vlerësimi i vulnerabilitetit,...
TRANSCRIPT
Vlerësimi i vulnerabilitetit, riskut
dhe adaptimit të sektorit
energjitik shqiptar ndaj
ndryshimeve klimatike
Jane Ebinger
Banka Botërore
Permbajtja
Vendet e Europes dhe Azise Qendrore
Kercenimet kryesore të ndryshimeve klimatike Do të jetë shumë më ngrohtë në vitet 2030
Do ketë më shumë thatësira dhe përmbytje
Vulnerabiliteti i shkaktuar nga problemet e trasheguara social-ekonomike dhe mjedisore Madje edhe vendet që mund të përfitonin janë në një pozicion jo të
favorshëm për të përfituar
Mundësia për një zhvillim më elastik
ÇFARË NËNKUPTON KJO PËR SEKTORIN E ENERGJISË NË
SHQIPËRI?
3
Shqipëria…tashmë klimatikisht vulnerabël
Ndikimi i
fatkeqësive
natyrore në
vendet e
ECA-s në
periudhën
1990–2008
Burimi: EM-DAT, Qendra e
Kërkimeve për Epidemiologjinë
e fatkeqësive, Universiteti
Katolik i Louvain
40 20 40 60 80 100 120 140
Bjellorusia
Bullgaria
kroctia
Estonia
Latvia
Polonia
Slovenia
Turkmenistani
Hungaria
Kyrkyzstani
Rumania
Serbia
Slovakia
Turqia
Uzbekistani
Republika Ceke
Kazakistani
Rusia
Ukraina
Armenia
Bosnja
Gjeorgjia
Azerbaxhani
Lituania
Maqedonia, FYR
Moldavia
Taxhikistan
Shqiperiaa
Popullsia e ndikuar nga fatkeqësitë
natyrore (për 1,000 njerëz)
Humbjet ekonomike të shkaktuara nga
fatkeqesitë natyrore (për
$1,000,000 te GDP)
Shqipëria... do të jetë më e ngrohtë
Rritje e temperaturave vjetore: 1°C, 2°C dhe 4°C deri në vitet 2025, 2050 dhe 2100
Rritjet më të mëdha të temperaturave në verë
Diferenca globale e temperaturës midis periudhës së fundit te akullit dhe periudhes së tanishme është vetëm 5oC
Rritja e temperaturës në verë (°C): vitet 2020 (majtas) vitet 2050
(djathtas) 5
Shqiperia ... pritet të ketë më pak rreshje
annual changes in precipitation
-20
-15
-10
-5
0
1990 2025 2050 2100
year
ch
an
ge (
%)
Ulje e sasisë vjetore të reshjeve në
Shqipëri
Changes in precipitation, summer
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
1990 2025 2050 2100
year
ch
an
ge (
%)
Ulje e sasisë së rreshjeve gjatë verës në
Shqipëri
Reduktim i sasisë së reshjeve gjatë verës në 2020
mm/muaj
+0.2
-5.1
6
Shqipëria... dhe reduktimi në disponueshmërinë e ujit
Prurje më të pakta nga lumenjtë dhe ujrat nëntokësore
Nevoja për të menaxhuar ndikimet mbi ujin e pijshëm, ujitjen për bujqësinë, funksionimin e hidrocentraleve
annual runoff changes
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
1990 2025 2050 2075 2100
year
change (
%)
Ndryshimet e rrjedhjeve gjate veres
-100
-80
-60
-40
-20
0
1990 2025 2050 2075 2100
vit
ndry
sh
im (
%)
7
annual runoff changes
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
1990 2025 2050 2075 2100
year
change (
%)
Ndryshimet e rrjedhjeve gjate veres
-100
-80
-60
-40
-20
0
1990 2025 2050 2075 2100
vit
ndry
sh
im (
%)
annual runoff changes
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
1990 2025 2050 2075 2100
year
change (
%)
Ndryshimet e rrjedhjeve gjate veres
-100
-80
-60
-40
-20
0
1990 2025 2050 2075 2100
vit
ndry
sh
im (
%)
annual runoff changes
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
1990 2025 2050 2075 2100
year
change (
%)
Ndryshimet e rrjedhjeve gjate veres
-100
-80
-60
-40
-20
0
1990 2025 2050 2075 2100
vit
nd
rysh
im (
%)
Çfarë nënkuptojnë këto ndryshime?
Të kuptuarit e vulnerabilitetit
Burimi: Qeveria e Australise 2005.8
ShqipëriaRritja e kapaciteteve adaptuese mund të ndihmojë
për të kompensuar ekspozimin dhe ndjeshmërinë
9
Dhe për sektorin e
energjisë?
Sektor i rëndësishëm
ekonomik, me varësi nga moti
Shqipëria : Duke diskutuar vulnerabilitetinToolkit per vlerësimin praktik
11
ShqipëriaSistemi energjitik (GWh)
Burimi: Besim Islami, prezantimi në Seminarin I, 2009
12
0250500750
100012501500175020002250250027503000325035003750400042504500475050005250550057506000625065006750
19
85
19
86
19
87
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
ImportHidrocentrale te vogla
TermocentraleHidrocentrale
ShqipëriaProdhim i brendshëm më i ulët i energjisë i lidhur me nivelin
e ulët të rreshjeve…do të përkeqësohet nëse nuk merren
masa
Prodhimi nga hidrocentralet
përgjysmohet në vitet e thatë
Impaktet e klimës në vitet 2050 20% më pak rrjedhje të ujërave sipërfaqesore
15% më pak prodhim energjie nga HEC e
mëdhenj
20% më pak prodhim nga HEC e vegjël
Kalim nga përdorim i energjisë dimër/verë
Rritje e kërkesës për ujitje nga bujqësia
13
ShqipëriaBurimet e tjera të energjisë ndikohen gjithashtu
nga ndryshimet klimatike
Termocentrale efiçenca do të reduktohet me 1% në vitet 2050
Efiçenca Transmetimit & Shpërndarjes reduktim me 1% në vitet 2050
Energjia diellore rritje me 5% në vitet 2050
Ndryshimi i kërkesës Ndikimet stinore do të bëhen kritike
Menaxhimi i burimeve ujore i rëndësishëm
14
“SI TË MENAXHOHET MË MIRË SIGURIA E
FURNIZIMIT ME ENERGJI NË TË ARDHMEN
PËRBALLË NDRYSHIMEVE KLIMATIKE?”
Pyetja e palëve të interesuara gjatë seminareve:
15
ShqipëriaMasat e adaptimit të identifikuara për 20 risqet
16
Rank Risk Description
(Event and Consequence)
Risk Severity Before Adaptation
Adaptation Actions
Risk Severity After Adaptation
Consequence LikelihoodRisk Level
Before Adaptation
Consequence LikelihoodRisk Level
After Adaptation
1
Higher peak demand in summer due to higher temperatures could lead to lack of capacity
5 Catastrophic AAlmost Certain
Extreme
Develop shared understanding of region-wide climate risks to energy security; increase energy trade; supply diversification; supply and demand side management / efficiency; optimise current generation; make new energy assets climate resilient (Adaptation Options: 1, 7, 10 to 15)
2 Minor D Unlikely Low
2
Less summer electricity generation from hydropower facilities due to reduced precipitation and run-off could reduce energy security
5 Catastrophic AAlmost Certain
Extreme
Optimise current water and power generation management system, implement engineering adaptations as part of dam rehabilitation, amend and implement design standards to take account of climate change, diversify power generation, contingency planning such as insurance back-up and / or regional trading (Adaptation Options: 7, 16 to 23)
3 Moderate C Moderate High
ShqipëriaStrategjia Kombëtare e Energjisë (SKE)„skenari
aktiv‟
Të përmirësojë kapacitetin adaptues Shumellojshmeri e furnizmit me energji (të rinovueshme,termocentrale)
Interkonjeksione të reja
Përmirësim i efiçencës së energjisë
POR, edhe nëse SKE do të zbatohet, mbeten mangësi 3% e kerkesës totale deri në 2050 si pasojë e ndryshimeve klimatike
DHE, sfida të tjera Klima ndikon mbi furnizimet me energji të rinovueshme dhe rajonale
Ndikime të ndjeshme të ndryshimeve në kërkesat dhe prodhimin stinor
Sfida të rëndësishme në zbatimin e programeve të EE në nivel global
17
ShqipëriaAKP e alternativave për të trajtuar deficitet si
pasojë e ndryshimeve klimatike
Analiza kosto perfitim e alternativave per te trajtuar
deficitet qe shkaktohen nga NK (2030-50) 350 GWh në vit në 2030
740 GWh në vit në 2050
Alternativat më të qëndrueshme: 1. Permiresimi HEC-ve të mëdha dhe HEC-ve të vegjël
2. HEC – e të vegjël të rinj
18
Net Present Value of Options
-200
-100
-
100
200
300
400
IMPORT Enhance
Extg.
LHPP
CCGT Enhance
Extg.
SHPP
New
SHPP
WIND CSP New
LHPP
US
D m
illi
on
s
Shqipëriabërja e zhvillimit të sektorit energjitik më elastik
Kryesisht mbi “performancën më të mirë”
Monitorimi hidrometeorologjik,modelimi dhe parashikimi
Parashikimi i motit dhe klimës për planifikimin e energjisë
Ndërveprim midis ekspertëve të hidrometeorologjisë dhe atyre të energjisë
Vlerësime ndersektoriale për riskun klimatik
Shkembimi i të dhënave dhe studimeve rajonale
Adaptimi i deficitit aktual duhet të trajtohet me prioritet (sipas SKE)
Përmirësim i EE dhe menaxhimi i kërkesës
Ulje e humbjeve
Shumëllojshmëri19
ShqipëriaZhvillimi i sektorit energjitik duhet të jetë më elastik
Asetet jete-gjate duhet të jenë më elastik
NK të merren në konsideratë në projektim, standarte dhe planifikim/ kontratat
Të dyja asetet e reja dhe të rehabilituara
Rishikim i planeve të emergjencës për HEC-et
Adaptimi i mirë duhet të perfshijë palët e interesuara:
Njohuritë
Efektivitetin
Dritarja e mundësive integron adaptimin ndaj klimës në proceset e investimit/ privatizimit
20
http://www.worldbank.org/eca/climatechange
www.worldbank.org.al