wojsko polskie

Wojsko Polskiew misjach i operacjach

Unii Europejskiej

Aleksander Z. Rawski

Wojsko Polskiew misjach i operacjach

Unii Europejskiej

TeksT Aleksander Z. Rawski

kORekTA

Agnieszka Bazańska-Madej, Karolina Kaźmierska, Władysław Zawadzki

ZdjęciA

Krzysztof Plażuk, Aleksander Z. Rawski, Piotr Tajchman

skłAd

Marcin Wachowicz – Oficyna Wydawnicza Kagero

ISBN 978-83-62878-00-0

Materiał promocyjnynieprzeznaczony do sprzedaży.Wydany przez Departament Wychowaniai Promocji Obronności MON.www.wojsko-polskie.pl, www.mon.gov.pl

Lublin 2011

spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Republika Bośni i Hercegowiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6kraj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Geneza konfliktu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Operacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Udział sił eUfOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Zadania kontyngentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17W nowej roli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Z miejsca operacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Demokratyczna Republika Konga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30kraj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Geneza konfliktu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Operacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Zadania kontyngentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Z miejsca operacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Republika Czadu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52kraj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Geneza konfliktu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Zadania kontyngentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Operacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Możliwe zagrożenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62W bojowej gotowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Przed wyruszeniem na czarny Ląd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70Z miejsca operacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Republika Gruzji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84kraj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Geneza konfliktu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Operacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87cele misji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Udział Polaków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Z miejsca operacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Przeznaczenie i dane techniczne zasadniczego wyposażenia PKW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

Fot. W

szystk

ie zd

jęcia

– jeż

eli ni

e zaz

naczo

no in

aczej

– Al

eksan

der Z

. Raw

ski

WSTĘP

Unia Europejska w przygotowywaniu przedsięwzięć rozwiązujących sytuacje

kryzysowe kieruje się zasadami zawartymi w Karcie Narodów Zjednoczonych, Karcie Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz swoimi celami przedstawio-nymi w Traktacie o Unii Europejskiej. W ra-mach Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony1 Unia przeprowadziła siedem misji wojskowych: CONCORDIA w byłej Jugosło-wiańskiej Republice Macedonii, ARTEMIS w Demokratycznej Republice Kongo, AL-THEA w Bośni i Hercegowinie, EUFOR RD CONGO ponownie w Demokratycznej Re-publice Kongo, EUFOR Tchad/RCA w Re-publice Czadu i Republice Środkowoafry-kańskiej, ATALANTA w Zatoce Adeńskiej i na Oceanie Indyjskim oraz EU Training Mission Somalia w Ugandzie. Unia Europej-ska prowadzi także cywilne misje reagowania kryzysowego – jedną z nich jest misja obser-wacyjna w Gruzji (EUMM Georgia).

Siły Zbrojne RP po raz pierwszy zazna-czyły obecność w wojskowych misjach Unii Europejskiej w marcu 2003 r., biorąc udział w operacji CONCORDIA. Następna oka-zja przytrafiła się rok później. Na szczycie państw NATO w Stambule podjęto decy-zję o przekazaniu misji Sił Stabilizacyjnych w Bośni i Hercegowinie siłom Unii Euro-pejskiej (EUFOR). W misji uczestniczyły 22 państwa Unii Europejskiej i 11 państw spoza UE. Polski Kontyngent Wojskowy znalazł się w składzie Wielonarodowych Sił Zadanio-wych „Północ”. Stacjonował w bazie w Tuzli, wydzielając kompanie manewrowe do Wie-

1 Z chwilą wejścia w życie 1 grudnia 2009 r. nowego Traktatu o Unii Europejskiej (tzw. Traktatu Lizbońskiego) nazwa ta uległa zmianie na Wspólną Politykę Bezpieczeństwa i Obro-ny (Common Security and Defence Policy, CSDP).

lonarodowego Batalionu Manewrowego, a od lipca 2006 roku – do Wielonarodowego Elementu Manewrowego.

W grudniu 2005 roku, przewidując moż-liwość zakłócenia przebiegu wyborów par-lamentarnych i prezydenckich w Demokra-tycznej Republice Kongo, na prośbę Organi-zacji Narodów Zjednoczonych władze Unii Europejskiej podjęły polityczne konsultacje w sprawie skierowania wojska do ich ochro-ny. Polski Kontyngent Wojskowy trafił do DR Konga 19 czerwca 2006 roku. Był trzecim co do wielkości (ex aequo z Hiszpanią) kon-tyngentem narodowym Unii Europejskiej po Niemczech i Francji. Operację wojskową zakończono 30 listopada 2006 roku.

Kolejnym wyzwaniem dla polskich żoł-nierzy była wojskowa misja Unii Europej-skiej w Republice Czadu. Miała ona zapew-nić bezpieczeństwo zarówno dla ludności cywilnej Czadu i uciekinierów z Sudanu jak i dla działalności organizacji humanitarnych i pozarządowych oraz dla misji Organizacji Narodów Zjednoczonych. Do Afryki swoich żołnierzy skierowało 26 państw (23 państwa członkowskie Unii Europejskiej). Łączna liczba uczestników EUFOR wynosiła ok. 3800 żołnierzy i cywili. Pierwsza zmiana Pol-skiego Kontyngentu Wojskowego w Czadzie gotowość operacyjną osiągnęła 15 września 2008 roku. Tym samym przystąpiono do wy-konywania zadań mandatowych nałożonych na Siły Unii Europejskiej przez Radę Bezpie-czeństwa ONZ. Siły główne II zmiany PKW Czad w rejon afrykańskiej operacji EUFOR przybyły 24 listopada 2008 r. Służbę pełniły przez następne sześć miesięcy. W dniu 13 marca 2009 roku, postanowieniem prezy-denta RP, polski kontyngent skierowano do misji w siłach ONZ w Republice Czadu i Re-publice Środkowoafrykańskiej MINURCAT. W ten sposób zakończyła się misja Polaków w ramach działania EUFOR.

Republika Bośni i Hercegowiny

kRAj

Bośnia i Herce-gowina to państwo położone w połu-dniowo-wschodniej Europie, w za-chodniej czę-ści Półwyspu Bałkańskiego, powstałe po rozpadzie Jugosławii. Od zachodu i północy graniczy z Chorwacją (922 km), a od wschodu z Serbią (295 km) i Czarnogórą (225 km). Obszar – 51 209 km2. Liczba ludności – 4550 tys. mieszkańców. Gęstość zaludnienia – 76 osób/km2. Stolica – Sarajewo (360 tys.). Ustrój – od 1995 roku republika. Język urzędowy – bośniac-ki, chorwacki i serbski. Grupy etniczne: Bośniacy

charakterystyczna niska zabudowa bałkańskich miast

(48%), Serbowie (37%) i Chorwaci (14%). Religie: muzułmanie (45%), prawosławni (36%), katolicy (15%), pozostali (12%). Łączna długość granic wynosi 1459 km; w tym 17 km wybrzeża. Więk-szość terytorium zajmują Góry Dynarskie. Tylko w północno-wschodniej części tego kraju znajduje się niewielka część Kotliny Panońskiej. Około 90% obszaru BiH położona jest powyżej 200 m n.p.m. Najwyższy punktem jest Maglić (2386 m n.p.m.). W miastach mieszka 44% ludności. Główne skupi-ska ludności znajdują się w dolinach rzek i w kotli-nach śródgórskich. Większe miasta: Sarajewo (sto-lica), Banja Luka, Zenica, Tuzla, Mostar. Republika składa się z Federacji Muzułmańsko-Chorwackiej i Republiki Serbskiej. Funkcje głowy państwa pełni 3-osobowe Prezydium Republiki złożone z przed-stawicieli trzech grup etnicznych: muzułmańskiej, chorwackiej i serbskiej, wybierane w wyborach powszechnych na czteroletnią kadencję. Na jego czele stoi przewodniczący, zmieniający się rota-cyjnie co osiem miesięcy. Władza ustawodawcza

6 www.mon.gov.pl

RePUbLikA bOśni i HeRceGOWiny

W sarajewie, w pobliżu starego Miasta, jeszcze kilka lat temu można było zobaczyć ruiny

zabudowań – pozostałe po ostatniej wojnie

7www.wojsko-polskie.pl

kRAj

należy do dwuizbowego parlamentu (Skupsztiny) złożonego z Izby Narodowych Reprezentantów (42 posłów) i Izby Narodów (15 posłów). Prezydium Republiki mianuje rząd centralny. Federacja Mu-zułmańsko-Chorwacka i Republika Serbska mają własne parlamenty i rządy. Do głównych partii politycznych Bośni i Hercegowiny należą: Chor-wacka Demokratyczna Unia Bośni i Hercegowi-ny, Muzułmańska Bośniacka Organizacja, Partia Akcji Demokratycznej, Serbska Partia Demokra-tyczna i Koalicja Socjalistyczna. PKB na jednego mieszkańca wynosi – 7624 USD.

GeneZA kOnfLikTU

Konflikt w Bośni i Hercegowinie wybuchł 6 marca 1992 roku w Mostarze. Na początku kwietnia obejmował już terytorium całej repu-bliki. W walkach z bośniackimi Serbami, oprócz bośniackich Muzułmanów, uczestniczyli także bośniaccy Chorwaci, którzy dążyli do przyłącze-nia zamieszkanych przez siebie terenów do Chor-wacji. Od początku walk zdecydowaną przewagę, przede wszystkim w ciężkim uzbrojeniu, mieli

bośniaccy Serbowie, którym wycofujące się jed-nostki Jugosłowiańskiej Armii Ludowej pozosta-wiły większość posiadanego uzbrojenia i sprzętu. Umożliwiło im to opanowanie do końca 1992 roku około 72% terytorium Bośni i Hercegowiny.

Sytuacja militarna w BiH uległa zmianie na przełomie 1994 i 1995 roku, po zmianach organi-zacyjnych i uzyskaniu znacznej pomocy wojsko-wej przez bośniackich Muzułmanów i Chorwa-tów. W wyniku kolejnych ofensyw strona serbska utraciła część dotychczasowych zdobyczy teryto-rialnych, szczególnie w północno-zachodniej czę-ści republiki. Walki z różnym nasileniem trwały do trzeciej dekady listopada 1995 roku. Pod pre-sją międzynarodowej wspólnoty, głównie Stanów Zjednoczonych, liderzy Chorwacji, Federacyjnej Republiki Jugosławii i bośniackich Muzułmanów zainicjowali 21 listopada 1995 roku w Dayton (stan Ohio), a 13 grudnia w Paryżu podpisali Po-rozumienie w sprawie wojskowych aspektów usta-nowienia pokoju na terenach Bośni i Hercegowiny. Kraj podzielono na dwie autonomiczne części: Federację Bośni i Hercegowiny oraz Republikę Serbską.

Miejscowi rzemieślnicy ze zużytej amunicji karabinowej wytwarzają pamiątki dla turystów

8 www.mon.gov.pl


W ww. bazie prowadzono też szkolenie żołnierzy w działaniach w terenie zurbanizowanym

OPeRAcjA

Pokojowe porozumienie z Dayton upoważni-ło Radę Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych do przyjęcia rezolucji dającej prawo państwom członkowskim NATO oraz organizacjom o cha-rakterze regionalnym do utworzenia Międzyna-rodowych Sił Wdrożeniowych. Na tej podstawie, rezolucją z dnia 15 grudnia 1995 roku, powoła-no Siły Implementacyjne IFOR (Implementation Force for Bosnia), które otrzymały mandat na rok.

Wojskowa obecność Polski w rejonie Bałka-nów rozpoczęła się w połowie kwietnia 1992 roku w związku z przyjęciem przez Polskę zaproszenia Sekretarza Generalnego ONZ do udziału w Siłach Ochronnych Organizacji Narodów Zjednoczo-nych w Jugosławii (UNPROFOR). Polski Kon-tyngent Wojskowy (PKW) składał się z batalio-nu operacyjnego liczącego 893 żołnierzy. Wraz z rozwojem sytuacji kontyngent był wzmacniany kolejnymi żołnierzami i w lutym 1995 roku liczył 1245 osób. Misję w siłach UNPOROFOR zakoń-czył w grudniu. W tym samym czasie, zgodnie

W opuszczonej amerykańskiej bazie wojskowej niedaleko Tuzli żołnierze plutonów szturmowych Żandarmerii Wojskowej na sucho prowadzili treningi z broni strzeleckiej


OPeRAcjA

z porozumieniem pokojowym Dayton, w ramach misji „Wspólny wysiłek” rozpoczęto w Bośni i Hercegowinie operację wojskową Międzynaro-dowych Sił Implementacyjnych IFOR. Na terenie Bośni i Hercegowiny rozmieszczono siły Sojuszu Północnoatlantyckiego. Chodziło o stworzenie warunków do przestrzegania rozejmu między walczącymi stronami i nadzorowanie ich wycofa-nia poza strefę rozdzielenia, kontroli przestrzeni powietrznej nad obszarem, przygotowanie wa-runków do odbudowy struktur życia publicznego w republice. Rozpoczęła się największa w historii operacja pokojowa sojuszu. Wzięło w niej udział ok. 60 tys. żołnierzy z 32 państw.

W listopadzie 1995 roku strona polska prze-kazała zastępcy Sekretarza Generalnego NATO list wyrażający zainteresowanie udziałem kon-tyngentu wojska polskiego w Wielonarodowych Siłach Implementacyjnych. Formalną podstawę udziału naszych żołnierzy w misji IFOR stworzyła

uchwała Rady Ministrów nr 141 z 5 grudnia 1995 roku. Oficjalne porozumienie z kwaterą Główną NATO podpisano 29 grudnia. Do wypełnienia misji został wyznaczony 16. batalion powietrzno--desantowy 6. Brygady Desantowo-Szturmowej z Krakowa. Do Bośni trafił 5 lutego 1996 roku. Został podporządkowany Wielonarodowej Bry-gadzie Nordycko-Polskiej sformowanej przez Danię, Finlandię, Norwegię i Szwecję. Żołnierze polskiego batalionu stacjonowali w trzech miej-scowościach: Teslic (sztab, kompania szturmowa, kompania zaopatrzenia oraz plutony: łączności, saperów i medyczny), Jelah (kompania sztur-mowa, kompania wsparcia, pluton remontowy), Zepce (kompania szturmowa, pluton artylerii przeciwlotniczej). Ponadto Polacy pełnili służbę w sztabie Brygady Nordycko-Polskiej w Doboju, w Nordyckiej Grupie Zabezpieczenia i w Naro-dowej Grupie Zaopatrywania. Siły polskiego kon-tyngentu liczyły 670 żołnierzy.

Podstawowym wyposażeniem żołnierza ŻW był 5,56-mm karabinek Mini beryl i pistolet Glock-17

10 www.mon.gov.pl


nie był to tragiczny wypadek na misji, ale praktyczne zajęcia, zbliżone do realnej sytuacji, zespołu medycznego Polskiego kontyngentu Wojskowego sił eUfOR. Pozorantem był żołnierz polskiego oddziału


OPeRAcjA

Przed opuszczeniem wojskowej bazy w bośni i Hercegowinie żołnierze patrolu, ze względu na brak zagrożenia, nie musieli nakła-dać kamizelki kuloodpornej – w tym czasie nie wymagała tego sytuacja militarna w tym kraju

12 www.mon.gov.pl


Mandat IFOR był przewidziany na dwana-ście miesięcy i kończył się 20 grudnia 1996 roku. W Bośni i Hercegowinie przeprowadzono wybory parlamentarne, ale życie cywilne i polityczne na-dal było niestabilne. Dlatego ministrowie spraw zagranicznych i obrony NATO zadecydowali, że do dalszej stabilizacji sytuacji na Bałkanach nie-zbędne jest utrzymanie jednostek pokojowych. Siły Implementacyjne zredukowano do 40 tysię-cy żołnierzy i przemianowano na siły stabiliza-cyjne SFOR, do których zaproszono też Polskę. Nasz kontyngent liczył 500 żołnierzy. W styczniu 2000 roku przeprowadzono ich restrukturyzację – w miejsce Brygady Nordycko-Polskiej powstała Nordycko-Polska Grupa Bojowa podporządko-wana bezpośrednio dowódcy Międzynarodowej Dywizji Północ. Zmieniono strukturę dowodze-nia – zlikwidowano szczebel brygady. W trzech wielonarodowych dywizjach utworzono 13 sa-modzielnych grup bojowych liczących po około 850 żołnierzy. W styczniu 2003 roku rozpoczął działalność Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach

Stabilizacyjnych w Republice Bośni i Hercegowiny w składzie Wielonarodowej Grupy Bojowej, ope-racyjnie podporządkowanej Międzynarodowej Brygadzie „Północ”. Polska jednostka liczyła 285 żołnierzy.

W składzie wyjeżdżającego patrolu znajdowały się nie tylko pojazdy terenowe Land Rover, ale także lekko opancerzone wozy dzik ii. Zrezygnowano już z opancerzonych samochodów rozpoznawczych bRdM, które jeszcze znajdowały się w wojskowej bazie

drużyna dzika ii miała w wyposażeniu bojowym 7,62-mm karabin maszynowy


OPeRAcjA

W bojowym arsenale żołnierzy gliwickiego 6. batalionu desantowo-szturmowego, wchodzącego w skład PkW sił eUfOR, także znajdował się lekki granatnik Pallad

14 www.mon.gov.pl


UdZiAł sił eUfOR

Na szczycie państw NATO w Stambule, w czerwcu 2004 roku, podjęto decyzję o przeka-zaniu misji Sił Stabilizacyjnych w Bośni i Herce-gowinie siłom Unii Europejskiej (European For-ce). Oficjalnie przejęcie nastąpiło 2 grudnia 2004 roku. W misji uczestniczyły 22 państwa Unii Eu-ropejskiej i 11 państw spoza UE, w sumie około siedmiu tysięcy żołnierzy.

Polski Kontyngent Wojskowy znalazł się w składzie Wielonarodowych Sił Zadaniowych „Północ” – EUFOR (European Union Force). Sta-cjonował w bazie w Tuzli, wydzielając kompanię manewrową do Wielonarodowego Batalionu Ma-newrowego, a od lipca 2006 roku – do Wielona-rodowego Elementu Manewrowego, gdzie obok polskiego pododdziału działały także kompanie z Portugalii, Austrii, Turcji i Węgier. Polscy żoł-nierze utworzyli też dwa Zespoły Obserwacyjno--Łącznikowe (w Teslic i Lukavacu) oraz pracowali w dowództwie Sił Zadaniowych w Tuzli i Kwate-rze Głównej EUFOR w Sarajewie.

Żołnierzy LOT zakwaterowano w budynku znajdującym się w centrum miasta bania Vrucica

dowódca polskiego Zespołu Obserwacyjno-łącznikowego (Liaison Observation Team – LOT) w rozmowie z tureckim kolegą dowodzącym podobnym zespołem sił eUfOR


UdZiAł sił eUfOR

Przed wyruszeniem w teren, przed budynkiem LOT, poranne spotkanie dowódcy z żołnierzami zespołu i tłumaczami (także nosili wojskowe mundury polowe)niektórzy mieszkańcy Lukavaca mieli większe zaufanie do polskiego LOT niż do przedstawicieli administracji. nawet na ulicy nie wstydzili się podejść do żołnierzy i opowiedzieć im o swoim problemie, prosić o pomoc…

16 www.mon.gov.pl


ZAdAniA kOnTynGenTU

Do zadań polskich pododdziałów należało: patrolowanie przydzielonego rejonu odpowie-dzialności, nadzorowanie działalności militarnej byłych stron konfliktu, monitorowanie szkolenia i procesu powrotu ludności cywilnej do opusz-czonych na skutek konfliktu miejsc zamieszka-nia, inspekcja składów broni i amunicji, pomoc i nadzór nad rozminowywaniem terenu, ochrona obozu i stacji przekaźnikowej Ciganista, pełnie-nie dyżurów bojowych w ramach dywizji Grupy Szybkiego Reagowania, niszczenie uzbrojenia, budowa i rekonstrukcja dróg i mostów.

Nowa koncepcja operacyjna, przyjęta w poło-wie 2006 r., zlikwidowała szczebel Wielonarodo-wych Sił Zadaniowych. W jego miejsce utworzono Wielonarodowy Batalion Manewrowy stacjonu-jący w bazie Butmir w Sarajewie, który obok 45 Zespołów Obserwacyjno-Łącznikowych był za-sadniczym elementem sił EUFOR w Bośni i Her-cegowinie. Nowym elementem są (bezpośrednio

podległe pod Kwaterę Główną EUFOR w Saraje-wie) Regionalne Centra Koordynacyjne (Regional Coordination Center – RCC), których zadaniem jest kierowanie działalnością Zespołów Obserwa-cyjno-Łącznikowych (Liaison and Observation Teams – LOT), znajdujących się w pięciu rejo-nach odpowiedzialności. Polskie Zespoły weszły w skład Regionalnego Centrum Koordynacyjnego w Zenicy. Wielonarodowy Batalion Manewrowy składał się z: dowództwa batalionu oraz kompanii rozpoznawczej (hiszpańskiej) i czterech kompanii manewrowych wydzielonych przez Polskę, Hisz-panię, Turcję i Węgry. W kwietniu 2007 roku prze-niesiono polski kontyngent z Tuzli do Sarajewa. Do zadań polskich pododdziałów należała likwi-dacja nielegalnych składów broni, patrolowanie przydzielonego rejonu odpowiedzialności w dzień i w nocy, utrzymywanie gotowości do organiza-cji punktów kontrolnych, prowadzenie inspekcji składów broni i amunicji, nadzór nad lokalnymi zespołami rozminowywania. Kontyngent liczył 205 żołnierzy i 3 pracowników wojska.

Ważne były spotkania przedstawiciela LOT z zarządami kół myśliwskich, którzy doskonale znali teren oraz mieszkańców i legalnie posiadali broń palną


ZAdAniA kOnTynGenTU

W nOWej ROLi

Zgodnie z decyzjami politycznymi i wojsko-wymi Polski Kontyngent Wojskowy EUFOR re-alizujący zadania stabilizacyjne w Bośni i Herce-gowinie 30 listopada 2010 roku zakończył swoją działalność. Podstawą Prawną było postano-wienie Prezydenta RP z dnia 19 listopada 2010 o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyn-gentu Wojskowego w operacji wojskowej Unii Eu-ropejskiej w Bośni i Hercegowinie oraz w Repu-blice Kosowo i Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii, decyzja Ministra Obrony Narodowej nr 404 z dnia 4 listopada 2010, rozkaz Szefa Szta-bu Generalnego WP nr 964/Oper/DOSZ z dnia 8 listopada 2010 oraz rozkaz Dowódcy Operacyj-nego SZ nr 51 z dnia 10 listopada 2010 roku.

1 grudnia 2010 r. zadania doradczo-szko-leniowe w Bośni i Hercegowinie rozpoczął Pol-ski Kontyngent Wojskowy PKW EUFOR/MTT (Mobile Training Teams). Składa się on z czterech Mobilnych Zespołów Szkoleniowych oraz dwóch Zespołów Łącznikowo-Obserwacyjnych. Ponad-

to Polacy służą w kwaterze Sił EUFOR oraz w Eu-ropejskim Oddziale Żandarmerii Wojskowej. Do głównych zadań Polskiego Kontyngentu Wojsko-wego należały: szkolenie i budowa zdolności woj-skowych Sił Zbrojnych Bośni i Hercegowiny, mo-nitorowanie sytuacji bezpieczeństwa, współpraca z przedstawicielami władz samorządowych, in-stytucji publicznych i organizacji pozarządowych w strefie odpowiedzialności. Polski Kontyngent Wojskowy EUFOR/MTT w Bośni i Hercegowi-nie to blisko 50 żołnierzy. Trzon pierwszej zmiany stanowią żołnierze 2 Brygady Zmechanizowanej Legionów ze Złocieńca. Na dowódcę Polskiego Kontyngentu Wojskowego wyznaczono ppłk. Dariusza Pałaczyńskiego.

Z MiejscA OPeRAcji

Żniwiarze na honkerachDziewiąta rano. Górna Tuzla. Do miasta

z różnych stron wjeżdżają terenowe pojazdy hon-ker wypełnione polskimi żołnierzami batalionu manewrowego sił stabilizacyjnych EUFOR (Eu-

W trakcie patrolu, już w terenie, krótka odprawa dowódcy z żołnierzami 6. batalionu desantowo-szturmowego

18 www.mon.gov.pl


ropian Union Force). Towarzyszą im samochody lokalnej policji. Żołnierze wyskakują z pojazdów. W pięcioosobowych grupach podchodzą do za-budowań i… grzecznie pukają do drzwi. Gospo-darze z uśmiechem witają wojsko. Zapraszają do środka, częstują kawą, kuszą szklaneczką domo-wej rakii. Żołnierze pytają o nielegalną broń. Spo-kojnie odchodzą, słysząc zapewnienie, że tu jej nie ma. Reguła bojowych działań to zero agresji. Dlatego ludność Bośni i Hercegowiny o operacji „Harvest” („Żniwa”) polegającej na zbieraniu nie-legalnej broni, dowiaduje się z kilkutygodniowym wyprzedzeniem. Informacje przekazują media, a w miejscach publicznych rozklejane są plakaty. Odpowiadały za to sekcja kadrowo-ewidencyjna batalionu i biuro informacyjne Wielonarodowej Grupy Zadaniowej – Północ (MNTF’N’). Przed-sięwzięcie było prowadzone zawsze w porozu-mieniu z lokalnymi władzami i policją. W rze-czywistości – co może wydać się dziwne – zwykle to oni zgłaszali potrzebę przeprowadzenia takiej operacji. Dlatego miesiąc wcześniej nasze sekcje

(operacyjna i rozpoznawcza) sprawdzają teren i wybierają dogodne dla ludności miejsca zbiórki broni – tłumaczy dowódca.

„Żniwa” były prowadzone na dwa sposoby: operacja „Door to Door”, polegała na wizytach wojskowych patroli w domach lokalnej społecz-ności, a „Collection Point” to zbiórka broni pro-wadzona w wyznaczonych miejscach. Podczas operacji nie wykonywano zdjęć ani nie zbierano adresów osób dobrowolnie oddających bojowe wyposażenie pozostałe po wojnie. Standardowe działanie było takie, że do drzwi mieszkańców pukał patrol składający się z żołnierzy, tłumacza, policjanta lub przedstawiciela lokalnych władz. W honkerze, stojącym w pobliżu, ubezpieczał ich strzelec, uzbrojony w karabin maszynowy. W cza-sie operacji działał telefon, przez który miejsco-wa ludność mogła anonimowo podawać miejsce przechowywania broni. Wtedy wysyłano patrol i saperów. Problemem było wejście do pomiesz-czenia, w którym istniało podejrzenie nielegalne-go przechowywania broni, a nie zgadzał się na to

W bośni i Hercegowinie są wioski, na których teren nie wchodzi się z obawy przed minami pozostałymi po ostatniej wojnie. nie ma planów ich zaminowania


Z MiejscA OPeRAcji

najtrudniej dojechać patrolowi do wiosek położonych w terenie górzystym. często piaszczyste i błotniste drogi uniemożliwiają poruszanie się nawet pojazdu o napędzie na cztery koła

20 www.mon.gov.pl


właściciel. Żeby wedrzeć się tam siłą, potrzebny był nakaz prokuratora. Dotychczas nie praktyko-wano takiego działania.

Również wojsko na taką interwencję musia-łoby mieć specjalne zezwolenie dowódcy EUFOR. Ważne było też przekonanie miejscowej ludności, że się im ufa, że nic im nie grozi ze strony sił EU-FOR. Dlatego podczas operacji czy patrolowania żołnierze sił stabilizacyjnych nie nosili hełmu i kamizelki kuloodpornej. Tylko w wyjątkowych wypadkach przewieszali przez plecy broń nie-przygotowaną do strzału. W operacji zabrania-no działań skrytych, np. używania samochodu

cywilnego. Dlatego wszystkie pojazdy biorące udział w „Żniwach” były oznakowane widocznym napisem EUFOR. Podczas operacji – nawet dla własnego bezpieczeństwa – oficerowie nie ukry-wali wojskowego stopnia, nie odwracali pagonów. Miejscowa ludność dokładnie obserwuje każdego żołnierza. Od razu zauważy, że coś nie gra.

Wydaje się dziwne, że żołnierze np. trze-ciej zmiany, stosując podczas ośmiu operacji „Hervest” tak łagodne metody działania, mogli pochwalić się zebraniem ponad 200 pistoletów i broni maszynowej, 1,5 tysiąca granatów ręcz-nych i moździerzowych, ponad 46 tysięcy amu-

Patrole opuszczające samochody Honker, bez obawy mogły je pozostawić na poboczu szosy. W każdym pozostawał tylko kierowca

Pomimo że żołnierze patrolu ŻW nosili przed sobą, na pasie, broń strzelecką, to nie nakrywali głowy hełmem. Miało to pokazać społeczeństwu, że im ufają, że ich obecność to tylko demonstracja sił eUfOR mająca zapewnić w biH bezpieczeństwo wszystkich tutaj żyjących narodowości


Z MiejscA OPeRAcji

nicji kalibru 7,62 mm i ok. 50 kg plastiku. Raz na kwartał zebraną amunicję niszczono w specjalnej palarni w Doboju, a broń trafiała do przetopienia w hucie stali w Zenicy, słynnej z planów filmo-wych „Terminatora”. Czasami sytuacje mroziły krew w żyłach. Podczas takiej „żniwnej” opera-cji dowódca patrolu rozminowywania Polskiego Kontyngentu Wojskowego wszedł do zwyczajnie wyglądającego parterowego budynku, jakich wie-le w wiosce. Żołnierze zatrzymali się na zewnątrz. Podoficer, nie wyprzedzając gospodyni, wspiął się na strych. Kobieta w czarnej chuście wspomniała o synu, który zaginął dziesięć lat temu. Na pod-daszu do tej pory leżały jego dwa worki z jakimś zardzewiałym żelastwem. Nikt przez lata do nich nie zaglądał. Dowódca patrolu skierował latarkę w najdalszy kąt ciemnego pomieszczenia. Jego twarz zastygła w napięciu. Czegoś takiego jeszcze nie widział. Z przegniłego płótna wystawały moc-no pordzewiałe granaty kumulacyjno-odłamko-we. Leżały w kałuży z przeciekającego dachu. Mo-

etatowymi tłumaczami LOT zwykle były Polki, które wiele lat temu założyły w biH swoje rodziny i doskonale znały język

i tutejsze zwyczaje. bez przeszkód docierały do wyznawców głównych tutejszych religii; także do Muzułmanów

Patrole odbywały się według wcześniej przygotowanego harmonogramu wyjazdów. każdy scenariusz takiej podróży szczegółowo zaplanowano, postawiono zadania…

22 www.mon.gov.pl


stałym elementem krajobrazu biH stały się ustawione nawet przy głównych drogach publicznych tablice ostrzegawcze z napisem: „Uważaj na miny!”

gło ich być trzydzieści albo więcej. Przypadkowa eksplozja mogła zniszczyć zabudowania i teren w promieniu co najmniej stu metrów.

W Bośni i Hercegowinie na każdym kroku towarzyszy mieszkańcom cień wojny domowej. Ludzie nie wiedzą, że śmierć czai się na strychu ich domu, w ogrodzie, na polu, w przypadko-wo znalezionym przedmiocie. Do opustosza-łych wiosek po prostu się nie wchodzi. Porastają zielskiem kikuty zburzonych domów. Wysoka trawa pokrywa drogi i ścieżki. Kiedyś mieszka-niec wioski zgłosił przejeżdżającemu polskiemu patrolowi, że nad pobliską rzeką leży foliowy worek, z którego wystają lufy karabinów. Sprawę przekazano saperom. Natychmiast pojechali na wskazane miejsce. W pokaźnym pakunku znaj-dowały się również dobrze zakonserwowane pi-stolety, amunicja i ręczne granaty. Zapewne ktoś pozbył się kłopotliwego arsenału. Widać miał coś na sumieniu, że siłom EUFOR nie przekazał tego oficjalnie. Trudno powiedzieć, ile takich worków jest w posiadaniu tutejszej ludności, która nie

dzieci bez obawy podchodziły do polskich żołnierzy oczekując drobnych podarków


Z MiejscA OPeRAcji

wierzy w trwały pokój. Trzymają broń na wszel-ki wypadek. Do waśni etnicznych może dojść w każdej chwili. Niektórzy ludzie zachowują się niefrasobliwie. Tak było z niejakim Zelmirem, który przez kilkanaście lat w kuchennej szafce przechowywał granat przeciwpiechotny. Kiedy przekazał go polskim saperom, dowiedział się, że to niewypał – granat cały czas był odbezpieczony. Wybuch mógł nastąpić w każdej chwili. W domu mieszkało osiem osób. Wśród nich – trójka ma-łych dzieci. Nikt nie zdawał sobie z sprawy z nie-bezpieczeństwa zamkniętego w starym fajanso-wym czajniku. A gdyby nawet… Przyzwyczajono się do niego. W Bośni żyje się przecież jakby na polu minowym. Z danych dowództwa Polskiego Kontyngentu Wojskowego wynikało, że w ziemi znajduje się jeszcze ponad 670 tysięcy różnego rodzaju min i drugie tyle materiałów niebez-piecznych, pozostałych po działaniach wojennych sprzed 14-15 lat. W Bośni śmierć czai się też na gałęziach drzew i ścianach budynków. Wszędzie tam, gdzie umieszczono wybuchowe pułapki. Do

ich konstrukcji używano granatów ze specjalnymi odciągami. Aby utrudnić rozbrojenie, połączono je z minami i pociskami moździerzowymi, co też zwiększało siłę rażenia. Ofiarami pułapek już po wojnie jest ponad 1500 osób, w tym 160 dzieci.

W trosce o stabilność sytuacji Kiedy żołnierze PKW SFOR weszli w skład sił

stabilizacyjnych Unii Europejskiej, starali się uni-kać demonstrowania swojej siły militarnej. Ich rolą stało się przede wszystkim wspieranie lokalnych władz, policji i straży granicznej w zwalczaniu nie-legalnej działalności destabilizującej gospodarkę Bośni i Hercegowiny. Już samą obecnością zapew-niali bezpieczeństwo miejscowym samorządom, prowadzili patrole i inspekcje składów oraz fa-bryk uzbrojenia, zajmowali się niszczeniem broni i amunicji, nadzorowali lokalne zespoły rozmino-wywania, pomagali w walce z przemytem i rabun-kową wycinką lasów, organizowali pomoc huma-nitarną. Także interesowali się innymi sprawami. W środkowej części Bośni i Hercegowiny, rejonie odpowiedzialności batalionu, sytuacja polityczna nie była stabilna. Nadal zauważało się brak współ-pracy władz Republiki Serbskiej i Federacji Bośni i Hercegowiny, rozwój ekstremizmu islamskiego oraz utrzymywanie równoległych struktur władzy (oficjalnych i tych z czasów wojny – na wypadek wznowienia konfliktu).

W oczekiwaniu na sygnał działała też bata-lionowa grupa szybkiego reagowania, podległa dowódcy Wielonarodowej Grupy Zadaniowej – Północ. Taki pododdział mógł m.in. wesprzeć żołnierzy EUFOR, którzy na granicy współdziała-li z lokalnymi władzami przy zwalczaniu przemy-tu lub nielegalnej wycince lasu, wystawiać punk-ty kontrolne wzdłuż szlaków komunikacyjnych, ochraniać uroczystości państwowe i religijne. Grupa liczyła 27 żołnierzy. Np. podczas trzeciej zmiany była wyznaczana z kompanii międzyna-rodowego batalionu: polskiej, portugalskiej lub tureckiej. W zależności od potrzeb, mogła pełnić dyżur nawet przez trzy doby. Gotowość do dzia-łania osiągała w 30 minut.

Batalion przygotowany też był do użycia w razie ulicznych zamieszek. Stąd w składzie polskiej kompanii manewrowej, oprócz dwóch

bronią osobistą żołnierzy Żandarmerii Wojskowej był 9-mm pistolet Glock-17. Trafił on do wyposażenia tej formacji

w 2005 r. (5,56-mm karabinek Mini beryl w 2004 r.)

24 www.mon.gov.pl


plutonów szturmowych gliwickiego 6. Batalio-nu Desantowo-Szturmowego, znalazł się pluton Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej z Mińska Mazowieckiego. W czwartej zmianie kontyngentu (od lipca 2006 r.) żandarmi zastą-pili komandosów, a tym samym, decyzją szefa Sztabu Generalnego WP, przejęli misję w Bośni i Hercegowinie.

Wyposażenie bojoweW wyposażeniu każdego z trzech plutonów

szturmowych Żandarmerii Wojskowej (razem 87 żołnierzy) znalazł się samochód interwencyjny lekko opancerzony SCAM SM T63/Dzik II „Gu-cio” oraz – jako wozy patrolowo-rozpoznawcze – cztery samochody osobowo-terenowe Land-Rover Devender 110. Kompania wraz z dowództwem,

plutonem dowodzenia i zabezpieczenia liczyła 131 żołnierzy. Uzbrojeniem osobistym każdego żołnierza stał się 5,56-mm karabinek szturmowy Mini-Beryl oraz pistolet Glock 17 (komandosi 6bds dysponowali 7,62-mm karabinkiem AKMS i 9-mm pistoletem P-83). W czwartej rotacji nie było pośredniego szczebla dowodzenia między kompaniami manewrowymi, a dowództwem Mię-dzynarodowych Sił Wielozadaniowych – Północ. Kolejne rotacje żołnierzy odbywały się co sześć miesięcy, a nie jak dotychczas co dwanaście. Także sekcję żandarmerii, która funkcjonowała w skła-dzie PKW jako samodzielny element, dotyczyły pewne zabiegi organizacyjne. Od czwartej zmiany pięciu żandarmów oddelegowywano do między-narodowego składu MP, a tylko jednego do pol-skiego kontyngentu.

dla kierowcy wojskowego pojazdu poruszanie się po drogach bośni i Hercegowiny wiąże się ze znajomością specjalnej taktyki prowa-dzenia pojazdu, m.in.: płynnego przyśpieszania, poruszania się w kolumnie, a nawet wprowadzenia pojazdu w kontrolowany poślizg


Z MiejscA OPeRAcji

Systematyczna współpraca z samorządami W Federacji Bośni i Hercegowiny polscy

żołnierze sił stabilizacyjnych Unii Europejskiej współpracując z lokalnymi samorządami i policją starali się rozładować nabrzmiałe problemy, przy-bliżyć pokojowe rozwiązanie kryzysu. W Bośni i Hercegowinie żyją trzy narodowości i każda ma swoje problemy. Wysiłki podejmowane przez mię-dzynarodową społeczność pomagają powstrzy-mać etniczne waśnie i budować nowe państwo.

Rejon odpowiedzialności polskiego batalionu położony był w środkowej części Federacji Bośni i Hercegowiny. Zajmował około 1300 km2. Oko-ło 80% powierzchni to teren podgórski i górzysty (167–1265 m n.p.m.). Ponad 50% zajmują lasy. Drogi główne (asfaltowe) były w dużym stopniu zniszczone, a co do żwirowych – to istniało duże prawdopodobieństwo ich zaminowania.

Polski kontyngent w Bośni i Hercegowinie nie miał w swoich strukturach wyspecjalizowa-nej komórki do współpracy cywilno-wojskowej. Natomiast poza bazą – co jest nowością – pro-

wadził akcje humanitarne. Polacy utworzyli dwa tzw. Zespoły Łącznikowo-Obserwacyjne: w Lu-kavacu i Bania Vrucica. Podlegały one dowódcy PKW. Zadania otrzymywały od przełożonych z EUFOR. Żołnierze mieszkali w wynajętych willach w centrum miast. Budynki nie były oto-czone murem ani strzeżone przez wartowników. W oknach nie było stalowych krat. Wyglądem niczym nie różniły się od pozostałych. Codzien-ną pracą takich zespołów były spotkania z repre-zentantami lokalnych władz i partii politycznych, przedstawicielami miejscowych wspólnot, firm i przedsiębiorstw, policji, instytucji charytatyw-nych, a także bezpośrednio z ludnością. Dwa razy dziennie honkerami wyjeżdżały w teren patrole, których zadaniem było wyłącznie zbieranie infor-macji. Zespół składa się z ośmiu osób i tłumaczy (zwykle Polacy od dawna zamieszkali w Bośni. Zabronione było działanie skryte, np. używanie pojazdów cywilnych). Ważne było zdobycie za-ufania miejscowej ludności, jak i przekonanie ich, że polscy żołnierze również im ufają, że nie grozi

do obowiązków LOT należały także systematyczne spotkania z burmistrzami miast znajdujących się w rejonie odpowiedzialności mandatowej polskiego kontyngentu

26 www.mon.gov.pl


im z ich strony żadne niebezpieczeństwo. Wtedy przyjdą ze swoimi problemami jak do przyjaciela, uprzedzą o trudnej sytuacji, pomogą zdobyć in-formacje, które są potrzebne do zapobiegnięcia nieszczęścia. Tak było np. przy zbieraniu nielegal-nej broni i niebezpiecznych materiałów pozosta-łych po wojnie. W samej operacji „Żniwa” żołnie-rze zespołu nie brali udziału – ich rola kończyła się po jej przygotowaniu.

Zespół Łącznikowo-Obserwacyjny nie dys-ponował własnym funduszem, ale mógł wniosko-wać o przydzielenie pieniędzy na konkretny cel. Ludzie prosili o naprawienie drogi, doprowadze-nie elektryczności do wioski, nieodpłatne przeka-zanie wojskowego pojazdu. Były również sprawy do załatwienia na wczoraj. Dzieciom brakowało podręczników, a niektóre pomieszczenia klasowe wymagały kapitalnego remontu.

Zdarzały się też inne problemy. Mieszkańcy wioski zauważyli ślady nielegalnego wyrębu lasu. Ciężkie pojazdy transportujące drewno znisz-

czyły górską drogę, uszkodziły sieć wodociągów płytko zakopanych w ziemi. Jak najszybciej trzeba było z tym coś zrobić. Inne sytuacje… Na ścianie opuszczonego budynku pojawił się napis wzy-wający muzułmanów do odwetu. Wczoraj go nie było! Miejscowa ludność chorwacka mogła czuć się zagrożona. Na brzegu przygranicznej rzeki do-strzeżono liny po przejściu promowym sugeru-jące miejsce przemytu. Trochę dalej, w mokrym piasku, widniały wyraźnie odciśnięte racice stada zwierząt, które nielegalnie przerzucono na drugi brzeg. Zespół wszystkie te informacje dokładnie zapisywał, dokumentował na zdjęciach, umiesz-czał w komputerze, systematycznie uaktualniał dokumentację. Można w niej było znaleźć miej-sca szczególnie narażone na nielegalną wycinkę drzew, rozmieszczenie tartaków, raporty z roz-mów z przedstawicielami różnych partii politycz-nych, nazwiska osób, które w stosunku do sąsia-dów zachowywały się agresywnie. Informacji sta-le przybywało dzięki kontaktom z duchownymi,

Mieszkanka przydrożnej wioski w gminie Lukavac zawsze serdecznie witała oficera polskiego zespołu LOT, którego traktowała jak członka rodziny. Od razu prosiła do stołu, częstowała kawą, poznawała z sąsiadami, którzy ją odwiedzili. Takie towarzyskie spotkania były bardzo ważne dla żołnierzy eUfOR, pomagały w ich codziennej służbie.


Z MiejscA OPeRAcji

W plutonie inżynieryjnym (np. w trzeciej zmianie PkW eUfOR) znajdowała się drużyna rozminowywania. jednak polscy saperzy nie zajmowali się rozminowywaniem biH. Rolę tę

powierzono lokalnym patrolom rozminowywania obrony cywilnej. natomiast polscy żołnierze uczestniczyli w operacjach zbierania broni wśród ludności cywilnej

28 www.mon.gov.pl


przedstawicielami trzech tutejszych wyznań: ka-tolickiemu, muzułmańskiemu i prawosławnemu. Także ważne były kontakty z kołami łowieckimi, które doskonale znają teren, wiedzą o bezpiecz-nych przejściach w polach minowych. Również agencje ochrony mające pozwolenie na broń pal-ną były w zasięgu zainteresowania zespołu.

Misja gorących sercŻołnierze polskiego kontyngentu również

podejmowali szereg działań zmierzających do zacieśnienia przyjaźni z lokalną ludnością. W Zworniku otworzono dziecięcy plac zabaw. W kwietniu 2006 roku delegacja polskich żoł-nierzy przekazała szkole podstawowej prezenty z okazji zbliżających się Świąt Wielkanocnych. Ponadto żołnierze dostarczyli środki czystości rodzinie, która znajdowała się w szczególnie trud-nej sytuacji materialnej. Polaków stacjonujących w wojskowej bazie w Tuzli też spotkała miła nie-spodzianka. Podczas obchodów święta Konstytu-cji 3 Maja maluchy ze stowarzyszenia „Sveti Sava” w części artystycznej zaprezentowały w języku polskim scenkę z obrad Sejmu Czteroletniego oraz kilka wierszy. Natomiast saperzy zespołu rozminowywania wielokrotnie przeprowadzili zajęcia z zagrożenia minowego w jednej ze szkół w Lukavacu. Na terenie Bośni i Hercegowiny był to poważny problem. Ze statystyki Polskich Kontyngentów Wojskowych wynika, że Bośni i Hercegowinie np. podczas trzeciej zmiany (do lipca 2006) zebrano m.in.: 65 167 amunicji strze-leckiej różnego kalibru, 953 ręcznych granatów, 171 nasadkowych, 35 moździerzowych, 211 eg-zemplarzy broni, 34 wyrzutnie pocisków przeciw-pancernych, 59 min przeciwpancernych, 19,2 kg materiałów wybuchowych i 250 zapalników che-micznych. Spektakularnym przedsięwzięciem była też inna akcja polskich żołnierzy – zorga-nizowanie kontenera mieszkalnego Serafiannie Lukic. Staruszka nie miała rodziny ani domu. Mieszkała na polu w szopie gospodarczej. Łóżko zastępowały dwa worki wypełnione owczą wełną. Czyn polskich żołnierzy został dobrze przyjęty przez mieszkańców wioski. Lokalne władze nie pomogły kobiecie. Może dlatego, że jest innej na-rodowości niż państwowi dostojnicy?

Specjalistyczne zespołyPołudnie. Lukavac. Centrum miasta. Żołnie-

rze polskiego Zespołu Łącznikowo-Obserwacyj-nego EUFOR mieli wejść do budynku Urzędu Miasta, kiedy drogę zastąpił im groźnie wyglą-dający, barczysty mężczyzna. Był nieogolony, w rozpiętej koszuli. Gorączkowo usiłował coś tłumaczyć. Okazało się, że jest serbskim paste-rzem. Wynajmował sąsiadom pastwisko na wypas owiec. Kiedy przestali płacić, zamknął zwierzęta w swojej zagrodzie. Właściciele szybko upomnieli się o swoją własność. Uzbrojeni w siekiery i kara-biny otoczyli domostwo pasterza. Serb nie skapi-tulował. Odpowiedział ogniem ze swego kałasza. Kiedy skończyła się amunicja, chwycił za widły. Jednak wobec liczebnej przewagi napastników nie miał szans. Został powalony na ziemię i mocno pobity. Teraz domagał się od hodowców owiec wysokiego odszkodowania. Lokalne władze nie chciały go wysłuchać, dlatego zwrócił się o po-moc do polskiego wojska. Takich sytuacji było wiele.

Rocznie specjalistyczny saperski samochód Honker przejeżdżał ponad 20 tys. km. Towarzyszył mu star 266, na którego platfor-mie ładowniczej przewożono zebrane niewypały


Z MiejscA OPeRAcji

Demokratyczna Republika Konga

kRAj

Demokratyczna Republika Konga jest położona w środko-wej części Afryki. Graniczy z An-golą (2511 km), Zambią (2140 km), Tan-zanią (498 km), Burundi (205 km), Ruan-dą (213 km), Ugandą (817 km), Sudanem (787 km), Republiką Środkowoafrykańską (1577 km) i Kongiem (Brazzaville). Obszar – 2345,409 km2 (siedem i pół razy powierzchni Pol-ski). Liczba ludności zgrupowanej w 242 wspól-notach etnicznych – 66 515 210 mieszkańców. Gęstość zaludnienia – 20 osób/km2. Ustrój poli-tyczny – republika. Język urzędowy – francuski. Stolica państwa – Kinszasa (ponad 8 milionów osób). Długość wybrzeża – 37 km. Główne religie: protestanci (45%), katolicy (38,7%), kimbanguiści (ważny Kościół o pochodzeniu kongijskim – 10%) oraz nieliczne wspólnoty muzułmańskie, żydow-skie i prawosławne. W kraju nadal są zakorzenione

kulty animistyczne, zwłaszcza w środowisku wiej-skim. Dochód narodowy na jednego mieszkańca

– ok. 700 USD. DR Kongo uzyskało niepod-ległość w 1960 r. Pierwszym prezyden-

tem został Joseph Kasavubu (ur. 1910 r.), a premierem Patrice Eme-

ry Lumumba (ur. 1925 r.). W okre-sie kolonialnym Demokratyczna

Republika Konga nosiła nazwę Wolne Państwo Konga (do 1908 r.) i Kon-go Belgijskie (do 1960 r.), a w latach 1971–1997 występowała jako Zair.

Największym regionem geograficznym DR Konga jest Kotlina Konga. Otoczona jest

wyżynami o charakterystycznych stromych krawę-dziach: Azande, Kamerun, Lunda i Katanga. W gó-rach Ruwenzori znajduje się trzeci pod względem wysokości szczyt Afryki – Małgorzaty (Pic Margu-erite – 5109 m n.p.m.), a w górach Wirunga czyn-ne wulkany: Nyamulagria i Nyiragongo. Główną grupę etniczną Demokratycznej Republiki Konga są ludy Bantu, mieszkające na południe od rów-nika i zajmujące 2/3 części kraju. Ludy Sudańskie zamieszkują północ kraju. Ludy Nilockie spotyka się w regionie Wielkich Jezior. Pigmeje, uznani

30 www.mon.gov.pl

deMOkRATycZnA RePUbLikA kOnGA

za najstarszych mieszkańców DR Konga, osiedlili się w regionach Prowincji Orientalnej i Równika, a Chamici wzdłuż wschodniej granicy kraju. Pod-stawowymi gałęziami gospodarki DR Konga jest rolnictwo, leśnictwo i górnictwo (zasoby m.in.: platyny, wolframu, tantalitu, kasyterytu i manga-nu). Na południu i północy znajdują się bogate zło-ża diamentowe Kasai (Mbuji-Mayi, Tshikapa) jak również kilka pokładów cynku (Tshiniama i Lubi). Największe obszary miedzionośne położone są w południowej części Katangi, bogatej również w kobalt i uran z centrami górniczymi w Kolwe-zi Likasi, Kambove, Shinkolobwe, Lubumbashi. W kopalni Kipushi wydobywa się także german. Cyna wydobywana jest także w Manono (szczegól-nie bogata w ten kruszec jest prowincja Kivu). Na północy kraju znajdują się słynne złoża złotonośne Kilo-Moto. W regionie nadbrzeżnym wydobywa się ropę naftową, która jest oczyszczana w rafinerii Monada. Także imponujący jest potencjał wodny tej afrykańskiej krainy – basen hydrograficzny posiada 3680 tys. km2, co czyni z tego kraju naj-większy zbiornik wody słodkiej na afrykańskim kontynencie. Zasoby hydroenergetyczne oceniane są na 100 milionów kWh.


kRAj

GeneZA kOnfLikTU

W styczniu 2001 roku w Demokratycznej Re-publice Kongo zastrzelono Laurenta Kabilę. Urząd prezydenta objął jego syn Joseph. Pomimo formal-nego zakończenia działań wojennych, rząd Kabili nadal nie miał władzy nad znaczną częścią kraju. Kontroli zawieszenia broni podjęły się siły poko-jowe ONZ. W Kongu pojawiły się oddziały „nie-bieskich hełmów”, ok. 17 tysięcy żołnierzy, w tym 600 obserwatorów (wśród nich trzech Polaków). W grudniu 2005 roku, przewidując możliwość zakłócenia przebiegu wyborów parlamentarnych i prezydenckich w DRK, na prośbę ONZ władze Unii Europejskiej podjęły polityczne konsultacje w sprawie skierowania wojska do ich ochrony. Ostatecznie w unijnej operacji EUFOR RDCongo wzięły udział 22 państwa europejskie, z których osiem przemieściło w rejon misji zwarte podod-działy: Francja (ponad 800 żołnierzy), Niemcy, Polska, Hiszpania, Belgia, Szwecja, Holandia i Por-tugalia. Pozostałe państwa wspierały operację przez wydzielenie środków transportu powietrznego, jak również wyznaczenie oficerów i podoficerów do składu Dowództwa operacji w Poczdamie (Ope-ration Headquarters) oraz Dowództwa Sił (Force Headquarters) stacjonującego w Kinszasie – Camp Charlemagne. Dowódcą operacji był niemiec-ki gen. broni Karlheinz Viereck, a Dowódcą Sił w Kinszasie francuski gen. dyw. Christan Damay.

Pomimo zakończenia wyborów prezydenckich w Republice kongo ogromne plakaty z podobizną josepha kabili, wisiały jesz-cze przez wiele tygodni; nawet w odległych dzielnicach kinszasy

Pracownicy Polskiej Ambasady w demokratycznej Republice kongo zalecali, żeby w miastach, a zwłaszcza w ulicznych korkach, a także przy przejeździe obok wiosek, nie wysiadać ze swoich pojazdów i zawsze mieć podniesione szyby okienne

32 www.mon.gov.pl


Psychoza zagrożenia była tak wielka, że przebywający tutaj europejczycy poruszali się po miastach w zamkniętych pojazdach i to głównie na tej samej trasie: z pracy do dobrze strzeżonej posesji. Obcy pojazd wyróżniał się wśród zdezelowanych lokalnych środków lokomocji. Zwracał uwagę miejscowej ludności


GeneZA kOnfLikTU

OPeRAcjA

Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (ang. Political and Security Committee) Unii Europej-skiej przyjął wariant zakładający rozmieszczenie w Kinszasie 1100 żołnierzy (na lotnisku N’Dolo – dowództwo, pododdziały piechoty sił natych-miastowego reagowania, pododdziały ochrony i obrony oraz wsparcia bojowego i zabezpieczenia logistycznego), a także elementy łącznikowe do sił

MONUC (Mission de l’Organisation des Nations Unies en République Démocratique Du Congo), policji i armii DRK oraz w Libreville w Gabonie (1300-osobowy odwód operacyjny w sile batalio-nu piechoty, którego trzony stanowiły pododdzia-ły z Francji i Niemiec). Łącznie siły Unii Europej-skiej w Demokratycznej Republice Konga liczyły około 2400 żołnierzy.

Podstawą planowania i organizowania udzia-łu polskich żołnierzy w operacji EUFOR RD

Przed hangarem lotniczym, na cywilnym lotnisku w kinszasie, prowadzono odprawę z żołnierzami Żandarmerii Wojskowej w związku z planowaną wizytą w polskim kontyngencie ówczesnego ministra obrony narodowej Radosława sikorskiego

34 www.mon.gov.pl



OPeRAcjA

Congo było postanowienie prezydenta RP z dnia 27 kwietnia 2006 roku o użyciu Polskiego Kontyn-gentu Wojskowego w operacji Unii Europejskiej w Demokratycznej Republice Kongo. W ślad za dokumentem ukazała się decyzja ministra obro-ny narodowej oraz rozkaz szefa sztabu general-nego Wojska Polskiego i komendanta głównego

Żandarmerii Wojskowej. Tworzyły one podstawy prawne do wydzielenia przez Polskę 130-osobo-wego kontyngentu wojskowego.

Polski Kontyngent Wojskowy trafił do DR Konga 19 czerwca 2006 roku. W jego składzie znalazł się pluton szturmowy z Oddziału Specjal-nego Żandarmerii Wojskowej w Warszawie, dwa

Po tropikalnych, ulewnych deszczach namioty polskiego kontyngentu zaczęły przeciekać. dlatego ich dachy przykryto niebieskimi plastykowymi plandekami. Wewnątrz każdego pomieszczenia zainstalowano dwa klimatyzatory i wentylatory. każde z polowych łóżek wyposażono w moskiterę

Obozowisko kontyngentów państw sojuszniczych sił eUfOR w kinszasie otoczono 5-metrowym murem z betonowych płyt, które zwieńczono zwojami concentriny. Miało to nie tylko zapewnić bezpieczeństwo żołnierzy, ale przede wszystkim zapobiec kradzieży mienia wojskowego przez tutejszą ludność

36 www.mon.gov.pl


plutony manewrowe z Oddziału Specjalnego ŻW w Gliwicach, żołnierze 1. Pułku Specjalnego Ko-mandosów z Lublińca oraz sekcja saperów z Bia-łegostoku i Tczewa. Narodowy Element Wsparcia wydzielono z 10. Brygady Logistycznej z Opola.

ZAdAniA kOnTynGenTU

Podczas sześciomiesięcznej misji (do 30 li-stopada) polscy żołnierze zajmowali się w Kin-szasie stałą ochroną trzech obozowisk (N’Dolo 1, N’Dolo 2, N’Djili), położonych na lotniskach o tej samej nazwie. Codziennie w wykonywanie tego zadania angażowano pięć sekcji manewrowych Żandarmerii Wojskowej. Eskortowano pojazdy oraz personel EUFOR, przede wszystkim na tra-sie lotnisko N’Dolo – lotnisko N’Djili, a w razie potrzeby na terenie miasta. Od czasu pogorszenia sytuacji w Kinszasie po pierwszej turze wyborów, do wykonywania jednej eskorty wykorzystywa-no jednocześnie trzy-cztery sekcje manewrowe na pojazdach lekko opancerzonych Dzik II. Nasz kontyngent koordynował też ochronę przed-sięwzięć organizowanych przez EUFOR (m.in.: Dzień Prezentacji Sił w dniu 20 lipca, wizyty eurodeputowanych, polityków i dziennikarzy). Utrzymywano kontakty z oficerami jednostki Sił Powietrznych FARDC (Siły Zbrojne Demokra-tycznej Republiki Konga), odpowiedzialnej za ochronę lotnisk, oraz współpracowano z misją policyjną EUPOL. Podczas służby polscy żołnie-rze na terenie Kinszasy uczestniczyli w 197 eskor-tach, zarówno personelu i sprzętu kontyngentu, jak też personelu i sprzętu EUFOR (w tym w 63 eskortach połączonego zespołu obserwatorów). Ochraniano również 23 wizyty delegacji persone-lu Unii Europejskiej, Organizacji Narodów Zjed-noczonych, Sił Unii Europejskiej, a w ramach wizyt zorganizowali także sześć pokazów sprzętu bojowego polskich żołnierzy.

Pierwsza tura wyborów prezydenckich i wy-bory parlamentarne (30.07.2006 r.) przebiegły

spokojnie. W głosowaniu wzięło udział 70,5% uprawnionych do głosowania. 44,81% uzyskał dotychczasowy prezydent Joseph Kabila, a jego główny kontrkandydat, dotychczaso-wy wiceprezydent Jean Pierre Bem-ba zdobył 20,3% głosów. W dniu ogłoszenia wy-ników wyborów prezy-denckich doszło do starć zbrojnych z udziałem bo-jówek wiceprezydenta,

Żołnierzy PkW wyposażono w letnie mundury w kamuflażu. nie mieli pustynnego odzienia jak wyjeżdżający na misję do iraku czy Afganistanu

Podczas misji w Republice kongo nieodłącznym wypo-sażeniem wojskowym żołnierzy była kamizelka taktyczna. niestety, tak przydziałowa, nie należała do przewiewnych

jakby tego oczekiwano w klimacie Afryki środkowej


ZAdAniA kOnTynGenTU

na terenie wojskowej bazy eUfOR załadowano pojazdy wypożyczone od cywilnej firmy, które miały transportować ciężki sprzęt PkW z kinszasy do morskiego portu w boma (dR kongo)

W rogach obozowiska kontyngentów sił eUfOR, na szerokiej platformie, umieszczono posterunki obserwacyjne. Żołnierze pełniący tam służbę nosili koszulkę z krótkimi rękawami, a głowę ukrywali pod płóciennym kapeluszem wojskowym w kamuflażu zielonym

38 www.mon.gov.pl


policji oraz gwardii prezydenckiej. Interweniowały oddziały ONZ i EUFOR (150 żołnierzy MONUC i 130 żołnierzy EUFOR). Po trzech dniach starć, wieczorem 22 sierpnia 2006 roku, m.in. na skutek interwencji społeczności międzynarodowej, na-stąpiło zawieszenie broni i podpisanie w siedzibie MONUC rozejmu pomiędzy walczącymi strona-mi. Minister Spraw Wewnętrznych DRK poin-formował, że w starciach zginęły co najmniej 23 osoby, a 43 zostały ranne. Polski Kontyngent Woj-skowy został zaangażowany w działania EUFOR, wykonując zadania eskortowe (3 sekcje manew-rowe – 19 osób, ochraniały gen. dyw. Christiana Damay), który negocjował porozumienie o zawie-szeniu broni oraz operacyjne (ochraniał Kwate-rę Główną EUFOR na lotnisku N’Dolo, lotnisko N’Djili oraz brał udział we wspólnych z MONUC patrolach weryfikujących zawieszenie broni). W dniach 11-12 listopada 2006 roku w Kinszasie ponownie doszło do starć między zwolennikami prezydenta Kabili, a wiceprezydenta Bemby. Zgi-nęły cztery osoby. EUFOR nie interweniował.

Operację wojskową Unii Europejskiej w De-mokratycznej Republice Konga (EUFOR RD CONGO) zakończono 30 listopada 2006 roku. Pierwsi polscy żołnierze powrócili do kraju na początku grudnia. Dowódcą kontyngentu był ppłk Marek Gryga.

Z MiejscA OPeRAcji

Przygotowanie obozowiskaDo działań operacyjnych polscy żołnierze

weszli z marszu – jeszcze przed zgromadzeniem całości sił i sprzętu. Inaczej niż przewidywa-ły założenia planistyczne w kraju. Kontyngent powinien odbyć co najmniej tygodniowy okres aklimatyzacji. Tymczasem ochroną lotniska za-jęto się już 26 czerwca, a eskorty wystawiono cztery dni później. Taka była potrzeba chwili! Międzynarodowa baza znajdowała się dopiero w fazie budowy. W miejscu, gdzie miały stacjo-nować kontyngenty, było pole porośnięte trawą. Obok znajdowała się sterta kontenerów i zwojów concentriny, łakomy kąsek dla tutejszych złodzie-jaszków. Budową obozowiska zajęła się cywilna firma. Z początku żołnierzy zakwaterowano w obozowisku przejściowym ONZ, około 1,5 ki-lometra od lotniska. Potem trafili pod płócienne namioty wypożyczone od UKALSA, logistycznej firmy zakontraktowanej przez Unię Europejską. Polacy 130 osób (żołnierze i pracownicy wojska) byli największym pododdziałem wykonującym w Kongu zadania operacyjne oraz trzecim co do wielkości kontyngentem narodowym w miejscu stacjonowania, po Niemcach (240 osób) i Fran-cuzach (234 osób), którzy zajmowali się głównie

na misji w kongo dla zachowania sprawności organizmu skrócono do jednej godziny czas przebywania na służbie na otwartym powietrzu


Z MiejscA OPeRAcji

dowodzeniem, opieką medyczną i łącznością. Taki sam kontyngent wydzieliła Hiszpania (130 osób) mniejszy Belgia (55 osób). Polscy oficero-wie znaleźli się w strukturach Dowództwa Opera-cyjnego w Poczdamie (jeden oficer) i Dowództwa Sił w Kinszasie (3 oficerów). Płk Jerzy Górski, na co dzień szef oddziału operacyjnego Komendy Głównej ŻW, był doradcą ds. operacji policyjnych i bezpieczeństwa, gen. dyw. Christiana Damay, dowódcy wielonarodowych sił kongijskiej ope-racji. Wojskowi policjanci wykonali 197 eskort i 63 patrole.

Doskonalenie rzemiosłaWarszawski pododdział Żandarmerii Woj-

skowej był także przygotowany do działań anty-terrorystycznych. Mógł pomóc w odbiciu zakład-ników czy ewakuacji osób z zagrożonego terenu. W bojowym arsenale żołnierzy, oprócz karabinka Mini-Beryl i pistoletu Glock, znalazł się sprzęt do tłumienia zamieszek (pałki, tarcze, gaz łzawiący, amunicja hukowa…). Akcesoria przydały się je-

dynie do szkolenia. W DR Kongu, według różnych scenariuszy, prowadzono bowiem systematyczne jednodniowe treningi zgrywające siły EUFOR. Np. pod kryptonimem „Felicja” ćwiczono obro-nę obozowiska przed atakującym tłumem, a na-zwa „Banderas” ukrywała zajęcia z ratownictwa medycznego – przyjmowanie z miasta rannych osób. Prowadzono też szkolenia taktyczne z wy-korzystaniem niemieckich śmigłowców CH-53G.

Współdziałanie z MONUC Kinszasa. Południe. 21 sierpnia 2006 r.

W centrum miasta kule śmigały tak gęsto, że ścinały liście z drzew. Jak polscy żołnierze zna-leźli się pomiędzy wojującymi ze sobą armiami? Przypadkiem. Wiceprezydent Jean Pierre Bemba przyjmował w swojej rezydencji Williama Swinga, szefa misji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kongu, i przedstawicieli 14 ambasad. Niespo-dziewanie – podobno była to prowokacja – do-szło do wymiany ognia pomiędzy ochroniarzami Bemby, a gwardią republikańską Josepha Kabili,

W obozowisku, ze względu na wysoką temperaturę, zezwolono żołnierzom chodzić w krótkich spodniach. Wieczorem chętnie nakładano długie spodnie, które dobrze chroniły przed ukąszeniami moskitów

40 www.mon.gov.pl


prezydenta Demokratycznej Republiki Konga. Spłonął m.in. prywatny śmigłowiec Bemby, a dy-plomaci schronili się do piwnicy. Na ulice wyje-chały czołgi, samobieżne haubice i opancerzone wozy piechoty należące do gwardii prezydenckiej. Na skrzyżowaniach żołnierze rozstawili przeno-śne moździerze, z których co rusz strzelali.

Należało szybko załagodzić konflikt. Powo-łano zespół mediacyjny. W jego składzie znaleźli się przedstawiciele EUFOR i MONUC (Mission de l’Organisation des Nations Unies en République Démocratique Du Congo – misja Organizacji Na-rodów Zjednoczonych w Demokratycznej Repu-blice Konga, działająca od 2000 r.). Polskim żan-darmom powierzono eskortowanie zespołu do rezydencji wiceprezydenta Bemby. Zadanie nie było łatwe, gdyż żołnierzy było zaledwie dwudzie-stu sześciu. Po opuszczeniu bazy nagle znaleźli się pomiędzy walczącymi żołnierzami. Sytuacja szybko się zmieniała. Trudno było się zoriento-wać, jaką reprezentują stronę.

Przedzieranie się do rezydencji Bemby stało się niebezpieczne. O wsparciu sił EUFOR moż-na było tylko pomarzyć – hiszpańska kompania i niemiecki pododdział rozpoznawczy działa-ły w innym rejonie. Z początku liczono na po-moc gen. Numbiego, dowódcy Sił Powietrznych Konga, którego formacja nie była zaangażowana w rozgrywki polityczne. Generała miano zabrać z jego kwatery w mieście. Jednak nie udało się tam dojechać, gdyż droga została zablokowana. Pociski leciały z różnych stron. Ataki nie były skierowane przeciwko siłom EUFOR czy ONZ, mimo to lekko opancerzone polskie pojazdy Dzik często zmieniały pozycję, żeby nie stać się łatwym celem. Polscy żołnierze i mediatorzy wielokrotnie wyskakiwali z pojazdów, szukając jakiegoś ukry-cia za skrawkiem muru lub przy krawężniku. Dzik bowiem, pomimo imponująco wyglądają-cego opancerzenia, nie jest odporny na pociski większego kalibru. Poza tym z luków strzelni-czych nie można prowadzić precyzyjnego ognia,


Z MiejscA OPeRAcji

ani dokładnie obserwować terenu. Nic więc dziw-nego, że przez kilka godzin kluczyli po mieście, szukając bezpiecznej drogi. Do willi Bemby zbli-żyli się zaledwie na czterysta metrów, ale dopiero po zapadnięciu zmroku. W tym czasie pojawiła się kompania MONUC. Mediatorzy rozpoczęli rozmowy ze zwaśnionymi stronami. Udało się doprowadzić do przerwania ognia. Podczas misji w DR Kongo był to jedyny przypadek zetknięcia się polskich żołnierzy z działaniami bojowymi.

Opanować emocjeDużo emocji dostarczyły żołnierzom tzw. po-

łączone patrole weryfikacyjne utworzone w Kin-szasie po wydarzeniach sierpniowych. Polacy brali w nich udział wraz z przedstawicielami MO-NUC, sił EUFOR, gwardii prezydenckiej i ochro-ny Bemby. Chodziło o sprawdzanie przestrzega-nia zawieszenia broni przez zwaśnione strony. Jedni i drudzy wzajemnie się oskarżali, przebierali w mundury przeciwnika lub w ubrania cywilne. Spotkać ich można było w strefach, gdzie zgodnie z porozumieniem nie powinni przebywać. Naj-bardziej zapalnym miejscem był cmentarz po-łożony przy alei 30 czerwca, naprzeciwko biura wiceprezydenta Bemby. W mogiłach ukrywano broń. Pomiędzy grobami kręciły się podejrzane grupy cywilów. Innym punktem wymagającym stałego nadzoru EUFOR i ONZ był budynek

lokalnej telewizji sprzyjającej wiceprezydentowi Bembie. Któregoś dnia polski patrol zatrzymał się przed cmentarzem. Przedstawiciele gwardii pre-zydenckiej bali się wysiąść z land rovera w obawie o swoje życie. Mieli po temu słuszne powody. Na zewnątrz zebrał się agresywny tłum. Mężczyźni, wskazując na swoich rodaków siedzących w pol-skim samochodzie, wymownym gestem przecią-gali ręką po gardle.

Zdobyć zaufanie Przez pierwsze dwa miesiące żołnierze nie

mieli zbyt wiele wolnego czasu. Natomiast kiedy od połowy sierpnia było go więcej, nie opuszcza-no obozowiska z obawy o własne bezpieczeństwo. Polskich żołnierzy sił EUFOR brano bowiem za stacjonujące w mieście siły ONZ, które w Kon-gu nie cieszyły się sympatią. Można więc było się spodziewać różnego rodzaju prowokacji. Sytuacja zmieniła się, kiedy polski kontyngent przeprowa-dził w Kinszasie kilka akcji pomocy humanitar-nej. Przedsięwzięcia nagłośniły kongijskie media. Miejscowi rozpoznawali już żołnierzy z biało--czerwonymi naszywkami na mundurze. W bazie zaczęto organizować wycieczki. Były wyjazdy do rezerwatu małp bonobo, do ośrodka wypoczyn-kowego Ngandalaja położonego nad rzeką Kongo, do farmy krokodyli i jadowitych węży, a nawet na basen do polskiej ambasady. Jednak w takiej re-

kontyngent hiszpański w siłach eUfOR w demokratycznej Republice kongo był tak samo liczny jak polski – 130 osób

42 www.mon.gov.pl


kreacyjnej imprezie, ze względu na gotowość bo-jową, mogło wziąć udział zaledwie 10% żołnierzy.

Bliżej Polski W odległym Kongu, w polskim obozowisku,

powstała ulica Komandosów, bo w kontyngencie znaleźli się żołnierze z pułku z Lublińca. Można było spacerować po Gliwickiej i Warszawskiej, ponieważ pod równikiem znalazły się plutony żandarmerii z Gliwic i Warszawy. Na specjalne życzenie żołnierza z Marynarki Wojennej wypa-lono lutownicą na deszczułce także nazwę ulicy Admiralska. W podobny sposób powstał główny drogowskaz przy bramie wjazdowej do obozo-wiska. Żołnierze przychodzili do warsztatu sto-larskiego w wozie obsługi pojazdów, informując, z jakich pochodzą miast, góral z Nowego Sącza, pełniący służbę w siłach EUFOR, pędzelkiem do malowania paznokci pożyczonym od sanita-riuszki sam na desce namalował kontur górskich szczytów i zawiesił na drogowskazie.

Polowa szafa żołnierzaW doborze garderoby nie było rewolucyj-

nych pomysłów. W żołnierskiej szafie znalazły się zarówno mundury tropikalne, jak i bardziej

przewiewne, pustynne. Sprawdziły się zarówno jedne, jak i drugie. W ciągu dnia można było chodzić w krótkich wojskowych spodniach. Jed-nak w południe nikt nie wystawiał się na ostre promienie słońca. Wieczorem, ze względu na moskity, wymieniano spodnie na długie. Zdały egzamin także bawełniane podkoszulki, luźne, nieuciskające szorty oraz pustynne, wysokie buty welurowe. Niektórzy żołnierze rano i wieczorem posypywali stopy pudrem przeciwgrzybicznym. Dobrym rozwiązaniem – mimo wysokiej tempe-ratury – było noszenie grubych wełnianych skar-pet. Wytworzony w bucie mikroklimat zapobiegał odparzeniu nogi.

Jajecznica z grochówkąPewne problemy wystąpiły natomiast z wy-

żywieniem żołnierzy. Chociaż wszyscy chwalą francuską kuchnię, to żołnierzom nie przypadła do gustu. Na początku misji (przez dwa i pół mie-siąca) sporządzaniem stołówkowych posiłków zajmowali się Francuzi. Śniadania były więcej niż skromne. Jakim sposobem można było się najeść na śniadanie słodką bułką z dżemem i miodem? Dopiero na kolację serwowano sowite dania. Jadłospis stał się bardziej urozmaicony, kiedy

Podczas trzydniowej podróży do portu boma konwój polski i hiszpański zatrzymał się na noc w Matadi i kasangulu


Z MiejscA OPeRAcji

W kinszasie przy głównej bramie wjazdowej do obozowiska sił eUfOR umieszczono drewnianą konstrukcję z deszczułek, na których umieszczono nazwy miast, z których pochodzili polscy żołnierze PkW

44 www.mon.gov.pl


przygotowywaniem posiłków zajęła się specjali-styczna hiszpańska firma UKALSA. Daleko im jednak było do polskich gustów. Niestety, w ciągu sześciomiesięcznej misji nie było możliwości spro-wadzenia z Polski rodzimych produktów: wędlin, podrobów czy przypraw. W obozowisku kilka razy uruchomiono własną polową kuchnię. Wte-dy z puszek zabranych z kraju sporządzano żurek, krupnik lub grochówkę. Niekiedy na lokalnym rynku udało się kupić jajka i usmażyć najpraw-dziwszą jajecznicę, nawet ze szczypiorkiem. Nie używano menażek ani metalowych niezbędników. Korzystano wyłącznie z naczyń i sztućców jedno-razowych. W namiotach nie było lodówek. Napoje chłodzono, wieszając je przy klimatyzatorze.

Specjalna torba medycznaW polskim kontyngencie w nadmiarze było

różnego rodzaju reperentów: substancji ochron-nych w żelu, w kremie, sprayu. Po raz pierwszy bowiem do indywidualnego wyposażenia każ-dego żołnierza jadącego na misję do DR Konga trafiła specjalnie wyposażona torba medyczna. Znalazły się w niej tabletki do jednorazowej de-zynfekcji wody, Panthenol (stosowany przy opa-rzeniach słonecznych), Manus (krem pielęgnacyj-ny do rąk), Floslek (krem witaminizowany), AHD 200 (płyn do odkażania rąk), Aspivenin (pomp-ka do bezbolesnego usuwania jadu po ukąszeniu gada), substancje do odstraszania komarów z du-żym stężeniem substancji DET (Joy w żelu oraz spray Pico i Ultathon).

Przed wyjazdem do Konga obowiązywały szczepienia przeciwko żółtej febrze, żółtaczce wszczepiennej typów A i B, durowi brzusznemu, wściekliźnie, meningokowemu zapaleniu mó-zgu i dyfterii. Po raz pierwszy wojskowa służba medyczna zafundowała żołnierzom Larian, do-skonały środek profilaktyczny przeciwko malarii (tabletkę zażywa się raz w tygodniu). Każdego żołnierza wyposażono też w nylonową moskitierę umieszczaną nad polowym łóżkiem. W namio-tach, gdzie zakwaterowano kontyngent, starano się nie trzymać żadnej żywności. W ten sposób zapobiegano jakimkolwiek „wędrówkom” po-lnych myszy i szczurów, mogących przenosić za-kaźne choroby, np. gorączkę Lassa.

Żołnierzy wyjeżdżających na misję do konga, jeszcze w kraju, wyposażono w substancje ochronne przeciwko insektom i zapobiegające oparzeniu słonecznemu

nawet podczas służby wartowniczej przy głównej bramie wjazdowej żołnierze nie nosili hełmu ani kamizelki kuloodpornej


Z MiejscA OPeRAcji

Płócienne namioty, w których stacjonowało wojsko – wypożyczone przez zakontraktowaną firmę – nie sprostały tropikalnym ulewnym desz-czom. Brak impregnacji – zwłaszcza na szwach – spowodował przeciekanie materiału. Dlate-go namioty przykryto niebieskimi plandekami z nieprzemakalnego materiału. Dwa klimatyza-tory szybko schładzały obszerne pomieszczenie, w którym kwaterowało 6–8 żołnierzy. Pozwalało to we wnętrzu utrzymać temperaturę około 18°C. Na zewnątrz słupek rtęci sięgał 40°C.

Powrót ze Środkowej AfrykiPodczas likwidowania obozowiska Polskiego

Kontyngentu Wojskowego sił EUFOR w Kongo wybrano oszczędnościowy, choć niełatwy wa-riant transportu sprzętu bojowego i logistyczne-go. Kongijczycy bowiem co rusz chcieli sięgać do kieszeni białych.

Posterunek policji na drodze do Kasangulu. Funkcjonariusz z „kałaszem” nie chciał prze-

Z bojowej amunicji należało się skrupulatnie rozliczyć

każdy pistolet Glock-17, przed wypadnięciem z kabury lub zgubieniem, dodatkowo zabezpieczał specjalny sznur przypięty do rękojeści i dopięty do pasa nośnego

46 www.mon.gov.pl


puścić konwoju. Żądał odpowiedniej zapłaty. Ciemnoskórzy kierowcy nie zamierzali zapłacić. Demonstracyjnie wysiedli z szoferek. Wzajemnie się przekrzykując, usiedli na poboczu. Wyglądało na to, że się im nie spieszy. Tymczasem cumujący w porcie Boma rorowiec „Fast Arow” nie mógł w nieskończoność czekać na załadunek wyposa-żenia polskiego wojska powracającego do kraju z misji w Kongu.

Niespodziewanie na drodze pojawiła się tere-nowa honda. Zatrzymała się przy strajkujących. Na widok mężczyzny prowadzącego ekskluzywny pojazd, kierowcy pokornie wrócili do ciężarówek. Z kieszeni wyciągnęli zwitek banknotów… Kon-wój ruszył. Kongijska administracja z góry usta-liła opłaty za przejazdy po niektórych drogach publicznych. Nie można negocjować. Mały po-jazd wyceniono na 50 USD, a duży na 120 USD. Trzeba też dodatkowo sięgnąć do portfela, chcąc przejechać przez most np. w Matadi (samochód osobowy 70 USD, ciężarowy 170). Kierowcy ni-skopodwoziowych tirów chcieli koszty przerzu-cić na białych z Polski, chociaż wszystko zostało firmie wcześniej zapłacone. Wśród mieszkańców Afryki utarło się bowiem przekonanie, że każdy białas jest bogaty i stać go na wszystko. Na drodze

do Kasangulu przez chwilę sytuacja wyglądała na beznadziejną. Tymczasem okazało się, że kierow-cy dostali od właściciela firmy przewozowej wy-liczone pieniądze na drogowe opłaty. Po prostu chcieli gotówkę zatrzymać dla siebie. Osobista interwencja Dinzana, ich szefa, wyjaśniła sprawę. Widocznie doskonale znał swoich ludzi, ponie-waż towarzyszył konwojowi, aż do samego portu.

Nowe doświadczenie Przejazd do kongijskiego portu był nowym

doświadczeniem dla polskich logistyków, którzy w Afryce Środkowej po raz pierwszy organizo-wali takie przedsięwzięcie. Trasa wędrówki (ok. 530 km) wiodła z bazy naszego kontyngentu w Kinszasie przez Kasangulu, Madimbe, Lukalę i Matadi, aż do morskiego portu w Boma. Poko-nano ją w dwa dni. Chodziło o przerzucenie na pokład belgijskiego statku 27 kontenerów, dzie-sięciu pojazdów osobowo-terenowych Landrover i dziewięciu lekko opancerzonych wozów Dzik 2. Niczego nie zostawiano, nic się nie zniszczyło. Wielotonowa przesyłka miała dotrzeć do portu przeładunkowego w Szczecinie.

O wyborze rodzaju transportu zadecydowa-ły przede wszystkim argumenty ekonomiczne.

kontyngenty innych państw sił eUfOR również w arsenale bojowym posiadały lekko opancerzone wozy kołowe


Z MiejscA OPeRAcji

Wcześniejsze ustalenia nie przewidywały takie-go oszczędnościowego wariantu. W czerwcu 2006 r., kiedy czas naglił, przy przemieszczaniu kontyngentu w rejon misji wykorzystano samolo-ty CASA C-295M oraz AN-124 Rusłan. Zwijanie obozowiska nie wymagało takiego pośpiechu. Po-dobny manewr zastosowano przy transporcie do kraju sprzętu polskiego kontyngentu pełniącego humanitarną misję w Pakistanie. Jednak wtedy, zanim mienie kontyngentu znalazło się na nie-mieckim statku „Klampenborg” w Karaczi, mu-siano przejechać ponad trzy tysiące kilometrów, nie tylko transportem kołowym, ale i kolejowym.

Do przewozu sprzętu polskiego kontyngentu wynajęto jedną z czterech kongijskich firm ekspe-dycyjnych, działającą od ponad 20 lat. Pomoc w jej doborze uzyskano od ambasady RP w Kinszasie. Zdecydowano się na wykonawcę, który podjął się niewdzięcznej, papierkowej roboty: uzyskania odpowiednich zezwoleń, zdobycia kwitów prze-wozowych i celnych… Dla Europejczyka niezna-jącego tutejszych zwyczajów ich wypełnienie jest udręką. W urzędzie płaci się nawet za pobranie czystego blankietu formularza, a także po jego

wypełnieniu. Gdybyśmy zrobili to samodziel-nie, zapewne nie tylko wzrosłyby koszty, ale też skomplikowałyby się przygotowania do wyjazdu. Nie należą też do prostych procedury odprawy towarów w porcie Boma. Nabrzeże załadunko-we obsługuje prywatna firma. Wprawdzie jest ona kontrolowana przez ministra transportu, ale obowiązują nie tylko tzw. regulacje państwowe. Poruszanie się w tym gąszczu procedur wymaga nie lada umiejętności. Ich brak może kosztować majątek. Na przykład: za transport tego samego kontenera zapłacimy 800 albo… 3,5 tysiąca USD.

Nie każdy też zdaje sobie sprawę, że wynajęcie w Kongu ciemnoskórych kierowców tirów wiąże się z zabraniem na trasę konwoju czterech-pięciu ich pomocników, którzy jadą w szoferce lub na pace pomiędzy kabiną a transportowanym konte-nerem. Dla uniknięcia niespodzianek trasę konwo-ju – w maju, a potem w październiku – dokładnie sprawdzono. Chodziło o znalezienie miejsc na po-boczach drogi na ewentualne postoje, stacji ben-zynowych z szerokim podjazdem, przyjrzenie się wysokości wiaduktów… Ustalono, że konwój nie będzie omijał żadnej miejscowości. Droga z Kin-

dla pododdziału Żandarmerii Wojskowej praktycznym sprawdzianem umiejętności ochrony ViP był przylot do kinszasy polskiego samolotu z przedstawicielami Rządu RP. Wojskowe Land Rovery wjechały na płytę lotniska i zatrzymały się w pobliżu lądującej maszyny

48 www.mon.gov.pl


szasy do Matadi, chociaż dobrze utrzymana, była wąska, z dużą ilością wzniesień i serpentyn. Nato-miast z Matadi do Boma tropikalne deszcze wypłu-kały asfalt na wielu odcinkach, powodując wyrwy.

Worek niespodzianekŻołnierze Polskiego Kontyngentu Sił EU-

FOR już poprzedniego dnia przygotowali się do wyjazdu w konwoju. Najwięcej miejsca zabrały różnego rodzaju repelenty: substancje ochronne w żelu, kremie i sprayu. Nie zapomnieli też zabrać polowego łóżka, moskitiery, śpiwora oraz table-tek larianu, doskonałego środka profilaktycznego przeciwko malarii. Na pakę samochodu rzucili też kilkanaście zgrzewek z wodą mineralną, folio-wane bochenki wojskowego chleba o wydłużonej przydatności do spożycia oraz kartony z suchymi racjami żywnościowymi. Ruszono w drogę.

Najtrudniejszy był nocleg w Matadi, gdzie część żołnierzy zakwaterowano w pustej sali miej-scowego biura. Wtedy przydał się zabrany z obo-zowiska sprzęt kwaterunkowy. Pozostali żandar-mi spali w samochodach na parkingu znajdują-

cym się poza miastem. Razem z lokalnymi po-licjantami pilnowali transportowanego dobytku. Pomimo że parking był ogrodzony i zamykany na noc, wystawiono wartę. Ani na chwilę nie odkła-dano broni. Przez radiostację i telefon satelitarny utrzymywano kontakt z oficerem operacyjnym w obozowisku N’Dolo 1 na lotnisku w Kinsza-sie. Na początku jesieni w porze suchej, podczas rekonesansu, droga przejazdu konwoju wygląda inaczej niż w grudniu, w okresie pory deszczo-wej. Na poboczach wyrosła trawa sięgająca szyi. Idącego człowieka widać było dopiero, gdy się go mijało. Dla kierowcy stwarzało to dodatkowe nie-bezpieczeństwo. Utrzymanie samochodów w ko-lumnie to także nie lada wyczyn.

Misja cierpliwości Wojskowa misja poza granicami kraju to jak-

by udział w kilkumiesięcznych zajęciach poligo-nowych, ale w warunkach realnego zagrożenia. Dla żołnierzy pobyt na misji był nieoceniony tak-że z innej przyczyny. W Polsce na żadnym poli-gonie nie ma możliwości szkolenia wojska w róż-

Przed wejściem na pokład samolotu transportowego cAsA, każdy żołnierz i jego bagaż był ważony na przenośnej wadze znajdu-jącej się w wyposażeniu transportowca. ładunek łącznie nie powinien przekraczać 120 kg


Z MiejscA OPeRAcji

nych strefach klimatycznych, sprawdzenia odpor-ności organizmu na wysoką temperaturę czy dużą wilgotność powietrza. W gorącym klimacie wciąż też czyhają na żołnierza zarazki malarii, ameby, czerwonki… Ludzi na misji dodatkowo nęka stres związany z tęsknotą za najbliższymi, pro-blemami adaptacyjnymi, monotonnością służby, przebywaniem ciągle z tymi samymi osobami,

ograniczeniami w nawiązywaniu znajomości z miejscowymi. Przy każdym opuszczeniu bazy trzeba zachować szczególną ostrożność. Takie sytuacje zwiększają poziom lęku, który systema-tycznie narasta, trzyma w napięciu i nieubłaga-nie drąży psychikę. Kongijska misja uczy pokory, cierpliwości i umiejętności pracy w zespole, tak-że w grupie międzynarodowej. Dowódcy sekcji

samolot cAsA z żołnierzami PkW eUfOR w dR kongo wylądował na polskim lotnisku o 6.00. W 3. bazie Lotniczej sił Powietrznych wszystkich poddano specjalnym zabiegom odkażającym. Po raz pierwszy takim działaniom poddano polskich żołnierzy powraca-jących z misji humanitarnej w Pakistanie w lutym 2005 r.

W luku samolotu cAsA żołnierze zajęli miejsca na krzesełkach umieszczonych po obu stronach. Pośrodku umieszczono osobisty bagaż. Lot z kinszasy (kongo) do Wrocławia (Polska) trwał 24 godziny z międzylądowaniem na lotnisku w czadzie i Turcji

50 www.mon.gov.pl


w warunkach realnego zagrożenia mogli zwery-fikować swoje zachowanie, to czy w sytuacji eks-tremalnej są zdolni do samodzielnego, logicznego podejmowania decyzji, kierowania podwładny-mi. Podczas służby i szkolenia w garnizonie nie da się poznać swojej osobowości ani sprawdzić, na kogo w trudnej sytuacji można liczyć.

Pobyt polskich żołnierzy w Demokratycz-nej Republice Kongo przekonał sztabowców, że kontyngent na takiej misji ekspedycyjnej pod względem logistycznym powinien być jak naj-bardziej samodzielny. Należy się też liczyć z tym, że rzeczywistość może przerosnąć wcześniejsze założenia operacyjne. Wtedy trzeba być przygoto-wanym na najbardziej pesymistyczny scenariusz działania. Jest to cenna sugestia, zwłaszcza że w Kongo trudno było przewidzieć, co stanie się nawet w ciągu najbliższych godzin. Misja w Środ-kowej Afryce pozwoliła też przyjrzeć się działaniu innych europejskich armii EUFOR. Okazało się, że polscy żołnierze wyszkoleniem i wyposaże-niem wojskowym nie ustępują sojusznikom.

Ziarno kukurydzyŚwiat nigdy nie zapominał o trudnej sytuacji

mieszkańców Demokratycznej Republiki Kon-ga. Od wielu lat z pomocą temu państwu spieszą agencje humanitarne Organizacji Narodów Zjed-noczonych, a ostatnio również kraje Unii Euro-pejskiej. Akcje humanitarne wspiera też Bank Światowy i Bank Rozwoju. Natomiast Unia Eu-ropejska opracowała nowy, wieloletni plan pomo-cy rozwojowej dla Konga, który wszedł w życie w styczniu 2008 roku.

Dwa lata wcześniej, kiedy w Kongo funkcjo-nowała wojskowa misja EUFOR, polski rząd na realizację w tym państwie tzw. mikroprojektów przeznaczył 121 947 tysięcy dolarów. Oprócz tego wyasygnowano 200 tysięcy dolarów na pro-gram pomocy żywnościowej oraz 50 tysięcy do-larów na dofinansowanie całej akcji wyborczej. Z dokumentacji znajdującej się w Ambasadzie RP w Kongu wynikało, że zrealizowano dziesięć projektów rozwojowych. Centrum Kształce-nia Zawodowego Dziewcząt w Maschinie, naj-biedniejszej dzielnicy w Kinszasie, wyposażono w generator prądotwórczy. W poprzednich latach

szkoła otrzymała od polskiego rządu komputery. W Maschinie dla kongijskiej młodzieży powsta-ło też studio muzyczne, gdzie można nauczyć się m.in. obróbki dźwięku i przygotowania nagrania. Dwa generatory otrzymał również szpital św. Jana Babtysty w Buzimai, odległy od Kinszasy o po-nad tysiąc kilometrów. Funkcjonowanie przez 24 godziny na dobę tej placówki medycznej utrud-niał właśnie brak stałych dostaw prądu. Szpital otrzymał też lekarstwa. Kolejnym projektem było doprowadzenie kabla energetycznego do pracow-ni obsługi komputerowej Centrum Edukacyjno--Informatycznego w dzielnicy Makala oraz wypo-sażenie go w 15 komputerów, serwer i drukarki. Natomiast w dzielnicy Lemba udało się rozbu-dować kurzą farmę. Dostarcza ona żywność dla tutejszych mieszkańców. Wśród projektów roz-wojowych znalazł się też program wsparcia edu-kacji przedszkolaków oraz uczniów szkół podsta-wowych i zawodowych. Pomoc polskiego rządu jest też widoczna w Kongu-Brazzaville, gdzie dla młodzieży zakupiono podręczniki i książki.

Żołnierze PkW rozdali kongijskim dzieciom suchy prowiant, pozostały po zakończeniu misji. Podczas postojów konwoju z wojskowym sprzętem do portu boma częstowali maluchy gorącą zupą przygotowaną na kuchni polowej


Z MiejscA OPeRAcji

Republika CzadukRAj

Republika Czad położona jest w centralnej części kontynentu afrykań-skiego. Graniczy z Libią, Sudanem, Republi-ką Środkowoafrykańską, Kamerunem, Nige-rią i Nigrem. Obszar – 1284 tys. km2. Ludność – 9 mln mieszkańców. Gęstość zaludnienia – 7,4 osób/km2. Stolica państwa – N’djamena (531 tys.). Ustrój – republika jednopartyjna. Miesz-kańcy Czadu posługują się blisko 100 różnymi językami, urzędowym jest francuski i arabski. Grupy etniczne – ponad 200 grup etnicznych, z których najważniejsze to Sara, Begirmi, Kre-isz, Teda, Mbum, Masalit, Maba, Mimi, Tama, Mubi, Kanuri, Hausa, Masa i Koroko. Blisko 1/4 ludności stanowią Arabowie sudańscy, zamiesz-kujący głównie wschodnią i środkową część kra-ju. Religie – muzułmanie (54%), katolicy (20%), protestanci (14%), animiści (7%), pozostali (5%). PKB na jednego mieszkańca – 328 USD. Czad

uzyskał niepodległość w 1960 r. Większą część kraju zajmują ni-

zinne tereny Kotliny Czadu z najni-żej położonym obniżeniem Bodele

(160 m n.p.m.). Od wschodu kotlinę otaczają płaskowyż Ennedi i góry Wadaj oraz wulkaniczny masyw Ti-besti, z najwyższym szczytem kraju

Emi Koussi (3415 m n.p.m.). Głów-nym zbiornikiem wodnym jest jezioro Czad,

położone na granicy z Nigrem, Nigerią i Kame-runem. Zasilają je dwie duże rzeki: Szari i Logon. Większą część północnego obszaru kraju zajmuje Sahara. Główną siłą polityczną jest Patriotyczny Ruch Ocalenia. Prezydent Czadu może sprawo-wać urząd tylko przez dwie pięcioletnie kadencje (nie liczy się okresu przed przyjęciem konstytu-cji). Wyznacza on premiera i wskazuje członków Rady Stanu. Ma też duży wpływ na obsadzenie urzędów sędziowskich oraz stanowisk generałów, szefów prowincji i państwowych przedsiębiorstw. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowe-go Zgromadzenia Narodowego. Władzę sądow-

52 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU


kRAj

niczą sprawują: Sąd Najwyższy, Sąd Apelacyjny oraz sądy karne i cywilne. Społeczeństwo Czadu jest silnie zróżnicowane pod względem etnicz-nym i kulturowym. Gospodarka Czadu opiera się w znacznej mierze na rolnictwie, w którym

pracuje około 3/4 ludności zawodowo czynnej. Głównymi uprawami są proso, sorgo, ryż, baweł-na i orzeszki ziemne. Ważną rolę odgrywa rów-nież hodowla zwierząt. Przemysł Czadu jest słabo rozwinięty.

Uchodźcy pochodzili z prowincji darfur. Odświętnie ubrali się i zebrali, żeby spotkać się z przedstawicielem Organizacji narodów Zjednoczonych, który miał odwiedzić obozowisko

Obozu uchodźców nie otaczał żaden mur, nie pilnowali go uzbrojeni strażnicy. Osiedla przypominały przeludnione wioski afrykań-skie, których granic trudno było precyzyjnie określić

54 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

GeneZA kOnfLikTU

Misja Unii Europejskiej w Republice Czadu i Republice Środkowo-Afrykańskiej (European Force Tchad/RCA) miała zapewnić w strefie od-powiedzialności bezpieczeństwo zarówno dla lud-ności cywilnej Czadu, uciekinierów z Sudanu jak i dla działalności organizacji humanitarnych i po-zarządowych oraz dla misji Organizacji Narodów Zjednoczonych. Dlatego zasadniczym zadaniem sił EUFOR było wsparcie „błękitnych hełmów” w zakresie zapewnienia stabilizacji w sudańskiej prowincji Darfur, gdzie polityczny i etniczny kon-flikt, zapoczątkowany rebelią w 2003 roku, po-chłonął ok. 400 tysięcy ofiar. Operacja w Czadzie i Republice Środkowo-Afrykańskiej była piątą misją wojskową Unii Europejskiej przeprowadzo-ną w ramach Europejskiej Polityki Bezpieczeń-stwa i Obrony. W rejonie operacji znajdowało się dwanaście obozów uchodźców (w polskiej strefie cztery) oraz trzydzieści obozów przesiedleńców, w których schronienie znalazło około 180 tysięcy ludzi. Są one zarządzane i zaopatrywane zarówno przez ONZ, jak i organizacje pozarządowe NGO (Non Governmental Organizations). Uchodźcy otrzymują w nich zakwaterowanie, wyżywienie, pomoc lekarską i edukację. Panujące w nich trud-ne warunki bytowania przede wszystkim spo-wodowane są przeludnieniem. Nad bezpieczeń-stwem obozów czuwały lokalne służby porząd-

kowe, policjanci z ONZ oraz armia czadyjska. Siły EUFOR utworzyły tzw. zewnętrzny pierścień bezpieczeństwa.

ZAdAniA kOnTynGenTU

Najważniejsze zadania EUFOR to poprawa poziomu bezpieczeństwa przede wszystkim w re-jonie obozów uchodźców, ośrodków przesiedleń-ców, a także w strefach opuszczonych przez nich dla ułatwienia im dobrowolnego powrotu; umoż-liwienie pomocy humanitarnej oraz swobodnego przemieszczania się personelu tych organizacji i zapewnienia bezpieczeństwa w rejonach wyko-nywania zadań; zapewnienie egzekwowania pra-wa oraz funkcjonowania policji w obozach i miej-scach przebywania uchodźców (w tym umożliwie-nie siłom ONZ wyszkolenie policji czadyjskiej); stworzenie warunków do powrotu przesiedleńców do stałych miejsc zamieszkania; udział w ochronie ludności lokalnej, personelu oraz mienia Organi-zacji Narodów Zjednoczonych.

Do zasadniczych zadań Polskiego Kontyn-gentu Wojskowego należało: patrolowanie terenu i monitorowanie sytuacji lokalnej, ochrona kon-wojów z pomocą humanitarną, zapewnienie bez-pieczeństwa personelu ONZ oraz organizacjom pozarządowym, kontrola osób, miejsc i obiektów, udzielanie pomocy lokalnej ludności oraz prze-

Tradycyjne białe luźne stroje czadyjczyków (tutaj urzędników administracji) doskonale chroniły przed południowym ostrym słońcem


GeneZA kOnfLikTU

56 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

siedleńcom, ochrona lądowisk i innych strate-gicznych obiektów, w ekstremalnych przypadkach interwencje i reagowanie w przypadkach łamania praw człowieka oraz popełnienia przestępstw na terenach obozów uchodźców i przesiedleńców.

Za planowanie i przebieg operacji odpowie-dzialne było Dowództwo Operacji (OHQ – Ope-ration Headquarters) w Mont Valerien w Pary-żu. Dowódcą operacji Unii Europejskiej był gen. broni Patrick Nash (Irlandia), a dowódcą sił UE gen. bryg. Jean Philippe Ganascia (Francja). Si-łami EUFOR kierowało Dowództwo Sił (FHQ – Force Headquarters) rozmieszczone w stolicy – N’Djamenie (Dowództwo Tyłowe Operacji – REAR FHQ), a także w Abeche (główny sztab). Natomiast zadania operacyjne były realizowa-ne z czterech wysuniętych baz operacyjnych: trzech w Czadzie (Iriba, Forchana, Goz Beida) oraz w jednej w Republice Środkowoafrykańskiej (Birao).

EUFOR posiadał swobodę manewru w re-jonie operacji włącznie z terenami graniczącymi z Sudanem. Jednak nie wykonywał zadań na tere-nie obozów uchodźców i przesiedleńców (rodzi-

Żołnierze kontyngentu sił eUfOR zamieszkali w klimatyzowanych kontenerach w obozowisku iriba, które zbudowano od podstaw w terenie pustynnym


ZAdAniA kOnTynGenTU

mi Czadyjczycy, którzy schronili się w obozach przygotowanych przez ONZ i NGO) oraz nie angażował się w wykonywanie zadań należących do czadyjskiej i środkowoafrykańskiej straży granicznej i służb celnych. Do Afryki swoich żoł-nierzy skierowało 26 państw (23 państwa człon-kowskie Unii Europejskiej i 3 spoza tej organi-zacji: Albania, Chorwacja i Rosja). Łączna liczba uczestników EUFOR wynosiła 3800 żołnierzy

i cywili. W operacji wzięli udział m.in.: Francja (2100 osób), Polska (400 osób), Irlandia (400 osób plus 2 cywilne śmigłowce), Belgia (80 osób), Szwecja (200 osób), Włochy (100-osobowy szpi-tal polowy), Rumunia (150 osób), Finlandia (60 osób), Holandia (70 osób), Austria (160 osób), Portugalia (samoloty transportowe), Słowenia (15 osób), Hiszpania (2 samoloty transportowe CASA), Grecja (samolot C-130).

Wraz z przyjściem pory deszczowej zatarły się ślady wszystkich wyjeżdżonych w piasku dróg. Także przejazd przez koryta wezbra-nych rzek stał się utrudniony. dlatego polscy żołnierze wraz z przyjściem pory suchej, z pomocą maszyn inżynieryjnych musieli odbudowywać taki „wodny szlak”. W czadzie, w rejonie odpowiedzialności mandatowej kontyngentu, nie było mostów

bazę iriba ze wszystkich stron otaczał wał ziemny wzmocniony specjalną konstrukcją inżynieryjną oraz workami napełnionymi piaskiem. nigdy się nie zdarzyło, żeby obozowisko zostało zaatakowane przez któreś z tutejszych sił militarnych

58 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU


OPeRAcjA

OPeRAcjA

Decyzję o udziale Polskiego Kontyngentu Wojskowego w misji Unii Europejskiej w Czadzie minister obrony narodowej podpisał 23 listopada 2007 roku (decyzja MON nr 538). Siły Zbrojne RP wydzieliły do operacji żołnierzy i pracow-ników wojska z 10. Brygady Kawalerii Pancer-nej ze Świętoszowa, 17. Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej z Międzyrzecza i z Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej z Gliwic. W kontyngencie znalazła się również Grupa Lot-nicza (25. Brygada Kawalerii Powietrznej z To-maszowa Mazowieckiego), kompania logistyczna (1. Brygada Logistyczna z Bydgoszczy), kompania inżynieryjna (1. Brzeska Brygada Saperów) oraz Narodowy Element Wsparcia (10. Brygada Logi-styczna z Opola). Ponadto wydzielono czterech oficerów do Dowództwa Operacji (OHQ) we Francji; w tym jednego w randze generała dywizji (gen. dyw. Bogusław Pacek) na stanowisko zastęp-

Przeglądy techniczne i naprawy pojazdów przeprowadzano w obozowisku na terenie parku samochodowego

koryta wyschniętych rzek mogły okazać się zdradliwe dla wie-lotonowego pojazdu opancerzonego. Piaszczysta, wyschnięta powierzchnia ukrywała grzęzawisko

60 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

cy dowódcy operacji oraz pięciu do Dowództwa Sił UE w rejonie misji. Całość polskich sił (poza Grupą Lotniczą) stacjonowała w bazie Iriba, oko-ło dwustu kilometrów od Abeche. Było też w niej zakwaterowane115 osób personelu ONZ.

Polski Kontyngent Wojskowy podlegał bez-pośrednio Dowódcy Operacji. Jego dowódcą był płk Wojciech Kucharski, a zastępcą ppłk Marek Gryga. Działania operacyjne były prowadzone tylko z jednej bazy (oprócz Grupy Lotniczej) wy-łącznie na terytorium Czadu.

Dotarcie do rejonu odpowiedzialności mandatowej kontyngentu wymagało planowa-nia uciążliwej trasy. Stolica Czadu N’Djamena leży ponad dwa tysiące kilometrów od portu w Douala (Kamerun) lub alternatywnym porcie w Bengazi (Libia), gdzie drogą morską (ze Szcze-cina) przetransportowano zasadniczy sprzęt pol-skiego kontyngentu. Stołeczne lotnisko mogło przyjąć dziennie najwyżej jeden samolot trans-portowy AN-124 Rusłan. Dotarcie z N’Djameny do rejonu operacji we wschodnim Czadzie wy-magało pokonania następnych kilkuset kilome-trów. Lotnisko w Abeche, gdzie znajdowała się kwatera główna EUFOR, umożliwiało lądowanie transportowca C-130 Herkules, C-160 Transall czy samolotu CASA, ale znajdowało się około siedmiuset kilometrów od rejonu operacji. Przy

braku linii kolejowych i odpowiednich dróg do-tarcie do bazy zajmuje w porze suchej dwa dni, a w porze deszczowej podróż trwała nawet trzy razy dłużej.

Polski kontyngent w Czadzie działał na tere-nie o powierzchni dziesięciu tysięcy kilometrów kwadratowych, pozbawionym jakiejkolwiek in-frastruktury, w większości pagórkowatym i pu-

Wyjeżdżające na patrol Land Rovery zwykle miały zwinięte plandeki. nic dziwnego, że już po godzinie jazdy, żołnierze znajdujący się w pojeździe (zwłaszcza z tyłu) byli pokryci grubą warstwą pyłu

Park dla wozów bojowych znajdował się w pobliżu głównej bramy wyjazdowej z bazy iriba


OPeRAcjA

stynnym. Tamtejsze drogi są prawie wyłącznie gruntowe – w porze deszczowej praktycznie nieprzejezdne ze względu na wezbrane rzeki i brak mostów. Dlatego odległość mierzy się nie w kilometrach, ale w czasie, jaki jest potrzebny do przebycia. Od podstaw trzeba było zbudować bazę. Znaczna część prac inżynieryjnych zosta-ła sfinansowana ze wspólnego funduszu państw członkowskich UE (tzw. mechanizm ATHENA).

Kontraktorzy m.in. wyrównali teren pod zabu-dowania i przykoszarowe place, usypano wały ochronne, wykopano studnie oraz przygotowano miejsca pod magazyny i agregaty prądotwórcze.

MOŻLiWe ZAGROŻeniA

Najpoważniejszym niebezpieczeństwem, na jakie narażeni byli żołnierze biorący udział

do ewentualnej obrony bazy iriba miały służyć armaty ZU-23-2 umieszczone na platformie opancerzonego samochodu transpor-towego sTAR 266

Mieszkalne kontenery umieszczono w dwóch rzędach. W innym miejscu skupiono kontenery sanitarne

Także pomieszczenia sztabu umieszczone w kontenerze były klimatyzowane

62 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

w międzynarodowej operacji, jest możliwość postrzegania ich przez społeczność lokalną jako agresora, co podważałoby bezstronność sił Unii Europejskiej. Groźba ta była realna, gdyż pod ko-niec listopada 2007 roku walczący z czadyjskim rządem Związek Sił Demokratycznych i Postę-powych (UFDD) ogłosił, że „znalazł się w stanie wojny z armią Francji i innymi zagranicznymi si-łami przebywającymi na terytorium ich państwa”.

Rebelianci zarzucili Francuzom popieranie pre-zydenta Indrissa Deby’ego. Władze Sudanu od-pierały zarzuty podsycania konfliktu twierdząc, że to prezydent Czadu, pochodzący z tej samej grupy etnicznej co rebelianci w Darfurze, wspiera sudańską wojnę.

Pomimo deklaracji władz Sudanu o systema-tycznym spadku liczby przestępstw w dalszym ciągu miały miejsce ataki zarówno na personel UNMIS (United Nations Mission in Sudan), AMIS (Aftican Mission in Sudan), jak i na obiekty oraz przedstawicieli misji humanitarnych, szcze-gólnie w regionach będących poza kontrolą rzą-du. Sytuację we wschodnim Czadzie kompliko-wała także działalność bojówek arabskiej milicji Dżandżawidów, rekrutujących sudańskich i cza-dyjskich Arabów wywodzących się z plemion ko-czowniczych. Należało się również liczyć z możli-wością zagrożenia ze strony Al-Kaidy i powiąza-nych z nią struktur, biorących udział w czystkach etnicznych na terenie Darfuru. Zwolennicy Al--Kaidy, w tym bojownicy mający doświadczenie z walk z siłami koalicyjnymi w Iraku, mogli prze-nikać w rejon prowadzenia operacji, zwłaszcza na tereny pogranicza sudańsko-czadyjskiego.

Przed wyjazdem z bazy, w wyznaczonym do tego miejscu, każdy żołnierz kontyngentu musiał załadować magazynek do broni. Po powrocie z patrolu rozładowywał karabinek lub pistolet

Przy wjeździe do bazy także musiał być rozładowany karabin maszynowy


MOŻLiWe ZAGROŻeniA

W bOjOWej GOTOWOści

W dniach 17-23 kwietnia 2008 roku z lotni-ska na wrocławskich Starachowicach wyleciały pierwsze samoloty do Afryki. Inżynieryjna Grupa Przygotowawcza (IPG) liczyła 75 żołnierzy i pra-cowników wojska (tłumacze). W jej składzie zna-lazły się pododdziały: inżynieryjny, logistyczny, łączności, ochrony oraz sekcja medyczna.

Całość sił głównych I zmiany PKW (136 żołnierzy i pracowników wojska) przetranspor-towano do Czadu w dwóch turach: 6 i 8 wrze-śnia 2008 roku. Pełną gotowość operacyjną (Full Operational Capability) Polski Kontyngent Woj-skowy w Republice Czadu osiągnął 15 września 2008 roku. Tym samym przystąpiono do wyko-nywania zadań mandatowych nałożonych na Siły Unii Europejskiej przez Radę Bezpieczeństwa ONZ. Na początku października do bazy North Star przybyli żołnierze z Chorwacji (15 osób), za-silając szeregi utworzonego w bazie PKW Czad

bazę Guereda zbudowano na niewielkim wzniesieniu. stąd niedaleko było do strategicznej drogi do Abeche i dwóch obozów uchodźców: Mile i kounougo

Po przyjeździe do bazy Guereda żołnierze z ulgą zdejmowali zakurzone i przepocone oporządzenie wojskowe i suszyli je na otwartych drzwiczkach swojego Land Rovera

64 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

W bazie Guereda żołnierze spali również w namiotach

nie budził sensacji przejazd kołowego transportera opancerzonego Rosomak przez główną i jedyną drogę w wiosce

66 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

Wielonarodowego Batalionu Północ (Multinatio-nal Batalion – North; MNB-N) EUFOR. W paź-dzierniku do bazy przybył cywilny personel sił Organizacji Narodów Zjednoczonych w Repu-blice Czadu i Republice Środkowoafrykańskiej (The United Nations Mission in Central African Republic and Chad – MINURCAT: trzy osoby (docelowo liczył 50 osób).

Od października 2008 roku kontyngent otrzy-mał dodatkowe zadanie – objęcie odpowiedzialno-ścią wysuniętej bazy operacyjnej w okolicy miasta Guereda, siedziby departamentu Dar Tama. Gru-pa bojowa stacjonująca w bazie była zmieniana co siedem dni. Dzięki obecności naszych żołnierzy możliwe było pełniejsze kontrolowanie rejonu dwóch obozów dla uchodźców (Mile i Kouno-ugo) oraz strategicznej drogi wiodącej z Abeche. Poza tym żołnierze stacjonujący w Gueredzie mie-li lepsze rozeznanie sytuacji w przygranicznych terenach z Sudanem, gdzie często dochodziło do napięć na tle etnicznym. Ważne również było to, że wracające z Abeche konwoje, ochraniane przez siły EUFOR, mogły bezpiecznie zatrzymywać się na noc w tymczasowej bazie.

W rejon afrykańskiej operacji EUFOR siły główne II zmiany Polskiego Kontyngentu Wojsko-wego przybyły 24 listopada 2008 roku. Ceremonia przekazania dowodzenia kontyngentu odbyła się 29 listopada w bazie North Star. Dowódcą II zmia-ny PKW w Czadzie był płk Maciej Siudak, a jego zastępcą ppłk Marcin Michalak. Obie zmiany pol-skich kontyngentów wojskowych, w ramach współ-pracy cywilno-wojskowej, otoczyli opieką szkołę podstawową i szpital miejski w Iribie. Zorganizo-wano m.in.: dzień dziecka, podczas którego przeka-zaliśmy uczniom tornistry, zeszyty i zabawki. Także udało się dostarczyć szpitalowi najpotrzebniejsze leki i środki medyczne. W Bahai oraz w Baitir wła-snymi siłami naprawiono pompy studzienne. Ko-rzysta z nich ponad dwa tysiące mieszkańców.

W Republice Czadu podczas misji Polskiego Kontyngentu Wojskowego EUFOR Samodziel-na Grupa Powietrzna funkcjonowała zarówno w pierwszej jak i drugiej zmianie. W jej składzie znaleźli się żołnierze 25. Brygady Kawalerii Po-wietrznej: ok. 63 w każdej zmianie. Dysponowa-no trzema śmigłowcami Mi-17. Zadania SGP były takie same w obu zmianach: transport powietrz-

W czadzie, w rejonie odpowiedzialności mandatowej kontyngentu, nie było utwardzonych dróg



ny, transport rannych i chorych, rozpoznanie powietrza, wsparcie z powietrza. Z danych do-wództwa 25 BKPow. wynika, że łącznie wylatano ok. 300 godzin. Dowódcą Samodzielnej Grupy Powietrznej podczas I zmiany był ppłk Wojciech Romańczuk, a drugiej ppłk Paweł Półtorak.

Postanowieniem prezydenta RP z dnia 13 marca 2009 roku polski kontyngent został skie-rowany do misji w siłach Organizacji Narodów

Zjednoczonych w Republice Środkowoafrykań-skiej i Republice Czadu (MINURCAT). Trzecia zmiana PKW w Czadzie była więc bezpośrednią kontynuacją działań Polaków w ramach misji EU-FOR (dwie zmiany).

Wyposażenie i sprzęt bojowy Polskiego Kon-tyngentu Wojskowego w Republice Czadu: 16 kołowych transporterów opancerzonych KTO Rosomak (8 bojowych, 6 transportowych, 2 me-

jedynymi większymi zwierzętami, jakie polscy żołnierze widzieli na terenie czadu były kozy, osły i wielbłądy

68 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

dyczne), 17 pojazdów Land Rover, 3 śmigłowce Mi-17, zestawy podwójnie sprzężonych armat przeciwlotniczych ZU 23-2 Hibneryt umieszczo-nych na opancerzonym Starze, 5 lekkich moź-dzierzy 60 mm, granatniki MK-19. W indywidu-alnym wyposażeniu Żandarmerii Wojskowej był: 9-mm pistolet Glock oraz 5,56-mm subkarabinek szturmowy wz. 96/05 Mini Beryl, a w arsenale żołnierzy wojsk lądowych 5,56-mm karabinek

automatyczny wz. 96 Beryl, 9-mm pistolet Vist. Bronią wsparcia grupy bojowej stały się podwie-szone granatniki Pallad, ręczny granatnik prze-ciwpancerny RPG-7 i 7,2-mm karabin maszyno-wy km pk. Wśród sprzętu logistycznego znalazły się m.in.: cysterny na wodę Jelcz CW-10, cysterny paliowe Jelcz CP-10, Jelcze HIAB wykorzystywa-ne do składania kontenerów mieszkalnych oraz Jelcze Multilift z platformą załadowczą.

Wszechobecnego pyłu można było się pozbyć tylko podczas kąpieli pod prysznicem z gorącą wodą znajdującą się w kontenerze sanitarnym w bazie iriba



PRZed WyRUsZenieM nA cZARny LądPrzed wyjazdem w I zmianę Polskiego Kon-

tyngentu Wojskowego na misję do Republiki Czadu kompanie manewrowe ostatni egzamin zdawały na poligonie w Świętoszowie. Przygoto-wanie żołnierzy do służby na afrykańskim kon-tynencie nie ograniczyło się tylko do ćwiczeń wojskowych, ale także zgłębiano wiedzę o kraju, do którego jechali. Profesor Jacek Knopek z In-stytutu Politologii Uniwersytetu Toruńskiego, za-poznał żołnierzy ze strukturą etniczną i religijną państw Afryki Środkowej. Jego wykład kwestiami obyczajowymi i kulturowymi uzupełnili polscy misjonarze: kapucyn, ojciec Tomasz Wołoszyn i franciszkanin, ojciec Michał Borecki. Żołnierzy

Umiejętność udzielenia pierwszej pomocy medycznej jest niezbędna nie tylko w działaniach militarnych. dlatego wszyscy żołnie-rze musieli zapoznać się z tajnikami wiedzy ratownictwa przedmedycznego

Przed wyruszeniem na misję eUfOR do Republiki czadu żoł-nierze i zmiany ćwiczyli na polskim poligonie m.in. ewakuację rannego z pola walki

70 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

także poinformowano o przepisach międzynaro-dowego prawa humanitarnego konfliktów zbroj-nych. Wykładowcy z Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Poznaniu nie ograniczyli się tylko do omówienia treści konwencji, ale przedstawili kil-ka hipotetycznych sytuacji. Podczas zajęć wyjeż-dżający na misję dowiedzieli się także o specyfice współpracy cywilno-wojskowej i zasadach użycia siły przez polski kontyngent w Czadzie. Doszło też do sytuacji, że kilkunastu żołnierzy spotkało się w biskupem Czadu, który z wizytą przebywał w Bydgoszczy. Także skorzystano z doświadczeń oficerów francuskich znających Afrykę, którzy odwiedzili świętoszowski poligon.

Na poligonie szkolono się w działaniach medycznych i w sposobach ewakuacji ranne-go. Kiedy trafimy pod silny ostrzał i zbytnio nie możemy się podnieść działamy na tzw. żółwika. Trzeba wczołgać się pod rannego, lekko unieść go na plecach i poruszając się na czworakach wy-cofać w bezpieczne miejsce. W podobnie trudnej

sytuacji, przy ewakuowaniu rannego żołnierza, można zastosować tzw. metodę intymną. Ra-townik leżąc na boku zarzuca na siebie rannego i trzymając go za oporządzenie odczołgiwuje się do polowego ambulatorium. Oryginalnym pa-tentem ratowniczym, którego nauczyliśmy się od instruktora Fundacji Byłych Żołnierzy GROM, jest transportowanie rannego przy użyciu cien-kiej linki. Podkładamy ją pod pośladki i ramiona poszkodowanego, na piersiach spinamy kara-bińczykiem. Dzięki takiemu zabiegowi stabilnie utrzymujemy go na plecach i mamy wolne obie ręce. Swobodnie obserwując przedpole możemy strzelać z karabinka należącego do rannego ko-legi. Jest też pozycja ewakuacyjna na tzw. pieska. Wykorzystywana jest, kiedy trzeba jak najszyb-ciej wydostać się z rejonu ostrzału. Dwóch żoł-nierzy zarzuca linki na ramiona i ciągną rannego po ziemi. Alternatywną propozycją jest niesienie rannego przy pomocy tzw. siodełka, które tworzą dłonie dwóch ratowników.

na polskim poligonie żołnierzom wyjeżdżającym na misję do czadu trudno było stworzyć warunki terenowe i klimatyczne jakie spotkają w Afryce. jednak ważne było zgrywanie żołnierzy dwóch formacji: żandarmów wyposażonych w Land Rovery i żołnierzy piechoty dysponujących kołowymi transporterami opancerzonymi Rosomak


PRZed WyRUsZenieM nA cZARny Ląd

Na strzelnicy żołnierze Żandarmerii Woj-skowej uzbrojeni w karabinek Mini-Beryl z ce-lownikiem holograficznym i pistolet GLock 17 dobierali się w pary, tworząc dwuosobowe sekcje w jakich im przyjdzie działać podczas patrolu na misji w Czadzie. Cele ukazywały się bez uprze-

dzenia. Dla karabinku pojawiały się w odległości 50–150 metrów. Dla pistoletu tarcze umieszczono w zasięgu 20–25 metrów. Chodzi o odejście od powszechnego schematu użycia broni – strzelania tylko do celu cały czas widocznego. Ważne było nauczenie poruszania się z bronią, wybór celu

kołowy transporter opancerzony Rosomak sprawdził się na misji w czadzie. nie miał problemów z poruszaniem się po piaszczystym podłożu

na poligonowej strzelnicy szkolili się żołnierze z plutonów szturmowych Żandarmerii Wojskowej

72 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

i szybka reakcja strzelca. W sytuacji dynamicz-nego działania liczą się ułamki sekund. Od reakcji pojedynczego żołnierza zależy życie kolegów.

Żołnierze trenujący w parach musieli sobie ufać. Kiedy jeden z nich miał awarię broni lub zmieniał magazynek, drugi go osłaniał. W takiej sytuacji przyklęka się lub chowa za partnera. Kie-dy zawiedzie broń, na przykład zatnie się, to sięga się za pistolet. Amunicji do karabinka nie powin-no zabraknąć: na poligonie każdy żołnierz posia-dał cztery magazynki. Na misji miał ich dziesięć.

Żołnierze szkolili się także w prowadzeniu patroli, ustawianiu drogowych posterunków kontrolnych, przeszukiwaniu terenu i obiektów. Specyfiką przygotowań do misji były treningi tzw. wojskowej ochrony ważnej osobistości – umiejęt-ności utworzenia zewnętrznego i wewnętrznego pierścienia bezpieczeństwa. W działaniach misyj-nych stosuje się taki manewr do ochrony ważnych osób i dowódców najwyższego szczebla. W takim przedsięwzięciu bierze udział co najmniej dwu-dziestu żandarmów. Większość żołnierzy bio-rących udział w misji w Czadzie pełniła służbę

w Polskim Kontyngencie Wojskowym w Iraku, Afganistanie, DR Kongo, Kosowie. Kompania Żandarmerii Wojskowej swoje przygotowanie do misji rozpoczęła już we wrześniu ubiegłego roku, gdyż początkowo to właśnie oni mieli wystawić 150-osobowy kontyngent. Po decyzji zwiększa-jącej PKW Czad do czterystu osób rozpoczęto przygotowanie nowych jego części.

Kolejna sytuacja. Z lasu wyjechały kołowe transportery opancerzone Rosomak i kilka po-jazdów terenowych HMMWV. Są ochroną dla konwoju przewożącego cysterny z paliwem. Nie przebyły jeszcze stu metrów, kiedy z pobliskiego wzgórza zaczęto do nich strzelać. Bojowe wozy na-tychmiast rozwinęły się w linię obrony. Żołnierze piechoty pospiesznie desantowali się z pojazdów. Ukrywając się za ich pancerzem ruszyli do ataku. Zaczęto oskrzydlać przeciwnika. Równocześnie utworzono kordon wokół lądowiska ewakuacji medycznej, żeby bezpiecznie wylądował śmigło-wiec i podjął rannych żołnierzy. To tylko jeden z elementów szkolenia, który uparcie trenowano przez dwa miesiące pobytu na poligonie. Zaanga-

na misji w czadzie pojazdu Rosomak używano także w nocy do patrolowania terenu wokół bazy iriba


PRZed WyRUsZenieM nA cZARny Ląd

żowano do niego pierwszą kompanię manewro-wą utworzoną z żołnierzy Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej z Gliwic i drugą kompa-nią manewrową, w której skład weszli żołnierze 10 Brygady Kawalerii Pancernej ze Świętoszowa i 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej z Międzyrzecza. To właśnie one stanowiły trzon I zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowe-go w Czadzie. Na misji, najczęściej w patrolach mieszanych, mieli wykonywać najważniejsze za-dania operacyjne. To specyficzne działanie. Żoł-nierze z wojsk lądowych działający na kołowych transporterach opancerzonych Rosomak mają odmienną taktykę działania niż żandarmi wypo-sażeni w lekkie Land Rowery. Należało nauczyć się współdziałania obu formacji, dograć wspólny model działania. Dlatego ćwiczono różne sche-maty odparcia ataku na konwój czy patrol, także korzystając z pomocy śmigłowców 25 Brygady Kawalerii Powietrznej. Żandarmi, co było dla nich nowością, desantowali się z maszyn z niskiej wy-sokości. Także trenowano działanie sił szybkiego reagowania QRF (Quick Reaction Force) i obronę bazy. Na poligonie nie ćwiczono elementów walki z tłumem. Prawdopodobieństwo takiego zdarze-nia w Czadzie było niewielkie ze względu na małą gęstość zaludnienia w tym regionie.

Z MiejscA OPeRAcji

Z wielkiej piaskownicyNa północy Czadu, w bliskim sąsiedztwie

Sahary, gdzie stacjonował Polski Kontyngent Wojskowy, były tylko piaszczyste drogi wijące się wśród bezkresnych przestrzeni, wpełzające w wyschnięte koryta rzek… W porze deszczowej większość terenów była odcięta od świata, bo nie było mostów. Z okna śmigłowca Mi-8, należącego do 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z wysokości kilkuset metrów, baza Iriba polskiego kontyngen-tu sił EUFOR wyglądała jak zakład przemysłowy zajmujący się tajną produkcją. Teren otaczało obwałowanie ochronne o wysokości około trzech metrów, zakończone zwojami concentriny. Na ro-gach nasypu umieszczono drewniane wieże war-townicze, które obłożono workami z piaskiem. Wokół bazy – niczym średniowieczna fosa – szeroki rów odwadniający, a przed nim kolejne zasieki. Dalej, aż po horyzont, już tylko półpu-stynia z rzadka porośnięta ciernistymi krzewami i pojedynczymi akacjami. Gdzieniegdzie pasły się zdziczałe stada wielbłądów i pojedyncze osły.

Pod koniec 2008 r. bazę od podstaw wybu-dowała polska inżynieryjna grupa przygotowaw-cza, której pomagali francuscy żołnierze. Teren

Podczas przygotowań i i ii zmiany PkW eUfOR żołnierze ćwiczyli na poligonie z tą samą bronią osobistą z jaką im przyszło działać w czadzie

74 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU


Z MiejscA OPeRAcji

W porze suchej tylko w korycie rzeki na drodze do bazy Guereda pozostało trochę wody

Przy podjeździe do rzeki kierowca Rosomaka nie zmniejszał prędkości rozpędzonego pojazdu. Mogło to uchronić transporter przed zakopaniem się w piaszczystym podłożu

76 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

wyrównano, wykopano dwie studnie, postawiono prawie trzysta kontenerów mieszkalnych, sztabo-wych i sanitarnych, uruchomiono potężne agre-gaty; inaczej baza nie miałaby elektryczności.

W Czadzie obozy uchodźców i przesiedleń-ców to nietypowe miejsca. Nie mają murów, jakiegokolwiek ogrodzenia, bram wjazdowych z uzbrojonym strażnikiem… To skupisko setek glinianych, parterowych zabudowań, rozrzu-conych na dużym obszarze, krytych dachami z trzciny lub osłoniętych zwyczajną płócienną plandeką. Trzeba bardzo było uważać, żeby przez przypadek nie naruszyć umownej granicy obozu.

Nieodzowna łączność O tym, że w rejonie odpowiedzialności pol-

skiego kontyngentu nie jest bezpiecznie, wielo-krotnie przekonali się pracownicy organizacji humanitarnych, kiedy w celach rabunkowych na-padnięto ich na głównych drogach publicznych. Najbardziej zapalnym rejonem są okolice Guere-dy, gdzie coraz częściej dochodziło do ataków na przedstawicieli organizacji ONZ, pozarządowych i funkcjonariuszy specjalnych sił bezpieczeństwa DIS. Grupy bandyckie liczące od dwóch do pięciu

osób były uzbrojone w AK-47, pistolety kalibru 9 mm, nierzadko w ręczny granatnik przeciwpan-cerny RPG-7, dokonywały zuchwałych napadów, po czym skradzionymi pojazdami uciekali do Sudanu. Dlatego ważnym elementem funkcjono-wania kontyngentu była sprawna łączność. Kie-dy polscy żołnierze przebywali na patrolach lub prowadzili konwoje, do łączności wewnętrznej między swoimi pojazdami (KTO Rosomak, Land Rover) używali radiostacji UKF: TRC 9500/ RRC 9500 (zamontowane w wozie) i TRC 9200/RRC 9200 (plecakowe). W rejonie odpowiedzialności mandatowej kontyngentu, nie powinno być za-kłóceń elektromagnetycznych, to jednak zdarzały się tzw. martwe pola. Wtedy łączność dublowana była telefonami satelitarnymi Thuraya znajdu-jącymi się na wyposażeniu dowódców grup bo-jowych. Kiedy zachodziła potrzeba operacyjna i tworzono dodatkową grupę do szczególnego zadania, wyposażano ją także w radiostację ple-cakową typu Harris oraz w telefon satelitarny.

Grafik patroliW kontyngencie skrzętnie notowano każdy

wyjazd na patrol. Ich termin nigdy nie był zasko-

Małe dzieci cierpliwie czekały przy drodze na przejeżdżające pojazdy eUfOR. spodziewały się drobnych gestów przyjaźni: butelki z wodą, paczki sucharów…


Z MiejscA OPeRAcji

czeniem. Sekcja operacyjna Polskiego Kontyn-gentu Wojskowego, planowała je zawsze z tygo-dniowym wyprzedzeniem. Nic więc dziwnego, że każda z grup bojowych wiedziała, że co miesiąc, na siedem dni, przenosi się do wysuniętej bazy wojskowej w Gueredzie i tam będzie wykonywała zadania operacyjne. Pozostałe trzy tygodnie żoł-nierze przebywali w obozowisku Iriba: jeździli na patrole dzienne i nocne, ochraniali przedstawi-cieli ONZ i pozarządowych organizacji humani-tarnych, pełnili całodobowe służby dyżurne na bramach wjazdowej i wyjazdowej oraz na wieżach wartowniczych.

Podczas stacjonowania w bazie wojskowej Guereda żołnierze przede wszystkim byli od-powiedzialni za bezpieczeństwo pracowników organizacji humanitarnych oraz bezpieczeństwo w rejonie wokół dwóch obozów uchodźców: Ko-unougo i Mile, a także za kontrolę strategicznej drogi do Abeche. Na dowódcy grupy spoczywał obowiązek utrzymywania kontaktów z miejsco-

Przed wyruszeniem na patrol żołnierze nie zapominali o zapakowaniu do pojazdu zgrzewki wody mineralnej i suchych racji żyw-nościowych

Wielu polskich żołnierzy pełniących służbę w Republice czadu była na wojskowej misji w bośni i Hercegowienie, iraku oraz w dR konga. Trudne warunki klimatyczne i terenowe, niespo-tykane w Polsce, szybko ich nauczyły dbać o komfort służby. Za własne pieniądze kupowali dodatkowe wyposażenie m.in.: zwyczajną płócienną chustę lub vandamkę, która od pyłu skutecznie chroniła szyję, nos i usta podczas jazdy w odkrytym Land Roverze czy w luku strzelniczym kołowego transportera opancerzonego Rosomak

78 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

wymi władzami, a w szczególności z tutejszym prefektem Abdramanem Abdelkerimem i sułta-nem Janja Qarafa Saranem (obaj pochodzą z ple-mienia Tana).

Z GPS w kieszeniInfrastruktura komunikacyjna w północnej

części Czadu nie istnieje. Nie ma utwardzonych dróg, tylko piasek. Żeby nie zboczyć z trasy, wy-znaczano ją na podstawie wskazań nawigacji sate-litarnej GPS. W porze deszczowej niejednokrotnie przeżywano istny horror. Wszystkie drogi uległy rozmyciu. Wysoki stan wód i brak jakichkolwiek mostów powodował, że przejazd stawał się nie-możliwy. Jazda po dnie koryta rzek, jak to bywało w porze suchej, nie wchodziła w rachubę. Nawet kołowy transporter miał poważne kłopoty, także

kiedy opadła woda. Okazało się bowiem, że pod warstwą piasku znajduje się grzęzawisko. Land Rovery były lekkie, więc przejeżdżały. Natomiast ciężkie Rosomaki zapadały się po osie. W porze deszczowej prędkość jazdy samochodem nie mo-gła przekroczyć 30–40 km/godz. To, że pojazd miał założone odpowiednie opony nie oznacza-ło, iż dobrze trzymał się nawierzchni. Przy dużej prędkości ślizgał się po wilgotnej drodze. Proble-mem było także mocno nasiąknięte ilaste podłoże. Kawałki ziemi przyklejały się do kół, które wtedy wyglądały jak cukrowa wata na patyku.

Dowódcy kontyngentów często spotykali się z Haggarem Abderahmanem, sułtanem plemie-nia Zaghawa. Taka rozmowa mogła trwać zale-dwie kilka minut. Czadyjczycy to ludzie, którzy w swojej kulturze mają mocno zakodowane tar-

Z Abeche najszybciej do bazy iriba można było dotrzeć na pokładzie śmigłowca transportowego Mi-17. Polski kontyngent pod-czas i jaki i ii zmiany mógł korzystać z trzech takich śmigłowców należących do 25. brygady kawalerii Powietrznej

Fot. K

rzyszt

of Pla

żuk


Z MiejscA OPeRAcji

gowanie się. Jeżeli coś od nich chciano, na przy-kład uzyskania zgody na wybudowanie dla śmi-głowców nowego lądowiska, to sułtanowi nale-żało zaoferować coś od siebie. Nie było problemu z dogadaniem się. Urzędnik zawsze dotrzymywał słowa, ale i tego samego oczekiwali od innych. Takie spotkania służyły także zdobywaniu in-formacji o sytuacji w rejonie odpowiedzialności kontyngentu.

Czadyjski paradoksW Czadzie mamy do czynienia z pewnym

paradoksem! Rebelianci sudańscy to nie są ci, jak nazwa na to wskazuje, którzy stacjonują na tere-nie Sudanu, ale ci, których bazy tyłowe znajdują

Polscy żołnierze przychylność czadyjskiej społeczności zdoby-li także poprzez wyremontowanie pompy doprowadzającej wodę do publicznej studni. Trudno policzyć ilu mieszkańców korzysta z niej każdego dnia: sto, dwieście…

Patrol PkW wracając z Gueredy do bazy iriba zwykle zatrzymy-wał się w pobliskim miasteczku przy bazarze. Załogi z karabi-nem na pasie opuszczały wojskowe pojazdy. W czadzie, w stre-fie odpowiedzialności mandatowej kontyngentu, była bowiem rzadka okazja kupienia wyrobów lokalnych rzemieślników czy przyjrzenia się z bliska życiu Afrykańczyków, zwłaszcza, że na tutejszy bazar przybywali oni nawet z odległych wiosek

80 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

się na terenie Czadu. Natomiast rebelianci czadyj-scy stanowią opozycję wobec prezydenta Indrissa Deby’ego, zmuszoną do opuszczenia Czadu i prze-niesienia się do Sudanu. Jest też druga strona me-dalu, także zagadkowa! Mówi się o konflikcie cza-dyjsko-sudańskim w kategoriach państwowych. W tym regionie świata dla wielu ludzi granice po prostu nie istnieją. Liczy się tożsamość etniczna. Plemiona Zaghawa i Tama zamieszkują zarówno na terytorium Czadu, jak i Sudanu. Dla nich jest to konflikt międzyplemienny. Natomiast w kwestii darfurskiej spór toczy się pomiędzy plemionami Fur, Zaghawa i Massalit, które od wieków zasie-dlają te rejony, a plemionami arabskimi – białymi arabami, którzy sprawują władze w Sudanie. Nie można też tego interpretować jako konfliktu reli-gijnego, ponieważ członkowie Zaghawa, Furu czy

Przedstawiciele dowództwa polskiego kontyngentu wojsko-wego, bez względu na przynależność plemienną spotykali się z przedstawicielami lokalnej władzy

W PkW funkcjonował wojskowy zespół analityków rekrutujący się głównie ze specjalistów centrum Reagowania

epidemiologicznego sił Zbrojnych RP, m.in. odpowiadał za identyfikację zagrożeń zdrowotnych żołnierzy pełniących

misję w czadzie


Z MiejscA OPeRAcji

82 www.mon.gov.pl

RePUbLikA cZAdU

innych plemion, są w większości wyznania mu-zułmańskiego. Arabowie, którzy rządzą Sudanem, to także muzułmanie. Jest więc konflikt etniczny, a nawet można powiedzieć, o podłożu rasowym. Biali arabowie próbują zdominować region zajęty przez ludność pochodzenia murzyńskiego. W re-jonie odpowiedzialności Polskiego Kontyngentu Wojskowego stałe wpływy mieli rebelianci sudań-scy z ugrupowania Justice and Equality Movement (JEM). Ich bazy tyłowe znajdowały się przede wszystkim w Iribie, Bahai, Oure Cassoni i Am Dje-ress. Według różnych źródeł ich liczebność sięgała 1,5–6 tysięcy bojowników. Rekrutacje do swoich oddziałów przeprowadzali we wszystkich obozach uchodźców, zwłaszcza w Oure Cassoni. Śmiało można powiedzieć, że Polski Kontyngent Wojsko-wy był neutralny wobec rebeliantów. Jednak dla rebeliantów czadyjskich byliśmy stroną w konflik-cie, a obecność sił PKW była próbą usankcjonowa-nia rządów prezydenta Deby’ego oraz akceptacją dla rebeliantów sudańskich z ugrupowania JEM. Ich legitymacje członkowskie miała większość mieszkańców Iriby i Bahai. Dlatego w przypadku ofensywy rebeliantów czadyjskich, w rejonie odpo-wiedzialności naszych wojsk, bylibyśmy uznawani

jako potencjalny przeciwnik. To mogło stwarzać zagrożenie dla naszego kontyngentu. Jednak-że ze względu na fakt, że celem rebeliantów jest osiągnięcie władzy w Czadzie, a najważniejsze jej ośrodki znajdują się w N’Djamenie, sektor północ-ny kraju, gdzie stacjonowaliśmy, nie był dla nich priorytetowy. Zajęcie jego części lub całości nie gwarantowało zwycięstwa.

bywało, że oprócz skrzyń i pakunków, samolotem cAsA transportowano do kraju żołnierzy kontyngentu

Podczas trwania misji w czadzie niezbędny sprzęt i wyposaże-nie wojskowe dowożono samolotami transportowymi cAsA


Z MiejscA OPeRAcji

REPUBLIKA GRUZJI

kRAj

Gruzja to państwo w Azji, znajdujące się na Kaukazie Południowym. Graniczy na północy z Rosją, na wscho-dzie z Azerbejdżanem, a na południu z Armenią i Turcją: zachodnią granicę kraju wyznacza wy-brzeże Morza Czarnego. Obszar 69,7 tys. km2. Liczba ludności – 4630 tys. Gęstość zaludnienia – 67 osób/km2. Ustrój – republika. Język urzędo-wy – gruziński. Stolica – Tbilisi (1,1 mln). Grupy etniczne: 84% Gruzinów, 6% Ormian, 2% Abcha-zów, 1% Osetyjczyków, 1% Rosjan, poza tym Gre-cy, Ukraińcy, Kurdowie. Poza granicami państwa mieszka: 1,5 miliona Gruzinów w Turcji, milion

w Rosji, 600 tysięcy w Iranie, tysiąc w Afganistanie, 2 ty-siące w Azerbejdżanie. Reli-gie: 82% ludności deklaruje przynależność do Gruziń-skiego Kościoła Prawosław-nego, 4% do Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego, 2% to Rosyjska Cerkiew Prawo-sławna, około 9% to muzuł-

manie. Niepodległość od ZSRR Gruzja uzyskała 9 kwietnia 1991 r. PKB na jednego mieszkańca wynosi 2339 USD. Gruzja jest podzielona na dwie republiki autonomiczne: Abchazję i Adża-rię, dziewięć regionów administracyjnych oraz miasto wydzielone Tbilisi. Obie republiki zosta-ły utworzone w latach 20. XX wieku, w czasach ZSRR. Gruzińskie regiony możemy porównać do polskich województw. Ich zwierzchnikami są przedstawiciele prezydenta Gruzji, potocznie

Mtskheta – dawna stolica Gruzji, obecnie mieszka tu około 20 tysięcy osób

Fot. P

iotr Ta

jchma

n

84 www.mon.gov.pl

RePUbLikA GRUZji

nazywani gubernatorami. Mianuje ich i odwołu-je prezydent. Regiony dzielą się na 61 prowincji. Faktycznie republika autonomiczna Abchazja i były obwód autonomiczny Osetia Południowa nie znajdują się pod kontrolą władz gruzińskich i stanowią państwa nieuznawane.

GeneZA kOnfLikTU

W październiku 2007 roku były minister obrony, Irakli Okruaszwili, oskarżył prezydenta o korupcję i niekompetencje, planowanie zabój-stwa Badri Patarkaciszwilego, bogatego biznes-mena, a także ukrywanie prawdziwego powodu śmierci Zuraba Żwanii. Zarzuty te doprowadziły do jego aresztowania. Jednak po wpłaceniu 6 mln dolarów amerykańskich został zwolniony i wyje-chał do Niemiec, gdzie uzyskał azyl polityczny. Po aresztowaniu wycofał zarzuty wobec prezydenta, lecz wznowił je po zwolnieniu i emigracji. Na po-czątku listopada 2007 roku opozycja rozpoczęła protesty przeciwko rządom prezydenta Saakasz-wilego, oskarżając go o wprowadzenie rządów au-

kościół w katshi znajduje się na 40-metrowej podstawie z kamienia naturalnego pochodzenia

Widok na kaukaz Wysoki

Fot. P

iotr Ta

jchma

n

Fot. P

iotr Ta

jchma

n


GeneZA kOnfLikTU

torytarnych i domagając się jego ustąpienia i roz-pisania nowych wyborów. Na początku listopada 2007 r. prezydent wprowadził stan wyjątkowy na terenie Gruzji na okres 15 dni, a następnego dnia rozpisał przedterminowe wybory prezy-denckie na 5 stycznia 2008 roku. W wystąpieniu telewizyjnym uzasadnił jego wprowadzenie tym, że „istnieje niebezpieczeństwo niepokojów”. Sa-akaszwili oskarżył też Rosję o podsycanie niepo-kojów, zapowiadając jednocześnie wyrzucenie kilku rosyjskich dyplomatów. W odpowiedzi Ro-sja poinformowała, iż formalnie zakończyła swoją obecność wojskową w Gruzji, zamykając ostatnią bazę wojskową w tym kraju (dotyczyło to baz za-łożonych w latach 90. XX wieku, po obaleniu pre-zydenta Zwiada Gamsachurdii. Nie zakończyło to jednak ponad dwustuletniej obecności wojskowej Rosji na terytorium Gruzji. W nocy z 7 na 8 sierp-nia 2008 roku (ostrzale artyleryjskim Cchinwali, stolicy Osetii Pd), zbrojnej próbie przywrócenia przez Gruzję „konstytucyjnego porządku”, roz-

W drodze do check-pointu w kvemo nikozi

Rosyjski check-point w Odzisi

Fot. P

iotr Ta

jchma

n

Fot. P

iotr Ta

jchma

n

86 www.mon.gov.pl

RePUbLikA GRUZji

poczęła się wojna w Osetii Południowej. Wojska rosyjskie wkroczyły na tereny autonomii Osetii i Gruzji. W następstwie wybuchu konfliktu rosyj-sko-gruzińskiego 7 sierpnia 2008 r. Unia Europej-ska podjęła decyzję o zaangażowaniu operacyj-nym w celu wspierania wysiłków prowadzących do wypracowania jego trwałego i pokojowego rozwiązania. 12 sierpnia 2008 r. w Moskwie pre-zydenci Francji i Rosji uzgodnili 6-punktowy plan zakończenia wojny w Gruzji. Porozumie-nie objęło m.in.: zobowiązanie do niestosowania siły, powrót sił zbrojnych Gruzji do stałych miejsc dyslokacji, całkowite wycofanie wojsk Federacji Rosyjskiej ze stref przyległych do Południowej Osetii i Abchazji do pozycji zajmowanych przed wybuchem konfliktu oraz uruchomienie w rejo-nie konfliktu międzynarodowych mechanizmów monitorujących sytuację. 8 września 2008 r. pod-czas spotkania Sarkozy–Miedwiediew ustalono, że do 10 października 2008 r. rosyjskie siły zbroj-ne wycofają się z Gruzji „właściwej”.

OPeRAcjA

Misja Obserwacyjna Unii Europejskiej w Gruzji (European Union Monitoring Mission –EUMM) została powołana 15 września 2008 r. na mocy decyzji Rady Europejskiej w związ-ku z ustaleniami nadzwyczajnego posiedzenia Rady (1.09.2008 r.) wywołanego wojną gruziń-sko-rosyjską. Celem misji było obserwowanie w rejonach Gruzji okupowanych przez Rosjan realizacji 6-punktowego planu pokojowego z 12 sierpnia 2008 r. uzgodnionego przez prezy-dencję francuską Unii Europejskiej z Prezyden-tem Rosji. Faza operacyjna misji przewidzianej wstępnie na dwanaście miesięcy rozpoczęła się 1 października 2008 r., kiedy w rejon stref bufo-rowych wyznaczonych jednostronnie przez ar-mię rosyjską wyruszyły pierwsze patrole. Udział w misji wzięli przedstawiciele (głównie policji) z 22 krajów członkowskich Unii Europejskiej (łącznie 352 osób; w tym 200 obserwatorów). Peł-

W drodze na patrol

Fot. P

iotr Ta

jchma

n


OPeRAcjA

ną gotowość operacyjną misja EUMN osiągnęła 1 października 2008 r. Na szefa misji wyznaczo-no Hansjörga Habera, cywilnego przedstawiciela Unii Europejskiej, któremu podlegali dwaj kie-rownicy na teatrze (Head of Mission): ds. opera-cyjnych i administracyjnych. Jego zastępcą został gen. Gilles Janvier. Główną Kwaterę Operacyjną umieszczono w Tbilisi. Kilkanaście biur tereno-wych znajdowało się w: Baseleti (96 osób), Gori (70 osób), Poti (30 osób) i Zugdidi (70 osób). Li-czebność kontyngentów poszczególnych państw: Francja (36 osób), Włochy (35 osób), Polska (26 osób), Szwecja (25 osób), Niemcy (25 osób), Rumunia (20 osób), Wielka Brytania (19 osób), Dania (10 osób), Finlandia (10 osób), Hiszpania (10 osób), Grecja (8 osób), Holandia (8 osób), Czechy (5 osób), Litwa (5 osób), Austria (4 oso-by), Bułgaria (4 osoby), Łotwa (3 osoby), Węgry (3 osoby), Estonia (2 osoby), Luksemburg (2 oso-by), Malta (2 osoby).

Mandat Misji Monitorującej Unii Europej-skiej przedłużono do września 2010 r. Przewi-dywał on wyłącznie obserwacyjny charakter misji, zaangażowanie obserwatorów na całym terytorium Gruzji (także w Abchazji i Osetii Pd.), komplementarność wysiłków misji z ONZ

i OBWE (ze względu na sprzeciw Rosji obie misje zakończyły swą działalność w czerwcu 2009 r.), ścisłą koordynację działań z innymi instrumen-tami Unii Europejskiej.

ceLe Misji

Głównymi celami Misji Obserwacyjnej Unii Europejskiej w Republice Gruzji było: STABILI-ZOWANIE, czyli monitorowanie i analizowanie sytuacji związanej z procesem stabilizacji, skon-centrowane na pełnym przestrzeganiu sześcio-punktowego porozumienia z dnia 12 sierpnia 2008 r. między Gruzją a Federacją Rosyjską, w tym na powstrzymaniu się od użycia siły i zawiesze-niu działań zbrojnych, dostępie do pomocy hu-manitarnej, swobodzie przemieszczania się oraz wycofaniu wojsk rosyjskich na pozycje sprzed rozpoczęcia działań wojennych; NORMALI-ZOWANIE, czyli monitorowanie i analizowanie sytuacji związanej z procesem normalizacji rzą-dów cywilnych, procesem powrotu przesiedleń-ców wewnętrznych i uchodźców oraz budowania właściwego porządku publicznego; BUDOWA ZAUFANIA, czyli przyczynianie się do zmniej-szania napięć dzięki współpracy i umożliwianiu

Osetię Południową widać jak na dłoni

Fot. P

iotr Ta

jchma

n

88 www.mon.gov.pl

RePUbLikA GRUZji

kontaktów między stronami, a także dzięki innym środkom budowy zaufania; ZAPEWNIENIE IN-FORMACJI przydatnych do kształtowania polity-ki europejskiej oraz działania z myślą o przyszłym zaangażowaniu Unii Europejskiej.

Głównym zadaniem Obserwatora Sił Zbroj-nych RP było monitorowanie: postanowień sze-ściopunktowego porozumienia gruzińsko-rosyj-skiego w zakresie wycofania wojsk rosyjskich oraz ocena sytuacji humanitarnej na terenach dotknię-tych konfliktem, zgodności przestrzegania poro-zumienia (Technical Agreement – TA) pomiędzy Ministerstwem Obrony Gruzji a EUMM, zgod-ności przestrzegania porozumienia (TA) pomię-dzy Ministerstwem Spraw Wewnętrznych Gruzji a EUMM.

Misja funkcjonowała w trzech obszarach. Zespoły pierwszego zespołu (INDIA i KILO) zajmowały się monitorowaniem Granicy admi-nistracyjnej (ABL) i budową zaufania. Monito-rowano granicę administracyjną pomiędzy Ose-tią Południową i Abchazją. Celem tych działań było nadzorowanie systemu bezpieczeństwa na ABL oraz bezpieczeństwa i warunków życia lud-ności miejscowej. Zespoły były odpowiedzialne również za monitorowanie przekraczania ABL

przez mężczyzn, kobiet i dzieci oraz zachęcanie do kontaktów i współpracy pomiędzy stronami konfliktu. W drugim obszarze zainteresowania zespołu LIMA znalazło się monitorowanie obiek-tów wojskowych i kontrolowanie egzekwowania prawa w celu zapewnienia zgodności z porozu-mieniami (TA) między EUMM i odpowiednio Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Mini-sterstwem Obrony. Zespół NOVEMBER był od-powiedzialny za trzeci obszar działania. Przede wszystkim skupił się na kwestiach humanitarnych i przestrzeganiu praw człowieka, w tym sytuacji wszystkich osób wysiedlonych po konflikcie z sierpnia 2008 r. i wcześniejszych konfliktów w byłej strefie buforowej na północ od Gori.

UdZiAł POLAkÓW

Polski Zespół Obserwacyjny w siłach EUMM był trzecim pod względem liczebności personelu. Składał się z dwóch komponentów: Grupy Ob-serwatorów Sił Zbrojnych RP oraz kontyngentu policyjnego. Misję określono jako monitorują-cą, cywilną misję złożoną z ekspertów z różnych dziedzin. W początkowej fazie rozmieszczono 15 zespołów monitorujących, które składały się

Punkt obserwacyjny w didi khurvaleti

Fot. P

iotr Ta

jchma

n


UdZiAł POLAkÓW

z oficerów policji (niektórzy z doświadczeniem wojskowym), tłumaczy i dodatkowych eksper-tów cywilnych z zakresu np. prawa humanitar-nego. Państwa wysyłające zapewniły wyposażenie w pojazdy (cywilne z napędem 4×4 oraz środki łączności). Biura terenowe GORI, patrole oraz

poszczególni obserwatorzy utrzymywali łączność dzięki sieci komórkowej MAGTI, wykorzystując do tego karty telefoniczne zakupione przez sztab EUMM. Ponadto część obserwatorów otrzymała także telefony komórkowe będące na wyposaże-niu EUMM Georgia.

Zadanie sformowania i przygotowania Pol-skiego Kontyngentu Wojskowego w Gruzji otrzy-mał Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej. W składzie I zmiany znalazło się 14 żołnierzy ŻW, jeden reprezentujący Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych (z 10. Brygady Logistycznej), żołnierz (lekarz) z Marynarki Wojennej oraz 10 funkcjo-nariuszy Policji. I i II zmiana funkcjonowała w ra-mach misji Unii Europejskiej i stanowiła Polski Kontyngent Wojskowy. Dowódcą I zmiany był ppłk Sławomir Urbański, a dowódcą II zmiany ppłk Piotr Tajchman. Pełnił on także funkcję Star-szego Narodowego Misji, kiedy po 12 miesiącach zadania misji Unii Europejskiej już nie realizowa-no w ramach kontyngentu, ale w ramach zespołu

Fot. P

iotr Ta

jchma

n

Fot. P

iotr Ta

jchma

n

Pięć minut wcześniej była widoczność na kilometr, ale to kaukaz

Pisanie raportu w biurze – Polak, francuz i Gruzin

90 www.mon.gov.pl

RePUbLikA GRUZji

Od lewej udekorowani medalami „The european security defence Policy service Medal”: ppor. Radosław Parzyszek, kpt. Piotr kostrzewski, ppłk Piotr Tajchman

Fot. P

iotr Ta

jchma

n

obserwatorów wojskowych kierowanych na teatr działań przez Departament Wojskowych Spraw Zagranicznych.

Z MiejscA OPeRAcji

Podczas prowadzenia Misji Obserwacyjnej Unii Europejskiej w Gruzji nie było bezpośred-niego zagrożenia działaniami zbrojnymi skiero-wanymi przeciwko obserwatorom polskim i nie dochodziło do zdarzeń bezpośrednio zagrażają-cych ich bezpieczeństwu. Jednak podczas kon-taktowania się ze stroną osetyńską nigdy nie było pewności, jaki będzie przebieg wydarzeń. Czę-sto celowano z broni do naszych przedstawicieli i kierowano wrogie okrzyki. Niebezpieczeństwo pogłębiał fakt, że większość z obsady punktów kontrolnych była w stanie nietrzeźwym lub pod działaniem narkotyków. Dopiero po zmianach w obsadach punktów kontrolnych po stronie południowoosetyńskiej i obsadzeniu ich przez żołnierzy Federacji Rosyjskiej ustały zdarzenia związane z kierowaniem broni na obserwato-rów. Nic więc dziwnego, że zgodnie z przyję-tymi przez Sztab Misji procedurami, wszystkie miejsca zakwaterowania obserwatorów musiały posiadać certyfikat bezpieczeństwa wystawiany przez oficera security i raz w miesiącu musiały być poddawane specjalnej kontroli. Drzwi wej-ściowe powinny być metalowe, a w oknach mu-siały być wstawione kraty. Także pod względem bezpieczeństwa były sprawdzane miejsca zakwa-terowania pracowników firmy ochroniarskiej „NAIA”, wynajętej przez Sztab Misji do ochrony jej członków. Firma ochraniała również budynek BT GORI oraz pojazdy służbowe. Każdy wyjazd w teren był zgłaszany i rejestrowany. W czasie pobytu w Gruzji obserwatorzy narażeni byli na choroby układu pokarmowego oraz zatrucia ga-zem. Z uwagi na specyfikę misji, posiłki spożywa-no przede wszystkim w restauracjach i lokalnych punktach gastronomicznych. Tymczasem w Gru-zji nie funkcjonuje tzw. system dopuszczenia żyw-ności do spożycia. Nie jest kontrolowane pocho-dzenie mięsa wieprzowego, wołowego i baraniny czy nawet serów, z których przygotowywane są tutejsze potrawy. To samo dotyczy wody pitnej

– nigdy nie wiadomo czy jest zdatna do picia. Również prawdopodobne było zatrucie gazem z uwagi na brak kontroli szczelności przewodów i urządzeń gazowniczych. Także zagrożenie dla zdrowia obserwatorów stwarzał ruch drogowy – nieprzestrzeganie przez kierowców przepisów i brak reakcji na ich naruszenie przez funkcjona-riusza lokalnej policji.

Obserwator nie miał na misji bezpłatnego zakwaterowania i wyżywienia. Zgodnie z zasada-mi misji UE przeznaczana na to była dieta „per diem”, z której płacono także za pranie brudnej bielizny oraz za dojazdy do Biura Terenowego. Wszystkich obserwatorów ubezpieczono w fir-mie VANBREDA. Ubezpieczenie przewidywało, że w przypadku zachorowania lub konieczności udzielenia pomocy medycznej obserwator kie-rowany jest do Szpitala Wojskowego w GORI. Usługi w zakresie pierwszej pomocy w nagłych przypadkach realizowała firma MEDICLUB GEORGIA, z którą sztab Misji podpisał umowę na świadczenia usług medycznych.


Z MiejscA OPeRAcji

Przeznaczenie i dane techniczne zasadniczego wyposażenia PKW

9-mm pistolet samopowtarzalny WIST-94 jest bronią osobistą przeznaczoną do walki na krót-kich odległościach (tzn. do 50 m) i samoobrony. Wprowadzony na wyposażenie wojsk w 1994 r. Występuje także w wersji WIST 94L – wyposa-żony w zamontowany na stałe laserowy wskaź-nik celu o zasięgu 50 m. Długość broni: 190 mm. Wysokość: 135 mm. Szerokość: 33 mm. Długość lufy: 114 mm. Masa broni załadowanej: 940 g. Po-jemność magazynka: 16 nabojów. Odległość celo-wania: 25 m. Znalazł się w wyposażeniu żołnierzy pełniących misję w Republice Czadu.

9-mm pistolet samopowtarzalny Glock 17 jest bronią osobistą przeznaczoną do walki na krót-kich odległościach i samoobrony. Wprowadzony do wyposażenia Warszawskiego Oddziału Specjal-nego Żandarmerii Wojskowej w 2005 roku. Masa bez magazynka – 625 g. Długość zamka – 186 mm. Wysokość – 138 mm. Szerokość – 30 mm. Zasila-nie broni odbywa się z magazynka o standardowej

pojemności 17 nabojów. Znalazł się w wyposaże-niu żołnierzy pełniących misję w Demokratycznej Republice Konga i Republice Czadu.

5,56-mm karabinek automatyczny wz. MINI BERYL jest przeznaczony dla uzbrojenia podod-działów piechoty, wojsk desantowych oraz innych rodzajów sił zbrojnych, w tym służb specjalnych. Dzięki małym rozmiarom broń jest łatwa do przenoszenia i do walki w pomieszczeniach za-mkniętych. W karabinie zastosowano celownik otwarty typu szczerbinowo-przeziernikowego. Mini-Beryl wyposażono w ergonomiczną ręko-jeść oraz chwyt przedni, który może być stały lub odłączony. Standardowa kolba karabinka jest stała teleskopowa, dostępna jest również wersja karabinka z kolbą składaną. Dzięki wprowadze-niu zintegrowanego zespołu łożyska z szynami Picatinny wg MIL-STD 1913 karabinek jest do-stosowany do mocowania różnych przyrządów optoelektronicznych i celowniczych. W wyposa-żeniu Warszawskiego Oddziału Specjalnego Żan-darmerii Wojskowej od 2004 r. Długość z kolbą rozłożoną – 730 mm. Długość z lufą złożoną – 523 mm. Masa broni bez magazynka – 3000 g. Rodzaj ognia: pojedynczy, seria 3-strzałowa, cią-gły. Karabinek jest zasilany magazynkiem o po-jemności 30 naboi. Taktyczny zasięg rażenia – 400 m. Szybkostrzelność teoretyczna – 700 strz./min.

92 www.mon.gov.pl

PRZeZnAcZenie i dAne TecHnicZne ZAsAdnicZeGO WyPOsAŻeniA PkW

Znalazł się w wyposażeniu żołnierzy pełniących misję w Demokratycznej Republice Konga, Repu-blice Czadu i w Bośni i Hercegowinie.

40-mm ręczny granatnik przeciwpancerny RPG--7W jest przeznaczony do zwalczania celów opan-cerzonych i niszczenia lekkich budowli obronnych na odległościach do 500 m. Granatnik składa się z lufy, urządzenia spustowo-uderzeniowego i me-chanicznych przyrządów celowniczych. Do broni są stosowane nadkalibrowe naboje przeciwpan-cerne PG-2, wyposażone w głowicę kumulacyjną o przebijalności 160-180 mm. Kaliber głowicy – 80 mm. Masa granatnika – 2,75 kg. Masa naboju – 1,84 kg. Długość lufy – 950 mm. Długość nabo-ju – 670 mm. Prędkość początkowa pocisku – 84 m/s. Szybkostrzelność praktyczna – 4-6 strz./min. Granatnik jest obsługiwany przez dwóch żołnierzy. Znalazł się w wyposażeniu żołnierzy pełniących misję w Bośni i Hercegowinie, Demokratycznej Republice Konga i Republice Czadu.

Pojazd lekko opancerzony SCAM SM T63/ DZIK II GUCIO jest przeznaczony do zabezpie-czenia potrzeb patrolowo-interwencyjnych Żan-


Z MiejscA OPeRAcji

darmerii Wojskowej. Od grudnia 2005 r. znajduje się w wyposażeniu jedynie tej formacji. Wymiary: długość – 5740 mm, szerokość – 2080 mm, wyso-kość – 2500 mm. Masa pojazdu – 6200 kg. Liczba miejsc – sześć. Prędkość maksymalna – 120 km/h. Silnik IVECO 4 cylindrowy rzędowy z zapłonem samoczynnym. Maksymalna moc – 107 kW. Na-pęd stały na 4 koła. Dodatkowe wyposażenie: wieża obrotowa z możliwością montażu 7,62 mm km wraz z osłonami w klasie BR6, trzy podwój-ne wyrzutnie granatów dymnych, luki strzelnicze, systemy gaszenia (komory silnika, wnętrza, kół po-jazdu), opancerzenie z materiałów odpornych na przebicie w klasie B6. Znalazł się w wyposażeniu Polskiego Kontyngentu Wojskowego pełniącego misję w Demokratycznej Republice Konga.

Kołowy Transporter Opancerzony ROSOMAK przeznaczony do walki, transportu żołnierzy, pro-wadzenia rozpoznania i działań patrolowych oraz dowodzenia pododdziałami specjalistycznymi. Uzbrojenie: armata ATK Mk 44 kalibru 30 mm, na-prowadzana elektrycznie, ze stabilizacją, w płasz-

czyźnie pionowej i poziomej. Jednostka ognia do armaty wynosi 250 naboi. Sprzężony z nią jest ka-rabin maszynowy UKM 2000C kalibru 7,62 mm (jednostka ognia 750 naboi) oraz wyrzutnia grana-tów dymnych kaliber 81 mm (6 sztuk). Układ na-pędowy Rosomaka: silnik SCANIA D1 1256 AO3 PE wysokoprężny, rzędowy, 6-cylindrowy, z tur-bodoładowaniem i międzystopniową chłodnicą powietrza dolotowego, chłodzący cieczą; pojem-ność skokowa 11,7 dm3. Celownik: dzienno-nocny celownik DNRS-288 firmy Kollsman i termowizyj-na kamera II generacji TILDE FC firmy Gallileo Avionica. Wyposażenie specjalne: automatyczny system rozpoznania skażeń chemicznych i pro-mieniotwórczych ASS-1 Tafios, system nawigacji lądowej GPS UKZ-90, system ostrzegania przed promieniowaniem laserem Obra-3. Wymiary Ro-somaka: 7700×2830×2990 mm. Masa bojowa: ok. 22 tys. kg. Prędkość maksymalna: 100 km/h. Za-sięg jazdy: 500 km. Pływa z prędkością 10 km/h. Załoga: 3 plus 8. Znalazł się w wyposażeniu Pol-skiego Kontyngentu Wojskowego pełniącego misję w Republice Czadu.

94 www.mon.gov.pl


Pojazd patrolowo-interwencyjny Land Rover Defender HT służy do transportu żołnierzy i pi-lotowania kolumn. Jest w wyposażeniu Żandar-merii Wojskowej od grudnia 2005 roku. Wymia-ry: długość – 4639 mm, szerokość – 1790 mm, wysokość – 2021 mm, rozstaw osi – 2794 mm. Masa pojazdu do jazdy – 1885 kg. Prędkość mak-symalna – 130 km/h. Liczba miejsc – sześć. Sil-nik Ford Motor Company, 4-cylindrowy rzędo-wy z zapłonem samoczynnym. Moc maksymal-na – 90 kW przy 3500 obr./min. Liczba biegów

– 6 plus bieg wsteczny. Wyposażenia dodatkowe: niezależne ogrzewanie WEBASTO i nawigacja samochodowa GPS. W wyposażeniu ŻW znaj-duje się też Land Rover Defender ST o tym sa-mym przeznaczeniu. Znalazł się w wyposażeniu Polskiego Kontyngentu Wojskowego pełniącego misję w Bośni i Hercegowinie, Republice Czadu i Demokratycznej Republice Konga.

Samochód osobowo-terenowy Honker jest prze-znaczony do przewozu osób (od 2 do 9) oraz ła-


Z MiejscA OPeRAcji

dunku (o masie do 840 kg). Jest przystosowany do holowania przyczepy o dopuszczalnej masie całkowitej 750 kg – bez hamulca najazdowego i 1500 kg z hamulcem najazdowym. Zastosowa-no w nim silnik wysokoprężny, turboładowany. Pojazd może pokonywać przeszkody wodne do głębokości do 0,6 m. Masa samochodu wynosi 2,06 t. Maksymalna prędkość jazdy do 108 km/h. Znalazł się w wyposażeniu Polskiego Kontyngen-tu Wojskowego pełniącego misję w Bośni i Her-cegowinie.

Śmigłowiec transportowy Mi-17 (w nomenkla-turze NATO – HIP H) jest rozwinięciem kon-strukcji śmigłowca Mi-8. Charakteryzuje się zastosowaniem silniejszego napędu i unowocze-śnionym wyposażeniem. Napęd stanowią 2 sil-niki TW-3-117 MT o mocy po 1636 kW każdy. Prędkość maksymalna – 250 km/h. Maksymalna masa startowa – 13 tys. kg. Masa przenoszonego ładunku – do 4 tys. kg. Znalazł się w wyposażeniu Polskiego Kontyngentu Wojskowego pełniącego misję w Republice Czadu.

Fot. K

rzyszt

of Pla

żuk

96 www.mon.gov.pl


OpracOwanie

Fundacja Historia i współczesność

publikacja sfinansowana z dotacji Ministerstwa Obrony narodowejLublin 2011

Materiał promocyjny nieprzeznaczony do sprzedaży.Wydany przez Departament Wychowania i Promocji Obronności MON

www.wojsko-polskie.pl, www.mon.gov.pl

ISBN 978-83-62878-00-0

wojsko polskie

Documents