır.

Keza LOAEL seviyesini yüzdesel ifade ile değil de bunlara kar-şılık gelebilen solunabilir hava içindeki gaz molekülleri açısın-dan ele aldığımızda LOAEL ’e eriştiren dozun NOVEC 1230 için 997 ppm olduğu FM200 içinse, 105.000 ppm’ den büyük bir de-ğer olması gerektiği görülebilir.

Bu durumda, toksikoloji açısından maruz kalınan ve solunan veya deri yolu ile alınan gaz molekül miktarları incelendiğinde FM 200’ ün 100 kattan fazla güvenli olduğu açıkça görülebilir.

Son olarak PBPK modeli nedir? konusu için ise aydınlatıcı ol-ması açısından, aşağıdaki bilgilendirme yapılmıştır;

Psikolojik esaslı farmakokinetik (PBPK) modellemesi terimin-den de kısaca bahsetmek gerekirse; PBPK, insan ve diğer hay-van örneklerindeki bir bileşiğin emilmesini, dağılımını, meta-bolizmasını ve atılımını (ADME) önceden bildirmek için mate-matiksel bir modelleme tekniğidir. PBPK modelleme, farmasö-tik araştırma ve geliştirmede ve sağlık riski değerlendirmesinde kullanılır. PBPK modellemesi, başlı başına bir araştırma konu-su olduğu için, bu bölümde konuyu dağıtmamak adına, daha fazla bilgilendirmeye gerek duyulmamıştır.

PBPK modellemesinde FM 200 için insanla temas süresi tanım-lanmışken NOVEC 1230 için böyle bir bilgi söz konusu değildir.

Sonuçta, her iki sistemde söndürme kabiliyeti açısından be-lirli testleri başarıyla tamamlamış ve son kullanıcının hizmeti-ne sunulmuş olan ürünlerdir. Ancak, tüm yangın söndürme sis-temi argümanlarında olduğu gibi, FM200 ve NOVEC 1230 gazla-rının da ancak doğru tanımlanmış koşullar altında güvenle kul-lanılabileceğini önemle vurgulamakta fayda vardır.

Kaynaklar [1] Ansul Kurulumu, işletim Tekrar Yükleme, Teftiş ve Bakım

Kılavuz Safir Önceden Düzenlenmiş Temiz Gaz Yangın Söndürme Sistemleri UL EX-4510, 5-15-03.

[2] Saloutina, et. al., IZV. Akad. Nauk SSCB (8), 1893 (1982); CA 97:215478.

[3] 3M Teknik Özet, Novec™ 1230™ Yangın Koruma Sıvısı Güvenlik Değerlendirmesi, Kasım. 2004.

[4] 3M™ NOVEC1230™ Yangın Koruma SIV/S/- Depolama ve Dağıtım Bilgileri, 3M, Temmuz 2003.

[5] NICNAS, Ağustos 2002.[6] Kabul edilebilir maruz kalma sınıfı, ortalama 12 saat zaman

aralığı aralığı ortalama DuPont Yangın Söndürücüler.


Hedef organ Yok Ciğerler e

AELf 1,000 ppm 150 ppm c

ALC/LC50 > %80 > %10 c

Tekrarlanan doz LOAEL >105,000 ppm 997 ppm e

Maksimum 5 dakika insan maruz kalması (PBPK) %10,5 PBPK verileri

mevcut değildir.



1. ÖNEMİTünel inşaatlarının ilk yıllarında, havalandırma mühendisleri

normal çalışma durumu için tasarım yaparken son 10 yılda tasa-rım dışı (off-design) durumlar için de çalışmalar yapılmaktadır. Tasarım dışı operasyonun en önemli maddesi ise tünelde çıka-cak olası yangındır. Mart 1999’da Mont Blanc tünelinde 39, Ma-yıs 1999’da Tauern tünelinde 12 ve Kasım 2000’de Kitzsteinhorn tünelinde 155 kişi yanarak ya da dumandan zehirlenerek haya-tını kaybetmiştir. Bu trajik olayların sonucunda tünel güvenli-ği için değişik yangın senaryolarında havalandırma performan-sının tasarım aşamasında incelenmesinin önemi anlaşılmıştır.

2. METODOLOJİYangın senaryolarının incelenmesi için iki yol izlenebilir. Bir

tanesi küçük ölçekli bir model oluşturulup burada yangın çı-kartılarak deneysel inceleme yapılır. Bu oldukça maliyetli ve zor bir tercihtir. Diğer bir yöntem ise Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği (HAD) yazılımları ile senaryoların bilgisayar ortamın-da simülasyonudur.

Hesaplamalı akışkanlar dinamiği çözümlerini ise iki başlık al-tında inceleyebiliriz. Bir tanesi göreli olarak daha eski bir yön-tem olan, 1-boyutlu sistem modellemesi, diğer ise daha detay-lı inceleme yapılabilen ve daha kapsamlı bir yöntem olan 3-bo-yutlu modellemedir. Geçmiş yıllarda 1-boyutlu sistem simülas-yon yazılımları tünel yangın senaryolarının incelenmesinde daha sık kullanılırken, bilgisayar hızlarının artması ile artık 3-boyutlu yazılımlara daha fazla önem verilmiştir. 3-boyutlu HAD yazılım-larının 1- boyutlu yazılımlara olan üstünlüğü gerçek geometri-nin birebir modellenebilmesi, yani merdiven çıkışları, fan oda-sı, damper, tren gibi geometrilerin aslına sadık olarak oluştu-rulması, akış denklemlerini sadeleştirmeden çözmesi ve bütün bunların sonucu olarak çok daha gerçekçi ve hassas sonuçların alınmasıdır. 1-boyutlu kodlar ise bütün yeraltı sisteminin makro

boyutta incelenmesinde ön tasarım aşamasında halen değer-li bilgiler vermektedir. Şekil 1’de 1-boyutlu bir model ile 3-bo-yutlu modelindeki detay gösterilmiştir.

METRO TÜNELLERİNDE YANGIN SENARYOSU ANALİZLERİ

Ahmet Açıkgöz, Mustafa Ö. Gelişli, Emre Öztürk 1

1 ANOVA MühendislikŞekil 1. 1 boyutlu ve 3 boyutlu modeller



3. HESAPLAMALI AKIŞKANLAR DİNAMİĞİHAD yaklaşımı temel olarak, oluşturulan modelde, modelin

binlerce bazen milyonlarca küçük parçaya bölünmesi ve bölü-nen her parça için Navier-Stokes -ya da basitleştirilmiş formla-rının- gerçeğe en yakın çözümünün sanal ortamda yapılması-dır. HAD modellerinde genellikle model büyüklüğü konusun-da herhangi bir kısıtlama olmamasına rağmen, model büyü-dükçe gerek çözüm zamanları gerekse hesaplama gücü ihtiya-cı artmaktadır. Örneğin günümüz PC’leri ile iki istasyon ve ara-daki tünel analiz edilebilir ancak daha fazla sayıda tunel aynı anda incelenmek istenirse o zaman küme ya da paylaşımlı bel-lek bilgisayar altyapısına ihtiyaç duyulur. Bunun sebebi oluştu-rulan modellerden doğru sonuç alabilmek için modelin yeterli sayıda parçaya bölünmesi gerekliliğidir. Sayısal ağ olarak tabir edilen bu bölme işlemi sonucunda aşağıda gösterilene benzer gridli yapılar ortaya çıkar.

Uygun fiziksel modellerin ve sınır koşullarının seçilmesi ile yangın senaryosu tanımlanmış olur. Senaryoda oluşturulan mo-dele göre, yangının nerede çıkacağı, kaç MW’lık bir yangın oldu-ğu, fanların hangi yönde çalışacağı, varsa damperlerin açısı belir-

lenir. Genelde en kötü du-rum için senaryo oluştu-rulur. Bu durum trenin iki istasyona da, haliyle istas-yonlardaki fanlara en uzak olduğu durum için, ya da tünel eğitiminin en fazla olduğu durum için, ya da varsa makas bölgelerin-de yangının çıkması du-rumu için tanımlanır. Ya-

pılan analizler ile oluşturulan her grid noktasında hız, sıcaklık, basınç ve duman yoğunluğu değerleri öğrenilebilir. Bu değerler incelenirken yolcuların tahliyesi esnasında yolcuların sıcak du-mana maruz kalıp kalmadıkları ve tünel içerisindeki hız büyük-

lükleri bakılan en önemli parametrelerdir. Yangın sonucu oluşan duman, yüksek sıcaklığının etkisi ile hafifler ve tünel tavanına yükselir. Fanların çalışma yönü ve varsa tünelin eğimi, duma-nın hangi yöne doğru gideceğini belirler. Tahliye yönünün aksi yönde çalıştırılan fanlar yeterince güçlü değillerse, tünel içinde-ki toplam basınç kaybını yenemezler ve oluşturdukları debi sı-cak dumanı tahliye etmeyi başaramaz. Ya da tünel içerisindeki hız büyüklükleri kritik değerlerin altında veya üstünde olabilir. Hızların kritik değerlerin altında kalması duman difüzyonuna neden olurken, üstüne çıkması ise özellikle çocukların yüksek bir dirence karşı ilerlemeleri gibi olumsuz bir durum doğurur.

Aşağıdaki resimlerde 15 MW’lik bir yangında yaklaşık 800 metrelik bir tünel için 4 adet jetfan ile yapılan havalandırma sonucu kararlı rejime ulaşmış sıcaklık dağılımı ve akış çizgileri gösterilmiştir. Sıcaklık konturları ile fanların sıcak havayı nasıl emdiği açık bir şekilde görülmektedir. İstasyon tavanına yakın olan fan, hafif olduğu için yükselen sıcak havayı daha iyi emer-ken, alçakta duran fan aynı verimlilikte emememektedir. Bu da dumanın bir kısmının istasyona kaçmasına sebep olmaktadır, çünkü fan odası tünel ile istasyon arasına konumlandırılmıştır. Akış çizgileri ise damperlerin akışı nasıl yönlendirdiğini, varsa tünele gitmesi gerekirken istasyona kaçış yapan havanın gö-rüntülenmesinde kullanılır.

Şekil 2. İstasyonda detay

Şekil 3. HAD sonuçları, sıcaklık (üstte) ve akış çizgileri

Fan odası vedamper detayı



Hesaplamalı akışkanlar dinamiğinin tünel analiz lerinde kulla-nılabileceği bir başka alan da görüş mesa fesinin hesaplanması-dır. Yangın esansında oluşan dumanın kaçış yönünün aksi yönde tahliyesi sırasında kaçış yönüne difüze olan duman görüş mesa-fesini düşüreceği için tahliyeyi de zora sokabilir. Bu amaçla yapı-lan bir çalış mada havalandırmanın soldan sağa olduğu durum için sıcaklık ve görüş mesafesi konturları aşağıda gösterilmiştir.

Eğer ilk analizler sonrasında olumsuz koşullar ile karşılaşılır-sa, alınacak tedbirler ile inşaat aşamasına geçmeden güvenli bir havalandırma sistemi oluşturulabilir. Bu amaçla;

• daha güçlü jetfan seçimi• daha fazla sayıda jetfan kullanımı• mimari projede değişiklik• fanların farklı kombinasyonlarda çalıştırılmasıgibi çözümler geliştirilebilir. Bu çözümlerin en kolayı ise daha

güçlü bir fan kullanmaktır. Bu şekilde yapılan bir değişiklik oluş-turulan HAD modelini de değiştirmeyeceği için fazladan bir mo-delleme yükü getirmez. Aşağıdaki fan eğrileri grafiğinden gö-rüldüğü gibi debisi daha yüksek bir fan ile istenilen tünel içi sı-caklık ve hız profili aralığında değerler elde edilebilir. Eğer fan-ları güçlendirmek yetmez ise o zaman fan sayısının arttırılma-sı, ya da daha radikal bir önlem olan mimari projenin değişti-rilmesi düşünülebilir.

4. ANALİZLERİN DOĞRULUĞUYapılan analizlerin doğruluğu ve hassasiyeti tamamen kulla-

nıcının girdilerine, kullanılan modellere, yapılan yaklaşımlara ve çözücünün gücüne bağlı olarak değişir. Kullanıcının yanlış pa-rametreler ya da fiziksel modeller ile yaptığı analiz gerçek de-ğerlerden çok uzak olabilir. İdeal olarak, oluşturulan HAD mo-dellerinin en az bir tanesi deneysel sonuçlar ile doğrulanmalı-dır. Elde deneysel veri yoksa, daha önceden yapılmış deneyler için doğrulama yapılabilir. Bir doğrulama çalışması FLUENT fir-masından Dr. Walter Schwarz tarafından “Memorial Tunnel Fire

Ventilation Test Prog-ram” çerçevesinde ya-pılan deneylerin simü-lasyonu ile gerçekleşti-rilmiştir.

Yandaki resimde tü-nelde 50 MW’lik bir yangının oluşturulduğu hacimsel bölge göste-rilmiştir. Bu bölge içeri-sinde oluşan ısı terimi, oksijen tüketim mikta-

rı ve duman oluşum miktarı sınır koşulu olarak tanımlanmıştır.Yangın analizi zamana bağlı olarak çözülmüş ve belirli aralık-

larda oluşan hız profilleri ve sıcaklık dağılımları deneysel veri-lerle karşılaştırılmıştır. Oluşturulan HAD mo dellerinin deney sonuç ları ile örtüştüğü göz lenmiştir. Aşağıdaki re simde yan-gının başla masından 180 saniye sonra sıcaklık ve hız dağılımı FLUENT’den alınan sonuçlar ile karşılaştırılmıştır.

Şekil 4. Görüş mesafesi ve duman yoğunluğu

Şekil 5. Fan eğrileri

Sıcaklık(K)

Görüş Mesafesi(m)

ToplamBasınç

HacimselDebi



5. SONUÇ3-boyutlu hesaplamalı akışkanlar dinamiği metotları, tünel

havalandırma sistemlerinin yangın gibi kaza senaryolarının oluşması durumunda nasıl çalışacağı ve sıkıntılı çalışan bölge-lerin tespitinde ve iyileştirilmesinde kullanılabilir. Detaylı mo-delleme olanağı, akış denklemlerini en doğru şekilde çözmesi ve deneysel çalışmalara göre ucuz olması gibi avantajları saye-sinde daha geniş bir kullanım alanı bulmaktadır.

KAYNAKLAR• FLUENT v6.2 User’s Guide, 2005 (www.fluent.com)• Dr. Walter Schwarz, CFD Validation for Ventilation Systems with

Strong Bouyancy, Issues of CFD Applications in Tunnels, ASHRAE Winter Meeting, 2000.

• Fathi Tarada , Fire Hazard Calculations in Tunnels Using CFD,• Dr. Marco Bettelini, CFD for Tunnel Safety, FLUENT Users Group

Meeting, 2001• Zitron Fan Catalogue

Şekil 6. Sayısal sonuçların (üstte) deneysel sonuçlar ile karşılşatırılması



1) SİMGELER VE AÇIKLAMALAR

1.1) Isı Yük Değeri (Q)Bu değer hesaplar için bulunması gereken en önemli değer-

dir. Birimi kW’dır. Tablo-1’de malzemelerin Isı Yük Değerleri (q1-kW) Tablo-2’de ise m2 başına Isı Yük Değerleri (q2-kW/m2) veril-miştir. q1’in bilinmesi durumunda tasarım alanı kabulü yapıla-rak ve tasarım alanındaki malzeme sayısı bulunmalıdır. q2’nin bilinmesi durumunda da tasarım alanı belirlenmelidir.

1.2) Birim m2 Başına Isı Yük Değeri (Q”)Toplam ısı yük değerinin tasarım alanına oranı olup birim

kW/m2 dir.

1.3) Tasarım Alanı (At)

Formül 1a ve 1b deki toplam ısı yük değerlerini bulabilmek için tasarım alanını mutlak suretle belirlemek gerekmektedir. NFPA Standartları ve duman kontrolü ile ilgili yayınlarda böy-le bir tasarım değerinden bahsedilmemiş ne de böyle bir de-ğer verilmiştir. Sprinkler hidrolik hesaplarında mahallerin teh-like sınıflarına göre tasarım yoğunluğu ve alanları tespit edil-

DEPOLARIN DUMAN EGZOZ SİSTEMİ HESAPLARI

Reşid Laiş 1

1 Makine Yüksek Mühendisi, STS Yangın Konunum Ltd. Şti.

ÖZETDepolarda sprinkler sisteminin kurulması durumunda duman egzoz sistemine gerek olmadığı düşüncesi hâkimdir. Birçok yerli ve

yabancı otorite bunu iddia etmektedirler. Buna karşılık son yıllarda yapılan deneyler ve araştırmalarda ise duman egzoz sisteminin sprinkler çalışmasına bazı koşullar sağlanması durumunda olumsuz etki etmediği iddia edilmektedir. Türkiye Yangından Korunma Yö-netmeliğinde (2015) depolarda sprinkler kurulması; Madde-96 de fıkraları ile TS-12845 referans gösterilerek açıklanmış olmakla birlikte açık ve net bir hüküm yoktur. Duman egzoz sistemi kurulması Madde-88 fıkra 3’te tarif edilmiş ise de genel depolarda duman egzozu yapılıp yapılmayacağı açık ve net değildir. Ayrıca sprinkler sisteminin kurulması halinde duman egzoz sisteminin kurulup kurulmaya-cağı da açık ve net değildir. Ülkemizde depo uygulamalarında sprinkler sistemi kurulmakta olup NFPA ve FM Standartları kullanılmak-tadır. Sprinkler sistemi kurulan yerlere genellikle egzoz sistemi yapılmamaktadır. NFPA-13, NFPA-92-B, NFPA-204 Standartları da karşı-laştırıldığında bir belirsizlik burada da vardır. Bu konunun halen tartışıldığı ve deneylerin ve farklı yorumların yapıldığı belirtilmektedir.

Bazı projelerde gerek Mekanik Proje Müellifleri gerekse de Yangın Danışmanları 15.000 m2 depo alanları için 3-10 MW ısı yükü de-ğeri ve 2-3 hava değişimi alarak tasarım yaptıkları görülmektedir. Bu çalışmanın amacı; doğruya yakın tasarım parametreleri seçim-leri ve dolayısı ile de doğruya yakın tasarım konusunda yardımcı olmak içindir. Bu çalışmalarda yangın gelişme zamanları ve akti-vasyon hesaplarına girilmemiştir.



meden hesap yapılamaz. Burada da durum aynıdır. Bir Atrium veya büyük mağaza hesaplarında ısı yük değerleri 2-5 MW gibi değerler kabul edilerek hesap yapabilmekteyiz. Misal olarak; 1350 kW değerindeki sandalye deposunda 1500 adet sandalye-nin depolandığını düşündüğümüzde tüm sandalyeler için top-lam yük değerimiz 2025 MW çıkmaktadır. Bu değeri kabul et-memiz mümkün değildir. Peki ne yapacağız, nasıl tasarım ala-nın tespit edeceğiz?

Bazı örnek hesaplardan giderek bu değer 30-45 m2 arasında çıkmakta ve bu tasarım değeri makul değerde görülmektedir. Raflı depolamalarda iki tekli raf genişliği ve koridor genişliği-ni toplam genişlik olarak bir veya iki raf uzunluğunu 10,8 m’yi geçmeyecek şekilde kabul ederek tasarım alanını bulmak müm-kündür. Bu verilere göre kabul edilebilir genişlikler 3,6 - 4,8 m, uzunluklarda 7,2 - 10,8 m olabilecektir. Peki hangi değerleri ala-cağız? Eğer depo çok yoğun ise tasarım alanını 45 m2 kadar çık-malı, depolanan alan toplam depo alanının % 50’si gibi olma-sı durumunda 30 m2’ye kadar inilmelidir. Şekil-1’de örnek he-saba ait tasarım alanı görülmektedir.

Tablo-1 Isı Yük Değerleri (q1)

Tablo-2 Birim Alan Isı Yük Değerleri (q2)



1.4) Commidty Quantity (Malzeme Adeti) n1 Tasarım alanında depolanan malzeme adetidir.

1.5) Raf Yükseklik Faktörü (F1)Tablo-2’de bazı malzeme birim Isı yük değerleri yüksekliğe

göre verilmiştir. Yükseklik artınca bu malzeme değerleri de ar-tacaktır. Raf yüksekliğine göre bu değerleri enterpolasyon yapa-rak artırmalısınız. Tablodaki değerler doğru orantılı gitmemek-tedir. Bunların doğru orantılı olarak gittiğini kabul ederek he-sap yapın. Eğer malzeme değeri yüksekliğe bağımlı olarak ve-rilmemişse bu değeri (1) olarak almalısınız.

1.6) Konvektif Isı Yük Değeri (Qc)Dumanın soğuk yüzeylere çarparak konveksiyon ısı trans-

feri ile ısı kaybetmiş hali olup genelde %30 ısı kaybı düşünü-lerek normal Isı yük değerinin 0,7 ile çarpımı ile bulunmakta-dır. Birimi kW’dır.

1.7) Anlık Yangın Çapı (D)Kabul veya tespit edilen tasarım alanı çapıdır. Birimi m’dir.

1.8) Alev Yüksekliği (L)Alev yüksekliği olup birimi m’dir.

1.9) Yangın Taban Yüksekliği (z)Bu değer yangının yerden yüksekliği olup 0-0,5 m arasında

kabul edilecek bir değerdir. Bazı durumlarda sıfır değeri bile alınabilir. Birimi m’dir.

1.10) Duman Tabakası ile Yangın Tabakası arası Yükseklik(zs) Bu değere seyrek duman da diyebiliriz. Duman debisini et-

kileyen en önemli bir değer olup hiçbir durumda 3 m’nin altın-da olmamalıdır. Birimi m’dir.

1.11) Sanal Yangın Yüksekliği (zo)

Birimi m’dir.

1.12) Bina Yüksekliği (H)Eğer çatı eğimli ise bina tabanından çatının en yüksek yerini

dikkate alarak kabul yapın. Birimi m’dir.

1.13) Duman Tabaka Yüksekliği (d)Bu değer de önemlidir. Bina yüksekliğinin genelde %20’si gibi

alınması tavsiye edilmektedir. Birimi m’dir.

1.14) Kütlesel Duman Debisi (ms)İki alternatif formülle bulunan değer olup egzoz debisi ile ha-

valandırma duman debisi eşittir. ms=mv’dir. Birimi kg/sn’dir.

1.15) Ortam Sıcaklığı (To)Ortam sıcaklığı genelde 20-21°C alınır. Ancak yangın sırasın-

da kötü senaryo düşünülerek bu sıcaklığı 30-35°C gibi almak daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Birimi K’dir.

1.16) Duman Sıcaklığı (Ts )

Birimi K’dir.

1.17) Duman Tabakasının Konveksiyon Katsayısı (Ks)Bu değer boyutsuz bir değer olup birçok standart ve yayın-

da 0,5, bazılarında ise 1 olarak alınmıştır. 0,5 değeri alınmalıdır.

1.18) Dumanın Özgül Isısı (Cp)Bu değeri 1 olarak alabiliriz. Birimi Kj/Kg.°C’dir.

1.19) Duman Yoğunluğu (s)Eğer deniz seviyesinden yükseklerde iseniz hesaplarınızı yük-

seklik faktörünü göz önünde bulundurarak yapın. Birimi kg/m3’tür.

1.20) Normal Sıcaklıktaki Yoğunluk (a)Ortam sıcaklığındaki yoğunluk olup değeri 1,2 kg/m3 alınabilir.

1.21) Atmosfer Basıncı (Patm)Deniz seviyesindeki basınç değeri olup 101.325 paskaldır. Yük-

sek mahallerde bu değeri düzeltin.

Şekil-2 Duman Katmanları Gösterilişi

Şekil-1 Tasarım Alanı Seçimi



1.22) Gaz Sabitesi (R)Değeri 287 olup boyutsuzdur.

1.23) Egzoz Debisi (V)Hacimsel debi olup birimi m3/sn’dir.

1.24) Egzoz Çıkış Faktörü (Ɣ)Bu faktör kullanımı Şekil-3’te verilmiştir. Boyutsuz bir değerdir.

1.25) Maksimum Egzoz Debisi (Vmax)Bu değer bir adet fanın alacağı maksimum değerdir. Eğer bu

değerin üzerinde bir fan kullanılırsa “Plugholing” olayı gerçek-leşebilir. Plugholing; aşırı duman egzozunun yapıldığı sırada bir girdap oluşarak düşük sıcaklıktaki havanın fana doğru yönlen-mesi ve dumanın emiş noktasından savrularak çatı yatay doğ-rultusunda hareket etmesi ve zamanla da tekrar aşağı doğru hareketidir. Bu da istenmeyen bir durumdur. Birimi m3/sn’dir.

1.26) Duman Katmanının Altı ile Fanın En Altı Arası Mesafe (d1)

Bu değeri fan montajına göre tespit etmek gerekir. Çatı tipi fanlar için; d-(0,25-0,5 m), duvar tipleri için; d-(fan çapı+0,25 m) olarak tespit yapabilirsiniz. Şekil-3’te bu yerleşimler göste-rilmiştir. Birimi m’dir.

1.27) Egzoz Fan Sayısı (n2) Plugholing olmaması için kullanılacak fan sayısıdır.

1.28) Minimum Fan Mesafesi (Smax)Fanların kenarlarından olan minimum mesafedir. Duman kapak-

ları için minimum mesafeler Şekil-4’te gösterilmiştir. Birimi m’dir.

1.29) Egzoz Açıklık Alanı (Av)Tabii Havalandırmada kullanılacak kapak açıklık alanı olup

birimi m2’dir.

1.30) Yer Çekimi İvmesi (g)9,81 m/sn2 alınacaktır.

1.31) Havalandırma Açıklık Faktörü (F2)Bu faktör havalandırma kapakları için kullanılacak bir faktör

olup 1,75 olarak alınmalıdır.

1.32) Taze Hava Giriş Debisi (Vm.a )Taze hava giriş debisi seçimlerinde de bazı tereddütler var-

dır. Standartlarda bu değeri; duman debisinin %85-95 gibi , bazı kaynaklarda ise %65-75 olarak alınması tavsiye edilmektedir. Bu oran tamamen bina sızdırması ile ilgilidir. %70 alınması tav-siye edilmektedir. Birimi m3/sn’dir.

1.33) Taze hava Giriş Alanı (Am.a)Standartlar taze hava giriş hızının 1 m/sn’den büyük olmama-

sını önermekteler ve bu konudaki mahsurlarını da açıklamışlar-dır. Bu hızlar tamamı ile dışardaki basınca ve rüzgar hızına bağ-lıdır. 1,2 m/sn alınması tavsiye edilir. Birimi m2’dir.

Şekil-3 Fan Çıkış Faktörü

Şekil-4 Havalandırma Kapak Yerleşimi

Resim-1 Duman Kapakları Çatı Görünüşü

Resim-2 Duman kapakları Çatı Altı Görünüş

Resim-3 Duman FanlarıGörünüşü



2) FORMÜLLER

3) ÖRNEK HESAPYukarıda verilenleri daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki ör-

nek verilmiştir.Depo alanı 120 x 60 m, çatı altı yüksekliği 12,5 m, ürün; is-

keleti tahta üzeri naylon kaplı sandalye, toplam sandalye ade-ti 6.000, raflı stoklama, raf genişliği 1,2 m, tek genişlikli raf, raf araları 1,8 m, raf boyları 8 m, 4 sıra raf, tek sırada 10 adet san-dalye bulunmaktadır. Depoda sprinkler koruması yoktur.Tespitler;a) Tablo-1’den q1 1350 kW alınabilir.b) Tasarım Alanı; (At) 2 sıra raf + koridor genişliği ve raf uzunluğu(1,2+1,8+1,2) x 8 m = 33,6 m2

c) Sandalye Sayısı; (n1) Her sırada 10 adet, 4 kat raf, 2 sıra raf10 x 4 x 2 = 80 adetd) Duman Yüksekliği (d) 12,5 x 2 = 2,5 me) Duman Tabakası Yangın arası mesafe (zs) 12,5-2,5-0,5 = 9,5 mf) Ortam sıcaklığı 30°C alınmıştır.

Bu verilere göre hesap sonucu;Q=108.000 kW, Qc=75.600 kW, mp=229 kg/sn, Ts=195°C, �s= 0,75 kg/m3, V=1.093.000 m3/h değerleri bulunmuştur.

Cebrî Havalandırmaya göre;Fanların çatı zeminine oturtulması durumunda;(Ɣ=1, d1=2,25 m alınarak)Vmax=84.000 m3/h, n2=13 ad, Smin=4,35 mFanların duvara oturtulması durumunda;(Ɣ=0,5, d1=1,25 m alınarak)Vmax=42.000 m3/h, n2=26 ad, Smin=3,1 m

Tabii Havalandırmada;Av=100 m2 Taze Hava Debisi ve Alanı;Vm.a=765.000 m3/h, Am.a=177 m2 NFPA-92-B’ye göre yapılan hesapta mp=257 kg/sn değeri bu-lunmuştur.

4) HESAPLAR İLE İLGİLİ YORUM4.1) Tablodaki hesap değerlerini karşılaştırdığımızda tasa-

rım alanı aynı kaldığında %33’lük Isı değeri artışında %13 küt-lesel debi, %20 de hacimsel debi artışı sağlanmaktadır. Tasarım alanını %33 artırdığımızda %25 Isı Değer artışında %17 kütlesel debi %19 da hacimsel debi artışı görülmektedir.

4.2) Standartlarda duman katman derinliğinin (d) toplam yüksekliğin (H) %20’si gibi alınması tavsiye edilmiştir. Ancak hesaplarda göstermiştir ki, duman katman derinliği ne kadar artarsa debi değerimiz azalmaktadır. zs yüksekliği 3 m’nin altı-na düşmeden bu değer artırılabilir.

4.3) Ancak duman derinliğinin artması duman sıcaklığını da artırmaktadır. Sıcaklık artışının 110°C’nin üzerine çıkmaması is-tenmekle birlikte duman sıcaklığının 250°C’ye çıkması normaldir. Ancak bu sıcaklık daha da artarsa duman derinliğini (d) azaltın.

4.4) Plugholing olmaması için yapılan hesaplar Atrium ve Bü-

Şekil-5 Taze Hava Girişleri



yük mağaza hesapları için de geçerlidir. 4.5) NFPA 92-B standartı depo alanlarını kapsamamaktadır.

Ayrıca sprinklerli alanları kapsadığı konusunda da kesin bir hük-mü yoktur. Buna rağmen bu standarta göre yaptığımız hesap-lar %12 daha fazla çıkmıştır.

4.6) Hava değişim oranları konusunda değişik fikirler olmak-la birlikte hesaplarımız 7,5-12,1 çıkmıştır.

5) DEPOLAR DUMAN EGZOZU KONUSUNDA BAZI BİLGİLER5.1) Bazı yayınlarda yoğun depolama alanlarında toplam Isı

değerinin 60-130 MW arasında olması tavsiye edilmektedir.5.2) Depo alanları büyük hacimler oldukları için duman egzoz

sisteminde mutlak zonlama yapılması gerekir. Tabii Havalandır-mada 2000 m2, cebri havalandırmada da 2600 m2 zonlama ala-nı tavsiye edilmektedir.

5.3) Zonlama yapılması halinde veya bir deponun bir kısmın-da depolama diğer kısımlarında üretim yapılıyorsa duman per-deleri kullanmak gerekir. Duman perde derinliklerinin duman katman derinliğinden 0,5 m uzun olması tavsiye edilmektedir.

5.4) Tabii havalandırma yapmanın avantajları; arıza ihtima-linin düşüklüğü, sessiz çalışması, hafif konstrüksiyonlu olması, enerji tüketimlerinin olmaması ve sıcaklık limitleri yoktur. Deza-vantajları; fanlı sisteme göre daha fazla yer kaplarlar, rüzgâr ba-sıncından etkilenirler, kapasiteleri iç-dış basınç dengesine bağ-lıdır. Cebri havalandırmanın avantajları; rüzgar basıncından et-kilenmezler, kanal bağlantısının mümkün olması, çatıda daha az yer kaplamaları, kapasitelerinin belli olması. Dezavantajları; Ses ve ağırlıkları, elektrik gücüne ihtiyaç duymaları.

5.5) Taze hava girişleri mümkün olduğunca en alt koddan ya-pılmalıdır. Yangın sırasında açılabilen pencere, kapı, damper ve kapaklar kullanılabilir. Şekil 5’te bu detaylar gösterilmiştir. Hat-ta dumansız komşu bölgelerde çatılara konan kapaklarda kulla-nılabilir. Taze hava girişlerinde kullanılabilecek bu malzemele-rin yangına dayanıklı olması gerekmez. Ancak damper motorları ve tahrik mekanizmalarının korumalı olması tavsiye edilir. Eğer depo yüzeylerinde bu alanları açmak yetersiz kalır veya müm-

kün olmaz ise düşük statik basınçlı fanlar kullanılmalıdır. Ancak fan yerleşimleri dolayısı ile de hava hareketlerinin homojen ve düşük hızda olmasına dikkat edilmelidir.

5.6) Havalandırma kapak yerleşim aralıkları Şekil-4 ve fotoğ-raflarda gösterilmiştir. Tabii havalandırmada da “plugholing” olmaması için bir kapak alanı 2’yi geçmemelidir. Lv (uzunluk), Wv (genişlik), Lv/Wv>2 olmalıdır. Wv genişliği duman derinliğin-den küçük olmalıdır. Av=100 m2 açıklıklı bir örnekte bir kapak yüzeyi 12,5 m2’yi geçmemelidir. Kapak seçimlerinde buna dik-kat etmek gerekir.

5.7) Hava değişimi konusunda da çok çeşitli değerler söz ko-nusu olup bu değerler arasında fazla bir yakınlık görülmemek-tedir. Kimi yayınlarda bu değerin 4-6 arasında olması kimi yayın-larda ise bu değerin 8-10 arasında olması tavsiye edilmektedir. Tabiidir ki hava değişim oranı Isı yük değerine bağlıdır. Yukarı-daki örnekte 7,5-12,1 hava değişim oranı bulunmuştur.

5.8) Rüzgar etkisi kapak yerleşiminde dikkate alınmalı, hakim rüzgar yönü belirlenerek bu yöne veya olabilecek diğer yönle-re koruma perdeleri veya duvarları yapılmalıdır. Fan atış yönleri rüzgârın ters istikametine doğru yönlendirilmelidir.

5.9) Standartlarda sıcaklık yükselmesinin maximum 110°C, duman sıcaklığının ise 600°C olması gerektiği belirtilmekle bir-likte daha önce de bahsedildiği gibi 250°C’yi geçilmemelidir.

5.10) Yangın yayılma hızı 5,5 m/sn , insanların yürüme hızı 1-2 m/sn ve koşma hızları ise 7.5 m/sn’dir.

5.11) Yapılan bazı deneylerde sprinklerlerin devre girmesi ile toplam ısı yük değerleri %50 civarında azalmıştır. Ancak stan-dart ve yayınlarda sprinkler olursa hesap böyle olur diye bir nota rastlanmamıştır.

5.12) 13.000 m3/h bir depoda yapılan deneyde (malzeme türü ve yükseklik belirtilmemiştir) dumanın tüm ortamı sarma süre-si 2 dakika olarak tespit edilmiştir.

5.13) NFPA 204 standartı depoları kapsamakta, ancak sprink-lersiz alanlar için geçerli bir standarttır. NFPA-92-B eklerinde depo alanlarından bahsedilmiş ancak depoları kapsamadığı özellik-le belirtilmiştir. Sprinkler tesisatlarının hesap kapsamında olup

Tablo-3 Yapılan Hesap Sonuç Tablosu



olmadığı net değildir.5.14) Bazı ülke yönetmeliklerinde; depo duman egzoz sistem-

lerinin belli malzeme, alan ve yükseklikten sonra sprinklerler ile kullanılması mecburidir. Ancak sprinkler kullanılması daha düşük değerler göz önüne alınarak başlamaktadır.

5.15) Özet bölümünde de bahsedildiği üzere sprinkler ve du-man egzozunun birlikte kullanılması konusunda tartışmalar devam etmektedir. Duman egzozunda genellikle kontrol mod-lu sprinklerler önerilmektedir ve bu konuda testler yapılmıştır. ESFR sprinklerler kullanılması halinde havalandırma sistem ak-tivasyonunun geç yapılması önerilmektedir.

Bazı görüşlere göre spinklerler; yangın yayılımı ve büyüme-sini önleyecek, duman hasarlarını azaltamayacak, binadaki sı-caklık yükselmesini azaltacaktır.

Duman egzoz sistemi; dumanın asılı kalmasını önler, bina sı-caklığını azaltır, kaçışa ve itfaiyeye yardımcı olur.

5.16) Bir depo içinde iki farklı malzeme olması halinde tehli-

ke sınıfı daha yüksek olan malzemelere göre hesap yapılmalıdır.

6) SONUÇYukarıdaki çalışmalar sonucu belirsizlik ve tereddütler oldu-

ğu ortaya çıkmıştır. Bu belirsizlik ve tereddütlere ortadan kal-dırmak için akademisyenler, bu konu ile ilgili mühendisler ve firmalar ile yangın danışmanlarının bu konuya el atmaları ge-rekir. Bu konuda bir kurul oluşturmak, bir çalıştay yapmak, so-nucunda da bir standart ve yönetmelik hazırlamak gerektiği düşüncesindeyim.

KAYNAKLAR(1)NFPA 92-B Smoke Management System in Malls, Atria and Large

Space(2)NFPA 204 Standard for Smoke and Heat Venting(3) John H.Klote&James A. Milne Principle of Smoke Management(4)Polina Godiva Smoke and Fire Gases in Large Industrial Space

and Store


HABERLERHABERLER

TÜYAK’ın çalışmaları derslerimize bilgi desteği sağlıyor”

“

HABERLERSÖYLEŞİ

Akdeniz Üniversitesi Öğretim ÜyesiSaadet Alkış:

Yangın yeri incelemeleri konusunda 20 yıldır profesyonel olarak çalışıyorum

Selçuk Üniversitesi Kimya Mühendis-liği bölümünden 1981 yılında mezun oldum. Ankara Üniversitesi’nde yüksek lisans ve Selçuk Üniversitesi’nde dok-tora çalışmalarımı tamamladım. Selçuk Üniversitesi’nde Araştırma Görevlisi olarak göreve başladım, halen Akdeniz Üniversitesi’nde Öğretim Üyesi olarak çalışmaya devam ediyorum. 1997 yı-lında Akdeniz Üniversitesi Teknik Bilim-ler Meslek Yüksekokulu Sivil Savunma ve İtfaiyecilik Programının kuruculu-ğunu yaptım. Çeşitli kurum ve kuru-luşlarda eğitimler sürdürüyorum. Adli vakalarda yangın olaylarında bilirkişi-lik yapıyorum. Üniversitede eğitimle-rimizi öğretim elemanı arkadaşlarım-la birlikte sürekli araştırmalar yaparak geliştirmeye çalışıyoruz. Eksiklerimiz çok, Antalya Büyükşehir Belediyesinin verdiği desteklerle eğitimlerimizin ka-litesini artırıyoruz. Yangın yeri incele-meleri konusundaki araştırmalarımda yoğunlukla Ankara İtfaiyesinden des-tek aldım. Yangınlara giderek incele-me yapma konusunda deneyimlerimi artırdım. Yurtdışında da eğitimlere ka-

tıldım. Yaklaşık 20 yıldır bu konularda profesyonel olarak çalışıyorum.

Meslek yaşamımda çok sayıda tehlike ile karşı karşıya kaldım

Yangın konusunda araştırmacı olmak bir kadın için oldukça zor bir durumdur. Çökme, kopma, düşme, kesme, zehir-lenme gibi çok sayıda tehlike ile karşı karşıya kalınabiliyor. İş Güvenliği ko-nusunda mesleğin başlarında dikkat etmediğim veya eksik önlemler aldı-ğım için kalıcı sağlık sorunlarım oldu. Özellikle solunum yollarım etkilendi. Şimdilerde gaz maskesi ile çalışıyorum. Bu işleri yapacak arkadaşlara sürekli bu konuda önerilerim oluyor. Paslı mad-deler ve tozlardan dolayı tetanos aşımı periyodik olarak yaptırıyorum. Yangını ve yangın yerindeki tehlikeleri iyi bil-mek gereklidir. İhmal etmek yanlıştır çünkü öncelikle kendi hayatınız önem-lidir. Yaşadığım bir olaydan örnek vere-yim; tarihi ahşap bir yapıyı incelerken dikkatimi dağıtan bazı etkenler yüzün-den anlık bir ihmalim nedeniyle mer-diven basamaklarının çökmesi sonucu bir alt kata düşme tehlikesi yaşadım. Kolumla tutunduğum ve uzun süre bu durumda kaldığım için sağ omuzum-

dan tedavi gördüm. Binaların yapısına göre vinçlerle kaldırıldığım durumlar oluyor, ince merdivenlerle tırmanma durumları oluyor. Yükseklik korkumu yenmeye çalışarak çalışmalarımı sür-dürüyorum. Bu da işimin en önemli sorunu oluyor. Eğlenceli durumlar da oluyor zaman zaman.

Maalesef yangın güvenlik konusunda yönetmelik kuralları ihlal ediliyor

2000’e yakın olayda incelemelerde bulundum. Bu çalışmaların çoğunluğu-nu bina yangınları oluşturuyor. Başta endüstriyel tesisler bulunuyor. Zaman zaman fırsat buldukça çalışmalarımın sonunda çeşitli binalarda yangın gü-venliği konusunda da incelemeler ya-parak eksiklikleri gözlemlemeye çalı-şırım. Maalesef yangın güvenlik ko-nusunda yönetmelik kurallarının ihlal edildiğini gözlemliyorum. Önerilerde bulunmaya çalışıyorum. Tabii ne kadar dikkate alınır pek emin olamıyorum.

Kişilerin önceliği binalarının estetik görünümü, bina güvenliği ise sonra ge-liyor. Yangın Yönetmeliği ile ilgili kural-lara uyulmadığı, yaşanan bir yangından sonra ele alınıyor ne yazık ki.


HABERLERSÖYLEŞİ

Şube Müdürlüğü ve Jandarma Komu-tanlığı Olayyeri İnceleme Şube Müdür-lüğü Personellerine “Yangın ve Pat-lama Olaylarının İnceleme Metotla-rı” konulu eğitimlerimi sürdürüyorum. Zaman zaman ülkemizin çeşitli yöre-lerindeki önemli yangın olaylarında bu personellere bilgi desteği vermekten mutluluk duyuyorum. Bu durum adli vakaların sağlıklı bir şekilde aydınlı-ğa çıkarılmasında önemli bir unsurdur.

Son yıllarda çeşitli üniversitelerin mimarlık fakültelerinde “Yangın ve Güvenliği” konulu dersler verilmeye başladı. Bu konuları araştıran öğretim elemanları sayıları artıyor, yüksek li-sans ve doktora çalışmaları yapılıyor. Bu durum gelecekte yangın güvenli-ğinin daha sağlıklı olacağını gösteriyor.

Mimarlık-mühendislik fakültelerinde “Yapı Tasarımında Yangın Güvenliği ve Yapı Malzemeleri İlişkisi” konulu semi-nerler veriyorum. Seminer sonrasında aldığım sorular gelecek için bana umut veriyor. Çabalarım öğrencilerin dikkati-ni çekmek, yol gösterici olmaktır.

Bölümümüzü tercih edip gelen gençler daha bilinçli, daha araştırmacı nitelikte

Yurtdışı çalışmalarında ne yazık ki ülke olarak eksiklerimizin çok olduğu-nu görüyorum. Yetiştirdiğimiz öğrenci-lerimizin bu eksiklerin gidereceğini dü-şünmek beni mutlu ediyor. Çünkü son yıllarda bölümümüzü tercih edip gelen gençler daha bilinçli, daha araştırmacı nitelikteler. Elimizden geldiğince tüm öğretim elemanı arkadaşlarımla eği-timlere katkıda bulunmaya çalışıyoruz.

TÜYAK’ın çalışmalarını izlerim, dü-zenlediği sempozyumlara destek ver-meye çalışırım. TÜYAK’ın yayımladığı dergi ve düzenlediği toplantılar ders-lerimize bilgi desteği sağlıyor. Kendi-lerine teşekkür ediyorum.

Yangın olayları sonrasında incele-meler yaparken, Yangın Yönetmeliği-nin gereklerinin uygulanmamasının nelere sebep olduğunun birebir tanığı oluyorum. Genel olarak yangın güven-lik önlemleri ekstra bir maliyet olarak görülüyor. En ucuzu ne ise onun kul-lanıldığına şahit oluyoruz veya ruhsat almayı sağlayabilecek basit önlemlerle yetinildiğine tanık olduğum durumlar da oluyor.

Sevindirici durumlar da var elbette. Sigorta şirketlerinin risk mühendisleri Yangın Yönetmeliğini hassasiyetle uy-gulama çalışıyor. Zaman zaman toplan-tılarına beni de davet ederek deneyim-lerimden yararlanıyorlar. İncelemele-rimde Yangın Yönetmeliğinin hatalı uy-gulamalarının hasarı nasıl büyüttüğü-nü, kayıpların nasıl arttığını örneklerle paylaşıyorum. Olaylara bilimsel olarak yaklaşmanın her kesime önemli katkı-lar sağlayacağına inanıyorum.

4. Yangınlar konusunda uzman bir kişi olarak bu konuda mühendislerin, mimarların ve halkın dikkat etmesi gereken noktalar hakkında bilgi verir misiniz?

Emniyet Genel Müdürlüğü Asayiş


HABERLERHABERLERETKİNLİKLER TAKVİMİ

2020

11-12 Haziran ICFSE 2020 Kopenhag, Danimarka https://waset.org/fire-safety-engineering-conference-in-ju-ne-2020-in-copenhagen

15-18 Haziran NFPA Conference&Expo Orlando, ABD www.nfpa.org/conference

24-26 Haziran SiF 2020 Brisbane, Avustralya https://sif2020.com/

28-30 Haziran CFE 2020 China International Fire Safety Expo Guangzhou, Çin http://www.cgiese.com/

20-25 Temmuz Fire House Expo Nashville, ABD https://www.firehouseexpo.com/

9-11 Eylül FEMTC Brno, Çekya https://www.thunderheadeng.com/femtc-2020/

17-19 Eylül Fire India Mumbai, Hindistan www.fireindia.net

22-23 Eylül The Fire Safety Event Birmingham, İngiltere www.firesafetyevent.com

22-24 Eylül Fire&Safety Asia Karaçi, Pakistan http://fireandsafetyasia.com

22-24 Eylül United Fire Conference Indianapolis, ABD https://www.unitedfireconference.com

22-25 Eylül Woman in Fire 2020 Washington, ABD https://www.womeninfire.org/conference/

30 Eylül-1 Ekim FeuerTrutz Fire Protection Congress Nürnberg, Almanya https://www.feuertrutz-messe.de/en

30 Eylül-3 Ekim SODEX Ankara Ankara, Türkiye http://www.sodexankara.com/tr

1-4 Ekim Konya Kent 2020 Konya, Türkiye http://konyakentfuari.com/

8-10 Ekim FIREX International Londra, İngiltere www.firex.co.uk

8-11 Ekim ISAF Fire&Rescue İstanbul, Türkiye www.marmarafuar.com.tr

13-17 Ekim INTERSCHUTZ USA Philadelphia, ABD https://interschutzusa.com/

19-20 Ekim Fire Sprinkler International Amsterdam, Hollanda http://firesprinklerinternational.com

20-23 Ekim Fire Ecology Across Boundaries Floransa, İtalya http://fireacrossboundaries.org/

29 Ekim Euralarm GA and Industry Forum Brüksel, Belçika https://www.euralarm.org/

1-4 Kasım Wood & Fire Safety 2020 Conference Štrbské Pleso, Slovakya https://www.wfs2020.sk/en/

3-8 Kasım ARÜSDER 2020 İstanbul, Türkiye www.cnrexpo.com

2-3 Aralık VdS-FireSafety Cologne Köln, Almanya https://bst.vds.de/en/

2-5 Aralık ISEC İstanbul, Türkiye www.cnrexpo.com

2021

21-22 Nisan 2021 20. Uluslararası Su Sisi Konferansı (IWMC) Varşova, Polonya https://iwma.net

26-30 Nisan 2021 13th International Symposium on Fire Safety Science Ontario, Kanada http://iafss2020.ca

14-19 Haziran 2021 INTERSCHUTZ Hanover, Almanya www.interschutz.de/en

TÜYAK 2019Yangın ve Güvenlik Sempozyumu

Bildiriler Kitabı’naonline ulaşın!

4-5 Aralık 2019 tarihlerinde gerçekleşen

TÜYAK 2019Yangın ve Güvenlik Sempozyumu ve Sergisi’nin 472 sayfalık

Bildiriler Kitabı’na şimdi TÜYAK Sempozyum Web Sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.

Bildiriler kitabı için

tıklayın.

TÜYAK Online Webinarlarında BuluşuyorYangından Korunum Sektörü Güncel Konu ve Konuklarla

Semi ner programı ve katılım içi n:www.tuyak.org.tr

Diğer seminerlerimiz:• Mimari Yangın Tasarımı ve Kaçış Yollarının Düzenlenmesi• İnert Gazlı Söndürme Sistemleri Tasarımı ve Uygulamaları

• Yangın Yönetmeliğinde Mekanik ve Elektrik Sistemlerindeki Zorunluluklar• Yangın Güvenliğinde Doğru Bilinen Yanlışlar-1

• Duman Kontrol Sistemleri

30 Hazi ran 2020, Salı 16.00Yangın Yönetmeliği ile İlgili

Sıkça Sorulan Sorular-1Moderatör: Abdurrahman Kılıç

Konuşmacılar: Dr. Kazım Beceren - Taner Kaboğlu

14 Temmuz 2020, Salı 16.00Yangın Algılama ve Alarm

Sistemlerinde YeniliklerModeratör: Dr. Kazım Beceren

Konuşmacılar: A. Haluk Yanık - Murat Epöztürk

TÜR

KİY

E Y

AN

GINDAN KORUNMA VE EĞ

İTİ M V

AK

FI TÜR

KİY

E Y

ANGINDAN KORUNMA

DER

NEĞ

İ

yangin gÜvenlİĞİ ve teknolojİlerİ dergİsİissn 2587-0475 yangin gÜvenlİĞİ ve...

Documents