Yaşamın ilk ayı:Yenidoğan ve sorunları

Prof. Dr. Fahri OVALIZeynep Kamil EA Hastanesi Neonatoloji

Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Meram Tıp Fakültesi

25 Mayıs 2013Konya

Ana hat

• Beslenme & sorunları,

• Dil bağı

• Göbek bakımı

• Emzik

• Infantil kolik

• Pişik

Beslenme sorunları

1. Yenidoğan ilk günler ne sıklıkta emzirilsin?

– Sık-sık?

–Her istediğinde?

–Her ağladığında?

–2-3 saatte bir ?

–4 saatte?

Her istediğinde ?

Bebek acıkınca,

Kıpıdanmaya,

Dil ve dudak hareketleri, yalanmaya başlar.

Ağzını açar, aranmaya başlar

Hareketlenir

Elini ağzına götürür.

Sonunda ağlar.

• Bebeklerin ilk ayda her istedikçe emzirilmelerigerekir. Ağlaması beklenmemelidir.

• Ağlama açlığın geç bir göstergesi olarak kabul edimelidir.

Ağlayan bebek memeyi zor tutar.

Önce sakinleştirilmesi gerekir.

Bebek uyuyor, emme isteği yok,

Bebek emme çabasında bulunmazsa

• İlk hafta 2 saatte bir,

• ilk ay 3 saatte bir emzirilmeye

çalışılmalıdır.

2. Yenidoğanın mide kapasitesi

MİSKETPİNPON

TOPUYUMURTA

2. Yenidoğanın mide kapasitesi

1. GÜN5-7 ml

3. GÜN22-27 ml

10. GÜN60-80 ml

3. Kilo kaybı

Fizyolojik kilo kaybı

Yaşamın ilk 5-7 gününde bebekler kilo kaybeder.

anne sütü alan bebekler doğum kilosunun % 7-10

mama ile beslenenlerdoğum kilosunun %5

10-14 günde doğum kilosuna ulaşmalı.

3. Kilo kaybı

Patolojik kilo kaybı:

Günlük %3 üzerinde kayıp

Patolojik kilo kaybı varsa:serum sodyum değerine bakılmalı bebek yakından izlenmeli, anne sütü miktarı, beslenmesi gözlenmelidir.

Beslenmenin değerlendirilmesinde idrar sayısı

• 1. gün 1 kez

• 2. gün 2 kez

• 3. gün 3 kez

• 4. gün 4 kez

• 5. gün 6-8 kez idrar yapar.

Bebeğin 3. gününden sonraki idrar sayısı aldığı anne sütüne bağlıdır.

4. günden sonra 5’in altında idrar yapması anne sütünün az olduğunun belirtisidir.

Süt nasıl artırılır?

• Daha çok yemeli fazladan…… kalori• Daha çok su içmeli fazladan…….litre• Daha çok süt içmeli fazladan……..litre

• Bitki çayları içme • Memede uzun süre tutma • Bol tatlı yeme • Her ağladıkça emdirme

Süt nasıl artırılır?

• Daha çok yemeli fazladan…… kalori• Daha çok su içmeli fazladan…….litre• Daha çok süt içmeli fazladan……..litre• Bitki çayları içme • Memede uzun süre tutma • Bol tatlı yeme • Her ağladıkça emdirme

Bebeğini her istedikçe emziren annenin fiziksel birsorunu yoksa sütü yeter, yedikleri süt üretimini etkilemez

Anneler fazla mı yemeli?

• Bu tip önlemlerin süt üretimi üzerinde fazla bir etkisi yoktur, bilakis annenin aşırı kilo almasına neden olabilir.

• Yalnızca sıvı alımını biraz artırmak yeterli olacaktır. • Sütün artmasına yol açan en önemli uyarı, bebeğin

emmesidir. • Annenin dinlenmesi, hafif spor yapması, stresten

uzak durması, fiziksel rahatsızlıklarını ortadan kaldırılması ve dengeli beslenmesi süt miktarını yeteri kadar artıracaktır.

• Baharatlı yiyecekler, aşırı çikolata, kahve, çay ve kola bebeğin sağlığını etkileyebilir.

• Anne sütünü artırıcı bitkisel çaylardan yararlanılabilir.

GalaktogogAntiemetikler

• Metoklopramid• Domperidon

Antipsikotikler• Klorpromazin• Sulpirid

Hormonlar• Oksitosin • Büyüme hormonu (somatotropin)• Tirotropin salgılayıcı hormon (TRH)• Medroprogesteron

BitkilerÇemen otu, Rezene, Keçisedefi otu, Mine çiçeği, Anason,

Rezene, Kimyon, Melisa, Robios, Deve dikeni

Galaktogog

Bebeğini emzirmek isteyen ancak her türlü uygulamaya

rağmen süt üretimini artmayan annelere fayda-zarar

hesabı yapılarak domperidon önerilebilir.

• Domperidon 10 mg, günde 3 kez, 1-2 hafta

• Bitkisel ilaçlar standardize değil

Emzirmede memeye ait sorunlar

• Meme başı çatlağı, emzirirken ağrı

• Memede dolgunluk

• Meme enfeksiyonu

Emzirmede memeye ait sorunlar:

Meme başı çatlağı, emzirirken ağrı:

Nedeni:

Emzirme tekniğinin hatalı olması, sadece meme başını emme

Emzirme süresinin uzun olması

Meme başında mantar enfeksiyonu

Süt pompası kullanım hatası

Sıkı sutyen

Meme başı çatlağı tedavi

Öncelikle emzirme tekniği çok önemli.

doğru yanlış

Meme başı çatlağı tedavi

Göğüslerin sadece ılık suyla temizlenmesi,

Plastik tabanlı göğüs ucu pedlerinin kullanılmaması,

Emzirme sonunda meme başlarını birkaç damla süt ile ıslatıp açık havada kurutulması önerilir.

Meme başı çatlağı tedavi

Meme başı çatlaklarının ilaçla tedavisi:

Bitkisel içerikli (garmastan) veya

saf lanolin içeren kremler tercih edilir.

Bu kremler hasarlı bölge üzerini kapatarak bir bariyer oluşturur. Bu bariyer ciltte bulunan nemin buharlaşmasını önler ve çatlak yerinin onarması sağlanır. Nemli iyileştirme yoluyla derinin kuruması önlenir

Meme başı çatlağı tedavi

Meme başı çatlakları ortalama bir haftada iyileşir,

iyileşmesi gecikirse mantar enfeksiyonudur.

Sıklıkla bebekte ağızda kandida vardır ve

tedavi edilmelidir.

Anne sağdığı sütü nasıl saklasın?

Nerede?

Ne kadar?

Anne sağdığı sütü nasıl saklasın?

• Oda ısısında (25C) 4-6 saat

• Buzdolabında (0-4C) 8 gün

• Çift kapaklı buzdolabının dondurucusu 3 ay

• Derin dondurucuda (-20C) 6 ay

Emziren anneye öğütler

• Sezeryan ile doğum emzirmeye engel değildir. Annenin bilinci açılır açılmaz emzirmeye başlayabilir.

• Doktor önerisi olmadan rastgele ilaç kullanmayın, ilaç kullanmanız gerekiyorsa mutlaka doktorunuza danışın.

• Anne sütünün verilmemesi gereken durumlar çok nadirdir, nezle, grip gibi hastalıklarda sütün kesilmesi gerekmez.

• Kesinlikle sigara içmeyin ve alkol kullanmayın. • Aşırı çay, kahve, kola gibi içecekler kullanmayın. • Günde 1-1.5 litre sıvı almaya dikkat edin.• Kalabalık ortamlarda emzirmeyin, sakin bir ortam arayın. • Emzirme sırasında bebeğinizle göz teması kurmaya

çalışın ve yumuşak bir sesle konuşun.

Dil bağı

• Ankyloglossia, tongue tie

• Minör malformasyondur.

• Dil altı, orta hatta

• Normalde apopitozis ile ortadan kalkan embriyolojik dokunun devam etmesidir.

• Dilin hareketlerini kısıtlar.

• Ailesel özellik gösterir

Dil bağı

Ön dil bağı: İnce bir anterior membran

Arka dil bağı: Kalın posterior fibröz bant

• Bazen görülmeyebilir, palpasyon gerekir.

• Görülme sıklığı tam olarak bilinmiyor.

• Çeşitli boyutlarda,

• %5-10 görüldüğü bildirilmekte

Dil bağı

• Hangi oranda anne memesini almaya engel olduğu bilinmiyor.

• Bebeğin yemesi, konuşması ya da yutmasınıetkiliyebilir.

• Normalde bebeğin dili anne memesini emerken

alt diş etini örter.

• Dil bağı olan bebekte ise bebek dilini uygunyerleştirip , hareket ettirmediği için annesinin meme başını emme yerine çiğner.

Dil bağında sorunlar

BEBEĞE ait: • İyi beslenememe• Memeye yerleşememe• Emerken “klik”sesi• Memeden yavaşça kayma• “Çiğneme” • Tartı alamama/kayıp• Hipernatremi• Huzursuzluk• Memede uyuma

Dil bağında sorunlar

ANNEYE ait:

- Meme başı hasarı, sütü tam boşaltamama

- Meme ucunda ağrı, çatlak, kanama

- Memelerde ağrı

- Sütün azalması

- Kanal tıkanıklığı

- Mastit

- Güven kaybı, erken ek besin başlanması

• Frenulotomi konusunda hekimlerin bir fikir birliği yoktur.

• Orta düzeyde olanlara, bebeğin beslenmesini bozmuyorsa birşey yapmaya gerek yok.

• En doğrusu submental ultrason yapmak.

Schematic diagram of the submental sagittal view of infant oral cavity with the tongue up in apposition with the palate.

Geddes D T et al. Pediatrics 2008;122:e188-e194

©2008 by American Academy of Pediatrics

A, Ultrasound image of the oral cavity of a breastfeeding infant with ankyloglossia prefrenulotomy.

Geddes D T et al. Pediatrics 2008;122:e188-e194

©2008 by American Academy of Pediatrics

• Ultrason ile yapılan çalışmada frenulotominin dil hareketlerini serbestleştirerek bebeğin emmesini artırdığı, annenin ağrısını azalttığı bulunmuştur.

Göbek bakımı

• Povidon iyodin

• Klorheksidin

• %70 alkol

• Doğumdan sonra bir kez yeterli

• Göbek düşme zamanı ve omfalit gelişimi açısından aralarında fark yok.

• Dünya Sağlık Örgütü kuru göbek bakımını önermektedir.

Göbek bakımı

Göbek kuru tutulmalı.

• Son çalışmalarda günlük alkol ile temizlemenin göbek düğmesini geciktirdiği, bu nedenle yapılmaması sonucuna varılmıştır.

• Üzeri bir bez ya da alt bezi ile örtülmemelidir.

• Göbek düşene dek bebek silinerek temizlenmeli

Omfalit

Enfeksiyon bulguları

• Göbek bağının etrafında şişlik ve kızarıklık

• sarı-yeşil akıtı olması

• Kanama olması

• Kötü kokulu

Omfalit

Omfalit

Göbekte granülomaÇocuklarda ender olmayan bir durum

Emzik

Bebek için iyi mi?

Çoğu bebeğin emme refleksi kuvvetlidir.

Bazıları anne karnında parmak emerler.

Emme bebeklerde sakinleştirici, rahatlatıcı olabilir.

Bebeğe emzik vermeden önce yararlı ve zararlı yanlarını bilmek gerekir.

Emzik kullanmanın sakıncaları:

• Emziğe erken başlamak anne sütü ile beslenmeyi etkiler.

• Anne memesini emme ile emzik ya da biberon ile beslenme farklıdır ve bazı bebekler bu fark nedeni ile etkilenirler.

• Çalışmalar erken emzik kullanımının anne sütü ile tek başına beslenmeyi ve total anne sütü alma süresini azalttığını göstermiştir.

Emzik kullanmanın sakıncaları

• Bebek emziğe bağımlı hale gelebilir.

• Uyurken emzik alan bebekte emziğin ağzından düşmesi sık-sık uyanarak ağlama nöbetlerine neden olur.

• Emzik orta kulak enfeksiyon riskini artırır. Aslında ilk 6 ay orta kulak enfeksiyon riskinin en düşük olduğu dönemdir.

• Uzamış emzik kullanımı diş sorunlarına neden olur. Üst ön dişler dışarı doğru yer değiştirir.

Emzik kullanmanın yararları:

• Emzik beslenmeler arası bir tatmin aracıdır.

• Emzik sıkıntılı bir bebeği yatıştırır.

• Bazı bebekler doymanın ötesinde emmeye devam etmek ister.

• Bazı durumlarda kullanımı acıyı azaltır. Aşı, kan testi ve diğer işlemler

• Bebeğin uykuya dalmasına yardımcı olur. Özellikle uykuya

dalma sorunu olan bebekte yararlıdır.

Emzik kullanmanın yararları:

• Uçak yolculuklarında hava basıncı değişikliklerine bağlı kulak ağrısı gelişimini azaltır.

• Çalışmalarda uyurken emzik emmesinin

Ani bebek ölümü’nü azalttığı bulunmuş

• Emzikler atılabilir. Bitmesi istendiğinde atılarak kurtulunabilir. Ancak parmak emen bebekte bundan kurtulmak bu kadar kolay değil.

Emzik verilsin mi?

Emzik verilsin mi?

• Bebek istiyorsa

• Zorlamadan

• Alsın diye birşeylere bulamadan

• Sadece sakinleştirici olarak

• 1 yaştan önce kesinlikle bırakılması düşünülerek

İnfantil kolik

Bebek niye ağlar?

• Açlık: Açlığın erken bulgularını bilmek gereklidir.

• Gaz sancısı: Her beslenme sonrası gazı çıkarmak gerekir.

• Altının ıslak olması: Alt bezinin değişmesi gerekli

• Uykusuzluk: Yenidoğan 16 saat uyur.

• Sarılmak, güvenli hissetmek isteği. Hafif bir örtü ile kol ve bacakların sarılması

İnfantil kolik

• Hareket etmek isteği. Bebeği kucaklayıp evde yürümek ya da pozisyonunu değiştirmek, ana kucağı hafif sallamak.

• Çok sıcak olması

• Bir şey emmek isteği. Parmak olabilir.

• Karın ağrısı. Anne sütü ile beslenen bebekte annenin yediği ya da içtiği bazı gıdalar bebekte huzursuzluk yapabilir.

Birkaç gün bu gıdalar yenilmeden aradaki farka bakılır.

İnfantil kolikTANIM:

Üçler kuralı1954 yılında Wessel ve ark. tarafından

ilk üç ayda,

üç haftadan fazla,

haftada en az üç gün,

günde üç saati aşan huzursuzluk ve ağlama nöbetleri olarak tanımlanmıştır.

Bu tanım infantil kolik üzerine yapılmış çalışmalarda kullanılmaktadır.

İnfantil kolik

• Bebeklerin %15-30 ’unda görülür .

• Anne sütü alanlarda daha az.

• Genellikle doğumdan sonra ikinci-üçüncü haftalarda başlar, altıncı-sekizinci haftalarda artar ve üçüncü-dördüncü aylarda kendiliğinden düzelir.

• Yüzü kızarır, alın kırışır, yumruklar sıkılır, ayaklar karna doğru çekilir ve tiz - delici çığlık atarlar

• Nöbetler genelde öğleden sonra veya akşam saatlerinde gözlenir

İnfantil kolik

Nedeni bilinmemekte

En fazla kabul gören açıklama:

• Yenidoğan döneminde ilk günlerde dışarıdan gelen uyarıları engelleyici bir mekanizmanın var olduğu, birinci haftadan sonra bu engelleyici mekanizmanın ortadan kalktığı ve bebeğin dış uyaranlara karşı daha uyanık ve duyarlı hale geldiği şeklindedir.

• Uyaran bombardımanı altındaki bebek akşam saatlerinde iyice gergin ve uyarılmış olur. Sonuçta ağlama nöbetleri oluşur.

İnfantil kolik

NEDENLER:• Alerjik reaksiyonlar

• Gastroösefagiyal asit reflü

• Aşırı uyaran

• Gaz üreten gıdalar

• Beslenirken ya da ağlarken hava yutma

• sindirim sistemi ve nörolojik sistemin

gelişmesini tamamlamamış olması

Anne ve veya babanın sigara içmesi

İnfantil kolik

SEMPTOMLAR:

• Karın bölgesi ve midede birikmiş gaz• Karında şişlik• Akut mide ve bağırsak ağrısı• Yoğun, uzamış ağrı• Uykusuzluk, tükenmişlik• Stresli anne

İnfantil kolik

Süt çocuğu koliğindeki geçici rahatlatma sağlayan uygulamalar

• Araba ile gezmeye çıkarmak• Yumuşak masajlar• Kucakta sarmalayarak taşımak• Saç kurutma makinesi yada elektrik süpürgesi sesi• Su sesi ya da ortam değişikliği yaratmak• Ninni söylemek • Banyo yaptırmak

İnfantil kolik

• Süt ürünleri, yumurta, tahıl ve fındığın anne beslenmesinden uzaklaştırılması kolik ağrının azalmasını sağlayabilir?

• Bebeklerdeki kolik erişkinlerdeki irritable bağırsak sendromuna benzediğinden fiber zenginleştirilmiş mama ile beslenmesinin önemli bir yararı olduğu gösterilmemiş.

• Bebek masajının yararı yok.

İnfantil kolik

İLAÇ TEDAVİSİ:

• Bitkisel çaylar

Kolik tedavisinde etkili olduğunu gösteren kontrollü çalışma az sayıdadır.

• Rezene, meyan kökü, papatya

• Melisa, güvercin otu, oğulotu- nane

prospektif bir çalışmada

• çayların plasebodan etkili olduğu bulunmuştur. Ancak bu tedavi biçiminin güvenirliliği henüz belli değildir.

İnfantil kolik

OM-X Bitkisel Damla

Dere otu yağı ve zencefil ekstresi içerir.

Nurse harvey’s • Sodyum bikarbonat, Kimyon yağı, Dereotu yağı, Tween

• Nipasept sodyum, Sükroz,

• 1 aylıktan küçük bebeklere tavsiye edilmez.

İnfantil kolik

1. Antikolinerjik ilaçlar:

Bağırsağın artmış peristaltik aktivitesini azaltmada etkili olabiliyor ancak apne, solunum sorunlarına neden olur. Önerilmemekte

2. Simetikon: Bağırsakta gaz oluşumunu ve çıkmasını kolaylaştıran bir ilaç ancak araştırmalarda etkisi?

İnfantil kolik

3. PROBİYOTİKLER• Anne sütü ile beslenen bebeklerde (n=90)

Lactobacillus reuteri uygulaması simetikona göre semptomları daha fazla hafifletmiş

• Probiyotiklerin süt çocuklarında kullanımı konusunda araştırmalara gereksinim var.

BioGaia Probiotic damla

Savino F ve ark. Pediatrics 2007; 119: 124–30.

İnfantil kolik

Süt çocuğu koliğinde uygulamada sık yapılan hatalar

• Üriner enfeksiyonu tanısını atlamak

• Hemen bebeğe ilaç ya da bitkisel çay başlamak

• Hemen emziren annenin diyete sokulması

• Bebeğin aç kaldığı düşünülerek mama desteği yapılması

• Bebeği sallamak

İnfantil kolik

• Sonuç olarak,

• yaşamın sebebi tam olarak bilinmeyen çoğu kez kendiliğinden geçen bir sorun olan infantil kolik bebeğin nörolojik gelişimi ile kendiliğinden düzelir.

• Anne ve babayı rahatlatarak, bebeği rahatlatacak uygulamaları anlatmak en uygun tedavidir.

Diaper raş; pişik

• Pişiğin nedeni derinin tahriş olmasıdır.

• Bebek bezi pişiği o bölgeye temas eden irritan maddeler nedeniyle ortaya çıkar.

• Bu maddeler genellikle idrar ve dışkılardaki, bazen de kullanılan bez ya da bezin yıkandığı deterjandaki maddeler olabilir.

Diaper raş, pişik

Alt bezin temizliğinde kullanılan deterjanlar ve diğer temizlik maddeleri

Kötü hijyen

İshal

Alt bezinin yeterince sık değiştirilmemesi

Bebeğin beslenmesinin değişmesi, anne sütünden

Diaper raş, pişik

Önleme:Bebeğin altını her açışta, ince bir tabaka

• Badem yağı ya da zeytinyağı• Antialerjik pişik önleyici krem

Derinin üzerinde yağlı bir tabaka oluşturarak idrarın cilt ile teması kesilir. Pişik gelişimi önlenir.

Pişik oluşmuşsa; çinko-oksit içeren krem

Diaper raş, pişik

Bunların yetersiz olduğu durumda

mantar enfeksiyonu eklenmiş demektir.

Bayrak kırmızısı parlak kırmızı

mantara karşı etkili kremler

Sabrınız için teşekkürler….