3. ANADOLU ENERJI SEMPOZYUMU01-03 EKIM 2015 MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ756YERALTINDA DOĞALGAZ DEPOLAMA: TUZGÖLÜ PROJESİÜnal AKDAĞ1, Mehmet MELENDİZLİ21AksarayÜniversitesi Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü68100 Merkez Kampus, Aksaray, uakdag@gmail.com2Proje Mühendisi, BOTAŞ Tuz Gölü Yeraltı Doğalgaz Depolama Projesi, Sultanhanı, Aksaraymelendizli.mehmet@gmail.comÖzet: Bu çalışmada, Türkiye’de son yıllarda yapım aşaması devam eden Tuz Gölü Yeraltı Doğalgaz depolama projesihakkında genel bilgiler verilmektedir. Doğal gaz genel olarak mevsimsel olarak tüketilen bir yakıt olma özelliğinesahiptir. Kış aylarında talebin artması, yaz aylarında ise talebin daralması doğalgazın depolanmasını gerektirmiştir.Doğal gaz depolama tüketicilerin taleplerini karşılamak için gerekli arz güvenilirliğini korumak açısından hayati biröneme sahiptir. Genellikle boru hatlarına ilave edilen depolarla arz güvenliği sağlanmaktadır. Son yıllarda yeraltındaDoğalgaz depolama ile ilgili artan yoğunlukta projeler uygulanmaktadır. Gelişmekte olan ülkemizde de artan talebinmevsimlere göre dengelenmesi için mevcut Kuzey Marmara ve Değirmenköy depolama tesislerine ilave olarak TuzGölü yeraltı depolama tesisleri yapılmaktadır. Tuz gölü bölgesinde bulunan tuz formasyonları doğalgaz depolama içingeniş imkânlar sunmaktadır. Yaklaşık yerin 600m altından başlayan ve Tuz Gölü’nün güney bölgesinde yer almaktaolan tuz formasyonları Konya Karapınar bölgesine doğru uzanmaktadır. Bu bölgede 5 milyar metreküp Doğalgazındepolanabileceği hesaplanmıştır. Proje kapsamında 1 milyar metreküp doğalgazın depolanması düşünülmektedir.Proje Hirfanlı baraj gölünden su getirme, sondaj ve eritme, eritmeden çıkan suyun Tuz Gölü’ne deşarjını kapsayançalışmaları içermektedir. Bu çalışmada, devam eden bu proje ile ilgili özet bilgiler verilmektedir.Anahtar Kelimler: Doğalgaz, Yeraltında doğalgaz depolama, Tuz GölüUDERGROUND NATURAL GAS STORAGE: TUZGOLU PROJECTAbstract: In this study, the ongoing construction of Salt Lake Underground Natural Gas in Turkey in recent years aregiven general information about the storage project. Natural gas is generally consumed as a fuel capable of beingseasonal. Increased demand in the winter, while in summer the contraction of demand and require storage of naturalgas. It has a vital importance to maintaining the reliability of the supply needed to meet the demands of consumers ofnatural gas storage. Usually supply tank to pipelines with added security is provided. The intensity increased in recentyears related to underground gas storage projects are being implemented. According to the current season to balancethe growing demand in developing our country and the North Marmara Tuzgölü Değirmenköy storage facilities inaddition to the underground storage facilities is maintained. Salt formation located in Salt Lake offers large

opportunities for natural gas storage. Starting approximate location of the 600m gold and salt formation is located inthe southern part of the Salt Lake and extends to the region of Konya Karapinar. This region is calculated can bestored 5 billion cubic meters of natural gas. The project is considered the storage of 1 billion cubic meters of gas.Hirfanlı project to bring water from the reservoir, drilling and melting, melting water coming out of Salt Lakecovering the discharge contains works. In this study, it is given summary information regarding this ongoing project.Keywords: Natural gas, Underground Natural gas storage, Salt LakeGİRİİTürkiye, son yıllarda artan enerji ihtiyacını karşılamak için çeşitli alternatifler geliştirme yolunda önemli adımlaratmaktadır. Ekonomik büyümeye paralel olarak artan enerji ihtiyacının büyük bir kısmı ithal kaynaklardankarşılanmaktadır. Bu ithal kaynaklar arasında en önemli payı da Doğalgaz ithalatı oluşturmaktadır. Doğalgazkonutlarda ısınmak amacıyla ve elektrik enerjisi elde etmek için Doğalgaz çevrim santrallerinde, veya doğrudansanayide, kullanılmaktadır. Doğalgaz kullanımı kış aylarında artarken yaz aylarında azalmaktadır. Tüketimmevsimsel olarak değişmektedir. Yapılan Doğalgaz anlaşmaları gereği ülkemiz her mevsim aynı gazı almak zorundakalmaktadır. Bu durumda mevsimsel arz-talep dengesini sağlamak için depolama gereksinim ortaya çıkmıştır [1-3].3. ANADOLU ENERJI SEMPOZYUMU01-03 EKIM 2015 MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ757Doğalgaz depolamak için, terk edilmiş maden ocakları, Tüketilmiş petrol ve gaz sahaları, akiferler, ve tuz mağaralarıkullanılmaktadır. Yeraltı tuz oluşumları doğalgaz depolama için uygundur. Tuz mağaraları depolama süreleri boyunca sızıntı yapmadan doğal gazın depolanmasınaizin verirler. Bir tuz mağarasının duvarları oldukça güçlüdür ve depolama tesisinin ömrü boyunca gaz geçirmeyenözelliğe sahiptir [4].Tuz mağaraları genellikle tüketilmiş petrol/gaz deposu ve akifer depolama tesislerinden çok daha küçüktür. Ancakyapısı itibariyle, doldurma ve boşaltma işlemleri diğerlerine göre daha hızlı olur. Bu hızlı döngü zamanı acildurumlarda veya beklenmeyen talep dalgalanmaları gibi kısa dönemlerde faydalıdır [5].Tuz mağaraları başlangıçta tehlikeli atıkların bertarafı için kullanılmışlardır. Genellikle insan sağlığını tehdit eden vetehlikeli olarak sınıflandırılan atıkların bertarafı, bugün tuz mağaraları kullanılarak imha edilmektedir. Tuz mağaralarıtemelde tuzda çözünmeyen malzemeler için güvenli çevreleme sağlayan çok büyük yeraltı açıklıkları oluşturmaktadır.Bu avantajlar gözönüne alındığında doğalgazın tuz mağaralarında depolanması ağırlık kazanmıştır. Bu bağlamdaTürkiye de doğalgazı depolamak için yapılan etütler sonucu Tuz Gölü bölgesinde uygun tuz zonlarının (domların)olduğu tespit edilmiştir. Yapılan etütler sonucunda Tuzgölü bölgesinde 5 milyar metreküp doğalgazı depolayabilecek

tuz zonlarının var olduğu hesaplanmıştır. Bu bölge Tuzgölünün güneyinden başlayarak, Konya Karapınar ilçesinedoğru uzanan bölgedir. Bu çalışmada Tuzgölü bölgesinde yürütülmekte olan doğalgaz yeraltı depolama tesisi yapımıprojesi hakkında bilgiler verilmektedir [6].PROJENİN AMAÇLARITürkiye bulunduğu coğrafya itibariyle, önemli enerji koridorlarının üzerinde bulunmakta, doğudan batıya enerjinaklinde adeta bir koridor görevi görmektedir. Bu anlamda batı ülkelerine olan doğalgaz sevki ülkemiztopraklarından geçmektedir. Doğalgaz sevkinde ülkeler arasında yaşanan bazı krizler, ve fiyat anlaşmazlıkları gibidurumlar, enerji sevkini kesintiye uğratmaktadır.

Şekil.1. Günlük arz talep dengesiAynı zamanda mevsimsel arz-talep dengesizlikleri de depolama gereğini ortaya çıkarmaktadır. Bu anlamda genelolarak, arz güvenliğini sağlamak (mevsimlik, günlük ve saatlik değişiklikleri düzenlemek), sistem regülasyonunusağlamak (arz-talep dengesizlikleri), fiyat dalgalanmalarını kontrol etmek (pik talep zamanlarında düzenleyici), olasıarızalara karşı önlem almak amacıyla depolama tesisi yapılması uygun bulunmuştur [7].Şekil.1 de görüldüğü gibi doğalgaz tüketimi mevsimsel olarak değiştiği gibi, günlük ve saatlik olarak dadeğişmektedir. 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu gereği, günlük ve mevsimlik değişiklikleri karşılamak, doğalgaz temininin azalması veya durması ile meydana gelen doğal gaz açığını gidermek amacıyla, her sene ithal edilecekdoğal gazın yüzde onu (%10’u ) kadar bir miktarı beş yıl içerisinde ulusal topraklarda depolama imkanına sahipolunması kararlaştırılmıştır [8].Yeraltı Doğal Gaz Depolama OrtamlarıYeraltı depolama, petrol ve petrokimya endüstrisinin ana maddesi olan gaz ve sıvı ham maddelerin ve ürünlerinyeraltındaki boşluklarda depolanmasıdır. Bu boşluklar "doğal" yeraltı boşlukları olabildiği gibi ‘"yapay" yeraltıboşlukları da olabilir. Gaz, petrol veya su içeren gözenekli boşluklar, çatlaklar veya karstik mağaralar doğal yeraltıboşluklarıdır. Doğalgazın ve diğer yanıcı gazların depolanmasında gözenekli ortamlar en fazla kullanılan depolardır.Dünyada en çok yeraltı depolama Amerika Birleşik Devletlerindedir [9].ZamanFazla Arz DepolanıyorFazla Talep

DepodanKarşılanıyorTalepArzGünlük Gaz Arz veTalebi3. ANADOLU ENERJI SEMPOZYUMU01-03 EKIM 2015 MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ758

Şekil. 2 Çözelti madenciliği ile tuz domlarının eritilmesiDepolama formasyonları tüketilmiş petrol veya gaz sahaları veya akiferlerdir. Tüketilmiş petrol veya gazrezervuarları iyi bir kapanıma sahipken; akifer tabakalarda herhangi bir sızıntının meydana gelmemesi için detaylıhidrojeolojik çalışmaların yürütülmesi gerekmektedir. Ayrıca, ekonomik nedenlerden dolayı, bu iki depolama türü

için de yeterli geçirimlilik ve gözeneklilik gereklidir. Terk edilmiş maden galerileri ise yapay yeraltıboşluklarındandır. Maden galerileri kireçtaşı, granit, kumtaşı, şeyl, anhidrit veya tuz gibi sert kayaları patlamayöntemiyle oluşturulabildiği gibi çözelti madenciliği ile de oluşturulabilir. Çözelti madenciliğiyle tuz tabakaları ve tuzdomlarında oluşturulan mağaralar da yapay yeraltı boşluklarındandır. Bu mağaralar tatlı suyun tuz formasyonunabasılmasıyla ve oluşan tuzlu suyun (brine) boşaltılmasıyla oluşturulur. Bununla ilgili şematik bir resim Şekil.2 deverilmiştir.Ayrıca, uygun koşullar sağlanarak, kullanılmayan tüneller de yeraltı depolama da kullanılabilmektedir [9]. Depolamahacmi için gerekli gözeneğe ve gazın basılıp çekilmesini kolaylaştıran geçirimliliğe sahip gözenekli sedimanlar gazdepolamak için uygun yerlerdir. Ayrıca, gerekli basınç koşullarını sağlayabilmek için, bu tip formasyonların 300-2000 m arasında değişen derinliğe sahip olması gerekir. Tüketilmiş petrol veya gaz sahalarında yapılan depolamadabahsedilen karakteris-tikler önceden belirlenmişken, akifer tabakalarda detaylı hidrojeolojik çalışmaların yapılmasıgerekir. Dünyada yer altı doğal gaz depolama ortamları; Tüketilmiş Petrol ve Gaz Sahaları (%76.8), Akiferler(%14.8), Tuz Mağaraları (%7.9), Terk Edilmiş Made Ocakları (%0.5) dır [4].TÜRKİYE’DE MEVCUT DURUMKuzey Marmara ve Değirmenköy TesisleriÜlkelerin enerji planlamaları açısından ithalat kesintisi, boru hatlarının bakımı vb. sebeplerden dolayı muhtemel arzkısıtlamaları halinde, bu dönemlerde arz-talep dengesini sağlamak adına doğal gaz yeraltı depolama tesislerine sahipolmak, enerji stratejisi açısından da çok önemlidir. Bu proje ile Türkiye’de bir ilk başarılmış olup, bugün iseülkemizin doğalgaz arz güvenliğini artırmak amacıyla projeye ilave tesislerin kurulması gündeme gelmiştir. 2007 yılıbaşlarında devreye alınan 1,6 milyar cm³ kapasiteli Kuzey Marmara ve Değirmenköy Yeraltı Doğal Gaz Depolamatesislerinin kapasitesi, 2010 yılında 2,66 milyar cm³’e çıkartılmıştır. Üç fazda yürütülen projenin birinci fazındaplanlanan yatırımlar tamamlanmış ve boru hattı devreye alınmıştır. Kuzey Marmara ve Değirmenköy tesislerininmevcut doğal gaz depolama durumu; tüketilmiş Petrol ve Gaz Rezervuarlarından oluşmaktadır. Çalışma gazıKapasitesi 1.6 Milyar m³ ( 2.1 Milyar m³ maksimum kapasite) olup halen aktif olarak kullanımdadır [10].Marmara Ereğlisi (LNG)LNG doğalgazın atmosferik şartlarda -164 °C'nin altında soğutulmasıyla elde edilen, renksiz, kokusuz, korozifolmayan ve zehirsiz bir sıvıdır. Doğalgaz sıvılaştırılarak hacmi 600 kez küçültülür. Sıvılaştırılan doğal gaz özeltanklarda depolanabilir ve taşınabilir. Marmara Ereğlisi (LNG) Tesisinin mevcut sıvılaştırılmış doğal gaz depolamaözelliği; yerüstünde, 3*85.000 m³ tank (V=255.000 m³ ) kapasitesinde olup halen aktif olarak kullanılmaktadır [11].3. ANADOLU ENERJI SEMPOZYUMU01-03 EKIM 2015 MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ759

Egegaz (LNG)Ege Gaz Aliağa LNG Terminal'i, Ege Denizi kıyısında Aliağa-İzmir’de kurulan bir LNG tesisidir. Özellikle denizyoluyla ithal edilen sıvılaştırılmış doğalgaz ithali için yapılmıştır. Egegaz (LNG) Tesisinin mevcut sıvılaştırılmışdoğal gaz depolama durumu beheri 140.000 m3 kapasiteli 2 adet tam sızdırmaz LNG depolama tankından (2*140.000m³ tank (V=280.000 m³)) oluşmakta olup, tekrar gazlaştırma ve sevk kapasitesi 6 milyar m3/yıldır. Yüksek basınçtesisin teknik özellikleridir [12].TUZ GÖLÜ (DGYD) PROJESİÖzellikle kış döneminde artan doğal gaz ihtiyacının karşılanması ve mevsimsel arz güvenliğini sağlamak amacıyladoğal gaz depolama gereği ortaya çıkmıştır. Bu anlamda genel olarak, arz güvenliğini sağlamak (mevsimlik, günlükve saatlik değişiklikleri düzenlemek) sistem regülasyonunu sağlamak (arz-talep dengesizlik-leri), fiyatdalgalanmalarını kontrol etmek (pik talep zamanlarında düzenleyici), olası arızalara karşı önlem almak amacıyladepolama tesisi yapılması uygun bulunmuştur. Tuz Gölü Doğal Gaz Depolama Projesinin özelliği, tuz formasyonu(dom) içinde oluşturulacak olup, çalışma gazı kapasitesinin yaklaşık 1.0 Milyar m³ olması hedeflenmektedir. İlerikiaşamalarda bu kapasitenin 5.0 Milyar m³ e yükseltilmesi beklenmekte-dir. Henüz yapım aşamasında olup, 2016 yılısonu itibarıyla birinci etabının devreye alınması planlanmaktadır [6].

Şekil. 3 Tuzgölü projesi uygulama sahası haritasıProjenin UygulanmasıProje ilk olarak jeolojik etütlerin yapılması, ikinci olarak tatlı su temini ve tuzlu su deşarj hatlarının tedarik vemontajı, yüzey tesislerinin tedarik ve montajı, yeraltı tesislerinin tedarik ve montajı, çözelti madenciliği vekavernanın çözeltilmesi safhalarından oluşmaktadır.Tatlı Su Temini ve Tuzlu Su DeĢarj Hatlarının Tedarik ve Montajı:Tatlı su, baraj gölünün yanına inşa edilen su alma yapısı vasıtasıyla Hirfanlı Baraj Gölü’nden temin edilecektir(Şekil.3). Su, Ø700 mm CTP (Camelyaf Takviyeli Plastik) boru hattı ile su alma yapısından pompa istasyonunanakledilecektir. 1 nolu Pompa İstasyonu, suyu (PS1) su alma yapısından Ø 700 mm çelik boru hattı ile 1 noluDepolama Tankı’na (ST1) nakledecektir. Daha sonra su, ST1’den 4 adet yatay döşenen EMP (Elektrikli MotorPompa) (3 ana, 1 yedek, PS2) yardımıyla ST2’ye (çap Ø 700 mm ), ST2’den 4 adet yatay döşenen EMP (3 ana, 1yedek, PS3) yardımıyla ST3’e nakledilecektir. ( Ø 700 mm). Temiz su, ST3’ten cazibe akımı ile ST4’e Ø 600 mm

hat ile, ST4’ten proje sahası civarında bulunan ST5’e nakledilecek ve burada ergitme işlemlerinde kullanılacaktır.Tatlı su hattında kullanılacak boruların her bir çap için hesaplanan toplam boru hattı uzunlukları şu şekildedir: 18.365m Ø 600 mm (24") çelik boru hattı,32.496 m Ø 700 mm (28") çelik boru hattı,71.546 m Ø 750 mm (30") çelik boruhattı. Tatlı su hattının uzunluğu yaklaşık olarak 123 km’dir.3. ANADOLU ENERJI SEMPOZYUMU01-03 EKIM 2015 MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ760Kavernaların oluşturulması için eritme işleminden elde edilen tuzlu su yaklaşık 44 kilometre uzunluğunda ve Ø 900mm çapında bir boru hattı ile ve cazibe akımı ile Tuz Gölü’ne akıtılacaktır. Bu hatta kullanılacak borularınmalzemesi, camelyaf takviyeli plastic (CTP) olacaktır. Ergitmeden çıkan tuzlu sular çökeltme havuzlarındabekletilerek tuz konsantrayonları istenilen seviyeye geldikten sonra tahliye edilecektir. EIA raporuna göre, tuzlu sutahliyesi esnasında belli bir noktada yoğun tuzlu su deşarjından kaynaklanabilecek zararları en aza indirgemek içintuzlu su tahliye hattının sonuna bir difüzör (dağıtıcı) yerleştirilecektir. Hattın son çıkış noktasında sürekli tuzlu suakışı sağlamak için, çıkış bölgesinin toplam alanı difüzör boru hattı kesit alanının yarısı kadar olacaktır. Deşarj TuzGölü güneyinde bulunan göl besleme havzasına yapılacak olup doğrudan göle tahliye edilmeyecektir. Projenin, sonyıllarda yağışların azalmasıyla gölün su seviyesinin düşmesine bağlı olarak meydana gelen ekolojik dengesininbozulmasını önlemeye katkı sağalayacağı öngörülmektedir.Proje çalışmalarına paralel olarak yüzey tesislerinin tedarik ve montajı da devam etmektedir. Bu kapsamda; çözeltmetesisleri (leaching), borulama, pompalar, havuzlar, gaz dolum ve salım ekipmanları montajı yapılmaktadır. Gazdoldurma ve boşlatma işlemleri için enjeksiyon ve üretim tesisleri; ölçüm ünitesi, gaz tribünlü turbo kompresörler,saha içi boru hatları, soğutma ve ısıtma üniteleri, filtreler ve ayırıcılar, basınç düşürücüler kurulama tesisleri vb.yapım işlemleri de devam etmektedir.Yeraltı Tesislerinin Tedarik ve Montajı:Yer altında doğal gaz depolama alanı oluşturmak için sondaj yapılmaktadır. Planlanan kuyu derinlikleri ortalamaolarak 1450 metredir. Toplam derinlik tuz yatağının bulunduğu derinliğe göre değişiklik arz edebilmektedir. Gazdepolama kavernası tuz katmanında oluşturulmakta ve sondaj tamamlama formasyonu tuz, tuz-kaya formasyonlarıarasında yapılmaktadır. Sondaj, planlanan tuz formasyonu derinliğine ulaşılıp, sondaj boru çarığı (casing shoe)altında 330 metrelik tuz tabakası kalacak şekilde tamamlanmaktadır. (tuz derinlik köprüsü 30 mt, mağara yüksekliği300 mt). Saha gözlemleri ve elde edilen verilerin kıyaslanmasıyla, sondaj yapılan strata ve tuz tabakasının üst sınıryüksekliğine göre sondajın tamamlanıp tamamlanma-yacağı veya daha derine sondaj yapılıp yapılmayacağına kararverilmektedir. Tamamlama delik çapı 339.7mm, ve indirme derinliği 1120 mt’dir. Sondaj boruları detayı Şekil.4 de

verilmiştir.

Şekil.4 Eritme işleminde kullanılacak sondaj boruları kesiti3. ANADOLU ENERJI SEMPOZYUMU01-03 EKIM 2015 MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ761

Şekil.5 Kavernaların konumları, yeşil renk ilk etap (faz-1), kırmızı renk ikinci etap (faz-2) ı göstermektedir.Tuz eritme ve inşaatının iki aşamada tamamlanması planlanmaktadır. İlk etapta altı adet ve ikinci etapta da kalan altıadet olmak üzere toplam 12 adet kaverna açılacaktır. Bu on iki adet kavernanın ve yüzeyTablo.1 Kavernaların özellikleri

tesislerinin konumlarını gösteren bir kroki Şekil.5 de verilmiştir. Birbirlerinden yaklaşık 600m uzakta inşa edilecekkavernaların konumları şekilde görülmektedir.Projenin nihai hedefi olan 1 milyar m3 gaz depolama talebini karşılamak için 12 adet kaverna oluşturulacak ve her birkavernanın doğalgaz depolama hacmi, tabloda da verildiği gibi yaklaşık 80 milyon m3 olacaktır. Her bir kavernaya aitdepolama özellikleri Tablo.1 de verilmiştir.Çözelti Madenciliği ile Kavernanın Çözeltilmesi:Tuz eritme işlemi ile, derinlikleri 1100 metre ile 1400 metre arasında değişen toplam 12 adet kavernanınoluşturulması planlanmaktadır. Tesisler, 6 kavernanın paralel eritme işlemini mümkün kılacak şekildetasarlanmaktadır. Her bir kaverna için azami eritme hızı 300m3/h şeklindedir. Kullanılacak gaz miktarı talebini

karşılamak için her bir kaverna hacmi 630.000m3 olacaktır. Tuz eritme işlemi için gerekli olan temiz su, yukarıda da3. ANADOLU ENERJI SEMPOZYUMU01-03 EKIM 2015 MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ762bahsedildiği gibi tesislere yaklaşık 120 km uzaklıktaki Hirfanlı Baraj Gölü’nden getirilerek kullanıma hazır halegetirilmiştir. Eritme istasyonuna ulaşan tuzlu su, tuzlu su havuzuna akıtılacaktır. Tuzlu su toplama havuzundatoplanan su 40 km’lik boru hattı ile Tuz Gölü’ne akıtılacaktır.Oluşturulacak kavernalarda tuz eritme işlemi içinkullanılacak yastıklama ortamı (gazı) nitrojendir. Nitrojen, sıvı halde eritme istasyonunda depolanacaktır.Yüksek tuzeritme oranına ulaşmak için (her bir kaverna için 300 m³/h), 10 ¾” x 7” tuz eritme dizgisi monte edilecektir. Hidrolikhesaplamalara göre normal pürüzsüzlük katsayıları için temiz su enjeksiyon basıncı 75 bar ile sınırlandırılmıştır.Kuyu başında yastıklama (blanket) basıncının 300 m3/h eritme hızı için 170 bar olması beklenmektedir. Sonmuhafaza borusu çimentolama tabanında (0.182 bar/m basınç gradyanına göre) azami operasyon basıncı, yastıklamabasıncını geçmemektedir. Kaverna oluşum safhaları Şekil.6 da görülmektedir.

Şekil.6. Kaverna oluşum safhalarıPROJENİN HEDEFLERİTuz Gölü doğal gaz depolama projesinin tamamlanması ile birlikte mevsimsel arz-talep dengesizlikleri ortadankaldırılacak, mevsimlik, günlük ve saatlik doğal gaz tüketiminden kaynaklanan sorunlar çözülüp arz güvenliği

sağlanacaktır. Fiyat dalgalanmaları kontrol edilecek, olası arızalara karşı önlem alınmış olacaktır. Proje’de 6’şarlı 2grup halinde 12 adet yer altı deponun yapılması planlanmaktadır. Birinci aşaması 2011-2016 yılında (500 milyon m³çalışma gazı kapasitesi) İkinci aşaması 2016-2019 yılında (500 milyon m³ çalışma gazı kapasitesi) tamamlanmasıplanlanmaktadır. Bu depolara, Nisan-Ekim döneminde proje sahasına yaklaşık 23 km. uzaklıktaki Kayseri-Konya-Seydişehir Doğalgaz İletim Hattından günde 30 milyon m³ gaz basılacak, Ekim-Mart döneminde depolardan sistemegünde 40 milyon m³ gaz verilebilecektir. (24 gün boyunca) 12 adet depo (kaverna) ile toplam yaklaşık 1 milyar m³çalışma gazı kapasitesi elde edilecektir.SONUÇLARDoğalgaz; çevreye saygılı havayı kirletmeyen, doğaya zarar vermeyen "çevreci" bir enerji kaynağıdır. Dünyadakullanımı hızla yaygınlaşan doğalgaz, yüksek ısıl değeri ve diğer nitelikleriyle önemli bir tercihe dönüşmektedir.Doğalgazın bu önemleri depolama ihtiyacını gerektirmiş ve bunun sonucunda Tuz Gölü Yer Altı Doğalgaz Depolamaprojesi hayata geçirilmiştir. Bu projenin tamamlanmasıyla birlikte; doğalgaz sevkinde ülkeler arasında yaşanan bazıkrizler, ve fiyat anlaşmazlıkları gibi durumlar ortadan kaldırılacaktır. Aynı zamanda3. ANADOLU ENERJI SEMPOZYUMU01-03 EKIM 2015 MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ__

mevsimlik, günlük ve saatlik kullanım farkından kaynaklanan arz-talep dengesizliklerini giderecektir. Doğalgaz fiyatdalgalanmalarını kontrol edilebilecek ve olası arızalara karşı önlem alınmış olacaktır. Türkiye stratejik açıdan belirlibir süre enerji güvenliğini sağlamış olacaktır.