współczesne oddziaływanie polityki państwowej na rozwój ...zif.wzr.pl › pim ›...

Małgorzata Kurleto*

Współczesne oddziaływanie polityki państwowej na

rozwój przedsiębiorstw związanych z turystyką

Wstęp Rola rządu w turystyce oraz wpływu polityki państwa na rozwój

turystyki, jest od dawna przedmiotem analiz naukowych [Hall, Jenkins,

1995, s. 525-540]. Analizując literaturę, obejmującą politykę turystyczną,

zauważyć można zasadniczą zmianę oddziaływania rządu na turystykę,

polegającą na przejściu od rządzenia do zarządzania [Beaumont, Dred-

ge, 2010, s. 7-18], co ma tak niezwykle istotne znaczenie dla zrównowa-

żonego rozwoju przedsiębiorczości turystycznej [Hall, 2011, s. 7-8].

Według Światowej Organizacji Turystyki (UN WTO), turystyka jest

„numerem jeden w międzynarodowym handlu usługami, co stanowi

40% światowego handlu usługami i 6% całkowitego obrotu handlowego

świata” [Tourism Trends and Marketing…, 2012]. Przemysł branży tu-

rystycznej jest jedną z największych i najbardziej dynamicznych branż

w dzisiejszej globalnej gospodarce. W 2012 roku turystyka dała 8,5%

globalnego zatrudnienia, czyli około 250 milionów miejsc pracy [Deve-

lopments and Challenges…, 2012]. Według Światowej Organizacji Tury-

stycznej turystyka międzynarodowa została dotknięta przez globalny

kryzys gospodarczy i społeczny [Tourism Trends and Marketing…,

2012]. Znaczne ograniczenie ruchu turystycznego, długość pobytu i wy-

datków, jak również zwiększenie ograniczenia kosztów podróży bizne-

sowych, zaczęło prowadzić do spadku przedsiębiorczości turystycznej,

ale w nowej dekadzie turystyka pomimo kryzysu gospodarczego zna-

cząco wzrasta. W 2012 roku odnotowano dalszy 3% przyrost liczby

przyjeżdżających turystów [Tourism Trends and Marketing…, 2012].

WTO i ILO spodziewają się rozwoju tego sektora w gospodarce świato-

wej, aby zapewnić 296 milionów miejsc pracy do 2019 roku [Deve-

lopments and Challenges…, 2012].

Kryzys gospodarczy, rosnąca globalizacja i regulacje prawne orga-

nizacji turystycznych kształtują politykę turystyczną państwa, która od-

* Dr, Katedra Zarządzania w Turystyce, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej,

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, [email protected], ul. prof. Stanisława Łojasie-

wicza 4, 30-348 Kraków

Małgorzata Kurleto 412

działuje na rozwój przedsiębiorstw związanych z turystyką. Niniejsze

opracowanie będzie starało się pokazać jak te zewnętrzne mechanizmy,

kształtujące politykę turystyczną państwa, wpływają na rozwój przed-

siębiorstw pośrednio lub bezpośrednio związanych z turystyką. Celem

niniejszego opracowania jest skupienie się na współczesnych proble-

mach tzw. polityki turystycznej, przez którą zwykle rozumie się wszel-

kie działania władz państwowych mające na celu zaspokojenie potrzeb

turystycznych społeczeństwa, racjonalne wykorzystanie zasobów pracy

i kapitału w sferze gospodarki turystycznej, kształtowanie optymalnych

rozmiarów i struktury ruchu turystycznego oraz stwarzanie warunków

do dalszego rozwoju turystyki, z uwzględnieniem jej licznych funkcji

oraz związków z innymi sferami życia społecznego i gospodarczego

[Morys, 2012, s. 1]. Niniejsza praca będzie starała się tez wskazać jakie są

aktualnie możliwości wpływu rządu (w państwowej polityce turystycz-

nej ) na turystykę poprzez [Scott, 2011, s. 12-17]:

– politykę konkurencyjności,

– politykę poprawy produktywności i jakości,

– politykę stymulowania innowacyjności,

– lepsze określenie ról i kompetencji,

– makropolitykę ochrony środowiska,

– politykę rozwoju,

– naciski na wewnątrzkrajowe procesy decyzyjne.

Analizie zostaną poddane problemy współczesnego kryzysu eko-

nomicznego, zrównoważonego rozwoju, globalizacji i regulacji praw-

nych organizacji międzynarodowych (szczególnie UN WTO), które nie-

wątpliwie mają decydujący wpływ na kształtowanie się polityki tury-

stycznej, czy oddziałującej na rozwój przedsiębiorczości związanej z tu-

rystyką. Według Hall’a [Hall, 2010, s. 3], analizując aspekty zmian

w polityce państwowej w odniesieniu do przedsiębiorczości turystycz-

nej, należy pamiętać o tym, że rola rządu w nowoczesnych demokra-

tycznych państwach: Europy, Ameryki Północnej i Australii i Nowej

Zelandii przeszła zmiany na przestrzeni 25 lat od „tradycyjnego” mode-

lu administracji publicznej, która miała realizować politykę rządu dla

postrzeganego dobra publicznego, do modelu korporacyjnego, który

podkreśla wydajność, zwrot z inwestycji w zakresie przedsiębiorczości

turystycznej, rolę wolnego rynku i właściwych relacji z interesariuszami.

Współczesne oddziaływanie polityki państwowej na rozwój… 413

1. Pojęcie, cele i instrumenty polityki turystycznej

Nie wdając się w tym miejscu w kwestie terminologiczne [Alejziak,

2004, s. 1-2] termin polityka turystyczna jest używany w odniesieniu do

wyodrębniającej się dziedziny wiedzy, zajmującej się badaniem oddzia-

ływania państwa na funkcjonowanie turystyki.

Przyjmując za wieloma autorami [Shone, Memon, 2008, s. 290–304],

[Hall, 2010, s. 2-6] założenie wpływu państwowej polityki turystycznej

na wzory, procesy i kierunki turystyki i na przedsięwzięcia w turystyce,

zachodzi pytanie o główne jej cele. Hall i Jenkins [Hall, Jenkins, 1995,

s. 527] opisując turystyczną politykę państwa podkreślają, że obejmuje

ona uzasadnione działania państwa (z przesłanek ekonomicznych lub

politycznych) mające na celu:

– poprawę konkurencyjności gospodarczej,

– zmianę prawa własności,

– umożliwienie decydentom rządowym uwzględnienia zmian gospo-

darczych, środowiskowych i społecznych,

– zapewnienie dla społeczeństwa powszechnej dostępności korzyści,

jakie niesie turystyka,

– zmniejszenie ryzyka i niepewności dla inwestorów,

– wspieranie projektów o wysokich kosztach inwestycyjnych, związa-

nych z nowymi technologiami,

– zachęcanie do rozwoju społecznego i gospodarczego na obszarach

marginalnych i peryferyjnych,

– edukację i dostarczanie informacji.

Do najważniejszych instrumentów wykorzystywanych przez pań-

stwo w polityce turystycznej w zakresie, o którym mowa należą: usta-

wodawstwo turystyczne, tworzenie i egzekwowanie prawa turystycz-

nego, narzędzia wynikające z ogólnej polityki państwa, tj. aktywizacja

regionów mniej rozwiniętych gospodarczo, narzędzia ekonomiczno-

finansowe, wszelkiego rodzaju finansowania i dofinansowania jak sub-

wencje, dotacje, kredyty, ulgi inwestycyjne, szerokie możliwości, jakie

stwarza system podatkowy (zwolnienia, ulgi), narzędzia administracyj-

no-organizacyjne, wynikające z działalności narodowych administracji

turystycznych, edukacja turystyczna, informacja i promocja turystyczna.

Z obserwacji praktyki i badań przeprowadzonych przez Światową

Organizację Turystyki [World Tourism Organization…, 2012] widoczne

jest, że polityka turystyczna w omawianym zakresie najczęściej dotyczy

przede wszystkim planowania (w tym: planowania przestrzennego,


ekonomicznego i społecznego w turystyce), ale również sprawnego

i prawidłowego administrowania i zarządzania turystyką.

Polityka turystyczna jest procesem sterowania rozwojem turystyki,

w którym szczególne znaczenie ma koordynacja działalności różnorod-

nych instytucji działających w różnych sektorach gospodarki [Borzysz-

kowski, 2005, s. 26].

2. Powiązania, możliwości i funkcje polityki turystycznej Rolę koordynatora funkcjonowania wszystkich sektorów mających

wpływ na rozwój turystyki sprawuje państwo, które w ramach prowa-

dzonej przez siebie polityki, musi uwzględnić nie tylko wielorakie funk-

cje turystyki oraz interesy różnych podmiotów rynku turystycznego, ale

także fakt, że jest ona obecnie ważnym elementem stosunków między-

narodowych. Dla bliższego wyjaśnienia znaczenia tzw. ogólnego podej-

ścia rządu do polityki turystycznej należy dodać, że podejście, o którym

mowa, jest zróżnicowane w zależności od przyjętej ideologii (która mo-

że być liberalna, socjaldemokratyczna, komunistyczna lub merkantylna),

a współcześnie w krajach zachodnich najbardziej popularne jest podej-

ście neoliberalne [Harvey, 2006, s. 143], [Duffy, 2008, s. 328], które za-

kłada pozytywne nastawienie państwa do osiągania dobrobytu czło-

wieka i dążenie do postępu i maksymalizacji wolności, przedsiębiorczo-

ści w ramach wolego rynku i handlu, przy poszanowaniu prywatnej

własności i indywidualnej wolności. Kluczowymi cechami neoliberali-

zmu są konkurencyjność, dochodowość, postęp, przedsiębiorczość, in-

dywidualizm, ekonomiczna racjonalność i dążenie do zachowania natu-

ralnego środowiska rynku.

Turystyczna polityka państwa może być prowadzona na poziomie

narodowym, regionalnym i lokalnym. Osobnym zagadnieniem jest geo-

graficzny poziom polityki, o której mowa i w tym zakresie w Europie

polityka państw Unii potrzebuje trzech poziomów polityki: Unii Euro-

pejskiej, narodowej i lokalnej (w Polsce według Drążkiewicza [Drążkie-

wicz, 2007, s. 2] lokalna polityka rozwoju turystyki powinna wykorzy-

stywać projekty i wzorce rozwoju tego sektora gospodarki wskazane

w strategiach na poziomie województwa).

Generalnie można zauważyć, odnośnie polityki turystycznej

państw świata, że im więcej w tej polityce liberalizmu (neoliberalizmu)

tym mniej regulacji prawnych dotyczących turystyki. Przeciwstawnymi

przykładami w omawianym zakresie mogą być z jednej strony Australia


i Nowa Zelandia, w których brak jest jakichkolwiek przepisów regulują-

cych turystykę [Scott, 2011, s. 12], a z drugiej strony można podać jako

przykłady państwa Azji: Laos, Kambodża, Wietnam czy Chiny, w któ-

rych istnieją bardzo restrykcyjne regulacje państwa dotyczące turystyki.

Przy rozpatrywaniu państwowej polityki turystycznej pamiętać

należy o tym, że tylko rząd ma możliwości dostarczyć polityczną stabi-

lizację, bezpieczeństwo prawne i finansowe turystyce. Rząd danego

państwa dostarcza istotnych serwisów (np. służba zdrowia), podstawo-

wą infrastrukturę i może negocjować z innym rządem zgodę dotyczącą

procedur imigracyjnych, procedur związanych ze startami i lądowania-

mi samolotów i innych [Eliott, 1997, s. 2]. Rząd ma kontrolę nad restryk-

cjami walutowymi, sprawami międzynarodowymi związanymi z prze-

kraczaniem granic i bezpieczeństwem i ochroną zdrowia [Blade, Sincla-

ir, 2003, s. 813-832]. Należy też podkreślić, że właściwa polityka państwa

wymaga współdziałania na poziomie narodowym i lokalnym [Kerr,

2003, s. 17], [Drążkiewicz, 2007, s. 1]. Przyczyny włączania się polityki

do turystyki na poziomie państwowym związane są z upadkami na

rynku, a także z problemami kulturowego, społecznego i środowisko-

wego wpływu turystyki. Pamiętać też należy o przestrzennej naturze

turystyki, która decyduje o jej planowaniu i przewidywaniu.

Wspomniane już nowe zjawiska i procesy zachodzące w światowej

gospodarce – której turystyka jest przecież istotnym elementem – po-

wodują, że rozwiązywanie wielu problemów branży turystycznej wy-

maga działań w skali międzynarodowej, a nawet globalnej. Wszystko to,

powoduje nie tylko wzrost znaczenia, ale także w pewnym sensie wy-

musza istotne modyfikacje tradycyjnie pojmowanej polityki turystycz-

nej. Przyszłość turystyki zależy bowiem nie tylko, od jakości polityki

turystycznej prowadzonej przez poszczególne państwa, ale także od

współpracy międzynarodowej prowadzonej zwłaszcza przez Światową

Organizację Turystyki. Trzeba przy tym nadmienić, że niezwykle szyb-

kie zmiany zachodzące zarówno w obrębie samej turystyki, jak i w jej

bliższym i dalszym otoczeniu powodują, że koncepcje i modele wypra-

cowane wcześniej często się już nie sprawdzają i nie pozwalają na roz-

wiązywanie różnorodnych problemów polityki turystycznej. Krippen-

dorf [Krippendorf, 1982, s. 135-148] w swojej pracy nawoływał do stwo-

rzenia nowej polityki turystycznej, która opierałaby się na nowych war-

tościach. Autor ten uważa, że w dotychczasowych poglądach na temat

znaczenia turystyki w rozwoju społeczno-gospodarczym, a także roli


państwa w dziedzinie turystyki, można wskazać dwa podstawowe

i całkowicie przeciwstawne podejścia. Jedno z nich , określane jest jako

„Turystyka w pierwszym rzędzie” (Tourism First – jest podejściem zde-

cydowanie pro-turystycznym), drugie podejście, określane jest jako

„Rozwój w pierwszym rzędzie” (Development First).

Nie ulega wątpliwości, że z punktu widzenia omawianego tematu

należy zdecydowanie opowiedzieć się za koncepcją stawiającą głównie

na rozwój turystyki.

Złożoność polityki w zakresie turystyki oraz tworzenia polityki

turystycznej i jej pozorna irracjonalność została zaprezentowana w wie-

lu badaniach [Dredge, Jenkins, 2007], [Kapiki, 2012, s. 2]. Niemniej jednak

racjonalne modele polityki turystycznej nadal są silnie wspierane przez

podmioty takie jak rządy i UN WTO [Hall, 2011, s. 7].

Polityka turystyczna jest sposobem działania lub zaniechania rządu

w specyficznej relacji do turystyki. Jest ona na tyle specyficzna, aby od-

różnić politykę turystyczną od innych zakresów polityki, takich jak: po-

lityka ochrony środowiska, polityka transportowa czy polityka między-

narodowa.

Takie pojmowanie polityki turystycznej może być w rzeczywistości

bardzo ważne dla zrozumienia, dlaczego turystyka rozwija się w pe-

wien sposób w niektórych miejscach, a nie w innych. Na przykład stwo-

rzenie korzystnych ulg podatkowych dla zagranicznego inwestora

z powodu rządowego poparcia, mającego na celu uzyskanie zysków

w przyszłości, może mieć znacznie większy wpływ na szybki rozwój

danego rodzaju przedsiębiorstw turystycznych [Hall, 2010, s. 6] w nie-

których miejscowościach mających bardziej atrakcyjne atrybuty (z punk-

tu widzenia turystów) od innych. Podobnie decyzje odnoszące się loka-

lizacji infrastruktury transportowej, takie jak lotniska, linie kolejowe

i drogi, które zazwyczaj mieszczą się w sferze polityki transportowej,

będą mieć kluczowe znaczenie dla przewagi konkurencyjnej niektórych

lokalizacji przedsięwzięć turystycznych.

3. Polityka turystyczna a współczesny kryzys ekonomiczny Globalna turystyka dotkliwie ucierpiała przez obecny kryzys finan-

sowy i gospodarczy [Papatheodorou i inni, 2010, s. 39–45]. Według Mię-

dzynarodowego Funduszu Walutowego obecny kryzys w światowym

rynku finansowym jest najgorszym, jaki miał miejsce w ciągu ostatnich

75 lat [IMF Report…, 2012]. Co najważniejsze, jest to pierwszy globalny


kryzys finansowy XXI wieku, który ma tak duży wpływ na przedsię-

wzięcia turystyczne, Wpływ kryzysu gospodarczego na przemysł tury-

styczny stał się widoczny z opóźnieniem, a obecnie wprowadza się

zmiany do istniejących przedsiębiorstw turystycznych. Spowolnienie

gospodarki miało wpływ na główne segmenty przemysłu turystyczne-

go, w tym główne sieci biur podróży i touroperatorów, hotelarstwo

i tzw. destynacje turystyczne [Little, 2009, s. 2–3]. Obecnie turystyka sta-

je się coraz bardziej konkurencyjnym sektorem światowej gospodarki.

Niezbędna wydaje się zmiana państwowej polityki turystycznej spowo-

dowana kryzysem, szczególnie poprzez rozszerzenie kierunku regio-

nalnego [Hall, 2011, s. 3-5].

Przegląd analiz wpływu kryzysu gospodarczego na turystykę był

przedmiotem badań, wielu autorów [Hall, 2011, s. 8], [Edgell i inni, 2008,

s. 216], [Berman, 2008, s. 1-25; Ritchie i inni, 2010, s. 147], którzy sugerują

potrzebę zmian, o których mowa, a także takiej polityki turystycznej,

która ukierunkowuje na większą współpracę i konieczność innowacji

z wykorzystaniem nowoczesnej technologii.

4. Globalizacja a rozwój turystyki w polityce turystycznej

państw Oprócz kryzysu gospodarczego Światowa Organizacja Turystyki

[United Nations Millennium…, 2012] wymienia globalizację jako jedną

z głównych przyczyn wpływających na potrzebę zmian w zakresie pań-

stwowej polityki turystycznej. Teza o tym, że procesy zachodzące w go-

spodarce światowej, związane z przepływami kapitałów i rozszerza-

niem zakresu prowadzonej działalności, determinują współcześnie dzia-

łalność przedsiębiorstw turystycznych, nie budzi wątpliwości. Zmiany

te warunkowane są przez postępującą globalizację działalności tury-

stycznej.

Ogólnie pod pojęciem „globalizacja” określa się bardzo znaczące

i złożone procesy, które zachodzą obecnie w skali ogólnoświatowej. Pro-

cesy te mają swój aspekt techniczny, socjologiczny czy kulturowy i eko-

nomiczny. W znaczeniu ekonomicznym globalizacja odnosi się do dzia-

łalności gospodarczej, rynków branżowych i przedsiębiorstw, w tym

także turystycznych [Przecławski, 1994, s.11].

Główne czynniki, które warunkują przebieg procesów to przede

wszystkim rozwój technologii w transporcie, technologii informacyjnej,

procesy integracyjne i liberalizacja handlu, które z jednej strony powo-


dują rozwój ruchu i popytu turystycznego, a z drugiej strony wzrost

konkurencji międzynarodowej. Bardzo ważną okolicznością, która

umożliwia zwiększenie procesów globalizacji w turystyce, jest spadek

kosztów eksploatacji nowych technologii – co prowadzi do ich upo-

wszechnienia [Jędrzejczyk, 2000, s. 33-34]. Także postęp, jaki dokonuje

się w ostatnich dziesięcioleciach w transporcie, warunkuje procesy glo-

balizacji w turystyce. Rozpatrując czynniki powodujące nasilenie ten-

dencji globalizacyjnych w turystyce, nie można pominąć procesów inte-

gracyjnych, jakie zachodzą w gospodarkach państw poszczególnych

regionów, zwłaszcza Europy Zachodniej [Structure, Performance and

Competitiveness…, 2003, s. 5]. Unia Europejska ma duże doświadczenie

w zakresie projektów dotyczących różnych rodzajów turystyki i obejmu-

jących rozwój infrastruktury, wsparcie instytucjonalne, szkolenia

i przedsiębiorczość.

Procesy integracyjne przyspieszają ponadto liberalizację przepisów

handlowych, które dotyczą między innymi równego traktowania w po-

szczególnych krajach podmiotów krajowych i zagranicznych, ujednoli-

cenia niektórych zasad polityki konkurencyjnej (subsydia eksportowe,

procedury antydumpingowe), ujednolicenia podatków, znoszenia taryf

celnych itp.

5. Rola międzynarodowych organizacji w kształtowaniu się poli-

tyki turystycznej – relacje, standardy, prawo międzynarodowe Rozwój turystyki powinien przestrzegać wytycznych opracowa-

nych na szczeblu międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokal-

nym. Spośród międzynarodowych organizacji kształtujących politykę

turystyczną wymienić należy między innymi: UN WTO, WT&TC,

UFTAA, IATA, ETC, AIEST, ILO. Według zasad odnoszących się do

regulacji międzynarodowych należy w szczególności wspierać następu-

jące zasady [World Tourism Organization…, 2012]:

– wpływy z turystyki powinny być sprawiedliwie rozdzielane i redy-

strybuowane wśród różnych regionów,

– istniejąca równowaga między czynnikami społeczno-gospodarczymi

powinna być utrzymana (turystyka nie może zmonopolizować zaso-

bów naturalnych, kosztem innych sektorów, takich jak na przykład

rolnictwo),


– obszary naturalne powinny być chronione i ścisłe przepisy powinny

być przyjęte w celu zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli zu-

życia energii i zasobów naturalnych,

– istniejące praktyki kulturowe, które są przydatne do ochrony tere-

nów powinny zostać utrzymane,

– należy intensywnie promować ekoturystykę.

Szczególnie należy promować formy turystyki specjalistycznej,

które są mniej zależne od sił rynkowych (np. agroturystykę). Poszano-

wanie środowiska lokalnego wymaga, by turystyka przyczyniała się do

zachowania lokalnej struktury gospodarczej i społecznej.

Wymóg podstawowy, odnoszący się do państwowej polityki tury-

stycznej, dotyczy zmian środowiskowych. Polityka państwowa dotyczą-

ca turystyki powinna przede wszystkim uwzględniać zasady zrówno-

ważonego rozwoju i być prowadzona tak, żeby produktywność nie wy-

czerpywała zasobów w perspektywie długoterminowej.

Państwowa polityka turystyczna, wpływając na przedsięwzięcia

w turystyce, powinna brać pod uwagę skutki finansowe, społeczne

i środowiskowe [Brown i inni, 2006]. Wydaje się, że w XXI wieku naj-

bardziej odpowiednim byłby model zrównoważonego rozwoju gospo-

darki turystycznej, który swoje korzenie ma w koncepcji „zrównoważo-

nego rozwoju”, sformułowanej w tzw. Raporcie Brandtlandu Światowej

Komisji Środowiska i Rozwoju ONZ w 1987 roku [Word Commission on

Environment…, 1987, s. 12].

Formuła „zrównoważonego rozwoju” obejmuje następujące ele-

menty: trwałość ekologiczną + rozwój ekonomiczny + sprawiedliwość

społeczną między pokoleniami i w obrębie każdego pokolenia + zrów-

noważony i sprawiedliwy rozwój [Word Commission on Environ-

ment…, 2012, s. 12]. Zasadniczymi celami zrównoważonego rozwoju

turystyki jest: odnawianie zasobów, utrzymanie zdrowych warunków

systemów biologicznych i zachowanie różnorodności biologicznej,

a także utrzymanie wartościowego życia i godnego człowieka krajobra-

zu kulturowego oraz stabilny rozwój gospodarczy [Jędrzejczyk, 1995,

s. 37]. We współczesnej polityce turystycznej państwa model zrówno-

ważonego rozwoju turystyki wymaga dalszych zmian punktu widzenia,

dotyczącego rozwoju usług turystycznych, realizowanych w dużych

centrach turystycznych na rzecz małych obiektów, które zapewniają

większą rentowność i które są rozlokowane w obszarze całego regionu,

dzięki czemu przyczyniają się do równomiernego rozwoju tego regionu


kosztem zmniejszenia pojemności recepcyjnej bazy noclegowej i żywno-

ściowej, skupionej w dużych kompleksach turystycznych [Bednarczyk,

2010, s. 49-60].

Odnosząc się do problematyki wpływu regulacji międzynarodo-

wych na politykę turystyczną należy skupić się przede wszystkim na

roli, jaką w tym zakresie odgrywa Światowa Organizacji Turystyki, któ-

ra jest jedyną międzynarodową instytucją istniejącą wyłącznie dla pro-

mowania branży turystycznej na całym globie. Jego rola może być ro-

zumiana na wiele sposobów: jako organizacji działającej na rzecz sektora

turystycznego, jako dawcy dla projektów rozwoju turystyki oraz jako

podstawowego źródła badań i statystyk dotyczących globalnej turysty-

ki.

W wyniku makroekonomicznych korzyści rozwojowych, które

można uzyskać w branży turystycznej – w tym zatrudnienia i zagra-

nicznego generowania wymiany – turystyka jest postrzegana, jako fun-

dament rozwoju kraju.

Światowa Organizacja Turystyki odgrywa rolę doradczą w strategii

dotyczącej rozwoju. Światową Organizację Turystyki należy traktować

nie tylko jako agencję ONZ, ale jako organizację o możliwości wpływa-

nia na krajową i międzynarodową politykę rozwoju, choć w granicach

dominującego paradygmatu rozwoju. Przedstawiając rozwój turystyki

należy pamiętać, że Światowa Organizacja Turystyki jest odpowiedzial-

na za promocję turystyki odpowiedzialnej, zrównoważonej i powszech-

nie dostępnej [http://www.wttc.org, dostęp dnia 08.12.2012]. Jako wio-

dąca organizacja międzynarodowa w dziedzinie turystyki Światowa

Organizacja Turystyki propaguje turystykę jako czynnik wzrostu go-

spodarczego, rozwoju sprzyjającego włączeniu społeczeństwa i zrów-

noważonego środowiska i oferuje przywództwo i wsparcie dla sektora

turystycznego, poprzez pogłębianie wiedzy i dla racjonalnej polityki

turystycznej na całym świecie [http://www.wttc.org, dostęp dnia

08.12.2012].

Światowa Organizacja Turystyki zachęca do wdrożenia Globalnego

Kodeksu Etyki w Turystyce, maksymalizowania turystyki jako wkładu

społeczno-gospodarczego jednocześnie minimalizując jego ewentualne

negatywne skutki. Światowa Organizacja Turystyki zobowiązuje się do

promowania turystyki [Partnering for the Better…, 2012, s. 1].

Światowa Organizacja Turystyki generuje wiedzę o rynku, promuje

konkurencyjną i zrównoważoną politykę turystyczną, sprzyja edukacji


turystycznej i szkoleniom, oraz działa tak, aby turystyka była skutecz-

nym narzędziem rozwoju [Partnering for the Better…, 2012, s. 1].

Zakończenie

Prognozy „World Tourism Organization 2020 Vision” są optymi-

styczne i zakładają wzrost gospodarczy zwiększający rozwój turystyki.

Według Światowej Organizacji Turystyki przewiduje się, że międzyna-

rodowe przyjazdy (intrnational arrivals) na całym świecie wzrosną do

ponad 1,56 miliardów do 2020 roku [www.tpdco.org, dostęp dnia

10.12.2012].

Istnieją wyraźne oznaki ożywienia turystycznego, odzwierciedlają-

ce odporność przemysłu i popytu konsumentów turystyki po (w trak-

cie?) jednego z największych kryzysów w historii turystyki [www.tpd

co.org, dostęp dnia 10.12.2012]. Wśród zidentyfikowanych trendów, za

najważniejsze spośród tych, które dotyczą relacji polityki państwa

w odniesieniu do branży turystycznej, wskazują przesunięcie popytu

z podroży zagranicznych do podróży krajowych i zwiększania się tury-

styki wewnątrz-regionów, co jeszcze raz dowodzi racjonalności polityki

turystycznej, stymulującej rozwój turystyki regionalnej.

Strategiczne podejście państwowej polityki turystycznej skupiać się

powinno tylko na istotnych kwestiach i problemach. Zasady skuteczne-

go podejmowania decyzji powinny cechować się przejrzystością, odpo-

wiedzialnością, otwartością i uczciwością. System polityki turystycznej

i planowania powinien być zintegrowany (poziomo/pionowo).

Wszystkie podmioty uprawnione do podejmowania decyzji w za-

kresie inwestycji w sektorze turystyki, powinny współpracować w pla-

nowaniu przedsięwzięć turystycznych.

Aktualne trendy związane z państwową polityką turystyczną we-

dług Scotta [Scott, 2011, s. 21] wskazują między innymi na decentraliza-

cję turystyki (np. w Brazylii), ograniczanie zarządzania na szczeblu cen-

tralno-regionalnym (np. Australia, Kanada, Włochy), zmiany prowadzą-

ce do zarządzania poprzez samorządy regionalne (np. Nowa Zelandia)

lub inne formy regionalnego rozwoju turystyki (np. Włochy) [Kapiki,

2012, s. 2].

Literatura naukowa z zakresu turystyki wskazuje na potrzebę no-

wego punktu widzenia polityki turystycznej, zakładającej rozwój tury-

styki, nie w oparciu o udział polityki makroekonomicznej rządu, ale

w oparciu o przyjęcie koncepcji regionalnego zrównoważonego rozwoju


[Bednarczyk, 2011, s. 7]. Opierając się na analizie państwowej polityki

turystycznej można scharakteryzować działania rządu: jego decyzje,

politykę, wartości i przekonania ideologiczne, procesy społeczne zwią-

zane z wynikami wdrażanych przepisów prawa [Hall, 2010, s. 17], [Scot,

2011, s. 21].

Starając się ocenić rolę polityki państwowej dla turystyki, można

zauważyć, że obecnie zmieniła się ona na tyle, że stanowi większy kło-

pot dla rządu (zwłaszcza na płaszczyźnie ekonomicznych wydatków).

Z jednej strony istnieje zapotrzebowanie mniejszej ingerencji państwa

w rynek, która umożliwia rozwój przemysłu i handlu a w tym i turysty-

ki, bez dotacji rządowej lub pomocy, ale z drugiej strony polityka rządu

nadal powinna dążyć do inwestowania w rozwój turystyki, w tym

szczególnie istotne jest finansowanie rządowe dla promocji i rozwoju

przedsiębiorczości turystycznej. Kwestia tego typu polityki została ge-

neralnie rozwiązana poprzez restrukturyzację krajowych i regionalnych

organizacji turystycznych, poprzez:

– zmniejszenia ich roli w planowaniu, ale przy tym wsparcie dla

zwiększenia ich marketingu i funkcji promocyjnych,

– zaangażowanie się w większym zakresie w partnerstwo z branżami

spoza sektora turystyki (np. w sektorze transportu) i wspólne relacje

z interesariuszami-potencjalnymi klientami przedsięwzięć tury-

stycznych [Hall, 2010, s. 5].

Na zakończenie rozważań dotyczących wpływu polityki państwo-

wej na przedsiębiorczość turystyczną należy stwierdzić, że zmiany poli-

tyki, o której mowa, częstokroć koncentrują się na wydarzeniach ze-

wnętrznych lub na wstrząsach w systemie polityki turystycznej jako na

czynnikach decydujących o zmianach. Rzeczywistość jest jednak taka, że

złożoność procesów politycznych uniemożliwia niejednokrotnie praw-

dziwe wyjaśnienie zmian. Jest tak szczególnie w przypadkach, gdy poli-

tyka turystyczna stanowi tylko niewielką część ujawnionych czynników

w szerokim polu areny politycznej (w tym rolę grup wspierających

określoną politykę), które rzeczywiście mają wpływ na turystykę. Co

więcej, w wielu badaniach zmiany rzeczywiście nie są w pełni ujawnia-

ne, nie jest identyfikowana „czasowość polityki” i prawdziwe struktury

polityczne zmieniające wzajemne relacje pomiędzy polityką państwową

a turystyką [Hall, 2011, s. 7], [Pleumarom, 2012, s. 10-11].

Wydaje się, że jednym z najważniejszych problemów, które nadal

wymagają ponownej analizy, jest przyszłość zarządzania projektami


turystycznymi w światowym kryzysie finansowym i ekonomicznym.

Analizy powinny objąć następujące problemy: prognoza turystyki

i trendów pod presją globalnego kryzysu finansowego i gospodarczego,

zmiany zarządzania projektem, ryzyko biznesowe, cykle koniunktural-

ne, modelowanie branży turystycznej, wpływ kryzysu na podmioty go-

spodarki branży turystycznej (w tym: biura podróży, organizatorów

turystyki, sektor zakwaterowania, linie lotnicze, wypożyczalnie samo-

chodów, itd.) [Dwyer i inni, 2011, s. 47].

Kluczowym elementem sukcesu branży turystycznej jest umiejęt-

ność rozpoznawania i radzenia sobie ze zmianami szerokorozumianych

czynników ekonomicznych, politycznych, behawioralnych, środowi-

skowych i technologicznych oraz ich wzajemnego oddziaływania.

W nadchodzącej dekadzie powinno się zauważać znaczące zmiany śro-

dowiska turystycznego, co odzwierciedla zmiany polityczne, zmiany

środowiskowe i zmiany wynikłe z gwałtownego rozwoju technologii

informatycznych.

Literatura

1. Alejziak W. (1999), Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, „Albis”,

Kraków.

2. Beaumont N., Dredge D. (2010), Local tourism governance:

A comprasion of three network approaches, „Journal of Sustainable Tour-

ism”, nr 18, s. 7-18.

3. Bednarczyk M. (red.) (2010), Przedsiębiorstwo turystyczne. Zasady

i praktyka, CeDeWu, Warszawa.

4. Bednarczyk M. (red.) (2011), Zarządzanie konkurencyjnością biznesu

turystycznego w regionach, CeDeWu, Warszawa.

5. Beirman D. (2008), Restoring tourism destination in crisis A strategic

marketing approach, Allen & Unwin., Sydney.

6. Blake A., Sincelair M. T. (2003), Tourism crisis management US response

to September 11, „Annals of Tourism Reserch”, nr 30, s. 813–837.

7. Borzyszkowski J. (2005), Polityka turystyczna państwa, WU Politech-

niki Koszalińskiej, Koszalin.

8. Brown D., Dillard J., Marshall R. S. (2006), Triple Bottom Line: A busi-

ness metaphor for social construct, Portland State University, US.

9. Developments and Challenges in the Hospitality and Tourism Sector

(2012), International Labour Office Geneva, www.ilo.org/wcmsp5/

groups/public/@ed.../wcms _166938.pdf, dostęp dnia 08.12.2012.


10. Drążkiewicz J. (2007), Turystyka na szczeblu samorządu terytorialnego,

„Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej”, nr 5.

11. Dredge D., Jenkins J. (2007), Tourism Planning and Policy, Wiley.

12. Duffy R. (2008), Neoliberalising Nature: Global Networks and Ecotourism

Development in Madagaskar, „ Journal of Sustainable Tourism”, nr 3,

s. 327–344.

13. Dwyer L. M, Forsyth P., Papatheodorou A. (2011), Economics of Tour-

ism, 1, Goodfellow Publishers Limited.

14. Edgell D. L., Allen M. D., Smith G., Swanson, J. R. (2008), Tourism

Policy and Planning: Yesterday, Today and Tomorrow, Butterworth-

Heinemann, Oxford.

15. Elliot J. (1997), Tourism. Politics and Public Sector Management,

Routledge, London.

16. Hall C. M. (2010), Politics and Tourism – interdependency and implica-

tions in understanding change, http://www.academia.edu/203047/ Poli-

tics_and_Tourism-interdependency_and_implications_in_understan

ding_change, dostęp dnia 08.12.2012.

17. Hall C. M. (2011), A Typology of governance and its implements for tour-

ism policy analysis, „Journal of Sustainable Tourism”, nr 4.

18. Hall C. M., Jenkins J. M. (2004) Tourism and public policy, w: Compan-

ion to Tourism, Lew A., Hall C. M., Williams A. M. (red.) (2004),

Blackwells.

19. Harvey D. (2006), Neoliberalism as Creative Destruction, „Geografiska

Annaler”, Series B, Human Geography, nr 88, s. 145–158.

20. http://www.wttc.org/site_media/uploads/downloads/world2012.pdf,

dostęp dnia 08.12.2012.

21. IMF Report 2012 (2012), ABC News, www.abc.net.au/news/2012-10-

09/imf-report-shows.../4303392, dostęp dnia 08.12.2012.

22. Jędrzejczyk I. (1995), Ekologiczne uwarunkowania i funkcje turystyki,

„Śląsk”, Katowice.

23. Jędrzejczyk I. (2000), Nowoczesny biznes turystyczny, PWN, Warsza-

wa.

24. Kapiki S. T. (2012), Current and Future Trends in Tourism and Hospitality. The Case

of Greece, „International Journal of Economic Practices and Theories”,

nr 1.

25. Kerr W. (2003), Tourism Public Policy and Strategic Management of Fail-

ure, Peregamon, New York.


26. Krippendorf J. (1982), Towards New Tourism Policies: Importance of En-

vironmental and Socio-Cultural Factors, „Tourism Management”, nr 3.

27. Little A. D. (2009), Tourism industry in turbulent times, Identifying ways

out of the global economic crisis, http://www.adlittle.com/travelview

points.html?&view=412, dostęp dnia 30.11.2012.

28. Morys E. (2012), Encyklopedia zarządzania, mfiles.pl/pl/index.php/

Polityka_ turystyczna, dostęp dnia 10.12.2012.

29. Papatheodorou A., Rossello J., Xiao H. (2010), Global economic crisis

and tourism: consequences and perspectives, „Journal of Travel Re-

search”, nr 49, s. 39–45.

30. Partnering for the Better World 2012 (2012), United Nations World

Tourism Organization, http://business.un.org/en/browse/un_ organi-

sations/18, dostęp dnia 08.12.2012.

31. Pleumarom A. (2012), The Politics of tourism, poverty reduction and sus-

tainable development, TVN Publisher, Malaysia.

32. Przecławski K. (1994), Turystyka a świat współczesny, Uniwersytet

Warszawski, Warszawa.

33. Ritchie, J. R. B., Amaya Molinar C. M., Frechtling D. C. (2010), Impact

of the Economic Crisis on Global Tourism. Foundations of the Crisis,

„A North American Journal of Travel Research”, nr 49, s. 5–15.

34. Scot N. (2011), Tourism Policy: A Strategic review, Goodfellow Pub-

lishers Australia.

35. Shone M. C., Memon, P. A. (2008), Tourism development and public

policy paradigms: From neo-liberalism to the New Regionalism, „Local

Economy” nr 24.

36. Structure, Performance and Competitiveness of European Tourism and its

Enterprises (2003), Office for Official Publications of the European

Communities, Luxemburg.

37. Tourism Trends and Marketing Strategies (2012), UN WTO,

http://mkt.unwto.org/en/barometer, dostęp dnia 10.12.2012.

38. United Nations Millennium Development Goals (2012),

http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Resources/Static/Products/Progress20

12/English2012.pdf, dostęp dnia 10.12.2012.

39. Word Commission on Environment and Development, our Common Fu-

ture (1987), Raport Brandtlandu, http://www.un-documents.net,

dostęp dnia 10.12.2012.


40. World Tourism Organization - Business Council 2012 (2012), The Execu-

tive Council 11-13 June 2012, Madrid, www.world-tourism.org/

newsroom/Releases/2003/December/UN.htm, dostęp dnia 10.12.2012.

41. WTO, Long-term Forecast Tourism – 2020 Vision,

http://www.tpdco.org/pdf/Tourism%202020%20vision.pdf, dostęp

dnia 10.12.2012.

Użyte skróty AIEST – International Association of Scientific Experts in Tourism,

ETC – European Travel Commision,

IATA – International Air Transport Association,

ILO – International Labour Office,

UFTAA – Universal Federation of Travel Agents’ Associations,

UN WTO – United Nations World Tourism Organization,

WT&TC – World Travel and Tourism Council,

Streszczenie Niniejszy artykuł ma na celu usystematyzowanie podejścia do problema-

tyki współczesnych zmian w zakresie oddziaływania polityki państwowej na

rozwój przedsiębiorstw związanych z turystyką. Praca stara się wyjaśnić, czym

jest państwowa polityka turystyczna i jakie są jej główne założenia w odniesie-

niu do dalszego rozwoju przedsiębiorczości w turystyce, w warunkach zmian

wynikłych z kryzysu gospodarczego, rosnącej globalizacji i aktualnych regulacji

prawnych międzynarodowych organizacji turystycznych (szczególnie Świato-

wa Organizacja Turystyki). Analiza próbuje określić pojęcie, cele i instrumenty

oraz powiązania, możliwości i funkcje polityki turystycznej państwa. Opraco-

wanie skupia się na zagadnieniach wpływu kryzysu gospodarczego i globaliza-

cji na politykę państwa odnoszącej się do turystyki. Analiza stara się odpowie-

dzieć na pytania dotyczące kierunku zmian polityki turystycznej państwa i wy-

kazać potrzebę przyjęcia nowego punktu widzenia turystyki, nie w oparciu

o udział polityki makroekonomicznej rządu, ale w oparciu o przyjęcie koncepcji

regionalnej zrównoważonego rozwoju.

Słowa kluczowe polityka turystyczna, kryzys ekonomiczny, globalizacja


The contemporary impact of state policy on the development of

tourism-related businesses (especially with regard to changes

resulting in economic crisis, increasing globalization and international

regulations) (Summary) The aims of this paper is to systematize the approaches to the problems of

contemporary changes in the impact of state policy on the development of tour-

ism-related businesses. This analysis tries to explain what the state tourism pol-

icy is and what are the main objectives for the further development of entrepre-

neurship in tourism resulting changes in the conditions of economic crisis, in-

creasing globalization and the current international regulations of tourism or-

ganizations (especially UNWTO). The paper attempts to determine the concept,

objectives and instruments, relationships, capabilities and functions of the state

tourism policy. The paper tries to explain the relevant processes of influence of

the economic crisis and the impact of globalization on the tourist state policy as

well the new opportunities for tourism development. The analysis is looking for

the answer for questions referring to the direction of changes in state tourism

policy and demonstrate the need for a new perspective on tourism based not on

the part of government's macroeconomic policies, but on the acceptance of the

concept of regional sustainable development.

Keywords tourism policy, economic crisis, globalization

współczesne oddziaływanie polityki państwowej na rozwój ...zif.wzr.pl › pim ›...

Documents