Blad [1]

Wat zijn Denkgewoonten

DENKEN OP DE LEVENSWEGToen ik enige jaren geleden een stadje binnenreed, bevond ik mij achter een jonge man in een rode cabriolet. Zoals zoveel mensen had ik bepaalde verwachtingen over jonge mannen in rode cabrio's, deze jongeman verbaasde me echter. Toen we een spoorwegovergang bereikten minderde hij vaart. Hoe dichter hij bij de rails kwam, hoe langzamer hij reed. Eenmaal midden op de overweg aangekomen, keek de jongeman heel nauwkeurig naar links en daarna naar rechts. Er kwam geen trein aan. Tevreden over zijn veiligheid gaf hij gas en stoof er vandoor. De jongeman was voorzichtig en toch weer niet. Ongetwijfeld is het midden van de spoorwegovergang de beste plaats om uit te kijken naar aankomende treinen!

Het gedrag van deze man voorziet ons van een metafoor om Denkgewoonten onder uw aandacht te brengen.

Op onze levensweg moeten we attent zijn op wat we doen. We moeten bijvoorbeeld onze impulsiviteit onder controle houden en streven naar nauwkeurigheid, twee de waardevolle Denkgewoonten.

Als we vinden dat goede Denkgewoonten ons behulpzaam kunnen zijn in ons Ieven, dan moeten we ze wel tot onze beschikking hebben. Het probleem is dat goede Denkgewoonten vaak verloren gaan of op een gebrekkige of foute manier worden uitgevoerd waardoor ze ons niet op de goede manier behulpzaam zijn. Stoppen op het midden van de overweg lijkt geen goed voorbeeld van voorzichtig de rails passeren,

Hoe kunnen we ons zelf en anderen, in het bijzonder leerlingen, aanmoedigen om goede Denkgewoonten toe te passen?

Denken in het dagelijkse leven is veelal iets anders. In het dagelijks leven, moeten we niet alleen problemen oplossen, we moeten ze ook vinden te midden van een doorgaande, complexe stroom van stimuli, van eisen en afleidingen. Op de levensweg is ons denken niet alleen een kwestie van het denken dat we kunnen toepassen als een prestatie wordt gevraagd. Het is ook een kwestie van onze gevoeligheid voor de situatie en onze bereidheid om er ons zelf bewust in te verdiepen. Hoge mentale vaardigheid alleen mag ons goed van pas komen als we achter ons bureau zitten met onze potloden geslepen, maar goede Denkgewoonten helpen ons door de rest van de wereld.DAVID PERKINS

 

Blad [2]

Inhoud1.Inleiding

Denkgewoonten Inleiding Denkgewoonten en intelligentie De 16 denkgewoonten Waarom denkgewoonten onderwijzen? Schema denkgewoonten en meervoudige intelligentie

Literatuur

1. Inleiding

Intelligentie speelt nog steeds een zeer belangrijke rol binnen de leerlingenzorg. Als een leerkracht leerproblemen ervaart bij een kind, wordt nog regelmatig de vraag gesteld: “Kunnen we een intelligentietest laten doen bij dit kind?” Het denken over intelligentie is de laatste jaren sterk veranderd. De vraag wat intelligentie nu eigenlijk is, komt voortdurend in een nieuw daglicht te staan.“Intelligentie is datgene wat een intelligentietest meet.....” zeggen sommigen. Er is al lang een discussie over vragen als: Is intelligentie nou aangeboren of leerbaar?? Is er alleen sprake van algemene intelligentie of kunnen we slechts kijken naar deelaspecten? Volgens Arthur Costa (schrijver van het boek “Habits of mind”) is de ontwikkeling in het denken over intelligentie een van de meest invloedrijke en bevrijdende krachten ooit. In dit artikel schetsen we kort enkele ontwikkelingen rond intelligentie en gaan we tevens in op de aandacht die er mede op basis van deze ontwikkeling is ontstaan voor denkgewoonten.

Denkgewoonten en intelligentieIntelligentie wordt algemeen gezien als een “vaardigheid op verzoek”. Het wordt omschreven als iets dat je kunt doen als je weet wat je wordt verondersteld om te doen. In het dagelijks leven is het echter vaak anders. Hier gaat het met name ook om de gevoeligheid voor de situatie, de problemen kunnen herkennen, onze innerlijke bereidheid om er onszelf bewust in te verdiepen. Meervoudige Intelligentie bij Gardner gaat over de unieke capaciteiten van elk individu om informatie te bewerken en uit te beelden. De denkgewoonten beschrijven de neiging en het verlangen om dergelijke veronderstellingen te gebruiken bij het proces van het bewerken van de informatie.

Denkgewoonte = een patroon van intelligente gedragingen die tot productieve acties leiden.

Blad [3]

Leerkrachten en andere opvoeders kunnen de denkgewoonten gebruiken om te onderwijzen, verbeteren, observeren en toepassen om leerlingen te helpen de gewoonten van intelligent gedrag te ontwikkelen. Denkgewoonten geven aan, wat mensen doen als ze zich intelligent gedragen, wat ze doen als ze geconfronteerd worden met problemen, waarvoor zich niet onmiddellijk oplossingen aandienen. Bij intelligentie gaat het niet alleen om het beschikken over kennis en vaardigheden, maar vooral ook om het weten hoe je met deze kennis om moet gaan: kennis wordt dan een middel tot intelligent gedrag. Activiteiten met denkgewoonten zijn a.h.w. “rijlessen voor de geest”. In die zin is intelligentie:

......weten wat je moet doen als je niet weet wat je moet doen. .....

De combinatie van Gardners Meervoudige Intelligentie met de denkgewoonten creëert een zeer krachtig model voor goed onderwijs. De vele nieuwe definities en interpretaties van wat bedoeld wordt met intelligentie leiden tot de conclusie dat denkgewoonten gecultiveerd, onder woorden gebracht, geoperationaliseerd, geleerd en beoordeeld kunnen worden.

De 16 denkgewoonten:Arthur Costa onderscheidt 16 denkgewoonten, die omschreven worden als gedrag dat intelligente mensen vanzelfsprekend vertonen als ze geconfronteerd worden met problemen of dilemma’s waarvan de oplossing niet direct duidelijk is. Ze passen in een patroon van onderwijsontwikkelingen en programma’s, die een gemeenschappelijke filosofie hebben over onderwijzen in de richting van een bredere, omvattender manier van levenslang en betekenisvol leren. 1. Doorzettingsvermogen 2. Beheersen van impulsiviteit 3. Luisteren met begrip en empathie 4. Flexibel denken 5. Denken over denken (metacognitie) 6. Streven naar nauwkeurigheid 7. Vragen stellen en problemen opperen 8. Oude kennis toepassen in nieuwe situaties 9. Helder en precies denken en communiceren 10.Gegevens verzamelen door alle zintuigen te gebruiken 11.Creëren, innoveren en fantaseren 12.Reageren met verwondering 13.Verantwoorde risico’s nemen 14.Gebruik maken van humor 15.Denken in samenhang 16. Openstaan voor levenslang leren

4.4. Waarom denkgewoonten onderwijzen Zoals eerder omschreven ligt in ons onderwijs meer en meer de nadruk op het onderwijzen van breed ontwikkelde intellectuele gedragingen van een hoog niveau. Educatie is in deze optiek mensen helpen om hun intelligentie te trainen en te ontwikkelen. Het aanleren van vaardigheden alleen is daarbij onvoldoende. Veel mensen (ook kinderen op school...) beschikken over verschillende vaardigheden die ze niet of onvoldoende gebruiken of niet op de juiste manier. Als we intellectueel gedrag willen bevorderen, spelen ook passie, motivatie, subtiliteit en waarden een belangrijke rol. Denkgewoonten

Blad [4]

draagt een kijk op intelligentie uit waarbij het karakter centraal staat en waarbij waarde wordt gehecht aan de rol die temperament en individuele verschillen spelen. Mensen kunnen b.v. op vele verschillende manieren “doorzettingsvermogen” laten zien. Het gaat ook vooral om karaktertrekken die niet gebonden zijn aan één bepaalde intelligentie.

Denkgewoonten bieden bovendien ruimte aan emoties: - inclinatie als bijdrage aan intelligent gedrag, Inclinatie is het gevoel je ergens toe aangetrokken te voelen, een innerlijk verlangen naar een bepaalde uitkomst, een drive om op een bepaalde manier te handelen. - ontwikkelen van gedrevenheid om intelligent gedrag voortdurend te verbeteren: rationele passies - nadruk op empathie: kunnen inleven in de gedachten en gevoelens van een ander. Dit is nodig om samen te werken en samen te leren.... - Nadruk op emotionele beheersing, vindingrijkheid en inzicht.

4.6. Enkele eerste tips om te beginnenHet denken over en werken met meervoudige intelligentie en denkgewoonten staat nog in zijn beginfase. De komende jaren zullen er nog allerlei materialen en werkvormen ontwikkeld moeten worden. Toch zijn er volop kansen om reeds nu gebruik te maken van de kansen die de beide concepten bieden.Een van de mogelijkheden die meervoudige intelligentie biedt in het kader van leerlingenzorg is het bespreekbaar maken van verschillen tussen mensen. De MI-cirkel kan hierbij ook in de klas prima worden ingezet.(zie voor een werkwijze de bijdrage van Tim Lucas in “Lerende Scholen” van Peter Senge, pagina 107 en volgende; zie de literatuurlijst) Het RPCZ heeft een uitgebreid pakket rond Meervoudige Intelligentie op de markt gebracht. Naast de theorie biedt dit pakket ook vele praktische tips en werkvormen om met meervoudige intelligentie aan de slag te gaan.

Voor meer informatie over denkgewoonten is het boekje “Kinderen denken leren” van Nico van der Meer en Tijn Nuyens een echte aanrader. Het is de Nederlandse versie van het werk van de Amerikaan Arthur Costa. In dit boekje staat enkele praktische tips om te starten. - Informeer je eerst terdege over het onderwerp. Lees erover, b.v. het boekje “Kinderen denken leren”. Informeer ook de leerkrachten hierover. - Maak het onderwerp bespreekbaar in het team en probeer het onderwerp deel uit te laten maken van de schoolvisie in het algemeen en in de visie op leerlingenzorg in het bijzonder. - Als je start, doe dat dan niet met alle 16 tegelijk, maar stel prioriteiten. Dit kun je doen op basis van de eigen concrete situatie in de klas of in het team. - Een mogelijkheid is ook om elke maand één denkgewoonte centraal te stellen - Maak e.e.a. zichtbaar door middel van flaps, tekeningen, pictogrammen, e.d.

Blad [5]

5. Literatuur

- Kagan, S. en Kagan, M. Meervoudige intelligentie: Het complete MI boek RPCZ Educatieve Uitgaven, Middelburg ISBN 90-74233-05-8

- Wielinga, P. Meervoudige intelligentie deel 1 en 2 Praxis Bulletin, september en oktober 1998

- Wielinga, P. Meervoudige intelligentie: iedereen slim! Praxis Bulletin, september 2002

- Gardner, H. Frames of mind: The theory of multiple intelligences New York, Basic Books, 1983

- Costa, L. en Kallick, B. Discovering and exploring Habits of mind ASCD, 2000

- Meer, N. van der en Nuyens, T. Kinderen denken leren: Denkgewoonten, ontdekken en verkennen MENU groep, 2002

- Senge, P. Lerende scholen Academic Service, Schoonhoven, 2001

Blad [6]

Denkgewoonten1. Doorzettingsvermogen: Ik blijf proberen

-Probeer het ook eens op een andere manier-Geef niet op en hou vol-Ga door tot de taak klaar is-Blijf denken aan wat je wil

Activiteiten en suggesties:-spelletjes aanbieden, zoals b.v. de spiraal-hardlopen, gewicht heffen,… tijdens een gymles-gezamenlijk een moeilijke taak / werkje uitvoeren / maken b.v. een puzzel-rollenspellen -samen een werkje afmaken en dan ook daarna opruimen (doorgaan tot een taak helemaal af is)

-2. Impulsiviteit beheersen: Ik denk eerst na

-Neem eerst de tijd om na te denken wat je wilt-Daarna goed kijken en dan pas doen-Blijf rustig en kalm-Denk na voordat je iets doet

Activiteiten en suggesties: -Kringgesprek (waar denk jij over na?)-Raadseltjes ( wat denk jij dat het is?)-Associatie-oefeningen: wat hoort bij elkaar en waarom? Met plaatjes of in praktijksituaties: wat heb je allemaal nodig?-Tekenen over een onderwerp of thema§ Denktijd instellen met behulp van een zandloper of time –

timer Gebruik van beertjes methode of pictoschema: Wat moet je doen? Hoe ga je het doen? Daarna pas doen. Hoe heb ik het gedaan?

3, Luisteren met begrip en empathie: Ik luister-Luister goed naar wat een ander zegt-Probeer te begrijpen wat een ander zegt-Probeer te begrijpen hoe een ander zich voelt-Probeer ook te begrijpen waarom een ander iets zegt-Zeg niet direct wat jij er van vindt als je er anders over denkt

Activiteiten en suggesties:-Luisterspelletjes (zoals b.v. geluidenlotto’s, luistervinkje, gehoorkokers, maar ook b.v. zinnen door fluisteren)-Voorlezen-Auditieve oefeningen (woorden / zinnen nazeggen, welk woord zeg ik het eerst)

- Muziekactiviteiten (luisteren naar muziek, verschillen laten horen tussen instrumenten) - Tweepraat- Vragen stellen, terug vragen. (Wat gebeurde er in het verhaal, wat vertelde ze….?)- Kringgesprek: kijken naar degene die iets zegt.- Let hier ook op de lichaamshouding / taal van leerlingen- Elkaar aankijken- Aandacht voor luisterhouding

Blad [7]

Denkgewoonten4. Flexibel denken: Ik ga iets nieuws proberen

-Denk eens na over hoe je het ook nog anders kunt doen-Kijk hoe anderen iets doen-Misschien is de manier van iemand anders ook goed

Activiteiten en suggesties:-Wat kun je doen als iets niet lukt.-Bij les ruimtelijke-oriëntatie: Iets van een andere kant bekijken (blikwisseling). Het maken van een plattegrond van de klas. Het werken met een spiegel of vergrootglas-Spelletjes middel-doel relaties-Het gebruiken van verschillende informatiebronnen

5. Denken over denken: Ik denk na hoe ik iets kan leren-Maak een plan met stappen hoe je iets wil gaan doen-Bedenk wat je eerst gaat doen en wat daarna-Zeg wat je bedenkt ook eens hardop tegen jezelf-Gaat het plan goed zoals je het bedacht heb-Gaat het niet volgens plan, bedenk hoe het anders kan

Activiteiten en suggesties:-Leer leerlingen werken met een stappenplan en visualiseer dit-Leer leerlingen voor ze aan een taak beginnen te bedenken: wat ga ik doen, hoe ga ik het doen, ik ga het doen, hoe heb ik het gedaan- Controleer samen met de leerling het proces en het

resultaat- -Als iets niet goed is gegaan, stimuleer dan om te bedenken

wat er anders zou kunnen.

6. Streven naar nauwkeurigheid: Ik ga nauwkeurig werken- Kijk het nog eens goed na- Wat is er goed gegaan- Wat kan er beter en probeer dat de volgende keer- Beter iets minder dan veel en slordig- Wees trots op je werk

Activiteiten en suggesties:-Kleurplaat inkleuren (binnen de lijntjes proberen, dezelfde kleur als het voorbeeld)-Als leerkracht voordoen-Werkjes tentoonstellen van de leerlingen.-Zelf laten kleuren / omcirkelen wat ze heel mooi vinden bij hun eigen werk.

- Als leerkracht zijnde veel waardering geven / positieve feedback.- Een bouwwerk maken a.d.h.v. foto’s / tekeningen- Zelf hun werk laten controleren (de laatste picto van de beertjes methode)

Blad [8]

Denkgewoonten7. Vragenstellen en problemen opperen: Ik stel een vraag

-Door het stellen van vragen kun je veel leren-Stel veel waarom, hoe, wat, wanneer vragen-Als je een probleem hebt, bedenk dan wat je kunt vragen om het op te lossen

Activiteiten en suggesties:-Bespreken: wat is een vraag?-Om de beurt elkaar een vraag stellen-Leer standaard vragen aan zoals: Wil je me helpen? Mag ik…….?-Interviews houden (hoe heet jij, waar woon jij, hoe heet hij, wanneer ben je jarig…?)-Luisteren naar een verhaal…welke vragen worden er gesteld.

- Een onbekend voorwerp meenemen en de leerlingen hierover vragen laten stellen.- Spelletjes, plaatjes, concrete praktijksituaties en gesprekken over oorzaak en gevolg: hoe, wat,

waar, wanneer, waarmee, waarom?- Taal als invalshoek met taal/denkrelaties: classificeren, eigenschappen toekennen,

categoriseren, onderscheiden van oorzaak-gevolg, deel-geheel en middel-doel-

8. Oude kennis toepassen in nieuwe situaties: Ik weet al iets-Wat weet je al dat je kunt gebruiken bij iets nieuws-Van alles wat je doet leer je-Wat je geleerd heb kun je steeds weer gebruiken-Kijk of een nieuwe taak lijkt op een bekende taak

Activiteiten en suggesties:-Koppel eerst terug wat de vorige keer is gedaan i.v.m. onderwerp en sluit daar bij aan-Koppel eerst terug bij het vervolgen van een activiteit wat de vorige keer is gedaan, wat ze er nog over weten, hoe dat is gegaan en ga daarna verder.- Laat voorbeelden zien van de vorige activiteit.

-Laat voorbeelden zien van een nieuwe activiteit

9. Helder en precies denken en communicatie: Ik denk na hoe ik iets vertel

-Denk eerst goed na wat je precies wil vertellen of schrijven-Vertel of schrijf het zo kort mogelijk-Vertel of schrijf het zo duidelijk mogelijk

Activiteiten en suggesties:-Oefen in een kringgesprek: laat leerlingen bij het stellen van een vraag of het geven van een antwoord eerst hun wijsvinger op hun knie leggen om na te denken, daarna pas (andere) hand om hoog steken voor het antwoord.-Stel wat-wanneer-hoe vragen en stel eerst een bedenktijd in

Blad [9]

Denkgewoonten10.Gegevens verzamelen door alle zintuigen te gebruiken: Ik wil graag dingen

weten -Kijk elke keer welke zintuigen je kunt gebruiken-Gebruik er zoveel mogelijk om iets te weten te komen

Activiteiten en suggesties:-Bij het aanbieden van activiteiten vragen welke zintuigen ze (kunnen) gebruiken-Zintuigenspelletjes (ruiken, proeven, voelen, luisteren en kijken), zoals een voelkim, proefspelletje-Werkstuk maken door op verschillende manieren informatie te verzamelen, o.a. via internet.-Proefjes uitvoeren.

- Echt/onecht - bijvoorbeeld: echt konijn, knuffelkonijn, foto konijn—eerst onderzoeken van dichtbij: kijken, voelen, ruiken, luisteren. Handelend bezig zijn en laten verwoorden wat ze doen.

11.Creëren, innoveren en fantaseren: Ik gebruik mijn fantasie-Bedenk en probeer ook eens een andere manier -Als iets niet lukt, doe het anders-Bedenk en probeer iets nieuws-Vraag om raad aan een ander-Van kritiek kun je leren

Activiteiten en suggesties:-Leer zoveel mogelijk verschillende technieken aan die creatieve kanten bevorderen zoals bij tekenen, kleien en bouwen-Stimuleer fantasiespel in de poppenhoek, bouwhoek, zandtafel en buitenspel.-Zing een zelfgemaakt liedje.-Dans en beweeg op muziek

-Teken op muziek

12.Reageren met verwondering: Ik ben verbaasd en blij -Voel je verbaasd en blij van wat je allemaal kunt en leert-Voel je verbaasd en blij als je mooie mensen, dieren en dingen ziet

Activiteiten en suggesties:-Het aangeven van het “Zie je wel dat je het kunt” gevoel-Het stimuleren van het “Ik geniet ervan” gevoel-Lessen over natuur: ontroering bij een knop die open gaat, een mooie zon die opkomt, prachtig en knap hoe een spin een spinnenweb maakt, vrolijk worden van mooie kleuren van een vlinder, blij worden van een vogel die fluit enz.

- Maak foto’s van mooie momenten en bespreek die

Blad [10]

Denkgewoonten13.Verantwoorde risico’s nemen: Ik ga iets uitproberen

-Probeer eens iets anders-Probeer eens iets wat je moeilijk lijkt-Het is niet erg als iets niet lukt-Wees niet bang om fouten te maken-Van fouten kun je leren hoe iets anders of beter kan

Activiteiten en suggesties:-Nieuw / onbekend werkje aanbieden.-Kookactiviteit, iets maken n.a.v. een recept.-Toneelstukje-Iets maken m.b.v. bouwtekening(lego)-Iets maken m.b.v. taakanalyse/stappenplan bijvoorbeeld bij techniekles

- Veel stimuleren, aanmoedigen en complimentjes tijdens het proces

14. Humor gebruiken: Ik maak een grapje-Kijk of je grappige dingen ziet en lach erom-Luister of je grappige dingen hoort en lach erom-Lach om jezelf als dat kan

Activiteiten en suggesties-Rollenspel spelen, bijvoorbeeld expres fouten maken-Een mopje / grapje vertellen-Verkleden-Luisteren naar elkaars verhalen / belevenissen-Films bekijken-Verschil uitleggen tussen anderen uitlachen en om elkaar of om jezelf lachen (een echt grapje)

15.Denken in samenhang: Ik werk goed samen in een groep-Bij samenwerken luisteren naar wat anderen willen-Bij samenwerken kijken hoe anderen het doen-Samen kun je meer dan alleen-Van samenwerken kun je veel leren

Activiteiten en suggesties:-Opdrachten geven in tweetallen of een klein groepje, b.v. in een gymles een bank opruimen.-Samen bedenken (met) wat je gaat spelen, samen iets bouwen, een spel spelen.-Samen huishoudelijke werkjes in de klas doen-Een leerling helpen met iets wat hij / zij niet zo goed kan.

Blad [11]

Denkgewoonten16.Openstaan voor levenslang leren: Ik wil blijven leren

- Probeer nieuwe dingen te doen-Er zijn heel veel dingen die je nog niet weet-Je leert door steeds iets nieuws te proberen-Probeer de dingen die je doet, steeds beter te doen-Van problemen kun je leren-Je bent nooit uitgeleerd.

Activiteiten en suggesties:-Op zoek naar informatie in boeken, b.v. naar de bibliotheek gaan.-Zoeken op Internet-Andere mensen bevragen om iets te weten te komen:

bijvoorbeeld iemand met een speciaal beroep.- Kringgesprek; Wat zou je graag doen, Wat moet je hiervoor leren- Onbekende activiteiten aanbieden en zelf laten uitproberen hoe ze het gaan aanpakken- Bij het aanbieden van iets nieuws denkgewoonten benoemen die ze kunnen gebruiken- Voorspellen en uitproberen: bijv. welke blokkentoren past bij onder welke beker? Daarna

uitproberen of het klopt

Blad [12]

De denkgewoonten aanleren en toepassen in de eigen praktijk

1. Waar moet ik aandenken bij het aanleren van de denkgewoonten?- Een denkgewoonte per les aanbieden om ze aan te leren en een

bepaalde periode centraal stellen. - De eerste fase is het aanleren / aanbieden van de denkgewoonte.

Wanneer de denkgewoonte voldoende bekend is bij de leerling ga je de denkgewoonte toepassen in verschillende situaties.

- Je kunt per groep kiezen welke denkgewoonten je wilt aanbieden.- Zorg ervoor dat de denkgewoonten goed zichtbaar zijn in de klas en

zorg dat ze (in kleiner formaat) beschikbaar zijn voor de leerlingen.- Stel een denkgewoonten regelmatig opnieuw centraal.- Het is voor alle leerlingen te gebruiken, maar probeer hierbij voldoende

te differentiëren. Zo zal de ene leerling zelf kunnen verwoorden welke denkgewoonten hij nodig heeft om een activiteit uit te voeren en zal je bij de andere leerling het visueel moeten maken, door zelf een kaartje aan te bieden.

2. Algemene activiteiten rondom het aanleren van de denkgewoonten- Een (prenten)boek aanbieden waarin een denkgewoonte naar voren

komt. De denkgewoonte benoemen en de bijbehorende tekening laten zien.

- Een kringgesprek over de denkgewoonte. (Waar denk jij aan bij…., wanneer doe je dat, wat doe je dan,…)

- Foto’s / plaatjes zoeken of tekeningen maken bij een denkgewoonte (wat vindt jij dat er bij hoort)

- Een “denkgewoontemuur”: hierbij mogen leerlingen voorwerpen meenemen die ze bij een bepaalde denkgewoonte vinden horen. Ook de ouders kunnen hierin een rol spelen.

- Situaties uit de eigen praktijk filmen en deze samen met de leerlingen terug kijken en benoemen wat ze aan het doen zijn.

- Een mindmap maken rondom een denkgewoonte.- Zelf voordoen en voorbeelden geven.

3. Algemene activiteiten rondom het gebruiken / toepassen van de denkgewoonten

- Voorafgaand aan een (les) activiteit bespreken welke denkgewoonten nodig zijn om een activiteit uit te voeren, bv. bij het lezen van een boek

§ Wat gaan we doen? – nieuwsgierig§ Waar zou het over gaan? – nadenken§ Luisteren naar het verhaal – luisteren§ Tijdens het lezen – vragen stellen§ Wat doen de figuren – bv: Kikker gaat iets nieuws proberen enz.

- Bij een activiteit de denkgewoonten die de leerling nodig heeft op tafel leggen.

Blad [13]

- Steeds blijven benoemen (Nu ben jij aan het….) en verwoorden wat de leerling aan het doen is. Ook het doorvragen (wie, wat, hoe,….) speelt hierbij een grote rol.

- Ook de leerling (indien mogelijk) zelf laten verwoorden.- Probeer aan activiteiten, aan taakgericht werken een denkactiviteit

toe te voegen. Zet leerlingen bewust aan het denken door hen uit te dagen proplemen op te lossen.

- Wanneer de denkgewoonte voldoende bekend is bij de leerling kun je voorafgaande aan een activiteit bespreken welke denkgewoontes de leerling nodig heeft om de activiteit / taak uit te voeren. Belangrijk is ook om steeds te benoemen wat de leerling aan het doen is.

- Leerlingen ook tijdens bv. buitenspel of een gymles opdrachten geven waarbij denkgewoonten een rol spelen. Samen werken is tijdens deze activiteiten heel goed mogelijk.

4. Praktische tips- Een aantal leerlingen kunnen zelf voorbeelden tekenen, maar je

kunt natuurlijk ook plaatjes zoeken in tijdschriften, kranten en op internet.

- Wanneer je met de leerlingen posters maakt voor in de klas, zorg dan dat deze goed zicht- en leesbaar zijn door stiften te gebruiken.

- Betrek ouders erbij door steeds aan te geven welke denkgewoonte er centraal staat. Ook zij kunnen er dan thuis op wijzen.

- Voor achtergrond informatie en ideeën: DGM in de praktijk, Een handboek bij de “Denkstimulerende Gespreks Methodiek” van Marion Blank

- Voor achtergrondinformatie over de denkgewoonten:“Kinderen denken leren: het ontdekken en verkennen van denkgewoonten” vertaald door Nico van der Meer en Tijn Nuijens.

5. Opbrengsten- De leerlingen leren denken en dat draagt bij aan het levenslang

leren.- Leerlingen worden bewuster en gaan elkaar wijzen op de

denkgewoonten.- Zelf bewuster worden van datgene wat een leerling nodig heeft en

moet doen om een activiteit uit te voeren.

-

Blad [14]

Prentenboek

en

Blad [15]

flexibel  denken:  kikker  in  de  kou-­‐  Max  Velthuijs

Gebruik  humor:  Wonderbeeld  –Oakly

Levenlang  leren:  De  mooiste  vis  van  de  zee-­‐  PfisterDoorzeDngsvermogen:  Welterusten  kleine  beer-­‐  MarEn  Waddell

Blad [16]

Impulsiviteit  beheersen:  Plons-­‐  MarEn  WadellLuisteren  met  begrip  en  empathie:  Raad  eens  hoeveel  ik  van  je  hou

 –  Sam  Mc  bratney

Flexibel  denken;  kikker  is  kikker-­‐  Velthuijs

Blad [17]

MetacogniEe:    klein-­‐mannetje  vindt  het  geluk  –Velthuijs

Streven  naar  nauwkeurigheid:  ik  wil  die!-­‐  imme  DrosOude  kennis  toepassen  in  nieuwe  situaEes  –Woeste  Willem-­‐  Ingrid  en  Dieter  

Schubert

Denken  in  samenhang:  jij  bent  heel  bijzonder-­‐  BrigiPe  Weninger