wyniki badania przeprowadzonego w województwie warmińsko ... · instytucjonalna”, 3....

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Obserwatorium Integracji Społecznej 10-447 Olsztyn ul. Głowackiego 17

T: +48 89 523 51 19 F: +48 89 512 55 09 E: [email protected] W: www.wrota.warmia.mazury.pl

Certyfikat Systemu Zarządzania Jakością ISO 9001:2008 Nr 388/2006

Olsztyn, 2014 r.

Współpraca instytucji pomocy społecznej z innymi instytucjami

na terenie gminy, powiatu, województwa zajmującymi się

pomocą i wsparciem rodzin i jej wpływ na skuteczność działań

pomocy społecznej Wyniki badania przeprowadzonego

w województwie warmińsko-mazurskim

2 | S t r o n a


Raport powstał w ramach Projektu 1.16 „Koordynacja na rzecz aktywnej integracji”

współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach

Działania 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy

i integracji społecznej Priorytet I Zatrudnienie i integracja społeczna Programu

Operacyjnego Kapitał Ludzki.

W ramach Projektu „Koordynacja na rzecz aktywnej integracji”, w 2014 roku, realizowane są

badania społeczne w 16 województwach.

Tytuły badań: 1. „Efektywność pomocy społecznej w gminach wiejskich”, 2. „Profilaktyka

instytucjonalna”, 3. „Współpraca instytucji pomocy społecznej z innymi instytucjami na

terenie gminy, powiatu, województwa zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzin

i jej wpływ na skuteczność działań pomocy społecznej”, 4. „Kontrakt socjalny w praktyce”.

Realizacja badań w każdym z województw odbywa się w oparciu o tę samą metodologię

wypracowaną dla każdego z badań przez Obserwatoria Integracji Społecznej z całej Polski

we współpracy z Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w Warszawie.

W ramach niniejszego projektu badawczego dla każdego z 4 badań powstaną raporty

wojewódzkie oraz (na ich podstawie) 4 raporty ogólnopolskie.

W województwie warmińsko-mazurskim badania regionalne realizowane są przez

Obserwatorium Integracji Społecznej działające w strukturze Regionalnego Ośrodka Polityki

Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Niniejszy raport prezentuje wyniki badania ilościowego CAWI, w którym uczestniczyli

Dyrektorzy/Kierownicy ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centów pomocy rodzinie

z województwa warmińsko-mazurskiego lub wyznaczone przez nich osoby.

Olsztyn, sierpień 2014 r.

Cytowanie oraz wykorzystywanie danych jest dozwolone z podaniem źródła.

3 | S t r o n a


Wykaz skrótów

CAS

Centralna Aplikacja Statystyczna – system informatyczny służący

jednostkom organizacyjnym pomocy społecznej do przekazywania m.in.

sprawozdań resortowych

CAWI

Metoda zbierania informacji w ilościowych badaniach, w której respondent

jest proszony o wypełnienie ankiety w formie elektronicznej (ang. Computer-

Assisted Web Interview)

CIS Centrum Integracji Społecznej

CRZL Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w Warszawie

GKRPA Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

GUS Główny Urząd Statystyczny

JOPS Jednostki Organizacyjne Pomocy Społecznej

KIS Klub Integracji Społecznej

MOPR Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie

MOPS Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

MPiPS-03

Sprawozdanie półroczne i roczne z udzielonych świadczeń z systemu

pomocy społecznej – pieniężnych, w naturze i usługach dla Ministerstwa

Pracy i Polityki Społecznej

N Liczba uczestników badania ankietowego (N=127)

n Liczba uczestników badania ankietowego, którzy odpowiadali na wybrane

pytania ankiety (n<N)

OIS Obserwatorium Integracji Społecznej

OPS Ośrodek Pomocy Społecznej

OZPS Ocena Zasobów Pomocy Społecznej

PCPR Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie

PEAD Europejski Program Pomocy Żywnościowej

PFRON Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

PUP Powiatowy Urząd Pracy

ROPS Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego

Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

ŚDS Środowiskowy Dom Samopomocy

ZAZ Zakład Aktywności Zawodowej

4 | S t r o n a


Spis treści

Wykaz skrótów ........................................................................................................... 3

Wstęp ......................................................................................................................... 5

1. Założenia metodologiczne .............................................................................. 14

1.1. Cel badania ................................................................................................ 14

1.2. Problemy badawcze .................................................................................. 14

1.3. Charakterystyka badanej próby ............................................................... 15

1.4. Techniki i narzędzia badawcze ................................................................. 15

2. Wyniki badania ................................................................................................. 17

2.1. Analiza danych zastanych ........................................................................ 17

2.2. Analiza wyników badania ankietowego ................................................... 22

3. Wnioski i rekomendacje .................................................................................. 37

Spis tabel, wykresów i map ...................................................................................... 40

Bibliografia ................................................................................................................ 41

Aneks 1. Lista wskaźników ....................................................................................... 42

Aneks 2. Narzędzie badawcze – kwestionariusz ankiety .......................................... 43

5 | S t r o n a


Wstęp

Niniejszy raport stanowi prezentację wyników badania „Współpraca instytucji pomocy

społecznej z innymi instytucjami na terenie gminy, powiatu, województwa zajmującymi się

pomocą i wsparciem rodzin i jej wpływ na skuteczność działań pomocy społecznej”. Badanie

było realizowane z inicjatywy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej przez Centrum

Rozwoju Zasobów Ludzkich (CRZL) we współpracy z Obserwatoriami Integracji Społecznej

(OIS) działającymi w ramach projektu systemowego „Koordynacja na rzecz aktywnej

integracji”, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego.

Koncepcję badawczą, w tym pytania badawcze oraz narzędzie badawcze,

opracowano w ramach cyklu spotkań przedstawicieli OIS zorganizowanych przez Centrum

Rozwoju Zasobów Ludzkich w pierwszej połowie 2014 roku.

Głównym źródłem informacji wykorzystanym do opracowania niniejszego raportu była

ankieta skierowana do ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy

rodzinie. Dodatkowo zebrane w trakcie badania informacje uzupełniono danymi

pochodzącymi m.in. z formularza Oceny zasobów pomocy społecznej na rok 2013 dla

województwa warmińsko-mazurskiego, bazy danych organizacji pozarządowych dostępnej

na stronie internetowej www.ngo.pl1, a także Banku Danych Lokalnych GUS2.

W raporcie ujęto informacje dotyczące w szczególności: instytucji, z którymi w 2013

roku współpracowały badane jednostki; problemów społecznych, które najczęściej były

wspólnie rozwiązywane; form współdziałania oraz czynników mających wpływ na zakres

prowadzonego współdziałania. Ponadto w opracowaniu uwzględniono zagadnienia oceny

skuteczności działań podejmowanych w ramach współpracy z poszczególnymi rodzajami

instytucji.

Wiedza na temat współpracy instytucji pomocy społecznej z innymi instytucjami

zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzin, stanowi ważny element w procesie wytyczania

kierunków dalszego rozwoju systemu pomocy i integracji społecznej. Autorzy niniejszego

opracowania – dziękując ośrodkom pomocy społecznej oraz powiatowym centrom pomocy

rodzinie, które wzięły udział w badaniu – mają nadzieję, że okaże się ono źródłem informacji

pomocnym w realizacji powyższych założeń.

Czym jest współpraca?

Pojęcie współpracy rozumiane jest w różny sposób. Według W. Okonia współpraca

jest „współdziałaniem ze sobą jednostek lub grup ludzi wykonujących swoje cząstkowe

zadania, aby osiągnąć jakiś wspólny cel; opiera się na wzajemnym zaufaniu i lojalności oraz

na podporządkowaniu się celowi, należycie uświadomionemu sobie przez wszystkie

jednostki lub grupy”3. Natomiast Słownik PWN współpracę określa jako „działalność

prowadzoną wspólnie przez jakieś osoby, instytucje lub państwo4.

Aby podjęta współpraca przebiegała prawidłowo niezbędne jest określenie tego,

w jakiej formie będą podjęte działania, do jakiego obszaru tematycznego się odnoszą,

a także prawne aspekty współdziałania określone w poszczególnych ustawach. Mając na

1 http://bazy.ngo.pl/, [dostęp: 15.07.2014 r.].

2 http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks, [dostęp: 25.07.2014 r.].

3 W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1996, s. 318.

4 Słownik PWN, http://sjp.pwn.pl/szukaj/wsp%C3%B3%C5%82praca, [dostęp: 25.06.2014 r.].

6 | S t r o n a


uwadze zakres tematyczny niniejszego badania dotyczącego współpracy

międzyinstytucjonalnej do ustaw tych należą w szczególności: ustawa o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie5, ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej6,

ustawa o pomocy społecznej7, ustawa o zatrudnieniu socjalnym8, ustawa o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy9 oraz ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej

oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych10.Szerzej tematyka regulacji prawnych zostanie

omówiona w dalszej części raportu.

Formy współpracy

Współpraca powinna przejawiać różne formy. Najczęściej są to:

działania informacyjne i promocyjne dla osób wykluczonych i/lub zagrożonych

wykluczeniem społecznym,

realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych projektach finansowanych z funduszy

unijnych,

realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych programach aktywności lokalnej,

szkolenia pracowników,

działania na rzecz rozwoju ekonomii społecznej,

prowadzenie zintegrowanych baz danych,

wymiana informacji i doświadczeń,

prowadzenie analiz/badań wybranych problemów społecznych.

Tematyka problemów podejmowanych podczas współpracy

Poszczególne instytucje oraz organizacje pozarządowe podejmują działania

w obszarach:

przemocy w rodzinie,

bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych,

ubóstwa,

bezrobocia,

niepełnosprawności,

uzależnienia (alkohol, narkotyki),

sieroctwa,

bezdomności,

długotrwałej i ciężkiej choroby,

potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi oraz macierzyństwa i wielodzietności,

trudności w integracji cudzoziemców,

trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,

zdarzeń losowych i sytuacji kryzysowych,

klęsk żywiołowych, ekologicznych11.

5 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. 2010, Nr 234, poz. 1536, ze

zm.). 6 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. 2013, poz. 135, ze zm.).

7 Ustawa z dnia12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2013, poz. 182, ze zm.).

8 Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. 2011, Nr 43, poz. 225, ze zm.).

9 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2013, poz. 674, ze zm.).

10 Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. (Dz. U.

1997 nr 123 poz. 776, ze zm.). 11

Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182, ze zm.).

7 | S t r o n a


Pozytywne strony podejmowania współpracy

Czynniki, które wpływają na przebieg podjętej współpracy z instytucjami lub

organizacjami pozarządowymi:

sprawny i właściwy przepływ informacji,

kompetentni pracownicy,

znajomość zadań realizowanych przez inne instytucje,

dyspozycyjność i szybkość reakcji,

konsekwencja i skuteczność w działaniu,

bliskie sąsiedztwo współpracujących instytucji,

określenie wspólnych celów dla współpracujących instytucji i organizacji

w dokumentach (np. w programach bądź strategiach) przyjmowanych przez

samorządy wszystkich szczebli.

Korzyści, jakie wynikają z podjętej współpracy między poszczególnymi jednostkami,

instytucjami i organizacjami pozarządowymi:

sprawniejsze załatwianie spraw,

integracja działań pomocowych na rzecz rozwiązania konkretnego problemu -

zwiększenie skuteczności pomocy,

dostęp do wypracowanych standardów,

wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy jednostkami,

zwiększenie kontroli społecznej nad działaniami pomocowymi prowadzonymi przez

podmioty życia publicznego,

formalne i merytoryczne zbliżenie do siebie instytucji, których współpraca nabiera

szczególnego znaczenia w sytuacji, gdy pogłębiony zostanie proces

deinstytucjonalizacji systemu pomocowego.

Przeszkody towarzyszące współpracy z innymi instytucjami

Podczas każdej współpracy możliwe jest wystąpienie przeszkód, które wpływają

na jej jakość. Wiązać się to może z:

brakiem społecznej akceptacji i przyzwolenia na stosowane formy i wielkość

udzielanej pomocy,

brakiem odpowiednio przygotowanych wolontariuszy,

niewystarczającym przepływem informacji,

niewystarczającą znajomością zadań realizowanych przez inne instytucje,

dużą ilością formalności koniecznych do podjęcia współpracy,

niespójnymi i nieprecyzyjnymi przepisami prawnymi,

konfliktami interpersonalnymi,

presją czasu i różnymi godzinami pracy,

nadmiarem obowiązków,

niechęcią do współpracy ze strony innych instytucji,

niewystarczającą liczbą instytucji wspierających rodzinę,

brakiem środków finansowych bądź niedostateczna ich ilość na zakup podstawowych

materiałów biurowych, pokrycie kosztów transportu (bilety), łączności (telefony)

i wynagrodzenia dla osób aktywnie uczestniczących w działaniach pomocowych.

8 | S t r o n a


Instytucje działające na terenie gmin, powiatów i województwa w zakresie pomocy i wsparcia

rodzin.

Do instytucji działających na terenie gmin, powiatów i województwa w zakresie

pomocy i wsparcia rodzin należą:

miejskie, miejsko-gminne i gminne ośrodki pomocy społecznej,

powiatowe centra pomocy rodzinie,

ośrodki wsparcia, w tym dzienny dom pomocy, środowiskowy dom samopomocy,

klub samopomocy, noclegownie, jadłodajnie,

ośrodki interwencji kryzysowej,

uniwersytety trzeciego wieku,

warsztaty terapii zajęciowej,

podmioty ekonomii społecznej, w tym KIS, CIS, spółdzielnie socjalne, ZAZ,

Policja, w tym policyjna izba dziecka,

organizacje pozarządowe – działające w obszarze pomocy społecznej,

placówki szkolne, wychowawcze, opiekuńcze, kuratorium oświaty, poradnie

psychologiczno-pedagogiczne,

placówki opiekuńczo-wychowawcze,

sąd rodzinny, kuratorska służba sądowa,

ośrodki kultury,

gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, gminne zespoły

interdyscyplinarne,

kościoły, związki wyznaniowe,

placówki ochrony zdrowia,

ośrodki adopcyjne,

urzędy pracy,

służba więzienna,

wolontariusze.

Uregulowania prawne i strategiczno-programowe dotyczące współpracy

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego

i o wolontariacie zgodnie z art. 1. ust. 1 reguluje zasady prowadzenia działalności pożytku

publicznego przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych oraz współpracy

organów administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi, uzyskiwania przez

organizacje pozarządowe statusu organizacji pożytku publicznego oraz funkcjonowania

organizacji pożytku publicznego, sprawowania nadzoru nad prowadzeniem działalności

pożytku publicznego, a także tworzenia i funkcjonowania rad działalności pożytku

publicznego. Ustawa reguluje również warunki wykonywania świadczeń przez wolontariuszy

oraz korzystania z tych świadczeń12.

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

zastępczej wyznacza jednostki samorządu terytorialnego oraz organy administracji rządowej

jako odpowiedzialne za wspieranie rodziny. Obowiązek ten realizowany jest między innymi

we współpracy ze środowiskiem lokalnym, sądami, Policją, podmiotami oświaty

i leczniczymi, kościołami czy organizacjami społecznymi. Poza tym, zgodnie z art. 15. ust. 1,

12

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, ze zm.)

9 | S t r o n a


do zadań asystenta rodziny należy współpraca z jednostkami administracji rządowej

i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami

i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny13.

Zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, z art. 17. ust.

5, do zadań własnych gminy należy między innymi współpraca z powiatowym urzędem pracy

w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy,

upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach. Istotną

rolę pełni tu dobranie partnera trzeciego sektora. „Dobrze dobrany partner pomoże w

kwestiach, w których urząd nie jest kompetentny bądź nie posiada doświadczenia”14.

Natomiast do zadań pracownika socjalnego należy w szczególności współpraca

i współdziałanie z innymi specjalistami w celu przeciwdziałania i ograniczania patologii

i skutków negatywnych zjawisk społecznych, łagodzenia skutków ubóstwa (art. 119. ust. 7.

ustawy o pomocy społecznej). Na podstawie art. 120. ust. 1 i 3, pracowników socjalnych

mogą również zatrudniać inne instytucje, a w szczególności jednostki organizacyjne

właściwe w sprawach zatrudniania i przeciwdziałania bezrobociu, szpitale, zakłady karne, do

wykonywania zadań tych jednostek w zakresie pomocy społecznej oraz zatrudniani przez

podmioty realizujące zadania określone w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

zastępczej15.

Społeczną płaszczyznę współpracy stwarza ustawa dnia 13 czerwca 2003 roku

o zatrudnieniu socjalnym. Punktem wyjścia może być art. 3, ust. 2, który w odniesieniu do

prawa powoływania centrów integracji społecznej na jednakowym poziomie znaczeniowym

stawia jednostki samorządu terytorialnego i organizacje pozarządowe oraz podmioty,

o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności

pożytku publicznego i o wolontariacie, z zastrzeżeniem, że w przypadku spółdzielni

socjalnych Centrum mogą tworzyć spółdzielnie zakładane przez podmioty, o których mowa

w art. 4 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U.

2006, Nr 94, poz. 651, ze zm.) – zwane dalej „instytucjami tworzącymi”. Szczególnym

wyrazem konieczności prowadzenia współpracy pomiędzy różnymi podmiotami działającymi

na rzecz rozwiązywania problemów społecznych jest art. 12, ust. 2 ww. ustawy, który

zobowiązuje Centrum Integracji Społecznej do opiniowania kandydata przez pracownika

socjalnego ośrodka pomocy społecznej właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu

osoby kierowanej do uczestnictwa w Centrum po uprzednim przeprowadzeniu wywiadu

środowiskowego (rodzinnego)16.

Art. 108, ust 1 pkt 40 i 41 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, daje szczególnie duże możliwości na

prowadzenie współpracy pomiędzy podmiotami tworzącymi centra integracji społecznej,

spółdzielnie socjalne a powiatowymi urzędami pracy. Jak widać, centra integracji społecznej

oraz spółdzielnie socjalne są tymi instytucjami, które wymuszają na różnych podmiotach

działających w obszarze pomocy społecznej współpracę i integrację sił organizacyjnych

i finansowych możliwości17.

13

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 135, ze zm.). 14

M. Jarzyna, Projekty partnerskie realizowane w ramach funduszy unijnych,[w:] Podmioty Ekonomii Społecznej. Różne formy współpracy z podmiotami ekonomii społecznej, red. I. Gosk, A. Pyrka, Fundacja Inicjatyw Społeczno – Ekonomicznych, Warszawa 2008, s.10.

15 Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182, ze zm.).

16 Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225, ze zm.).

17 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r. poz. 674, ze zm.).

10 | S t r o n a


Istotną ustawą, której zapisy realizowane są w jest ustawa z dnia 29 lipca 2005 r.

o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Zgodnie z zapisami ustawy w każdej gminie

powinien powstać i funkcjonować przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta zespół

interdyscyplinarny ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie (działający w ramach zespołu

interdyscyplinarnego), który powinien być elementem tworzonego przez gminę systemu

przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zespół powoływany jest przez wójta, burmistrza,

prezydenta, działa na podstawie porozumień zawartych między wójtem, burmistrzem albo

prezydentem miasta z podmiotami, których przedstawiciele wchodzą w skład zespołu.

Członkowie zespołu interdyscyplinarnego wykonują zadania w ramach obowiązków

służbowych lub zawodowych. Obsługę organizacyjno-techniczną zespołu ma zapewniać

ośrodek pomocy społecznej. Art. 9a ust. 3 i 4 ww. ustawy wskazuje podmioty, których

przedstawiciele wchodzą w skład zespołu: jednostek organizacyjnych pomocy społecznej,

gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty, ochrony zdrowia,

organizacji pozarządowych, a także kuratorzy sądowi. W skład zespołu mogą wchodzić

również: prokuratorzy i przedstawiciele podmiotów innych niż określone w Art. 9a ust.

3 ustawy, działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie18.

Ponadto należy wspomnieć o innych ustawach, w których zawarte są zapisy

dotyczące podejmowania współpracy w ramach rozwiązywania ważnych kwestii

społecznych. Do tych ustaw należą m.in.:

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DZ. U. 2011, Nr 127, poz. 721, ze zm.),

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu

alkoholizmowi (Dz. U. 2012, poz. 1356, ze zm.).

Zapisy dotyczące podejmowania współpracy w obszarze pomocy i wsparcia

społecznego znajdują się również w dokumentach strategiczno-programowych

opracowanych na poziomie Europy, kraju, województwa oraz gmin i powiatów. Do istotnych

strategii i programów należą m.in.:

Strategia Europa 2020,

Strategia Rozwoju Kraju 2020,

Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020,

Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020,

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020,

Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego

do roku 2025,

Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata

2014-2020,

Strategia polityki społecznej województwa warmińsko-mazurskiego do 2020 roku;

Roczne Programy współpracy Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego

z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust.

3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

Gminne i powiatowe dokumenty strategiczne i programowe.

18

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. 2005, Nr 180, poz. 1493, ze zm.).

11 | S t r o n a


Współpraca z organizacjami pozarządowymi

Organizacje pozarządowe są ważnym elementem realizacji polityki społecznej

państwa. „Dają one możliwość rozwijania aktywności obywatelskiej, ale także pozwalają na

efektywną realizację zadań publicznych, w tym również zadań własnych jednostek

samorządu terytorialnego”19. Działalność organizacji pozarządowych w społeczności lokalnej

odgrywa bardzo ważną rolę. Pozwala osobom najbardziej zaangażowanym w życie lokalnej

społeczności podjąć działania na jej korzyść. Współpracę jednostek samorządu

terytorialnego z organizacjami pozarządowymi określa ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku

o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zdarza się jednak, że współpraca nie

przebiega we właściwy sposób. Głównych przeszkód należy poszukiwać w braku wiedzy

oraz zaufania. Podjęta współpraca pozwala efektywnie zaspokajać potrzeby wszystkie

dziedziny życia lokalnego środowiska.

Mając na uwadze zasady obowiązujące przy obopólnej współpracy, za najważniejsze

uważa się:

pomocniczość, która wraz z suwerennością uznaje odrębność zorganizowanych

wspólnot lokalnych, które posiadają prawo do samodzielnego definiowania

i przezwyciężania barier,

partnerstwo, w którym organizacje pozarządowe zgodnie z ustawą i przepisami

prawnymi rozpoznają oraz określają problemy społeczne, sporządzają plan oraz

metody ich rozwiązania, a także biorą udział w realizowaniu zadań publicznych,

efektywność, która istotna jest przy zlecaniu zadań publicznych trzeciemu sektorowi

przez organy administracji publicznej, przy czym należy pamiętać o uczciwej

konkurencji oraz o ustawie o finansach publicznych,

jawność dotyczy informowania organizacji pozarządowych o zamiarach, celach

i środkach przeznaczonych na wykonanie zadań publicznych. Umieszczane

informacje odnośnie konkursów powinny ukazywać się w Biuletynie Informacji

Publicznej (BIP)20.

Współpraca z organizacjami pozarządowymi może przybrać formę finansową bądź

pozafinansową. Pierwsza forma – finansowa – dotyczy realizacji zadań publicznych przez

organizacje pozarządowe. Zadania te mają postać:

powierzania tzn. wykonywanie zadania publicznego łącznie z udzieleniem dotacji na

sfinansowanie jego realizacji,

wspierania, czyli wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem tylko

częściowego dofinansowania jego realizacji,

inicjatywy lokalnej,

umowy partnerstwa wynikającej z ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju21.

Druga forma – pozafinansowa odnosi się głównie do:

wzajemnej wymiany informacji o planowanych kierunkach działalności między

jednostkami samorządu a organizacjami pozarządowymi. Do narzędzi, które służą

wzajemnemu informowaniu należą m.in. tablice ogłoszeniowe, Biuletyny Informacji

Publicznej, lokalna prasa czy strona internetowa. Wymiana informacji odbywa się

19

J. Kosowski, Współpraca jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi, Wyd. LEX, Warszawa 2012, s. 9. 20

Zasady tworzenia programu współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Metodologia i zalecenia, Warszawa 2004, s. 5-6. 21

http://www.poznan.pl/mim/ngo/zasady-wspolpracy, [dostęp: 20.06.2014 r.].

12 | S t r o n a


również poprzez osobiste spotkania przedstawicieli trzeciego sektora i administracji

lokalnej,

konsultacji z trzecim sektorem projektów aktów normatywnych w dziedzinach

dotyczących jego działalności statutowej,

konsultacji projektów aktów normatywnych odnośnie sfery pożytku publicznego

z radami pożytku publicznego,

powoływania wspólnych zespołów doradczych i inicjatywnych, w skład których

wchodzą przedstawiciele trzeciego sektora i jednostek.

Zlecanie zadań publicznych odbywa się na zasadzie otwartych konkursów ofert bądź

w procedurze małych grantów22.

Realizowane zadania poprzez inicjatywę lokalną w szczególności dotyczą:

infrastruktury,

działań charytatywnych, wolontariatu,

podtrzymywania tradycji narodowej oraz rozwoju świadomości narodowej,

obywatelskiej i kulturowej,

działania na rzecz mniejszości narodowych, etnicznych, a także ochrony dóbr kultury,

edukacji,

sfery kultury fizycznej, turystyki i rekreacji,

ochrony przyrody,

bezpieczeństwa społecznego – w tym szczególnie działań pomocowych osobom

i grupom społecznym zagrożonym wykluczenie społecznym,

bezpieczeństwa publicznego23.

Podstawowe zasady tworzenia programów współpracy administracji rządowej

i samorządowej z trzecim sektorem

Współpraca opiera się na pięciu podstawowych normach:

współpracy wszystkich organizacji trzeciego sektora, łącznie z organizacjami pożytku

publicznego,

charakteru współpracy,

cykliczności współpracy,

procesu budowania partnerstwa,

różnorodności współpracy24.

Zakres podmiotowy organizacji pozarządowych

Zakres podmiotowy dotyczący programów tworzonych w ramach współpracy między

administracją publiczną i samorządową a trzecim sektorem ujęto w ustawie o działalności

pożytku publicznego i o wolontariacie. Zgodnie z zapisami ustawy, do podmiotów takich

zaliczamy jednostki samorządu terytorialnego na szczeblu gminy, powiatu oraz

województwa, organizacje trzeciego sektora, a także podmioty wymienione w art. 3 ust.

3 ww. ustawy. Istotny jest tu zakres działalności jednostek samorządu w stosunku

do działalności pożytku publicznego. Zakres zadań musi odpowiadać partnerom współpracy.

22

Tamże. 23

I. Raszeja-Ossowska. Zasady współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu terytorialnego. Poradnik, http://ww.org.pl/data/Zasady%20wspolpracy%20NGO%20z%20JS.pdf, [dostęp: 20.06.2014].

24 Zasady tworzenia programu współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Metodologia i zalecenia, Warszawa 2004, s. 2.

13 | S t r o n a


Do podstawowych obszarów podmiotowych najczęściej należą:

stowarzyszenia,

fundacje,

grupy charytatywne, zakłady opiekuńcze,

stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,

fundacje, gdzie jedynym fundatorem jest Skarb Państwa bądź jednostka samorządu

terytorialnego.

Wśród pozostałych, zgodnie z art.3 ust. 4 ustawy o działalności pożytku wymienia

się:

związki zawodowe,

organizacje pracodawców,

partie polityczne,

samorządy zawodowe,

fundacje utworzone przez partie polityczne,

spółki działające na podstawie przepisów o kulturze fizycznej.

Należy zaznaczyć, że współpraca z wymienionymi wyżej podmiotami nie może

przyjmować formy zlecenia zadań publicznych. Wynika to z przepisów działu II Działalność

Pożytku publicznego przedmiotowej ustawy25.

25

Tamże, s. 8-9.

14 | S t r o n a


1. Założenia metodologiczne

1.1. Cel badania

W ramach projektu systemowego Koordynacja na rzecz aktywnej integracji

zaplanowano przeprowadzenie w 2014 roku 4 badań ogólnopolskich. Ich celem było

pogłębienie wiedzy z różnych obszarów pomocy społecznej.

Celem głównym niniejszego badania dotyczącego współdziałania instytucji był opis

i charakterystyka zakresu i form współpracy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej

na poziomie gminy, powiatu oraz województwa z instytucjami publicznymi i organizacjami

społecznymi w zakresie pomocy i wsparcia rodzin, jak również wpływ tego rodzaju

współpracy na skuteczność26 działań pomocy społecznej. Do celów szczegółowych

należały natomiast:

1. Identyfikacja instytucji publicznych i organizacji pozarządowych, z którymi

ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie nawiązują

i utrzymują współpracę w zakresie pomocy i wsparcia rodziny;

2. Opis charakteru tej współpracy – celów, form i stosowanych metod;

3. Identyfikacja czynników ułatwiających i utrudniających nawiązywanie

i utrzymywanie współpracy w zakresie pomocy i wsparcia rodzin;

4. Ocena skuteczności współpracy OPS i PCPR z instytucjami publicznymi oraz

organizacjami pozarządowymi w zakresie pomocy i wsparcia rodzin.

1.2. Problemy badawcze

Na potrzeby realizacji celu głównego i celów szczegółowych sformułowano siedem

problemów badawczych w następującym brzmieniu:

1. Jakie są obszary współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie

pomocy i wsparcia rodziny?

2. Z jakimi instytucjami współpracują OPS i PCPR w zakresie pomocy i wsparcia

rodziny?

3. Jakie są formy współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie pomocy

i wsparcia rodziny?

4. Z jakimi innymi instytucjami najczęściej, a z jakimi najrzadziej podejmowana jest

przez OPS i PCPR współpraca w zakresie pomocy i wsparcia?

5. Jakie czynniki utrudniają współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami

w zakresie pomocy i wsparcia rodziny?

6. Jakie czynniki ułatwiają współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami

w zakresie pomocy i wsparcia rodziny?

7. Jakie są korzyści ze współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie

pomocy i wsparcia rodziny?

26

Na potrzeby badania skuteczność zdefiniowano jako osiągnięcie wyznaczonych celów w zakresie pomocy i wsparcia rodziny.

15 | S t r o n a


1.3. Charakterystyka badanej próby

Badaną populację stanowiły wszystkie działające w województwie warmińsko-

mazurskim ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie, tj. łącznie 135

jednostek - 116 ośrodków pomocy społecznej oraz 19 powiatowych centrów pomocy rodzinie

(2 miejskie ośrodki pomocy społecznej w Olsztynie i Elblągu, realizujące zadania powiatów

wypełniły po jednej ankiecie). Jako minimalny oczekiwany poziom zwrotów wypełnionych

ankiet przyjęto 60%27. Poziom zwrotów w realizowanym badaniu w województwie

warmińsko-mazurskim wyniósł 94,1%, co oznacza, że wypełnione ankiety nadesłało 127

jednostek. Szczegółową strukturę populacji tj. OPS i PCPR, działających na terenie

województwa warmińsko-mazurskiego i strukturę próby badawczej tj. jednostek biorących

udział w badaniu, przedstawia poniższa tabela.

Tabela nr 1. Struktura badanej próby w badaniu CAWI w województwie warmińsko-mazurskim

*2 miejskie ośrodki pomocy społecznej w mieście Olsztyn i Elbląg, realizujące zadania powiatów wypełniły po jednej ankiecie.

Źródło: opracowanie własne

1.4. Techniki i narzędzia badawcze

Przeprowadzenie badania składało się z dwóch etapów: analizy danych zastanych

(desk research) oraz właściwego badania ilościowego. W pierwszym etapie analizy danych

zastanych wykorzystano następujące źródła informacji:

Ocena zasobów pomocy społecznej na rok 2013 dla województwa warmińsko-

mazurskiego,

Sprawozdawczość MPiPS-03 za 2013 rok,

Dokument Problemy społeczne województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2001,

2005-2013 w ujęciu statystycznym. Materiały porównawcze na podstawie

sprawozdań MPiPS-03 opracowany przez Obserwatorium Integracji Społecznej

funkcjonujące w strukturze Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu

Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie,

baza danych organizacji pozarządowych dostępną w Internecie pod adresem

http://bazy.ngo.pl,

27

Dokumenty przetargowe, http://crzl.gov.pl/images/01-ZPC/2014/ZPC_28_1.16_2014/zmiana2.pdf, [dostęp: 14.07.2014 r.].

Wyszczególnienie Powiatowe

Centra Pomocy Rodzinie

Ośrodki Pomocy Społecznej

RAZEM JOPS ogółem

w tym w gminach:

wiejskich miejsko-wiejskich

miejskich

Liczb jednostek funkcjonujących w województwie w 2013 r.

19* 116 67 33 16 135

Jednostki biorące aktywny udział w badaniu

liczba 18 109 62 31 16 127

% 94,7 94,0 92,5 93,9 100 94,1

16 | S t r o n a


Bank Danych Lokalnych GUS dostępny w Internecie pod adresem

http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks,

opracowania i dane własne Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu

Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Właściwe badanie ilościowe przeprowadzono metodą CAWI za pomocą

kwestionariusza ankiety zamieszczonego w Centralnej Aplikacji Statystycznej (CAS)

w formie sprawozdania jednorazowego. Proces zbierania danych obejmował okres od

27 czerwca do 15 lipca 2014 roku.

17 | S t r o n a


2. Wyniki badania

2.1. Analiza danych zastanych

Województwo warmińsko-mazurskie leży w północno-wschodniej części kraju

i zajmuje obszar 24.174 km².

Poniższa mapa przedstawia podział administracyjny województwa w 2013 roku.

Mapa nr 1. Podział administracyjny województwa warmińsko-mazurskiego

Źródło: Urząd Statystyczny w Olsztynie

Województwo warmińsko-mazurskie podzielone jest na 21 powiatów, w tym

19 powiatów ziemskich oraz 2 miasta na prawach powiatu – miasto Olsztyn i Elbląg. Na

terenie województwa znajduje się 116 gmin, w tym: 16 miejskich, 33 miejsko-wiejskie

i 67 wiejskich.

Według danych Urzędu Statystycznego w Olsztynie na koniec 2013 roku

województwo warmińsko-mazurskie zamieszkiwało 1.446.915 osób, co stanowiło 3,76%

mieszkańców Polski.

Województwo warmińsko-mazurskie należy do jednego z najbiedniejszych w kraju.

Ubóstwo wielu rodzin, pomimo coraz większych nakładów finansowych przeznaczanych na

pomoc społeczną i realizacji wielu projektów finansowanych z EFS, należy do największych

i najpowszechniejszych problemów społecznych występujących w regionie. Jest ono w dużej

mierze wynikiem najwyższego w Polsce wskaźnika stopy bezrobocia. Brak zatrudnienia nie

pozwala wielu rodzinom i osobom zaspokoić potrzeb niezbędnych do ich samodzielnej

egzystencji. Jest on również przyczyną powstawania dysfunkcji w rodzinach oraz degradacji

społecznej środowisk rodzinnych. Z uwagi na to, że województwo warmińsko-mazurskie

18 | S t r o n a


obejmuje swym zasięgiem rozległe tereny popegeerowskie, jego mieszkańcy w szczególnym

stopniu narażeni są na występowanie negatywnych zjawisk społeczno-ekonomicznych,

począwszy od degradacji społecznej osób ubogich oraz ich rodzin, poprzez ich

marginalizację i wykluczenie społeczne, a skończywszy na zachowaniach takich, jak np.

alkoholizm czy narkomania28.

Realizacja działań polegająca na współpracy różnych instytucji w obszarze pomocy

i wsparcia rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, wpisuje się w zakres

przedsięwzięć pomocy i integracji społecznej. Działania te prowadzone są przez jednostki

samorządu terytorialnego, zarówno w wymiarze lokalnym, jak i regionalnym i stanowią

element realizacji szeroko rozumianej polityki społecznej państwa.

Aby skutecznie i efektywnie realizować działania na rzecz rodzin doświadczających

różnych problemów społecznych, należy dokonać dogłębnej diagnozy skali i charakteru

problemów występujących wśród mieszkańców regionu. W 2013 roku ze świadczeń

z systemu pomocy społecznej (bez względu na rodzaj, formę i źródło finansowania)

w województwie warmińsko-mazurskim korzystało 211.625 osób (liczba osób w rodzinach),

co stanowiło 14,63% wszystkich mieszkańców województwa. Szczegółowy wykaz liczby

rodzin i osób korzystających z pomocy społecznej w 2013 r. z powodów zawartych w art.

7 Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182, ze zm.)

znajduje się w tabeli poniżej.

Tabela nr 2. Struktura korzystania z pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim w roku 2013 r.

Powody udzielenia świadczeń

z systemu pomocy społecznej

Liczba rodzin, którym

udzielono pomocy

Liczba osób w rodzinach,

którym udzielono pomocy

% osób, którym udzielono pomocy,

w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców województwa

% osób, którym udzielono pomocy w ramach danego

powodu, w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą

społeczną

Bezrobocie 49.645 142.369 9,84 67,27

Ubóstwo 43.378 114.399 7,91 54,06

Niepełnosprawność 24.423 52.774 3,65 24,94 Długotrwała lub ciężka choroba

22.173 47.432 3,28 22,41

Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego

13.505 48.957 3,38 23,13

Potrzeba ochrony macierzyństwa

8.786 41.956 2,9 19,83

Alkoholizm 5.028 8.943 0,62 4,23

Bezdomność 1.703 2.061 0,01 0,97 Trudności w przystosowaniu do

1.493 2.117 0,15 1

28

Problemy społeczne województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2001, 2005-2013 w ujęciu statystycznym. Materiały porównawcze na podstawie sprawozdań MPiPS-03, Obserwatorium Integracji Społecznej, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2014, http://portal.warmia.mazury.pl/pl/polityka-spoleczna/obserwatorium-integracji-spolecznej/badania-i-analizy, [dostęp: 18.07.2014 r.].

19 | S t r o n a


Powody udzielenia świadczeń

z systemu pomocy społecznej

Liczba rodzin, którym

udzielono pomocy

Liczba osób w rodzinach,

którym udzielono pomocy

% osób, którym udzielono pomocy,

w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców województwa

% osób, którym udzielono pomocy w ramach danego

powodu, w stosunku do ogólnej liczby osób objętych pomocą

społeczną

życia po zwolnieniu z zakładu karnego

Przemoc w rodzinie 969 3.204 0,22 1,51

Sytuacja kryzysowa 404 1.205 0,08 0,57

Zdarzenie losowe 296 796 0,06 0,38

Narkomania 221 319 0,02 0,15

Sieroctwo 108 206 0,01 0,1 Potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi

30 96 0,01 0,045

Klęska żywiołowa lub ekologiczna

23 92 0,01 0,04

Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy

7 27 0,002 0,01

Źródło: opracowanie własne na podstawie MPiPS-03

Do dominujących problemów społecznych występujących w województwie

warmińsko-mazurskim należą: bezrobocie, ubóstwo, niepełnosprawność, długotrwała lub

ciężka choroba, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia

gospodarstwa domowego, potrzeba ochrony macierzyństwa oraz alkoholizm. Specyfika tych

problemów decyduje o tym, że ich konsekwencje zawsze dotykają nie tylko pojedynczych

osób, ale całych rodzin. Dlatego podejmując działania w obszarze rozwiązywania problemów

społecznych, wskazane jest, aby w orbicie zainteresowań współpracujących podmiotów

pomocy i wsparcia znalazły się całe rodziny, a nie tylko jej pojedynczy członkowie.

Szczegółowe zasady udzielania pomocy i wsparcia osobom i rodzinom

w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać,

wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości określone są w ww. ustawie

o pomocy społecznej. Ustawa ta dodatkowo wyznacza podmioty, które tę pomoc organizują.

Są to organy administracji rządowej i samorządowej, współpracujące w tym zakresie, na

zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim,

innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi (art. 2, ust.

2).

Znaczący akcent w powyższej definicji podmiotów odpowiedzialnych za realizację

pomocy społecznej położony został na współpracę różnych podmiotów i instytucji, jako

czynnika determinującego skuteczność podejmowanych działań. Należy zaznaczyć, że

współpraca ta może obejmować różne podmioty, m.in. jednostki organizacyjne pomocy

i integracji społecznej, instytucje rynku pracy, lokalne władze, przedsiębiorców oraz

organizacje pozarządowe. Może ona również przybierać różnorodne formy, opierające się na

zapisach ustaw regulujących działania danych podmiotów, podpisanych porozumieniach

pomiędzy instytucjami lub też na nieformalnych kontaktach między pracownikami. W związku

z tym, argumentem przemawiającym za promowaniem wzajemnej współpracy ww.

podmiotów jest efekt synergii, który polega na większej efektywności i skuteczności

zorganizowanej pracy zespołowej niż działań indywidualnych.

20 | S t r o n a


Do ważnych partnerów w podejmowaniu współpracy należą organizacje

pozarządowe. Są one ważnym elementem funkcjonowania państwa. Według danych

z Urzędu Statystycznego w Olsztynie, na dzień 31 grudnia 2013 r. w województwie

warmińsko-mazurskim zarejestrowanych było 4.307 stowarzyszeń i 333 fundacji – łącznie

4.640 podmiotów (dla por. w 2012 r.: w regionie było 4.238 stowarzyszeń i 318 fundacji –

łącznie 4.556 podmiotów). Natomiast według portalu www.bazy.ngo.pl, prowadzonej przez

stowarzyszenie Klon/Jawor, w województwie funkcjonowało 1.879 organizacji

pozarządowych działających w obszarze przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych,

przeciwdziałania bezrobociu oraz rozwoju gospodarczego29. Obszary i zasady współpracy

instytucji zaangażowanych w proces pomocy i integracji społecznej z organizacjami

pozarządowymi określa Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, ze zm.). Z zapisów ustawy

wynika, że współpraca powinna obejmować m.in.: „zlecanie organizacjom pozarządowym

realizacji zadań publicznych, wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach

działalności i współdziałanie w celu zharmonizowania tych kierunków, konsultowanie

z organizacjami pozarządowymi (odpowiednio do zakresu ich działania) projektów aktów

normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji, tworzenie

wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym” (art. 5, ust. 2).

W 2013 r. w województwie warmińsko-mazurskim w zakresie pomocy i integracji

społecznej podejmowano inicjatywy w następujących obszarach:

pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz

pomoc w lepszym funkcjonowaniu w społeczeństwie tych rodzin i osób;

wspieranie rodzin i systemu pieczy zastępczej;

działalność na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób

zagrożonych wykluczeniem społecznym;

działalność na rzecz osób niepełnosprawnych;

przeciwdziałanie uzależnieniom i patologiom społecznym.

Zlecanie realizacji ww. zadań w trybie działalności pożytku publicznego odbywa się

najczęściej po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert lub w trybie zamówień

publicznych, chyba że przepisy odrębne przewidują inny tryb. W roku 2013 w województwie

warmińsko-mazurskim zawarto 376 umów z 274 organizacjami pozarządowymi na realizację

zadań w ww. obszarach w ramach otwartych konkursów ofert. Jednak na 135 jednostek

organizacyjnych pomocy i integracji społecznej, tylko 53 z nich wykazały współpracę ich

samorządów lokalnych z organizacjami pozarządowymi w formie zlecania zadań

(40 samorządów gminnych i 13 samorządów powiatowych). Ponadto z uzyskanych danych

wynika, że w 2013 r. dziesięć samorządów lokalnych zleciło pojedyncze zadania w trybie

zamówień publicznych (9 samorządów gminnych i 1 samorząd powiatowy), z czego

zdecydowana większość zadań polegała na zleceniu usług opiekuńczych. Ważnym jest fakt,

że współpraca jednostek samorządu terytorialnego oraz jednostek organizacyjnych pomocy

i integracji społecznej w województwie warmińsko-mazurskim z organizacjami

pozarządowymi często przybiera postać pozafinansową i polega m.in. na działaniach

w zakresie dostarczania i dystrybucji żywności z programu PEAD, zabezpieczenia

29

Por. Aneks nr 1. Źródło: www.bazy.ngo.pl, [dostęp: 23.07.2014 r.].

21 | S t r o n a


podopiecznych w odzież, leki, środki opatrunkowe i higieniczne, współorganizowaniu

konferencji, szkoleń, spotkań integracyjnych oraz pikników30.

Aby realizować działania w obszarze współpracy podmiotów i instytucji zajmujących

się wsparciem i pomocą społeczną, niezbędne są odpowiednie zasoby instytucjonalne.

Szczegółowy wykaz infrastruktury społecznej województwa warmińsko-mazurskiego

przedstawia tabela poniżej.

Tabela nr 3. Infrastruktura pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim, stan na 31.12.2013 r.

lp. Rodzaj placówek

Liczba placówek na terenie województwa

warmińsko-mazurskiego

Liczba miejsc

1. Domy pomocy społecznej 44 + 2 filie 3.828

2. Rodzinne domy pomocy 10 50

3. Placówki zapewniające opiekę całodobową osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wieku

11 367

4. Ośrodki adopcyjne31

1 + 2 filie -

5. Placówki świadczące usługi w zakresie interwencji kryzysowej

26 152

6. Jednostki i punkty poradnictwa specjalistycznego, w tym rodzinnego

37 -

7. Mieszkania chronione 53 -

8. Mieszkania rówieśnicze 5 21

Ośrodki wsparcia

9. Środowiskowe domy samopomocy, w tym: 62 + 4 filie 2.799

a) Ponadgminne środowiskowe domy samopomocy 26 + 1 filia 1.224

b) Gminne środowiskowe domy samopomocy 36 + 3 filie 1.575

10. Dzienne domy pomocy 21 930

11. Domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży 4 + 2 filie 58

Placówki opiekuńczo-wychowawcze

10. Całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze:

a) socjalizacyjne 37 962

b) rodzinne 10 75

c) interwencyjne 7 63

d) specjalistyczno-terapeutyczne - -

11. Placówki wsparcia dziennego:

a) opiekuńcze, w tym: - koła zainteresowań - świetlice - kluby

106 2.732

30

Ocena zasobów pomocy społecznej na rok 2013 dla województwa warmińsko-mazurskiego, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2014, http://portal.warmia.mazury.pl/pl/polityka-spoleczna/pomoc-i-integracja-spoleczna/2701-ocena-zasobow-pomocy-spolecznej-na-rok-2013, [dostęp: 21.07.2014]. Zobacz także Aneks nr 1 – wskaźnik 1. 31

Zgodnie z Ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 r., uległy likwidacji z dniem 31 grudnia 2011 r. publiczne ośrodki adopcyjno-opiekuńcze oraz te z ośrodków niepublicznych, które nie spełniły wymogów wynikających z powyższej ustawy (czyli w województwie warmińsko-mazurskim wszystkie siedem placówek).

22 | S t r o n a


lp. Rodzaj placówek

Liczba placówek na terenie województwa

warmińsko-mazurskiego

Liczba miejsc

- ogniska wychowawcze

b) specjalistyczne (świetlice terapeutyczne i socjoterapeutyczne)

23 782

c) praca podwórkowa 1 100

12. Specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie

3 65

Źródło: opracowanie własne ROPS/OIS na podstawie danych otrzymanych z OPS i PCPR

Odsetek gmin województwa warmińsko-mazurskiego, w których funkcjonują inne niż

OPS i PCPR instytucje pomocy i wsparcia, w tym prowadzone przez organizacje

pozarządowe, w 2013 r. wyniósł 38,79%32. Opierając się na zapisach ustawowych oraz

strategiczno-programowych, a także biorąc pod uwagę z jednej strony dane dotyczące

natężenia i specyfiki problemów społecznych występujących w województwie warmińsko-

mazurskim, a z drugiej strony analizując liczbę podmiotów i instytucji publicznych oraz

organizacji pozarządowych działających w województwie, można stwierdzić, że występuje

potrzeba realizacji działań w ramach podejmowanej współpracy, a także istnieje zaplecze

instytucjonalno-organizacyjne do jej realizacji. Oczywiście należy stwarzać coraz to lepsze

warunki podejmowania takiej współpracy poprzez rozwój bazy podmiotów i instytucji, ale

przede wszystkich poprzez stworzenie całej kultury współpracy (szkolenie kadry, tworzenie

kanałów komunikacji i partnerstwa, wspomaganie działań wspólnotowych itp.). Aby jednak

precyzyjnie określać potrzeby w zakresie podejmowanej współpracy, a także pożądane

i efektywne formy jej realizacji, należy pogłębiać badania dotyczące diagnozy, zasad

i sposób podejmowania współpracy na poziomie lokalnym i regionalnym. Odpowiedzią na

powyższe jest realizowane badanie.

2.2. Analiza wyników badania ankietowego

Zrealizowane badanie ankietowe skierowane było do kadry kierowniczej ośrodków

pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie ze wszystkich województw

w kraju. W województwie warmińsko-mazurskim ankieta w systemie CAS skierowana była

do przedstawicieli 116 OPS oraz 19 PCPR (łącznie 135 podmiotów33). W badaniu udział

wzięło łącznie 127 respondentów – 109 przedstawicieli kadry kierowniczej OPS (w tym

dwóch przedstawicieli MOPS – reprezentujących ośrodki pomocy społecznej w miastach na

prawach powiatu) oraz 18 przedstawicieli kadry kierowniczej PCPR. Poziom zwrotów wyniósł

94,1%. Zebrane i przedstawione poniżej dane prezentują informacje uzyskane od

uczestników badania.

Jednym z celów badania była identyfikacja instytucji publicznych i organizacji

pozarządowych, z którymi współpracują jednostki reprezentowane przez respondentów.

Deklaracje uczestników badania dotyczące podejmowania współpracy zostały przedstawione

w tabeli poniżej.

32

Por. Aneks nr 1. Źródło Ocena zasobów pomocy społecznej na rok 2013 dla województwa warmińsko-mazurskiego, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2014, http://portal.warmia.mazury.pl/pl/polityka-spoleczna/pomoc-i-integracja-spoleczna/2701-ocena-zasobow-pomocy-spolecznej-na-rok-2013, [dostęp: 21.07.2014 r.]. 33

2 miejskie ośrodki miejskie ośrodki pomocy społecznej w mieście Olsztyn i Elbląg, realizujące zadania powiatów wypełniły po jednej ankiecie.

23 | S t r o n a


Tabela nr 4. Podejmowanie współpracy przez jednostki biorące udział w badaniu – OPS i PCPR łącznie (N=127)


Z analizy danych wynika, że profil podmiotów, z jakimi podejmowana jest współpraca

zależy od problemów, jakich doświadczają klienci jednostek organizacyjnych pomocy

społecznej. Do podmiotów, z którymi najwięcej OPS i PCPR podejmuje współpracę

w zakresie działań na rzecz klientów pomocy społecznej należą inne ośrodki pomocy

społecznej oraz powiatowe centra pomocy rodzinie, placówki oświaty i wychowania, sądy

rodzinne, powiatowe urzędy pracy oraz policja. Zdecydowanie mniej OPS i PCPR podejmuje

współpracę z placówkami wsparcia dziennego, ośrodkami adopcyjnymi czy Uniwersytetami

III Wieku. Dodatkowo respondenci wskazywali inne podmioty, z którymi współpracują. Do

nich należały: Bank Żywności, dom dziecka, Zespoły Interdyscyplinarne ds. Przeciwdziałania

Przemocy w Rodzinie, Izba Celna oraz PFRON. Należy zauważyć, że jednym z czynników

mających wpływ na strukturę podejmowanej współpracy jest dostępność danych instytucji

publicznych i organizacji pozarządowych w obszarze działań jednostek organizacyjnych

pomocy społecznej.

Specyfika działań ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy

rodzinie determinowana jest nałożonymi na nie ustawowo odrębnymi zadaniami w zakresie

wsparcia rodzin. W związku z powyższym w tabelach zaprezentowane zostały dane na

temat podejmowania współpracy oddzielnie przez PCPR i przez OPS z województwa

warmińsko-mazurskiego.

Czy współpraca występuje?

Z jaką instytucją?

Tak

Liczba respondentów

%

OPS/PCPR/MOPR/MOPS 127 100

Placówki oświaty i wychowania, (w tym szkoły, poradnie psychologiczno-pedagogiczne); kuratorium oświaty

127 100

Sąd rodzinny; kuratorska służba sądowa 127 100 PUP 127 100 Policja, w tym policyjna izba dziecka 126 99,2 Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych 123 96,8 Placówki ochrony zdrowia 123 96,8 Ośrodek wsparcia, w tym: dzienny dom pomocy, ŚDS, Klub samopomocy, noclegownie, jadłodajnie

117 92,1

Organizacje pozarządowe 106 83,5 Placówka opiekuńczo-wychowawcza 101 79,5 Ośrodek kultury 94 74 Kościoły, związki wyznaniowe 89 70,1 Warsztaty Terapii Zajęciowej 81 63,8 Podmioty ekonomii społecznej, w tym: KIS, CIS, spółdzielnie socjalne, ZAZ

76 59,8

Służba więzienna 74 58,3 Ośrodek interwencji kryzysowej 73 57,5 Placówki wsparcia dziennego 65 51,2 Ośrodek adopcyjny 34 26,8 Uniwersytet trzeciego wieku 29 22,8

24 | S t r o n a


Tabela nr 5. Podejmowanie współpracy przez PCPR biorące udział w badaniu (n=18)


Z uwagi na przypisane PCPR zadania, główne działania tych pomiotów skupiają się

wokół wsparcia rodzin i działania systemu pieczy zastępczej, przeciwdziałania przemocy

w rodzinie i wsparcia osób niepełnosprawnych. W związku z powyższym podmioty te

współpracują z instytucjami i organizacjami, które podejmują działania na rzecz osób i rodzin

doświadczających ww. problemów. Należy tu wymienić m.in. inne ośrodki pomocy

społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie, placówki oświaty i wychowania, sądy

rodzinne, urzędy pracy, policję, placówki opiekuńczo-wychowawcze, ośrodki adopcyjne czy

warsztaty terapii zajęciowej. W dużo mniejszym zakresie współpraca ta jest podejmowana

z uniwersytetami trzeciego wieku czy ośrodkami kultury.

Tabela nr 6. Podejmowanie współpracy przez OPS biorące udział w badaniu (n=109)



Tak


OPS/PCPR/MOPR/MOPS 18


18

Sąd rodzinny; kuratorska służba sądowa 18

PUP 18

Policja, w tym policyjna izba dziecka 18

Placówka opiekuńczo-wychowawcza 18

Warsztaty Terapii Zajęciowej 18

Ośrodek adopcyjny 18

Organizacje pozarządowe 17

Placówki ochrony zdrowia 16 Ośrodek wsparcia, w tym: dzienny dom pomocy, ŚDS, Klub samopomocy, noclegownie, jadłodajnie

16

Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych 14

Służba więzienna 14

Kościoły, związki wyznaniowe 13

Podmioty ekonomii społecznej, w tym: KIS, CIS, spółdzielnie socjalne, ZAZ

12

Ośrodek interwencji kryzysowej 11

Ośrodek kultury 10

Placówki wsparcia dziennego 10

Uniwersytet trzeciego wieku 7



Tak


%

OPS/PCPR/MOPR/MOPS 109 100


109 100

Sąd rodzinny; kuratorska służba sądowa 109 100 PUP 109 100

25 | S t r o n a



Zakres działań podejmowanych przez ośrodki pomocy społecznej oraz specyfika

i rodzaj problemów, z jakimi mają do czynienia pracownicy tych instytucji, w oparciu o zapisy

ustawy o pomocy społecznej, jest dużo szerszy niż powiatowych centrów pomocy rodzinie.

Ma to wpływ na różnorodność i wielość podmiotów, z jakimi OPS podejmują współpracę.

Najwięcej przedstawicieli kadry kierowniczej OPS wskazało na podejmowanie współpracy

z: innymi ośrodkami pomocy społecznej i powiatowymi centrami pomocy rodzinie,

placówkami oświaty i wychowania, sądami rodzinnymi, urzędami pracy, policją, gminnymi

komisjami rozwiązywania problemów alkoholowych oraz placówkami ochrony zdrowia.

W dużo mniejszym zakresie współpraca ta jest podejmowana z ośrodkami adopcyjnymi oraz

Uniwersytetami III Wieku.

W ankiecie, po wskazaniu podmiotów, z którymi podejmowana jest współpraca,

respondenci zostali poproszeni o jej ocenę. Jednym z poruszonych zagadnień było

występowanie ograniczeń i trudności pojawiających się w ramach podejmowanych wspólnie

działań.

Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych 109 100 Policja, w tym policyjna izba dziecka 108 99,1 Placówki ochrony zdrowia 107 98,2 Ośrodek wsparcia, w tym: dzienny dom pomocy, ŚDS, Klub samopomocy, noclegownie, jadłodajnie

101 92,7

Organizacje pozarządowe 89 81,7 Ośrodek kultury 84 77,1 Placówka opiekuńczo-wychowawcza 83 76,1 Kościoły, związki wyznaniowe 76 69,7 Podmioty ekonomii społecznej, w tym: KIS, CIS, spółdzielnie socjalne, ZAZ

64 58,7

Warsztaty Terapii Zajęciowej 63 57,8

Ośrodek interwencji kryzysowej 62 56,9 Służba więzienna 60 55,0 Placówki wsparcia dziennego 55 50,5 Uniwersytet trzeciego wieku 22 20,2 Ośrodek adopcyjny 16 14,7

26 | S t r o n a


Wykres nr 1. Występowanie ograniczeń/trudności we współpracy z instytucjami i podmiotami wskazanymi na wykresie (N=127)


Z danych zaprezentowanych na wykresie powyżej można wywnioskować, że

zdecydowana większość jednostek organizacyjnych pomocy społecznej nie wskazuje zbyt

wielu trudności występujących w ramach podejmowanej współpracy. Większość

respondentów wskazuje na całkowity ich brak lub występowanie tylko w niewielkim stopniu.

Najwięcej trudności uczestnicy badania dostrzegają we współpracy z sądami rodzinnymi

(19,7% respondentów), placówkami oświaty i wychowania (17,3% respondentów), ośrodkami

kultury (14,9% respondentów), placówkami ochrony zdrowia (14,6% respondentów) oraz

organizacjami pozarządowymi (14,2% respondentów)34.

Respondenci wypowiedzieli się także na temat skuteczności działań podejmowanych

we współpracy ze wskazanymi przez siebie podmiotami.

34

Wyliczenie % respondentów nastąpiło poprzez zsumowanie % osób, które zaznaczyły odpowiedź 4 i 5 w danym pytaniu.

27 | S t r o n a


Wykres nr 2. Ocena skuteczności działań podejmowanych w zakresie współpracy z instytucjami i podmiotami wskazanymi na wykresie (N=127)


Analizując dane zawarte na powyższym wykresie, najwięcej respondentów za bardzo

skuteczną ocenia współpracę podejmowaną m.in. z ośrodkami wsparcia (83,8%

respondentów), powiatowymi urzędami pracy (76,4% respondentów), placówkami

opiekuńczo-wychowawczymi (75,2% respondentów) oraz innymi OPS i PCPR (73,2%

respondentów)35. Natomiast za najmniej skuteczną oceniają współpracę m.in.

z Uniwersytetami III Wieku (37,9% respondentów) oraz placówkami ochrony zdrowia (13,8%

respondentów)36. Należy jednak zaznaczyć, że decydujący wpływ na skuteczność

podejmowanych działań ma charakter podejmowanych przez dane podmioty działań

i realizowanych zadań oraz wzajemne wpisywanie się w swoje potrzeby i oczekiwania.

Jednym z czynników mających wpływ na chęć podejmowania wspólnych działań jest

zadowolenie z podejmowanej już współpracy i dobre doświadczenia w kontaktach w ramach

realizowanych zadań. W związku z powyższym respondenci zostali poproszeni o ocenę tego

zadowolenia.

35

Wyliczenie % respondentów nastąpiło poprzez zsumowanie % osób, które zaznaczyły odpowiedź 4 i 5 w danym pytaniu. 36


28 | S t r o n a


Wykres nr 3. Stopień zadowolenia respondentów z podejmowanej współpracy z instytucjami i podmiotami wskazanymi na wykresie (N=127)


Z odpowiedzi udzielonych przez respondentów wynika, że najwięcej respondentów

było zadowolonych ze współpracy z ośrodkami wsparcia (85,5% respondentów),

powiatowymi urzędami pracy (79,5% respondentów), placówkami opiekuńczo-

wychowawczymi (76,2% respondentów), placówkami oświaty i wychowania (76,2%

respondentów) oraz policją (74,6% respondentów)37. Natomiast najwięcej respondentów było

niezadowolonych ze współpracy z uniwersytetami trzeciego wieku (27,6% respondentów),

placówkami ochrony zdrowia (17,1% respondentów), służbą więzienną (14,9%

respondentów), ośrodkami adopcyjnymi (14,7% respondentów) oraz sądami rodzinnymi

(13,4% respondentów)38.

Ważną kwestią w tym temacie jest kwestia składowych wpływających na poziom

zadowolenia, które decydują o ocenach przyznanych przez respondentów. Można stwierdzić,

że w tym obszarze ważna jest nie tylko skuteczność realizowanych działań, ale również

stosunki interpersonalne między pracownikami, poziom zaangażowania, czas przeznaczony

na realizację zadań oraz czynniki zewnętrze leżące zarówno po stronie otoczenia, jak

37



29 | S t r o n a


i w podmiotach objętych działaniami. Te zagadnienia, w kontekście analizowania

zadowolenia z podejmowanej współpracy, nie były przedmiotem niniejszego badania.

W kolejnej części raportu zostaną zanalizowane dane na temat współpracy

w rozwiązywaniu problemów społecznych, podejmowanej przez OPS i PCPR z innymi

instytucjami.

Ważnym zagadnieniem objętym badaniem było przeanalizowanie w ramach jakich

problemów ujętych w ustawie o pomocy społecznej, OPS i PCPR podejmują współpracę

z innymi instytucjami. W związku z powyższym respondenci zostali poproszeni

o uszeregowanie pięciu problemów, na potrzeby rozwiązywania których podejmują działania

z innymi podmiotami. Zebrane dane przedstawia tabela poniżej.

Tabela nr 7. Częstość współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami, w ramach rozwiązywania problemów społecznych ujętych w ustawie o pomocy społecznej

(N=127) Częstość podejmowanej współpracy Problemy społeczne

5 - najczęściej

podejmowano współpracę

%*

4

%*

3

%*

2

%*

1 – najrzadziej


%*

Bezrobocie 35,4 16,5 11,8 9,4 7,9 Przemoc w rodzinie 29,9 22,0 15,0 8,7 9,4 Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego

11,8 18,9 11,8 17,3 13,4

Ubóstwo 7,1 6,3 4,7 6,3 7,9 Uzależnienia (narkomania, alkoholizm) 3,9 15,0 21,3 11,8 7,9 Niepełnosprawność 3,9 8,7 18,1 16,5 7,1 Zdarzenia losowe i sytuacje kryzysowe 2,4 0,8 1,6 3,1 3,9 Długotrwała i ciężka choroba 1,6 4,7 9,4 9,4 11,0 Sieroctwo 1,6 1,6 0,0 0,0 2,4 Potrzeba ochrony macierzyństwa i wielodzietności

0,8 3,1 0,8 4,7 4,7

Bezdomność 0,8 1,6 3,1 6,3 12,6 Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego

0,8 0,0 0,8 2,4 5,5

Potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi 0,0 0,8 0,8 0,0 3,1 Klęski żywiołowe lub ekologiczne 0,0 0,0 0,8 2,4 0,8 Trudności w integracji cudzoziemców 0,0 0,0 0,0 1,6 2,4 * w tabeli dane % odnoszą się do % respondentów, którzy udzielili danej odpowiedzi


Z danych zaprezentowanych w tabeli wynika, że podmioty najczęściej podejmują

współpracę w ramach rozwiązywania problemów bezrobocia i przemocy w rodzinie (po

51,9% respondentów)39, natomiast najrzadziej – w ramach rozwiązywania problemów

bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa

domowego (30,7% respondentów), niepełnosprawności (23,6% respondentów) oraz

uzależnień (19,7% respondentów)40. Należy jednak zauważyć, że duży wpływ na

podejmowanie współpracy w ramach rozwiązywania danych problemów społecznych ma

39



30 | S t r o n a


występowanie w najbliższym otoczeniu podmiotów i instytucji działających w danym

obszarze, a także kompetencje i zakresy zadań odpowiednich instytucji i organizacji.

Jednym z celów szczegółowych badania było opisanie charakteru podejmowanej

współpracy, w tym m.in. form kontaktu i wspólnych działań. Zebrane dane zostały

zaprezentowane poniżej.

Tabela nr 8. Formy współpracy podejmowane przez OPS i PCPR w zakresie wsparcia rodziny (N=127)

Częstość podejmowanej współpracy Formy współpracy

3 - najczęściej


%*

2

%*

1 – najrzadziej


%*

Wymiana informacji i doświadczeń 46,5 18,9 14,2

Działania informacyjne i promocyjne dla osób wykluczonych i/lub zagrożonych wykluczeniem społecznym

16,5 25,2 18,9

Realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych projektach finansowanych z funduszy unijnych

14,2 12,6 8,7

Szkolenia pracowników 11,8 24,4 20,5

Działania na rzecz rozwoju ekonomii społecznej 3,9 6,3 11,0

Inne 3,1 0,8 0,0 Realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych programach aktywności lokalnej

2,4 5,5 5,5

Prowadzenie analiz/badań wybranych problemów społecznych

0,8 3,1 11,8

Prowadzenie zintegrowanych baz danych 0,8 3,1 9,4 * w tabeli dane % odnoszą się do % respondentów, którzy udzielili danej odpowiedzi


W opinii uczestników badania, najczęściej podejmowanymi formami współpracy są

działania informacyjne polegające z jednej strony na wymianie informacji i doświadczeń

pomiędzy instytucjami, a z drugiej strony wspólne działania informacyjne i promocyjne dla

osób wykluczonych i/lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. Najrzadziej współpraca ta

opiera się na wspólnym prowadzeniu badań i analiz wybranych problemów społecznych oraz

prowadzeniu zintegrowanych baz danych.

Aby możliwe było efektywne i skuteczne podejmowanie współpracy niezbędne jest

przeprowadzenie diagnozy czynników ułatwiających i utrudniających nawiązywanie

i utrzymywanie współpracy w zakresie wsparcia rodzin i rozwiązywania problemów

społecznych. W związku z powyższym respondenci zostali poproszeni o wskazanie takich

właśnie czynników.

31 | S t r o n a


Wykres nr 4. Czynniki ułatwiające współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny (N=127)


Do czynników w największym stopniu ułatwiających współpracę respondenci zaliczyli

kompetentną kadrę, sprawny i właściwy przepływ informacji oraz sąsiedztwo

współpracujących instytucji. W ramach odpowiedzi „inne” podawano następujące propozycje:

nawiązanie współpracy z ogólnopolskimi fundacjami, znajomość pracowników zatrudnionych

w poszczególnych instytucjach, upór pracowników, wspólny udział w spotkaniach

i szkoleniach, jasno określony cel podejmowanych działań przez poszczególne jednostki

i nastawienie na osiągnięcie zamierzonych celów. Z analizy danych wynika, że czynniki te

można podzielić na dwie grupy: czynniki wewnętrze leżące po stronie instytucji

podejmujących współpracę oraz czynniki zewnętrze leżące w otoczeniu tych instytucji.

W celu skuteczniejszego współdziałania należy rozwijać wszystkie składowe udanej

współpracy.

Aby współpraca była udana, należy również rozpoznać te czynniki, które utrudniają

jej funkcjonowanie i podejmować działania na rzecz ich minimalizowania. W związku z tym

poproszono respondentów o wskazanie elementów, które stanowią przeszkodę w realizacji

wspólnych działań.

32 | S t r o n a


Wykres nr 5. Bariery utrudniające współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny (N=127)


Respondenci, określając bariery, które w ich opinii najbardziej utrudniają

podejmowanie współpracy, wskazali nadmiar obowiązków, niespójne regulacje prawne oraz

niewystarczający przepływ informacji jako najistotniejsze. W ramach odpowiedzi „inne”

podawano następujące bariery: trudność w spotkaniu się w jednym miejscu i czasie

w przypadku współpracy z kilkoma instytucjami, brak dodatkowej kadry do realizacji zadań

w obszarze współpracy oraz niewystarczająca znajomości przepisów prawa.

Pomimo różnych trudności wynikających z podejmowanej współpracy, respondenci

zauważają płynące z niej korzyści.

Wykres nr 6. Korzyści płynące ze współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny (N=127)


33 | S t r o n a


Wśród korzyści płynących z podejmowanej współpracy, najwięcej respondentów

wskazało zwiększenie skuteczności pomocy, a także sprawniejsze załatwianie spraw.

Dodatkowo uczestnicy badania wymienili większe możliwości pozyskiwania środków

pozabudżetowych na dodatkowe zadania, różnorodność form świadczonej pomocy oraz

spójność w podejmowanych działaniach.

Dane zaprezentowane i omówione powyżej dotyczyły doświadczeń i opinii na temat

dotychczas podejmowanej współpracy z innymi instytucjami publicznymi. Ostatnie pytanie

w ramach tego bloku pytań dotyczyło wyzwań, jakie stoją przed OPS i PCPR w ramach

współpracy z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny – było to pytanie otwarte,

w którym respondenci mogli się swobodnie wypowiedzieć. Zebrane dane zostały

zaprezentowane w poniższej tabeli.

Tabela nr 9. Wyzwania stojące przed OPS i PCPR, dotyczące współpracy z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny (N=127)

Odpowiedzi Liczba

respondentów %

Nawiązanie, poszerzenie, wzmacnianie i utrzymywanie współpracy z innymi instytucjami

51 40,2

Standaryzacja wspólnie realizowanych usług oraz wypracowanie wspólnych metod działania 23 18,1

Większa i efektywniejsza wymiana informacji 20 15,7 Wzmocnienie kadry - zatrudnienie, szkolenie, wsparcie, superwizja 18 14,2

Poprawa efektywności i skuteczności wspólnie realizowanych działań

12 9,4

Podejmowanie wspólnych działań na rzecz rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej

8 6,3

Podejmowanie wspólnych działań na rzecz różnych grup społecznych: osób starszych, bezrobotnych i in.

6 4,7

Rozwój infrastruktury wspierającej działania na rzecz osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej 4 3,1

Pozyskiwanie środków na realizację wspólnych działań, projektów, inicjatyw

3 2,4

Brak wyzwań 1 0,8 Brak danych 23 18,1


Znaczna część respondentów za cel główny na nadchodzącą przyszłość stawia sobie

nawiązywanie, utrzymywanie, wzmacnianie i poszerzanie współpracy z innymi instytucjami,

a także wypracowanie i wdrożenie standardu usług na rzecz wsparcia rodzin oraz

wypracowanie wspólnych metod działania. Za ważne uznano również wzmocnienie kadry

pracującej w danych instytucjach oraz poprawę wymiany i przepływu informacji.

Kolejnym ważnym zagadnieniem objętym analizą w ramach niniejszego badania było

przyjrzenie się kwestii współpracy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej

z organizacjami pozarządowymi, w związku z powyższym w dalszej części raportu zostaną

zanalizowane dane na ten temat.

Kolejna część kwestionariusza ankiety skierowana była do przedstawicieli OPS

i PCPR, którzy w pytaniu nr 1 zadeklarowali podejmowanie współpracy z organizacjami

pozarządowymi. Dalszej analizie poddane zostaną informacje udzielone przez

106 respondentów (83,5% wszystkich uczestników badania).

34 | S t r o n a


Respondenci udzielający odpowiedzi na pytania dotyczące współpracy

z organizacjami pozarządowymi zostali poproszeni o wskazanie czynników ułatwiających

i utrudniających współpracę z organizacjami tzw. III sektora.

Wykres nr 7. Czynniki ułatwiające współpracę OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny (n=106)


Wykres nr 8. Czynniki utrudniające współpracę OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny (n=106)


35 | S t r o n a


Do czynników usprawniających współpracę zaliczono m.in. dysponowanie

kompetentną kadrą, bliskie sąsiedztwo współpracujących podmiotów, konsekwencję

i skuteczność działania, a ponadto wymieniono chęć podtrzymywania kontaktu między

pracownikami, oraz specjalizację i branżowość poszczególnych organizacji pozarządowych.

Natomiast wśród barier wymieniono m.in. niewystarczającą liczbę organizacji wspierających

rodzinę, utrudniony przepływ informacji, nadmiar obowiązków pracowników realizujących

zadania, a także niewielkie zasoby finansowe i lokalowe do utworzenia organizacji oraz brak

zaufania do nowo powstających organizacji. Identyfikacja czynników ułatwiających

i utrudniających współpracę oraz wzmacniania tych pierwszych, a niwelowanie drugich,

może stanowić element decydujący o większej chęci do podejmowania współpracy oraz

może gwarantować większą skuteczność wspólnie podejmowanych działań.

Respondenci zauważają także korzyści płynące ze współpracy z organizacjami

pozarządowymi. Przede wszystkim wskazują na większą skuteczność podejmowanych

działań pomocowych, a także poszerzenie wachlarza dostępnych usług w zakresie wsparcia

rodziny.

Wykres nr 9. Korzyści płynące ze współpracy OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny (n=106)


Podobnie, jak w przypadku pytania o wyzwania dotyczące współpracy z instytucjami

publicznym, respondenci zostali także zapytani o wyzwania stojące przed ich jednostkami

w zakresie współpracy z organizacjami pozarządowymi. Zestawienie odpowiedzi udzielonych

przez respondentów w ramach pytania otwartego przedstawia poniższa tabela.

36 | S t r o n a


Tabela nr 10. Wyzwania stojące przed OPS i PCPR dotyczące współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny (n=106)

Odpowiedzi Liczba

respondentów %

Nawiązanie, poszerzenie, wzmacnianie i utrzymywanie współpracy z organizacjami pozarządowymi

34 32,1

Podejmowanie wspólnych działań na rzecz rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej

17 16,0

Wzmacnianie organizacji pozarządowych i tworzenie warunków do ich rozwoju

11 10,4

Standaryzacja wspólnie realizowanych usług oraz wypracowanie wspólnych metod działania

5 4,7

Większa i efektywniejsza wymiana informacji 5 4,7 Poprawa efektywności i skuteczności wspólnie realizowanych działań

5 4,7

Wzmocnienie kadry – zatrudnienie, szkolenie, wsparcie, rozwój wolontariatu

4 3,8

Podejmowanie wspólnych działań na rzecz różnych grup społecznych: osób starszych, niepełnosprawnych, bezdomnych

3 2,8

Zwiększenie wiedzy na temat działających organizacji 2 1,9 Brak wyzwań 2 1,9 Inne 3 2,8 Brak danych 24 22,6


Za najważniejsze uznano dalsze nawiązywanie, poszerzenie, wzmacnianie

i utrzymywanie współpracy z organizacjami pozarządowymi, a także wzmacnianie

organizacji pozarządowych i tworzenie warunków do ich rozwoju. Ponadto podkreślono

znaczenie sprawnej wymiany informacji i wypracowania standardów wspólnie realizowanych

usług.

Omówione powyżej wyniki badania ankietowego będą stanowiły podstawę do

wyciągnięcia wniosków i zaproponowania rekomendacji, których wdrażanie może przyczynić

się do zwiększenia podejmowanej współpracy i osiągania wyższej skuteczności działań

realizowanych na rzecz wsparcia rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej.

37 | S t r o n a


3. Wnioski i rekomendacje

Analiza zebranego materiału w ramach badania ankietowego pozwoliła na dokonanie

następującego podsumowania wyników badania, wyciągnięcia wniosków oraz sformułowania

rekomendacji.

Lp. Wniosek Rekomendacja

Identyfikacja instytucji publicznych i organizacji pozarządowych, z którymi OPS

i PCPR nawiązują i utrzymują współpracę w zakresie pomocy i wsparcia rodzin:

1.

Do podmiotów, z którymi najwięcej OPS i PCPR

podejmuje współpracę w zakresie pomocy

i wsparcia rodzin należą: inne OPS i PCPR,

placówki oświaty i wychowania, sądy rodzinne,

powiatowe urzędy pracy, policja. Najmniej OPS

i PCPR podejmuje współpracę z: uniwersytetami

trzeciego wieku, ośrodkami adopcyjnymi,

placówkami wsparcia dziennego.

Podejmowanie współpracy

pomiędzy jednostkami

organizacyjnymi pomocy

i integracji społecznej

(w szczególności na poziomie

gminy i powiatu tj. przez OPS

i PCPR) a instytucjami i

organizacjami działającymi

w zakresie pomocy i wsparcia

rodzin.

2.

Zdecydowana większość jednostek

organizacyjnych pomocy społecznej nie

dostrzega zbyt wielu trudności występujących

w ramach podejmowanej aktualnie współpracy.

Większość respondentów wskazuje na całkowity

ich brak lub występowanie tylko w niewielkim

stopniu. Najwięcej trudności uczestnicy badania

dostrzegają we współpracy z sądami rodzinnymi,

placówkami oświaty i wychowania, ośrodkami

kultury, placówkami ochrony zdrowia oraz

organizacjami pozarządowymi.

Realizacja inicjatyw mających na

celu identyfikację i rozwiązywanie

problemów oraz przezwyciężanie

trudności we współpracy OPS

i PCPR z innymi instytucjami (np.

spotkania dla uczestników różnych

instytucji, wizyty studyjne).

3.

Najwięcej respondentów za bardzo skuteczną

ocenia współpracę podejmowaną m.in.

z ośrodkami wsparcia, powiatowymi urzędami

pracy, placówkami opiekuńczo-wychowawczymi

oraz innymi OPS i PCPR. Natomiast za najmniej

skuteczną oceniają współpracę m.in.

z uniwersytetami trzeciego wieku oraz

placówkami ochrony zdrowia.

Wypracowywanie, utrwalanie

i promowanie skutecznych

mechanizmów współpracy

międzyinstytucjonalnej na rzecz

rozwiązywania problemów

społecznych oraz wsparcia

rodziny.

4.

Najwięcej respondentów było zadowolonych ze

współpracy z ośrodkami wsparcia, powiatowymi

urzędami pracy, placówkami opiekuńczo-

wychowawczymi, placówkami oświaty

i wychowania oraz policją. Natomiast najwięcej

z nich było niezadowolonych ze współpracy

z uniwersytetami trzeciego wieku, placówkami

ochrony zdrowia, służbą więzienną, ośrodkami

Promowanie i realizacja większej

liczby projektów we współpracy

i partnerstwie różnych podmiotów

w zakresie rozwiązywania

lokalnych problemów społecznych

i wsparcia rodziny (np. projekty

szkoleniowe, aktywizacyjne,

doradcze).

38 | S t r o n a



adopcyjnymi oraz sądami rodzinnymi. Można

stwierdzić, że w tym obszarze ważna jest nie

tylko skuteczność realizowanych działań, ale

również stosunki interpersonalne między

pracownikami, poziom zaangażowania, czas

przeznaczony na realizację zadań oraz czynniki

zewnętrze leżące zarówno po stronie otoczenia,

jak i po stronie podmiotów objętych działaniami.

Współpraca podejmowana przez OPS i PCPR z innymi instytucjami.

5.

Najczęściej podmioty podejmują współpracę

w ramach rozwiązywania problemów bezrobocia

i przemocy w rodzinie, natomiast najrzadziej –

w ramach rozwiązywania problemów bezradności

w sprawach opiekuńczo-wychowawczych

i prowadzeniu gospodarstwa domowego,

niepełnosprawności oraz uzależnień. Duży wpływ

na podejmowanie współpracy w ramach

rozwiązywania danych problemów społecznych

ma występowanie w najbliższym otoczeniu

podmiotów i instytucji działających w danym

obszarze, a także kompatybilność kompetencji

i zakresów zadań potencjalnych partnerów.

Kontynuacja istniejącej współpracy

i zawiązywanie nowych partnerstw

przez podmioty i instytucie

działające w obszarze pomocy

i integracji społecznej w celu

rozwiązywania lokalnie

występujących problemów

społecznych.

6.

Najczęściej podejmowanymi formami współpracy

są działania informacyjne polegające z jednej

strony na wymianie informacji i doświadczeń

pomiędzy instytucjami, a z drugiej strony wspólne

działania informacyjne i promocyjne w zakresie

pomocy i wsparcia rodzin. Najrzadziej

współpraca ta opiera się na wspólnym

prowadzeniu badań i analiz wybranych

problemów społecznych oraz prowadzeniu

zintegrowanych baz danych.

Promocja dobrych praktyk

współpracy międzyinstytucjonalnej

(promocja na poziomie lokalnym,

regionalnym i krajowym) na

spotkaniach, konferencjach,

poprzez informacje na stronach

internetowych, publikację broszur

i biuletynów.

7.

Do czynników w największym stopniu

ułatwiających współpracę respondenci zaliczyli

kompetentną kadrę, sprawny i właściwy przepływ

informacji oraz sąsiedztwo współpracujących

instytucji. Natomiast do czynników utrudniających

współpracę respondenci zaliczyli nadmiar

obowiązków, niespójne regulacje prawne oraz

niewystarczający przepływ informacji.

8.

Wśród korzyści płynących z podejmowanej

współpracy, najwięcej respondentów wskazuje na

zwiększenie skuteczności pomocy, a także

sprawniejsze załatwianie spraw.

Kontynuacja działań realizowanych

we współpracy z innymi

instytucjami i wzmacnianie jej

poprzez realizację wspólnych

szkoleń i spotkań tematycznych dla

39 | S t r o n a



kadry różnych instytucji

działających lokalnie na rzecz

rozwiązywania problemów

społecznych oraz wsparcia

rodziny.

9.

W ramach wyzwań stojących przed jednostkami

pomocy społecznej wymienić należy:

nawiązywanie, utrzymywanie, wzmacnianie

i poszerzanie współpracy z innymi instytucjami,

wypracowanie i wdrożenie standardu usług na

rzecz wsparcia rodzin, wypracowanie wspólnych

metod działania, wzmocnienie kadry pracującej

w danych instytucjach oraz poprawę wymiany

i przepływu informacji.

Współpraca podejmowana przez OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi.

10.

Do czynników usprawniających współpracę

zaliczono m.in. dysponowanie kompetentną

kadrą, bliskie sąsiedztwo współpracujących

podmiotów, konsekwencję i skuteczność

działania. Natomiast wśród barier wymieniono

m.in. niewystarczającą liczbę organizacji

wspierających rodzinę, utrudniony przepływ

informacji, nadmiar obowiązków pracowników

realizujących zadania, a także niewielkie zasoby

finansowe i lokalowe do utworzenia organizacji

oraz brak zaufania do nowo powstających

organizacji.

Realizacja inicjatyw mających na

celu identyfikację i rozwiązywanie

problemów oraz przezwyciężanie

trudności we współpracy OPS

i PCPR z organizacjami

pozarządowymi (np. spotkania dla

uczestników różnych instytucji,

wizyty studyjne, wspólne

szkolenia).

11.

Do korzyści płynących ze współpracy

z organizacjami pozarządowymi należą: większa

skuteczność podejmowanych działań

pomocowych, poszerzenie wachlarza dostępnych

usług w zakresie wsparcia rodziny.

Kontynuacja skutecznych działań

realizowanych we współpracy

z organizacjami pozarządowymi.

12.

Za najważniejsze wyzwania w zakresie

współpracy z organizacjami pozarządowymi

uznano dalsze nawiązywanie, poszerzenie,

wzmacnianie i utrzymywanie współpracy

z organizacjami pozarządowymi, wzmacnianie

organizacji pozarządowych, tworzenie warunków

do ich rozwoju.

Szersze włączanie organizacji

pozarządowych w realizację zadań

z zakresu pomocy społecznej

(zlecanie zadań) oraz

upowszednianie informacji przez

samorządy lokalne o konkursach

dotyczących realizacji zadań.

40 | S t r o n a


Spis tabel, wykresów i map

Spis tabel

Tabela nr 1. Struktura badanej próby w badaniu CAWI w województwie warmińsko-mazurskim .......................... 15

Tabela nr 2. Struktura korzystania z pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim w roku 2013 r. 18

Tabela nr 3. Infrastruktura pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim, stan na 31.12.2013 r. ... 21

Tabela nr 4. Podejmowanie współpracy przez jednostki biorące udział w badaniu – OPS i PCPR łącznie (N=127)

.............................................................................................................................................................................. 23

Tabela nr 5. Podejmowanie współpracy przez PCPR biorące udział w badaniu (n=18) ........................................ 24

Tabela nr 6. Podejmowanie współpracy przez OPS biorące udział w badaniu (n=109) ........................................ 24

Tabela nr 7. Częstość współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami, w ramach rozwiązywania problemów

społecznych ujętych w ustawie o pomocy społecznej (N=127) ............................................................................. 29

Tabela nr 8. Formy współpracy podejmowane przez OPS i PCPR w zakresie wsparcia rodziny (N=127) ............ 30

Tabela nr 9. Wyzwania stojące przed OPS i PCPR, dotyczące współpracy z innymi instytucjami w zakresie

wsparcia rodziny (N=127) ...................................................................................................................................... 33

Tabela nr 10. Wyzwania stojące przed OPS i PCPR dotyczące współpracy z organizacjami pozarządowymi w

zakresie wsparcia rodziny (n=106) ........................................................................................................................ 36

Spis wykresów Wykres nr 1. Występowanie ograniczeń/trudności we współpracy z instytucjami i podmiotami wskazanymi na

wykresie (N=127)................................................................................................................................................... 26

Wykres nr 2. Ocena skuteczności działań podejmowanych w zakresie współpracy z instytucjami i podmiotami

wskazanymi na wykresie (N=127) ......................................................................................................................... 27

Wykres nr 3. Stopień zadowolenia respondentów z podejmowanej współpracy z instytucjami i podmiotami

wskazanymi na wykresie (N=127) ......................................................................................................................... 28

Wykres nr 4. Czynniki ułatwiające współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny

(N=127) ................................................................................................................................................................. 31

Wykres nr 5. Bariery utrudniające współpracę OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny

(N=127) ................................................................................................................................................................. 32

Wykres nr 6. Korzyści płynące ze współpracy OPS i PCPR z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny

(N=127) ................................................................................................................................................................. 32

Wykres nr 7. Czynniki ułatwiające współpracę OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia

rodziny (n=106)...................................................................................................................................................... 34

Wykres nr 8. Czynniki utrudniające współpracę OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia

rodziny (n=106)...................................................................................................................................................... 34

Wykres nr 9. Korzyści płynące ze współpracy OPS i PCPR z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia

rodziny (n=106)...................................................................................................................................................... 35

Spis map Mapa nr 1. Podział administracyjny województwa warmińsko-mazurskiego ......................................................... 17

41 | S t r o n a


Bibliografia 1. GOSK I., PYRKA A. (red.), Różne formy współpracy z podmiotami ekonomii społecznej,

Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Warszawa 2008

2. KOSOWSKI J., Współpraca jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami

pozarządowymi, Wyd. LEX, Warszawa 2012

3. Obserwatorium Integracji Społecznej funkcjonujące w strukturze Regionalnego Ośrodka

Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w

Olsztynie, Problemy społeczne województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2001,

2005-2013 w ujęciu statystycznym. Materiały porównawcze na podstawie sprawozdań

MPiPS-03,

http://portal.warmia.mazury.pl/images/Departamenty/Regionalny_Osrodek_Polityki_Spole

cznej/badania_analizy/ujecie_statystyczne.pdf

4. Ocena zasobów pomocy społecznej na rok 2013 dla województwa warmińsko-

mazurskiego, http://portal.warmia.mazury.pl/pl/polityka-spoleczna/pomoc-i-integracja-

spoleczna/2701-ocena-zasobow-pomocy-spolecznej-na-rok-2013

5. OKOŃ W., Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1996

6. RASZEJA-OSSOWSKA I., Zasady współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami

samorządu terytorialnego. Poradnik, http://ww.org.pl/data/Zasady%20 wspolpracy % 20

NGO %20z%20JS.pdf

42 | S t r o n a


Aneks 1. Lista wskaźników

Lp. Wskaźnik Status

41 Źródło Wielkość

(2013 r.)

Dane dodatkowe/pomocnicze

1 Liczba gmin, które

zleciły organizacji

pozarządowych

zadania w trybie

działalności pożytku

publicznego (pomoc

społeczna) i /lub w

trybie zamówień

publicznych (pomoc

społeczna) do

ogólnej liczby gmin w

województwie

obowiązkowy OZPS/GUS 42,24% liczba gmin, które zleciły

organizacji pozarządowych

zadania w trybie działalności

pożytku publicznego (pomoc

społeczna) – 40

liczba gmin, które zleciły

organizacji pozarządowych

zadania w trybie zamówień

publicznych (pomoc społeczna) –

9

ogólna liczba gmin w

województwie – 116

2 Liczba organizacji

pozarządowych

obowiązkowy www.ngo.pl

(dział:

przezwycię

żanie

trudnych

sytuacji

życiowych,

przeciwdzia

łanie

bezrobociu

i rozwój

gospodarcz

y)

1.879

(ogółem)

dział: przezwyciężanie trudnych

sytuacji życiowych – 1.515

dział: przeciwdziałanie bezrobociu

i rozwój gospodarczy – 605

Uwaga: niektóre organizacje

działają w ramach dwóch działów.

W obliczaniu sumy całkowitej nie

dublowano liczby organizacji

(suma całkowita jest mniejsza, niż

suma z poszczególnych działów;

suma całkowita została wyliczona

przez stronę internetową)

[dostęp: 28.07.2014 r.]

3 Odsetek gmin, w

których funkcjonują

instytucje pomocy i

wsparcia, w tym

prowadzonych przez

organizacje

pozarządowe (do

wszystkich gmin) –

OZPS tab. 5 -

wskaźnik

obowiązkowy

obowiązkowy OZPS

(tabela 5)

38,79% gminy, w których funkcjonują

instytucje pomocy i wsparcia – 45

liczba gmin – 116

41

Wskaźniki mające status „obowiązkowy” są prezentowane i analizowane we wszystkich raportach regionalnych, prezentacja i analiza wskaźników „dowolnych” nie jest w raportach obligatoryjna.

43 | S t r o n a


Aneks 2. Narzędzie badawcze – kwestionariusz ankiety

Szanowni Państwo, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w ramach projektu systemowego Koordynacja na rzecz aktywnej integracji, realizuje badanie „Współpraca instytucji pomocy społecznej z innymi instytucjami na terenie gminy, powiatu, województwa zajmującymi się pomocą i wsparciem rodzin i jej wpływ na skuteczność działań pomocy społecznej”. Liczymy na Państwa pomoc i współpracę w ramach niniejszego badania. Prosimy o szczere odpowiedzi, uzyskane informacje są poufne i posłużą wyłącznie do celów badawczych i analiz statystycznych. Wszystkie pytania w ankiecie dotyczą 2013 roku. Skuteczność – w niniejszym badaniu rozumiana jako osiągnięcie wyznaczonych celów w zakresie pomocy i wsparcia rodziny. 1. Proszę w poniższej tabeli wskazać wszystkie instytucje, z którymi w 2013 roku,

Państwo współpracowali oraz wypełnić poszczególne kolumny zgodnie z opisem. Proszę postawić znak „X” w odpowiednim miejscu.

42

W treści ankiety, w niniejszym sformułowaniu pojawiła się nieścisłość. Kuratorium oświaty nie jest placówką oświaty i wychowania, jest organem administracji zespolonej, który w imieniu Wojewody kieruje realizacją polityki oświatowej państwa na terenie województwa, sprawuje nadzór pedagogiczny nad szkołami i placówkami oświatowymi. W treści raportu, w analizie danych ankietowych, błąd ten został poprawiony. 43

Kuratorska służba sądowa nie jest częścią sądu rodzinnego. Realizuje zadania, które są związane z orzeczeniami sądu. W treści raportu błąd ten został poprawiony.W treści raportu, w analizie danych ankietowych, błąd ten został poprawiony.

Instytucje

Bra

k w

sp

ółp

racy

Występowanie ograniczeń/trudności

we współpracy

Ocena skuteczności działań podejmowanych w zakresie współpracy

Ocena zadowolenia ze współpracy

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5

1 – w ogóle nie występują

5 – występują w bardzo dużym stopniu

1 – w ogóle nieskuteczne

5 – bardzo skuteczne

1 – w ogóle niezadowolony

5 – bardzo zadowolony

OPS/PCPR/MOPR/MOPS Ośrodek wsparcia, w tym: dzienny dom pomocy, ŚDS, Klub samopomocy, noclegownie, jadłodajnie

Ośrodek interwencji kryzysowej Uniwersytet trzeciego wieku Warsztaty Terapii Zajęciowej

Podmioty ekonomii społecznej, w tym: KIS, CIS, spółdzielnie socjalne, ZAZ

Policja, w tym policyjna izba dziecka

Organizacje pozarządowe

Placówki oświaty i wychowania, w tym: szkoły, kuratorium oświaty, poradnie psychologiczno-pedagogiczne

42

Placówki wsparcia dziennego Sąd rodzinny, w tym kuratorska służba sądowa

43

Ośrodek kultury Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych

44 | S t r o n a


2. Jakie problemy wymienione w ustawie o pomocy społecznej, były przez Państwa

jednostkę najczęściej rozwiązywane w ramach współpracy z innymi instytucjami? (Proszę wybrać 5 i uszeregować od 1 do 5, gdzie 1 oznacza ten, gdzie najrzadziej podejmowano współpracę, a 5 ten, gdzie najczęściej podejmowano współpracę).

Nazwa problemu ocena

a) przemoc w rodzinie

b) bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego

c) ubóstwo

d) bezrobocie

e) niepełnosprawność

f) uzależnienia (narkomania, alkoholizm)

g) sieroctwo

h) bezdomność

i) długotrwała i ciężka choroba

j) potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi

k) potrzeba ochrony macierzyństwa i wielodzietności

l) trudności w integracji cudzoziemców

m) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego

n) zdarzenia losowe i sytuacje kryzysowe

o) klęski żywiołowe lub ekologiczne

3. Jakie były formy współpracy Państwa jednostki z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny? (Proszę wybrać 3 i uszeregować od 1 do 3, gdzie 1 oznacza ten, gdzie najrzadziej podejmowano współpracę, a 3 ten, gdzie najczęściej podejmowano współpracę).

Formy współpracy ocena

a) działania informacyjne i promocyjne dla osób wykluczonych i/lub zagrożonych wykluczeniem społecznym

b) realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych projektach finansowanych z funduszy unijnych

c) realizacja i/lub uczestnictwo we wspólnych programach aktywności lokalnej

d) szkolenia pracowników

e) działania na rzecz rozwoju ekonomii społecznej

f) prowadzenie zintegrowanych baz danych

g) wymiana informacji i doświadczeń

h) prowadzenie analiz/badań wybranych problemów społecznych

i) inne, jakie? ……………………………………………..

4. Jakie, zdaniem Pana/i, wystąpiły bariery, utrudniające współpracę Państwa jednostki z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny? (prosimy wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi).

a) niewystarczający przepływ informacji b) niewystarczająca znajomość zadań realizowanych przez inne instytucje c) duża ilość formalności koniecznych do podjęcia współpracy d) niespójne i nieprecyzyjne przepisy prawne e) konflikty interpersonalne f) presja czasu g) nadmiar obowiązków h) czasowe (różne godziny czasu pracy) i) niechęć do współpracy ze strony innych instytucji j) niewystarczająca liczba instytucji wspierających rodzinę

Kościoły, związki wyznaniowe Placówki ochrony zdrowia Ośrodek adopcyjny Placówka opiekuńczo-wychowawcza

PUP

Służba więzienna

Inne – jakie?

45 | S t r o n a


k) inne, jakie? ……………………………………………………………..

5. Jakie czynniki ułatwiały współpracę Państwa jednostki z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny? (prosimy wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi).

a) sprawny i właściwy przepływ informacji b) kompetentni pracownicy c) znajomość zadań realizowanych przez inne instytucje d) dyspozycyjność i szybkość reakcji e) konsekwencja i skuteczność w działaniu f) bliskie sąsiedztwo współpracujących instytucji g) inne, jakie? ……………………………………..

6. Jakie są korzyści ze współpracy Państwa jednostki z innymi instytucjami w zakresie wsparcia rodziny? (proszę wybrać jedną odpowiedź).

a) sprawniejsze załatwianie spraw b) zwiększenie skuteczności pomocy c) dostęp do wypracowanych standardów d) wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy jednostkami e) inne, jakie? ……………………………………..

7. Jakie wyzwania stoją przed Państwa jednostką w ramach współpracy z innymi

instytucjami w zakresie wsparcia rodziny? ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ Uwaga! Pytania 8-11 uzupełniają te ośrodki, które współpracują z organizacjami pozarządowymi

8. Jakie są bariery utrudniające współpracę Państwa jednostki z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny? (prosimy wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi).

a) niewystarczający przepływ informacji b) niewystarczająca znajomość zadań realizowanych przez inne instytucje c) duża ilość formalności koniecznych do podjęcia współpracy d) niespójne i nieprecyzyjne przepisy prawne e) konflikty interpersonalne f) presja czasu g) nadmiar obowiązków h) czasowe (różne godziny czasu pracy) i) niechęć do współpracy ze strony innych instytucji j) niewystarczająca liczba instytucji wspierających rodzinę k) inne, jakie?

9. Jakie czynniki ułatwiają współpracę Państwa jednostki z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny? (prosimy wybrać maksymalnie 3 odpowiedzi).

a) sprawny i właściwy przepływ informacji b) kompetentni pracownicy c) znajomość zadań realizowanych przez inne instytucje d) dyspozycyjność i szybkość reakcji e) konsekwencja i skuteczność w działaniu f) bliskie sąsiedztwo współpracujących instytucji g) inne, jakie

10. Jakie są korzyści ze współpracy Państwa jednostki z organizacjami pozarządowymi

w zakresie wsparcia rodziny? (proszę wybrać jedną odpowiedź). a) sprawniejsze załatwianie spraw b) zwiększenie skuteczności pomocy c) dostęp do wypracowanych standardów d) wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy jednostkami e) zwiększenie wachlarza dostępnych usług w zakresie wsparcia rodziny f) inne, jakie…………………………………………………………

46 | S t r o n a


11. Jakie wyzwania stoją przed Państwa jednostką w ramach współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie wsparcia rodziny? ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................

METRYCZKA 1. Rodzaj instytucji

a. OPS b. PCPR c. MOPS/MOPR (miasta na prawach powiatu)

2. Rodzaj gminy

a. wiejska b. miejsko-wiejska c. miejska d. nie dotyczy (PCPR)

3. Osoba do kontaktu w sprawie ankiety imię i nazwisko ............................................. e-mail ............................................................ telefon ...........................................................

Bardzo dziękujemy za poświęcony czas i uwagę. Jednocześnie przypominamy, że udzielone przez Państwa odpowiedzi zostaną wykorzystane jedynie do celów badawczych i opracowań statystycznych.

wyniki badania przeprowadzonego w województwie warmińsko ... · instytucjonalna”, 3....

Documents