AUTISME & EIGEN KRACHT (AEK)

Inh

ou

dso

pga

ve

Wat is autisme?

Levenscoaching bij mensen met autisme in Overijssel

De houding van de levenscoach

Waarom levenscoaching?

Wat zijn de effecten van levenscoaching?

Professionals en cliënten aan het woord

Wie kan levenscoach zijn?

Levenscoaching en de transities

Geïnspireerd?

Autisme zie je vaak niet aan de buitenkant, maar het heeft grote invloed op iemands leven.

Kennis en begrip van overprikkeling is de weg tot een goed contact. Overprikkeling ontstaat als er meer informatie wordt ontvangen dan er verwerkt kan worden. Er ontstaat dan een soort filevorming in het hoofd. Het is noodzakelijk om de verschillende

fases van overprikkeling te herkennen,

want niet in elke fase lukt het nog om

een gesprek te voeren. Pas als degene

met autisme zich veilig voelt, zal deze

informatie kunnen opnemen en dit

kunnen verwerken.¹

Met kleine aanpassingen in uw

communicatie, houding en

informatievoorziening kunt u mensen

met autisme beter benaderen.

¹ Tekst beschikbaar gesteld door Auticomm,

Autisme & Communicatie.

Wat

is

Autisme? Autisme…. ….. is één van de meest gegoogelde onderwerpen. In het kort:

In het psychiatrisch handboek (DSM5) wordt autisme geclassificeerd. De naamgeving van autisme is door de jaren heen veranderd. Voorheen werd veel gesproken over o.a. Autisme Spectrum Stoornis (ASS), PDD-NOS, syndroom van Asperger en Klassiek autisme.

Volgens de laatste onderzoeken is autisme geen defect, maar een vertraging of versnelling in de informatieverwerking (Delfos 2006).

Ongeveer één op de honderd Nederlanders heeft een vorm van autisme.

Autisme wordt niet veroorzaakt door de opvoeding.

Autisme is niet te genezen en heeft invloed op alle levensgebieden in alle levensfasen. Veel mensen met autisme hebben in meer- of mindere mate ondersteuning nodig.

Autisme komt voor op alle intelligentieniveaus, ook bij mensen met een verstandelijke beperking. Autisme bij normaal begaafde mensen zit aan de “binnenkant”. Dit is vaak niet altijd even zichtbaar en herkenbaar, maar dit maakt, in tegenstelling tot wat de omgeving vaak denkt, niet dat zij er minder last van hebben.

Levenscoaching bij mensen met autisme in Overijssel

In 2012, 2013 en begin 2014 is er in Overijssel ervaring opgedaan met (ervaringsdeskundige)

levenscoaches binnen het AEK project. Dit kwam voort uit een initiatief van het Autisme

Kennisnetwerk Overijssel.

In Overijssel werken (naasten van) mensen met autisme en professionals, die werkzaam zijn bij 25

aangesloten partijen, samen. De kennis die in Overijssel is opgedaan op het gebied van

levenscoaching wordt in deze folder samengevat.

Hiermee hopen we bij te dragen aan een rijker autisme landschap, niet alleen in Overijssel. Onze – en

andere - ervaringen zijn inmiddels samengebracht in het landelijke project levensloopbegeleiding van

‘Vanuit Autisme Bekeken.’

Levenscoaching is laagdrempelige ondersteuning die wordt geboden aan kwetsbare mensen,

zoals mensen met autisme, door zogenaamde levenscoaches. De geboden ondersteuning is

maatwerk. Er wordt uitgegaan van de wensen en behoeften van de persoon met autisme. Dat

betekent dat de levenscoach ondersteunt waar nodig, op alle levensgebieden. Een levenscoach

neemt niet over, maar ondersteunt zodanig dat de persoon met autisme leert om op eigen kracht

met vraagstukken en veranderende situaties om te gaan.

Centraal staat:

Wat is je kwetsbaarheid en wat is je kracht?!

De HOUDING van de coach is essentieel

‘Op een gelijkwaardige

manier samenwerken,

zodat ik zelf verder kan

komen.’

Hugo

‘In mijn optiek is een

goede levenscoach net

zoals een sportcoach. Hij

bewaakt de rode draad,

voorkomt blessures (want

vergis je niet, leven met

autisme is net zoals in de

sport topprestaties

leveren) maar met een

goede coach kun je die

prestaties leveren als

persoon met autisme.’

Jasper Wagteveld

‘Een levenscoach helpt de

regie aan iemand terug

te geven. Wat dat betreft

is een levenscoach dus

heel flexibel en veel

minder rigide dan de

huidige hulpverlening.’

Margaretha de Carmo

Marieke Schoonderwoerd Projectleider levenscoaching AEK

Een levenscoach kan informatie geven, adviseren en ondersteunen in en over alle domeinen in het leven, van persoonlijke aangelegenheden

tot werk, van woonvoorzieningen tot onderwijs. Ook kan deze levenscoach helpen bij het zoeken en regelen van de juiste zorg en begeleiding

en mensen proactief voorbereiden op op handen zijnde overgangen, zoals de overgang van basis- naar voortgezet onderwijs of een nieuwe

baan. Een adequate inzet van de levenscoach kan problemen en daarmee (zorg)kosten voorkomen.

Lisa Komen, levenscoach en consulent bij MEE:

“Als levenscoach weet ik dat autisme er bij iedereen anders uit kan zien. Een generalistische benadering, dan wel problematisering van de hulpvraag, zorgt naar mijn mening niet voor aansluiting. Oprechte belangstelling voor de betekenis die iemand zelf aan zijn autisme geeft, wel. Levenscoaching is niet alleen voor mensen met autisme zelf, maar ook voor degenen daarom heen. Als levenscoach kan ik daarbinnen de schakel zijn die verbindt en vertaalt.” .

‘Centraal staat: ‘Het is jouw leven, jij bent aan zet en ik beweeg met

je mee. Wat is autisme voor jou en welke behoefte heb jij? We gaan

oplossingen vinden die voor jou werken en die jou aanspreken.’’

HOUDING EN VAARDIGHEDEN LEVENSCOACH

Gelijkwaardig

Nieuwsgierig – op zoek naar de vraag achter de vraag

Positieve houding: kijken naar wat wel, in plaats van wat niet kan

Professionele nabijheid i.p.v. professionele distantie

Inlevingsvermogen

Flexibel

Schakelen tussen hulpverlener en coach

Gericht op eigen kracht en netwerken

Aansluiten bij de wensen, behoeften en kwaliteiten van de persoon met

autisme

‘Kenmerkend is dat een levenscoach geen zaken overneemt maar de persoon met autisme

helpt in de zoektocht naar oplossingen. Het zelfoplossend vermogen wordt hiermee

versterkt.’

Lisa Komen zegt het volgende over levenscoaching:

(klik op de foto om het filmpje te openen)

Een ervaringsdeskundige over de impact

van veranderingen in het leven van iemand

met autisme: “De ups-and-downs in het

leven van iemand met autisme zijn groter

dan die van iemand zonder autisme. Het is

zaak om juist in die pieken en dalen als

levenscoach aan te sluiten en de persoon

met autisme te helpen deze pieken en

dalen te herkennen en hier adequaat mee

om te gaan. Daarmee wordt zwaardere

zorg in deze fasen voorkomen.”

De veranderingen in het leven van mensen met autisme resulteren vaak in over- of onderprikkeling. Een

levenscoach helpt hen om dit vroegtijdig te herkennen en daar beter mee om te gaan.

Deze veranderingen maken dat mensen met autisme in bepaalde fasen meer of minder begeleiding nodig

hebben.

Vooral in de overgangen van het leven (big life events zoals pubertijd, relaties, wisseling van werk, geboorte en

sterfte, verhuizing) is het belangrijk dat de levenscoach mensen met autisme hierop voorbereidt zodat de persoon

met autisme hier zelf mee om leert gaan.

Levenscoaching vraagt een integrale benadering binnen een

specifieke context en op alle levensdomeinen.

Wat zijn de

EFFECTEN

van levenscoaching?

In het rapport ‘Leergeschiedenis

Levenscoaching’ vertellen

mensen met autisme en hun

coaches over de levenscoaching

die zij krijgen en bieden en over

de meerwaarde van deze

bijzondere manier van

ondersteuning.

Een aantal effecten:

Acceptatie

Zich zelfverzekerder voelen

Opener in communicatie

Vertrouwen

Gecoachten geven het contact

met de coach gemiddeld een

8,4.

Met als gevolg meer

ervaren regie over het

eigen leven door de

gecoachten.

Meer weten? Lees de leergeschiedenis!

(Klik op de afbeelding hiernaast voor de link

naar de leergeschiedenis)

Cliënten en professionals aan het woord

Hugo, cliënt: “Levenscoaching sluit aan bij wat ik belangrijk vind. Mijn levenscoach

neemt niet over maar faciliteert zodat ik de dingen kan doen die nodig zijn, zonder vast

te lopen in details. Daarnaast kent hij mijn persoonlijke situatie van binnenuit. Bij mij

gaat het namelijk mis in de uitvoering: ik weet wat ik moet doen, maar vaak niet hoe.

De coach geeft praktische adviezen en leert me het zelf te doen. Hij helpt me om zelf

weer overzicht te krijgen en te herkennen dat ik overprikkeld ben. Prettig is zijn

informele houding en zijn ervaring met autisme.”

Marieke, projectleider: “Levenscoaching heeft als doel de persoon met autisme te helpen

eerder eigen valkuilen te ontdekken om zichzelf beter te redden in het leven.

Ondersteuning bij omgaan met veranderingen en moeilijke perioden. Het gaat dus vaak over

“Wat is autisme voor jou, wat zijn voor jouw grenzen, wanneer moet jij actie ondernemen,

wat werkt voor jou”. Een voorbeeld: voor de één is het prima om drie uur te gamen, voor

de ander is dat juist een signaal dat er iets mis is. Belangrijk is dat iemand met autisme leert

ontdekken waar het mis gaat en wat er dan gedaan moet worden.”

Margretha:

“Ik probeer mensen

meer naar zichzelf te

laten kijken en na te

laten denken over de

vraag: Welk advies zou

ik in dit geval aan een

ander geven? Iemand

met autisme blijft dicht

bij zichzelf en geeft

daarmee eigenlijk altijd

een passend antwoord!”

Margretha, levenscoach en ervaringsdeskundige:

“Ik ben zelf duidelijker geworden, denk nu vaak: is dat autisme of

karakter? Je bent niet zielig, misschien moet je dingen maar gewoon

gaan doen. Het is een mindset die veranderd moet worden. Je

stimuleert mensen niet door ze in een slachtofferrol te zetten. Ik kies er

nu voor om niet mee te gaan in negativiteit, maar te focussen op

positieve dingen. Je kunt het misschien wel! Het gaat erom

bewustwording te creëren, mensen wakker schudden.”

Lisa, levenscoach en consulent MEE:

“Een levenscoach is een instrument, niet de oplossing. De oplossing

kent degene met autisme en/of zijn netwerk zelf. Als levenscoach vind

ik het dan ook belangrijk dat een gecoachte niet afhankelijk van mij

wordt. Belangrijker is dat hij/zij leert om (weer) zelf regie te voeren over

zijn/haar leven.”

“Ik ga er vanuit dat iedereen leermogelijkheden heeft en de wil om het

in zijn/haar leven beter te laten gaan. Ik werk dan ook

ontwikkelingsgericht en besef mij dat mensen met autisme vaak

handelen vanuit diverse ontwikkelingsniveaus. Daarop aansluiten, maar

ook op over- of onderprikkeling, is bij autisme essentieel.

Om dit te kunnen maak ik samen met degene een ‘eigen regieplan’.

Daarin brengen we samen de verschillende ontwikkelniveaus en de

overprikkeling in kaart. Maar nog belangrijker is hoe hij/zij wil dat

anderen daarmee zouden omgaan. De sleutel tot resultaat is niet zozeer

kennis over autisme, maar wel dat iemand zich oprecht gehoord en

gezien voelt.”

Wie kan levenscoach zijn?

Zowel een professional als een opgeleide ervarings-

deskundige kan levenscoach zijn!

Als je maar de juiste attitude hebt! In Overijssel is ervaring opgedaan met consulenten en professionals als levenscoach. Daarnaast zijn in Overijssel goede ervaringen opgedaan met opgeleide ervaringsdeskundigen in de rol van levenscoach. Een voordeel van een ervaringsdeskundige als coach is dat hij/zij vanuit eigen ervaring kan ondersteunen, mits hij/zij de juiste attitude heeft om vanuit een coachrol te kunnen handelen. Een voorwaarde is daarnaast dat de ervaringsdeskundige voldoende boven zijn/haar eigen autisme kan uitstijgen.

Voordelen van een professionele coach:

Een professionele coach…

Is geen onderdeel van de persoonlijke levenssfeer van de gecoachte en kan daardoor open minded de coaching aangaan.

Heeft kennis van wat autisme is.

Beschikt over coachingsvaardigheden Valkuilen kunnen zijn: - In de eerste plaats op autisme gericht en in tweede plaats

op de persoon. - Professionele distantie in plaats van een gelijkwaardige

relatie en ‘naast’ de gecoachte staan.

Voordelen van een opgeleide ervaringsdeskundige coach:

Een opgeleide ervaringsdeskundige…

Is vertrouwd met de gecoachte.

Is intrinsiek betrokken.

Kan mogelijk makkelijker aansluiten bij de belevingswereld van de gecoachte.

Is vaak flexibeler qua tijd (bijv. weekenden).

Kan vanuit betrokkenheid gemakkelijker samenwerken met het sociale netwerk van de gecoachte.

Valkuilen kunnen zijn: - Te grote mate van betrokkenheid, waardoor het moeilijker kan zijn om

de situatie van een afstand te bekijken. - Geen standaard repertoire aan coachingsvaardigheden.

Kansen voor

levenscoaching binnen de

transities Levenscoaching is een manier van

coachen/begeleiden die goed past bij de

participatiemaatschappij en de intenties van de

transities. Levenscoaching zorgt ervoor dat mensen

met autisme meer de regie over hun eigen leven

kunnen pakken en voorkomt zwaardere vormen

van zorg en hulpverlening.

Marieke Schoonderwoerd: “ Levenscoaching zorgt

ervoor dat mensen met autisme meer grip op hun

eigen leven krijgen en zelf beter in staat zijn

oplossingen te vinden. Het leidt tot andere (vaak

meer duurzame) oplossingen en zorgt ervoor dat

men alleen als dat echt nodig is een beroep doet op

formele zorg. En dat zo’n persoon dan assertief

genoeg is om die zorg aan te boren.”

Levenscoaching en sociale

wijkteams?

Lisa Komen suggereert dat levenscoaching ook

kennis en vaardigheden richting wijkteams kan

brengen: “Levenscoaches als trainers van mensen

met autisme, hun sociale netwerk èn van

hulpverleners. Ze kunnen invliegen daar waar extra

kennis nodig is om te helpen de houding aan te

scherpen, specifiek voor autisme.”

“Levenscoaches kunnen daarmee een soort

informeel netwerk vormen binnen de wijk die

zowel preventief, signalerend en “lerend”

meebewegen met de mensen met autisme en

een belangrijke vindplaats/ingang/klankbord

zijn voor bijvoorbeeld een wijkteam.”

- Marieke Schoonderwoerd

“Belangrijk is dat we hierbij niet in blauwdrukken denken: iedere wijk heeft zijn eigen netwerk,

en levenscoaches kunnen daarbinnen hun eigen plek innemen. Levenscoaches kunnen ook een

belangrijk vangnet vormen voor de informele zorg die al geboden wordt, maar die soms

overvraagd wordt en dreigt om te vallen. De goedwillende tante die iemand met autisme

langdurig helpt maar tegen haar grenzen loopt kan door een levenscoach gesteund worden om

het net even anders aan te gaan pakken.”

Overeenkomsten

levenscoaching

en

sociale teams

Gericht op eigen kracht en

netwerken

Coaching op regie eigen leven

Werkt preventief en dempend:

voorkomt sterke terugval en

daarmee grotere

zorgconsumptie

Brengt ervaring autisme in de

teams (mogelijkheden

klankbord)

Coachende rol richting

netwerken en professionals in

de wijk

G

EÏN

SP

IRE

ER

D?

Bent u geïnspireerd door wat u leest? Ziet u aanknopingspunten

om hiermee binnen uw gemeente of instelling aan de slag te

gaan? Wij gaan graag met u in gesprek over onze ervaringen op

het gebied van levenscoaching.

Wij bieden een aantal concrete producten zoals een training

levenscoaching en een masterclass Autisme (samen met het

Autisme BelevingsCircuit). Alles vanuit het Autisme & Eigen Kracht

(AEK) gedachtegoed. Dit om samen met u onze missie te

verwezenlijken: een autismevriendelijk Overijssel. Levenscoaching is geen

kant-en-klaar product…

Het dagelijks leven is niet gereguleerd. Levenscoaching moet je dus niet inkaderen.

www.autismeoverijssel.nl/aek/levenscoach www.vanuitautismebekeken.nl/projecten/levensloopbegeleiding

Redactie:

Seinpost Adviesbureau

Eindredactie:

Angela Thissen, coördinator Autismehulpverlening Overijssel en Marieke Schoonderwoerd,

projectleider Levenscoaching

Met dank aan:

Provincie Overijssel

November 2014

www.autismeoverijssel.nl https://www.youtube.com/user/autismeoverijssel

Voor meer informatie kunt u een mail sturen naar: info@autismeoverijssel.nl

Redactie:

Kelly Andres en Mirije Oude Lansink, Seinpost Adviesbureau

Eindredactie:

Angela Thissen, coördinator Autismehulpverlening Overijssel

Marieke Schoonderwoerd, projectleider Levenscoaching

Met dank aan:

Januari 2015