1

E A S T W E S TM A N A G E M E N TI N S T I T U T Ekanonis uzenaesobis mxardaWeras a q a r T v e l o S i (PROLoG)

qali da sakuTreba

vicodeT Cveni uflebebi

,,konstituciis 42-e muxli”

2016 weli

2

პროექტის შესახებ

არასამთავრობო ორგანიზაცია „კონსტიტუციის 42-ე მუხლი“ ახორციელებს პროექტს „ქალთა, განსაკუთრებით კი ეთნიკურ უმცირესობათა ჯგუფს მიკუთვნებულ ქალთა გაძლიერება და მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის ხელშეწყობა“, რომლის მიზანია ქალთა სამართლებრივი გაძლიერება და მათი უფლებების შესახებ ცნობიერების ამაღლება. პროექტი დაფინანსებულია ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მხარდაჭერით, აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) პროგრამის „კანონის უზენაესობის მხარდაჭერა საქართველოში“ (PROLoG) ფარგლებში.

პროექტი განხორციელდება საქართველოში, კერძოდ, ქვემო ქართლისა და სამცხე-ჯავახეთის რეგიონების შემდეგ მუნიციპალიტეტებში: წალკა, თეთრიწყარო, ნინოწმინდა, ახალქალაქი და ახალციხე.

პროექტის ფარგლებში „კონსტიტუციის 42-ე მუხლს“ დაგეგმილი აქვს შემდეგი აქტივობები:

სტრატეგიული სამართალწარმოების განხორციელება;

არსებული მდგომარეობის გაუმჯობესება და მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობაზე არსებული დაბრკოლებების შემცირება.

საკუთარ პრაქტიკის ანალიზზე დაყრდნობით ქალთა უფლებრივი მდგომარეობის შესახებ ანალიზის მომზადება;

ტრენინგების სერიის ჩატარება, რომელზეც მოწვეული იქნებიან პროექტის ბენეფიციარ ქალთა ჯგუფის წარომადგენლები.

პროექტის ბენეფიციარებს წარმოადგენენ ქალები, განსაკუთრებით ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელი ქალები, რომლებიც განიცდიან გენდერული ნიშნით დისკრიმინაციას, საკუთრების უფლებების დარღვევას, სექსუალურ ძალადობას, ოჯახში ძალადობას და რომლებიც საჭიროებენ იურიდიულ დახმარებას აღნიშნულ სფეროებში. პროექტის ფარგლებში ბენეფიციარებს გაეწევათ უფასო იურიდიული დახმარება, როგორც კონსულტაციების, ასევე, წარმომადგენლობის განხორციელების გზით.

პროექტის საინფორმაციო მხარდაჭერის უზრუნველსაყოფად, მომზადდება სატელევიზიო და რადიო გადაცემათა ციკლი, ჩატარდება პრეს-კონფერენციები, ინფორმაცია გავრცელდება მედია საშუალებების მიერ.

proeqtis Sesaxebპროექტის შესახებ

არასამთავრობო ორგანიზაცია „კონსტიტუციის 42-ე მუხლი“ ახორციელებს პროექტს „ქალთა, განსაკუთრებით კი ეთნიკურ უმცირესობათა ჯგუფს მიკუთვნებულ ქალთა გაძლიერება და მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის ხელშეწყობა“, რომლის მიზანია ქალთა სამართლებრივი გაძლიერება და მათი უფლებების შესახებ ცნობიერების ამაღლება.პროექტი დაფინანსებულია ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მხარდაჭერით, აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) პროგრამის „კანონის უზენაესობის მხარდაჭერა საქართველოში“ (PROLoG) ფარგლებში.

პროექტიგანხორციელდებასაქართველოში, კერძოდ, ქვემოქართლისადასამცხე-ჯავახეთისრეგიონებისშემდეგმუნიციპალიტეტებში: წალკა, თეთრიწყარო, ნინოწმინდა, ახალქალაქი დაახალციხე.

პროექტისფარგლებში „კონსტიტუციის 42-ე მუხლს“ დაგეგმილი აქვს შემდეგი აქტივობები:

სტრატეგიულისამართალწარმოების განხორციელება;

არსებულიმდგომარეობისგაუმჯობესებადამართლმსაჯულებისხელმისაწვდომობაზეარსებულიდაბრკოლებებისშემცირება.

საკუთარპრაქტიკისანალიზზედაყრდნობით ქალთაუფლებრივიმდგომარეობისშესახებ ანალიზის მომზადება;

ტრენინგებისსერიის ჩატარება, რომელზეცმოწვეულიიქნებიანპროექტისბენეფიციარქალთაჯგუფისწარომადგენლები.

პროექტის ბენეფიციარებს წარმოადგენენ ქალები, განსაკუთრებით ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელი ქალები, რომლებიც განიცდიან გენდერული ნიშნით დისკრიმინაციას, საკუთრების უფლებების დარღვევას, სექსუალურ ძალადობას, ოჯახში ძალადობას და რომლებიც საჭიროებენ იურიდიულ დახმარებას აღნიშნულ სფეროებში. პროექტის ფარგლებში ბენეფიციარებს გაეწევათ უფასო იურიდიული დახმარება, როგორც კონსულტაციების, ასევე, წარმომადგენლობის განხორციელების გზით.

პროექტის შესახებ

არასამთავრობო ორგანიზაცია „კონსტიტუციის 42-ე მუხლი“ ახორციელებს პროექტს „ქალთა, განსაკუთრებით კი ეთნიკურ უმცირესობათა ჯგუფს მიკუთვნებულ ქალთა გაძლიერება და მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის ხელშეწყობა“, რომლის მიზანია ქალთა სამართლებრივი გაძლიერება და მათი უფლებების შესახებ ცნობიერების ამაღლება. პროექტი დაფინანსებულია ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მხარდაჭერით, აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) პროგრამის „კანონის უზენაესობის მხარდაჭერა საქართველოში“ (PROLoG) ფარგლებში.

პროექტი განხორციელდება საქართველოში, კერძოდ, ქვემო ქართლისა და სამცხე-ჯავახეთის რეგიონების შემდეგ მუნიციპალიტეტებში: წალკა, თეთრიწყარო, ნინოწმინდა, ახალქალაქი და ახალციხე.

პროექტის ფარგლებში „კონსტიტუციის 42-ე მუხლს“ დაგეგმილი აქვს შემდეგი აქტივობები:

სტრატეგიული სამართალწარმოების განხორციელება;

არსებული მდგომარეობის გაუმჯობესება და მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობაზე არსებული დაბრკოლებების შემცირება.

საკუთარ პრაქტიკის ანალიზზე დაყრდნობით ქალთა უფლებრივი მდგომარეობის შესახებ ანალიზის მომზადება;

ტრენინგების სერიის ჩატარება, რომელზეც მოწვეული იქნებიან პროექტის ბენეფიციარ ქალთა ჯგუფის წარომადგენლები.

პროექტის ბენეფიციარებს წარმოადგენენ ქალები, განსაკუთრებით ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელი ქალები, რომლებიც განიცდიან გენდერული ნიშნით დისკრიმინაციას, საკუთრების უფლებების დარღვევას, სექსუალურ ძალადობას, ოჯახში ძალადობას და რომლებიც საჭიროებენ იურიდიულ დახმარებას აღნიშნულ სფეროებში. პროექტის ფარგლებში ბენეფიციარებს გაეწევათ უფასო იურიდიული დახმარება, როგორც კონსულტაციების, ასევე, წარმომადგენლობის განხორციელების გზით.

პროექტის საინფორმაციო მხარდაჭერის უზრუნველსაყოფად, მომზადდება სატელევიზიო და რადიო გადაცემათა ციკლი, ჩატარდება პრეს-კონფერენციები, ინფორმაცია გავრცელდება მედია საშუალებების მიერ.

პროექტის შესახებ

არასამთავრობო ორგანიზაცია „კონსტიტუციის 42-ე მუხლი“ ახორციელებს პროექტს „ქალთა, განსაკუთრებით კი ეთნიკურ უმცირესობათა ჯგუფს მიკუთვნებულ ქალთა გაძლიერება და მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის ხელშეწყობა“, რომლის მიზანია ქალთა სამართლებრივი გაძლიერება და მათი უფლებების შესახებ ცნობიერების ამაღლება. პროექტი დაფინანსებულია ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მხარდაჭერით, აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის (EWMI) პროგრამის „კანონის უზენაესობის მხარდაჭერა საქართველოში“ (PROLoG) ფარგლებში.

პროექტი განხორციელდება საქართველოში, კერძოდ, ქვემო ქართლისა და სამცხე-ჯავახეთის რეგიონების შემდეგ მუნიციპალიტეტებში: წალკა, თეთრიწყარო, ნინოწმინდა, ახალქალაქი და ახალციხე.

პროექტის ფარგლებში „კონსტიტუციის 42-ე მუხლს“ დაგეგმილი აქვს შემდეგი აქტივობები:

სტრატეგიული სამართალწარმოების განხორციელება;

არსებული მდგომარეობის გაუმჯობესება და მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობაზე არსებული დაბრკოლებების შემცირება.

საკუთარ პრაქტიკის ანალიზზე დაყრდნობით ქალთა უფლებრივი მდგომარეობის შესახებ ანალიზის მომზადება;

ტრენინგების სერიის ჩატარება, რომელზეც მოწვეული იქნებიან პროექტის ბენეფიციარ ქალთა ჯგუფის წარომადგენლები.

პროექტის ბენეფიციარებს წარმოადგენენ ქალები, განსაკუთრებით ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელი ქალები, რომლებიც განიცდიან გენდერული ნიშნით დისკრიმინაციას, საკუთრების უფლებების დარღვევას, სექსუალურ ძალადობას, ოჯახში ძალადობას და რომლებიც საჭიროებენ იურიდიულ დახმარებას აღნიშნულ სფეროებში. პროექტის ფარგლებში ბენეფიციარებს გაეწევათ უფასო იურიდიული დახმარება, როგორც კონსულტაციების, ასევე, წარმომადგენლობის განხორციელების გზით.

პროექტის საინფორმაციო მხარდაჭერის უზრუნველსაყოფად, მომზადდება სატელევიზიო და რადიო გადაცემათა ციკლი, ჩატარდება პრეს-კონფერენციები, ინფორმაცია გავრცელდება მედია საშუალებების მიერ.

3

შინაარსი ქორწინება .................................................................................................... 4

ქორწინების შეწყვეტა ................................................................................... 5

ქორწინების ბათილობა ............................................................................... 6

მეუღლეთა უფლებები და მოვალეობები ................................................ 7 მეუღლეთა თანასაკუთრება ........................................................................ 7

მეუღლეთა ურთიერთრჩენის მოვალეობა ............................................... 8

მშობელთა უფლება-მოვალეობები შვილების მიმართ ........................... 9

მშობელთა საალიმენტო მოვალეობები ................................................... 10

ალიმენტი ...................................................................................................... 10

შვილების საალიმენტო მოვალეობები ..................................................... 11

ადრეული ქორწინება ................................................................................ 11 ადრეული ქორწინები საქართველოში..................................................... 16

კანონმდებლობა ........................................................................................... 18

ადრეული ქორწინების გამომწვევი მიზეზები ....................................... 20

ადრეული ქორწინების შედეგები ............................................................. 22

ადრეული ქორწინების პრევენცია ............................................................ 24

ქალი და მემკვიდრეობა ............................................................................ 25 კანონით მემკვიდრეობა ............................................................................. 26

ანდერძით მემკვიდრეობა .......................................................................... 30

უღირსი მემკვიდრე ..................................................................................... 31

ანდერძის ფორმა .......................................................................................... 31

სავალდებულო წილი ................................................................................. 32

უპირატესი მემკვიდრეობის უფლება ...................................................... 34

სამკვიდროს მიღება და უარი მის მიღებაზე ........................................... 34

სამკვიდროს გაყოფა .................................................................................... 35

საშემოსავლო გადასახადის გადახდისგან გათავისუფლება ............... 36

მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების წარმოშობის სამართლებრივი საფუძვლები ................................................................. 37

4

ქორწინება

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის თანახმად, ქორწინება არის ოჯახის შექმნის მიზნით ქალისა და მამაკაცის ნებაყოფლობითი კავშირი, რომელიც რეგისტრირებულია საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედი საჯარო სამართლის იურიდიული პირის – სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს ტერიტორიულ სამსახურში.

დაქორწინების ასაკად დადგენილია 18 წელი. 17 წელს მიღწეული არასრულწლოვანი პირის ქორწინება დაიშვება მისი ნებით და მხოლოდ სასამართლოს თანხმობით, ისეთი პატივსადები მიზეზის არსებობისას, როგორიცაა ბავშვის დაბადება.

განცხადება 17 წელს მიღწეული არასრულწლოვანი პირის ქორწინებაზე თანხმობის გაცემის შესახებ შეიტანება სასამართლოში დაქორწინების მსურველი ერთ-ერთი პირის საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით. თუ დაქორწინების მსურველთაგან ერთი სრულწლოვანია, აღნიშნული განცხადება შეიტანება სასამართლოში არასრულწლოვანი პირის საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით.

განცხადებაში გამოხატული უნდა იყოს ორივე განმცხადებლის თანხმობა ქორწინებაზე. ამ განცხადებას უნდა ერთოდეს, პატივსადები მიზეზის (მაგ. ბავშვის დაბადება), არსებობის დამადასტურებელი დოკუმენტაცია.

მოსამართლე საქმის განხილვისას ამოწმებს არასრულწლოვანი პირის ქორწინებაზე თანხმობის გაცემისათვის გათვალისწინებული პატივსადები მიზეზის არსებობას, არასრულწლოვანი განმცხადებლის უშუალო მონაწილეობით ადგენს დაქორწინების თაობაზე მისი ნამდვილი ნების არსებობას და ამის საფუძველზე იღებს

qorwineba

5

გადაწყვეტილებას 17 წელს მიღწეული არასრულწლოვანი პირის ქორწინებაზე თანხმობის გაცემის ან თანხმობის გაცემაზე უარის თქმის შესახებ.

ქორწინება აუცილებლად ნებაყოფლობითი უნდა იყოს და ეს ნება მოდიოდეს ორივე მხირდან.

ქორწინება რეგისტრირდება სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს ტერიტორიულ სამსახურებში. რეგისტრაცია ხდება დასაქორწინებელ პირთა განცხადების საფუძველზე.

დანიშვნის შემდეგ, ორივე მხარეს უფლება აქვთ უარი განაცხადონ ქორწინებაზე. ნიშნობის დროს მიღებული საჩუქრები მხარეებს უკან უბრუნდებათ.

ქორწინება არ დაიშვება:

ა) იმ პირთა შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთი დაქორწინებულია სხვასთან;

ბ) პირდაპირ აღმავალი ან დამავალი შტოს ნათესავებს შორის;

გ) ბიოლოგიურ და არაბიოლოგიურ და-ძმას შორის;

დ) მშვილებელსა და ნაშვილებს შორის;

ე) იმ პირებს შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთი მხარდაჭერის მიმღებია და რომლებსაც არ დაუდიათ საქორწინო ხელშეკრულება.

ქორწინების შეწყვეტა

ქორწინება წყდება ერთ-ერთი მეუღლის გარდაცვალებით ან განქორწინებით. მეუღლეებს შეუძლიათ განქორწინდნენ ნებისმიერ დროს, ერთი გამონაკლისის გარდა: ცოლის ორსულობის დროს და ბავშვის დაბადებიდან 1 წლის განმავლობაში, ქმარს უფლება არა აქვს, ცოლის თანხმობის გარეშე, შეიტანოს სარჩელი განქორწინებაზე. სხვა ნებისმიერ დროს, როგორც ცოლს, ისე ქმარს, სრული უფლება აქვთ მოითხოვონ განქორწინება.

გადაწყვეტილებას 17 წელს მიღწეული არასრულწლოვანი პირის ქორწინებაზე თანხმობის გაცემის ან თანხმობის გაცემაზე უარის თქმის შესახებ.

ქორწინება აუცილებლად ნებაყოფლობითი უნდა იყოს და ეს ნება მოდიოდეს ორივე მხირდან.

ქორწინება რეგისტრირდება სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს ტერიტორიულ სამსახურებში. რეგისტრაცია ხდება დასაქორწინებელ პირთა განცხადების საფუძველზე.

დანიშვნის შემდეგ, ორივე მხარეს უფლება აქვთ უარი განაცხადონ ქორწინებაზე. ნიშნობის დროს მიღებული საჩუქრები მხარეებს უკან უბრუნდებათ.

ქორწინება არ დაიშვება:

ა) იმ პირთა შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთი დაქორწინებულია სხვასთან;

ბ) პირდაპირ აღმავალი ან დამავალი შტოს ნათესავებს შორის;

გ) ბიოლოგიურ და არაბიოლოგიურ და-ძმას შორის;

დ) მშვილებელსა და ნაშვილებს შორის;

ე) იმ პირებს შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთი მხარდაჭერის მიმღებია და რომლებსაც არ დაუდიათ საქორწინო ხელშეკრულება.

ქორწინების შეწყვეტა

ქორწინება წყდება ერთ-ერთი მეუღლის გარდაცვალებით ან განქორწინებით. მეუღლეებს შეუძლიათ განქორწინდნენ ნებისმიერ დროს, ერთი გამონაკლისის გარდა: ცოლის ორსულობის დროს და ბავშვის დაბადებიდან 1 წლის განმავლობაში, ქმარს უფლება არა აქვს, ცოლის თანხმობის გარეშე, შეიტანოს სარჩელი განქორწინებაზე. სხვა ნებისმიერ დროს, როგორც ცოლს, ისე ქმარს, სრული უფლება აქვთ მოითხოვონ განქორწინება.

გადაწყვეტილებას 17 წელს მიღწეული არასრულწლოვანი პირის ქორწინებაზე თანხმობის გაცემის ან თანხმობის გაცემაზე უარის თქმის შესახებ.

ქორწინება აუცილებლად ნებაყოფლობითი უნდა იყოს და ეს ნება მოდიოდეს ორივე მხირდან.

ქორწინება რეგისტრირდება სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს ტერიტორიულ სამსახურებში. რეგისტრაცია ხდება დასაქორწინებელ პირთა განცხადების საფუძველზე.

დანიშვნის შემდეგ, ორივე მხარეს უფლება აქვთ უარი განაცხადონ ქორწინებაზე. ნიშნობის დროს მიღებული საჩუქრები მხარეებს უკან უბრუნდებათ.

ქორწინება არ დაიშვება:

ა) იმ პირთა შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთი დაქორწინებულია სხვასთან;

ბ) პირდაპირ აღმავალი ან დამავალი შტოს ნათესავებს შორის;

გ) ბიოლოგიურ და არაბიოლოგიურ და-ძმას შორის;

დ) მშვილებელსა და ნაშვილებს შორის;

ე) იმ პირებს შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთი მხარდაჭერის მიმღებია და რომლებსაც არ დაუდიათ საქორწინო ხელშეკრულება.

ქორწინების შეწყვეტა

ქორწინება წყდება ერთ-ერთი მეუღლის გარდაცვალებით ან განქორწინებით. მეუღლეებს შეუძლიათ განქორწინდნენ ნებისმიერ დროს, ერთი გამონაკლისის გარდა: ცოლის ორსულობის დროს და ბავშვის დაბადებიდან 1 წლის განმავლობაში, ქმარს უფლება არა აქვს, ცოლის თანხმობის გარეშე, შეიტანოს სარჩელი განქორწინებაზე. სხვა ნებისმიერ დროს, როგორც ცოლს, ისე ქმარს, სრული უფლება აქვთ მოითხოვონ განქორწინება.

გადაწყვეტილებას 17 წელს მიღწეული არასრულწლოვანი პირის ქორწინებაზე თანხმობის გაცემის ან თანხმობის გაცემაზე უარის თქმის შესახებ.

ქორწინება აუცილებლად ნებაყოფლობითი უნდა იყოს და ეს ნება მოდიოდეს ორივე მხირდან.

ქორწინება რეგისტრირდება სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს ტერიტორიულ სამსახურებში. რეგისტრაცია ხდება დასაქორწინებელ პირთა განცხადების საფუძველზე.

დანიშვნის შემდეგ, ორივე მხარეს უფლება აქვთ უარი განაცხადონ ქორწინებაზე. ნიშნობის დროს მიღებული საჩუქრები მხარეებს უკან უბრუნდებათ.

ქორწინება არ დაიშვება:

ა) იმ პირთა შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთი დაქორწინებულია სხვასთან;

ბ) პირდაპირ აღმავალი ან დამავალი შტოს ნათესავებს შორის;

გ) ბიოლოგიურ და არაბიოლოგიურ და-ძმას შორის;

დ) მშვილებელსა და ნაშვილებს შორის;

ე) იმ პირებს შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთი მხარდაჭერის მიმღებია და რომლებსაც არ დაუდიათ საქორწინო ხელშეკრულება.

ქორწინების შეწყვეტა

ქორწინება წყდება ერთ-ერთი მეუღლის გარდაცვალებით ან განქორწინებით. მეუღლეებს შეუძლიათ განქორწინდნენ ნებისმიერ დროს, ერთი გამონაკლისის გარდა: ცოლის ორსულობის დროს და ბავშვის დაბადებიდან 1 წლის განმავლობაში, ქმარს უფლება არა აქვს, ცოლის თანხმობის გარეშე, შეიტანოს სარჩელი განქორწინებაზე. სხვა ნებისმიერ დროს, როგორც ცოლს, ისე ქმარს, სრული უფლება აქვთ მოითხოვონ განქორწინება.

qorwinebis SEewyveta

6

განქორწინება ხდება 2 გზით: სასამართლოს მიერ ან სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს ტერიტორიულ სამსახურში.

სასამართლოს ჩარევა საჭიროა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი მეუღლეებს შორის არსებობს რაიმე სახის დავა (ქონებრივი, შვილებთან დაკავშირებით და ა.შ.), რომელსაც ისინი ურთიერთ-შეთანხმებით ვერ წყვეტენ.

სასამართლოს გადაწყვეტილება განქორწინებაზე აუცილებლად უნდა დარეგისტრირდეს სამოქალაქო რეესტრში.

თუ მეუღლეები თანხმდებიან განქორწინებასა და მის პირობებზე, მაშინ სასამართლოსადმი მიმართვა საჭირო არ არის და განქორწინება ხდება უბრალოდ, ერთობლივი განცხადების შეტანით, სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს ტერიტორიულ სამსახურში. ქორწინება შეწყვეტილად ითვლება განქორწინების რეგისტაციის მომენტიდან.

ქორწინების ბათილობა

ქორწინება შეიძლება ცნობილ იქნეს ბათილად, თუ პირს არ მიუღწევია საქორწინო ასაკისათვის (18 წელი) ან არ ყოფილა დასაქორწინებელ პირთა თანხმობა.

ამ საფუძვლით, ქორწინების ბათილად ცნობის მოთხოვნის უფლება აქვს არასრულწლოვან მეუღლეს, მის მშობლებს ან მეურვეს (მზრუნველს), აგრეთვე მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოს.

ქორწინება, ასევე ბათილია თუ ქორწინების რეგისტრაცია მიზნად არ ისახავდა ოჯახის შექმნას (ფიქციური ქორწინება) ან თუ დაქორწინებულები იყვნენ ერთმანეთის ნათესავები (პირდაპირ აღმავალი ან დამავალი შტოს ნათესავებს შორის).

ქორწინების ბათილობის შემთხვევაში ითვლება, რომ ქორწინება არ მომხდარა და შესაბამისად, არ წარმოშობილა არავითარი სამართლებრივი შედეგი. ქორწინება ბათილად შეიძლება ცნოს მხოლოდ სასამართლომ. არავის აქვს უფლება, მიუთითოს ქორწინების ბათილობაზე, თუკი იგი სასამართლომ არ აღიარა ბათილად.

qorwinebis baTiloba

7

მეუღლეთა უფლებები და მოვალეობები

მეუღლეებს შეუძლიათ დადონ საქორწინო ხელშეკრულება, რომლითაც განისაზღვრება მათი ქონებრივი უფლებები და მოვალეობები, როგორც ქორწინების განმავლობაში, ისე განქორწინებისას.

საქორწინო ხელშეკრულება შეიძლება დაიდოს როგორც ქორწინების რეგისტრაციამდე, ისე მისი რეგისტრაციის შემდეგ ნებისმიერ დროს.

საქორწინო ხელშეკრულება, რომელიც დაიდო ქორწინების რეგისტრაციამდე, ძალაში შედის ქორწინების რეგისტრაციიდან.

საქორწინო ხელშეკრულება იდება წერილობით და დასტურდება სანოტარო წესით.

საქორწინო ხელშეკრულებით არ შეიძლება შეიცვალოს მეუღლეთა ურთიერთრჩენის მოვალეობა, მშობლების უფლება-მოვალეობანი შვილების მიმართ, საალიმენტო მოვალეობანი და დავის შემთხვევაში – სასამართლოში მიმართვის უფლება. ხელშეკრულებით, ასევე არ შეიძლება გათვალისწინებულ იქნეს ისეთი პირობები, რომლებიც მძიმე მდგომარეობაში აყენებენ ერთ-ერთ მეუღლეს.

საქორწინო ხელშეკრულება შეიძლება შეიცვალოს ან შეწყდეს ნებისმიერ დროს მეუღლეთა ურთიერთშეთანხმებით. ცალმხრივი უარი საქორწინო ხელშეკრულებაზე დაუშვებელია. საქორწინო ხელშეკრულება წყდება განქორწინებისას.

მეუღლეთა თანასაკუთრება

მეუღლეთა განქორწინების დროს მნიშვნელოვანია ქონების განაწილების საკითხი. არცთუ იშვიათად, ეს უსიამოვნების მიზეზიც ხდება. არსებობს მეუღლეთა ინდივიდუალური და საერთო საკუთრება.

ინდივიდუალურია თითოეული მეუღლის ის საკუთრება, რომელიც მას დაქორწინებამდე ეკუთნოდა, ასევე ის, რომელიც ქორწინების განმავლობაში მიღებულია მემკვიდრეობით ან ჩუქებით.

მეუღლეთა უფლებები და მოვალეობები

მეუღლეებს შეუძლიათ დადონ საქორწინო ხელშეკრულება, რომლითაც განისაზღვრება მათი ქონებრივი უფლებები და მოვალეობები, როგორც ქორწინების განმავლობაში, ისე განქორწინებისას.

საქორწინო ხელშეკრულება შეიძლება დაიდოს როგორც ქორწინების რეგისტრაციამდე, ისე მისი რეგისტრაციის შემდეგ ნებისმიერ დროს.

საქორწინო ხელშეკრულება, რომელიც დაიდო ქორწინების რეგისტრაციამდე, ძალაში შედის ქორწინების რეგისტრაციიდან.

საქორწინო ხელშეკრულება იდება წერილობით და დასტურდება სანოტარო წესით.

საქორწინო ხელშეკრულებით არ შეიძლება შეიცვალოს მეუღლეთა ურთიერთრჩენის მოვალეობა, მშობლების უფლება-მოვალეობანი შვილების მიმართ, საალიმენტო მოვალეობანი და დავის შემთხვევაში – სასამართლოში მიმართვის უფლება. ხელშეკრულებით, ასევე არ შეიძლება გათვალისწინებულ იქნეს ისეთი პირობები, რომლებიც მძიმე მდგომარეობაში აყენებენ ერთ-ერთ მეუღლეს.

საქორწინო ხელშეკრულება შეიძლება შეიცვალოს ან შეწყდეს ნებისმიერ დროს მეუღლეთა ურთიერთშეთანხმებით. ცალმხრივი უარი საქორწინო ხელშეკრულებაზე დაუშვებელია. საქორწინო ხელშეკრულება წყდება განქორწინებისას.

მეუღლეთა თანასაკუთრება

მეუღლეთა განქორწინების დროს მნიშვნელოვანია ქონების განაწილების საკითხი. არცთუ იშვიათად, ეს უსიამოვნების მიზეზიც ხდება. არსებობს მეუღლეთა ინდივიდუალური და საერთო საკუთრება.

ინდივიდუალურია თითოეული მეუღლის ის საკუთრება, რომელიც მას დაქორწინებამდე ეკუთნოდა, ასევე ის, რომელიც ქორწინების განმავლობაში მიღებულია მემკვიდრეობით ან ჩუქებით.

meuRleTa uflebebi da movaleobebi

meuRleTa TanasakuTreba

8

meuRleTa urTierTrCenis movaleoba

ინდივიდუალურია თითოეული მეუღლის ის საკუთრება, რომელიც

მას დაქორწინებამდე ეკუთნოდა, ასევე ის, რომელიც ქორწინების

განმავლობაში მიღებულია მემკვიდრეობით ან ჩუქებით.

მეუღლეთა საერთო საკუთრებაა ყველაფერი ის, რაც მათ ქორწინების

განმავლობაში შეიძინეს. იმ ქონების გაყოფისას, რომელიც მეუღლეთა

თანასაკუთრებას წარმოადგენს, მეუღლეთა წილი თანაბარია, თუ მათ

შორის შეთანხმებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული.

საყურადღებოა, რომ ხშირად, ერთ-ერთი მეუღლე მუშაობს და არჩენს ოჯახს, მეორე კი ეწევა საოჯახო საქმიანობას, უვლის შვილებს და არა აქვს დამოუკიდებელი შემოსავალი. ასეთ შემთხვევაშიც, თუნდაც მხოლოდ ერთი მეუღლის შემოსავლით შეძენილი ქონება, საერთო საკუთრებად ითვლება.

ქორწინების პერიოდში შეძენილ უძრავ ქონებასთან (სახლი, ბინა,

მიწის ნაკვეთი და ა.შ.) დაკავშირებით გასათვალისწინებელია ერთი

რამ: უძრავი ქონება აუცილებლად საჯარო რეესტრში უნდა

დარეგისტრირდეს. ხშირია შემთხვევები, როდესაც რეგისტრაციას

მხოლოდ ერთ-ერთი მეუღლე ახორციელებს თავის სახელზე.

ქორწინების განმავლობაში შეძენილი უძრავი ქონების საჯარო

რეესტრში რეგისტრაცია ერთ-ერთი მეუღლის სახელზე (ცოლის ან

ქმრის) ნიშნავს, რომ მეუღლე ამ ქონების მესაკუთრეა და უფლება

აქვს, გაასხვისოს (გაყიდოს) იგი მეორე მეუღლის თანხმობის გარეშე.

გამოსავალი ძალიან მარტივია: მეეუღლეებმა უძრავი ქონება საჯარო რეესტრში უნდა დაარეგისტრირონ, როგორც თანამესაკუთრეებმა. ეს

მარტივი პროცედურა მომავალში ბევრ უსიამოვნებას აგაცილებთ

თავიდან.

პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ ასევე ხშირია შემთხვევები, როდესაც

მეუღლეები არარეგისტრირებულ ქორწინებაში იმყოფებიან, რაც მათი

გაყრის შემთხვევაში ქონების გაყოფის პრობლემას წარმოშობს. ამიტომ

მნიშვნელოვანია ოჯახის შექმნის შემთხვევაში მეუღლეებმა

მოახდინონ ქორწინების რეგისტრაცია.

მეუღლეთა ურთიერთრჩენის მოვალეობა

მეუღლეები მოვალენი არიან მატერიალურად დაეხმარონ ერთმანეთს.

სარჩოს მიღების შესახებ მოთხოვნით სასამართლოსადმი მიმართვის

უფლება აქვს მეუღლეს, რომელიც შრომისუუნაროა და მატერიალურ

დახმარებას საჭიროებს, ასევე ცოლს უფლება აქვს ორსულობის

პერიოდსა და ბავშვის დაბადებიდან 3 წლის განმავლობაში

მოითხოვოს სარჩო ქმრისაგან.

მარტოხელა დედად ან მამად ითვლებაპირი, რომელსაც ჰყავს

ქორწინების გარეშე დაბადებული 18 წლამდე ასაკის შვილი, თუ

ბავშვის დაბადების აქტის ჩანაწერში არ არის შეტანილი ჩანაწერი

(დედის შემთხვევაში) ბავშვის მამის, ან (მამის შემთხვევაში) ბავშვის

დედის შესახებ, აგრეთვე პირი, რომელსაც ჰყავს შვილად აყვანილი 18

წლამდე ასაკის ბავშვი და რომელიც ბავშვის შვილად აყვანის

მომენტში არ იმყოფებოდა რეგისტრირებულ ქორწინებაში.

მშობელთა უფლება-მოვალეობები შვილების მიმართ

შვილების მიმართ მშობლებს თანაბარი უფლება-მოვალეობები აქვთ.

ყველა ბავშვს აქვს უფლება ცხოვრობდეს და იზრდებოდეს ოჯახში.

მშობლები ვალდებული არიან სათანადოდ აღზარდონ შვილები.

შვილების აღზრდის ყველა საკითხს მშობლები

ურთიერთშეთანხმებით წყვეტენ. შვილების სრულწლოვანების

მიღწევამდე, მშობლებს შეუძლიათ განსაზღვრონ სად და ვისთან

ერთად იცხოვრებენ მათი შვილები. მშობელი ვალდებულია დაიცვას

შვილის ინტერესები, იზრუნოს მისი ფიზიკური, გონებრივი,

სულიერი და სოციალური განვითარებისათვის.

დაუშვებელია არასრულწლოვანი ბავშვის აღზრდისას მშობლის/კანონიერი წარმომადგენლის მიერ აღზრდის ისეთი მეთოდების გამოყენება, რომელბიც არასრულწლოვანის ფიზიკურ ან/და ფსიქიკურ ტანჯვას იწვევს.

მშობლის მიერ არასრულწლოვნის უფლებების დარღვევისას,

არასრულწლოვანს უფლება აქვს, დამოუკიდებლად მიმართოს

9

მეუღლეთა ურთიერთრჩენის მოვალეობა

მეუღლეები მოვალენი არიან მატერიალურად დაეხმარონ ერთმანეთს.

სარჩოს მიღების შესახებ მოთხოვნით სასამართლოსადმი მიმართვის

უფლება აქვს მეუღლეს, რომელიც შრომისუუნაროა და მატერიალურ

დახმარებას საჭიროებს, ასევე ცოლს უფლება აქვს ორსულობის

პერიოდსა და ბავშვის დაბადებიდან 3 წლის განმავლობაში

მოითხოვოს სარჩო ქმრისაგან.

მარტოხელა დედად ან მამად ითვლებაპირი, რომელსაც ჰყავს

ქორწინების გარეშე დაბადებული 18 წლამდე ასაკის შვილი, თუ

ბავშვის დაბადების აქტის ჩანაწერში არ არის შეტანილი ჩანაწერი

(დედის შემთხვევაში) ბავშვის მამის, ან (მამის შემთხვევაში) ბავშვის

დედის შესახებ, აგრეთვე პირი, რომელსაც ჰყავს შვილად აყვანილი 18

წლამდე ასაკის ბავშვი და რომელიც ბავშვის შვილად აყვანის

მომენტში არ იმყოფებოდა რეგისტრირებულ ქორწინებაში.

მშობელთა უფლება-მოვალეობები შვილების მიმართ

შვილების მიმართ მშობლებს თანაბარი უფლება-მოვალეობები აქვთ.

ყველა ბავშვს აქვს უფლება ცხოვრობდეს და იზრდებოდეს ოჯახში.

მშობლები ვალდებული არიან სათანადოდ აღზარდონ შვილები.

შვილების აღზრდის ყველა საკითხს მშობლები

ურთიერთშეთანხმებით წყვეტენ. შვილების სრულწლოვანების

მიღწევამდე, მშობლებს შეუძლიათ განსაზღვრონ სად და ვისთან

ერთად იცხოვრებენ მათი შვილები. მშობელი ვალდებულია დაიცვას

შვილის ინტერესები, იზრუნოს მისი ფიზიკური, გონებრივი,

სულიერი და სოციალური განვითარებისათვის.

დაუშვებელია არასრულწლოვანი ბავშვის აღზრდისას მშობლის/კანონიერი წარმომადგენლის მიერ აღზრდის ისეთი მეთოდების გამოყენება, რომელბიც არასრულწლოვანის ფიზიკურ ან/და ფსიქიკურ ტანჯვას იწვევს.

მშობლის მიერ არასრულწლოვნის უფლებების დარღვევისას,

არასრულწლოვანს უფლება აქვს, დამოუკიდებლად მიმართოს

მეუღლეთა ურთიერთრჩენის მოვალეობა

მეუღლეები მოვალენი არიან მატერიალურად დაეხმარონ ერთმანეთს.

სარჩოს მიღების შესახებ მოთხოვნით სასამართლოსადმი მიმართვის

უფლება აქვს მეუღლეს, რომელიც შრომისუუნაროა და მატერიალურ

დახმარებას საჭიროებს, ასევე ცოლს უფლება აქვს ორსულობის

პერიოდსა და ბავშვის დაბადებიდან 3 წლის განმავლობაში

მოითხოვოს სარჩო ქმრისაგან.

მარტოხელა დედად ან მამად ითვლებაპირი, რომელსაც ჰყავს

ქორწინების გარეშე დაბადებული 18 წლამდე ასაკის შვილი, თუ

ბავშვის დაბადების აქტის ჩანაწერში არ არის შეტანილი ჩანაწერი

(დედის შემთხვევაში) ბავშვის მამის, ან (მამის შემთხვევაში) ბავშვის

დედის შესახებ, აგრეთვე პირი, რომელსაც ჰყავს შვილად აყვანილი 18

წლამდე ასაკის ბავშვი და რომელიც ბავშვის შვილად აყვანის

მომენტში არ იმყოფებოდა რეგისტრირებულ ქორწინებაში.

მშობელთა უფლება-მოვალეობები შვილების მიმართ

შვილების მიმართ მშობლებს თანაბარი უფლება-მოვალეობები აქვთ.

ყველა ბავშვს აქვს უფლება ცხოვრობდეს და იზრდებოდეს ოჯახში.

მშობლები ვალდებული არიან სათანადოდ აღზარდონ შვილები.

შვილების აღზრდის ყველა საკითხს მშობლები

ურთიერთშეთანხმებით წყვეტენ. შვილების სრულწლოვანების

მიღწევამდე, მშობლებს შეუძლიათ განსაზღვრონ სად და ვისთან

ერთად იცხოვრებენ მათი შვილები. მშობელი ვალდებულია დაიცვას

შვილის ინტერესები, იზრუნოს მისი ფიზიკური, გონებრივი,

სულიერი და სოციალური განვითარებისათვის.

დაუშვებელია არასრულწლოვანი ბავშვის აღზრდისას მშობლის/კანონიერი წარმომადგენლის მიერ აღზრდის ისეთი მეთოდების გამოყენება, რომელბიც არასრულწლოვანის ფიზიკურ ან/და ფსიქიკურ ტანჯვას იწვევს.

მშობლის მიერ არასრულწლოვნის უფლებების დარღვევისას,

არასრულწლოვანს უფლება აქვს, დამოუკიდებლად მიმართოს

meuRleTa ufleba-movaleobebi Svilebis mimarT

მეურვეობისა და მზრუნველობის ორგანოებს, 14 წლის ასაკიდან კი –

სასამართლოს.

მშობლების საალიმენტო მოვალეობები

მშობლებსეკისრებათსაკუთარიშვილებისრჩენისმოვალეობა.

ისინივალდებულიარიანარჩინონარასრულწლოვანიშვილები,

აგრეთვეშრომისუუნაროშვილები, რომლებიც საჭიროებენ

დახმარებას. ეს ვალდებულება ეკისრება როგორც დედას, ისე მამას,

მიუხედავად იმისა, არიან თუ არა ისინი ქორწინებაში ერთმანეთთან.

მშობლები ვალდებული არიან არჩინონ შვილები სრულწლოვანების

მიღწევამდე. 18 წელს მიღწეული შვილები კარგავენ მშობლებისგან

სარჩოს მიღების უფლებას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც შვილი

შრომისუუნაროა და არავითარი საარსებო წყარო არ გააჩნია. ამ დროს

მასზე მზრუნველობა გაგრძელდება სრულწლოვანების მიღწევის

შემდეგაც.

ალიმენტი

თუ მშობლის მიერ შვილის რჩენა ნებაყოფლობით არ მოხდა, ასეთ

შემთხვევაში, სასამართლო მას აკისრებს ალიმენტს.

ალიმენტი - ეს არის ხარჯი, რომელსაც ოჯახს მოშორებული პირი

სარჩენად უხდი სთავისი ოჯახის შრომისუუნარო ან არასრულწლოვან

წევრებს (შვილებს, მშობლებს, მეუღლეს).

საალიმენტო ვალდებულების შესრულება, უმეტესად ეკისრება იმ

მშობელს, რომელიც განქორწინების ან სხვა მიზეზების გამო ცალკე

ცხოვრობს და არავითარ მონაწილეობას არ ღებულობს, მეორემ

შობელთან მცხოვრები შვილის, მატერიალურ უზრუნველყოფაში.

არასრულწლოვანი ან სრულწლოვანი შრომისუუნარო შვილებისთვის

გადასახდელი ალიმენტების ოდენობას განსაზღვრავენ მშობლები,

ურთიერთშეთანხმებით. მშობლებს შეუძლიათ ერთხელ მიღწეული

შეთანხმება გადასინჯონ განსაზღვრული დროის გასვლის შემდეგ.

ამის საფუძველი შეიძლება გახდეს, ცვლილებები მატერიალურ

მდგომარეობასთან დაკავშირებით, ან ბავშვის აღზრდასთან

10

მშობლების საალიმენტო მოვალეობები

მშობლებს ეკისრებათ საკუთარი შვილების რჩენის მოვალეობა. ისინი ვალდებული არიან არჩინონ არასრულწლოვანი შვილები, აგრეთვე შრომისუუნარო შვილები, რომლებიც საჭიროებენ დახმარებას. ეს ვალდებულება ეკისრება როგორც დედას, ისე მამას, მიუხედავად იმისა, არიან თუ არა ისინი ქორწინებაში ერთმანეთთან. მშობლები ვალდებული არიან არჩინონ შვილები სრულწლოვანების მიღწევამდე. 18 წელს მიღწეული შვილები კარგავენ მშობლებისგან სარჩოს მიღების უფლებას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც შვილი შრომისუუნაროა და არავითარი საარსებო წყარო არ გააჩნია. ამ დროს მასზე მზრუნველობა გაგრძელდება სრულწლოვანების მიღწევის შემდეგაც.

ალიმენტი

თუ მშობლის მიერ შვილის რჩენა ნებაყოფლობით არ მოხდა, ასეთ შემთხვევაში, სასამართლო მას აკისრებს ალიმენტს.

ალიმენტი - ეს არის ხარჯი, რომელსაც ოჯახს მოშორებული პირი სარჩენად უხდი სთავისი ოჯახის შრომისუუნარო ან არასრულწლოვან წევრებს (შვილებს, მშობლებს, მეუღლეს).

საალიმენტო ვალდებულების შესრულება, უმეტესად ეკისრება იმ მშობელს, რომელიც განქორწინების ან სხვა მიზეზების გამო ცალკე ცხოვრობს და არავითარ მონაწილეობას არ ღებულობს, მეორემ შობელთან მცხოვრები შვილის, მატერიალურ უზრუნველყოფაში.

არასრულწლოვანი ან სრულწლოვანი შრომისუუნარო შვილებისთვის გადასახდელი ალიმენტების ოდენობას განსაზღვრავენ მშობლები, ურთიერთშეთანხმებით. მშობლებს შეუძლიათ ერთხელ მიღწეული შეთანხმება გადასინჯონ განსაზღვრული დროის გასვლის შემდეგ. ამის საფუძველი შეიძლება გახდეს, ცვლილებები მატერიალურ მდგომარეობასთან დაკავშირებით, ან ბავშვის აღზრდასთან დაკავშირებული ადრე გაუთვალისწინებელი გარემოებები და ა.შ.

თუ მშობლები ვერ შეთანხმდნენ ალიმენტის ოდენობაზე, მაშინ დავას გადაწყვეტს სასამართლო. ალიმენტის ოდენობას სასამართლო

მშობლების საალიმენტო მოვალეობები

მშობლებს ეკისრებათ საკუთარი შვილების რჩენის მოვალეობა. ისინი ვალდებული არიან არჩინონ არასრულწლოვანი შვილები, აგრეთვე შრომისუუნარო შვილები, რომლებიც საჭიროებენ დახმარებას. ეს ვალდებულება ეკისრება როგორც დედას, ისე მამას, მიუხედავად იმისა, არიან თუ არა ისინი ქორწინებაში ერთმანეთთან. მშობლები ვალდებული არიან არჩინონ შვილები სრულწლოვანების მიღწევამდე. 18 წელს მიღწეული შვილები კარგავენ მშობლებისგან სარჩოს მიღების უფლებას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც შვილი შრომისუუნაროა და არავითარი საარსებო წყარო არ გააჩნია. ამ დროს მასზე მზრუნველობა გაგრძელდება სრულწლოვანების მიღწევის შემდეგაც.

ალიმენტი

თუ მშობლის მიერ შვილის რჩენა ნებაყოფლობით არ მოხდა, ასეთ შემთხვევაში, სასამართლო მას აკისრებს ალიმენტს.

ალიმენტი - ეს არის ხარჯი, რომელსაც ოჯახს მოშორებული პირი სარჩენად უხდი სთავისი ოჯახის შრომისუუნარო ან არასრულწლოვან წევრებს (შვილებს, მშობლებს, მეუღლეს).

საალიმენტო ვალდებულების შესრულება, უმეტესად ეკისრება იმ მშობელს, რომელიც განქორწინების ან სხვა მიზეზების გამო ცალკე ცხოვრობს და არავითარ მონაწილეობას არ ღებულობს, მეორემ შობელთან მცხოვრები შვილის, მატერიალურ უზრუნველყოფაში.

არასრულწლოვანი ან სრულწლოვანი შრომისუუნარო შვილებისთვის გადასახდელი ალიმენტების ოდენობას განსაზღვრავენ მშობლები, ურთიერთშეთანხმებით. მშობლებს შეუძლიათ ერთხელ მიღწეული შეთანხმება გადასინჯონ განსაზღვრული დროის გასვლის შემდეგ. ამის საფუძველი შეიძლება გახდეს, ცვლილებები მატერიალურ მდგომარეობასთან დაკავშირებით, ან ბავშვის აღზრდასთან დაკავშირებული ადრე გაუთვალისწინებელი გარემოებები და ა.შ.

თუ მშობლები ვერ შეთანხმდნენ ალიმენტის ოდენობაზე, მაშინ დავას გადაწყვეტს სასამართლო. ალიმენტის ოდენობას სასამართლო

mSoblebis saalimento movaleobebi

alimenti

11

განსაზღვრავს გონივრული, სამართლიანი შეფასების საფუძველზე, შვილის ნორმალური რჩენა-აღზრდისათვის აუცილებელ მოთხოვნათა ფარგლებში. ალიმენტის ოდენობის განსაზღვრისას სასამართლო მხედველობაში იღებს როგორც მშობლების, ისე შვილის რეალურ მატერიალურ მდგომარეობას. მშობელს, ასევე შეიძლება დაეკისროს მონაწილეობა დამატებით ხარჯებში, რომლებიც გამოწვეულია განსაკუთრებული გარემოებებით (ბავშვის მძიმე ავადმყოფობით, დასახიჩრებით და სხვა).

შვილების საალიმენტო მოვალეობები

თავის მხრივ სრულწლოვანი შრომისუნარიანი შვილები მოვალენი არიან არჩინონ შრომისუუნარო მშობლები, რომლებსაც დახმარება სჭირდებათ.

შვილები შეიძლება გათავისუფლდნენ მშობლების რჩენის მოვალეობისაგან, თუ სასამართლო დაადგენს, რომ მშობლები თავს არიდებდნენ მშობლის მოვალეობის შესრულებას.

მშობელი, რომელსაც ჩამორთმეული აქვს მშობლის უფლება, კარგავს შვილებისაგან ალიმენტის მოთხოვნის უფლებას.

ადრეული ქორწინება

ადრეულ ქორწინებად მიიჩნევა ისეთი შემთხვევა, როდესაც ქორწინება ხდება კანონით დადგენილი ასაკის მიღწევამდე. „ბავშვის უფლებების შესახებ“ გაეროს კონვენციის თანახმად, ბავშვად ითვლება 18 წლის ასაკს მიუღწეველი ყველა ადამიანი, თუ ამ ბავშვის მიმართ გამოსაყენებელი კანონით სხვა ასაკი არ არის დადგენილი. შესაბამისად, ადრეული ქორწინება გულისხმობს ოფიციალურ ან არაოფიციალურ კავშირს 2 ადამიანს შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთ-ერთს ჯერ არ მიუღწევია სრულწლოვანების ასაკის - 18 წლისთვის.

ადრეულ ქორწინებას, ასევე უწოდებენ „იძულებით“ ქორწინებას, ვინაიდან ბავშვებს, მათი ასაკიდან გამომდინარე, არ შეუძლიათ

განსაზღვრავს გონივრული, სამართლიანი შეფასების საფუძველზე, შვილის ნორმალური რჩენა-აღზრდისათვის აუცილებელ მოთხოვნათა ფარგლებში. ალიმენტის ოდენობის განსაზღვრისას სასამართლო მხედველობაში იღებს როგორც მშობლების, ისე შვილის რეალურ მატერიალურ მდგომარეობას. მშობელს, ასევე შეიძლება დაეკისროს მონაწილეობა დამატებით ხარჯებში, რომლებიც გამოწვეულია განსაკუთრებული გარემოებებით (ბავშვის მძიმე ავადმყოფობით, დასახიჩრებით და სხვა).

შვილების საალიმენტო მოვალეობები

თავის მხრივ სრულწლოვანი შრომისუნარიანი შვილები მოვალენი არიან არჩინონ შრომისუუნარო მშობლები, რომლებსაც დახმარება სჭირდებათ.

შვილები შეიძლება გათავისუფლდნენ მშობლების რჩენის მოვალეობისაგან, თუ სასამართლო დაადგენს, რომ მშობლები თავს არიდებდნენ მშობლის მოვალეობის შესრულებას.

მშობელი, რომელსაც ჩამორთმეული აქვს მშობლის უფლება, კარგავს შვილებისაგან ალიმენტის მოთხოვნის უფლებას.

ადრეული ქორწინება

ადრეულ ქორწინებად მიიჩნევა ისეთი შემთხვევა, როდესაც ქორწინება ხდება კანონით დადგენილი ასაკის მიღწევამდე. „ბავშვის უფლებების შესახებ“ გაეროს კონვენციის თანახმად, ბავშვად ითვლება 18 წლის ასაკს მიუღწეველი ყველა ადამიანი, თუ ამ ბავშვის მიმართ გამოსაყენებელი კანონით სხვა ასაკი არ არის დადგენილი. შესაბამისად, ადრეული ქორწინება გულისხმობს ოფიციალურ ან არაოფიციალურ კავშირს 2 ადამიანს შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთ-ერთს ჯერ არ მიუღწევია სრულწლოვანების ასაკის - 18 წლისთვის.

ადრეულ ქორწინებას, ასევე უწოდებენ „იძულებით“ ქორწინებას, ვინაიდან ბავშვებს, მათი ასაკიდან გამომდინარე, არ შეუძლიათ

განსაზღვრავს გონივრული, სამართლიანი შეფასების საფუძველზე, შვილის ნორმალური რჩენა-აღზრდისათვის აუცილებელ მოთხოვნათა ფარგლებში. ალიმენტის ოდენობის განსაზღვრისას სასამართლო მხედველობაში იღებს როგორც მშობლების, ისე შვილის რეალურ მატერიალურ მდგომარეობას. მშობელს, ასევე შეიძლება დაეკისროს მონაწილეობა დამატებით ხარჯებში, რომლებიც გამოწვეულია განსაკუთრებული გარემოებებით (ბავშვის მძიმე ავადმყოფობით, დასახიჩრებით და სხვა).

შვილების საალიმენტო მოვალეობები

თავის მხრივ სრულწლოვანი შრომისუნარიანი შვილები მოვალენი არიან არჩინონ შრომისუუნარო მშობლები, რომლებსაც დახმარება სჭირდებათ.

შვილები შეიძლება გათავისუფლდნენ მშობლების რჩენის მოვალეობისაგან, თუ სასამართლო დაადგენს, რომ მშობლები თავს არიდებდნენ მშობლის მოვალეობის შესრულებას.

მშობელი, რომელსაც ჩამორთმეული აქვს მშობლის უფლება, კარგავს შვილებისაგან ალიმენტის მოთხოვნის უფლებას.

ადრეული ქორწინება

ადრეულ ქორწინებად მიიჩნევა ისეთი შემთხვევა, როდესაც ქორწინება ხდება კანონით დადგენილი ასაკის მიღწევამდე. „ბავშვის უფლებების შესახებ“ გაეროს კონვენციის თანახმად, ბავშვად ითვლება 18 წლის ასაკს მიუღწეველი ყველა ადამიანი, თუ ამ ბავშვის მიმართ გამოსაყენებელი კანონით სხვა ასაკი არ არის დადგენილი. შესაბამისად, ადრეული ქორწინება გულისხმობს ოფიციალურ ან არაოფიციალურ კავშირს 2 ადამიანს შორის, რომელთაგან თუნდაც ერთ-ერთს ჯერ არ მიუღწევია სრულწლოვანების ასაკის - 18 წლისთვის.

ადრეულ ქორწინებას, ასევე უწოდებენ „იძულებით“ ქორწინებას, ვინაიდან ბავშვებს, მათი ასაკიდან გამომდინარე, არ შეუძლიათ

Svilebis saalimento movaleobebi

adreuli qorwineba

12

გამოხატონ თავისუფალი და გააზრებული თანხმობა ქორწინების თაობაზე. გოგონების უმეტესობა, ვერ აცნობიერებს, რა არის ქორწინება და ოჯახური ცხოვრება.

როგორც სხვადასხვა კვლევები აჩვენებს, უმეტეს შემთხვევებში, ადრეული ქორწინება ხდება მშობლების გადაწყვეტილებით, ბავშვის ნების გათვალისწინების გარეშე. მშობელთა მხრიდან იძულება და ზეწოლა განსაკუთრებით ხშირია მაშინ, როდესაც ქორწინებას თან ახლავს ეკონომიკური ინტერესი ან მშობლებს მიაჩნიათ, რომ ადრეული ქორწინება უზრუნველყოფს მათი ქალიშვილის უსაფრთხო მომავალს.

ადამიანის ცხოვრების ერთ-ერთ უმთავრეს და უმნიშვნელოვანეს გადაწყვეტილებას წარმოადგენს შესაძლებლობა აირჩიოს როდის და ვისთან ერთად დაოჯახდეს. არავინ სხვა არ არის უფლებამოსილი მიიღოს ეს გადაწყვეტილება. დაოჯახების გადაწყვეტილება ადამიანმა უნდა მიიღოს საკუთარი ნებით, ყოველგვარი შიშისა და ზეწოლის გარეშე. ეს არის გადაწყვეტილება, რომელიც პირმა უნდა მიიღოს ზრდასრულ ასაკაში. ამ მოსაზრებას ეთანხმება მთელი ცივილიზებული მსოფლიო.

„ბავშვის უფლებების შესახებ“ და „ქალთა წინააღმდეგ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ“ კონვენციები, რომლებიც არიან ადამიანის უფლებათა დაცვის ინსტრუმენტები, კრძალავენ ადრეულ ქორწინებას.

ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის თანახმად, ქორწინება დასაშვებია მხოლოდ სრულწლოვან მხარეებს შორის მათი თავისუფალი ნების საფუძველზე. დაქორწინებისას და ქორწინების პერიოდში, ასევე განქორწინებისას, მხარეები უნდა სარგებლობდნენ აბსოლუტურად თანაბარი უფლებებით. „ქალთა წინააღმდეგ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ“ კონვენციის თანახმად, ქალს, ისევე როგორც კაცს, უფლება აქვს თავად, საკუთარი თავისუფალი ნების საფუძველზე აირჩიოს მეუღლე, გადაწყვიტოს შვილების რაოდენობისა და მათ დაბადებას შორის დროის შუალედების საკითხი, ქორწინებაში ყოფნისა და განქორწინების

13

დროს იქონიოს ერთნაირი უფლებები და მოვალეობები. ქალის როლი

შთამომავლობის გაგრძელებაში არ უნდა იყოს მისი დისკრიმინაციის საფუძველი, ვინაიდან ბავშვის აღზრდა მოითხოვს კაცისა და ქალის თანაბარ ჩართულობას და მათ შორის პასუხისმგებლობის თანასწორ განაწილებას.

თუმცა მიუხედავად ამ საკანონმდებლო რეგულაციებისა, რეალობა ძალიან განსხვავებული და მძიმეა.

ადრეული ქორწინება მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში საკმაოდ აქტუალური და პრობლემატური თემაა. ადრეულ ასაკში ქორწინების შემთხვევები ხშირია, განსაკუთრებით განვითარებადი ქვეყნების ღარიბ სოფლებში. მსოფლიო მასშტაბით 720 მილიონი ქალი არის გათხოვილი 18 წელს მიღწევამდე, რომელთაგან ყოველი მესამე (250 მილიონი) 15 წლის ასაკამდე დაოჯახდა.1 ადრეული ქორწინების პრობლემა ეხება არამარტო გოგონებს, არამედ ბიჭებსაც, თუმცა ბიჭების რაოდენობა შედარებით მცირეა - 156 მილიონი.

აღნიშნული შესაძლოა იყოს ადგილობრივი ტრადიციის ნაწილი, ან მშობლებს მიაჩნდეთ, რომ ქალიშვილების ადრეულ ასაკში დაოჯახებით, ისინი ხელს უწყობენ შვილებს ჰქონდეთ უკეთესი

1 http://www.unicef.org/media/files/Child_Marriage_Report_7_17_LR..pdf

გოგოები ბიჭები

720 მილიონი

156 მილიონი

15-დან 18 წლამდე დაოჯახებული

15 წლამდე დაოჯახებული

14

მომავალი, ასევე ადრეული ქორწინების გამომწვევი მიზეზი ხდება კონფლიქტი და სიღარიბე. თუმცა ძირითად შემთხვევებში, ადრეული ქორწიება განპირობებულია არჩევანის სიმცირით. მშობლებს საუკეთესო უნდათ შვილებისთვის, თუმცა ბავშვებისთვის საუკეთესო არის არა ადრეული ქორწინება, არამედ − განათლება, ჯანმრთელობა, მათ შორის სექსუალური და რეპროდუქციული ჯანმრთელობა, ფართო არჩევანი და ნების თავისუფლება არამარტო ქორწინების ნაწილში, არამედ მათი ცხოვრების ნებისმიერ სფეროში. აღნიშნულს შედეგად მოყვება ჯანმრთელი ოჯახები და გენდერული თანასწორობა, რაც ხელს უწყობს ძლიერი საზოგადოების ფორმირებას. გოგონები, რომლებიც თავს ანებებენ სწავლას, ხდებიან განსაკუთრებით მოწყვლადები ადრეული ქორწინების მიმართ და მათ ფაქტიურად არ აქვთ არჩევანის შესაძლებლობა, ხოლო ისინი, რომლებიც ახერხებენ მიიღონ საშუალო განათლება და არიან შედარებით შეძლებული ოჯახებიდან, როგორც წესი, მათი დაოჯახება ხდება გვიან ასაკში.

ადრეულ ასაკში დაოჯახებას თან სდევს მრავალი პრობლემა:

არასრულწლოვან ასაკში გათხოვილ გოგონებს ძალიან უჭირთ სკოლაში სიარულს შეუთავსონ საოჯახო საქმიანობა. როგორც წესი, გოგონები საცხოვრებლად გადადიან ქმრის სახლში და იძულებულნი არიან ჩაერთონ საოჯახო საქმიანობაში. სამწუხაროდ, სტატისტიკა აჩვენებს, რომ უმეტეს შემთხვევებში, ისინი წყვეტენ სკოლაში სიარულს და განათლების მიღებას. განათლების შეწყვეტის გამო კი, გოგონები ვერ ახერხებენ პროფესიულ განვითარებას, რის გამოც საგრძნობლად მცირდება სამუშაოს პოვნისა და დასაქმების პერსპექტივები, ხოლო სიღარიბეში ცხოვრების რისკი მატულობს. შესაბამისად, ქალები, რომლებიც ადრეულ ასაკში გათხოვდნენ, ძირითად შემთხვევებში, არიან უმუშევრები, რაც განპირობებულია მათი განათლების განსაკუთრებით დაბალი დონით.

ადრეულ ასაკში დაოჯახებული გოგონები დგებიან ისეთი საფრთხის წინაშე, როგორიც არის ოჯახში ძალადობა. მათ არ

15

იციან დაცვის რა საშუალებებს უნდა მიმართონ ოჯახში ძალადობის შემთხვევაში, ხოლო საკუთარი მშობლებისგან ნასწავლი და საზოგადოებაში გაბატონებული სტერეოტიპი, რომ „ქალმა უნდა მოითმინოს ყველაფერი, რათა შეინარჩუნოს ოჯახი“ − მათ უფრო მეტად მოწყვლადს ხდის. შესაბამისად, მათ უბრალოდ არ აქვთ არჩევანის შესაძლებლობა და იძულებულნი არიან მიიღონ არსებული რეალობა და შეეგუონ მათ მიმართ განხორციელებულ ძალადობას.

ასევე პრობლემატურია ის ფაქტიც, რომ ადრეულ ასაკში დაოჯახებულ გოგონებს არ აქვთ სათანადო ინფორმაცია კონტრაცეპტივებისა და უსაფრთხო სექსუალური ცხოვრების შესახებ, რის გამოც იზრდება ადრეული ორსულობის შესაძლებლობა, ასევე სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებებით, მათ შორის შიდსით (აივ ინფექციით) დაინფიცირების რისკი.

ხშირია შემთხვევები, როდესაც დაოჯახების შემდეგ მალევე ხდება დაორსულება. როდესაც გოგონა ორსულდება ადრეულ ასაკში, მისი აწმყო და მომავალი რადიკალურად იცვლება და ეს ცვლილება ძალიან იშვიათად არის უკეთესობისკენ. ადრეულ ასაკში ორსულობა, როდესაც გოგონა ფიზიკურად, ფსიქოლოგიურად და სოციალურად არ არის ამისთვის მზად, საფრთხეს უქმნის მის ჯანმრთელობას. მისი სხეული არ არის საკმარისად მომწიფებული ორსულობისთვის, ასევე ორსულობის პერიოდში გოგონები ვერ იღებენ სრულყოფილ სამედიცინო დახმარებას, რაც საბოლოო ჯამში საფრთხეს უქმნის როგორც დედის, ასევე ბავშვის სიცოცხლეს და ჯანმრთელობას.

ამავდროულად უნდა აღინიშნოს, რომ ძალიან იშვიათია შემთხვევები, როდესაც ადრეული ორსულობა გოგონას ნებით ხდება. გათხოვების შემდეგ, ხშირია ოჯახის მხრიდან გოგონებზე ზეწოლა დაორსულების მიზნით, რის გამოც ისინი იძულებულნი არიან საკმაოდ ადრეულ ასაკში გახდნენ მრავალშვილიანი დედები. ბავშვის შეძენის შემდეგ, მათი დროის უდიდესი ნაწილი

16

მიაქვს ბავშვის მოვლას და საოჯახო საქმიანობას, რის შედეგადაც მათ პრაქტიკულად უწევთ უარის თქმა ბავშვობაზე, ისინი ხდებიან სოციალურად იზოლირებული საკუთარი ოჯახებისა და მეგობრებისგან. გოგონებს არ აქვთ არჩევანის საშუალება, რითაც ხდება მათი უფლებების უხეში დარღვევა. ორსულობა უარყოფითად აისახება გოგონების უფლებებზე, მათ შორის უფლებაზე მიიღოს განათლება, რომელიც მისცემს მათ მომავალი განვითარების და დასაქმების საშუალებას.

ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, ადრეული ქორწინება და მისი თანმდევი შედეგები დღევანდელი თანამედროვე მსოფლიოს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს პრობლემად და გამოწვევად რჩება. ადრეული ქორწინებების მავნე პრაქტიკას ზიანი მოაქვს. არამარტო კონკრეტული გოგონებისთვის ან ოჯახებისთვის, არამედ სრულიად საზოგადოებისთვის.

ადრეული ქორწინებები საქართველოში

აღნიშნული პრობლემა არც საქართველოსთვის არის უცხო და ამ მხრივ არსებული მდგომარეობა არც თუ სახარბიელოა. ფართოდ არის გავრცელებული, როგორც ქორწინების იძულების, ასევე ნიშნობების პრაქტიკაც.

სამწუხაროდ, საქართველოში არ ხდება ადრეული ქორწინებების ოფიციალური სტატისტიკის წარმოება, რის გამოც შეუძლებელია ზუსტად დადგინდეს და გამოიკვეთოს ჩვენს ქვეყანაში არსებული მდგომარეობა. ამ მხრივ, მნიშვნელოვან წინ გადადგმულ ნაბიჯს წარმოადგენს, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერ განხორციელებული ცვლილება, რომლითაც სკოლებს დაევალად გამოარკვიონ ბავშვის მიერ სკოლის მიტოვების მიზეზები. აღნიშნული ცვლილებით შესაძლებელი გახდება დადგინდეს იმ ბავშვთა რაოდენობა, რომლებმაც ოჯახის შექმნის გამო ვეღარ შეძლეს სწავლის გაგრძელება, რაც მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს ადრეული ქორწინებების გამოვლენას და მათ აღრიცხვას.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში არ არსებობს ოფიციალური

მიაქვს ბავშვის მოვლას და საოჯახო საქმიანობას, რის შედეგადაც მათ პრაქტიკულად უწევთ უარის თქმა ბავშვობაზე, ისინი ხდებიან სოციალურად იზოლირებული საკუთარი ოჯახებისა და მეგობრებისგან. გოგონებს არ აქვთ არჩევანის საშუალება, რითაც ხდება მათი უფლებების უხეში დარღვევა. ორსულობა უარყოფითად აისახება გოგონების უფლებებზე, მათ შორის უფლებაზე მიიღოს განათლება, რომელიც მისცემს მათ მომავალი განვითარების და დასაქმების საშუალებას.

ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, ადრეული ქორწინება და მისი თანმდევი შედეგები დღევანდელი თანამედროვე მსოფლიოს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს პრობლემად და გამოწვევად რჩება. ადრეული ქორწინებების მავნე პრაქტიკას ზიანი მოაქვს. არამარტო კონკრეტული გოგონებისთვის ან ოჯახებისთვის, არამედ სრულიად საზოგადოებისთვის.

ადრეული ქორწინებები საქართველოში

აღნიშნული პრობლემა არც საქართველოსთვის არის უცხო და ამ მხრივ არსებული მდგომარეობა არც თუ სახარბიელოა. ფართოდ არის გავრცელებული, როგორც ქორწინების იძულების, ასევე ნიშნობების პრაქტიკაც.

სამწუხაროდ, საქართველოში არ ხდება ადრეული ქორწინებების ოფიციალური სტატისტიკის წარმოება, რის გამოც შეუძლებელია ზუსტად დადგინდეს და გამოიკვეთოს ჩვენს ქვეყანაში არსებული მდგომარეობა. ამ მხრივ, მნიშვნელოვან წინ გადადგმულ ნაბიჯს წარმოადგენს, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერ განხორციელებული ცვლილება, რომლითაც სკოლებს დაევალად გამოარკვიონ ბავშვის მიერ სკოლის მიტოვების მიზეზები. აღნიშნული ცვლილებით შესაძლებელი გახდება დადგინდეს იმ ბავშვთა რაოდენობა, რომლებმაც ოჯახის შექმნის გამო ვეღარ შეძლეს სწავლის გაგრძელება, რაც მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს ადრეული ქორწინებების გამოვლენას და მათ აღრიცხვას.

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში არ არსებობს ოფიციალური

adreuli qorwineba saqarTveloSi

17

სტატისტიკა ადრეული ქორწინებების რაოდენობის შესახებ, აღნიშნული ფაქტები თითქმის ყველა რეგიონში ხდება, რასაც ადასტურებს საქართველოს სახალხო დამცველის 2015 წელს ჩატარებული კვლევა და სპეციალური ანგარიში.2 სახალხო დამცველისთვის სხვადასხვა უწყებებიდან მიწოდებული ინფორმაციის თანახმად, 2015 წლისთვის ადრეული ქორწონებების მონაცემები ასე გამოიყურება:

საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მონაცემებით, 2015 წლის განმავლობაში, გამოვლინდა 1449 ფაქტი, როდესაც ბავშვის დაბადების მომენტისთვის მშობელი იყო არასრულწლოვანი, რომელთაგან 1372 შემთხვევაში არასრულწლოვანი იყო დედა, 35 შემთხვევაში - მამა, ხოლო 42 შემთხვევაში - ორივე მშობელი.

ასევე იუსტიციის სამინისტროს მონაცემებით, 2015 წლის განმავლობაში, გამოვლინდა 16-დან 18 წლამდე პირთა ქორწინების რეგისტრაციის 611 ფაქტი, რომელთაგან 578 შემთხვევაში არასრულწლოვანი იყო საცოლე, 17 შემთხვევაში - საქმრო, ხოლო 16 2 http://ombudsman.ge/uploads/other/3/3486.pdf

47

408

611

1449

2015 წლის მონაცემები სხვადახვა უწყებების მიხედვით

ბავშვის დაბადების მომენტისთვის არასრულწლოვანი მშობელი

16-დან 18 წლამდე პირთა რეგისტრირებული ქორწინება

არასრულწლოვანთა მიერ სკოლის მიტოვების ფაქტები ოჯახის შექმნის მიზნით

სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ შესწავლილი ადრეული ქორწინების ფაქტები

18

შემთხვევაში - ორივე მეუღლე.

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მონაცემებით, 2015 წლის მანძილზე ოჯახის შექმნის გამო, სკოლა მიატოვა 408 არასრულწლოვანმა მოსწავლემ, რომელთაგან 17 წლის იყო 183 მოსწავლე, 16 წლის -143 მოსწავლე, 15 წლის- 65 მოსწავლე, 14 წლის - 16 მოსწავლე, ხოლო 1 მოსწავლე იყო 13 წლის. ასევე 2015 წელს დაფიქსირდა 168 შემთხვევა, როდესაც ოჯახის შექმნის მიზნის სკოლა მიატოვა 18 წლის მოსწავლემ.

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მონაცემებით, სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ, ადრეულ ასაკში ქორწინების შესახებ შესწავლილ იქნა 47 საქმე, რომელიც შემდეგნაირად ნაწილდება რეგიონების მიხედვით:

კანონმდებლობა

საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, ქორწინებისთვის აუცილებელია 2 პირობის არსებობა: საქორწინო ასაკი და დასაქორწინებელი პირების თანხმობა. სამოქალაქო კოდექსი ქორწინების ასაკად ადგენს 18 წელს. გამონაკლის შემთხვევაში, ისეთი პატივსადები მიზეზის არსებობისას, როგორიცაა ბავშვის დაბადება, შეიძლება მოხდეს 17 წელს მიღწეული არასრულწლოვანი პირის

0

10

20 13

6 6 6 4 4 4 3

1

სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ შესწავლილი საქმეები რეგიონების მიხედვით

შემთხვევაში - ორივე მეუღლე.

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მონაცემებით, 2015 წლის მანძილზე ოჯახის შექმნის გამო, სკოლა მიატოვა 408 არასრულწლოვანმა მოსწავლემ, რომელთაგან 17 წლის იყო 183 მოსწავლე, 16 წლის -143 მოსწავლე, 15 წლის- 65 მოსწავლე, 14 წლის - 16 მოსწავლე, ხოლო 1 მოსწავლე იყო 13 წლის. ასევე 2015 წელს დაფიქსირდა 168 შემთხვევა, როდესაც ოჯახის შექმნის მიზნის სკოლა მიატოვა 18 წლის მოსწავლემ.

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მონაცემებით, სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ, ადრეულ ასაკში ქორწინების შესახებ შესწავლილ იქნა 47 საქმე, რომელიც შემდეგნაირად ნაწილდება რეგიონების მიხედვით:

კანონმდებლობა

საქართველოს კანონმდებლობის თანახმად, ქორწინებისთვის აუცილებელია 2 პირობის არსებობა: საქორწინო ასაკი და დასაქორწინებელი პირების თანხმობა. სამოქალაქო კოდექსი ქორწინების ასაკად ადგენს 18 წელს. გამონაკლის შემთხვევაში, ისეთი პატივსადები მიზეზის არსებობისას, როგორიცაა ბავშვის დაბადება, შეიძლება მოხდეს 17 წელს მიღწეული არასრულწლოვანი პირის

0

10

20 13

6 6 6 4 4 4 3

1

სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ შესწავლილი საქმეები რეგიონების მიხედვით

kanonmdebloba

19

ქორწინება. 17 წელს მიღწეულ პირთან ქორწინება დაიშვება დასაქორწინებელი პირის ნებით და მხოლოდ სასამართლოს თანხმობით, თუმცა ეს დათქმა ძალას კარგავს 2017 წლის 1 იანვრიდან და შესაბამისად, 2017 წლიდან ქორწინების ასაკად დადგინდება 18 წელი, ყოველგვარი გამონაკლისის გარეშე.

საქართველოს კანონმდებლობა კრძალავს და დასჯადად აცხადებს სქესობრივ კავშირს 16 წლამდე ასაკის პირებთან, კერძოდ, სისხლის სამართლის კოდექსის 140-ე მუხლის თანახმად, დასჯადია სრულწლოვანი პირის სქესობრივი კავშირი წინასწარი შეცნობით 16 წლის ასაკს მიუღწეველთან. ქმედება დასჯადია მიუხედავად იმისა, რომ სქესობრივ კავშირს შესაძლოა ნებაყოფლობითი ხასიათი ჰქონდეს, ან იგი მიზნად ისახავდეს ოჯახის შექმნას. აღნიშნულ მუხლთან მიმართებაში კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს რაიმე შემამსუბუქებელ გარემოებას და სანქციის სახით აწესებს თავისუფლების აღკვეთას ვადით 7-დან 9 წლამდე.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 137-ე მუხლის თანახმად, სქესობრივი კავშირის დამყარება ძალადობით, ძალადობის მუქარით ან დაზარალებულის უმწეობის გამოყენებით, დამნაშავისათვის წინასწარი შეცნობით არასრულწლოვნის მიმართ − ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით 10-დან 13 წლამდე, ხოლო იგივე ქმედება ჩადენილი იმ პირის მიმართ, რომელსაც არ შესრულებია თოთხმეტი წელი – ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით 15-დან 20 წლამდე.

ასევე დასჯადია სქესობრივი კავშირის, ან სხვაგვარი სექსუალური კონტაქტის იძულება სახელგამტეხი ცნობის გახმაურების. ან ქონებრივი დაზიანების მუქარით, ანდა მატერიალური, სამსახურებრივი. ან სხვაგვარი დამოკიდებულების გამოყენებით. აღნიშნული დანაშაული გათვალისწინებულია საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 139-ე მუხლით და სანქციის სახით ითვალისწინებს ჯარიმას. ანდა თავისუფლების აღკვეთას 3 წლამდე ვადით, ხოლო იგივე ქმედება ჩადენილი არასრულწლოვნის მიმართ − ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით 5-დან 7 წლამდე.

20

ხშირია შემთხვევები, როდესაც ოჯახის შექმნის მიზნით ხდება გოგონას მოტაცება, რაც სისხლის სამართლის კოდექსის სხვა მუხლის რეგულირების ქვეშ ექცევა. კერძოდ, სისხლის სამართლის კოდექსის 143-ე მუხლის თანახმად, დასჯადია თავისუფლების უკანონო აღკვეთა. ამ მუხლის დამამძიმებელ გარემოებას წარმოადგენს არასრულწლოვნის მიმართ განხორციელებული ქმედება, რაც ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას 7-დან 10 წლამდე ვადით.

სიახლეს წარმოადგენს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 1501 მუხლი ქორწინების (მათ შორის არარეგისტრირებულის) იძულება, რომელიც ისჯება საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით ვადით 200-დან 400 საათამდე ანდა თავისუფლების აღკვეთით ვადით 2 წლამდე, ხოლო იგივე ქმედება, ჩადენილი წინასწარი შეცნობით არასრულწლოვნის მიმართ − თავისუფლების აღკვეთით ვადით 2-დან 4 წლამდე.

ადრეული ქორწინების გამომწვევი მიზეზები

ადრეული ქორწინების გამომწვევი მიზეზებიდან უნდა გამოვყოთ 2 ძირითადი მიზეზი: ადრეული ქორწინება პირადი სურვილით და იძულებით.

საქართველოს რეალობიდან გამომდინარე, პირადი სურვილით ადრეული ქორწინების გამომწვევ მიზეზად შეიძლება მივიჩნიოთ საზოგადოებაში დამკვიდრებული მანკიერი სტერეოტიპები, ტრადიციები, ეთნიკური, რელიგიური და რეგიონალური ფაქტორები. გარდატეხის ასაკში მოზარდებს უჩნდებათ ინტერესი საპირისპირო სქესის მიმართ. მათ სურთ შეხვდნენ და იურთიერთონ მათთვის სასურველ ადამიანებთან, მაგრამ ხშირ შემთხვევაში, ეს მეზობლების და ზოგადად საზოგადოების თვალში „არასწორ“ საქციელად აღიქმება. აღნიშნულს თან სდევს ჭორაობა და მითქმა-მოთქმა, რაც გოგონებს „ცუდ რეპუტაციას“ სძენს და შემდგომში მათი გათხოვებაც პრობლემატური ხდება. ამ მხრივ განსაკუთრებით რთული მდგომარეობაა რეგიონებში, სადაც მოსახლეობის დიდი ნაწილი

adreuli qorwinebis gamomwvevi mizezebi

21

კარგად იცნობს ერთმანეთს და ინფორმაციის გავრცელებაც მალე ხდება. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ტრადიციებისა და მენტალიტეტის გათვალისწინებით, გოგონები ცდილობენ აიცილონ სოციალური სტიგმა, საკუთარ ურთიერთობებს ლეგიტიმური ხასიათი შესძინონ და სექსუალური კავშირის დამყარების სურვილი ქორწინებით დაიკმაყოფილონ.

როდესაც ადრეულ ასაკში ქორწინება ხდება იძულებით, ამ დროს ქორწინების შესახებ გადაწყვეტილებას იღებენ არა უშუალოდ მოზარდები, არამედ მათი მშობლები, რაც ძირითადად განპირობებულია ოჯახების ფინანსური მდგომარეობის გაუმჯობესების სურვილით. ასეთ ქორწინებებს ხშირად „სარფიან გარიგებებსაც“ უწოდებენ. მშობლები, მათი მატერიალური სიდუხჭირიდან და გაჭირვებიდან გამომდინარე, ცდილობენ მოძებნონ შედარებით შეძლებული ოჯახები და ბავშვის ნების აბსოლუტური უგულებელყოფით, გაათხოვონ ის მათთვის სასურველ სასიძოზე. სამწუხაროდ, არასრულწლოვნების აზრის გათვალისწინება არ ხდება და ისინი იძულებულნი არიან დამორჩილდნენ მშობლების ნებას. არის შემთხვევები, როდესაც წყვილი ერთმანეთს პირველად სწორედ საკუთარ ქორწილში ნახულობს. ქორწინების ასეთი მანკიერი ტრადიცია, უმეტესად ეთნიკური უმცირესობებით დაკომპლექტებულ დასახლებებში გვხვდება. მშობლები მიიჩნევენ, რომ გათხოვებით საკუთარ გოგონებს, როგორც თავად ხშირად უწოდებენ, „პატრონს ჩააბარებენ“.

გოგონების მოტაცება ოჯახის შექმნის მიზნით საქართველოში საკმაოდ გავრცელებულ ტრადიციას წარმოადგენს, თუმცა ბოლოდროინდელი ტენდენციებიდან გამომდინარე, მოტაცებების რაოდენობა შემცირდა, მაგრამ სამცხე–ჯავახეთში, კერძოდ, ახალქალაქში კვლავ დამკვიდრებულ პრაქტიკად ითვლება. ქვემო ქართლის რეგიონში, მოტაცებული გოგონების უმრავლესობა საზოგადოებისა და ოჯახის ზეწოლით, იძულებულია ცოლად გაჰყვეს გამტაცებელს, რათა “სახელი არ გაუტყდეს”. დამკვიდრებული სტერეოტიპის თანახმად, მოტაცებულ გოგონას

22

არავინ მოიყვანს ცოლად, ის მუდმივი ჭორაობისა და მითქმა-მოთქმისთვისაა განწირული, ხოლო თუ გოგო გათხოვებას ვეღარ შეძლებს, ის „დაღუპულია“. ზოგიერთ შემთხვევებში კი, გოგო იძულებულია არ აღიაროს მოტაცების ფაქტი და ამით საფრთხე აარიდოს ოჯახს, ვინაიდან მისი ოჯახის წევრებმა შეიძლება შური იძიონ გამტაცებელზე.

ადრეული ქორწინების შედეგები

ისევე როგორც მთელს მსოფლიოში, საქართველოშიც ადრეულ ქორწინებას შედეგად მოჰყვება პრობლემები.

ადრე დაოჯახებული გოგონების უმრავლესობას უწევს სკოლის მიტოვება, რაც ზოგიერთ შემთხვევაში განპირობებულია მეუღლის ან მისი ოჯახის მოთხოვნით, ზოგიერთ შემთხვევაში კი - არასრულწლოვნები ვერ ახერხებენ სწავლა შეუთავსონ საოჯახო საქმიანობას. სახალხო დამცველის 2015 წლის ანგარიშში მოყვანილი მაგალითიდან ჩანს, რომ იყო შემთხვევა, როდესაც თავად მასწავლებლებმა და თანაკლასელის მშობლებმა მოითხოვეს არასრულწლოვნის მიერ სწავლის შეწყვეტა: „წალკაში ერთ-ერთი სკოლის დირექტორმა 13 წლის გოგოს გათხოვების ფაქტზე ისაუბრა. მას 14 წლის ასაკში შეეძინა შვილი და მიუხედავად იმისა, რომ სკოლაში სიარულს ახერხებდა, სხვა ბავშვების მშობლებმა დირექტორს მისთვის მოსწავლის სტატუსის შეჩერება მოსთხოვეს, რადგან არ სურდათ, რომ თავიანთი შვილების გვერდით გათხოვილი და შვილიანი გოგო მჯდარიყო. მოგვიანებით, მოსწავლის სტატუსი დირექტორმა მას ისევ აღუდგინა“. ყოვლად დაუშვებელი და მიუღებელია მსგავსი მოთხოვნა მასწავლებლის მხრიდან, ვინაიდან ის ეწინააღმდეგება ბავშვის ფუნდამენტურ უფლებას – მიიღოს განათლება და განვითარდეს, როგორც სრულფასოვანი ადამიანი. არასრულწლოვნების მიერ სწავლის შეწყვეტა საგრძნობლად ამცირებს უმაღლესი განათლების მიღებისა და შემდგომში დასაქმების

adreuli qorwinebis SEedegebi

23

პერსპექტივებს, რასაც შედეგად სდევს უმუშევრობის მაღალი დონე, ადრე დაოჯახებულ გოგონებში.

არანაკლებ მნიშვნელოვანი პრობლემა, რომელიც თან ახლავს ადრეულ ქორწინებას არის ორსულობა. ორსულობა შეიძლება რამდენიმე ფაქტორით იყოს განპირობებული: ხშირ შემთხვევაში, მოზარდებს არ აქვთ ინფორმაცია კონტრაცეპტივების შესახებ და შესაბამისად ისინი ვერ უზრუნველყოფენ ადრეულ ასაკში ორსულობის თავიდან აცილებას. ასევე საქართველოში დამკვიდრებული სტერეოტიპის თანახმად, დაოჯახების შემდეგ გოგონამ მაშინვე უნდა გააჩინოს ბავშვები, წინააღმდეგ შემთხვევაში საზოგადოება მას ეჭვის თვალით შეხედავს და ჩათვლის, რომ გოგონას „პრობლემები აქვს“. ყოველივე აღნიშნული განაპირობებს ადრეულ ორსულობას. ამ დროს გოგონას სხეული არ არის საკმარისად მომწიფებული ორსულობისთვის, ასევე ინფორმაციის სიმცირის გამო, გოგონები ვერ იღებენ სრულყოფილ სამედიცინო დახმარებას, რაც საბოლოო ჯამში საფრთხეს უქმნის როგორც დედის, ასევე ბავშვის სიცოცხლეს და ჯანმრთელობას.

ადრეულ ასაკში დაოჯახებული გოგონები არიან უფრო მოწყვლადები ოჯახში ძალადობის მიმართ, ვინაიდან ასაკიდან გამომდინარე, მათ არ გააჩნიათ სრულყოფილი ინფორმაცია ოჯახში ძალადობის და მისგან თავის დაცვის მექანიზმების შესახებ, ხოლო საკუთარი მშობლებისგან ნასწავლი და საზოგადოებაში დამკვიდრებული სტერეოტიპი, რომ „ქალმა უნდა მოითმინოს ყველაფერი, რათა შეინარჩუნოს ოჯახი“ მათ უფრო მეტად დაუცველს ხდის. დღემდე მოქმედებს პრინციპი „ოჯახის საქმე“, რომელში ჩარევასაც სხვადასხვა დაინტერესებული პირები თავს არიდებენ. აღნიშნულიდან გამომდინარე, გოგონებს უბრალოდ არ აქვთ არჩევანის შესაძლებლობა და ისინი იძულებულნი არიან შეეგუონ იმ მძიმე ყოფას, რომელშიც უწევთ ცხოვრება.

24

ფაქტი არის ერთი: როდესაც გოგონებს აქვთ არჩევანის საშუალება, ისინი არჩევენ გვიან დაოჯახებას.

ადრეული ქორწინების პრევენცია

მნიშვნელოვანია საზოგადოების თითოეულმა წევრმა საფუძვლიანად და სრულყოფილად გააანალიზოს, თუ რაოდენ რისკის შემცველია ადრეული ქორწინება არამარტო კონკრეტული მოზარდებისთვის, არამედ სრულიად საზოგადოებისთვის. თითოეულმა ადამიანმა უნდა გააცნობიეროს საკუთარი როლი ადრეული ქორწინების პრევენციის საქმეში, რომ მასთან ბრძოლა ყოველი მათგანის ვალდებულებაა. ადრეული ქორწინებების აღმოფხვრით შესაძლებელი გახდება სიღარიბის დაძლევა, რაც გოგონებს მისცემს საშუალებას უფრო გააქტიურდნენ და მეტად ჩაერთონ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ძლიერ და განათლებულ გოგონებს შეეძლებათ უკეთ იზრუნონ საკუთარ ბავშვებზე, რაც ხელს შეუწყობს უფრო ჯანმრთელი ოჯახების შექმნას.

უმნიშვნელოვანესია საზოგადოების თითოეული წევრი აქტიურად ჩაერთოს ადრეული ქორწინების პრევენციის საქმეში. აუცილებელია არასრულწლოვნებს მიეწოდოთ ამომწურავი ინფორმაცია ადრეული ქორწინებების თანმდევი შედეგების შესახებ. ამ მხრივ. უმნიშვნელოვანესია მშობლების და პედაგოგების როლი. გარდატეხის ასაკში ბავშვებს უჩნდებათ უამრავი შეკითხვები, მაგალითად, აივ ინფექციასა და სქესობრივი გზით გადამდებ დაავადებებზე, კონტრაცეპტივებზე და ძალიან მნიშვნელოვანია მათ მიიღონ პასუხები ამ კითხვებზე. თუმცა რეალობა აჩვენებს, რომ ხშირია შემთხვევები, როდესაც მშობლებს უჭირთ არასრულწლოვან შვილებთან ამ თემებზე გულახდილი საუბარი. ან მშობლები არ თვლიან საჭიროდ ბავშვებს მიაწოდონ ეს ინფორმაცია. აღნიშნული კი იწვევს შვილებსა და მშობლებს შორის გაუცხოვებას.

პრობლემას წარმოადგენს ისიც, რომ არასრულწლოვნები არ ფლობენ ინფორმაციას საკუთარი უფლებების თაობაზე. ისინი თვლიან, რომ მშობლის შეხედულება გადამწყვეტია და უნდა დაემორჩილონ მას.

adreuli qorwinebis prevencia

25

მათთვის წარმოუდგენელია მშობლის გადაწყვეტილების უგულებელყოფა. ამიტომ აუცილებელია გაიზარდოს არასრულწლოვნების ცნობიერება და მათ მიერ სკოლისთვის, პოლიციისთვის და სოციალური მუშაკისთვის მიმართვა აღქმულ იქნეს როგორც საკუთარი უფლებების დაცვა და არა მშობლის წინააღმდეგ წასვლა.

არანაკლებ, მნიშვნელოვანია მასწავლებლების როლი ადრეულ ასაკში ქორწინებასთან ბრძოლის საკითხში, რომელთაც ამ თემებზე სასაუბროდ სპეციალური მომზადება ესაჭიროებათ, რათა მათ ბავშვებისათვის გასაგები და სწორი ფორმით შეძლონ ინფორმაციის მიწოდება. აუცილებელია მოხდეს მასწავლებლებელთა უფრო მეტი ინფორმირებულობა, თუ რა ღონისძიებებს უნდა მიმართონ ადრეული ქორწინების ფაქტის შეტყობისას. უმეტეს შემთხვევებში, პედაგოგებმა არ იციან, რომ ბავშვის ადრეულ ასაკში ქორწინების დროს, მათ ფაქტის თაობაზე უნდა აცნობონ სოციალურ მუშაკს ან პოლიციას. ამიტომ აუცილებელია მასწავლებელთა ცნობიერების ამაღლება ადრეულ ასაკში ქორწინების საკითხებთან დაკავშირებით არსებულ ვალდებულებებზე.

ქალი და მემკვიდრეობა

ქართული კანონმდებლობა, ცალსახად და ერთმნიშვნელოვნად, აღიარებს ქალისა და მამაკაცის სრულ და უპირობო თანასწორობას საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა სფეროში, თუმცა პრაქტიკაში ხშირია შემთხვევები, როდესაც მემკვიდრეობის მიღებისას ქალები, მამაკაცებთან შედარებით, აშკარად არათანაბარ პირობებში ხვდებიან. აღნიშნული, ძირითადად განპირობებულია, საზოგადოებაში გაბატონებული მანკიერი ტრადიციებით და ადათ-წესებით, რომლის თანახმადაც, ქონების უდიდესი ნაწილის (თუ მთლიანის არა) მესაკუთრე ხდება მამაკაცი, ხოლო ქალს თითქმის არაფერი ერგება.

კანონმდებლობა პირდაპირ კრძალავს ნებისმიერი სახის დისკრიმინაციას, რომლითაც ქალს და მამაკაცს ეზღუდებათ უფლებებით თანაბრად სარგებლობის შესაძლებლობა. შესაბამისად,

მათთვის წარმოუდგენელია მშობლის გადაწყვეტილების უგულებელყოფა. ამიტომ აუცილებელია გაიზარდოს არასრულწლოვნების ცნობიერება და მათ მიერ სკოლისთვის, პოლიციისთვის და სოციალური მუშაკისთვის მიმართვა აღქმულ იქნეს როგორც საკუთარი უფლებების დაცვა და არა მშობლის წინააღმდეგ წასვლა.

არანაკლებ, მნიშვნელოვანია მასწავლებლების როლი ადრეულ ასაკში ქორწინებასთან ბრძოლის საკითხში, რომელთაც ამ თემებზე სასაუბროდ სპეციალური მომზადება ესაჭიროებათ, რათა მათ ბავშვებისათვის გასაგები და სწორი ფორმით შეძლონ ინფორმაციის მიწოდება. აუცილებელია მოხდეს მასწავლებლებელთა უფრო მეტი ინფორმირებულობა, თუ რა ღონისძიებებს უნდა მიმართონ ადრეული ქორწინების ფაქტის შეტყობისას. უმეტეს შემთხვევებში, პედაგოგებმა არ იციან, რომ ბავშვის ადრეულ ასაკში ქორწინების დროს, მათ ფაქტის თაობაზე უნდა აცნობონ სოციალურ მუშაკს ან პოლიციას. ამიტომ აუცილებელია მასწავლებელთა ცნობიერების ამაღლება ადრეულ ასაკში ქორწინების საკითხებთან დაკავშირებით არსებულ ვალდებულებებზე.

ქალი და მემკვიდრეობა

ქართული კანონმდებლობა, ცალსახად და ერთმნიშვნელოვნად, აღიარებს ქალისა და მამაკაცის სრულ და უპირობო თანასწორობას საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა სფეროში, თუმცა პრაქტიკაში ხშირია შემთხვევები, როდესაც მემკვიდრეობის მიღებისას ქალები, მამაკაცებთან შედარებით, აშკარად არათანაბარ პირობებში ხვდებიან. აღნიშნული, ძირითადად განპირობებულია, საზოგადოებაში გაბატონებული მანკიერი ტრადიციებით და ადათ-წესებით, რომლის თანახმადაც, ქონების უდიდესი ნაწილის (თუ მთლიანის არა) მესაკუთრე ხდება მამაკაცი, ხოლო ქალს თითქმის არაფერი ერგება.

კანონმდებლობა პირდაპირ კრძალავს ნებისმიერი სახის დისკრიმინაციას, რომლითაც ქალს და მამაკაცს ეზღუდებათ უფლებებით თანაბრად სარგებლობის შესაძლებლობა. შესაბამისად,

qali da memkvidreoba

26

თუ მეუღლეები იმყოფებიან რეგისტრირებულ ქორწინებაში, მაშინ მემკვიდრეობის მიღებისას ცოლმაც და ქმარმაც უნდა ისარგებლონ ზუსტად იდენტური უფლებებით. მსგავსი მანკიერი მიდგომებია და-ძმას შორის ქონების განაწილების დროსაც, კერძოდ, ქონების გაყოფისას ძირითადი ნაწილი რჩება ძმას, ხოლო დას თითქმის არაფერი ხვდება.

სამკვიდრო (სამკვიდრო ქონება) შეიცავს მამკვიდრებლის, როგორც ქონებრივი უფლებების, ისე მოვალეობების ერთობლიობას, რომელიც მას ჰქონდა სიკვდილის მომენტისათვის. სამკვიდრო ქონებაში, ასევე შედის მამკვიდრებლის წილი საერთო საკუთრებიდან, ხოლო, თუ ქონების გაყოფა ნატურით შეუძლებელია, მაშინ – ამ ქონების ღირებულება. მამკვიდრებელს შეუძლია ანდერძში გაითვალისწინოს მომავალი ქონება, რომელიც ანდერძის შედგენისას მას არ გააჩნდა, თუმცა სამკვიდროს გახსნის მომენტისთვის ასეთი ქონება მისი საკუთრება იქნება.

სამკვიდროში არ შედის და მემკვიდრეთა შორის არ გაიყოფა საგვარეულო წიგნები (ან ჩანაწერები), ოჯახური მატიანე, სულის მოსახსენებელი და სხვა საკულტო საგნები და საფლავი. ეს საგნები მემკვიდრეს გადაეცემა საკუთრების უფლებით, დამკვიდრებული ჩვეულების მიხედვით. დოკუმენტები, რომლებიც ეხება მამკვიდრებლის პიროვნებას, მის ოჯახს ან მთელ სამკვიდროს, რჩება საერთო ქონებად.

გარდაცვლილი პირის (მამკვიდრებლის) ქონების გადასვლა სხვა პირებზე (მემკვიდრეებზე) ხორციელდება კანონით ან ანდერძით, ან ორივე საფუძვლით.

კანონით მემკვიდრეობა

კანონით მემკვიდრეობა გულისხმობს ისეთ შემთხვევას, როდესაც მამკვიდრებელს არ დაუტოვებია ანდერძი და ქონების განაწილება ხდება კანონით დადგენილი წესის შესაბამისად. ქართული კანონმდებლობის თანახმად, თუ პირი ისე გარდაიცვალა, რომ მას არ ჰქონია შედგენილი ანდერძი, მაშინ ქონება განაწილდება კანონით

თუ მეუღლეები იმყოფებიან რეგისტრირებულ ქორწინებაში, მაშინ მემკვიდრეობის მიღებისას ცოლმაც და ქმარმაც უნდა ისარგებლონ ზუსტად იდენტური უფლებებით. მსგავსი მანკიერი მიდგომებია და-ძმას შორის ქონების განაწილების დროსაც, კერძოდ, ქონების გაყოფისას ძირითადი ნაწილი რჩება ძმას, ხოლო დას თითქმის არაფერი ხვდება.

სამკვიდრო (სამკვიდრო ქონება) შეიცავს მამკვიდრებლის, როგორც ქონებრივი უფლებების, ისე მოვალეობების ერთობლიობას, რომელიც მას ჰქონდა სიკვდილის მომენტისათვის. სამკვიდრო ქონებაში, ასევე შედის მამკვიდრებლის წილი საერთო საკუთრებიდან, ხოლო, თუ ქონების გაყოფა ნატურით შეუძლებელია, მაშინ – ამ ქონების ღირებულება. მამკვიდრებელს შეუძლია ანდერძში გაითვალისწინოს მომავალი ქონება, რომელიც ანდერძის შედგენისას მას არ გააჩნდა, თუმცა სამკვიდროს გახსნის მომენტისთვის ასეთი ქონება მისი საკუთრება იქნება.

სამკვიდროში არ შედის და მემკვიდრეთა შორის არ გაიყოფა საგვარეულო წიგნები (ან ჩანაწერები), ოჯახური მატიანე, სულის მოსახსენებელი და სხვა საკულტო საგნები და საფლავი. ეს საგნები მემკვიდრეს გადაეცემა საკუთრების უფლებით, დამკვიდრებული ჩვეულების მიხედვით. დოკუმენტები, რომლებიც ეხება მამკვიდრებლის პიროვნებას, მის ოჯახს ან მთელ სამკვიდროს, რჩება საერთო ქონებად.

გარდაცვლილი პირის (მამკვიდრებლის) ქონების გადასვლა სხვა პირებზე (მემკვიდრეებზე) ხორციელდება კანონით ან ანდერძით, ან ორივე საფუძვლით.

კანონით მემკვიდრეობა

კანონით მემკვიდრეობა გულისხმობს ისეთ შემთხვევას, როდესაც მამკვიდრებელს არ დაუტოვებია ანდერძი და ქონების განაწილება ხდება კანონით დადგენილი წესის შესაბამისად. ქართული კანონმდებლობის თანახმად, თუ პირი ისე გარდაიცვალა, რომ მას არ ჰქონია შედგენილი ანდერძი, მაშინ ქონება განაწილდება კანონით

kanoniT memkvidreoba

27

მემკვიდრეებს შორის, რომლებიც დაყოფილი არიან 5 ჯგუფად: პირველი რიგის მემკვიდრეები არიან გარდაცვლილის შვილები, გარდაცვლილის შვილი, რომელიც მისი სიკვდილის შემდეგ დაიბადა, მეუღლე, მშობლები (მშვილებლები).

ნაშვილები და მისი შთამომავლები, როგორც მშვილებლის ან მისი ნათესავების მემკვიდრეები, გათანაბრებული არიან მშვილებლის შვილებთან და მათ შთამომავლებთან. ნაშვილები აღარ მიიჩნევა კანონით მემკვიდრედ მისი მშობლებისა და აღმავალი ხაზის სხვა ბიოლოგიური ნათესავების, აგრეთვე დებისა და ძმების გარდაცვალების შემდეგ. შვილიშვილები, შვილიშვილის შვილებისა და ამ უკანასკნელთა შვილები კანონით მემკვიდრეებად ჩაითვლებიან, თუ სამკვიდროს გახსნის დროისათვის ცოცხალი აღარ არის მათი მშობელი, რომელიც მამკვიდრებლის მემკვიდრე უნდა ყოფილიყო, და თანასწორად იღებენ იმ წილს, რომელიც კანონით მემკვიდრეობის დროს მათ გარდაცვლილ მშობელს ერგებოდა.

შვილიშვილები, შვილიშვილის შვილებისა და ამ უკანასკნელთა შვილები ვერ გახდებიან მემკვიდრეები, თუ მათმა მშობლებმა უარი თქვეს სამკვიდროს მიღებაზე. მშვილებელი და მისი ნათესავები, როგორც ნაშვილებისა და მისი შთამომავლობის მემკვიდრეები, გათანაბრებული არიან ნაშვილების მშობლებსა და სხვა ბიოლოგიურ ნათესავებთან. ნაშვილების მშობლებს, აღმავალი ხაზის სხვა ბიოლოგიურ ნათესავებსა და და-ძმებს აღარ ეკუთვნით კანონით მემკვიდრეობა ნაშვილების ან მისი შთამომავლების გარდაცვალების შემდეგ.

თუ პირველი რიგის მემკვიდრეებისგან არცერთი არ არის ცოცხალი, ან ყველა უარს ამბობს მემკვიდრეობის მიღებაზე, ან ყველა მათგანს ჩამორთმეული აქვს მემკვიდრეობის მიღების უფლება, მაშინ მემკვიდრეობას მიიღებენ მეორე რიგის მემკვიდრეები: გარდაცვლილის დები და ძმები. მამკვიდრებლის დისწულები და ძმისწულები და მათი შვილები კანონით მემკვიდრეებად ითვლებიან, თუ სამკვიდროს გახსნის დროისათვის ცოცხალი აღარ იყო მათი მშობელი, რომელიც მამკვიდრებლის მემკვიდრე იქნებოდა. ისინი

28

თანასწორად იღებენ სამკვიდროს იმ წილს, რომელიც კანონით მემკვიდრეობის დროს მათ გარდაცვლილ მშობლებს ერგებოდა.

თუ რომელიმე ზემოთ ჩამოთვლილი მიზეზის გამო, ვერც ამ რიგის მემკვიდრეები იღებენ მემკვიდრეობას, მაშინ სამკვიდრო ქონება გადადის მესამე რიგის მემკვიდრეებზე: ბებია და პაპა, ბებიის დედ-მამა და პაპის დედ-მამა, როგორც დედის, ისე მამის მხრიდან. ბებიის დედ-მამა და პაპის დედ-მამა კანონით მემკვიდრეებად ითვლებიან, თუ სამკვიდროს გახსნის დროისათვის ბებია და პაპა ცოცხლები აღარ არიან.

თუ ბებია-პაპა ვერ იღებს მემკვიდრეობას, მაშინ მათ ადგილს იკავებენ მეოთხე რიგის მემკვიდრეები: გარდაცვლილის ბიძები (დედის ან მამის ძმა), დეიდები და მამიდები.

და ბოლოს, მეხუთე რიგში დგანან: ბიძაშვილები, დეიდაშვილები და მამიდაშვილები, ხოლო თუ ეს უკანასკნელნი არ არიან, მაშინ მათი შვილები.

მეხუთე რიგის მემკვიდრეები გარდაცვლილის ბიძაშვილები, დეიდაშვილები და მამიდაშვილები

მეოთხე რიგის მემკვიდრეები გარდაცვლილის ბიძები (დედის ან მამის ძმა), დეიდები და მამიდები

მესამე რიგის მემკვიდრეები გარდაცვლილის ბებიები და ბაბუები

მეორე რიგის მემკვიდრეები გარდაცვლილის დები და ძმები

პირველი რიგის მემკვიდრეები გარდაცვლილის შვილები, გარდაცვლილის შვილი, რომელიც მისი სიკვდილის შემდეგ დაიბადა,

მეუღლე, მშობლები (მშვილებლები)

თანასწორად იღებენ სამკვიდროს იმ წილს, რომელიც კანონით მემკვიდრეობის დროს მათ გარდაცვლილ მშობლებს ერგებოდა.

თუ რომელიმე ზემოთ ჩამოთვლილი მიზეზის გამო, ვერც ამ რიგის მემკვიდრეები იღებენ მემკვიდრეობას, მაშინ სამკვიდრო ქონება გადადის მესამე რიგის მემკვიდრეებზე: ბებია და პაპა, ბებიის დედ-მამა და პაპის დედ-მამა, როგორც დედის, ისე მამის მხრიდან. ბებიის დედ-მამა და პაპის დედ-მამა კანონით მემკვიდრეებად ითვლებიან, თუ სამკვიდროს გახსნის დროისათვის ბებია და პაპა ცოცხლები აღარ არიან.

თუ ბებია-პაპა ვერ იღებს მემკვიდრეობას, მაშინ მათ ადგილს იკავებენ მეოთხე რიგის მემკვიდრეები: გარდაცვლილის ბიძები (დედის ან მამის ძმა), დეიდები და მამიდები.

და ბოლოს, მეხუთე რიგში დგანან: ბიძაშვილები, დეიდაშვილები და მამიდაშვილები, ხოლო თუ ეს უკანასკნელნი არ არიან, მაშინ მათი შვილები.

მეხუთე რიგის მემკვიდრეები გარდაცვლილის ბიძაშვილები, დეიდაშვილები და მამიდაშვილები

მეოთხე რიგის მემკვიდრეები გარდაცვლილის ბიძები (დედის ან მამის ძმა), დეიდები და მამიდები

მესამე რიგის მემკვიდრეები გარდაცვლილის ბებიები და ბაბუები

მეორე რიგის მემკვიდრეები გარდაცვლილის დები და ძმები

პირველი რიგის მემკვიდრეები გარდაცვლილის შვილები, გარდაცვლილის შვილი, რომელიც მისი სიკვდილის შემდეგ დაიბადა,

მეუღლე, მშობლები (მშვილებლები)

29

თუ არსებობს პირველი რიგის თუნდაც ერთი მემკვიდრე, რომელიც იღებს ქონებას, მაშინ შემდგომი რიგის მემკვიდრეები ვეღარ მიიღებენ წილს აღნიშნული მემკვიდრეობიდან. წინა რიგის თუნდაც ერთ-ერთი მემკვიდრის არსებობა, გამორიცხავს შემდგომი რიგის მემკვიდრეობას.

ერთ-ერთი მეუღლის გარდაცვალების შემთხვევაში, მოხდება იმ ქონების გაყოფა, რომელიც წარმოადგენს გარდაცვლილი მეუღლის წილს საერთო საკუთრებაში. შესაბამისად, ცოცხლად დარჩენილ მეუღლეს ერგება მისი კუთვნილი წილი საერთო საკუთრებიდან (ნახევარი) და ასევე გარდაცვლილი მეუღლის ქონებიდან წილი, როგორც პირველი რიგის მემკვიდრეს.

მაგალითად, თუ ოჯახში, რომელიც შედგება 4 წევრისაგან დედა, მამა და 2 შვილი (გოგო და ბიჭი), გარდაიცვალა ერთ-ერთი მეუღლე, მაშინ ოჯახის დარჩენილ წევრებს ერგებათ თანაბარი წილი ოჯახის გარდაცვლილი წევრის ქონებიდან.

ცოცხლად დარჩენილი

მეუღლის წილი საერთო

საკუთრებაში

ცოცხლად დარჩენილი

მეუღლის წილი გარდაცვლილი

მეუღლის ქონებიდან

გოგოს წილი გარდაცვლილი

მშობლის ქონებიდან

ბიჭის წილი გარდაცვლილი

მშობლის ქონებიდან

ქონების გაყოფა ერთ-ერთი მეუღლის გარდაცვალებისას

30

სამკვიდრო იხსნება პირის გარდაცვალების დღეს, ან პირის გარდაცვლილად გამოცხადების შესახებ სასამართლოს გადაწყვეტილების ძალაში შესვლის დღეს. კომლის საერთო ქონებაზე სამკვიდრო გაიხსნება კომლის ბოლო წევრის გარდაცვალების დღეს.

ანდერძით მემკვიდრეობა

სრულწლოვან პირს უფლება აქვს თავისი სიცოცხლის განმავლობაში შეადგინოს ანდერძი და განსაზღვროს მთელი მისი ქონების, ან ნაწილის ბედი გარდაცვალების შემდეგ. ანდერძის შედგენის დროს, პირს აქვს სრული თავისუფლება იმასთან დაკავშირებით, თუ ვის დაუტოვებს თავის ქონებას, ანუ მემკვიდრე (მემკვიდრეები) შეიძლება იყოს არა მხოლოდ გარდაცვლილის ნათესავი, არამედ ნებისმიერი პირი, რომელიც ცოცხალი იყო მამკვიდრებლის გარდაცვალების მომენტში, ასევე პირები რომლებიც ჩაისახნენ მამკვიდრებლის სიცოცხლეში და ცოცხლები დაიბადნენ მისი გარდაცვალების შემდეგ.

ანდერძით მემკვიდრე, ასევე შეიძლება იყოს იურიდიული პირიც, ნებისმიერი კერძო ან საჯარო, სამეწარმეო ან არასამეწარმეო ორგანიზაცია.

ანდერძით ქონების განაწილების დროს, მოანდერძეს უფლება აქვს ანდერძით განსაზღვროს თითოეული მემკვიდრის წილი, ან მიუთითოს თუ რომელ მემკვიდრეზე კონკრეტულად რომელი ქონება გადავა. მაგალითად, ერთ შვილს დაუტოვოს სახლი, მეორეს კი ავტომობილი. თუკი ანდერძით ასეთი რამ განსაზღვრული არ არის, მაშინ ქონება თანაბრად ნაწილდება ყველა მემკვიდრეს შორის.

შესაძლოა მოანდერძემ მხოლოდ ერთი მემკვიდრის წილი განსაზღვროს, დანარჩენისა კი არა. მაგალითად, მემკვიდრეებად დასახელებულნი არიან მეუღლე და სამი შვილი, და ანდერძში მითითებულია, რომ მამკვიდრებლის საცხოვრებელი სახლი რჩება მეუღლეს, შვილების წილზე კი არაფერია ნათქვამი. ასეთ შემთხვევაში, შვილები თანაბრად მიიღებენ საცხოვრებელი სახლის გარდა არსებულ ქონებას. მოანდერძეს არ აქვს უფლება ანდერძით

anderZiT memkvidreoba

31

სხვას დაავალოს მემკვიდრეებისთვის წილის და მისი ოდენობის განსაზღვრა. ეს მხოლოდ მოანდერძის უფლებაა.

უღირსი მემკვიდრე

არც კანონით და არც ანდერძით მემკვიდრე არ შეიძლება იყოს პირი, რომელიც განზრახ ხელს უშლიდა მამკვიდრებელს მისი უკანასკნელი ნების განხორციელებაში და ამით ხელს უწყობდა თავისი, ან მისი ახლობელი პირების მოწვევას მემკვიდრეებად, ან სამკვიდროში მათი წილის გაზრდას, ანდა ჩაიდინა განზრახი დანაშაული ან სხვა ამორალური საქციელი მოანდერძის მიერ ანდერძში გამოთქმული უკანასკნელი ნება-სურვილის საწინააღმდეგოდ.

პირის უღირს მემკვიდრედ ცნობის უფლება აქვს მხოლოდ სასამართლოს. აღნიშნულის თაობაზე სარჩელი შეიძლება შეტანილ იქნეს სასამართლოში მხოლოდ იმ პირის მიერ, რომლისთვისაც უღირსი მემკვიდრისათვის მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევა განსაზღვრულ ქონებრივ შედეგებს იწვევს. თუ პირი სასამართლოს მიერ უღირს მემკვიდრედ იქნება ცნობილი სამკვიდროს მიღების შემდეგ, ის მოვალეა დააბრუნოს ყველაფერი, რაც მემკვიდრეობით მიიღო.

მოანდერძეს შეუძლია ანდერძით მემკვიდრეობა ჩამოართვას ერთ, რამდენიმე ან ყველა კანონით მემკვიდრეს და იგი არ არის ვალდებული, მიუთითოს ამის მოტივზე. პირი, რომელსაც ანდერძის პირდაპირი მითითებით ჩამოერთვა მემკვიდრეობა, კანონით მემკვიდრე ვერ იქნება ქონების იმ ნაწილზე, რომელიც ანდერძში არ შესულა, მაშინაც, როდესაც ანდერძით მემკვიდრეებმა უარი თქვეს სამკვიდროს მიღებაზე.

ანდერძის ფორმა

ანდერძი უნდა შედგეს წერილობითი ფორმით. ანდერძს ადგენს და ხელს აწერს მოანდერძე. ამასთან, დასაშვებია წერილობითი ანდერძი სანოტარო ფორმით ან ფორმის გარეშე. სანოტარო ფორმა გულისხმობს, რომ ანდერძი შედგენილ და ხელმოწერილ უნდა იქნეს

სხვას დაავალოს მემკვიდრეებისთვის წილის და მისი ოდენობის განსაზღვრა. ეს მხოლოდ მოანდერძის უფლებაა.

უღირსი მემკვიდრე

არც კანონით და არც ანდერძით მემკვიდრე არ შეიძლება იყოს პირი, რომელიც განზრახ ხელს უშლიდა მამკვიდრებელს მისი უკანასკნელი ნების განხორციელებაში და ამით ხელს უწყობდა თავისი, ან მისი ახლობელი პირების მოწვევას მემკვიდრეებად, ან სამკვიდროში მათი წილის გაზრდას, ანდა ჩაიდინა განზრახი დანაშაული ან სხვა ამორალური საქციელი მოანდერძის მიერ ანდერძში გამოთქმული უკანასკნელი ნება-სურვილის საწინააღმდეგოდ.

პირის უღირს მემკვიდრედ ცნობის უფლება აქვს მხოლოდ სასამართლოს. აღნიშნულის თაობაზე სარჩელი შეიძლება შეტანილ იქნეს სასამართლოში მხოლოდ იმ პირის მიერ, რომლისთვისაც უღირსი მემკვიდრისათვის მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევა განსაზღვრულ ქონებრივ შედეგებს იწვევს. თუ პირი სასამართლოს მიერ უღირს მემკვიდრედ იქნება ცნობილი სამკვიდროს მიღების შემდეგ, ის მოვალეა დააბრუნოს ყველაფერი, რაც მემკვიდრეობით მიიღო.

მოანდერძეს შეუძლია ანდერძით მემკვიდრეობა ჩამოართვას ერთ, რამდენიმე ან ყველა კანონით მემკვიდრეს და იგი არ არის ვალდებული, მიუთითოს ამის მოტივზე. პირი, რომელსაც ანდერძის პირდაპირი მითითებით ჩამოერთვა მემკვიდრეობა, კანონით მემკვიდრე ვერ იქნება ქონების იმ ნაწილზე, რომელიც ანდერძში არ შესულა, მაშინაც, როდესაც ანდერძით მემკვიდრეებმა უარი თქვეს სამკვიდროს მიღებაზე.

ანდერძის ფორმა

ანდერძი უნდა შედგეს წერილობითი ფორმით. ანდერძს ადგენს და ხელს აწერს მოანდერძე. ამასთან, დასაშვებია წერილობითი ანდერძი სანოტარო ფორმით ან ფორმის გარეშე. სანოტარო ფორმა გულისხმობს, რომ ანდერძი შედგენილ და ხელმოწერილ უნდა იქნეს

სხვას დაავალოს მემკვიდრეებისთვის წილის და მისი ოდენობის განსაზღვრა. ეს მხოლოდ მოანდერძის უფლებაა.

უღირსი მემკვიდრე

არც კანონით და არც ანდერძით მემკვიდრე არ შეიძლება იყოს პირი, რომელიც განზრახ ხელს უშლიდა მამკვიდრებელს მისი უკანასკნელი ნების განხორციელებაში და ამით ხელს უწყობდა თავისი, ან მისი ახლობელი პირების მოწვევას მემკვიდრეებად, ან სამკვიდროში მათი წილის გაზრდას, ანდა ჩაიდინა განზრახი დანაშაული ან სხვა ამორალური საქციელი მოანდერძის მიერ ანდერძში გამოთქმული უკანასკნელი ნება-სურვილის საწინააღმდეგოდ.

პირის უღირს მემკვიდრედ ცნობის უფლება აქვს მხოლოდ სასამართლოს. აღნიშნულის თაობაზე სარჩელი შეიძლება შეტანილ იქნეს სასამართლოში მხოლოდ იმ პირის მიერ, რომლისთვისაც უღირსი მემკვიდრისათვის მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევა განსაზღვრულ ქონებრივ შედეგებს იწვევს. თუ პირი სასამართლოს მიერ უღირს მემკვიდრედ იქნება ცნობილი სამკვიდროს მიღების შემდეგ, ის მოვალეა დააბრუნოს ყველაფერი, რაც მემკვიდრეობით მიიღო.

მოანდერძეს შეუძლია ანდერძით მემკვიდრეობა ჩამოართვას ერთ, რამდენიმე ან ყველა კანონით მემკვიდრეს და იგი არ არის ვალდებული, მიუთითოს ამის მოტივზე. პირი, რომელსაც ანდერძის პირდაპირი მითითებით ჩამოერთვა მემკვიდრეობა, კანონით მემკვიდრე ვერ იქნება ქონების იმ ნაწილზე, რომელიც ანდერძში არ შესულა, მაშინაც, როდესაც ანდერძით მემკვიდრეებმა უარი თქვეს სამკვიდროს მიღებაზე.

ანდერძის ფორმა

ანდერძი უნდა შედგეს წერილობითი ფორმით. ანდერძს ადგენს და ხელს აწერს მოანდერძე. ამასთან, დასაშვებია წერილობითი ანდერძი სანოტარო ფორმით ან ფორმის გარეშე. სანოტარო ფორმა გულისხმობს, რომ ანდერძი შედგენილ და ხელმოწერილ უნდა იქნეს

uRirsi memkvidre

anderZis forma

32

მოანდერძის მიერ და დადასტურებული ნოტარიუსის მიერ, ხოლო იქ, სადაც ნოტარიუსი არ არის – თვითმმართველობის ადგილობრივი ორგანოს მიერ.

თუ რაიმე მიზეზის გამო, მოანდერძე ვერ ახერხებს ანდერძზე ხელის მოწერას, მაშინ მისი თხოვნით ანდერძზე ხელს აწერს სხვა პირი. ასეთ შემთხვევაში, მოანდერძე ვალდებულია, მიუთითოს თუ რატომ ვერ შეძლო ანდერძზე ხელის მოწერა.

მოანდერძემ, რომელიც ყრუ-მუნჯია ან ყრუ-მუნჯი წერა-კითხვის უცოდინარია, ანდერძი უნდა შეადგინოს ნოტარიუსთან 2 მოწმისა და ისეთი პირის თანდასწრებით, რომელსაც შეუძლია გააგებინოს მას საქმის არსი და დაადასტუროს თავისი ხელმოწერით, რომ ანდერძის შინაარსი შეესაბამება მოანდერძის ნებას.

თუ მოანდერძე ბრმაა ან არ შეუძლია წერა-კითხვა, მაშინ ანდერძი უნდა შედგეს ნოტარიუსთან 3 მოწმის თანადასწრებით, რის შესახებაც უნდა გაკეთდეს სათანადო ჩანაწერი, რომელიც მას უნდა წაეკითხოს. ჩამწერი და წამკითხველი შეიძლება იყვნენ მოწმეებიც, მაგრამ ჩამწერი არ უნდა იყოს წამკითხველი. ჩანაწერში მითითებულ უნდა იქნეს, თუ ვინ გააკეთა ჩანაწერი და ვინ წაუკითხა მოანდერძეს. ჩანაწერს ხელი უნდა მოაწერონ მოწმეებმა და დაადასტუროს ნოტარიუსმა. ანდერძის მოწმეები არ შეიძლება იყვნენ: არასრულწლოვანი, ანდერძით მემკვიდრე და მისი ნათესავები დამავალი და აღმავალი ხაზით, და, ძმა, მეუღლე, საანდერძო დანაკისრის მიმღები (ლეგატარი).

სავალდებულო წილი

ანდერძის არსებობის შემთხვევაში, ქონებას იღებენ უშუალოდ ის პირები, რომლებიც მოხსენიებულნი არიან ანდერძში და კანონით მემკვიდრეობა აღარ გამოიყენება. თუმცა არის ერთი გამონაკლისი: თუ არსებობს ანდერძი, რომლის თანახმადაც, მამკვიდრებლის ქონება მთლიანად გარეშე პირზე ან პირებზე ნაწილდება, მიუხედავად ამისა, პირველი რიგის მემკვიდრეები (მამკვიდრებლის მეუღლე, შვილი და მშობლები) მაინც მიიღებენ გარკვეულ წილს ქონებიდან, რასაც

მოანდერძის მიერ და დადასტურებული ნოტარიუსის მიერ, ხოლო იქ, სადაც ნოტარიუსი არ არის – თვითმმართველობის ადგილობრივი ორგანოს მიერ.

თუ რაიმე მიზეზის გამო, მოანდერძე ვერ ახერხებს ანდერძზე ხელის მოწერას, მაშინ მისი თხოვნით ანდერძზე ხელს აწერს სხვა პირი. ასეთ შემთხვევაში, მოანდერძე ვალდებულია, მიუთითოს თუ რატომ ვერ შეძლო ანდერძზე ხელის მოწერა.

მოანდერძემ, რომელიც ყრუ-მუნჯია ან ყრუ-მუნჯი წერა-კითხვის უცოდინარია, ანდერძი უნდა შეადგინოს ნოტარიუსთან 2 მოწმისა და ისეთი პირის თანდასწრებით, რომელსაც შეუძლია გააგებინოს მას საქმის არსი და დაადასტუროს თავისი ხელმოწერით, რომ ანდერძის შინაარსი შეესაბამება მოანდერძის ნებას.

თუ მოანდერძე ბრმაა ან არ შეუძლია წერა-კითხვა, მაშინ ანდერძი უნდა შედგეს ნოტარიუსთან 3 მოწმის თანადასწრებით, რის შესახებაც უნდა გაკეთდეს სათანადო ჩანაწერი, რომელიც მას უნდა წაეკითხოს. ჩამწერი და წამკითხველი შეიძლება იყვნენ მოწმეებიც, მაგრამ ჩამწერი არ უნდა იყოს წამკითხველი. ჩანაწერში მითითებულ უნდა იქნეს, თუ ვინ გააკეთა ჩანაწერი და ვინ წაუკითხა მოანდერძეს. ჩანაწერს ხელი უნდა მოაწერონ მოწმეებმა და დაადასტუროს ნოტარიუსმა. ანდერძის მოწმეები არ შეიძლება იყვნენ: არასრულწლოვანი, ანდერძით მემკვიდრე და მისი ნათესავები დამავალი და აღმავალი ხაზით, და, ძმა, მეუღლე, საანდერძო დანაკისრის მიმღები (ლეგატარი).

სავალდებულო წილი

ანდერძის არსებობის შემთხვევაში, ქონებას იღებენ უშუალოდ ის პირები, რომლებიც მოხსენიებულნი არიან ანდერძში და კანონით მემკვიდრეობა აღარ გამოიყენება. თუმცა არის ერთი გამონაკლისი: თუ არსებობს ანდერძი, რომლის თანახმადაც, მამკვიდრებლის ქონება მთლიანად გარეშე პირზე ან პირებზე ნაწილდება, მიუხედავად ამისა, პირველი რიგის მემკვიდრეები (მამკვიდრებლის მეუღლე, შვილი და მშობლები) მაინც მიიღებენ გარკვეულ წილს ქონებიდან, რასაც

savaldebulo wili

33

სავალდებულო წილი ეწოდება. სავალდებულო წილის ოდენობა არის იმ წილის ნახევარი, რასაც მემკვიდრე მიიღებდა ანდერძი რომ არ ყოფილიყო.

მემკვიდრეს შეიძლება ჩამოერთვას სავალდებულო წილის მიღების უფლება იმ საფუძვლების არსებობისას, რომლებიც იწვევენ მემკვიდრეობის უფლების ჩამორთმევას (უღირს მემკვიდრედ ცნობას). სავალდებულო წილის მიღების უფლების ჩამორთმევა შეიძლება მოხდეს მამკვიდრებლის მიერ ჯერ კიდევ მის სიცოცხლეში სასამართლოსათვის მიმართვის გზით.

სასამართლოს მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილება, სავალდებულო წილის მიღების უფლების ჩამორთმევის შესახებ, მოქმედებს სამკვიდროს გახსნის მომენტიდან. ასეთივე შედეგი დადგება მაშინაც, როცა მამკვიდრებელმა ჯერ კიდევ სიცოცხლეში მიმართა სასამართლოს, მაგრამ გადაწყვეტილება მიღებულ იქნა მისი გარდაცვალების შემდეგ.

იმ მემკვიდრის წილი, რომელსაც სავალდებულო წილის მიღების უფლება ჩამოერთვა, გადადის ანდერძით მემკვიდრეებზე.

მოანდერძეს ყოველთვის შეუძლია შეცვალოს ან მოშალოს ანდერძი:

ა) ახალი ანდერძის შედგენით, რომელიც პირდაპირ აუქმებს წინა ანდერძს ან მის ნაწილს;

ბ) სანოტარო ორგანოში განცხადების შეტანით;

გ) ანდერძის ყველა ეგზემპლარის მოსპობით მოანდერძის მიერ ან ნოტარიუსის მიერ მოანდერძის განკარგულებით.

ანდერძი, რომელიც გაუქმდა შემდგომ შედგენილი ანდერძით, არ აღდგება, თუნდაც უფრო გვიან შედგენილი ანდერძი გაუქმდეს.

თუ შედგენილია რამდენიმე ანდერძი, რომლებიც ავსებენ და მთლიანად არ ცვლიან ერთმანეთს, მაშინ ყველა ანდერძი ინარჩუნებს ძალას. თუკი რამდენიმე ანდერძთაგან, ერთ-ერთი შედგენილია სანოტარო ფორმით, დანარჩენი კი არა, უპირატესობა ენიჭება სანოტარო ფორმით შედგენილ ანდერძს. სანოტარო ფორმით

34

შედგენილი ანდერძი არ შეიძლება მოიშალოს სხვა ფორმის ანდერძით.

უპირატესი მემკვიდრეობის უფლება

თუ მემკვიდრეს მამკვიდრებელთან ერთად აქვს რაიმე ქონება საერთო საკუთრებაში, მამკვიდრებლის გარდაცვალების შემდეგ, აღნიშნული მემკვიდრე სარგებლობს უპირატესი უფლებით იმ ქონების მემკვიდრეობაზე, რომელიც საერთო საკუთრებაში შედის. მაგალითად, თუ მამა და შვილი ფლობენ საწარმოს თანასაკუთრების უფლებით და მამა გარდაიცვლება, მაშინ შვილს, როგორც თანამესაკუთრეს, აქვს საწარმოს წილის მიღების უპირატესი უფლება.

ასევე იმ შემთხვევაში, თუ ერთ-ერთი მემკვიდრე მამკვიდრებელთან ერთად ცხოვრობდა ამ უკანასკნელის საცხოვრებელ სახლში არანაკლებ 1 წლის განმავლობაში სამკვიდროს გახსნამდე, მაშინ ასეთ მემკვიდრეს აქვს უპირატესი უფლება მოითხოვოს მისი წილის შესაბამისად, საცხოვრებელი სახლის, ბინის და სხვა სადგომის, აგრეთვე, საოჯახო ნივთების გადაცემა.

უპირატესი უფლების განხორციელებისას, გათვალისწინებულ უნდა იქნეს, იმ სხვა მემკვიდრეთა ქონებრივი ინტერესები, რომლებიც სამკვიდროს გაყოფაში მონაწილეობენ. თუ ქონება საკმარისი არ იქნება მათი კუთვნილი წილის მისაღებად, მაშინ მემკვიდრეებმა, რომლებიც უპირატეს უფლებას ახორციელებენ, უნდა მისცენ მათ შესაბამისი ფულადი ან ქონებრივი კომპენსაცია

სამკვიდროს მიღება და უარი მის მიღებაზე

სამკვიდრო ქონებას იღებს ანდერძით ან კანონით მემკვიდრე. მემკვიდრის მიერ სამკვიდრო მიღებულად ითვლება, როდესაც იგი სანოტარო ორგანოში შეიტანს განცხადებას სამკვიდროს მიღების შესახებ, ან ფაქტობრივად შეუდგება სამკვიდროს ფლობას, ან მართვას, რაც უდავოდ მოწმობს, რომ მან სამკვიდრო მიიღო. მემკვიდრემ ქონება უნდა მიიღოს სამკვიდროს გახსნიდან 6 თვის ვადაში.

შედგენილი ანდერძი არ შეიძლება მოიშალოს სხვა ფორმის ანდერძით.

უპირატესი მემკვიდრეობის უფლება

თუ მემკვიდრეს მამკვიდრებელთან ერთად აქვს რაიმე ქონება საერთო საკუთრებაში, მამკვიდრებლის გარდაცვალების შემდეგ, აღნიშნული მემკვიდრე სარგებლობს უპირატესი უფლებით იმ ქონების მემკვიდრეობაზე, რომელიც საერთო საკუთრებაში შედის. მაგალითად, თუ მამა და შვილი ფლობენ საწარმოს თანასაკუთრების უფლებით და მამა გარდაიცვლება, მაშინ შვილს, როგორც თანამესაკუთრეს, აქვს საწარმოს წილის მიღების უპირატესი უფლება.

ასევე იმ შემთხვევაში, თუ ერთ-ერთი მემკვიდრე მამკვიდრებელთან ერთად ცხოვრობდა ამ უკანასკნელის საცხოვრებელ სახლში არანაკლებ 1 წლის განმავლობაში სამკვიდროს გახსნამდე, მაშინ ასეთ მემკვიდრეს აქვს უპირატესი უფლება მოითხოვოს მისი წილის შესაბამისად, საცხოვრებელი სახლის, ბინის და სხვა სადგომის, აგრეთვე, საოჯახო ნივთების გადაცემა.

უპირატესი უფლების განხორციელებისას, გათვალისწინებულ უნდა იქნეს, იმ სხვა მემკვიდრეთა ქონებრივი ინტერესები, რომლებიც სამკვიდროს გაყოფაში მონაწილეობენ. თუ ქონება საკმარისი არ იქნება მათი კუთვნილი წილის მისაღებად, მაშინ მემკვიდრეებმა, რომლებიც უპირატეს უფლებას ახორციელებენ, უნდა მისცენ მათ შესაბამისი ფულადი ან ქონებრივი კომპენსაცია

სამკვიდროს მიღება და უარი მის მიღებაზე

სამკვიდრო ქონებას იღებს ანდერძით ან კანონით მემკვიდრე. მემკვიდრის მიერ სამკვიდრო მიღებულად ითვლება, როდესაც იგი სანოტარო ორგანოში შეიტანს განცხადებას სამკვიდროს მიღების შესახებ, ან ფაქტობრივად შეუდგება სამკვიდროს ფლობას, ან მართვას, რაც უდავოდ მოწმობს, რომ მან სამკვიდრო მიიღო. მემკვიდრემ ქონება უნდა მიიღოს სამკვიდროს გახსნიდან 6 თვის ვადაში.

შედგენილი ანდერძი არ შეიძლება მოიშალოს სხვა ფორმის ანდერძით.

უპირატესი მემკვიდრეობის უფლება

თუ მემკვიდრეს მამკვიდრებელთან ერთად აქვს რაიმე ქონება საერთო საკუთრებაში, მამკვიდრებლის გარდაცვალების შემდეგ, აღნიშნული მემკვიდრე სარგებლობს უპირატესი უფლებით იმ ქონების მემკვიდრეობაზე, რომელიც საერთო საკუთრებაში შედის. მაგალითად, თუ მამა და შვილი ფლობენ საწარმოს თანასაკუთრების უფლებით და მამა გარდაიცვლება, მაშინ შვილს, როგორც თანამესაკუთრეს, აქვს საწარმოს წილის მიღების უპირატესი უფლება.

ასევე იმ შემთხვევაში, თუ ერთ-ერთი მემკვიდრე მამკვიდრებელთან ერთად ცხოვრობდა ამ უკანასკნელის საცხოვრებელ სახლში არანაკლებ 1 წლის განმავლობაში სამკვიდროს გახსნამდე, მაშინ ასეთ მემკვიდრეს აქვს უპირატესი უფლება მოითხოვოს მისი წილის შესაბამისად, საცხოვრებელი სახლის, ბინის და სხვა სადგომის, აგრეთვე, საოჯახო ნივთების გადაცემა.

უპირატესი უფლების განხორციელებისას, გათვალისწინებულ უნდა იქნეს, იმ სხვა მემკვიდრეთა ქონებრივი ინტერესები, რომლებიც სამკვიდროს გაყოფაში მონაწილეობენ. თუ ქონება საკმარისი არ იქნება მათი კუთვნილი წილის მისაღებად, მაშინ მემკვიდრეებმა, რომლებიც უპირატეს უფლებას ახორციელებენ, უნდა მისცენ მათ შესაბამისი ფულადი ან ქონებრივი კომპენსაცია

სამკვიდროს მიღება და უარი მის მიღებაზე

სამკვიდრო ქონებას იღებს ანდერძით ან კანონით მემკვიდრე. მემკვიდრის მიერ სამკვიდრო მიღებულად ითვლება, როდესაც იგი სანოტარო ორგანოში შეიტანს განცხადებას სამკვიდროს მიღების შესახებ, ან ფაქტობრივად შეუდგება სამკვიდროს ფლობას, ან მართვას, რაც უდავოდ მოწმობს, რომ მან სამკვიდრო მიიღო. მემკვიდრემ ქონება უნდა მიიღოს სამკვიდროს გახსნიდან 6 თვის ვადაში.

upiratesi memkvidreobis ufleba

samkvidros miReba da uari mis miRebaze

35

თუ მემკვიდრეს არ სურს ქონების მიღება, მაშინ მას შეუძლია უარი თქვას სამკვიდროს მიღებაზე. თუ მემკვიდრემ უარი თქვა ქონების მიღებაზე და იგი ერთადერთია ამ რიგის მემკვიდრეთა შორის, მაშინ სამკვიდრო ქონება გადავა მომდევნო რიგის მემკვიდრეებზე.

თუ არც კანონით და არც ანდერძით მემკვიდრეები არ არიან, ან არც ერთმა მემკვიდრემ არ მიიღო სამკვიდრო, ანდა, როდესაც ყველა მემკვიდრეს ჩამოერთვა მემკვიდრეობის უფლება, უმკვიდრო ქონება გადადის სახელმწიფოზე. სახელმწიფოს არა აქვს უფლება უარი თქვას სამკვიდროს მიღებაზე, რომელიც მასზე გადავიდა.

მემკვიდრეს, რომელიც არ მისდევს სოფლის მეურნეობას, შეუძლია უარი თქვას სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის, მოწყობილობის, შრომის იარაღებისა და პირუტყვის მიღებაზე, მაგრამ ეს არ ჩაითვლება საერთოდ უარის თქმად სამკვიდროს მიღებაზე.

სამკვიდროს გაყოფა

სამკვიდროს გაყოფა ხდება მემკვიდრეებს შორის. მათ ერგებათ გასაყოფი ქონების ის წილი, რომელიც მათ კანონით ან ანდერძით ეკუთვნით. შესაძლებელია სამკვიდროს გაყოფის წესი თავად მამკვიდრებელმა განსაზღვროს ანდერძით. მას შეუძლია სამკვიდროს გაყოფა მიანდოს მესამე პირს. თუ მემკვიდრეები მიიჩნევენ, რომ მესამე პირის მიერ ქონების განაწილების პროცესი აშკარად უსამართლოა, მაშინ მათ შეუძლიათ უარი განაცხადონ ქონების ამ წესით გაყოფაზე. ასეთ შემთხვევაში, გაყოფა მოხდება სასამართლოს გადაწყვეტილებით.

თუ მესაკუთრემ, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა, რომელზეც საადგილმამულო მეურნეობაა მოწყობილი, ანდერძით რამდენიმე მემკვიდრეს დაუტოვა ან, თუ ანდერძი არ იყო დატოვებული და კანონით მემკვიდრე რამდენიმეა, მაშინ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა და მასზე მოწყობილი საადგილმამულო მეურნეობა შეიძლება გაიყოს მემკვიდრეებს შორის, თუ ამგვარი გაყოფის შედეგად თითოეულ მემკვიდრეზე მოსული მიწის ნაკვეთი უზრუნველყოფს სიცოცხლისუნარიანი მეურნეობის

თუ მემკვიდრეს არ სურს ქონების მიღება, მაშინ მას შეუძლია უარი თქვას სამკვიდროს მიღებაზე. თუ მემკვიდრემ უარი თქვა ქონების მიღებაზე და იგი ერთადერთია ამ რიგის მემკვიდრეთა შორის, მაშინ სამკვიდრო ქონება გადავა მომდევნო რიგის მემკვიდრეებზე.

თუ არც კანონით და არც ანდერძით მემკვიდრეები არ არიან, ან არც ერთმა მემკვიდრემ არ მიიღო სამკვიდრო, ანდა, როდესაც ყველა მემკვიდრეს ჩამოერთვა მემკვიდრეობის უფლება, უმკვიდრო ქონება გადადის სახელმწიფოზე. სახელმწიფოს არა აქვს უფლება უარი თქვას სამკვიდროს მიღებაზე, რომელიც მასზე გადავიდა.

მემკვიდრეს, რომელიც არ მისდევს სოფლის მეურნეობას, შეუძლია უარი თქვას სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის, მოწყობილობის, შრომის იარაღებისა და პირუტყვის მიღებაზე, მაგრამ ეს არ ჩაითვლება საერთოდ უარის თქმად სამკვიდროს მიღებაზე.

სამკვიდროს გაყოფა

სამკვიდროს გაყოფა ხდება მემკვიდრეებს შორის. მათ ერგებათ გასაყოფი ქონების ის წილი, რომელიც მათ კანონით ან ანდერძით ეკუთვნით. შესაძლებელია სამკვიდროს გაყოფის წესი თავად მამკვიდრებელმა განსაზღვროს ანდერძით. მას შეუძლია სამკვიდროს გაყოფა მიანდოს მესამე პირს. თუ მემკვიდრეები მიიჩნევენ, რომ მესამე პირის მიერ ქონების განაწილების პროცესი აშკარად უსამართლოა, მაშინ მათ შეუძლიათ უარი განაცხადონ ქონების ამ წესით გაყოფაზე. ასეთ შემთხვევაში, გაყოფა მოხდება სასამართლოს გადაწყვეტილებით.

თუ მესაკუთრემ, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა, რომელზეც საადგილმამულო მეურნეობაა მოწყობილი, ანდერძით რამდენიმე მემკვიდრეს დაუტოვა ან, თუ ანდერძი არ იყო დატოვებული და კანონით მემკვიდრე რამდენიმეა, მაშინ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა და მასზე მოწყობილი საადგილმამულო მეურნეობა შეიძლება გაიყოს მემკვიდრეებს შორის, თუ ამგვარი გაყოფის შედეგად თითოეულ მემკვიდრეზე მოსული მიწის ნაკვეთი უზრუნველყოფს სიცოცხლისუნარიანი მეურნეობის

samkvidros gayofa

36

არსებობას. გაყოფა დაიშვება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მემკვიდრეები თვითონ აპირებენ გაუძღვნენ მეურნეობას. თუკი არც ერთი მემკვიდრე არ მოისურვებს მეურნეობის გაძღოლას, მაშინ მათი შეთანხმებით მიწა და მასზე მოწყობილი მეურნეობა შეიძლება გაიყიდოს და მემკვიდრეები მიიღებენ თავიანთ წილს ფულის სახით.

თუ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის გაყოფა შეუძლებელია, მაშინ მიწა უნდა მიეკუთვნოს იმ მემკვიდრეს, რომელიც საადგილმამულო მეურნეობაში ცხოვრობს და მამკვიდრებელთან ერთად ეწეოდა მეურნეობას. თუკი ასეთი მემკვიდრე არ არის, მაშინ აღნიშნული ქონება გადაეცემა იმ მემკვიდრეს, რომელსაც უნარი აქვს გაუძღვეს მეურნეობას და აქვს ამის სურვილი. მემკვიდრე, რომელიც ვერ მიიღებს მიწის ნაკვეთს, მიიღებს შესაბამის წილს სხვა ქონებიდან, ხოლო, თუ სხვა ქონება საკმარისი არ იქნება, მაშინ – სათანადო კომპენსაციას დადგენილი წესის მიხედვით.

სამკვიდროს გაყოფის თაობაზე თანამემკვიდრეებს შორის შეუთანხმებლობისას დავას განიხილავს სასამართლო, რომელმაც ქონების გაყოფისას მხედველობაში უნდა მიიღოს გასაყოფი ქონების ხასიათი, თითოეული თანამემკვიდრის საქმიანობა და სხვა კონკრეტული გარემოებანი.

საშემოსავლო გადასახადის გადახდისაგან გათავისუფლება

საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრისაგან თავისუფლდება I და II რიგის მემკვიდრეების მიერ ჩუქებით ან მემკვიდრეობით მიღებული ქონების ღირებულება. მაგალითად, თუ პირმა მემკვიდრეობა მიიღო როგორც გარდაცვლილის დედამ, მეუღლემ, შვილმა, დამ, ძმამ, ნაშვილებმა, შვილიშვილმა, შვილიშვილის შვილმა, მშვილებელმა, დისწულმა, ძმისწულმა და მათმა შვილმა, მაშინ აღნიშნული პირი თავისუფლდება ამ ქონების მიღებისას საშემოსავლო გადასახადის გადახდისაგან.

თუ პირმა მემკვიდრეობა მიიღო, როგორც III ან IV რიგის მემკვიდრემ (გარდაცვლილის ბებიამ, პაპამ, ბებიის ან პაპის მშობელმა, ბიძამ,

არსებობას. გაყოფა დაიშვება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მემკვიდრეები თვითონ აპირებენ გაუძღვნენ მეურნეობას. თუკი არც ერთი მემკვიდრე არ მოისურვებს მეურნეობის გაძღოლას, მაშინ მათი შეთანხმებით მიწა და მასზე მოწყობილი მეურნეობა შეიძლება გაიყიდოს და მემკვიდრეები მიიღებენ თავიანთ წილს ფულის სახით.

თუ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის გაყოფა შეუძლებელია, მაშინ მიწა უნდა მიეკუთვნოს იმ მემკვიდრეს, რომელიც საადგილმამულო მეურნეობაში ცხოვრობს და მამკვიდრებელთან ერთად ეწეოდა მეურნეობას. თუკი ასეთი მემკვიდრე არ არის, მაშინ აღნიშნული ქონება გადაეცემა იმ მემკვიდრეს, რომელსაც უნარი აქვს გაუძღვეს მეურნეობას და აქვს ამის სურვილი. მემკვიდრე, რომელიც ვერ მიიღებს მიწის ნაკვეთს, მიიღებს შესაბამის წილს სხვა ქონებიდან, ხოლო, თუ სხვა ქონება საკმარისი არ იქნება, მაშინ – სათანადო კომპენსაციას დადგენილი წესის მიხედვით.

სამკვიდროს გაყოფის თაობაზე თანამემკვიდრეებს შორის შეუთანხმებლობისას დავას განიხილავს სასამართლო, რომელმაც ქონების გაყოფისას მხედველობაში უნდა მიიღოს გასაყოფი ქონების ხასიათი, თითოეული თანამემკვიდრის საქმიანობა და სხვა კონკრეტული გარემოებანი.

საშემოსავლო გადასახადის გადახდისაგან გათავისუფლება

საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრისაგან თავისუფლდება I და II რიგის მემკვიდრეების მიერ ჩუქებით ან მემკვიდრეობით მიღებული ქონების ღირებულება. მაგალითად, თუ პირმა მემკვიდრეობა მიიღო როგორც გარდაცვლილის დედამ, მეუღლემ, შვილმა, დამ, ძმამ, ნაშვილებმა, შვილიშვილმა, შვილიშვილის შვილმა, მშვილებელმა, დისწულმა, ძმისწულმა და მათმა შვილმა, მაშინ აღნიშნული პირი თავისუფლდება ამ ქონების მიღებისას საშემოსავლო გადასახადის გადახდისაგან.

თუ პირმა მემკვიდრეობა მიიღო, როგორც III ან IV რიგის მემკვიდრემ (გარდაცვლილის ბებიამ, პაპამ, ბებიის ან პაპის მშობელმა, ბიძამ,

saSemosavlo gadasaxadis

gadaxdisgan gaTavisufleba

37

დეიდამ ან მამიდამ), მაშინ აღნიშნული პირი თავისუფლდება ამ ქონების მიღებისას საშემოსავლო გადასახადის გადახდისაგან მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ქონების ღირებულება არ აღემატება 150 000 ლარს.

მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების წარმოშობის სამართლებრივი საფუძვლები

პირს, რომელსაც სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწა აქვს მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში), ან აღნიშნული მიწა აქვს თვითნებურად დაკავებული, შეუძლია მიმართოს შესაბამის სახელმწიფო ორგანოებს ამ მიწაზე საკუთრების უფლების მოსაპოვებლად.

საკუთრების უფლების აღიარებას ექვემდებარება სახელმწიფოს საკუთრების სასოფლო ან/და არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების შემდეგი მიწის ნაკვეთი: მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული და თვითნებურად დაკავებული.

მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული მიწა არის სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი მასზე განთავსებული შენობა-ნაგებობით ან მათ გარეშე, რომელზედაც ფიზიკურ ან კერძო სამართლის იურიდიულ პირს ან კანონით გათვალისწინებულ სხვა ორგანიზაციულ წარმონაქმნს მართლზომიერი მფლობელობის უფლება წარმოეშვა 2007 წლის 27 ივლისამდე;

თვითნებურად დაკავებული მიწა არის 2007 წლის 27 ივლისამდე:

ფიზიკური პირის მიერ თვითნებურად დაკავებული სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი, რომელზედაც განთავსებულია საცხოვრებელი სახლი ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა;

დეიდამ ან მამიდამ), მაშინ აღნიშნული პირი თავისუფლდება ამ ქონების მიღებისას საშემოსავლო გადასახადის გადახდისაგან მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ქონების ღირებულება არ აღემატება 150 000 ლარს.

მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების წარმოშობის სამართლებრივი საფუძვლები

პირს, რომელსაც სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწა აქვს მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში), ან აღნიშნული მიწა აქვს თვითნებურად დაკავებული, შეუძლია მიმართოს შესაბამის სახელმწიფო ორგანოებს ამ მიწაზე საკუთრების უფლების მოსაპოვებლად.

საკუთრების უფლების აღიარებას ექვემდებარება სახელმწიფოს საკუთრების სასოფლო ან/და არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების შემდეგი მიწის ნაკვეთი: მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული და თვითნებურად დაკავებული.

მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული მიწა არის სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი მასზე განთავსებული შენობა-ნაგებობით ან მათ გარეშე, რომელზედაც ფიზიკურ ან კერძო სამართლის იურიდიულ პირს ან კანონით გათვალისწინებულ სხვა ორგანიზაციულ წარმონაქმნს მართლზომიერი მფლობელობის უფლება წარმოეშვა 2007 წლის 27 ივლისამდე;

თვითნებურად დაკავებული მიწა არის 2007 წლის 27 ივლისამდე:

ფიზიკური პირის მიერ თვითნებურად დაკავებული სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი, რომელზედაც განთავსებულია საცხოვრებელი სახლი ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა;

miwis nakveTebze sakuTrebis uflebis

warmoSobis samarTlebrivi safuZvlebi

38

დაინტერესებული ფიზიკური პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე, თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი, რომლის ფართობიც ნაკლებია საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის ფართობზე;

კერძო სამართლის იურიდიული პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე, თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი, რომელზედაც განთავსებულია არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა, რომლის ფართობიც ნაკლებია საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის ფართობზე და რომელიც საკუთრების უფლების აღიარების მოთხოვნის მომენტისათვის სახელმწიფოს მიერ არ არის განკარგული.

საკუთრების უფლების აღიარებას არ ექვემდებარება სახელმწიფოს საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების შემდეგი მიწა:

პირუტყვის გადასარეკი ტრასა;

წყლის სახელმწიფო ფონდის მიწა, გარდა იმ მიწის ნაკვეთებისა, რომელთა საკუთრებაში გადაცემა და გამოყენება შესაძლებელია „წყლის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი მოთხოვნების შესაბამისად;

სახელმწიფო სამეურნეო ტყის ფონდის მიწა, გარდა იმ მიწის ნაკვეთებისა, რომლებიც დაკავებულია ფიზიკური ან კერძო სამართლის იურიდიული პირის ან კანონით გათვალისწინებული სხვა ორგანიზებულ წარმონაქმნის მიერ, რომელთა საკუთრებაში გადაცემა შესაძლებელია სახელმწიფო ტყის ფონდის მართვის შესაბამისი უფლებამოსილი ორგანოს დასკვნის შესაბამისად და რომელთა სახელმწიფო ტყის ფონდიდან ამორიცხვა ხელს არ

39

შეუშლის სახელმწიფო ტყის ფონდის მართვისა და დაცვის განხორციელებას;

დაცული ტერიტორია, გარდა დაცული ლანდშაფტისა და მრავალმხრივი გამოყენების ტერიტორიისა;

რეკრეაციული დანიშნულების პარკი, ტყე-პარკი, სკვერი და სხვა, გარდა ,,საქართველოს კურორტების, საკურორტო ადგილების, სამთო-სათხილამურო ცენტრებისა და შავი ზღვის სანაპიროს ტერიტორიებისათვის სარეკრეაციო ტერიტორიის სტატუსის მინიჭებისა და საზღვრების დამტკიცების შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებით დამტკიცებული სარეკრეაციო ტერიტორიებისა;

ისტორიის, კულტურის, ბუნებისა და საკულტო-რელიგიური ძეგლები;

საზოგადოებრივი სარგებლობის მიწის ნაკვეთი (მოედანი, ქუჩა, გასასვლელი, გზა, ტროტუარი, სანაპირო, დასავენებელი ადგილი (პარკი, ტყეპარკი, სკვერი, ხეივანი), დენდროლოგიური პარკი და ბოტანიკური ბაღი;

თუ მასზე განთავსებულია წყალსაცავი, ჰიდროტექნიკური ნაგებობა და ამ ობიექტების სანიტარიულ-დაცვითი ზონები;

თუ მასზე განთავსებულია საზოგადოებრივი ინფრასტრუქტურის (სატრანსპორტო და მიწისქვეშა კომუნიკაციების, წყალმომარაგების, კანალიზაციის, კავშირგაბმულობისა და ელექტროგაყვანილობის) ობიექტები;

სპეციალური დანიშნულების (თავდაცვისა და მობილიზაციისათვის განკუთვნილი) მიწის ნაკვეთები;

სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული ობიექტებით დაკავებული მიწის ნაკვეთი, მათ შორის, ის მიწის ნაკვეთი, რომელზეც განთავსებული სახელმწიფო ქონებაც -

40

„სახელმწიფო ქონების შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად არ ექვემდებარება პრივატიზებას;

სასაფლაო და პანთეონი;

სანიტარიული და დაცვითი ზონები;

თუ იგი განკუთვნილია ნავთობისა და გაზის მაგისტრალური მილსადენებისა და მათთან დაკავშირებული მიწისქვეშა და მიწისზედა საშუალებების მშენებლობისა და ექსპლუატაციისათვის.

მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწაზე საკუთრების უფლების მოსაპოვებლად, დაინტერესებულმა პირმა წერილობითი განცხადებით უნდა მიმართოს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს – საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს. განცხადებას უნდა ერთვოდეს შემდეგი დოკუმენტები: მიწის მართლზომიერი მფლობელობის (სარგებლობის) დამადასტურებელი დოკუმენტი, მიწის ნაკვეთის საკადასტრო აზომვითი ნახაზი, საკუთრების უფლების აღიარების საფასურის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტი, დაინტერესებული პირის საიდენტიფიკაციო დოკუმენტები, საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა დოკუმენტაცია.

მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული მიწა დაინტერესებულ ფიზიკურ პირს საკუთრებაში გადაეცემა უსასყიდლოდ, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც მიწის მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებობა დგინდება ამ მიწაზე განთავსებული შენობა-ნაგებობის პრივატიზაციის დამადასტურებელი დოკუმენტაციით.

თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების მოსაპოვებლად, დაინტერესებულმა პირმა წერილობითი განცხადებით უნდა მიმართოს შესაბამისი ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობით ორგანოს, რომელიც უფლებამოსილებას ახორციელებს მუდმივმოქმედი კომისიის

41

მეშვეობით. წერილობით განცხადებას თან უნდა ერთვოდეს შემდეგი დოკუმენტები: მიწის თვითნებურად დაკავების დამადასტურებელი დოკუმენტი ან/და მოწმის ჩვენება, მიწის ნაკვეთის საკადასტრო აზომვითი ნახაზი, ინფორმაცია საკუთრების უფლების აღიარების საფასურის ოდენობის დასადგენად. დაინტერესებული პირის საიდენტიფიკაციო დოკუმენტების ასლები.

კომისია განცხადებას განიხილავს მისი მიღებიდან 2 თვის ვადაში, აღნიშნული ვადა შეიძლება გაგრძელდეს არაუმეტეს 6 თვით. თუ კომისია დაადგენს, რომ განცხადება უნდა დაკმაყოფილდეს, მაშინ დაინტერესებულ პირს კომისია უგზავნის წერილობით შეტყობინებას, სადაც მიეთითება საკუთრების უფლების აღიარებისთვის საჭირო გადასახადის ოდენობაზე. მხოლოდ აღნიშნული საფასურის გადახდის შემდეგ კომისია გასცემს საკუთრების უფლების მოწმობას და დამოწმებულ საკადასტრო აზომვით ნახაზს, რომელზედაც სხვა საკადასტრო მონაცემებთან ერთად ასახული უნდა იყოს საკუთრების უფლება აღიარებული მიწის ნაკვეთისა და მასზე განთავსებული შენობის საზღვრები და ფართობი.

თუ კომისია მიიჩნევს, რომ მოთხოვნა არ უნდა დაკმაყოფილდეს, იგი იღებს წერილობით გადაწყვეტილებას საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის თაობაზე.

იმ შემთხვევაში, თუ კომისიამ კანონით დადგენილ ვადაში არ მიიღო გადაწყვეტილება საკუთრების უფლების აღიარების ან საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის თაობაზე, ეს ჩაითვლება მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმად და იგი გასაჩივრდება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების საფასური განისაზღვრება კანონით.

წალკის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე 2009 წლის 1 ივნისის მდგომარეობით ჩასახლებულ კომლებს (ოჯახებს), რომლებსაც საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით წალკის მუნიციპალიტეტის ფარგლებში საკუთრებაში არ გადასცემიათ მიწის ნაკვეთები, ან/და რომელთაც თვითნებურად აქვთ დაკავებული

42

სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთები, საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით, ადმინისტრაციული ერთეულის საზღვრის ფარგლებში, 0,30-დან 1 ჰექტარამდე მიწის ნაკვეთები საკუთრებაში გადაეცემათ უსასყიდლოდ.

სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში რეგისტრირებულ დაინტერესებულ პირს, რომლის სარეიტინგო ქულა ნაკლებია ასი ათასზე (100 000) თვითნებურად დაკავებული მიწა საკუთრებაში გადაეცემა უსასყიდლოდ.

43

ჩვენს შესახებ

„კონსტიტუციის 42-ე მუხლი“ არის უფლებადამცავი არასამთავრობო

ორგანიზაცია, რომელიც ხელს უწყობს სამოქალაქო და პოლიტიკური

უფლებებისა და თავისუფლებების, ასევე საერთშორისო სამართლით

აღიარებული სხვა ფუნდამენტური უფლებების დაცვას, სახელმწიფო

პოლიტიკისა და ეროვნული კანონმდებლობის ჰარმონიზაციას

საერთაშორისო სტანდარტებთან, საზოგადოების სამართლებრივი

ცნობიერების ამაღლებას ეფექტური სამართალწარმოების, სამიზნე ჯგუფების

გაძლიერების, სამოქალაქო მონიტორინგის, კვლევისა და ანალიზის და

სამართალშემოქმედებით ინიციატივებში მონაწილეობის გზით.

„ქალთა, განსაკუთრებით კი ეთნიკურ უმცირესობათა ჯგუფს მიკუთვნებულ

ქალთა გაძლიერება და მართლმსაჯულებაზე ხელმისაწვდომობის

ხელშეწყობა“ პროექტის ფარგლებში „კონსტიტუციის 42-ე მუხლი” ქალთა

გაძლიერების და მათი უფლებების შესახებ ცნობიერების ამაღლების

კამპანიებს გამართავს. აღნიშნული პროექტი ხორციელდება ამერიკის

შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID)

ფინანსური მხარდაჭერით, აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის

(EWMI)-ის პროგრამის „კანონის უზენაესობის მხარდაჭერა საქართველოში“

(PROLoG) ფარგლებში.

პროექტის კოორდინატორი: ირაკლი გვარამაძე საკონტაქტო ინფორმაცია: i.gvaramadze@article42.gegvaramadze84@gmail.com

პროექტის იურისტი: ელენა ფილეევა საკონტაქტო ინფორმაცია: e.fileeva@article42.geelena.fileeva@gmail.com

პროექტის იურისტი: როლანდ ასაკაშვილი საკონტაქტო ინფორმაცია: r.asakashvili@article42.gerolandasakashvili@yahoo.com

ბროშურის მომზადება შესაძლებელი გახდა ამერიკელი ხალხის გულუხვი დახმარების წყალობით, რომელიც აშშ-ს საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მეშვეობით იქნა გაწეული. ბროშურის შინაარსზე პასუხისმგებელია კონსტიტუციის 42-ე მუხლი. ის შესაძლოა არ ასახავდეს USAID-ის, აშშ-ის მთავრობის ან აღმოსავლეთ-დასავლეთის მართვის ინსტიტუტის შეხედულებებს.

44

Tqveni uflebebis darRvevis SEemTxvevaSi

dagvikavSirdiT(+995 32) 2 181 282

organizacia: konstituciis 42-e muxlimisamarTi: qanTarias 11-a, 0160 Tbilisi, saqarTvelo

tel/faqsi: (+995 32) 2998856el-fosta: office@article42.geveb. gverdi: www.article42.ge

Facebook: www.facebook.com/article42