Δ Α Ν Ε Ι Σ Τ Ι Κ Η Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Η Ἱ ε ρ ο ῦ Ν α ο ῦ Ἁ γ ί ο υ Γ ε ρ α σ ί μ ο υ Ἰ λ ι σ ί ω ν

Διαδικτυακά μαθήματα γιὰ τὴν κατανόηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς γλώσσης

w w w a g i o s - g e r a s i m o s g r

Ἀθήνα 2019

laquoἈπό τήν ἐποχή πού μίλησε ὁ Ὅμηρος ὡς τά σήμερα μιλοῦμε ἀνασαίνουμε καί τραγουδοῦμε μέ τήν ἴδια γλῶσσαraquo Γιῶργος Σεφέρης

ναίω (ῥ οἰκῶ κατοικῶ διαμένω Ἀόρ ἔνασσα) rarr μετανάστης ναός

νέμω (ῥ μοιράζω) rarr νομός νόμος διανομεύς κατανομή

νέω (ῥ γνέθω κλώθω) rarr νῆμα νήθω (γνέθω)

νίζω (ῥ νίπτω τάς χεῖρας ἤ τούς πόδας Μέλλ νίψω) rarr νιπτήρ

νοστέω [ῥ ἐπανέρχομαι ἐπιστρέφω εἰς τά ἴδια εἰς τήν πατρίδα] rarr νόστος (ἐπιστροφή στήν πατρίδα) νόστιμος (ὁ ἀνήκων στήν ἐπάνοδο μεταφορικά εὐχάριστος)

Ὁμηρικό Λεξικό Ι ΠΑΝΤΑΖΙΔΟΥ ἔκδ 1888

κλείωκλῄω (κλείομαι) θέμα -κλαF-

παράγωγασύνθετα

κλείςκλῄς (κλειδί)

κλεῖθρονκλῇθρον κλεισοῦρα

κλειστός ἀποκλειστικός

ἔγκλειστος κλειδοῦχος κλείδωμα

κλοιός

σύνθετα ρήματα καί οὐσιαστικά ἀποκλείω rarr ἀποκλεισμός κατακλείω rarr κατάκλειστος περικλείω rarr περίκλειστος συγκλείω (ἀποκλείω φράσσω κλείνω σφιχτά σφαλνῶ) rarr σύγκλειση (συνένωση ἀποκλεισμός)

στέλλω (στέλλομαι) θέμα -στελ-

παράγωγασύνθετα

στολή (παρασκευή στολισμός) στολίζω

(ἑτοιμάζω ἐνδύω στολίζω) ἐπιστολή εὐσταλής

(γιά πλοία ὁ καλῶς ἐφοδιασμένος γιά ἄνθρ

γεροδεμένος μεταφορ εὐπρεπής) στόλος

ἀπόστολος

σύνθετα ρήματα καί οὐσιαστικά ἀναστέλλω rarr ἀναστολή (ἀναχαίτιση κίνησης ἤ ἐνέργειας διακοπή ἀναβολή ἐκτέλεσης) ἀποστέλλω rarr ἀποστολή διαστέλλω rarr διαστολή καταστέλλω (συγκρατῶ περιορίζω τή δύναμη) rarr καταστολή περιστέλλω rarr περιστολή ὑποστέλλω (κατεβάζω μαζεύω ἐλαττώνω) rarr ὑποστολή (φρ ldquoἡ ὑποστολή τῆς σημαίαςrdquo)

Ποιές ἀπό τίς λέξεις τῆς στήλης Β΄ ἔχουν ἐτυμολογική συγγένειακοινή ρίζα με τίς λέξεις τῆς στήλης Α΄ Κυκλῶστε τίς σωστές

Α΄ Β΄

κλείω κατακλυσμός κατακλεῖδα κλεῖστρο ἐπίκληση ἐγκλείω ἄκλῃστος

w w w a g i o s - g e r a s i m o s g r

Ἀθήνα 2019

ΜΑΘΗΜΑ 21ο

Α Ν Τ Ω Ν Υ Μ Ι Ε Σ

Ἀ ό ρ ι σ τ η Ἀ ν τ ω ν υ μ ί α δ ε ῖ ν α

Ἑνικὸς ἀριθμὸς Πληθυντικὸς ἀριθμὸς

Ὀν ὁ ἡ τὸ δεῖνα οἱ αἱ τὰ δεῖνες Γεν τοῦ τῆς τοῦ δεῖνος τῶν δείνων Δοτ τῷ τῇ τῷ δεῖνι (τοῖς ταῖς) (δεῖσι) Αἰτ τόν τήν τὸ δεῖνα τούς τὰς δεῖνας Κλ ---- ---- ---- ----

Ἀ ν α φ ο ρ ι κ έ ς ἀ ν τ ω ν υ μ ί ε ς

λέγονται οἱ ἀντωνυμίες μέ τή χρήση τῶν ὁποίων μία ὁλόκληρη πρόταση

ἀναφέρεται σὲ λέξη ἄλλης πρότασης ἤ στὸ ὅλο νόημά της

1) ὅς ἥ ὅ (ὁ ὁποῖος -α -ον)

2) ὅσπερ ἥπερ ὅπερ (αὐτὸς ἀκριβῶς πού)

3) ὅστις ἥτις ὅτι (ὅποιος ὅποια ὅποιο)

4) ὁπότερος ὁποτέρα ὁπότερον (ὅποιος ἀπὸ τοὺς δύο)

5) ὅσος ὅση ὅσον

6) ὁπόσος ὁπόση ὁπόσον (ὅσος)

7) ὁποῖος ὁποία ὁποῖον (ὅποιας λογῆς)

8) οἷος οἷα οἷον (τέτοιος ποὺ)

9) ἡλίκος ἡλίκη ἡλίκον (=ὅσο μεγάλος)

10) ὁπηλίκος ὁπηλίκη ὁπηλίκον (=ὅσο μεγάλος)

11) ὁποδαπός ὁποδαπή ὁποδαπόν (=ἀπὸ ποιόν τόπο πλάγια ἐρώτηση)

Οἱ ἀναφορικές ἀντωνυμίες ὅς ὅσπερ καὶ ὅστις κλίνονται ὡς ἑξῆς

Ἀναφορική ἀντωνυμία ὅς ἥ ὅ

Ἑνικὸς ἀριθμὸς

ἀρσ θηλ οὐδ

Ὀνομ ὅς ἥ ὅ

Γεν οὗ ἧς οὗ

Δοτ ᾧ ᾗ ᾧ

Αἰτ ὅν ἥν ὅ

Κλητ ------ ------ ------

Πληθυντικὸς ἀριθμὸς

ἀρσ θηλ οὐδ

Ὀνομ οἵ αἵ ἅ

Γεν ὧν ὧν ὧν

Δοτ οἷς αἷς οἷς

Αἰτ οὕς ἅς ἅ

Κλητ ------ ------ ------

Ἀναφορική ἀντωνυμία ὅστις ἥτις ὅτι

Ἑνικός ἀριθμός

ἀρσ β΄τύποι ἀρσ θηλ οὐδ β΄τύποι οὐδ

Ὀν ὅστις ------ ἥτις ὅτι ------

Γεν οὗτινος ὅτου ἧστινος οὗτινος ὅτου

Δοτ ᾧτινι ὅτῳ ᾗτινι ᾧτινι ὅτῳ

Αἰτ ὅντινα ------ ἥντινα ὅτι ------

Κλ ------ ------ ------ ------ ------

Πληθυντικός ἀριθμός

ἀρσ β΄τύποι ἀρσ θηλ οὐδ β΄τύποι οὐδ

Ὀν οἵτινες ------ αἵτινες ἅτινα ἅττα

Γεν ὧντινων ------ ὧντινων ὧντινων ------

Δοτ οἷστισι(ν) ------ αἷστισι(ν) οἷστισι(ν) ------

Αἰτ οὕστινας ------ ἅστινας ἅτινα ἅττα

Κλ ------ ------ ------ ------ ------ Ἡ ldquoὅσπερ ἥπερ ὅπερrdquo κλίνεται ὅπως ἡ ldquoὅς ἥ ὅrdquo καί τό ldquondashπερrdquo συνοδεύει

ἄκλιτο Οἱ ἄλλες ὡς β΄κλιτα ἐπίθετα Ἡ ldquoὅστις ἥτις ὅτιrdquo (=ὁτιδήποτε) κλίνεται κατά τὸ πρῶτο κομμάτι ὅπως ἡ

ὅς ἥ ὅ καὶ κατόπιν προστίθεται τό τίςτί χωρίς τόνους ὅπως κλίνεται στήν ἀόριστη ἀντωνυμία

ΜΑΘΗΜΑ 21ο

Α Ν Τ Ω Ν Υ Μ Ι Ε Σ

Ἀ ό ρ ι σ τ η Ἀ ν τ ω ν υ μ ί α δ ε ῖ ν α

Ἑνικὸς ἀριθμὸς Πληθυντικὸς ἀριθμὸς

Ὀν ὁ ἡ τὸ δεῖνα οἱ αἱ τὰ δεῖνες Γεν τοῦ τῆς τοῦ δεῖνος τῶν δείνων Δοτ τῷ τῇ τῷ δεῖνι (τοῖς ταῖς) (δεῖσι) Αἰτ τόν τήν τὸ δεῖνα τούς τὰς δεῖνας Κλ ---- ---- ---- ----

Ἀ ν α φ ο ρ ι κ έ ς ἀ ν τ ω ν υ μ ί ε ς

λέγονται οἱ ἀντωνυμίες μέ τή χρήση τῶν ὁποίων μία ὁλόκληρη πρόταση

ἀναφέρεται σὲ λέξη ἄλλης πρότασης ἤ στὸ ὅλο νόημά της

1) ὅς ἥ ὅ (ὁ ὁποῖος -α -ον)

2) ὅσπερ ἥπερ ὅπερ (αὐτὸς ἀκριβῶς πού)

3) ὅστις ἥτις ὅτι (ὅποιος ὅποια ὅποιο)

4) ὁπότερος ὁποτέρα ὁπότερον (ὅποιος ἀπὸ τοὺς δύο)

5) ὅσος ὅση ὅσον

6) ὁπόσος ὁπόση ὁπόσον (ὅσος)

7) ὁποῖος ὁποία ὁποῖον (ὅποιας λογῆς)

8) οἷος οἷα οἷον (τέτοιος ποὺ)

9) ἡλίκος ἡλίκη ἡλίκον (=ὅσο μεγάλος)

10) ὁπηλίκος ὁπηλίκη ὁπηλίκον (=ὅσο μεγάλος)

11) ὁποδαπός ὁποδαπή ὁποδαπόν (=ἀπὸ ποιόν τόπο πλάγια ἐρώτηση)

Οἱ ἀναφορικές ἀντωνυμίες ὅς ὅσπερ καὶ ὅστις κλίνονται ὡς ἑξῆς

Ἀναφορική ἀντωνυμία ὅς ἥ ὅ

Ἑνικὸς ἀριθμὸς

ἀρσ θηλ οὐδ

Ὀνομ ὅς ἥ ὅ

Γεν οὗ ἧς οὗ

Δοτ ᾧ ᾗ ᾧ

Αἰτ ὅν ἥν ὅ

Κλητ ------ ------ ------

Πληθυντικὸς ἀριθμὸς

ἀρσ θηλ οὐδ

Ὀνομ οἵ αἵ ἅ

Γεν ὧν ὧν ὧν

Δοτ οἷς αἷς οἷς

Αἰτ οὕς ἅς ἅ

Κλητ ------ ------ ------

Ἀναφορική ἀντωνυμία ὅστις ἥτις ὅτι

Ἑνικός ἀριθμός

ἀρσ β΄τύποι ἀρσ θηλ οὐδ β΄τύποι οὐδ

Ὀν ὅστις ------ ἥτις ὅτι ------

Γεν οὗτινος ὅτου ἧστινος οὗτινος ὅτου

Δοτ ᾧτινι ὅτῳ ᾗτινι ᾧτινι ὅτῳ

Αἰτ ὅντινα ------ ἥντινα ὅτι ------

Κλ ------ ------ ------ ------ ------

Πληθυντικός ἀριθμός

ἀρσ β΄τύποι ἀρσ θηλ οὐδ β΄τύποι οὐδ

Ὀν οἵτινες ------ αἵτινες ἅτινα ἅττα

Γεν ὧντινων ------ ὧντινων ὧντινων ------

Δοτ οἷστισι(ν) ------ αἷστισι(ν) οἷστισι(ν) ------

Αἰτ οὕστινας ------ ἅστινας ἅτινα ἅττα

Κλ ------ ------ ------ ------ ------ Ἡ ldquoὅσπερ ἥπερ ὅπερrdquo κλίνεται ὅπως ἡ ldquoὅς ἥ ὅrdquo καί τό ldquondashπερrdquo συνοδεύει

ἄκλιτο Οἱ ἄλλες ὡς β΄κλιτα ἐπίθετα Ἡ ldquoὅστις ἥτις ὅτιrdquo (=ὁτιδήποτε) κλίνεται κατά τὸ πρῶτο κομμάτι ὅπως ἡ

ὅς ἥ ὅ καὶ κατόπιν προστίθεται τό τίςτί χωρίς τόνους ὅπως κλίνεται στήν ἀόριστη ἀντωνυμία