wykonywanie podstawowych robót tynkarskich 713[08].z1 · „p ro j ekt wsp ó łf inan sany ze ś...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Elżbieta Dyląg

Wykonywanie podstawowych robót tynkarskich 713[08].Z1.04 Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr inż. Darecka Halina mgr inż. Gąsiorowska Danuta Opracowanie redakcyjne: inż. Frankiewicz Danuta Konsultacja: inż. Frankiewicz Danuta mgr inż. Sagan Teresa

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[08].Z1.04 „Wykonywanie podstawowych robót tynkarskich” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu montera izolacji budowlanych. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 4 2. Wymagania wstępne 6 3. Cele kształcenia 7 4. Materiał nauczania 8

4.1. Zastosowanie tynków w pracach izolacyjnych 8 4.1.1. Materiał nauczania 8 4.1.2. Pytania sprawdzające 9 4.1.3. Ćwiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postępów 11

4.2. Podstawowy sprzęt i narzędzia do robót tynkarskich 12 4.2.1. Materiał nauczania 12 4.2.2. Pytania sprawdzające 14 4.2.3. Ćwiczenia 15 4.2.4. Sprawdzian postępów 16

4.3.Właściwości materiałów stosowanych w robotach tynkarskich 17 4.3.1. Materiał nauczania 17 4.3.2. Pytania sprawdzające 22 4.3.3. Ćwiczenia 22 4.3.4. Sprawdzian postępów 24

4.4. Przepisy bezpieczeństwa pracy przy robotach tynkarskich 25 4.4.1. Materiał nauczania 25 4.4.2. Pytania sprawdzające 26 4.4.3. Ćwiczenia 26 4.4.4. Sprawdzian postępów 27

4.5. Podłoża pod tynki – sposób przygotowania 28 4.5.1. Materiał nauczania 28 4.5.2. Pytania sprawdzające 29 4.5.3. Ćwiczenia 29 4.5.4. Sprawdzian postępów 30

4.6. Techniki wykonywania tynków surowych i pospolitych 31 4.6.1. Materiał nauczania 31 4.6.2. Pytania sprawdzające 34 4.6.3. Ćwiczenia 35 4.6.4. Sprawdzian postępów 36

4.7. Naprawa tynków 37 4.7.1. Materiał nauczania 37 4.7.2. Pytania sprawdzające 38 4.7.3. Ćwiczenia 38 4.7.4. Sprawdzian postępów 39

4.8. Rusztowania do robót tynkarskich i zasady ich eksploatacji 40 4.8.1. Materiał nauczania 40 4.8.2. Pytania sprawdzające 45 4.8.3. Ćwiczenia 45 4.8.4. Sprawdzian postępów 47


4.9. Rozliczanie robót tynkarskich 48 4.9.1. Materiał nauczania 48 4.9.2. Pytania sprawdzające 49 4.9.3. Ćwiczenia 49 4.9.4. Sprawdzian postępów 51

5. Sprawdzian osiągnięć 52 6. Literatura 58


1. WPROWADZENIE

Zdobywając kwalifikacje zawodowe w zawodzie montera izolacji budowlanych będziesz przyswajać wiedzę i kształtować umiejętności zawodowe, korzystając z nowoczesnego modułowego programu nauczania.

Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera:

− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować przed przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej,

− cele kształcenia (wykaz umiejętności) jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem, czyli czego nowego się nauczysz,

− materiał nauczania, czyli co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwiczenia, − pytania sprawdzające -– zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś

podane treści i możesz już rozpocząć realizację ćwiczeń, − ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych, − sprawdzian postępów – zestaw pytań, na podstawie którego sam możesz sprawdzić, czy

potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś wcześniej, − wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

W rozdziale Pytania sprawdzające zapoznasz się z wymaganiami wynikającymi z potrzeb zawodu montera izolacji budowlanych. Odpowiadając na te pytania, po przyswojeniu treści z Materiału nauczania, sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji Ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie wiedzy oraz ukształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych. Po przeczytaniu każdego pytania ze Sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim miejscu TAK albo NIE – właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedź. Odpowiedzi NIE wskazują na luki w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach jeszcze raz powróć do elementów Materiału nauczania lub ponownie wykonaj ćwiczenie (względnie jego elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK. Po opanowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz zadanie praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. W każdej chwili, z wyjątkiem testów końcowych, możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela, który pomoże Ci zrozumieć tematy ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać zasad ujętych w regulaminach, instrukcjach przeciwpożarowych, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac.

Z zasadami i przepisami zapoznasz się w czasie nauki.


Schemat układu jednostek modułowych

713[08].Z1 Technologia robót

pomocniczych

713[08].Z1.01 Wykonywanie podstawowych

robót ciesielskich


robót betoniarskich i zbrojarskich


robót murarskich

713[08].Z1.04 Wykonywanie

podstawowych robót

tynkarskich


robót malarskich

713[08].Z1.06 Wykonywanie

podstawowych robót ślusarskich


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − posługiwać się podstawowymi pojęciami i terminami z zakresu budownictwa, − posługiwać się dokumentacją techniczną, − dokonywać pomiarów elementów budowlanych i wykonywać rysunki inwentaryzacyjne, − rozróżniać elementy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne budynku, − rozróżniać i charakteryzować materiały budowlane, − rozróżniać materiały i technologie wykończenia budynku, − rozróżniać spoiwa budowlane powietrzne i hydrauliczne, − przygotowywać podstawowe zaprawy budowlane, − organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów budowlanych, − stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony

środowiska obowiązujące w budownictwie, − dostrzegać i usuwać zagrożenia związane z wykonywaną pracą, − korzystać z różnych źródeł informacji, − stosować zasady współpracy w grupie, − uczestniczyć w dyskusji i prezentacji, − stosować różne metody i środki porozumiewania się na temat zagadnień technicznych, − oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego

zawodu.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – zorganizować, użytkować i zlikwidować stanowisko pracy do robót tynkarskich zgodnie

z wymaganiami technologicznymi, zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

– odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót, – posłużyć się sprzętem pomiarowym, – określić szacunkowo ilość materiału do wykonania robót tynkarskich

i sporządzić zapotrzebowanie materiałowe, – przetransportować i dokonać składowania materiałów na stanowisku pracy, – dobrać i ocenić zastosowanie materiałów do wykonania zadań, – dobrać narzędzia i sprzęt do robót tynkarskich, – rozpoznać, ocenić rodzaj i stan techniczny podłoża, – przygotować podłoże pod tynk pospolity, zapewniający przyczepność i trwałość, – wykonać zaprawę tynkarską o określonych proporcjach składników, konsystencji

i marce, – wyznaczyć płaszczyznę lica tynku metodą stosowaną w robotach tynkarskich, – wykonać warstwę obrzutki, – wykonać warstwę narzutu, – wykonać warstwę gładzi, – wykonać tynki jednowarstwowe kategorii I oraz tynki dwuwarstwowe kategorii II, – rozpoznać uszkodzenia tynku i dokonać naprawy, – zmontować, eksploatować i zdemontować rusztowania niezbędne do wykonania robót

tynkarskich o wysokości do 3 metrów, – dokonać bieżącej oceny wykonanej pracy i usunąć usterki, – sporządzić rozliczenie materiałowe wykonanej pracy, – obliczyć wynagrodzenie za pracę, – wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

przeciwpożarowych i ochrony środowiska.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zastosowanie tynków w pracach izolacyjnych 4.1.1. Materiał nauczania

Tynki zwane również wyprawami to warstwy zapraw nakładanych na elementy budynku w celu nadania im estetycznego wyglądu oraz zabezpieczenia ich przed niekorzystnymi wpływami zewnętrznymi. Tynki wykonywane za pomocą specjalnych zapraw mogą mieć zastosowanie w pracach izolacyjnych, zalicza się je do tynków specjalnych. Klasyfikacja tynków jest zamieszczona w poradniku dla ucznia „Posługiwanie się podstawowymi pojęciami i terminami z zakresu budownictwa” (Literatura, pozycja 5, str.72)

Do izolacji przeciwwilgociowych stosuje się tynki wodoszczelne otrzymywane przez odpowiedni dobór składników zaprawy, dodanie środków uszczelniających, stosowanie specjalnej techniki zacierania lub narzucania zaprawy. Przykładem tynku wodoszczelnego jest tynk cementowy wypalany (kategorii IV), zagęszczony przez zacieranie – stosowany w pomieszczeniach o wymaganej wodoszczelności i gładkości. Składa się z trzech warstw: − obrzutki cementowej, − narzutu cementowego o proporcji składników 1: 2, − gładzi zacieranej packą stalową z równoczesnym posypywaniem powierzchni cementem

zmieszanym z bardzo drobnym piaskiem w stosunku 1: 1. Pod koniec zacierania posypuje się powierzchnię samym cementem, skrapiając go wodą z pędzla.

Tynki wodoszczelne można nakładać również metodą torkretowania, czyli narzucania zaprawy za pomocą sprężonego powietrza. Są to tynki jednowarstwowe grubości co najmniej 20 mm. Należy je nakładać bez przerw roboczych. Świeży tynk należy zwilżać wodą, co najmniej przez tydzień. Nie wolno polewać wodą pod ciśnieniem, aby nie uszkodzić wyprawy.

Zaprawy wodoszczelne z dodatkami uszczelniającymi są przygotowywane fabrycznie. W ich skład wchodzą: cement, piasek i dodatki chemiczne (np. Hydroskop, Hydrozol). Zaprawy te są produkowane jako: − jednoskładnikowe – w postaci suchych mieszanek z dodatkiem polimerów; przed

użyciem miesza się je z odpowiednią ilością wody, − dwuskładnikowe, w których drugim składnikiem jest emulsja polimerowa. Zaprawy te mogą być nakładane pacą lub metodą natrysku ciśnieniowego. Stosuje się je do izolacji podłóg, ścian wewnętrznych i na zewnątrz budynku.

Cienkowarstwowe wyprawy z zapraw polimerowo-cementowych są stosowane jako izolacje przeciwwodne i przeciwwilgociowe pod okładzinami ceramicznymi w takich pomieszczeniach narażonych na zawilgocenie jak łazienki, czy pralnie. Warstwy grubości 3÷4 mm chronią przed przesiąkaniem wody pozwalając jednocześnie na dyfuzję pary wodnej. Warstwy izolacyjne na wszystkich podłożach mineralnych można wykonywać również za pomocą zapraw gotowych dostępnych w sprzedaży.

Do izolacji termicznych stosuje się tzw. tynki ocieplające z zaprawy tynkarskiej mającej właściwości ciepłochronne. W skład takiej zaprawy wchodzą: − cement portlandzki, − wapno hydratyzowane, − popiół lotny, − mączka gazobetonowa o średnicy ziaren do 2 mm, − granulki styropianowe o średnicy ziaren do 0,8 mm, − pył drzewny, − środek modyfikujący (Marwit G-50).


Sposób wykonywania tynku: na ścianę nakłada się obrzutkę z ciekłej zaprawy cementowej, na nią nakłada się dwie warstwy zaprawy ciepłochronnej o łącznej grubości 50÷55 mm, na które nakłada się pocieniony tynk cementowo-wapienny grubości około 5 mm.

Tynk ocieplający Baumit w postaci suchej mieszanki jest przeznaczony do nakładania ręcznego. Na kilka godzin przed tynkowaniem należy powierzchnię zwilżyć. Tynk należy narzucać kielnią, przecierać wilgotną łatą drewnianą, nie wygładzać i nie zacierać. Przy grubości tynku do 3 cm nakłada się jedną warstwę, przy większych grubościach – kilka warstw.

Tynk ciepłochronny ThermoPutz – w postaci suchej mieszanki, jest przeznaczony do nakładania ręcznego wewnątrz i na zewnątrz budynku. Nie nadaje się na strefy cokołowe.

Tynk ocieplający Bayosan DP 85 występuje w postaci suchej mieszanki na bazie wapna, cementu, lekkiego wypełniacza oraz dodatków poprawiających urabialność. Można go nakładać ręcznie lub za pomocą agregatu tynkarskiego wyposażonego w specjalny osprzęt (płaszcz i ślimak) do tynków izolacyjnych. Warstwa tynku podkładowego DP 85 powinna mieć grubość 30÷50 mm. Przy grubościach powyżej 50 mm należy układać kilka warstw (łączna grubość nie powinna przekraczać 100 mm). Tynk nawierzchniowy nakłada się na dobrze związany tynk DP 85.

Przy systemach ocieplania budynków płytami styropianowymi lub wełną mineralną wykonuje się tynki pocienione. Do ich wykonania stosuje się najczęściej masy tynkarskie do wypraw pocienionych. Są to gotowe do użycia tynki o konsystencji pasty, na bazie wodnej dyspersji żywic syntetycznych. Nie wolno ich rozcieńczać ani zagęszczać. Zalicza się do nich: tynki akrylowe ATLAS CERMIT, silikatowe SILKAT, silikonowe SILKON; są one przeznaczone do nakładania ręcznego. Można również stosować tynki mineralne w postaci suchej mieszanki, gotowej do użycia po zmieszaniu z wodą. Tynki mineralne są mieszaniną cementu portlandzkiego, wapna, wypełniaczy mineralnych, pigmentów i dodatków chemicznych – są tańsze, ale trudniejsze do wykonania.

Do izolacji akustycznych ścian wewnętrznych można stosować suche tynki, czyli płyty gipsowo-kartonowe mocowane do metalowych profili, między które układa się wełnę mineralną.

W pracowniach rentgenowskich stosuje się tynki izolujące przed promieniowaniem. Wykonuje się je przy użyciu zapraw z dodatkiem kruszywa ciężkiego (np. barytu, limonitu lub opiłków stalowych) w proporcji: 2 części kruszywa ciężkiego na 2 części piasku i 1 część cementu. Nakłada się je jak tynki wodoszczelne. 4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Do jakich robót izolacyjnych mogą być wykorzystywane tynki? 2. W jaki sposób można nakładać tynki wodoszczelne? 3. Na czym polega torkretowanie? 4. Z czego składają się zaprawy wodoszczelne? 5. Jakie zastosowanie mają cienkowarstwowe wyprawy z zapraw polimerowo-

cementowych? 6. Jakie tynki można stosować do izolacji termicznych? 7. Jaki jest skład zapraw ciepłochronnych? 8. Jakie rodzaje tynków stosuje się przy ocieplaniu budynków? 9. Przy jakich robotach izolacyjnych można stosować suche tynki? 10. Jakie zaprawy stosuje się do tynków zabezpieczających przed promieniowaniem?


4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1 Na podstawie instrukcji producenta zamieszczonej na opakowaniu gotowej zaprawy ustal:

− właściwości zaprawy, − jej zastosowanie, − sposób wykonania wyprawy izolacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) przeczytać dokładnie instrukcję producenta, 3) określić właściwości i zastosowanie zaprawy, 4) podać sposób wykonania wyprawy izolacyjnej, 5) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– opakowania zapraw wodoszczelnych, – karty katalogowe gotowych mieszanek tynkarskich, – plansze poglądowe dotyczące zastosowania tynków do robót izolacyjnych, – literatura. Ćwiczenie 2

Na podstawie charakterystyki technicznej tynku (Załącznik nr 1, 2 i 3 do ćwiczenia): ustal do jakich robót izolacyjnych mogą być stosowane wymienione tynki.

Załącznik nr 1 Charakterystyka techniczna tynku

Tynk ten to gotowy do użycia wyrób o konsystencji pasty, na bazie wodnej dyspersji

żywic syntetycznych, którego nie należy rozcieńczać ani zagęszczać.


Tynk ten to cienkowarstwowa wyprawa z zaprawy polimerowo-cementowej

stosowana pod okładzinami ceramicznymi.


Tynk ten występuje w postaci suchej mieszanki, jest przeznaczony do nakładania ręcznego wewnątrz i na zewnątrz budynku, nie nadaje się na strefy cokołowe.


Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) przeczytać dokładnie charakterystyki techniczne tynków, 3) ustalić zastosowanie wymienionych tynków w robotach izolacyjnych, 4) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 5) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 7) zaprezentować efekty swojej pracy, 8) dokonać samooceny pracy.


− charakterystyki techniczne tynków, − plansze poglądowe dotyczące zastosowania tynków do robót izolacyjnych, − karty katalogowe gotowych mieszanek tynkarskich, 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić zastosowanie tynków w robotach izolacyjnych? ¨ ¨ 2) określić skład zapraw wodoszczelnych? ¨ ¨ 3) określić skład zapraw ciepłochronnych? ¨ ¨ 4) wskazać rodzaje tynków stosowanych do izolacji termicznych? ¨ ¨ 5) wskazać rodzaje tynków używanych przy ocieplaniu budynków? ¨ ¨ 6) wskazać zastosowanie suchych tynków w robotach izolacyjnych? ¨ ¨


4.2. Podstawowy sprzęt i narzędzia do robót tynkarskich

4.2.1. Materiał nauczania

Narzędzia do tynkowania ręcznego Do tynkowania ręcznego są używane następujące narzędzia:

− kielnia – do narzucania zaprawy, − czerpak tynkarski – do narzucania zaprawy ciekłej, − deska z trzonkiem – do nakładania zaprawy na sufity, − paca tynkarska – do wyrównywania warstwy tynku oraz nanoszenia pierwszej warstwy

zaprawy na ściany drewniane, pokryte siatką lub matami trzcinowymi, − packi drewniane – do zacierania powierzchni tynku na ostro lub na gładko, − packi stalowe – do wykonywania tynków wypalanych, − packi zaokrąglone – do tynkowania faset, − spoinówki – do spoinowania murów, − pistolety do spoinowania – do wypełniania spoin gotowymi kitami, − listwy i gwoździe tynkarskie – do wyznaczania powierzchni tynków, − linijka metalowa i strzałka – do obrabiania naroży. Przyrządy pomiarowe do sprawdzania poziomowości i pionowości powierzchni tynków są używane przyrządy pomiarowe: − poziomnica (libelkowa, laserowa), − wąż wodny, − pion murarski, − łata murarska długości 2 m.

a) b) c) d)

Rys.1. Narzędzia tynkarskie: a) deska z trzonkiem, b) paca tynkarska, c) packa drewniana, d) packi stalowe

[10, s. 305 i 306]

Rys. 2. Narzędzia do spoinowania: a) spoinówka (żelazko) do spoin wklęsłych, b) żelazka do formowania

kształtu spoin, c) deska, d) spoinówka do spoin wypukłych, e) sposób wypełniania spoin, f) pistolet do spoinowania [10, s. 307].

f)


Rys. 3. Listwy i gwoździe tynkarskie: a) listwy, b) gwoździe [10, s. 311]

Urządzenia do tynkowania Do tynkowania mechanicznego służą agregaty tynkarskie, stanowiące komplet urządzeń

potrzebnych do tynkowania zmontowanych na wspólnym podwoziu. Są to najczęściej agregaty sprężarkowe (np.ATM-36S), w skład których wchodzą: − mieszarka – służąca do wymieszania składników zaprawy, − sito – do cedzenia zaprawy, − pompa i rurociąg elastyczny – do transportu zaprawy w pionie i poziomie, − instalacja zdalnego sterowania i sygnalizacyjna, − sprężarka powietrza, − aparat natryskowy – służący do narzutu zaprawy na tynkowaną powierzchnię. Mogą być również stosowane agregaty bezsprężarkowe, tynkujące bez użycia sprężonego powietrza, w skład których wchodzą: mieszarka korytkowa z silnikiem, sito wibracyjne, silos na zaprawę, pompa, przewody ssawne i tłoczne oraz końcówki do tynkowania z wymiennymi dyszami.

Rys. 4. Agregat tynkarski ATM-36S [10, s. 313]

Rys. 5. Schemat zestawu do tynkowania bezsprężarkowego [15, s. 362]


Do tynków wykonywanych z zapraw przygotowanych fabrycznie, dostarczanych na budowę w stanie gotowym do narzutu lub w postaci składników wymagających zmieszania, stosuje się: − mieszalniki ręczne z napędem elektrycznym, wyposażone w wymienne mieszadła, − agregaty tynkarskie o małej wydajności i małym ciśnieniu roboczym, bez mieszarek i sit,

np. agregat AS-10Mb.

Rys. 6. Agregat tynkarski AS-10MB [10, s. 317]

Do mechanicznego zacierania tynków tradycyjnych i gipsowych służą zacieraczki z giętkim wałkiem.

Rys. 7. Zacieraczki: a) do tynków tradycyjnych, b) do tynków gipsowych [10, s. 321].

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie narzędzia są używane do tynkowania ręcznego? 2. Jaki sprzęt pomiarowy jest potrzebny przy robotach tynkarskich? 3. Czym wykonuje się spoinowanie murów? 4. Jakie urządzenia stosuje się przy tynkowaniu mechanicznym? 5. Co wchodzi w skład agregatów tynkarskich sprężarkowych? 6. Jakie urządzenia stosuje się przy wykonywaniu tynków z fabrycznie przygotowanych

mieszanek?


4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Spośród przedstawionych przez nauczyciela przyrządów i narzędzi tynkarskich wybierz: − kielnię, − pacę tynkarską, − poziomnicę, − spoinówkę. Ustal ich przeznaczenie. Zademonstruj sposób posługiwania się poziomnicą.


1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) obejrzeć przedstawione przyrządy i narzędzia tynkarskie, 3) wybrać narzędzia wymienione w poleceniu, 4) określić ich przeznaczenie, 5) zademonstrować sposób posługiwania się poziomnicą, 6) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 9) zaprezentować efekty swojej pracy, 10) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − zestaw różnych narzędzi tynkarskich, − katalogi sprzętu i narzędzi tynkarskich. Ćwiczenie 2

Spośród wymienionych narzędzi tynkarskich: − czerpak tynkarski, − packa stalowa, − poziomnica, − łata murarska długości 2 m, wybierz narzędzie przeznaczone do sprawdzania równości powierzchni tynku. Uzasadnij swój wybór demonstrując sposób użycia tego narzędzia sprawdzając równość powierzchni ściany.


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) obejrzeć narzędzia, 3) wybrać narzędzie do sprawdzenia równości powierzchni tynku, 4) zademonstrować sposób użycia narzędzia uzasadniając swój wybór, 5) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) dokonać samooceny pracy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − zestaw narzędzi i przyrządów pomiarowych, − katalogi narzędzi tynkarskich, − literatura. Ćwiczenie 3

Ustal na podstawie rysunków zamieszczonych w charakterystyce technicznej (załącznik nr 1 do ćwiczenia): – nazwy narzędzi tynkarskich, – przeznaczenie narzędzi.


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) dokonać analizy rysunków, 3) rozpoznać i nazwać przedstawione narzędzia tynkarskie, 4) określić przeznaczenie narzędzi, 5) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − katalogi sprzętu i narzędzi tynkarskich, − literatura. 4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozpoznać i nazwać narzędzia i sprzęt tynkarski? ¨ ¨ 2) dobrać narzędzia i sprzęt do robót tynkarskich? ¨ ¨ 3) posłużyć się sprzętem pomiarowym i przyrządami? ¨ ¨ 4) scharakteryzować maszyny i agregaty stosowane

do tynkowania mechanicznego? ¨ ¨ 5) scharakteryzować urządzenia stosowane do wykonywania tynków

z zastosowaniem gotowych mieszanek tynkarskich przygotowanych przez producenta? ¨ ¨

Załącznik nr 1 Charakterystyka techniczna narzędzi tynkarskich. a) b) c)

Rys. 8. Narzędzia tynkarskie [10, s. 305 i 306]


4.3. Właściwości materiałów stosowanych w robotach tynkarskich 4.3.1. Materiał nauczania

Do robót tynkarskich należy stosować materiały dopuszczone do powszechnego stosowania.

Spoiwa budowlane

Są to wypalone i sproszkowane materiały, które po wymieszaniu z wodą, na skutek reakcji chemicznych wiążą i twardnieją. Rozróżnia się spoiwa powietrzne, które po zarobieniu wodą twardnieją i osiągają właściwe cechy wytrzymałościowe tylko na powietrzu (wapno, gips) oraz hydrauliczne, które wiążą i twardnieją uzyskując odpowiednie cechy wytrzymałości zarówno na powietrzu jak i pod wodą (cement, wapno hydrauliczne). Do podstawowych spoiw budowlanych używanych w robotach tynkarskich należą: wapno, gips i cement. Wapno

Do zapraw tynkarskich używa się ciasta wapiennego lub wapna suchogaszonego. Ciasto wapienne to wapno gaszone otrzymywane w wyniku reakcji chemicznej tlenku wapnia (wapna palonego) z wodą. Wapno przeznaczone do tynków powinno być jednorodne, tłuste i lepkie, dołowane co najmniej 3 miesiące. Im dłużej jest przechowywane w dole, tym jest lepsze. Szorstkość i grudkowatość świadczy o niedogaszeniu lub zaparzeniu wapna. Jeżeli wapno nie jest całkowicie dogaszone, podczas tynkowania mogą tworzyć się pęcherze i pęknięcia. Wapno suchogaszone (hydratyzowane) to wapno gaszone fabrycznie małą ilością wody i sproszkowane, pakowane w worki papierowe. Przed użyciem do zaprawy należy je na 1 lub 2 dni wcześniej namoczyć w wodzie. Wapno hydrauliczne charakteryzuje się większą wytrzymałością i odpornością na wilgoć niż ciasto wapienne i wapno hydratyzowane, dlatego stosuje się go najczęściej do tynków narażonych na działanie wilgoci. Gips

Jest spoiwem szybko wiążącym. Zaczyny i zaprawy niewykorzystane przed upływem czasu wiązania nie nadają się do użycia. Czas wiązania można opóźnić dodając opóźniacze wiązania np. roztwór kleju kostnego, fosforan sodowy, boraks. Gips charakteryzuje się zdolnością do pęcznienia, jest ognioodporny (lecz ulega zniszczeniu po polaniu wodą w czasie gaszenia pożaru), działa korodująco na stal. W budownictwie stosuje się gips budowlany i gipsy specjalne np. szpachlowy, tynkarski, kleje gipsowe.

Gips budowlany stosuje się do zapraw do wykonywania tynków wewnętrznych (gipsowych i gipsowo-wapiennych) w pomieszczeniach, w których wilgotność względna nie przekracza 65%. Początek wiązania gipsu najwcześniej po upływie 3 minut, koniec – najpóźniej po upływie 30 minut od zarobienia wodą. Gips szpachlowy stosuje się do wykonywania cienkich gładzi na powierzchniach z wyrobów gipsowych (G), betonowych (B) oraz do spoinowania płyt gipsowo-kartonowych (F). Początek wiązania najwcześniej po upływie 30÷60 minut.


Gips tynkarski jest stosowany do wykonywania wypraw wewnętrznych sposobem ręcznym (GTR) lub zmechanizowanym (GTM). Jest on mieszaniną gipsu budowlanego, estrichgipsu oraz dodatków uplastyczniających i poprawiających właściwości zaprawy. Początek wiązania najwcześniej po upływie 60÷90 minut. Klej gipsowy jest stosowany do osadzania płyt gipsowo-kartonowych i klejenia prefabrykatów gipsowych. Cement

Według PN-EN 197-1: 2002 rozróżnia się następujące rodzaje cementów powszechnego użytku: portlandzki CEM I, portlandzki z dodatkami (mieszany) CEM II, hutniczy CEM III, pucolanowy CEM IV, wieloskładnikowy CEM V. Produkuje się też inne cementy, jak np.: murarski, hydrotechniczny, portlandzki biały używany do tynków szlachetnych.

Rozróżnia się klasy wytrzymałości: 32,5, 42,5 i 52,5; odpowiadają one wymaganym minimalnym wytrzymałościom normowej zaprawy na ściskanie (w MPa), po 28 dniach twardnienia. Cementy szybkotwardniejące są oznaczone dodatkowo literą R: 32,5 R, 42,5 R, 52,5 R.

Cement używany do zapraw tynkarskich nie powinien zawierać stwardniałych grudek, które są wynikiem nieodpowiedniego przechowywania worków z cementem. Przydatność do użycia można sprawdzić przez rozcieranie cementu w palcach.

Zasady składowania spoiw budowlanych

Mineralne spoiwa budowlane należy składować w pomieszczeniach suchych i przewiewnych, na drewnianej podłodze zabezpieczonej przed wilgocią. Czas składowania nie powinien przekraczać 3 miesięcy. Spoiwa pakowane w papierowe worki należy składować w magazynach w ten sposób, aby można je było pobierać w takiej kolejności, jak były dostarczane.

Kruszywa

Podstawowym kruszywem do zapraw tynkarskich jest piasek składający się z ziaren, których średnica nie powinna przekraczać 2 mm. W zależności od składu ziarnowego rozróżnia się dwie odmiany piasku: I – o ziarnach do 2 mm, II – o ziarnach do 1 mm. Przy wykonywaniu poszczególnych warstw tynku zaleca się stosować piasek: − gruboziarnisty o ziarnach 1,0÷2,0 mm – do warstw spodnich, − średnioziarnisty o ziarnach 0,5÷1,0 mm – do warstw wierzchnich, − drobnoziarnisty o ziarnach 0,25÷0,5 mm – do wykonywania gładzi. Piasek do zapraw nie powinien zawierać zanieczyszczeń organicznych (ziemi, torfu), pyłów mineralnych oraz innych zanieczyszczeń obcych wpływających szkodliwie na jakość zaprawy. W czasie składowania na placu budowy należy zabezpieczyć piasek przed zanieczyszczeniem, a piasek sortowany składować w zasiekach, aby nie uległ wymieszaniu. Woda

Woda używana do zapraw i zaczynów nazywa się wodą zarobową. Może nią być każda woda zdatna do picia z wyjątkiem wód mineralnych (woda klasy I) oraz woda z rzek, jezior i innych miejsc pod warunkiem, że odpowiada ona określonym wymaganiom (klasy II). Woda zaliczana do klasy II nie powinna wykazywać zabarwienia żółtego, wydzielać zapachu gnilnego świadczącego o zanieczyszczeniu humusem oraz zawierać zawiesin (grudek, kłaczków). Jeżeli istnieją zastrzeżenia co do jakości wody, należy przed jej użyciem wykonać badania w laboratorium chemicznym.


Zaprawy tynkarskie Rozróżnia się następujące marki zapraw budowlanych: M0,3, M0,6, M1, M2, M3, M4,

M7, M15 i M20. Liczba oznacza średnią wytrzymałość na ściskanie (w MPa) próbek danej zaprawy sporządzonych w kształcie beleczek o wymiarach 4 x 4 x 16 cm.

Konsystencja (gęstość) zaprawy zależy od jej przeznaczenia. Odpowiednią konsystencję uzyskuje się przez dodanie wody oraz dodatków upłynniających lub plastyfikujących. Konsystencję bada się przez zanurzenie w zaprawie normowego stożka pomiarowego o masie 300 gramów. W zależności od konsystencji zaprawy stożek zanurza się na różną głębokość, którą odczytuje się na centymetrowej skali. Rozróżnia się następujące konsystencje zaprawy określone głębokością zanurzenia stożka: − 1÷4 cm – bardzo gęsta, − 4÷7 cm – gęstoplastyczna, − 7÷10 cm – plastyczna, − 10÷12 cm – rzadka.

Rys. 9. Przyrząd do pomiaru konsystencji zapraw (wymiary w mm): a) stożek opadowy umocowany w statywie (do pomiarów laboratoryjnych), b) stożek pomiarowy, c) naczynie pomiarowe [10, s.91]

Zaprawa wapienna to mieszanina wapna, piasku i wody. Tabela 1. Orientacyjne składy zapraw wapiennych w zależności od marki zaprawy i rodzaju wapna

wg PN-90/B-14501

Proporcje objętościowe wapno: piasek Marka zaprawy

Wapno hydratyzowane Ciasto wapienne M0,3 1: 3 do 1: 4 1: 3.5 do 1: 4.5 M0,6 1: 1 do 1: 2.5 1: 2 do 1: 3 M1 --- 1: 1.5

Sposób przygotowania zaprawy:

− przy metodzie ręcznej: ciasto wapienne rozcieńczyć wodą do gęstości śmietany, następnie dodać piasek i dolać wody; przy użyciu wapna hydratyzowanego – wapno wymieszać z piaskiem do jednorodnej mieszaniny i dodać wodę,

− przy metodzie mechanicznej składniki dodawać w kolejności: woda, piasek, ciasto wapienne lub namoczone wcześniej wapno hydratyzowane i mieszać do czasu uzyskania jednolitej masy.


Czas użytkowania zaprawy od czasu zmieszania składników nie powinien przekraczać 8 godzin. Zaprawa cementowa to mieszanina cementu, piasku i wody oraz ewentualnie dodatków poprawiających właściwości zaprawy, np. uplastyczniających, uszczelniających, przyśpieszających wiązanie itp. Tabela 2. Orientacyjny skład objętościowy zaprawy cementowej wg PN-90/B-14501

Klasa cementu Proporcje objętościowe cement: piasek (suchych składników)

M2 M4 M7 M12 M15 M20 32.5 1: 6 1: 5 1: 4 1: 3 1: 2 1: 1 42.5 --- --- --- 1: 3.5 1: 3 1: 1.5

Do robót tynkarskich stosuje się najczęściej zaprawy cementowe M2 ÷ M15.

Sposób przygotowania zaprawy metodą ręczną i mechaniczną: najpierw mieszać cement z piaskiem aż do uzyskania jednolitej mieszaniny, a następnie dodać wodę i mieszać do uzyskania jednorodnej masy. Dodatki sypkie nierozpuszczalne w wodzie zmieszać na sucho z cementem przed zmieszaniem go z piaskiem, a dodatki rozpuszczalne w wodzie stosować w postaci roztworów. Dodatki ciekłe rozprowadzać w wodzie przed dodaniem ich do składników sypkich.

Czas zużycia zaprawy od chwili jej przygotowania nie powinien przekraczać 2 godzin w zwykłych warunkach i nie więcej niż 0,5 godziny - gdy temperatura otoczenia przekracza 25˚C. Zaprawa cementowo-wapienna to mieszanina cementu, ciasta wapiennego lub wapna hydratyzowanego, piasku i wody oraz ewentualnie dodatków np. uplastyczniających, barwiących lub regulujących wiązanie. Tabela 3. Orientacyjny skład objętościowy zaprawy cementowo-wapiennej wg PN-90/B-14501

Klasa cementu Proporcje objętościowe cement: wapno: piasek (suchych składników)

M0.6 M1 M1 M4 M7 32.5 1: 2: 12 1: 2: 9 do

1: 2: 12 1: 0,5: 4.5 do

1: 1: 6 --- ---

42.5 --- --- --- 1: 1: 6 1: 0.5: 4.5 Zaprawy cementowo-wapienne są najczęściej stosowane w robotach tynkarskich.

Sposób przygotowania zaprawy: kolejność mieszania składników jest taka sama przy metodzie ręcznej i mechanicznej; najpierw składniki sypkie (cement, wapno suchogaszone, piasek) wymieszać do uzyskania jednolitej mieszaniny, a następnie dodać wodę i mieszać aż do uzyskania jednorodnej masy. Dodatki sypkie miesza się na sucho z cementem przed zmieszaniem go z pozostałymi składnikami sypkimi. W przypadku stosowania ciasta wapiennego, należy go rozprowadzić w wodzie przed dodaniem do mieszaniny składników sypkich.

Czas zużycia zaprawy od chwili zarobienia wodą nie powinien przekraczać 5 godzin lub 1 godziny, gdy temperatura otoczenia przekracza 25˚C.


Zaprawy gipsowe i gipsowo-wapienne Zaprawa gipsowa to mieszanina gipsu, piasku i wody, zaprawa gipsowo-wapienna

zawiera dodatek spoiwa wapiennego. Można je stosować do wykonywania tynków wewnętrznych w pomieszczeniach, w których wilgotność względna nie przekracza 65%. Tabela 4. Orientacyjny skład zapraw gipsowych i gipsowo-wapiennych przy konsystencji 7 cm [14, s.313]

Marka zaprawy Zaprawa gipsowa

gips : piasek Zaprawa gipsowo-wapienna

gips : wapno : piasek M1 1: 4 1: 1,5: 4,5 M2 1: 3 1: 1: 3 M3 1: 2 1: 0,5: 2 M4 1: 1 1: 0,5: 1

Sposób przygotowania zaprawy:

− przy metodzie ręcznej piasek i spoiwo zmieszać na sucho, a następnie wsypać do odmierzonej ilości wody lub wody z rozprowadzonym w niej ciastem wapiennym (jeżeli zaprawę wykonuje się z ciastem wapiennym),

− przy metodzie mechanicznej piasek i wapno dodawać do odmierzonej ilości wody w mieszarce, mieszając każdy z dodawanych składników po 1 minucie od chwili wrzucenia, a następnie dodać gips i całość mieszać, aż do uzyskania jednorodnej masy.

Ze względu na szybkie wiązanie gipsu stosuje się opóźniacz wiązania, który dodaje się do odmierzonej ilości wody. Mieszanie zaprawy z opóźniaczem wiązania nie powinno trwać dłużej niż 5 minut.

Czas zużycia zapraw gipsowych zależy od czasu wiązania gipsu i powinien być ustalany doświadczalnie, zazwyczaj nie powinien przekraczać 15 minut do 1 godziny od przygotowania, zależnie od ilości dodanego opóźniacza wiązania.

Zaprawy do pocienionych tynków

Są to przygotowane fabrycznie masy tynkarskie lub suche mieszanki do rozrobienia wodą, w skład których wchodzą: spoiwo, wypełniacze, dodatki modyfikujące i pigmenty. W zależności od rodzaju spoiwa rozróżnia się masy tynkarskie na spoiwie: − mineralnym SM, − organicznym SO, − mieszanym SMO.

Płyty gipsowo-kartonowe Wykonane są z gipsu półwodnego i wielowarstwowo prasowanego kartonu grubości

0,6 mm. Rozróżnia się płyty gipsowo-kartonowe: − GKB – budowlane, przeznaczone do nakładania jako tzw. suchy tynk, − GKBI – impregnowane, przeznaczone do pomieszczeń wilgotnych, − GKF – ogniotrwałe i GKFI ogniotrwałe impregnowane, z rdzeniem wzmocnionym

włóknem szklanym, − GKP – podkładowe pod tynk, − GKS – dźwiękochłonne, w postaci kaset perforowanych lub szczelinowych.


4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to są spoiwa budowlane? 2. Jakie rodzaje spoiw są używane w robotach tynkarskich? 3. Jakie wymagania powinno spełniać wapno używane do wykonywania tynków? 4. Jakie rodzaje cementów są używane do zapraw tynkarskich? 5. Czym charakteryzuje się gips? 6. Jakie kruszywo stosuje się do zapraw tynkarskich? 7. Jakie warunki powinna spełniać woda zarobowa? 8. Co to jest marka zaprawy? 9. W jaki sposób bada się konsystencję zaprawy? 10. Czym charakteryzują się zaprawy na spoiwie gipsowym? 11. Jakie zaprawy stosuje się do pocienionych tynków? 12. Jakie są rodzaje płyt gipsowo-kartonowych? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Na podstawie krótkiej charakterystyki technicznej spoiwa (załącznik 1 i 2) ustal rodzaj spoiwa i jego właściwości techniczne.


1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie , 2) przeczytać dokładnie charakterystyki techniczne spoiw, 3) ustalić rodzaj scharakteryzowanych materiałów, 4) ustalić właściwości techniczne spoiwa, 5) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) dokonać samooceny pracy.

Załącznik nr 1 Charakterystyka techniczna spoiwa

Spoiwo to jest gaszone fabrycznie małą ilością wody i sproszkowane. Przed użyciem

do zaprawy należy je na 1 lub 2 dni wcześniej namoczyć w wodzie.

Załącznik nr 2 Charakterystyka techniczna spoiwa

Spoiwo to stosuje się go do wykonywania cienkich gładzi oraz do spoinowania płyt

gipsowo-kartonowych.


Wyposażenie stanowiska pracy: − charakterystyki techniczne spoiw, − plansze poglądowe dotyczące materiałów używanych w robotach tynkarskich, − karty katalogowe gotowych mas tynkarskich i płyt gipsowo-kartonowych, − literatura. Ćwiczenie 2

Przygotuj dowolną ilość zaprawy tynkarskiej wapiennej marki M 0,3. Zbadaj konsystencję przygotowanej zaprawy stożkiem pomiarowym.


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) ustalić składniki zaprawy tynkarskiej oraz ich proporcje, 5) ustalić kolejność mieszania składników, 6) przygotować składniki zaprawy tynkarskiej, 7) przygotować zaprawę, 8) zbadać konsystencję przygotowanej zaprawy, 9) uporządkować miejsce pracy, 10) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 11) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 12) zaprezentować efekty swojej pracy, 13) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − materiały potrzebne do wykonania zaprawy wapiennej, − narzędzia potrzebne do mieszania składników, − stożek i naczynie pomiarowe do badania konsystencji zaprawy, − tabele przedstawiające skład zapraw tynkarskich. Ćwiczenie 3

Na podstawie instrukcji producenta zamieszczonej na opakowaniu dowolnej masy tynkarskiej ustal: − nazwę wyrobu, − jego skład i właściwości techniczne, − zastosowanie, − zalecenia dotyczące nakładania masy.


1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) zapoznać się z instrukcją producenta, 3) ustalić nazwę wyrobu, 4) ustalić skład i właściwości techniczne wyrobu, 5) ustalić zastosowanie, 6) ustalić sposób nakładania,


7) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 10) zaprezentować efekty swojej pracy, 11) dokonać samooceny pracy.


− opakowania gotowych mas tynkarskich, − karty katalogowe gotowych wyrobów tynkarskich. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić rodzaje materiałów używanych w robotach tynkarskich? ¨ ¨ 2) rozróżnić rodzaje wapna ? ¨ ¨ 3) scharakteryzować rodzaje gipsów używanych w robotach tynkarskich? ¨ ¨ 4) określić rodzaje i marki cementów? ¨ ¨ 5) określić rodzaj kruszywa do zapraw tynkarskich? ¨ ¨ 6) określić rodzaje płyt gipsowo-kartonowych? ¨ ¨ 7) dobrać i ocenić zastosowanie materiałów do robót tynkarskich? ¨ ¨ 8) wykonać zaprawę tynkarską o określonych proporcjach składników,

konsystencji i marce? ¨ ¨


4.4. Przepisy bezpieczeństwa pracy przy robotach tynkarskich 4.4.1. Materiał nauczania

Przy robotach tynkarskich występują zagrożenia dla zdrowia i życia związane z: − pracą na wysokości, − obsługą urządzeń zmechanizowanych – elektrycznych i pneumatycznych, − szkodliwym działaniem materiałów używanych do tynkowania. Każdy pracownik powinien znać i stosować podczas pracy obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. Tynkarze powinni być zaopatrzeni w przewidzianą przepisami odzież ochronną i środki ochrony indywidualnej (rękawice, okulary ochronne itp.), a używane narzędzia powinny być w dobrym stanie technicznym. Zasady bezpiecznej pracy na wysokości Pracą na wysokości jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. − Prace na wysokości powinny być zorganizowane i wykonywane w sposób niezmuszający

pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym pracuje.

− Pomosty robocze do robót tynkarskich wzniesione na wysokość powyżej 1,0 m nad poziomem podłogi lub terenu powinny posiadać balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m. Pomiędzy poręczą a krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób.

− Nie wolno wykonywać robót tynkarskich z drabin przystawnych. − Otwory w stropach i ścianach (np. na balkony, szyby dźwigów), na których prowadzone

są roboty lub do których możliwy jest dostęp ludzi, powinny być zabezpieczone balustradami.

− Przy pracach na konstrukcjach wieżowych i kominach, przy ustawianiu lub rozbiórce rusztowań oraz przy pracach na drabinach lub klamrach na wysokości powyżej 2 m nad poziomem terenu lub podłogi należy stosować szelki bezpieczeństwa z linką przymocowaną do stałych elementów konstrukcji.

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zmechanizowanych narzędzi i urządzeń tynkarskich − Przy pracy zacieraczką należy uważać, by nie uszkodzić rąk wirującą tarczą. − Przy obsłudze narzędzi elektrycznych powinny być stosowane środki zabezpieczające

przed porażeniem prądem. − Prawidłowość podłączenia agregatów do sieci elektrycznej powinien skontrolować

elektryk budowy; pomiary skuteczności zerowania lub uziemienia agregatu należy wykonać po jego montażu lub zmianie stanowiska pracy.

− Należy codziennie sprawdzać działanie manometru, instalację elektryczną i pracę pompy. − Wszelkie naprawy i konserwację pompy należy wykonywać po odłączeniu jej

od instalacji elektrycznej. − Codziennie kontrolować stan węży tynkarskich (uszkodzenia, pęknięcia) oraz stosować

osłony węży w miejscach przejść i przebywania pracowników. Wszyscy pracujący w pobliżu węży tynkarskich muszą posiadać okulary ochronne.

− Przy obsłudze urządzeń pneumatycznych należy stosować środki ochrony słuchu, sprężarki powinny posiadać zawory bezpieczeństwa i manometry z czerwoną kreską, wskazującą dopuszczalne ciśnienie.


Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu szkodliwych materiałów − Przy przygotowywaniu i stosowaniu zapraw należy chronić skórę i oczy ze względu

na żrące działanie wapna i cementu. − Przy przygotowywaniu podłoży i naprawach tynku należy pracować w okularach,

rękawicach i ubraniu ochronnym ze względu na zapylenie. − Nie wolno stosować do tynków dodatków szkodliwych dla zdrowia, np. związków

ołowiu. − Pomieszczenia tynkowane powinny mieć zapewnioną dobrą wentylację. − W pobliżu miejsca agregatu tynkarskiego powinna znajdować się odpowiednio

wyposażona apteczka, za szczególnym uwzględnieniem środków do przemywania oczu. Ze wzglądu na zagrożenie pożarowe każda budowa musi być wyposażona w sprawny

sprzęt gaśniczy, umieszczony w widocznych, dostępnych miejscach. Z uwagi na zagrożenie środowiska zużyte opakowania po wyrobach i materiałach używanych w robotach tynkarskich należy segregować i wyrzucać do odpowiednich pojemników. Szkodliwych substancji chemicznych nie wolno wylewać bezpośrednio do kanalizacji. 4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając napytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaka jest definicja pracy na wysokości? 2. Jak powinien być zabezpieczony pomost roboczy? 3. Jakie zagrożenia występują przy pracy z urządzeniami elektrycznymi? 4. Jakie środki ochrony indywidualnej należy stosować przy pracy z urządzeniami

pneumatycznymi? 5. Jakie zasady bezpieczeństwa obowiązują przy obsłudze węży tynkarskich? 6. Które materiały używane w robotach tynkarskich są szkodliwe dla zdrowia? 7. Jakie środki ochrony indywidualnej należy stosować przy przygotowywaniu podłoży? 8. Jakie zasady powinny być przestrzegane ze względu na zagrożenie pożarowe i ochronę

środowiska? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Ustal zasady zabezpieczenia pomostu tynkarskiego umieszczonego na wysokości powyżej 1,0 m nad terenem.


1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) zapoznać się z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących robót tynkarskich, 3) określić zasady bezpiecznej pracy na wysokości, 4) określić zasady zabezpieczenia pomostu tynkarskiego, 5) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) dokonać samooceny pracy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy dotycząca robót tynkarskich, − plansza poglądowa dotycząca bezpiecznej pracy na wysokości. Ćwiczenie 2

Spośród przedstawionych przez nauczyciela środków ochrony indywidualnej wybierz środki konieczne przy obsłudze węży tynkarskich. Uzasadnij swój wybór, charakteryzując wybrane środki.


1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) ustalić zasady bezpieczeństwa obowiązujące przy obsłudze węży tynkarskich, 3) obejrzeć przedstawione środki ochrony indywidualnej, 4) wybrać wskazane środki ochrony indywidualnej konieczne przy obsłudze węży

tynkarskich, 5) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − różne środki ochrony indywidualnej, − plansza poglądowa dotycząca bezpieczeństwa przy robotach tynkarskich, − instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy dotycząca robót tynkarskich. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

przeciwpożarowe i ochrony środowiska dotyczące robót tynkarskich? ¨ ¨ 2) określić zasady bezpiecznej pracy na wysokości? ¨ ¨ 3) określić zasady bezpiecznej pracy przy obsłudze urządzeń tynkarskich? ¨ ¨ 4) określić zasady bezpieczeństwa i higieny pracy z szkodliwymi materiałami

stosowanymi w robotach tynkarskich? ¨ ¨ 5) wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy, przeciwpożarowych i ochrony środowiska? ¨ ¨


4.5. Podłoża pod tynki – sposób przygotowania 4.5.1. Materiał nauczania

Wszystkie tynki bez względu na spoiwo i właściwości wymagają odpowiedniego przygotowania podłoża. Podłoża pod tynki powinna charakteryzować: − dobra przyczepność zaprawy do podłoża, − trwałość, sztywność i niezmienność wymiarów, − równość, aby nie pogrubiać miejscowo tynku.

Brak przyczepności tynku do podłoża może być wynikiem zawilgocenia ściany lub różnicy między współczynnikiem rozszerzalności cieplnej podłoża i tynku. Zwiększają przyczepność: chropowatość podłoża, puste spoiny w murze, siatki, związki chemiczne powstające na styku podłoża z zaprawą. Trwałość i sztywność podłoża zależy od jego konstrukcji. Nierówności podłoża wpływają na pracochłonność wykonania i obniżają jakość tynku.

Przed rozpoczęciem robót tynkarskich podłoże należy oczyścić z kurzu, sadzy, tłustych substancji i innych zanieczyszczeń. Należy również wykonać czynności przygotowawcze, jak: osadzenie uchwytów i kołków, osiatkowanie lub zamurowanie bruzd na przewody. Przygotowanie różnych podłoży Podłoża ceglane Mogą być tynkowane po upływie 2 miesięcy od wykonania murów z uwagi na ich osiadanie, skurcz oraz proces wysychania. Mur powinien być wykonany na puste spoiny, a ze spoin pełnych zaleca się przed tynkowaniem wydrapać zaprawę na głębokość 10÷15 mm od lica ściany. Przed tynkowaniem mur oczyścić z wszelkich zanieczyszczeń, a nadmiernie suchą powierzchnię należy zwilżyć wodą, aby cegła nie odciągała wody z zaprawy (szczególnie podczas upałów). Ze stropów ceglanych należy usunąć wystające „sople” zaprawy. Podłoża z elementów z betonów komórkowych Należy oczyścić z wystających grudek zaprawy i naprawić większe uszkodzenia kawałkami betonu komórkowego. Zaleca się spoiny wydrapać na głębokość 2÷3 mm od lica muru. W okresie letnim lub przy nadmiernym wysuszeniu podłoże zwilżyć wodą. Podłoża z betonów kruszynowych Powinny być równe, ale szorstkie. Gładkie podłoża betonowe należy naciąć dłutami ręcznymi lub mechanicznymi, a następnie oczyścić z pyłu i kurzu. Powierzchnie płyt prefabrykowanych powinny być oczyszczone z pyłu i łuszczących się fragmentów powierzchni (zendry) oraz środków do smarowania form. W celu zabezpieczenia przed pękaniem tynku, styki płyt należy zabezpieczyć pasami siatki szerokości 10 cm. Przed tynkowaniem powierzchnie betonowe należy dobrze zwilżyć wodą. Podłoża gipsowe i gipsowo-betonowe Powinny być wysuszone i porysowane ostrym narzędziem w skośną kratkę. Części metalowe przylegające do spoiwa gipsowego należy zabezpieczyć środkiem antykorozyjnym. Bezpośrednio przed tynkowaniem powierzchnię oczyścić z kurzu i lekko zwilżyć wodą.


Podłoża z drewna i materiałów drewnopochodnych Należy pokryć podkładem zwiększającym przyczepność, np. trzciną lub siatką powiązaną miękkim drutem wiązałkowym. Płyty wiórowo-cementowe powinny mieć styki zakryte pasami siatki metalowej lub tworzyw sztucznych - szerokości 10 cm. W przypadku zapraw na spoiwie gipsowym siatka metalowa powinna być ocynkowana lub zabezpieczona przed korozją. Podłoża metalowe Podłoża metalowe w postaci blach czy kształtowników należy trwale osłonić siatką stalową lub druciano-ceramiczną. Elementy metalowe i siatka powinny być oczyszczone z rdzy i innych zanieczyszczeń, a przy tynkach zawierających cement dwukrotnie powleczone zaczynem cementowym. Przy tynkach zawierających gips podłoże należy zabezpieczyć powłoką antykorozyjną. Stary tynk Może być podłożem po tynkowanie najczęściej w robotach remontowych. Podczas przygotowania takiego podłoża należy usunąć farbę znajdującą się na tynku i naprawić uszkodzenia. Pęknięcia należy poszerzyć, zmoczyć i wypełnić zaprawą. Miejsca uszkodzone i odparzone zbić i uzupełnić tynk. Naprawione i oczyszczone podłoże zmyć i dobrze nawilżyć, następnie wykonać obrzutkę z rzadkiej zaprawy cementowej 1:1. Obrzutki nie musi się wykonywać, gdy nowy tynk jest ze spoiwem gipsowym. Jeżeli nowy tynk cementowy, cementowo-wapienny lub wapienny wykonuje się na starym tynku gipsowym, to całą jego powierzchnię należy pokryć cienką warstwą obrzutki cementowej. Jest to konieczne, aby podłoże gipsowe nie odciągało wody z nowego tynku. 4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym powinny się charakteryzować podłoża pod tynki? 2. Od czego zależy przyczepność tynku do podłoża? 3. Jakie czynności przygotowawcze należy wykonać przed tynkowaniem? 4. Jakie warunki powinien spełniać mur przeznaczony do tynkowania? 5. W jaki sposób należy przygotować do tynkowania płyty prefabrykowane? 6. W jaki sposób przygotowuje się podłoże gipsowe? 7. Jak należy przygotować do tynkowania podłoża z drewna i materiałów

drewnopochodnych? 8. W jaki usposób należy przygotować podłoże metalowe? 9. W jaki sposób przygotowuje się podłoże starego tynku pod nową wyprawę? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Ustal, jakie warunki powinny spełniać podłoża pod tynki – jakie czynności należy wykonać przed rozpoczęciem robót tynkarskich.


1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) określić, czym powinny się charakteryzować podłoża pod tynki, 3) określić rodzaj zanieczyszczeń, które powinny być usunięte przed tynkowaniem, 4) określić czynności przygotowawcze wykonywane przed tynkowaniem, 5) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,


7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) dokonać samooceny pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − plansze poglądowe dotyczące przygotowania podłoży pod tynki, − literatura. Ćwiczenie 2

Przygotuj ściankę gipsową do tynkowania zaprawą gipsowo-wapienną.


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) ustalić warunki, jakie powinno spełniać podłoże pod tynk gipsowo-wapienny, 5) obejrzeć ściankę i określić zakres czynności przygotowawczych, 6) usunąć ewentualne zanieczyszczenia i usterki, 7) porysować powierzchnię ostrym narzędziem w ukośną kratkę, 8) oczyścić podłoże na sucho z kurzu, 9) lekko zwilżyć powierzchnię wodą, 10) uporządkować stanowisko pracy, 11) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 12) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 13) zaprezentować efekty swojej pracy, 14) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − narzędzia tynkarskie, − materiały potrzebne do przygotowania podłoża gipsowego, − plansza poglądowa dotycząca przygotowania podłoża gipsowego pod tynkowanie, − sprzęt do sprzątania. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić warunki, jakie powinno spełniać podłoże pod tynki? ¨ ¨ 2) scharakteryzować sposób przygotowania podłoży ceglanych

i betonowych? ¨ ¨ 3) scharakteryzować sposób przygotowania podłoży gipsowych? ¨ ¨ 4) scharakteryzować sposób przygotowania pod tynki podłoży drewnianych

i metalowych? ¨ ¨ 5) scharakteryzować sposób przygotowania starego tynku pod

nową wyprawę? ¨ ¨ 6) przygotować podłoże pod tynk pospolity, zapewniający przyczepność

i trwałość? ¨ ¨


4.6. Techniki wykonywania tynków surowych i pospolitych 4.6.1. Materiał nauczania

Tynki surowe i pospolite zalicza się do tynków zwykłych. Ze względu na technikę wykonania i wynikający z niej stopień wygładzenia powierzchni dzielimy je na następujące odmiany i kategorie: − surowe rapowane – kategoria 0, − surowe wyrównane kielnią – kategoria I, − surowe ściągane pacą – kategoria Ia, − pospolite dwuwarstwowe – kategoria II, − pospolite trójwarstwowe – kategoria III, − doborowe – kategoria IV. Tynki surowe (kat. 0) To tynki jednowarstwowe - wykonuje się je przez równomierne obrzucenie powierzchni podłoża zaprawą w ten sposób, że każdy narzut z kielni układa się regularnie obok poprzedniego. Nazywa się je rapowanymi, mają powierzchnie nierówne, mogą być stosowane w pomieszczeniach gospodarczych, strychach, piwnicach. Tynki surowe wyrównane kielnią (kat. I) lub ściągane pacą (kat. Ia) To tynki jednowarstwowe – wykonuje się je jak tynki kat. 0, lecz z wyrównaniem powierzchni kielnią lub ze ściągnięciem zaprawy pacą – są stosowane najczęściej pod pionowe izolacje murów piwnicznych. Tynki pospolite dwuwarstwowe (kat. II) Są wykonywane jako obrzutka + narzut wyrównany pacą i zatarty na ostro packą – mają powierzchnię równą, ale szorstką; są stosowane w pomieszczeniach podrzędnych oraz na elewacjach budynków o niższym standardzie. Tynki pospolite trójwarstwowe (kat. III) Stosowane są jako tynki wewnętrzne i zewnętrzne. Składają się z obrzutki i narzutu (grubość 8÷15mm) oraz gładzi zatartej packą na ostro, grubości 2÷3 mm. Tynki doborowe (kat. IV) Wykonuje się jak tynki kat. III, mają powierzchnię równą i bardzo gładką, mogą być filcowane (kat. IVf) lub wypalane (kat. IV w).

Tynki surowe i pospolite mogą być wykonywane ręcznie lub mechanicznie. Wykonywanie tynków surowych i pospolitych obejmuje następujące czynności: − wyznaczanie lica powierzchni tynku, jeśli kategoria tynku tego wymaga, − wykonanie obrzutki, − wykonanie narzutu, − wykonanie gładzi, − wykonanie tynku, między innymi na ościeżach. Wyznaczanie lica powierzchni tynków

Wyznaczenie lica powierzchni tynku ma na celu ukształtowanie powierzchni tynku, przy jednoczesnym uzyskaniu jak najmniejszej, lecz niezbędnej jego grubości. Płaszczyznę licową należy wyznaczać przy wykonywaniu tynków kategorii III i IV.


Na ścianie wyznacza się najpierw linię horyzontu, a następnie lico powierzchni tynku. Używa się przy tym łaty, pionu, sznura, węża wodnego i gwoździ, które wbija się co 1,5÷2,0 metra wzdłuż długości i wysokości ściany. Główki gwoździ muszą leżeć w jednej płaszczyźnie. Przy gwoździach osadza się na gęstej zaprawie gipsowej klocki drewniane lub wykonuje placki z zaprawy i wygładza równo z główką gwoździa. Następnie wykonuje się z zaprawy pasy, które pełnią rolę prowadnic przy wykonywaniu tynku (tzw. bicie pasów). Ułatwieniem pracy jest stosowanie (zamiast pasów kierunkowych z zaprawy) listew drewnianych lub stalowych. Lico powierzchni tynku na suficie można wyznaczyć za pomocą dużego kątownika (węgielnicy) o ramionach długości 1,5÷2 m lub przy użyciu łaty i poziomnicy.

Rys. 9. Wyznaczanie horyzontu [15, s. 294]

a) b)

Rys. 10. Wyznaczanie lica powierzchni tynku na suficie: a) za pomocą kątownika, b) za pomocą łaty [10. s. 338 i 339].

Wykonywanie obrzutki, narzutu i gładzi Obrzutka Jest pierwszą warstwą tynku, grubości 3÷4 mm na ścianach i 4 mm na suficie, którą wykonuje się z bardzo rzadkiej zaprawy, aby uzyskać silne połączenie z podłożem. Przy tynkowaniu ręcznym obrzutkę nanosi się kielnią lub czerpakiem, rzucając zaprawę silnymi ruchami. Po lekkim stwardnieniu obrzutki i skropieniu jej wodą nanosi się drugą warstwę - narzut.


Narzut Jest najważniejszą warstwą tynku i powinien być wykonany bardzo starannie. Grubość narzutu powinna wynosić 8÷15 mm, a konsystencja zaprawy nie powinna przekraczać 9 cm zanurzenia stożka pomiarowego. Przy ręcznym tynkowaniu narzut można nanosić: kielnią ze skrzyni lub z deski, czerpakiem lub pacą. Narzucanie zaprawy kielnią z deski stosuje się najczęściej przy tynkowaniu stropów. Na sufit można narzucać zaprawę sposobami: „przez głowę”, „nad sobą”, lub „od siebie”. Po naniesieniu narzutu wyrównuje się go za pomocą łaty. a) b) c)

Rys. 11. Sposoby narzucania zaprawy z deski na sufit: a) „przez głowę”, b) „nad sobą”, c) „od siebie” [10. s.343]

Gładź to cienka warstwa (1÷3 mm) wykonywana na narzucie w tynkach trójwarstwowych. Zaprawa powinna być rzadka, bardziej tłusta niż do narzutu, z drobnym przesianym piaskiem. W celu zapewnienia odpowiedniej przyczepności należy narzut przed nałożeniem gładzi dobrze zmoczyć. Gładź nakłada się za pomocą kielni i rozprowadza pacą, a po wstępnym stężeniu zaciera packą. W czasie zacierania należy tynk skrapiać wodą za pomocą pędzla.

Na każdym etapie wykonywania tynku należy sprawdzać konsystencję zaprawy za pomocą stożka pomiarowego. W zależności od rodzaju i warstwy tynku stosuje się rodzaje i konsystencje zapraw przedstawione w tabeli 5. Tabela 5. Zastosowanie zapraw, zalecane rodzaje, marki zapraw, w zależności od ich przeznaczenia w robotach

tynkarskich wg PN-90/B-14501

Rodzaj tynków Przeznaczenie zaprawy

Rodzaj zaprawy Marka zaprawy Konsystencja wg stożka pom. w

cm zewnętrzne obrzutka pod

tynki cementowa cem.-wap.

M4÷M15 M2÷M7

9÷11

wewnętrzne obrzutka pod tynki

cementowa cem.-wap. wapienna gipsowa

gipsowo-wap.

M2÷M15 M1÷M7

M0,6÷M1 M4 M4

9÷10

zewnętrzne narzut cementowa M4÷M7 6÷9


cem-wap. M2÷M7 wewnętrzne narzut wapienna

gipsowa cem.-wap.

M0,3÷M1 M2÷M1 M1÷M7

6÷9

zewnętrzne warstwa wierzchnia

tynków zwykłych

cementowa cem.-wap. gipsowa

M2÷M4 6÷8 9÷10

wewnętrzne warstwa wierzchnia

tynków zwykłych

cementowa cem.-wap. gipsowa

gipsowo-wap.

M4÷M7 M1÷M4 M1÷M2

M0,6÷M2

Tynki pocienione i gładzie na podłożach gipsowych i gips.-bet.

gipsowa gipsowo-wap.

M2÷M4 6÷11

Odbiór robót tynkarskich

Przy odbiorze robót tynkarskich sprawdza się prawidłowość i jakość ich wykonania, a w szczególności: ich grubość, gładkość i przyczepność do podłoża całej powierzchni. Na powierzchni tynków nie mogą występować: − trwałe zacieki, − wykwity pleśni i roztworów soli, − pęknięcia, wypryski i spęcznienia, − pęcherze i odparzenia będące wynikiem słabej przyczepności tynku do podłoża, − widoczne miejscowe nierówności, wynikające z techniki wykonania tynku. Dopuszczalne odchyłki i usterki przy tynkach zwykłych, w zależności od ich kategorii, powinny być zgodne z aktualnymi normami. W tynkach pospolitych dopuszcza się występowanie nierówności powierzchni do 4 mm na całej długości łaty kontrolnej 2 metrowej. Przepisy dotyczące odbioru są określone w „Warunkach technicznych wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych.” 4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak dzielą się tynki ze względu na technikę wykonania i wynikający z niej stopień

wygładzenia powierzchni? 2. Czym charakteryzują się tynki surowe i gdzie się je stosuje? 3. Z jakich warstw składają się tynki pospolite dwu- i trójwarstwowe? 4. W jaki sposób wyznacza się lico powierzchni tynku? 5. Co to jest obrzutka? 6. W jaki sposób wykonuje się narzut? 7. Jaką zaprawą wykonuje się gładź? 8. Jakie rodzaje zapraw tynkarskich mogą być używane do wykonania poszczególnych

warstw tynku? 9. Na czym polega odbiór robót tynkarskich?


4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wyznacz płaszczyznę lica tynku na ścianie wewnętrznej dowolną metodą stosowaną w robotach tynkarskich.


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) ustalić sposoby wyznaczania lica tynku, 5) wybrać jeden ze sposobów, 6) przygotować odpowiednie materiały i narzędzia, 7) przygotować narzędzia do wyznaczenia lica tynku, 8) wyznaczyć lico tynku, 9) sprawdzić dokładność wykonania, 10) uporządkować stanowisko pracy, 11) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 12) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 13) zaprezentować efekty swojej pracy, 14) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − narzędzia i materiały potrzebne do wykonania zadania, − plansze poglądowe dotyczące wyznaczania lica tynku, − sprzęt do sprzątania. Ćwiczenie 2

Wykonaj tynk surowy kategorii I na powierzchni 1 m2 podłoża betonowego z wykończeniem tej powierzchni kielnią.


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) ustalić zasady wykonania tynku surowego kat. I, 5) obejrzeć dokładnie ścianę przeznaczoną do tynkowania, 6) sprawdzić jakość podłoża, 7) przygotować potrzebne materiały, 8) przygotować sprzęt i narzędzia tynkarskie, 9) przygotować zaprawę cementową, 10) narzucić odpowiednio zaprawę na podłoże, 11) wyrównać powierzchnię kielnią, 12) uporządkować stanowisko pracy, 13) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 14) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 15) zaprezentować efekty swojej pracy, 16) dokonać samooceny pracy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania zadania, − materiały potrzebne do wykonania tynku, − sprzęt do sprzątania. Ćwiczenie 3

Wykonaj warstwę obrzutki, narzutu i gładzi na ścianie murowanej na spoiny puste.


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) ustalić sposób wykonania obrzutki, narzutu i gładzi, 5) sprawdzić jakość podłoża, 6) przygotować materiały potrzebne do wykonania obrzutki, narzutu i gładzi, 7) przygotować sprzęt i narzędzia tynkarskie, 8) przygotować zaprawę tynkarską, 9) wykonać poszczególne warstwy tynku, 10) uporządkować stanowisko pracy, 11) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 12) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 13) zaprezentować efekty swojej pracy, 14) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − narzędzia i sprzęt do wykonania zadania, − materiały potrzebne do wykonania poszczególnych warstw tynku, − sprzęt do sprzątania. 4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić rodzaje tynków surowych i pospolitych? ¨ ¨ 2) określić zastosowanie tych tynków? ¨ ¨ 3) wyznaczyć płaszczyznę lica tynku metodą stosowaną w robotach

tynkarskich? ¨ ¨ 4) wykonać warstwę obrzutki, narzutu i gładzi? ¨ ¨ 5) wykonać tynki jednowarstwowe kategorii I oraz tynki dwuwarstwowe

kategorii II? ¨ ¨ 6) określić sposób odbioru tynków? ¨ ¨


4.7. Naprawa tynków 4.7.1. Materiał nauczania

Podczas prac remontowych zachodzi często konieczność naprawy tynków. Należy wtedy najpierw określić zakres koniecznych do wykonania prac. Oprócz widocznych uszkodzeń mogą występować tynki odparzone, które nie różnią się wyglądem od dobrych. Aby stwierdzić odparzenia, należy je opukać lekkim młotkiem. Tynki odparzone wydają głuchy odgłos, natomiast tynki dobrze związane z podłożem wydają czysty dźwięk. Po ostukaniu należy zaznaczyć miejsca, w których stwierdzono odparzenia tynku. Tynki zawilgocone, z widocznymi zaciekami, bada się ostrzem gwoździa. Dobry tynk się rysuje, natomiast zły, o słabej spójności rozsypuje się. Miejsca przeznaczone do naprawy należy na ścianie zaznaczyć.

We wszystkich oznaczonych miejscach tynk musi być skuty. Zbija się go młotkiem murarskim lub przecinakiem aż do podłoża. Odsłonięte podłoże betonowe i kamienne należy naciąć dłutem, natomiast z powierzchni muru należy wyskrobać zaprawę ze spoin na głębokość około 2 cm. Odsłonięte podłoże należy oczyścić, obficie zwilżyć wodą i uzupełnić tynk taką samą zaprawą, jaką był wykonany stary tynk.

Sposób usuwania rys występujących w powierzchni tynku zależy od ich wielkości. Rysy płytkie (głębokości do 0,5 cm) należy poszerzyć przecinakiem, oczyścić, obficie zmoczyć wodą, wypełnić taką samą zaprawą, z jakiej był tynk i zatrzeć packą. Rysy głębsze niż 0,5 cm naprawia się w dwóch etapach: − najpierw, po odpowiednim przygotowaniu rysy, wykonuje się wypełnienie zgrubne, − po wstępnym związaniu wykonuje się wypełnienie całkowite z zatarciem drewnianą

packą.

Rys. 12. Kolejne fazy naprawy pękniętego tynku: a) stan początkowy, b) poszerzenie rysy i nasycenie wodą, c) zgrubne wypełnienie ubytku zaprawą tynkarską, d) całkowite wypełnienie zaprawą z zatarciem na gładko,

1- rysa, 2- tynk nasycony wodą, 3- zaprawa tynkarska, 4- druga warstwa zaprawy [16, str.234] Wady powierzchniowe tynku np. po usunięciu powłoki malarskiej usuwa się przez przetarcie, czyli położenie nowej gładzi. W zależności od rodzaju istniejącego tynku nową gładź wykonuje się z zaprawy: wapiennej, cementowo-wapiennej lub gipsowej. Przy nieznacznych uszkodzeniach tynku można nanosić i rozprowadzać gładź za pomocą ławkowca. Do wykonania zaprawy musi być wtedy użyty bardzo drobnoziarnisty piasek.

Tynki gładzone należy naprawiać drobnoziarnistą zaprawą i przecierać packą filcowaną lub metalową. Rysy o szerokości do 1 mm oraz niewielkie uszkodzenia, np. otwory po gwoździach, można naprawiać zaprawą gipsową 1:1, po wcześniejszym zwilżeniu uszkodzeń wodą.


Reperacje dużych, oświetlonych powierzchni tynku powinny być wykonane szczególnie dokładnie i miejsca napraw powinny mieć taki sam rodzaj powierzchni jak stary tynk. Naprawy tynków ozdobnych są bardzo trudne i muszą być wykonywane przez tynkarza.

Do naprawy uszkodzeń gładkich powierzchni gipsowych można stosować produkowane fabrycznie gotowe masy lub specjalne mieszanki do sporządzania szpachlówek gipsowych, zawierające dodatek opóźniaczy wiązania gipsu. 4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając napytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jaki sposób sprawdza się, czy tynki są odparzone? 2. W jaki sposób naprawia się tynki odparzone i tynki, które utraciły spójność? 3. Jakie są sposoby naprawiania pęknięć tynków? 4. Jakich zapraw należy używać do reperacji tynków? 5. Jaką metodą można naprawiać niewielkie uszkodzenia powierzchniowe? 6. Do jakich napraw można stosować szpachlówki gipsowe? 4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Rozpoznaj uszkodzenia tynku w pracowni lub w pomieszczeniu wskazanym przez nauczyciela i ustal zakres i sposób wykonania napraw.


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) obejrzeć dokładnie tynki na ścianach i suficie, 5) sprawdzić, czy występują odparzenia tynku, 6) wskazać widoczne uszkodzenia, 7) ustalić zakres napraw, 8) ustalić sposób wykonania tych napraw, 9) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 10) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 11) zaprezentować efekty swojej pracy, 12) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plansza poglądowa dotycząca napraw tynku, − literatura.


Ćwiczenie 2 Dokonaj naprawy uszkodzonego tynku na ścianie wewnętrznej wskazanej w ćwiczeniu nr 1.


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) zaznaczyć miejsca, w których tynk należy całkowicie usunąć, 5) przygotować zaprawę budowlaną, 6) naprawić uszkodzone fragmentu tynku, 7) sprawdzić jakość wykonanej pracy, 8) uporządkować miejsce pracy, 9) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 10) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 11) zaprezentować efekty swojej pracy, 12) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania zadania, − materiały potrzebne do wykonania napraw tynku, − sprzęt do sprzątania. 4.7.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) sprawdzić, czy tynk jest odparzony? ¨ ¨ 2) sprawdzić spójność tynku? ¨ ¨ 3) określić rodzaj zaprawy do naprawy tynku? ¨ ¨ 4) rozpoznać uszkodzenia tynku i dokonać naprawy? ¨ ¨ 5) dokonać bieżącej oceny wykonanej pracy i usunąć usterki? ¨ ¨


4.8. Rusztowania do robót tynkarskich i zasady ich eksploatacji 4.8.1. Materiał nauczania

Do robót tynkarskich wewnątrz budynku stosuje się takie same rusztowania jak do robót murarskich. Są to rusztowania: na kozłach, teleskopowe i stolikowe.

Do robót tynkarskich elewacyjnych oraz we wnętrzach wysokich pomieszczeń konieczne jest użycie rusztowań, na których układa się pomosty robocze. Każdy pomost znajdujący się na wysokości większej niż 1,0 m nad poziomem terenu powinien posiadać poręcze i odbojnice, które zabezpieczają narzędzia i materiały przed spadnięciem.

Do robót zewnętrznych stosuje się najczęściej rusztowania: − stojakowe, − drabinowe, − rurowe, − ramowe, − wiszące, − na wysuwnicach, − przesuwne lub przejezdne. Rusztowania drewniane stojakowe i drabinowe powinny być wykonane ze zdrowego drewna z drzew iglastych, bez sęków i wad. Montaż i rozbiórkę takich rusztowań powinni wykonywać odpowiednio wykwalifikowani robotnicy.

Do robót tynkarskich zewnętrznych stosuje się rusztowanie stojakowe dwurzędowe, składające się z dwóch rzędów stojaków połączonych podłużnicami, leżni, pomostów i krzyżulców usztywniających.

Rys. 13. Rusztowanie stojakowe dwurzędowe- widok [15, s. 316] Rusztowania drabinowe, zwane wiedeńskim, składają się z szeregu ustawionych pionowo drabin oraz ułożonych na ich szczeblach pomostów roboczych. Drabiny usztywnia się tężnikami i przymocowuje do budynku.


Rys. 14. Rusztowanie drabinowe: a) widok, b) sposób mocowania do ściany, 1 - drabina, 2 – pomost,

3 – stężenie, 4 – poręcz, 5- belka rozpierająca, 6 – hak stalowy wbity w ścianę, 7 – drut ø 3 mm [16, s.188]

Rusztowania drewniane są ciężkie i nietrwałe, dlatego powszechnie używa się rusztowań stalowych lub ze stopów aluminiowych. Rusztowania metalowe są proste w montażu i demontażu. Wykonuje się je z rur i kształtowników oraz różnego typu złączy i zaczepów, które zapewniają odpowiednią sztywność połączeń. Konstrukcja rusztowania z rur stalowych jest taka sama jak rusztowania drewnianego dwustojakowego. Każde rusztowanie powinno być odpowiednio zakotwione do ściany.

Rys. 15. Pion komunikacyjny rusztowania rurowego a) rzut poziomy, b) widok [10, s. 205]

Rusztowania ramowe mogą być stosowane do robót zewnętrznych oraz wewnątrz budynku. Wysokość powtarzalnej kondygnacji rusztowań ramowych powinna wynosić 2 m. Najczęściej stosowanym jest rusztowanie typu Warszawa, składane z gotowych ram wykonanych z rur stalowych i łączonych na czopowe złącza wzdłużne. Do wysokości 5 m może być stosowane jako wolnostojące, a powyżej 5 m powinno być kotwione do ściany. Inne typy rusztowań ramowych to np.: − „błyskawiczne”: Blitz 70ST, 100ST, 70AL – maks. wysokość użytkowania 24 m, − elewacyjne Kombi SL 70 (wys. 30 m) i Kombi SL100 (wys. 50 m), − elewacyjne systemu Baumann Mostostal – wysokość do 60 m, − Bera/Rux – wysokość użytkowania do 100 m, − przyścienne Zremb – wysokość do 30m.


a) b)

Rys. 16. Rusztowanie wolnostojące z elementów typu Warszawa: a) widok, b) ramka [10, s. 207] Rusztowania wiszące stosuje się do wykonywania robót elewacyjnych w budynkach wysokich. Składają się one z: pomostu lub kosza podwieszonego do wysuwnic układanych na stropie lub dachu budynku. Pomost może być unoszony lub opuszczany ręcznie lub za pomocą mechanicznych wciągarek. Do drobnych robót elewacyjnych (np. reperacji tynków) stosuje się rusztowanie krzesełkowe zawieszone na jednej linie i poruszane ręczną wciągarką, może na nim pracować tylko jeden pracownik. a) b) c)

Rys.17. Rusztowanie wiszące: a) krzesełkowe, b) koszowe, c) pomostowe segmentowe [10, s.209] Rusztowania na wysuwnicach są rzadko stosowane. Wysuwnice to belki, które na 1/3 długości i nie więcej niż 1,5 m wysuwa się na zewnątrz przez otwory w murze.


Rys. 18. Rusztowanie na wysuwnicach [15, s. 323] Rusztowania przesuwne lub przejezdne stosuje się najczęściej przy tynkowaniu długich budynków. Składają się z wózka jezdnego, stałego podwozia i konstrukcji nożycowej unoszącej pomost. Rusztowania przejezdne Baumann Mostostal typ MP są konstrukcji ramowej wykonanej z aluminium i stali ocynkowanej.

Rys.19. Rusztowanie przejezdne [10, s. 212]

Zasady eksploatacji rusztowań

Do użytkowania rusztowania można przystąpić po jego całkowitym skończeniu i sprawdzeniu poprawności wykonania. Odbiór rusztowania powinien być dokonany przez nadzór techniczny i potwierdzony wpisem do dziennika budowy.


W czasie eksploatacji rusztowania powinny być poddawane następującym przeglądom: − codziennie – przez brygadzistę tynkarskiego, − co 120 dni – przez konserwatora rusztowania, − po silnych wiatrach, burzach, długotrwałych opadach – przez komisję (z udziałem

inspektora nadzoru) dopuszczającą do ponownego wykonywania robót na rusztowaniu. Wynik przeglądów powinien być wpisany do dziennika budowy.

Podczas pracy na rusztowaniach należy przestrzegać następujących zasad: − pomosty robocze należy systematycznie oczyszczać z odpadów materiałów

budowlanych, a w zimie – ze śniegu i lodu, − materiały potrzebne do wykonania robót powinny być rozłożone równomiernie

na powierzchni pomostu roboczego, a ich ciężar nie może przekraczać dopuszczalnego obciążenia użytkowego,

− nie wolno pozostawiać na rusztowaniach materiałów i narzędzi po zakończeniu pracy, − pomosty robocze nie mogą być obciążone urządzeniami drgającymi, − nie wolno biegać po pomostach rusztowań, − konstrukcję rusztowań należy zabezpieczyć przed możliwością wejścia osób

niepowołanych na pomosty robocze, − węże do tłoczenia zaprawy należy podwieszać do elementu konstrukcji w sposób

przegubowy, − obciążenie i praca na dwóch pomostach na różnych poziomach w jednej linii pionowej

jest zabroniona, chyba że na to pozwala projekt (konieczne są wtedy szczelne daszki ochronne oddzielające obydwa stanowiska),

− podłoże, na którym jest ustawione rusztowanie, powinno mieć możliwość natychmiastowego odprowadzenia wód opadowych,

− rusztowania usytuowane bezpośrednio przy drogach, miejscach przejazdów i przejść dla pieszych powinny być zabezpieczone daszkami i siatkami ochronnymi,

− na rusztowaniach powinny być umieszczone tablice informacyjne o dopuszczalnym obciążeniu pomostów rusztowania i wyciągu, a na placu budowy – tablice ostrzegawcze,

− wchodzić i schodzić z rusztowania można tylko po drabinach i schodniach przeznaczonych do tego celu; muszą one być utrzymywane w czystości, aby wyeliminować możliwość poślizgu,

− rusztowania wiszące muszą być zabezpieczone przed wahaniami, nie wolno na nich używać drabin i kozłów.

Zasady bezpieczeństwa podczas montażu i demontażu rusztowań − Montaż rusztowań powinien być przeprowadzony zgodnie z dokumentacją danego

rodzaju rusztowań pod nadzorem osób posiadających odpowiednie uprawnienia. − Pracownicy montujący i demontujący rusztowania powinni posiadać pasy ochronne,

które w czasie prac przymocowuje się do stałych części budynku; prace te należy wykonywać w czasie dobrych warunków atmosferycznych, przy dobrej widoczności lub oświetleniu.

− Przy rusztowaniach drewnianych nie wolno używać drewna nieokorowanego, deski pomostowe muszą opierać się na 3 leżniach, drabiny rusztowań muszą być tak ustawione, aby obie nogi opierały się na wspólnej podkładce z grubej deski.

− Każdy pomost ułożony na wysokości większej niż 1,0 m ponad terenem powinien być zabezpieczony poręczami: górna poręcz powinna znajdować się na wysokości 1,10 m od pomostu, a dolna 0,55÷0,60 m. Bezpośrednio nad deskami pomostu mocuje się odbojnice, które zabezpieczają narzędzia i materiały przed spadnięciem z pomostu.

− W stalowych rusztowaniach rurowych nie wolno zaklinowywać połączeń węzłowych przez wkładanie kawałków stali lub drewna między rurę a jarzmo łącznika.


− Rusztowania metalowe powinny mieć prawidłowo założone i uziemione piorunochrony, a w pobliżu rusztowania nie mogą występować nieizolowane przewody elektryczne.

− Demontaż rusztowań danego typu należy prowadzić zgodnie z instrukcją zatwierdzoną przez kierownika budowy. Podczas demontażu nie wolno zrzucać elementów z wysokości. Po zakończeniu demontażu elementy powinny być oczyszczone i posegregowane.

− Demontaż rusztowań z rur stalowych należy prowadzić zgodnie z instrukcją producenta, po usunięciu z pomostów wszelkich urządzeń i materiałów. Demontaż rozpoczyna się od zdejmowania poręczy i krzyżulców najwyższego pomostu, a następnie rozbiera pomost, leżnie i schodnie.

− Rusztowania i podesty ruchome wiszące powinny spełniać wymagania określone odpowiednio w odrębnych przepisach oraz w Polskich Normach.

4.8.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając napytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie rodzaje rusztowań są używane do robót tynkarskich? 2. Z jakiego drewna powinny być wykonywane rusztowania drewniane? 3. Jakie są rodzaje rusztowań ramowych? 4. Do jakich robót stosuje się rusztowania wiszące? 5. Kiedy stosuje się rusztowania przejezdne? 6. Jak często powinny być dokonywane przeglądy rusztowań? 7. Jakie zasady powinny być przestrzegane podczas eksploatacji rusztowań? 8. Jak powinien być zabezpieczony pomost roboczy? 9. Jakie zasady bezpieczeństwa obowiązują przy montażu i demontażu rusztowań? 4.8.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Ustal zasady eksploatacji rusztowań dotyczące: − wykonywania przeglądów stanu technicznego, − składowania materiałów na pomostach roboczych, − zabezpieczenia rusztowania usytuowanego przy przejściu dla pieszych.


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) dokonać analizy zasad eksploatacji rusztowań, 5) ustalić zasady eksploatacji rusztowań w określonym zakresie, 6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plansza poglądowa dotycząca eksploatacji rusztowań, − literatura.


Ćwiczenie 2 Zmontuj rusztowanie rurowe dwurzędowe do wysokości 3 metrów. Uwaga: zadanie powinien wykonać zespół 2 osobowy.


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) dokonać analizy rysunku rusztowania rurowego dwurzędowego, 5) zapoznać się z instrukcją montażu rusztowań rurowych, 6) przygotować elementy rusztowania, 7) zmontować rusztowanie, 8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 10) zaprezentować efekty swojej pracy, 11) dokonać samooceny pracy.


− komplet elementów rusztowania rurowego dwurzędowego, − plansze poglądowe, − katalogi dotyczące rusztowań, − instrukcja montażu rusztowań stojakowych, − literatura. Ćwiczenie 3

Zdemontuj rusztowanie rurowe dwurzędowe wysokości 3 m, zmontowane podczas realizacji ćwiczenia 2, zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) zapoznać się z instrukcją demontażu rusztowania rurowego, 5) usunąć z pomostu roboczego wszelkie materiały, 6) rozebrać rusztowanie zachowując kolejność demontażu zgodną z instrukcją, 7) oczyścić, posegregować i poskładać elementy, 8) sprawdzić, czy wszystkie elementy nadają się do ponownego użycia, 9) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 10) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 11) zaprezentować efekty swojej pracy, 12) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − zmontowane rusztowanie, − plansze poglądowe i katalogi dotyczące rusztowań, − instrukcja demontażu rusztowań rurowych dwurzędowych.


4.8.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić rodzaje rusztowań stosowanych w robotach tynkarskich? ¨ ¨ 2) rozpoznać i scharakteryzować poszczególne rusztowania? ¨ ¨ 3) określić zasady eksploatacji rusztowań? ¨ ¨ 4) określić zasady bezpieczeństwa przy montażu i demontażu

rusztowań? ¨ ¨ 5) zmontować, eksploatować i zdemontować rusztowanie niezbędne

do wykonania robót tynkarskich o wysokości do 3 metrów? ¨ ¨ 6) dokonać składowania elementów rusztowania na stanowisku pracy? ¨ ¨ 7) wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy? ¨ ¨


4.9. Rozliczanie robót tynkarskich 4.9.1. Materiał nauczania Normy zużycia materiałów

Normy zużycia materiałów zawarte są w „Katalogu jednostkowych norm zużycia materiałów budowlanych” oraz w „Katalogu nakładów rzeczowych”. Określają one największą dopuszczalną ilość materiałów, która może być użyta do wykonania danej roboty. Określają również nakłady materiałów na ubytki naturalne oraz straty produkcyjne, np. pozostałości zaprawy na ściankach naczyń. Normy te są używane do sporządzenia zapotrzebowania materiałowego dla określonego zakresu robót, kontroli ich zużycia oraz rozliczenia materiałowego wykonanej pracy. Rozliczanie się z pobranych materiałów jest obowiązkiem kierownika budowy. Ustalanie ilości robót tynkowych

Ilość robót przewidzianych do wykonania ustala się na podstawie przedmiaru, a ilość robót już wykonanych – na podstawie obmiaru. Obmiar polega na dokładnym wymierzeniu i wyliczeniu ilości wykonanych robót. Sposób wykonania obmiaru robót podaje „Katalog nakładów rzeczowych” lub „Katalog norm pracy”.

Przy wykonywaniu obmiaru tynków zewnętrznych i wewnętrznych należy stosować następujące zasady: − Tynki zewnętrzne obmierza się w metrach kwadratowych ich powierzchni, według

wymiarów elementów nieotynkowanych w stanie surowym. Wysokość ścian przyjmuje się od terenu lub cokołu do górnej krawędzi ścian bez gzymsu. Elementy płaskie ścian (wnęki, pilastry) o szerokości ponad 30 cm zalicza się do ścian płaskich, o szerokości do 30 cm – do ościeży.

− Tynki balkonów i stropów loggii obmierza się w stanie surowym, doliczając powierzchnię czoła i boków balkonu, jeśli są tynkowane.

− Z powierzchni tynków zewnętrznych odlicza się: powierzchnie nieotynkowane, powierzchnie robót ciągnionych, elementów kamiennych i innych, otwory o tynkowanych ościeżach oraz otwory o powierzchni większej niż 1 m2, jeżeli nie tynkuje się ościeży.

− Powierzchnię otworów obmierza się w świetle ościeżnicy lub w świetle muru – gdy jej nie ma.

− Tynki ościeży oblicza się jako iloczyn długości otynkowanego ościeża (mierzonej w świetle ościeżnicy lub w razie jej braku – w świetle muru) i szerokości ościeży w stanie surowym.

− Tynki wewnętrzne obmierza się w świetle surowych murów, wysokość - od podłogi do sufitu. Płaszczyzny ścian (pilastry, wnęki) o szerokości ponad 50 cm zalicza się do ścian płaskich, natomiast o szerokości do 50 cm oraz tynkowane powierzchnie słupów, belek, nadproży itp. – zalicza się do ościeży.

− Tynki stropów płaskich obmierza się w świetle ścian w stanie surowym, a powierzchnie belek i żeber – w rozwinięciu.

− Z powierzchni tynków wewnętrznych odlicza się: powierzchnie nie tynkowane powyżej 1 m2, powierzchnie pod grzejniki tynkowane wcześniej, większe niż 1 m2, wszystkie otwory mające tynkowane ościeża oraz otwory bez tynkowanych ościeży o powierzchni większej niż 1 m2.

− Otwory obmierza się jak w tynkach zewnętrznych i potrąca z obu tynkowanych stron ścian.


Kalkulacja kosztu robót Do wyliczenia kosztu wykonania danych robót należy określić potrzebne nakłady

na robociznę, materiały i pracę sprzętu. Dane te można odczytać z „Katalogów nakładów rzeczowych” (tynki w katalogu nr 2-02), które służą do kosztorysowania robót budowlanych. W celu skalkulowania kosztu robót normy nakładów mnoży się przez odpowiednią stawkę: − dla robocizny – stawkę za godzinę pracy odpowiednio wyszkolonego pracownika, − dla materiałów – cenę jednostki wymienionych w tablicy materiałów, − dla sprzętu – cenę pracy roboczogodziny wymienionego w tablicy rodzaju sprzętu. Wynagrodzenie za wykonaną pracę

Płace robotników w budownictwie opierają na następujących systemach płac: − akordowym, − godzinowym (czasowym), − dniówkowym z premią.

W systemie akordowym pracownik otrzymuje wynagrodzenie za ilość wykonanej pracy. Mnożąc ilość metrów kwadratowych wykonanych tynków przez cenę wykonania 1 m2 tynku danej kategorii otrzymuje się wynagrodzenie.

System godzinowy polega na obliczaniu zarobku pracownika przez pomnożenie liczby przepracowanych godzin przez stawkę godzinową, która zależy od zaszeregowania zgodnego z taryfikatorem kwalifikacyjnym i ewentualnej premii.

System dniówkowy określa zarobek na podstawie liczby przepracowanych dniówek. Aby uzyskać odpowiednią wydajność pracy, określa się minimum jednostek roboty (np. ilość m2 tynku), które robotnik powinien wykonać w czasie zmiany roboczej (tzw. dniówka zadaniowa) lub premiuje za osiągnięcie wymaganej ilości i jakości robót (dniówka z premią).

4.9.2.Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Do czego służą normy zużycia materiałów? 2. Kto ma obowiązek rozliczenia się z pobranych materiałów? 3. Na czym polega przedmiar i obmiar robót? 4. W jakich podręcznikach znajdują się zasady wykonania obmiaru robót tynkarskich? 5. Co należy odliczać z powierzchni tynków zewnętrznych? 6. Jakie powierzchnie odlicza się z tynków wewnętrznych? 7. Na czym polega kalkulacja kosztu robót? 8. Jakie są systemy płac w budownictwie? 9. W jaki sposób można obliczyć wynagrodzenie za pracę? 4.9.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Określ orientacyjną ilość materiałów potrzebnych do wykonania tynku kategorii I, grubości 10 mm z zaprawy cementowo wapiennej 1: 1: 6, na ścianie o długości 8,0 m i wysokości 2,5 m. Sporządź zapotrzebowanie materiałowe. Orientacyjne ilości składników potrzebnych do przygotowania 1m3 zaprawy cementowo-wapiennej z zastosowaniem wapna hydratyzowanego odczytaj z tabeli zamieszczonej poniżej, opracowanej na podstawie PN-90/B-14501.


Cement: wapno: piasek

Cement [kg]

Wapno hydratyzowane

[kg]

Piasek [m3]

Woda [dm3]

1: 1: 6 190 106 0,95 310 1: 1: 7 170 96 0,99 300 1: 1: 9 138 78 1,04 300


1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) obliczyć powierzchnię tynku, 3) obliczyć ilość zaprawy potrzebnej do wykonania tynku o grubości 10 mm, 4) obliczyć ilości poszczególnych składników tej zaprawy, 5) sporządzić zapotrzebowanie materiałowe dla wykonania tynku na zadanej ścianie, 6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Katalog nakładów rzeczowych nr 2-02, − PN-90/B-14501. Ćwiczenie 2

Oblicz wynagrodzenie za wykonanie tynku wykonanego w ćwiczenia 1, wiedząc, że koszt wykonania 1m2 tynku cementowo-wapiennego kategorii I wynosi 7 zł.


1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) określić sposób obliczenia wynagrodzenia w systemie akordowym, 3) ustalić ilość wykonanych tynków, 4) obliczyć wynagrodzenie, 5) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 7) zaprezentować efekty swojej pracy, 8) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Katalog nakładów rzeczowych nr 2-02. Ćwiczenie 3

Sporządź rozliczenie materiałowe dotyczące zaprawy zużytej przy wykonywaniu tynków w ćwiczeniu 3 rozdział 4.6.



1) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 2) obliczyć powierzchnię wykonanych tynków, 3) określić faktyczne zużycie zaprawy, 4) obliczyć normatywne zużycie zaprawy na podstawie Katalogu Nakładów Rzeczowych

nr 2-02 (tablica 0803 Tynki zwykłe II i III kategorii, wykonywane ręcznie), 5) wyjaśnić ewentualne różnice między zużyciem normatywnym a faktycznym, 6) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 8) zaprezentować efekty swojej pracy, 9) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − Katalog nakładów rzeczowych nr 2-02, − PN-90/B-14501 dotyczące tynków.

4.9.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) sporządzić orientacyjne zapotrzebowanie materiałowe dla określonego

zakresu robót? ¨ ¨ 2) sporządzić rozliczenie materiałowe wykonanej pracy? ¨ ¨ 3) obliczyć wynagrodzenie za wykonaną pracę? ¨ ¨


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. 4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 5. Test zawiera 22 zadania o różnym stopniu trudności. Do każdego są dołączone 4 możliwe

odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa. 6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!


ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Zaprawy z dodatkiem kruszywa ciężkiego stosuje się do wykonywania tynków

izolujących przed a) hałasem. b) wilgocią. c) utratą ciepła. d) promieniowaniem.

2. Do zacierania powierzchni tynku służy a) kielnia. b) spoinówka. c) packa drewniana. d) czerpak tynkarski.

3. Rysunek przedstawia a) spoinówkę. b) czerpak tynkarski. c) zacieraczkę do tynków gipsowych. d) packę zaokrągloną do tynków gipsowych.

Rys. Sprzęt tynkarski [10, 2. 321]

4. Wapno hydratyzowane to inaczej a) wapno palone. b) ciasto wapienne. c) wapno hydrauliczne. d) wapno suchogaszone.

5. Jako opóźniacz wiązania gipsu można stosować a) kredę. b) boraks. c) cement. d) szkło wodne.

6. Oznaczenie CEM I, określa cement a) hutniczy. b) murarski. c) portlandzki. d) pucolanowy.


7. Zaprawa cementowo-wapienna 1: 1: 6 oznacza proporcje a) cement: wapno: piasek. b) wapno: cement: piasek. c) piasek: cement: wapno. d) cement: piasek: wapno.

8. Cementy szybkotwardniejące oznaczone są dodatkowo literą a) T. b) S. c) R. d) B.

9. Płyty gipsowo-kartonowe budowlane, przeznaczone do nakładania jako tzw. suchy tynk

są oznaczone symbolem a) GKB. b) GKF. c) GKP. d) GKS.

10. Tynki pospolite dwuwarstwowe to tynki kategorii

a) 0. b) I. c) II. d) III.

11. Podłoża ceglane mogą być tynkowane po upływie? a) 2 tygodni. b) 1 miesiąc. c) 2 miesięcy. d) 1 tygodnia.

od wykonania murów. 12. Przed tynkowaniem murów na spoiny pełne zaleca się wydrapać zaprawę na głębokość

a) 1 ÷ 5 mm. b) 5 ÷ 10 mm. c) 15 ÷ 20 mm. d) 10 ÷ 15 mm.

13. Przed tynkowaniem należy zabezpieczyć środkiem antykorozyjnym części metalowe

przylegające do zaprawy a) gipsowej. b) cementowej. c) cementowo-glinianej. d) cementowo-wapiennej.


14. W pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności nie można stosować tynków a) gipsowych. b) wapiennych. c) cementowych. d) cementowo-wapiennych.

15. Wyznaczanie powierzchni tynków rozpoczyna się od a) wyznaczenia lica tynku. b) wyznaczenia linii horyzontu. c) wykonania pasów kierunkowych. d) umocowania klocków drewnianych.

16. Aby uzyskać silne połączenie zaprawy z podłożem, obrzutkę wykonuje się z zaprawy

o konsystencji a) rzadkiej. b) plastycznej. c) bardzo gęstej. d) gęstoplastycznej.

17. Poniższy rysunek przedstawia rusztowanie a) rurowe. b) ramowe. c) stojakowe. d) przesuwne.

18. W czasie eksploatacji rusztowania powinny być poddawane przeglądom

a) co tydzień. b) co miesiąc. c) codziennie. d) co 2 tygodnie.

19. Bariery ochronne na pomostach roboczych układanych na rusztowaniach powinny mieć wysokość a) 0,7 m. b) 0,9 m. c) 1,1 m. d) 1,5 m.


20. Pomosty robocze nie mogą być obciążone a) wiadrami z zaprawą. b) sprzętem pomiarowym. c) narzędziami tynkarskimi. d) urządzeniami drgającymi.

21. Robót tynkarskich nie wolno wykonywać z a) drabin przystawnych. b) rusztowań wiszących. c) rusztowań drabinowych. d) rusztowań warszawskich.

22. Pracownik otrzymuje wynagrodzenie za ilość wykonanej pracy w systemie a) akordowym. b) godzinowym. c) dniówkowym. d) dniówkowym z premią.


KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko …………………………………………………….. Wykonywanie podstawowych robót tynkarskich Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d

20 a b c d

21 a b c d 22 a b c d

Razem:


6. LITERATURA 1. Francuz W. M.: Budowniczowie. P.W. STABILL, Kraków 2001 2. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. WSiP:,

Warszawa 1996 3. Frankiewicz D.: Rozpoznawanie podstawowych materiałów budowlanych. KOWEZ,

Warszawa 2002 4. Frankiewicz D., Transport, składowanie i magazynowanie materiałów budowlanych,

KOWEZ, Warszawa 2002 5. Gąsiorowska D., Horsztyńska B.: Posługiwanie się podstawowymi pojęciami i terminami

z zakresu budownictwa. KOWEZ, Warszawa 2002 6. Gąsiorowska D, Horsztyńska B., Posługiwanie się dokumentacją techniczną, KOWEZ,

Warszawa 2002 7. Lenkiewicz W., Michnowski Z.: O materiałach budowlanych. WSiP S.A. 8. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1996 9. Martinek W., Pieniążek J.: Technologia budownictwa. Cz. 5. WSiP, Warszawa 1997 10. Martinek W., Szymański E.: Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, 1999 11. Mirski J.: Budownictwo z technologią. Cz.3. WSiP, Warszawa 2003 12. Panas J. Praca zbiorowa.: Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2003 13. Roj-Chodacka A. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, KOWEZ, Warszawa 2002 14. Szymański E.: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 1999 15. Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo. WSiP, Warszawa 1997 16. Wolski Z.: Roboty malarskie. WSiP, Warszawa 1997 oraz 17. Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02. Konstrukcje budowlane tom I. WACETOB-

PZITB, Warszawa 2000. 18. Katalog nakładów rzeczowych nr 9-03. Wyprawy z fabrycznych suchych mieszanek

tynkarskich (uzupełnienie do KNR 2-020) Czasopisma specjalistyczne: Atlas budowlany, Murator, Murator Plus.

Polskie Normy: PN-EN 197-1:2002 Cement – Część 1: Skład, wymagania i kryteria zgodności dotyczące

cementów powszechnego użytku. PN- EN 13914-1:2005(U) Projektowanie, przygotowanie i zastosowanie tynków

zewnętrznych i wewnętrznych – Tynki zewnętrzne. PN-90/B-14501 – Zaprawy budowlane zwykłe. PN-EN 197-1: 2002 – Cement. Część 1: Skład, wymagania i kryteria zgodności dotyczące

cementów powszechnego użytku. PN-B-03163- 1: 1998 Konstrukcje drewniane. Rusztowania. Terminologia. PN-B-03163- 2: 1998 Konstrukcje drewniane. Rusztowania. Wymagania.

wykonywanie podstawowych robót tynkarskich 713[08].z1 · „p ro j ekt wsp ó łf inan sany ze ś...

Documents