wp£yw cyrkulacji atmosferycznej na wystÊpowanie dni z burz ... · na wystÊpowanie dni z burz¥...

LESZEK KOLENDOWICZ

WP£YW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJNA WYSTÊPOWANIE DNI Z BURZ¥

NA OBSZARZE POLSKI PÓ£NOCNO-ZACHODNIEJ

ZARYS TREŒCI

Opracowanie przedstawia wyniki analizy wp³ywu wywieranego przez cyrkulacjê atmosferyczn¹z jednoczesnym uwzglêdnieniem po³o¿enia i kierunku przemieszczania siê frontów atmosfe-rycznych, na wystêpowanie dni z burz¹ na obszarze Polski Pó³nocno-Zachodniej. Badania prze-prowadzono dla wyró¿nionych w trakcie procedury badawczej sezonów burzowych w ci¹gu rokuoraz regionów burzowych. Wyró¿niono równie¿ typy sytuacji synoptycznej charakterystyczne dladni burzowych. W przeprowadzonej analizie wspó³zale¿noœci miêdzy aktywnoœci¹ burzow¹ a wy-stêpowaniem wyró¿nionych typów sytuacji synoptycznej wykorzystano analizê prawdopodobieñ-stwa, korelacji oraz regresji logistycznej.

WSTÊP

Przemieszczanie siê mas powietrza stwa-rza ogólne warunki konieczne do po-wstania zjawiska burzy. W szerokoœciachumiarkowanych przybiera ono formê mi-gruj¹cych uk³adów cyklonalnych i anty-cyklonalnych o œrednicy od 1000 km do2000 km i czasie trwania od jednego dniado tygodnia. Cyrkulacja atmosferycznajest odpowiedzialna za transport wilgocii energii cieplnej, zwi¹zanych bezpoœred-nio z przemieszczaj¹cymi siê masami po-wietrza. Obok czynników cyrkulacyjnychna wyst¹pienie burz maj¹ wp³yw rów-nie¿ czynniki lokalne zwi¹zane z wa-runkami geograficznymi danego miejsca.Czynniki te mog¹ byæ przyczyn¹ zwiêk-szonej konwekcji nad danymi obszarami,zwiêkszaj¹c jednoczeœnie czêstoœæ obser-wowanych burz. Szczególn¹ rolê przy-pisuje siê w tym przypadku strukturzekrajobrazu, szerokoœci geograficznej orazpo³o¿eniu wzglêdem oceanu (BARNES

i NEWTON 1986; JASIÑSKI i in. 1999; MOLINE

i PONTIKIS 1995; Smith 1979).

Z analizy literatury dotycz¹cej zale¿-noœci aktywnoœci burzowej od cyrkulacjiatmosfery mo¿na wnioskowaæ, ¿e lepszezrozumienie przyczyn powstawania burzna obszarze Polski mo¿liwe jest dopieropo analizie procesów zwi¹zanych z cyr-kulacj¹ atmosfery. Procesy te dotycz¹miêdzy innymi transportu wilgoci i cie-p³a nad obszarem Europy wraz z base-nem Morza Œródziemnego oraz wschod-ni¹ czêœci¹ Oceanu Atlantyckiego. Istot-n¹ rolê odgrywa równie¿ przemieszcza-nie siê (lub brak) frontów atmosferycz-nych nad obszarem Polski. Cyrkulacjêatmosfery mo¿na uznaæ za jedn¹ z g³ów-nych przyczyn powstania burz, decydu-j¹c¹ o ich intensywnoœci i czasie trwania(BIELEC-B¥KOWSKA 2002; KOLENDOWICZ 1998b;WALKNER 1992).

DANE I METODY BADAWCZE

W opracowaniu wykorzystano dane do-tycz¹ce wystêpowania dni z burz¹w 15 stacjach synoptycznych sieci IMGWz lat 1971–2000 (ryc. 1).

BADANIA FIZJOGRAFICZNE NAD POLSK¥ ZACHODNI¥Seria A – Geografia Fizyczna, Tom 57: 83–93

2006

W celu wyró¿nienia typów sytuacjisynoptycznej charakterystycznych dladni z burz¹ na obszarze Polski pos³u¿o-no siê mapami synoptycznymi z godziny0,0 UTC, publikowanymi w BiuletynieSynoptycznym PIHM z lat 1971–1980oraz Codziennym Biuletynie Meteoro-logicznym IMGW z lat 1981–2000.

Na wstêpie badañ, dokonano podzia-³u Polski Pó³nocno-Zachodniej na dwaregiony burzowe. Regiony wyró¿nionona podstawie podobieñstwa przebieguliczby dni z burz¹ w pentadach (okre-sach piêciodniowych) roku dla poszcze-gólnych stacji, wykorzystuj¹c metodêgrupowania hierarchicznego Warda (rys. 2,rys. 3). Za odleg³oœæ krytyczn¹ w wyko-rzystanej metodzie grupowania przyjêtowartoœæ, równ¹ sumie œredniej i odchyle-nia standardowego z odleg³oœci uzyska-nych w poszczególnych etapach grupo-wania, wynosz¹c¹ 62,98.

Zasadniczym celem wyró¿nienia re-gionów burzowych by³a koniecznoœæuzyskania dla ka¿dego z nich uœred-nionego przebiegu liczby dni z burz¹w pentadach roku.

Uzyskan¹ w ten sposób uœrednion¹bazê danych wykorzystano jako podsta-wê w analizie zwi¹zku cyrkulacji atmo-sfery z aktywnoœci¹ burzow¹. Powy¿sza

analiza oparta na uœrednionych danychwynika³a z kilku przes³anek. Wskazaænale¿y zarówno na nieci¹g³y charakterzjawiska burzy, jego niewielk¹ czêstoœæw ci¹gu roku, jak i na du¿e zró¿ni-cowanie aktywnoœci burzowej miêdzyposzczególnymi stacjami. Wskazane czyn-niki oraz badania oparte wy³¹cznie nadanych z pojedynczych stacji mog³ybyw znacznym stopniu utrudniæ wyci¹g-niêcie ogólnych wniosków, dotycz¹cychzwi¹zków aktywnoœci burzowej i cyrku-

84 LESZEK KOLENDOWICZ

Rys. 1. Rozmieszczenie stacji synoptycznych

Fig. 1. Location of weather stations

Rys. 2. Dendrogram po³¹czeñ miêdzy grupo-wanymi stacjami. Na wykresie zaznaczono

odleg³oœæ krytyczn¹. Dane z lat 1971–2000

Fig. 2. Grouping dendrogram based on numbersof days with thunderstorm in five-day periods

(pentads) of a year. Data from 1971–2000

Rys. 3. Podzia³ Polski Pó³nocno-Zachodniej naregiony burzowe. Dane z lat 1971–2000

Fig. 3. Thunderstorm regions in North-WesternPoland. Data from 1971–2000

lacji atmosferycznej. Wykorzystuj¹c da-ne uœrednione z wydzielonych regionówburzowych przewidywano otrzymaæ bar-dziej przejrzyste i jednoznaczne rezul-taty badañ.

Ze wzglêdu na bardzo wyraŸn¹ se-zonowoœæ wystêpowania zjawiska burzyw ci¹gu roku dokonano wyró¿nienia naobszarze Polski Pó³nocno-Zachodniejdwóch charakterystycznych sezonówburzowych:

� Sezonu Sporadycznej AktywnoœciBurzowej, dla którego wartoœci 5-pen-tadowej œredniej ruchomej sum dniz burz¹ w pentadach roku œredniegoz badanego 30-lecia s¹ mniejsze od 0,07,co odpowiada mniej ni¿ dwu dniomz burz¹ w danej pentadzie w ci¹gu trzy-dziestu lat, oraz

� Sezonu W³aœciwej Aktywnoœci Bu-rzowej.

Wyró¿nienia sezonów dokonano napodstawie uœrednionych przebiegówliczby dni z burz¹ w pentadach roku dlawyró¿nionych uprzednio regionów bu-rzowych (rys. 4). Sezon W³aœciwej Ak-tywnoœci Burzowej trwa w Regionie 1 od1 kwietnia do 27 paŸdziernika, a w Re-gionie 2 – od 27 marca do 12 paŸdzier-nika.

W wyniku analizy map synoptycz-nych z ka¿dego dnia badanego okresuwyró¿niono siedem typów sytuacji sy-noptycznej charakterystycznych dla dniz burz¹. Jako Typ 1 wyró¿niono sytuacjêsynoptyczn¹ z ch³odnym lub zoklu-dowanym frontem przemieszczaj¹cymsiê z kierunków sektora zachodniego.W wiêkszoœci analizowanych przypad-ków tej sytuacji synoptycznej szybkoœæ,z jak¹ przemieszcza³y siê fronty ch³odneb¹dŸ ca³e zespo³y frontów atmosferycz-nych charakterystyczne dla uk³adu cy-klonalnego by³a doœæ du¿a. Bardzo czês-to w badanym 30-leciu w ci¹gu jednejdoby przez obszar Polski przemiesz-

cza³o siê kilka frontów atmosferycznych.Najczêœciej dochodzi³o do sytuacji,w której nadchodz¹cy front ch³odnyb¹dŸ czêœciowo zokludowany poprze-dza³o ramiê frontu ciep³ego. Przy tegotypu sytuacji synoptycznej odnotowanoznaczn¹ liczbê dni burzowych w ba-danym okresie.

Nastêpnie, z grupy sytuacji Typu 1wydzielono sytuacje synoptyczne, przyktórych przed nadchodz¹cym frontematmosferycznym nad obszarem Polskizalega³o, posiadaj¹ce du¿¹ energiê, cie-p³e i wilgotne powietrze zwrotnikowe(Typ 2). Przyczyn¹ dokonania wyró¿-nienia tego typu sytuacji synoptycznejby³y wyniki badañ dotycz¹ce warunkówsynoptycznych, w których dochodzi dopowstania gwa³townych burz w Europiei USA (KURZ 1985, 1986; KOLENDOWICZ

1998, 2000, 2003; PIAGET 1976; WALKNER

1992).Wyró¿niono równie¿ sytuacjê synop-

tyczn¹ z ch³odnym lub zokludowanymfrontem przemieszczaj¹cym siê nad ob-szar Polski z kierunków od pó³nocnegopo wschodni (Typ 3). Wyró¿niono tak¿etyp sytuacji synoptycznej, w której cen-trum uk³adu cyklonalnego wraz z ze-spo³em frontów atmosferycznych prze-mieszcza³y siê bezpoœrednio nad obsza-rem kraju (Typ 4).

W grupie typów sytuacji bez frontuatmosferycznego, wyró¿niono typ bezfrontu atmosferycznego (Typ 5) oraz typz wyraŸnym uk³adem antycyklonalnymobejmuj¹cym swoim zasiêgiem Polskê(Typ 6).

Ponadto wyró¿niono równie¿ typz ciep³ym frontem atmosferycznymprzemieszczaj¹cym siê nad Polskê z kie-runków od po³udniowo-zachodniego powschodni. Typ ten mo¿na okreœliæ jakopoœredni miêdzy grup¹ typów sytuacjisynoptycznej z wystêpowaniem frontuatmosferycznego i bez frontu. W dniachz omawian¹ sytuacj¹ synoptyczn¹ burze

Wp³yw cyrkulacji atmosferycznej na wystêpowanie dni z burz¹... 85

obserwowano co prawda rzadko, jed-nak¿e z regu³y w masie powietrza na-p³ywaj¹cej za ciep³ym frontem atmosfe-rycznym (Typ 7). St¹d burze wystêpu-j¹ce w wyró¿nionym typie sytuacji sy-noptycznej w wiêkszoœci analizowanychprzypadków mia³y charakter wewn¹trz-masowy (rys. 5–11) (KOLENDOWICZ 2005).

Nastêpnie dokonano obliczeñ czês-toœci oraz prawdopodobieñstwa wystêpo-

wania dni z burz¹ w wyró¿nionych ty-pach sytuacji dla Sezonów W³aœciwej Ak-tywnoœci Burzowej w ka¿dym regionie.

W dalszym postêpowaniu badaw-czym stwierdzono, ¿e uœrednione danedotycz¹ce liczby dni z burz¹ w penta-dach roku w poszczególnych regionachnie s¹ populacjami o rozk³adzie normal-nym. Z tego powodu analizê wp³ywuwyró¿nionych typów sytuacji synop-


Rys. 4. Œrednia liczba dni z burz¹ w pentadach roku w regionach burzowych (A) oraz jej5-pentadowa œrednia ruchoma (B), C – wartoœæ 0,07. Dane z lat 1971–2000

Fig. 4. A – average number of days with thunderstorm in five-day periods of a year (pentads) inthunderstorm regions, B – five pentads moving average of a mean number of days with thunder-

storm, C – value of 0,07. Data from 1971–2000

tycznej na wystêpowanie dni z burz¹w Polsce przeprowadzono wykorzystu-j¹c metody statystyczne, które nie wy-magaj¹ ¿adnych za³o¿eñ co do typu roz-k³adu populacji.

Badaj¹c zale¿noœæ miêdzy czêstoœci¹wystêpowania dni z burz¹ a wyró¿nio-

nymi typami sytuacji synoptycznych po-s³u¿ono siê w niniejszym opracowaniuwspó³czynnikiem korelacji rangowejSpearmana. W zwi¹zku z bardzo nie-wielk¹ czêstoœci¹ dni z burz¹ w Sezo-nach Sporadycznej Aktywnoœci Burzo-wej, obliczeñ wspó³czynników korelacji


Rys. 5. Mapy synoptyczne z 29.02. i 1.03.1998 z Codziennego Biuletynu Meteorologicznego IMGW(Typ 1 sytuacji synoptycznej)

Fig. 5. Synoptic charts for 29.02 and 1.03.1998 according to Codzienny Biuletyn MeteorologicznyIMGW (Type 1 of synoptic situation)



dokonano na podstawie danych z Se-zonów W³aœciwej Aktywnoœci Burzowej.

Dokonuj¹c próby iloœciowego okreœ-lenia wp³ywu wyró¿nionych typów sy-tuacji synoptycznych oraz temperaturyi wilgotnoœci powietrza na wystêpowa-

nie dni z burz¹ u¿yto regresji logistycz-nej w postaci:

a) y = 1/(1+exp(a0+a1x1+a2x12)),

w której a0, a1 i a2 s¹ estymowanymiparametrami.






Zastosowanie regresji pozwoli³o nawyznaczenie zale¿noœci wyst¹pieniadnia z burz¹ (y) na podstawie liczbydni z okreœlonym typem sytuacji sy-noptycznej (x1) w poszczególnych pen-tadach Sezonu W³aœciwej Aktywnoœci Bu-rzowej.

WYNIKI BADAÑ

W ci¹gu roku w ka¿dym regionie dniz burz¹ pojawiaj¹ siê najczêœciej przych³odnych lub zokludowanych frontachatmosferycznych nadchodz¹cych z za-chodniego sektora kierunków geogra-






ficznych (sytuacja synoptyczna Typu 1),stanowi¹c oko³o 40% wszystkich dniz burz¹. Z niewiele mniejsz¹ czêstoœci¹dni burzowe wystêpuj¹ przy braku fron-tów atmosferycznych oraz braku wyraŸ-nego uk³adu wysokiego ciœnienia nadobszarem Polski (Typ 5 sytuacji synop-tycznej). Du¿e czêstoœci wystêpowaniadni burzowych przy wymienionych po-wy¿ej typach sytuacji synoptycznej wy-nikaj¹ bezpoœrednio z najwiêkszej frek-wencji tych typów w ci¹gu roku. Oko³o10% dni z burz¹ w ci¹gu roku pojawiasiê w czasie wystêpowania nad Polsk¹centrum niskiego ciœnienia z uk³ademfrontów atmosferycznych (Typ 4 sytua-cji synoptycznej). Przy pozosta³ych ty-pach sytuacji synoptycznych dni z burz¹pojawiaj¹ siê z du¿o mniejsz¹ czêstoœci¹,z regu³y nieprzekraczaj¹c¹ 5% dni bu-rzowych roku (tab. 1).

Dni z burz¹ pojawiaj¹ siê z najwiêk-szym prawdopodobieñstwem we wszyst-kich regionach burzowych przy sytuacjisynoptycznej, w której ch³odny lubzokludowany front atmosferyczny nad-chodz¹cy z zachodniego sektora kie-

runków geograficznych wypiera z ob-szaru Polski powietrze zwrotnikowe(Typ 2). Wartoœci prawdopodobieñstwawynosz¹ w tym przypadku od 19,5%w Regionie 1 do ponad 24% w Regio-nie 2. Stosunkowo du¿ymi wartoœciamiprawdopodobieñstwa cechuje siê rów-nie¿ Typ 4 sytuacji synoptycznej. Dlawymienionego typu dni z burz¹ poja-wiaj¹ siê z prawdopodobieñstwem wy-nosz¹cym od 9,1% w Regionie 1 do




T a b e l a 1. Czêstoœæ (%) dni z burz¹ w wyró¿-nionych typach sytuacji synoptycznej (S1, ..., S7)w Sezonach W³aœciwej Aktywnoœci Burzowejw regionach burzowych. Dane za lata 1971–2000

T a b l e 1. Frequency (%) of days with thunder-storm in specific types of synoptic situation(S1, ..., S7) during The Seasons of PrincipalThunderstorm Activity in particular regions.

Data from 1971–2000

S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7su-ma

Region1

43,7 3,9 2,0 8,2 36,3 2,2 3,6 100,0

Region2

40,9 4,0 3,1 10,4 33,4 2,0 6,2 100,0

14,8% w Regionie 2. Przy sytuacji sy-noptycznej Typu 7 dni z burz¹ poja-wiaj¹ siê z prawdopodobieñstwem wy-nosz¹cym od 7,8% w Regionie 1 do15,5% w Regionie 2, natomiast podczaswystêpowania Typu 1 prawdopodo-bieñstwo wynosi od 10,4% w Regionie1 do 13% w Regionie 2. Przy pozo-sta³ych typach sytuacji synoptycznejprawdopodobieñstwo wyst¹pienia dniz burz¹ w ¿adnym regionie nie prze-kracza 7% (tab. 2).

Wyniki analizy korelacji miêdzy czê-stoœci¹ wystêpowania dni z burz¹ Awyró¿nionych typów sytuacji synop-tycznej przedstawiono w tabeli 3. W Se-zonach W³aœciwej Aktywnoœci Burzowejwartoœci wspó³czynnika korelacji su-geruj¹ wystêpowanie w wyró¿nionychregionach najsilniejszej pozytywnej za-le¿noœci miêdzy cyrkulacj¹ atmosferyA frekwencj¹ dni z burz¹ dla Typu 2 i 4sytuacji synoptycznej. Zauwa¿a siê, ¿ezale¿noœæ ta jest silniejsza dla Typu 2,dla którego wspó³czynniki korelacjiprzyjmuj¹ wartoœci od 0,61 w Regionie1 do 0,85 w Regionie 2. W przypadkuTypu 4 wartoœci analizowanych wspó³-czynników wahaj¹ siê od 0,52 w Re-gionie 1 do 0,82 w Regionie 2. Dla sy-

tuacji synoptycznej Typu 6 nie stwier-dzono zwi¹zków miêdzy jego czês-toœci¹ A wystêpowaniem dni burzo-wych.

Wyniki obliczeñ parametrów funkcjiregresyjnej (a0, a1, a2) oraz wartoœci stan-dardowych wspó³czynników determina-cji wyra¿aj¹cych si³ê dopasowania dlaotrzymanych równañ regresji logistycz-nej (procent wyjaœnienia zale¿noœci czês-toœci wystêpowania dni z burz¹ czêstoœ-ci¹ dni z okreœlon¹ sytuacj¹ synopty-czn¹) przedstawiono w tabeli 4.

W Sezonach W³aœciwej AktywnoœciBurzowej we wszystkich wyró¿nionychregionach procent wyjaœnienia przez re-gresjê osi¹ga najwiêksze wartoœci dlasytuacji synoptycznej Typu 2, wynosz¹cw obu regionach oko³o 75%. Ponadtodla sytuacji synoptycznej Typu 4, pro-cent wyjaœnienia aktywnoœci burzowejosi¹ga drugie co do wielkoœci wartoœci,wynosz¹ce od 33% w Regionie 1 doponad 55% w Regionie 2. Ponadto istot-ne wyniki badañ otrzymano dla Typu 1i 3 w obu regionach, a dla Typu 7w Regionie 1. Jednak¿e procent wyjaœ-


T a b e l a 3. Wartoœci wspó³czynnika korelacjirang Spearmana obliczone dla sumy dni z okreœ-lon¹ sytuacj¹ synoptyczn¹ i sumy dni z burz¹w tej sytuacji synoptycznej w pentadach SezonW³aœciwej Aktywnoœci Burzowej. Wyt³uszczonowartoœci wspó³czynnika korelacji istotne na po-

ziomie 0,05. Dane za lata 1971–2000.

T a b l e 3. Values of Spearman's correlation co-efficient presented for a sum of days with sy-noptic situation and a sum of days with thun-derstorm during this situation in five-dayperiods in Seasons of Principal ThunderstormActivity. Bold fonts mean correlation coefficientstatistically significant at p 0,05 level. Data from

1971–2000

S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7

Region1

0,59 0,61 0,48 0,52 0,41 –0,07 0,53

Region2

0,66 0,85 0,74 0,82 0,65 0,13 0,71

T a b e l a 2. Prawdopodobieñstwo (%) wyst¹pie-nia dnia z burz¹ w wyró¿nionych typach sytua-cji synoptycznej (S1, ..., S7) w Sezonach W³aœci-wej Aktywnoœci Burzowej w wyró¿nionych re-

gionach. Dane za lata 1971–2000

T a b l e 2. Probability (%) of an occurrence ofa day with thunderstorm in specific types of sy-noptic situation (S1, ..., S7) during Seasons ofPrincipal Thunderstorm Activity in particular

regions. Data from 1971–2000

S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7

Region1

10,4 19,5 3,1 9,1 5,2 3,8 7,8

Region2

13,0 24,3 6,1 14,8 6,4 3,6 15,5

nienia przez regresjê dla wymienionychtypów sytuacji synoptycznej osi¹ga³ nie-wielkie wartoœci.

WNIOSKI

Analiza zwi¹zków cyrkulacji atmosfe-rycznej z aktywnoœci¹ burzow¹ wska-zuje na sytuacjê synoptyczn¹ Typu 2oraz Typu 4 jako na najbardziej sprzy-jaj¹ce wystêpowaniu dni z burz¹ w Pol-sce Pó³nocno-Zachodniej. Oba typy sy-tuacji charakteryzuj¹ siê najwiêkszymiwartoœciami prawdopodobieñstwa wy-stêpowania dni burzowych. Cechuj¹ siêrównie¿ najsilniejsz¹ korelacj¹ miêdzyczêstoœci¹ ich wystêpowania a aktyw-noœci¹ burzow¹. Ponadto wyjaœnieniewystêpowania dni z burz¹ na podstawieich frekwencji, daje najlepsze rezultatyw porównaniu z wynikami uzyskanymidla pozosta³ych typów sytuacji synop-tycznej. Nale¿y wskazaæ przy tym, ¿esytuacja synoptyczna Typu 2 mo¿e byæprzyczyn¹ wyst¹pienia bardzo gwa³tow-

nych burz, nie tylko w Polsce, lecz tak¿ena obszarze Europy. Przy podobnychuwarunkowaniach cyrkulacyjnych gwa³-towne burze wystêpuj¹ równie¿ na obsza-rze USA. Wskazuj¹ na to opisy pojedyn-czych przypadków gwa³townych burzczy zjawisk im towarzysz¹cych (PIAGET

1976; COURVOISIER i in. 1979, KURZ 1985,1986; KOLENDOWICZ 2003). Uzyskane re-zultaty dotycz¹ce omawianego typu sy-tuacji potwierdzaj¹ tak¿e wyniki opraco-wañ CHANGNONA (1985, 2001), WALKNERA

(1992) i KOLENDOWICZA (1998, 2000, 2005).

LITERATURA

BIELEC-B¥KOWSKA Z., 2003: Long-term variabilityof thunderstorm occurence in Poland in the20th century. Atmospheric Research 67–68(2003), s. 35–52.

COURVOISIER H.W., GENSLER G.A., PRIMAULT B.,ROESLI H.P., 1979: Das Unwetter vom 7/8August 1978 in der Schweiz. Locarno-Monti.Synoptische Meteorologie No. 85, Februar,s. 23–26.


T a b e l a 4. a0, a1, a2 – oszacowane parametry funkcji regresyjnej, C – procent wyjaœnienia zale¿noœciczêstoœci dni z burz¹ od czêstoœci dni z okreœlon¹ sytuacj¹ synoptyczn¹ W sezonach W³aœciwejAktywnoœci. S1, ..., S7 – wyró¿nione typy sytuacji synoptycznych. W kolumnie C wyt³uszczono

wartoœci istotne. Dane z lat 1971–2000

T a b l e 4. a0, a1, a2 – estimated parameters of regression function, C – percentage explanation of thedependency of the days with thunderstorm frequency upon the days with distinguished type ofsynoptic situation frequency in Seasons of Principal Thunderstorm Activity. S1, … S7 – distin-guished types of synoptic situation. Bold fonts in C column signify statistically significant values.

Data from 1971–2000

Region 1 Region 2

a0 a1 a2 C a0 a1 a2 C

S1 7,038 –6,861 2,109 10,6 12,055 –14,469 4,723 24,5

S2 5,196 –12,180 5,824 75,6 5,122 –16,943 23,197 74,5

S3 5,020 2,439 –9,767 22,8 5,88 –12,969 17,789 17,6

S4 5,347 –6,182 1,340 33,0 4,134 –1,931 –4,607 55,5

S5 10,155 –6,108 1,093 9,6 13,014 –8,788 1,648 13,4

S6 3,819 2,446 –1,500 2,4 4,070 3,668 –7,329 10,7

S7 4,619 0,422 -8,750 18,1 7,069 –35,841 76,522 27,3

CHANGNON S.A. 1985. Secular variations in thun-der-day frequencies in the Twentieth Centu-ry. J. Geophysical Research, 90, D4, s. 6181––6194.

CHANGNON S.A. 2001a. Damaging thunderstormactivity in the United States. Bull. Am. Me-teorol. Soc. 82, s. 597–608.

KOLENDOWICZ L., 1998: Zjawiska burzowe w Pol-sce a warunki synoptyczne (Synoptc con-ditions of thunderstorm activity in Poland).Bogucki Wyd. Nauk., Poznañ.

KOLENDOWICZ L., 2000: Water vapor and air tem-perature on days with thunderstorm in Po-znañ. Prace Geograficzne, z. 108, InstytutGeografii UJ, Kraków, s. 155–158.

KOLENDOWICZ L., 2003: Tornadoes observed inPoland in 2002. The Journal of Meteorology,28, 280, July/August, s. 231–233.

KOLENDOWICZ L., 2005: Wp³yw cyrkulacji atmo-sferycznej oraz temperatury i wilgotnoœci

powietrza na wystêpowanie dni z burza naobszarze Polski (Impact of atmospheric cir-culation, temperatureand air humidity onthe occurenceof days with thunderstorm inthe territory of Poland). Wyd. Nauk. UAM,Seria Geografia Nr 72, Poznañ 2005.

KURZ M. 1985. Zum Münchner Hagelunwettervom 12.07.1984. Meteorologische Rund-schau 38 (Oktober), Berlin, Heft 5.

KURZ M. 1986. Die Entwicklung der Wetterlagedes Mnchner Hagelunwetters vom 12. Juli1984 (Berichte des Deutschen Wetterdien-stes Nr. 170), Offenbach.

PIAGET A. 1976. L’evolution oragense an norddes Alpes et la tornade du Jura vadois du 26aoút 1971. Publikations de l’Institut Suissede Meteorologie.

WALKNER A. 1992. Grossrumige Austauschpro-zesse der Atmosphre als Ursache von Stark-gewittern. Phys. Geogr., vol. 35, Zürich.

Recenzent: prof. UAM dr hab. Jan Tamulewicz Zak³ad KlimatologiiInstytut Geografii Fizycznej

i Kszta³towania Œrodowiska PrzyrodniczegoUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

INFLUENCE OF ATMOSPHERIC CIRCULATION ON THUNDERSTORM ACTIVITYIN NORTH-WESTERN POLAND

S u m m a r y

The study concerns research into the con-nection between atmospheric circulation overthe area of Central and Eastern Europe, and theoccurrence of days with thunderstorms in theterritory of North-Western Poland in the period1971–2000. The analysis of lower synoptic mapsfor the researched period 1971–2000 made itpossible to isolate seven types of synoptic situa-tions characteristic of days with storms on thearea of Poland. During research based on theuse of correlation calculations and logistic reg-ression, a determination was made of the in-fluence of various synoptic situation types onthunderstorm activity.

Based on the analysis of the correlationsbetween atmospheric circulation and thunder-storm activity, carried out in thunderstorm re-gions, it is possible to indicate Type 2 and Type 4synoptic situations as the most conducive to theoccurrence of thunderstormy days. Both situa-

tion types are characterised by the highest pro-bability of the occurrence of stormy days andthe strongest correlation between their frequen-cy and storm activity. In addition, forecastingthe occurrence of thunderstormy days on thebasis of their frequency in selected seasons ofthe year gives the best results compared withother synoptic situations identified in the study.It has to be pointed out that Type 2 synopticsituation may be the cause of very violentstorms not only in Poland, but also in Europe orthe USA. This is reflected in the descriptions ofindividual cases of violent storms or theiraccompanying phenomena occurring over Euro-pe (PIAGET 1976; COURVOISIER at al. 1979; KURZ

1985, 1986; KOLENDOWICZ 2003, 2005), and theresults of the studies conducted by CHANGNON

(1985, 2001), WALKNER (1992) and KOLENDOWICZ

(1998, 2000,) pertaining to the analysis ofa greater number of violent storms.


wp£yw cyrkulacji atmosferycznej na wystÊpowanie dni z burz ... · na wystÊpowanie dni z burz¥...

Documents