vakıf Üniversitelerinin ekonomik etkinliğinin Öğrenci...

AJESI - Anadolu Journal of Educational Sciences International, 2020; 10(1): 359-398

DOI: 10.18039/ajesi.682044

359

Vakıf Üniversitelerinin Ekonomik Etkinliğinin Öğrenci Sayısı ve Gelir

Değişkenleri Bağlamında İncelenmesi1

Eren KESİM2

Geliş Tarihi: 01.06.2019 Kabul Tarihi: 04.10.2019 Araştırma Makalesi

Öz

Bu çalışmanın amacı; 55 vakıf üniversitesi kapsamında 2004-2016 yılları arasında her yıl

hazırlık ve birinci sınıflar için beklenen ve gerçekleşen öğrenci sayıları ile beklenen ve gerçekleşen gelirlerin bir analizini yapmaktır. Araştırma kapsamında, 2016 yılı itibariyle Türkiye’de hizmet

vermekte olan toplam 55 vakıf üniversitesine ilişkin öğrenci kontenjanları ve bu kontenjanlara

yerleştirilen öğrencilerden sağlanan gelir miktarları, 2004-2016 yılları arasındaki veriler

bağlamında analiz edilmiştir. Her bir grup için ayrı olarak yürütülen Wilcoxon İşaretli Sıralar

testleri sonucunda, üniversitelerin bekledikleri ve elde ettikleri ortalama gelirler arasındaki farkın

istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmüştür. Her bir grupta bulunan üniversiteler için genel bir

değerlendirme yapıldığında, üniversitelerin hedefledikleri mali kazanca ulaşamadıkları

söylenebilir. Bu sonuç, ayrıca doluluk oranlarının her bir kategorideki üniversiteler için ortalama

olarak %70 civarında olmasıyla da paralellik göstermektedir. Kruskall Wallis H testi sonucunda

üniversitelerin ortalama doluluk oranlarının, hizmet yıllarına göre anlamlı bir farklılık

göstermediği görülmüştür. Genel olarak her üç hizmet yılı kategorisinde yer alan üniversitelerin aktif oldukları yıllardan itibaren ortalama doluluk bakımından %70’lik bir hedefi tutturdukları

görülmektedir. Ortalama TL gelir miktarları için yapılan Kruskall Wallis H Testi sonucunda ise en

az iki hizmet yılı kategorisi arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. İkili karşılaştırma testleri

sonrasında bu anlamlı farklılığın 10 yıl ve üzerinde geçmişe sahip üniversiteler ile diğer iki

kategoride yer alan üniversiteler arasında olduğu görülmüştür. 6-10 yıl ile 5 yıl ve altı

kategorilerinde yer alan üniversitelerin ortalama gelirleri ise anlamlı bir farklılık göstermemiştir.

Anahtar kelimeler: Eğitim ekonomisi, yükseköğretimin yönetimi, vakıf üniversiteleri, ekonomik

etkinlik, beşeri sermaye

1 Bu araştırma için, Anadolu Üniversitesinden 30.10.2019 tarih ve 54380210-050.99 sayı ile etik kurul izni

alınmıştır. 2 Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, email: [email protected], ORCID:

0000-0001-8360-128X


DOI: 10.18039/ajesi.682044

360

An Evaluation of The Efficiency of Foundation Universities in terms of

Student Numbers and The Level of Income

Submitted by 01.06.2019 Accepted by 04.10.2019 Research Paper

Abstract

The purpose of this study is to analyse the data of 55 foundation universities between 2004

and 2016 academic years in terms of the expected and realised number of students and income of

preparatory and first grade classes. The placement quotas allocated for the students and the amount

of income from those registered to these quotas between 2004 and 2016 within 55 foundation

universities by the year of 2016 have been analysed within the study. As a result of Wilcoxon

signed ranks test, it has been found that there is a statistically significant difference between the expected and realised average income levels of the universities. Accordingly, it could be stated

that the universities in each group could not achieve the income levels they targeted. This result is

parallel with the fact that the student quotas of the universities in each group have barely filled up

to 70%. As a result of Kruskal Wallis H test, it has been found out that there is not a significant

difference between the student occupancy rate and the year of service of universities. Generally

speaking, it could be inferred that the universities from three different categories sorted in terms of

the year of service have achieved 70% student occupancy rate since they started their education

and training activities. According to the results of Kruskal Wallis H test applied to the average

income of the universities, there has been found a statistically significant difference within

‘minimum two years of service’ group. Paired comparison test has indicated that there is a

significant difference between the universities that has over 10 years of service and those within other groups. There is not a significant difference in terms of average income between the

universities having 6-10 years of service and 5 or less years of service.

Keywords: Economics of education, management of higher education, foundation universities,

economic efficiency, human capital


DOI: 10.18039/ajesi.682044

361

Giriş

Bilgi toplumu gerçeğinin tüm ülkelerde kabul edilmesiyle birlikte ekonomi

kurumunda meydana gelen yoğun değişim ve dönüşümün bir yansıması olarak dünyada bilgi

ekonomisine geçiş süreci başlamıştır. Yeni ekonomi özünde ülkelerin küresel rekabet etme

gerçeğini ön plana çıkarmıştır. Bilgi ekonomisinin ortaya çıkardığı küresel rekabette ülkelerin

ön sıralarda yer alabilmesi, eğitim sistemleri aracılığıyla nitelikli insan kaynağı

yetiştirilmesine bir başka deyişle ülkelerin beşeri sermaye stokunun geliştirilmesine bağlıdır

(Şimşek, 2014).

Günümüzde eğitim sistemlerinin temel amaçlarından birisi, gereksinim duyulan insan

kaynağının çağın koşullarına uygun olarak yetiştirilmesidir. Mevcut insan kaynaklarının

taleplerini karşılayabilen eğitim sistemleri bu bağlamda başarılı olarak

değerlendirilmektedirler (Erdoğan, 2016).

Bilgi temeline dayanan yeni ekonomi paradigmasında yeni bilgilerin üretilerek

ekonomik büyümenin sağlanması sürecinde her geçen gün nitelikli bireylere duyulan

gereksinim artmaktadır. Bu bağlamda üniversiteler bilgi toplumunda ekonomik büyüme için

gereken değişkenlerin geliştirilmesi sürecinde önemli sorumluluklar üstlenmektedirler.

Yenilikçilik, araştırma-geliştirme ve girişimcilik kavramlarının gelişmesiyle katma değer

yaratma sürecinde yetişmiş insan gücünün yadsınamaz rolü, bilgi ekonomisi gerçekliğinde

üniversitelerin mevcut stratejik rollerinin önemini de her geçen gün arttırmaktadır (Bulut,

2014, s.738).

Yükseköğretim kurumları, yarattığı pozitif dışsallıklar ve mevcut ekonomik sisteme

katkıları çerçevesinde bölgesel kalkınma sürecinde stratejik öneme sahiptirler. Genç nesillere

bilgi ve beceriler kazandırarak onları hayata hazırlama misyonlarının yanında yaratılan katma

değerle sosyal sorumluluk bilincinin de geliştirilmesiyle yükseköğretim kurumları toplumu

geliştirme sürecinde aktif olarak yer almaktadırlar (Korkut, 2002).


DOI: 10.18039/ajesi.682044

362

Küresel rekabet gerçekliği günümüzde dünya ekonomisinin temel odak noktasını

oluşturmaktadır. Daha önceki dönemlerde ülkeler için dünya ekonomisinde rekabet

edebilmenin temel kriterlerinden birisini doğal kaynaklara sahip olma paradigması

belirlemekteydi. Bilgi çağında küresel rekabet, özünde bilimsel ilerleme, yeni teknolojileri

kullanma ve inovasyon temelli katma değer yaratma düşüncesine dayanmaktadır. Bunun için

dünyadaki tüm ülkelerin belirledikleri eğitim politikalarının odağını, insan kaynağına yatırım

yaparak yükseköğretim kurumlarının küresel rekabet güçlerini arttırma çabaları

oluşturmaktadır (Sart, 2018).

Eğitim sistemlerinin genelinde yükseköğretim, ülkelerin ekonomik gelişme sürecinin

temel basamağı olarak kabul edilmektedir. Bu gerçeklikten hareketle tüm ülkeler,

yükseköğretim sistemlerinin geliştirilmesi için bazı temel atılımları hayata geçirmek için

yoğun çaba göstermektedirler. Yükseköğretim basamağında okullaşma oranlarının

arttırılması, yükseköğretim kurumlarının Ar-Ge kapasitelerinin genişletilerek üretilen yeni

bilgilerin katma değere dönüştürülmesi, ifade edilen atılımların uygulama boyutlarından en

önemlilerini temsil etmektedir (Günay, 2014).

Küçükcan ve Gür (2009, s.33), yükseköğretim sistemleri kapsamında ortaya çıkan

yeni ve güncel konu başlıklarını şu başlıklarda sınıflandırmışlardır:

• Yükseköğretime olan talebin artması

• Küreselleşme

• Eğitimde niteliğin arttırılması

• Nitelikli öğretim üyesi yetiştirme gereksinimi

• Mezuniyet sonrası istihdam olanaklarının geliştirilmesi

• Yükseköğretim programlarının güncellenme gereksinimi

• Üniversite eğitiminde artan maliyetler

• Vakıf üniversitelerinin açılması ve yeni kaynakların oluşturulması


DOI: 10.18039/ajesi.682044

363

Eğitim kurumlarında yaşanan değişim süreciyle birlikte çağın gereklerine uygun

nitelikte insan gücü ve bilim insanı yetiştirme, araştırma-geliştirme süreçlerine odaklanma,

topluma hizmet etmeyle birlikte yeni bilgileri küresel rekabet gerçekliğinde katma değere

dönüştürme, yükseköğretim kurumlarının mevcut amaçlarında meydana gelen çeşitliliği

vurgulamaktadır (Kabasakal, 2014).

Küreselleşme sürecinin toplumsal beklentileri yeniden oluşturduğu bir dönemde

üniversitelerin toplumsal gerçeklikte oynamış olduğu rollerde değişiklikler meydana gelmeye

başlamıştır. Bilgi üretim sürecinin toplumsal gelişimin odak noktası haline geldiği bilgi

toplumunda, toplumsal beklentilerin hızla artması karşısında yükseköğretim kurumları da

sürekli gelişmektedir. Bu gerçeklik karşısında hem dünyada hem de ülkemizde vakıf

üniversitelerinin de sayısı her geçen gün artmaktadır (Yılmaz, 2014).

Eğitim-öğretim, araştırma-geliştirme ve toplumsal hizmetler boyutunda üç temel

işleve sahip olan yükseköğretim kurumları gerçekliğinde vakıf üniversiteleri, belirtilen bu üç

temel işlev kapsamında devlet üniversiteleriyle benzer özellikler göstermektedirler. Bununla

birlikte örgütlenme, kuruluş ve işletme süreçleri açısından vakıf üniversiteleri, devlet

üniversitelerinden farklı özelliklere de sahip olabilmektedirler (Gökçekuş ve Yontar, 2008).

Kurumsallaşma gerçeği, günümüzde tüm örgütlerin varlıklarını sürdürebilmeleri için

stratejik bir kavram olarak ön plana çıkmıştır. Diğer tüm örgütlerde olduğu gibi

yükseköğretim hizmetini toplum geneline sunan üniversitelerin de kurumsallaşmaları büyük

önem taşımaktadır. Konu vakıf üniversiteleri özelinde ele alındığında, küreselleşme sürecinin

yeni teknolojik gelişmelerle ivmelendirdiği değişim sürecine vakıf üniversitelerinin uyum

sağlayarak eğitim hizmeti üretimini gelecekte de sürdürebilmeleri için gelişen yeni

teknolojileri etkili bir şekilde kullanabilmeleri ve etkili örgüt yapıları kurmaları gerekmektedir

(Şakar, 2008).


DOI: 10.18039/ajesi.682044

364

Yükseköğretimin yönetimi ve eğitim ekonomisi alanlarında vakıf üniversiteleriyle

ilgili Türkiye’de yapılan bazı temel araştırmalar incelendiğinde, bu araştırmaların önemli

konu başlıklarına odaklandıkları görülmüştür. Bu konular yükseköğretim hizmetlerinin

pazarlanması (Çeken, 2012; Sönmez, 2014 ), yükseköğretimin finansmanı, talep ve kalite

(Çimen, 2012; Özkan & Gedikoğlu, 2014), bütçe yönetimi ve finansal raporlama (Çam-

Tosun, 2015; Temiz, 2014), mali özerklik (İlağa, 2010), vakıf üniversitelerinin Türk

Yükseköğretim Sistemine etkileri ve eğitim faaliyetlerinin mevcut durumu (Cevher, 2015;

Erguvan, 2010), veri zarflama analizi tekniğiyle vakıf üniversitelerinin etkinlik çözümlemesi

(Özel-Kadılar, 2015; Yüksel, 2014;), vakıf üniversitelerinin finansal sorunları (Söyler, 2008),

yükseköğretime yapılan eğitim harcamaları ve ekonomik kalkınma (İbrahimoğlu, 2010),

stratejik yönetim (Birinci, 2014) olarak sınıflandırılabilir. Yapılan literatür çalışması

sonucunda Türk Yükseköğretim Sisteminde, yükseköğretim kurumlarının etkinliğini öğrenci

sayısı ve gelir değişkenleri bağlamında vakıf üniversiteleri açısından ele alan bir araştırma

bulgusuna rastlanmamıştır.

Bu gerçeklikten hareketle bu çalışmanın amacı; 55 vakıf üniversitesi için, 2004-2016

yılları arasında her yıl hazırlık ve birinci sınıflar için beklenen ve gerçekleşen öğrenci sayıları

ile beklenen ve gerçekleşen gelirlerin bir analizini yapmaktır. Bu temel amacı gerçekleştirmek

için aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:

Ele alınan 2004-2016 yılları arasındaki veriler bağlamında:

1. 10 yıl ve üzerinde veriye sahip vakıf üniversitelerinin doluluk oranları yıllara göre

nasıl değişmektedir?

2. 10 yıl ve üzerinde veriye sahip vakıf üniversitelerinin ortalama TL ve USD gelirleri

yıllara göre nasıl değişmektedir?

3. 6-10 yıl arası veriye sahip vakıf üniversitelerinin doluluk oranları yıllara göre nasıl

değişmektedir?


DOI: 10.18039/ajesi.682044

365

4. 6-10 yıl arası veriye sahip vakıf üniversitelerinin ortalama TL ve USD gelirleri yıllara

göre nasıl değişmektedir?

5. 5 yıl ve altında veriye sahip vakıf üniversitelerinin doluluk oranları yıllara göre nasıl

değişmektedir?

6. 5 yıl ve altında veriye sahip vakıf üniversitelerinin ortalama TL ve USD gelirleri

yıllara göre nasıl değişmektedir?

7. Hizmet yıllarına göre gruplandırılan üniversitelerin beklenen ve gerçekleşen ortalama

TL gelirleri arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?

8. Üniversitelerin doluluk oranları ve gerçekleşen ortalama TL gelir miktarları hizmet

yıllarına göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir?

Yöntem

Bu bölümde ilgili araştırmanın modeli, evren, örneklem ve araştırma verilerinin

toplanma süreçlerine ilişkin bilgiler verilmiştir.

Araştırmanın Modeli

2016 yılı itibariyle Türkiye’de hizmet vermekte olan toplam 55 vakıf üniversitesine

ilişkin öğrenci kontenjanları ve bu kontenjanlara yerleştirilen öğrencilerden sağlanan gelir

miktarlarının, 2004-2016 yılları kapsamındaki verilerinin analizinin yapılmasının amaçlandığı

bu çalışma, tarama modelinde betimsel bir araştırma olarak kurgulanmıştır. Betimsel

çalışmalar çoğunlukla ‘’tarama’’ çalışmaları olarak da ele alınmaktadır (Erkuş, 2017, s.123).

Bir araştırma modeli olarak tarama, bugün ya da geçmişte mevcut olan bir durumu, var olan

şekliyle ortaya koymayı ya da betimlemeyi amaçlamaktadır (Karasar, 2016, s.109).


DOI: 10.18039/ajesi.682044

366

Evren ve Örneklem

Bu araştırma kapsamında, Türkiye’de 2016 yılı itibariyle aktif olarak öğrenci kabul

eden toplam 55 vakıf üniversitesine ilişkin veriler ele alınarak araştırma gerçekleştirilmiştir.

Bu bağlamda örneklem alınma yoluna gidilmeyip evren üzerinde araştırma yürütülmüştür.

Dolayısıyla doğrudan evren verisi üzerinde çalışılmış olup herhangi bir örneklem seçimi söz

konusu olmamıştır. Aşağıda yer alan Tablo 1’de 2004-2016 yılları arasındaki verilerde 5’er

yıllık dilimler dikkate alındığında her bir dilim içinde kaç üniversitenin yer aldığına ilişkin

bilgiler sunulmuştur.

Tablo 1

Hizmet Yıllarına Göre Üniversite Sayıları

5 ve altı 6-10 yıl arası 10 yıl üzeri

10 21 24

Tablo 1’de görüldüğü gibi mevcut 55 üniversitenin 10’u ele alınan veriler bağlamında

5 yıl ve daha az bir geçmişe sahipken, 24 üniversitenin ise 10 yılın üzerinde bir geçmişe sahip

olduğu görülmektedir. Geriye kalan 21 üniversite ise 6-10 yıl arası veri geçmişine sahiptir.

Verilerin Toplanması

Bu araştırmada kullanılan veriler 55 Vakıf Üniversitesinin 2004-2016 yılları arasında

yayımlanan ÖSYM yerleştirme ve ek yerleştirme kılavuzları incelenerek toplanmıştır.

Öncelikle doluluk oranlarının belirlenebilmesi için her yıla ait kontenjan ve ek kontenjan

kılavuzları karşılaştırılarak kontenjan olarak belirlenen ve açık kalan kontenjan sayıları tek tek

hesaplanarak, beklenen ve gerçekleşen öğrenci sayıları belirlenmiştir.

Daha sonra her vakıf üniversitesinin o yıla ait ücretleri, her üniversite için belirtilen;

ücretli, %70, %50 ve %25 burslu sınıflandırması göz önüne alınarak ve ödeme tutarları


DOI: 10.18039/ajesi.682044

367

belirlenerek, elde edilen ve beklenen gelirler Türk Lirası ve Dolar olarak hesaplanmıştır.

Dolar hesabında, ait olduğu yılın Ağustos ayı Türk Lirası karşılığı ele alınmıştır. Veri seti

ÖSYM yerleştirme ve ek yerleştirme kılavuzlarına dayanılarak oluşturulmuştur. 2004-2016

yılları arasında ÖSYM tarafından yayımlanan yerleştirme ve ek yerleştirme kılavuzları

kaynakçada gösterilmiştir. Ayrıca, Anadolu Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel

Araştırma ve Yayın Etiği Kurulundan 30.10.2019 tarih ve 54380210-050.99 sayı ile, ilgili

araştırma kapsamında etik kurul onayı alınmıştır.

Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması

Verilerin analizinde ilk adım olarak Microsoft Excel programı kullanılarak

üniversitelerin her yıl açtığı kontenjan ve bu kontenjanlara kayıt yaptıran öğrenci sayıları

birbirlerine oranlanmak suretiyle her yıl için doluluk yüzdeleri hesaplanmıştır. Hesaplanan

doluluk yüzdelerinin her bir kategoride yer alan üniversiteler için genel ortalamaları

hesaplanmıştır. Doluluk yüzdelerinin ardından, her bir üniversite için ortalama gerçekleşen

TL ve USD gelir tutarları hesaplanarak, bu değerler tablolar ve grafikler halinde sunulmuştur.

Veri analizinin ikinci aşamasında SPSS 20 programı kullanılarak 7. araştırma

problemine yanıt aramak amacıyla parametrik olmayan testlerden Wilcoxon İşaretli Sıralar

Testi kullanılmıştır. Son araştırma problemine yanıt aramak için de yine parametrik olmayan

testlerden Kruskall Wallis H Testi kullanılmış ve ardından ikili karşılaştırma testleri

yapılmıştır. Parametrik olmayan testlerin kullanılmasındaki temel neden, Tablo 1’de

belirtildiği gibi her bir kategoride yer alan üniversite sayısının 30’un altında olması ve

parametrik testlerin verimli olmayacağı düşüncesidir (Büyüköztürk, Çokluk ve Köklü, 2017).


DOI: 10.18039/ajesi.682044

368

Bulgular

Araştırmanın bu bölümünde, araştırma evrenini kapsayan 55 vakıf üniversitesinden elde

edilen verilerin çözümlenmesiyle elde edilen bulgulara ve bu bulgulara yönelik yorumlara yer

verilmiştir.

10 Yılın Üzerinde Geçmişe Sahip Üniversitelere İlişkin Betimsel Bulgular

Aşağıda yer alan Tablo 2’de 10 yılın üzerinde hizmet vermekte olan toplam 24 vakıf

üniversitenin doluluk yüzdeleri okunmayı kolaylaştırmak için 2004 ile 2012 yılları arasında

3’er yıllık; 2013 ile 2016 yılına kadar olan son dönemde ise 4 yıllık dilimin ortalamaları

alınmak suretiyle sunulmuştur. Üniversitelerin sıraları, yüzdelerin genel ortalama değerlerinin

büyükten küçüğe doğru sıralanması ile verilmiştir. Bu doluluk yüzdeleri, ilgili üniversitenin

bir nevi hedeflediği öğrenci sayısına ulaşma başarısını da göstermektedir.

Tablo 2

10 Yılın Üstünde Hizmet Vermekte Olan Üniversitelerin Doluluk Oranları (%)

Üniversite 2004-2006 2007-2009 2010-2012 2013-2016 Gen. Ort.

Sabancı 98,0 95,7 96,1 96,8 96,6

Tobb Ekonomi ve Teknoloji 98,0 90,8 95,9 98,0 95,7

Koç 94,7 91,8 95,3 94,9 94,2

İstanbul Bilim 98,0 90,2 84,0 84,0 89,1

İstanbul Ticaret 91,1 85,2 84,7 75,9 84,2

İhsan Doğramacı Bilkent (Bilkent) 77,9 75,3 87,0 95,5 83,9

Çankaya 84,9 77,2 82,8 87,7 83,2

Başkent 94,6 80,2 68,9 79,7 80,8

Yaşar 76,0 75,8 72,3 91,5 78,9 Yeditepe 70,8 75,7 79,2 83,5 77,3

İstanbul Kültür 70,7 77,9 73,7 85,1 76,8

İzmir Ekonomi 81,7 81,5 67,3 75,0 76,4

Ufuk 73,2 72,1 67,5 85,6 74,6

Kadir Has 78,3 78,8 68,8 72,4 74,6

Bahçeşehir 75,1 79,5 71,8 70,0 74,1

Atılım 71,2 63,0 59,6 86,4 70,1

Beykent 61,5 67,0 72,3 71,0 68,0

Çağ 65,9 60,7 60,4 83,4 67,6

İstanbul Bilgi 65,8 59,0 63,9 80,3 67,2

Doğuş 73,3 68,1 56,9 69,0 66,8 Işık 62,1 59,3 66,6 67,7 63,9

Haliç 66,1 62,5 60,7 64,4 63,4

Maltepe 63,3 66,5 51,1 68,9 62,4

Okan 58,4 45,9 35,1 55,1 48,6


DOI: 10.18039/ajesi.682044

369

*Sunulan ortalamalar 3’er yıllık dönemlerin ortalamaları olup, yalnızca 2013-2016 dönemi için 4 yıllık

ortalama sunulmuştur.

Tablo 2’deki en çok ve en az doluluk ortalamasına sahip 3’er üniversitenin yıllara göre

öğrenci alımına ilişkin performans eğrileri aşağıda yer alan Şekil 1’de görselleştirilmiştir.

Şekil 1. 10 yılın üzerinde hizmet veren üniversitelerin doluluk oranları grafiği (en çok ve en

az orana sahip 6 üniversite için)

Şekil 1’de görüldüğü gibi bu gruptaki üniversiteler içerisinde doluluk oranı

bakımından en iyi performans gösteren ilk üç üniversite sırasıyla Sabancı, TOBB Ekonomi ve

Teknoloji ile Koç Üniversiteleri olmuştur. Anılan üniversitelerin doluluk oranlarının %90’ın

üzerinde seyrettiği ve bunu istikrarlı bir şekilde sürdürdükleri grafikten açıkça görülmektedir.

Öte yandan yine bu 24 üniversite içerisinde yer alan Haliç, Maltepe ve Okan Üniversiteleri ise

doluluk oranı bakımından %70’in altındaki genel ortalamalar ile en düşük performans

gösteren 3 üniversite olmuştur.

Bu üniversitelerin doluluk oranları belirgin düzeyde değişkenlik göstermiş olup,

özellikle Okan Üniversitesi’nin 2010-2012 dilimi için ortalama doluluk oranının %35’lere

kadar gerilediği dikkat çekmektedir. Üniversitelerin doluluk oranları aynı zamanda beklenen


DOI: 10.18039/ajesi.682044

370

ve gerçekleşen gelirlerin arasındaki farkı da doğrudan etkilemektedir. Daha açık bir ifadeyle,

doluluk oranı %100’e yaklaştıkça, beklenen ve gerçekleşen gelirlerin arasındaki farkın

kapanacağı açıktır.

Aşağıda yer alan Tablo 3’te 24 üniversitenin 2004 ile 2016 yılları arasında elde

ettikleri ortalama gelir miktarları Türk Lirası (TL) ve ilgili yılın Ağustos ayı kuruna dayalı

olarak hesaplanan Amerikan Doları (USD) cinsinden sunulmuştur. Tabloların

okunabilirliğinin sağlanması açısından üniversite sıralamaları azalan değerlere göre

düzenlenmiştir.

Tablo 3

10 Yılın Üzerinde Hizmet Vermekte Olan Üniversitelerin Ortalama TL ve USD Gelirleri

Üniversite Ort. Gelir (TL)

İstanbul Bilgi 29,403,998.62 ₺

Yeditepe 28,649,848.69 ₺

İhsan Doğramacı Bilkent

(Bilkent) 26,186,212.38 ₺

Bahçeşehir 24,406,539.08 ₺

Başkent 16,991,935.85 ₺

Koç 16,797,241.46 ₺

Sabancı 15,039,487.31 ₺

İstanbul Kültür 14,818,587.00 ₺

Beykent 14,330,557.46 ₺

Maltepe 14,123,825.46 ₺

Okan 13,967,298.08 ₺

İzmir Ekonomi 12,295,205.54 ₺

Atılım 10,597,049.31 ₺

Kadir Has 10,319,905.23 ₺

Çankaya 8,716,543.00 ₺

İstanbul Ticaret 8,659,481.38 ₺

Tobb Ekonomi ve Teknoloji 8,487,925.00 ₺

Yaşar 8,218,802.77 ₺

Doğuş 6,906,942.85 ₺

Işık 6,790,547.00 ₺

Haliç 6,722,948.31 ₺

İstanbul Bilim 4,617,531.36 ₺

Ufuk 4,374,343.08 ₺

Çağ 3,952,722.85 ₺

Üniversite Ort. Gelir (USD)

Yeditepe $ 15,999,168.92

İstanbul Bilgi $ 15,556,892.23

İhsan Doğramacı Bilkent

(Bilkent)

$ 14,308,412.54

Bahçeşehir $ 12,916,932.77

Başkent $ 9,722,099.85

Koç $ 9,319,812.62

Sabancı $ 8,317,732.54

İstanbul Kültür $ 7,924,923.92

Maltepe $ 7,622,547.00

Beykent $ 7,409,309.69

Okan $ 7,006,600.92

İzmir Ekonomi $ 6,794,921.38

Atılım $ 5,867,828.54

Kadir Has $ 5,468,854.08

Çankaya $ 4,753,341.92

İstanbul Ticaret $ 4,584,872.38

Tobb Ekonomi ve Teknoloji $ 4,493,620.62

Yaşar $ 4,411,218.00

Doğuş $ 4,196,140.08

Haliç $ 3,986,786.08

Işık $ 3,789,211.62

İstanbul Bilim $ 2,408,658.73

Çağ $ 2,251,835.54

Ufuk $ 2,185,401.62

Tablo 3’teki ortalama gerçekleşen gelir düzeyleri incelendiğinde, TL cinsinden en

yüksek gelir elde eden üniversiteler sırasıyla İstanbul Bilgi, Yeditepe ve İhsan Doğramacı


DOI: 10.18039/ajesi.682044

371

Bilkent Üniversiteleri olmuştur. Öte yandan bu sıralamada en düşük gelir elde eden

üniversiteler ise sırasıyla İstanbul Bilim, Ufuk ve Çağ Üniversiteleri olmuştur.

USD cinsinden sunulan sıralamalarda ise bazı değişikliklerin olduğu göze

çarpmaktadır. USD olarak en çok gelir sağlayan ilk üç üniversite sırasıyla Yeditepe, İstanbul

Bilgi ve İhsan Doğramacı Bilkent Üniversiteleri olmuştur. TL ve USD sıralamalarındaki bu

değişiklikler, geçmiş yıllardaki kur farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Örneğin bir

üniversitenin USD kurunun düşük olduğu yılda daha fazla TL gelir elde etmiş olması durumu,

onu genel ortalama USD sıralamasında daha üste taşımış olabilir. USD olarak en az gelir elde

eden üç üniversiteye ilişkin sıralamada ise Ufuk ve Çağ Üniversitelerinin yer değiştirdiği

görülmektedir.

Aşağıda yer alan Şekil 2 ve Şekil 3’te TL ve USD cinsinden en çok ve en az ortalama

gelire sahip 6 üniversitenin 3’er yıllık dilimlerdeki ortalama gelir miktarlarının değişim

grafiklerine yer verilmiştir. İlgili grafiklerde, anılan üniversitelerin 3 yıllık dilimlere göre

ortalama TL ve USD gelirlerinin eğilimleri izlenebilir. İki grafik beraber değerlendirildiğinde,

değişkenlik gösteren kurlar neticesinde USD ortalamalarının TL ortalamaları gibi düzenli bir

artış eğilimi göstermediği dikkat çekmektedir.

Şekil 2. 10 yılın üzerinde hizmet veren üniversitelerin ortalama TL gelir grafiği (en çok ve en

az genel ortalama gelire sahip 6 üniversite için).


DOI: 10.18039/ajesi.682044

372

Şekil 3. 10 yılın üzerinde hizmet veren üniversitelerin ortalama USD gelir grafiği (en çok ve

en az genel ortalama gelire sahip 6 üniversite için).

6-10 Yıl Arası Geçmişe Sahip Üniversitelere İlişkin Betimsel Bulgular

Aşağıda yer alan Tablo 4’te, 6-10 yıl arası geçmişe sahip 21 üniversitenin 2008-2016

yılları için doluluk yüzdeleri sunulmuştur.

Tablo 4

6-10 Yıl Arası Hizmet Vermekte Olan Üniversitelerin Doluluk Oranları

Üniversite 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Gen.

Ort.

Bezm-i Alem - - 81,3 95,8 97,6 98,4 99,2 98,8 87,7 94,1

İstanbul Medipol - - 79,0 97,5 98,1 98,3 95,7 84,6 79,1 90,3

Özyeğin 93,3 83,3 67,3 92,0 89,4 90,9 80,6 93,9 95,2 87,3

Nuh Naci Yazgan - - - 76,0 91,6 86,1 85,8 94,8 88,3 87,1

Türk Hava Kurumu - - - 74,0 96,1 73,8 83,0 90,4 - 83,5

İstanbul Şehir - - 76,3 94,6 83,3 92,3 75,1 86,5 75,5 83,4

Acıbadem - 78,5 50,6 91,9 86,5 80,8 90,8 88,4 87,4 81,8

Fatih Sultan Mehmet - - 62,5 78,0 71,1 88,0 72,9 94,2 96,2 80,4

İstanbul Sabahattin

Zaim - - - 71,9 64,6 81,1 72,0 94,2 97,1 80,2

İstanbul 29 Mayıs - - 16,7 87,4 70,7 81,6 84,3 83,9 97,2 74,5

Piri Reis - 74,1 67,2 83,0 44,8 51,8 57,6 86,7 88,4 69,2

Hasan Kalyoncu - - 17,4 52,5 63,1 84,3 79,4 92,1 90,2 68,4

Kto Karatay - - 47,0 50,2 55,8 65,5 67,7 88,0 88,8 66,1

İstanbul Aydın 68,9 49,2 49,9 71,9 68,7 65,0 70,1 77,9 71,9 65,9

Yeniyüzyıl - - 54,3 43,1 44,8 58,4 60,4 80,7 87,8 61,4


DOI: 10.18039/ajesi.682044

373

İstanbul Kemerburgaz - - - 56,6 37,3 69,7 62,7 80,8 55,4 60,4

İstanbul Gelişim - - - 23,1 53,8 65,6 69,2 69,1 80,2 60,2

İstanbul Arel 53,3 39,5 52,1 59,8 58,1 53,2 57,0 59,8 61,5 54,9

Gedik - - - 48,9 57,3 56,6 40,7 75,2 48,6 54,5

Toros - - 7,4 25,4 56,0 46,4 49,3 60,6 63,7 44,1

Avrasya - - - 50,5 21,9 21,4 30,7 61,3 54,8 40,1

İlgili tabloda görüldüğü gibi ilgili yılda aktif olmayan üniversiteler için hücreler boş

bırakılmış ve genel doluluk ortalamaları ise mevcut yıllar için hesaplanmıştır. Ortalama

doluluk yüzdeleri bakımından en iyi performans gösteren ilk üç üniversite sırasıyla Bezm-i

Alem, İstanbul Medipol ve Özyeğin Üniversiteleri olmuştur. Bu sıralamada son üç sırayı ise

Gedik, Toros ve Avrasya Üniversiteleri almıştır.

Aşağıda yer alan Şekil 4’te, Tablo 5’te yer alan doluluk oranlarının en çok ve en az

orana sahip 3’er üniversite için ilgili yıllara göre değişimleri görselleştirilmiştir.

Şekil 4. 6-10 yıl arası hizmet vermekte olan üniversitelerin doluluk oranları grafiği (en çok ve

en az orana sahip 6 üniversite için).


DOI: 10.18039/ajesi.682044

374

Tablo 5

6-10 Yıl Arası Hizmet Vermekte Olan Üniversitelerin TL ve USD Cinsinden Ortalama Gelir

Miktarları

Yukarıda yer alan Tablo 5’te bu üniversiteler için hesaplanan ortalama TL ve USD

gelir tutarlarına yer verilmiştir. Sağlanan ortalama TL gelir tutarları bakımından ilk üç sırayı

İstanbul Aydın, Özyeğin ve İstanbul Medipol Üniversiteleri almıştır. Son üç sırada ise Toros,

Gedik ve İstanbul 29 Mayıs Üniversiteleri yer almıştır. USD bazlı sıralamalarda ilk üç sırayı

İstanbul Aydın, İstanbul Gelişim ve Özyeğin Üniversiteleri alırken, son üç üniversite

sıralaması ise TL bazlı sıralama ile aynı kalmıştır.

Aşağıda yer alan Şekil 5 ve Şekil 6’da, 6-10 yıl arası hizmet geçmişine sahip

üniversitelerin TL ve USD cinsinden en çok ve en az ortalama gelire sahip olanların (ilk ve

son 3) yıllık gerçekleşen gelir miktarlarının değişim grafiklerine yer verilmiştir.


İstanbul Aydın 23.556.429,89 ₺

Özyeğin 16.320.895,00 ₺

İstanbul Medipol 16.132.849,22 ₺

İstanbul Gelişim 11.700.557,50 ₺

İstanbul Arel 11.179.408,67 ₺

Hasan Kalyoncu 11.071.750,00 ₺

Yeniyüzyıl 10.099.785,00 ₺

İstanbul Sabahattin Zaim 9.931.344,57 ₺

İstanbul Kemerburgaz 7.191.767,86 ₺

Türk Hava Kurumu 7.167.903,57 ₺

Kto Karatay 6.677.492,50 ₺

Acıbadem 6.116.602,86 ₺

İstanbul Şehir 5.621.946,40 ₺

Fatih Sultan Mehmet 5.376.519,57 ₺

Bezm-i Alem 5.237.350,50 ₺

Piri Reis 4.783.590,86 ₺

Nuh Naci Yazgan 3.836.916,00 ₺

Avrasya 3.124.843,33 ₺

Toros 2.349.540,00 ₺

Gedik 2.080.026,67 ₺

İstanbul 29 Mayıs 1.137.606,43 ₺


İstanbul Aydın $ 11.607.874,00

İstanbul Gelişim $ 7.531.956,83

Özyeğin $ 7.185.965,67

İstanbul Medipol $ 6.853.108,29

İstanbul Kemerburgaz $ 6.210.205,50

İstanbul Arel $ 5.670.923,89

Yeniyüzyıl $ 4.672.792,57

Hasan Kalyoncu $ 3.143.557,43

Kto Karatay $ 3.048.376,14

İstanbul Sabahattin Zaim $ 2.758.820,67

İstanbul Şehir $ 2.691.446,14

Türk Hava Kurumu $ 2.568.026,40

Fatih Sultan Mehmet $ 2.430.396,71

Acıbadem $ 2.368.691,13

Bezm-i Alem $ 2.259.313,00

Avrasya $ 1.861.261,33

Piri Reis $ 1.728.440,38

Nuh Naci Yazgan $ 1.297.626,33

Toros $ 1.051.418,29

Gedik $ 897.337,17

İstanbul 29 Mayıs $ 483.090,71


DOI: 10.18039/ajesi.682044

375

Şekil 5. 6-10 yıl arası hizmet vermekte olan üniversitelerin yıllık gerçekleşen TL gelir grafiği

(en çok ve en az genel ortalama gelire sahip 6 üniversite için)

Şekil 6. 6-10 yıl arası hizmet vermekte olan üniversitelerin yıllık gerçekleşen USD gelir

grafiği (en çok ve en az genel ortalama gelire sahip 6 üniversite için)

5 Yıl ve Altı Geçmişe Sahip Üniversitelere İlişkin Betimsel Bulgular

Aşağıda yer alan Tablo 6’da, en fazla 5 yıllık veri geçmişine sahip 10 üniversitenin

2012-2016 yılları için doluluk yüzdeleri sunulmuştur. Tabloda görüldüğü gibi ilgili yılda aktif


DOI: 10.18039/ajesi.682044

376

olmayan üniversiteler için hücreler boş bırakılmış ve genel doluluk ortalamaları ise mevcut

yıllar için hesaplanmıştır.

Tablo 6

En Fazla 5 Yıldır Hizmet Vermekte Olan Üniversitelerin Doluluk Oranları

Üniversite 2012 2013 2014 2015 2016 Gen. Ort.

Ted 98,6 96,5 98,2 96,7 98,4 97,7

Sanko - - 92,3 98,6 98,1 96,3

Mef - - 98,6 98,2 79,8 92,2

Antalya Bilim 43,4 87,5 87,7 96,9 89,6 81,0

Biruni - - 76,0 79,5 72,6 76,0

Üsküdar 39,4 58,4 68,6 89,2 90,4 69,2

Alanya Hamdullah Emin Paşa - - 26,0 88,6 90,9 68,5

İstinye - - - - 64,4 64,4

Nişantaşı - 24,3 55,6 67,5 62,6 52,5

İstanbul Esenyurt - - 30,9 58,4 57,3 48,9

Tablo 6’da yer alan hedeflenen kontenjanların doldurulması bağlamında bir

değerlendirme sunan ortalama doluluk yüzdeleri incelendiğinde, en iyi performans gösteren

ilk üç üniversitenin sırasıyla TED, Sanko ve MEF Üniversiteleri olduğu görülmektedir. Bu

sıralamada son üç sırayı ise İstinye, Nişantaşı ve İstanbul Esenyurt Üniversiteleri almıştır. Bu

duruma ait grafik aşağıda sunulmuştur.

Şekil 7. En fazla 5 yıldır hizmet vermekte olan üniversitelerin doluluk oranları grafiği (en çok

ve en az orana sahip 6 üniversite için)


DOI: 10.18039/ajesi.682044

377

Aşağıda yer alan Tablo 7’de ise bu üniversiteler için hesaplanan ortalama TL ve USD

gelir tutarlarına yer verilmiştir. Sağlanan ortalama TL gelir tutarları bakımından ilk üç sırayı

Biruni, Üsküdar ve Mef Üniversiteleri almıştır. USD gelir sıralamalarında ilk iki sıra TL

sıralaması ile aynı olup, üçüncü sırada Mef yerine Nişantaşı Üniversitesi yer almıştır. TL

bazlı sıralamanın son üç sırasında sırasıyla Antalya Bilim, Sanko ve Alanya Hamdullah Emin

Paşa Üniversiteleri yer almaktadır. USD bazlı sıralamanın son üç basamağı ise İstinye, Sanko

ve Alanya Hamdullah Emin Paşa Üniversiteleri şeklinde olmuştur.

Tablo 7

En Fazla 5 Yıldır Hizmet Vermekte Olan Üniversitelerin TL ve USD Cinsinden Ortalama

Gelir Miktarları


Biruni 14,208,627.67 ₺

Üsküdar 10,214,439.00 ₺

Mef 9,229,666.67 ₺

Nişantaşı 9,007,173.25 ₺

Ted 5,350,072.60 ₺

İstinye 5,083,126.00 ₺

İstanbul Esenyurt 4,592,097.00 ₺

Antalya Bilim 4,381,850.00 ₺

Sanko 4,367,333.33 ₺

Alanya Hamdullah Emin

Paşa

433,188.00 ₺


Biruni $ 5,552,960.00

Üsküdar $ 4,200,150.20

Nişantaşı $ 3,519,423.00

Mef $ 3,478,919.00

Ted $ 2,209,750.40

Antalya Bilim $ 1,951,427.60

İstanbul Esenyurt $ 1,749,869.00

İstinye $ 1,717,272.00

Sanko $ 1,696,283.00

Alanya Hamdullah

Emin Paşa

$ 389,067.33

Tablo 7’de sunulan gelir durumlarının, en çok ve en az gelir elde eden 3’er üniversite

için TL ve USD bazlı değişimleri Şekil 8 ve Şekil 9’da görselleştirilmiştir.


DOI: 10.18039/ajesi.682044

378

Şekil 8. En fazla 5 yıldır hizmet vermekte olan üniversitelerin yıllık gerçekleşen TL gelir


Şekil 9. En fazla 5 yıldır hizmet vermekte olan üniversitelerin yıllık gerçekleşen USD gelir



DOI: 10.18039/ajesi.682044

379

Hizmet Yıllarına Göre Gruplandırılan Üniversitelerin Beklenen ve Gerçekleşen

Ortalama TL Gelirleri Arasında Anlamlı Bir Farklılık Olup Olmadığının Belirlenmesi

İçin Yapılan Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları

Wilcoxon testi, hizmet yılları kategorilerinin her biri için ayrı olarak yürütülmüş ve

sonuçlar aşağıda yer alan Tablo 8’de sunulmuştur.

Tablo 8

Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi Sonuçları

Hizmet yılı Üniversite sayısı

Std. Wilcoxon

İstatistiği Standart Hata Anlamlılık düzeyi

5 yıl ve altı 10 -2,803 9,811 P<0,05

6 – 10 arası 21 -2.381 28,771 P<0,05

10 yıldan fazla 24 -4,286 35,000 P<0,05

Tablo 8’de görüldüğü gibi tüm kategoriler için ortalamalar arasındaki farkların .05

düzeyinde anlamlı çıktığı görülmektedir. Dolayısıyla, her üç kategori için üniversitelerin

ortalama gerçekleşen gelirleri ile ortalama beklenen gelirleri arasındaki farkın anlamlı olduğu

ortaya çıkmıştır. Daha açık bir ifadeyle, tüm hizmet yılı kategorileri için üniversitelerin

gerçekleşen ve beklenen TL gelirleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık

bulunmuştur. Dolayısıyla, gerek hizmet yılı fazla olan daha köklü gerekse henüz yeni

kurulmuş olan vakıf üniversitelerinin hedefledikleri gelirleri elde edemedikleri sonucuna

ulaşılabilir.


DOI: 10.18039/ajesi.682044

380

Üniversitelerin Doluluk Oranları ve Gerçekleşen Ortalama TL Gelir Miktarlarının

Hizmet Yıllarına Göre Anlamlı Bir Farklılık Gösterip Göstermediğinin Belirlenmesi

İçin Yapılan Kruskall Wallis H Testi Sonuçları

Üniversitelerin ortalama doluluk oranlarının ve gerçekleşen ortalama TL gelirlerinin

hizmet yılı kategorilerine göre anlamlı bir fark gösterip göstermediği her bir kategorideki

üniversite sayısının 30’un altında olması nedeniyle ANOVA testinin non-parametrik karşılığı

olan Kruskall Wallis H Testi ile incelenmiştir. Bu analize ilişkin sonuçlar aşağıda yer alan

Tablo 9’da sunulmuştur.

Tablo 9

Kruskall Wallis H Testi Sonuçları

Değişken

Kruskall Wallis

İstatistiği Serbestik derecesi Anlamlılık düzeyi

Doluluk oranı 1,101 2 p>0,05

Ortalama TL gelir 9,911 2 p<0.05*

Tablo 9’daki bulgular incelendiğinde, ortalama doluluk oranları bakımından üç

kategorideki üniversitelerin de anlamlı olarak farklılaşmadığı görülmektedir. Dolayısıyla,

hizmet yıllarına göre üniversitelerin öğrenci doluluk oranlarının anlamlı düzeyde

farklılaşmadığı söylenebilir. Bu durum aşağıda yer alan Şekil 10’daki kutu grafiklerinde daha

somut biçimde görülmektedir.

Şekil 10. Hizmet yılı kategorilerine göre üniversitelerin ortalama doluluk oranları


DOI: 10.18039/ajesi.682044

381

Yukarıdaki grafik incelendiğinde, her üç gruptaki ortalama doluluk oranın % 60-%80

arasında ve birbirine yakın olduğu görülmektedir.

Öte yandan ortalama gerçekleşen gelir bağlamında ise Tablo 9’daki test sonuçlarına

dayanarak en az iki kategori için anlamlı bir farkın olduğu tespit edilmiştir. Hangi kategoriler

arasında anlamlı bir fark olduğunun incelenmesi için ikili karşılaştırma testleri yapılmış olup

ilgili sonuçlar aşağıda yer alan Tablo 10’da sunulmuştur.

Tablo 10

İkili Karşılaştırma Testi Sonuçları

İkili Karşılaştırma

Kruskall Wallis

İstatistiği Standart Hata Anlamlılık Düzeyi

5 yıl ve altı & 6-10 yıl arası -2,457 6,155 p>0.05

5 yıl altı & 10 yıl üzeri -15,267 6,030 p<0.05*

6-10 yıl arası & 10 yıl üzeri -12,810 4,787 p<0.05*

Tablo 10’daki bulgular incelendiğinde, ortalama gelir bakımından 5 yıl ve altındaki

üniversiteler ile 6-10 yıl arası hizmet yılına sahip üniversitelerin anlamlı olarak

farklılaşmadığı görülmektedir. Ancak 10 yılın üzerinde hizmet yılına sahip üniversitelerin

diğer iki kategoriden de anlamlı olarak farklılaştığı tespit edilmiştir. Bu farklılaşma aşağıda

yer alan Şekil 11’deki kutu grafiğinden ve Şekil 12’deki hizmet yılı kategorilerine göre

ortalama TL gelirlerin çizdirildiği grafikten rahatça gözlemlenebilir.

Şekil 11. Hizmet yılı kategorilerine göre üniversitelerin ortalama TL gelirleri


DOI: 10.18039/ajesi.682044

382

Şekil 12. Hizmet yılı kategorilerine göre üniversitelerin ortalama TL gelirlerinin değişimi

Özellikle Şekil 12’deki grafik incelendiğinde, üniversitelerin hizmet yılları arttıkça

elde ettikleri ortalama TL gelirlerin de arttığı görülebilir. Ortalama yıllık gelirin 10 yıl ve

üzerinde hizmet vermekte olan vakıf üniversiteleri için 12 Milyon TL’yi aştığı dikkat

çekmektedir.

Tartışma, Sonuç ve Öneriler

Eğitim ve ekonomi kurumları arasında dinamik bir ilişki bulunmaktadır. Bu ilişkinin

özünde eğitimin, ekonomik sistemin temel üretim değişkeni olan emeğe nitelik kazandırması

yatmaktadır. Bu bağlamda insan kaynaklarının eğitim yoluyla niteliğinin arttırılması,

ekonomik kalkınma sürecinde büyük öneme sahiptir. Eğitimin ekonomik işlevi bağlamında

konu ele alındığında, eğitim hizmetlerinin üretimi özünde yeni bilgilerin de üretimini ön plana

çıkardığından, bilimsel bilginin üretimi ve bireylerin yetiştirilmeleri süreçlerinde

yükseköğretim kurumları önemli sorumluluklar taşımaktadır (Adem, 2008).


DOI: 10.18039/ajesi.682044

383

Dünyadaki tüm ülkeler için ekonomi önemli bir toplumsal kurumu temsil etmektedir.

Ekonomik büyüme ve geleceğe yönelik yapılacak yatırımlar da bir toplumsal kurum olarak

ekonomideki istihdam kapasitesinin arttırılmasını sağlamaktadır. Bilgi ekonomisinin

gerektirdiği katma değeri yüksek olan üretim sürecinin gerçekleşmesi, yükseköğretim

kurumlarından mezun olmuş nitelikli insan gücüyle sağlanabilmektedir (Alpaydın, 2015).

Bir hizmet olarak eğitimin üretilebilmesi için bazı stratejik kaynaklara gereksinim

duyulmaktadır. Nitelikli eğitim hizmetlerinin üretiminde fiziksel ve finansal kaynakların

yanında gereksinim duyulan en önemli kaynak insan kaynağıdır. Eğitim sistemlerinin kalitesi,

bu sistemde görev alan bireylerin kalitesiyle ilişkilendirilmektedir. Bir başka ifadeyle eğitim

sistemlerinin üreteceği ürünlerin niteliği, eğitim sistemlerinin sahip oldukları insan

kaynaklarının niteliğine bağlıdır (Şişman, 2015).

Küresel bilgi ekonomisinin dünya genelinde varlığını yoğun olarak hissettirmesinin en

önemli nedenlerinden birisi gelişen yeni teknolojilerdir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin

üretim süreçlerinde yoğun olarak kullanımı, ulaşım olanaklarının gelişmesi, üretim

gerçekliğinde meydana gelen değişmeler ve üretim faktörlerinin değişimi, küresel bilgi

ekonomisinde mevcut değişim süreçlerine örnek olarak verilebilir. Bu değişim süreçlerinden

en önemlisi üretim faktörleri bağlamında en stratejik değişken olarak kabul edilen emeğin

niteliğinin değişmesi gerçeğidir (Saruhan ve Yıldız, 2013).

Günümüzde teknolojik gelişmeler ve inovasyon sonucunda üretilen yeni ürünler,

insanların gereksinimlerini karşılama sürecinde eski ürünlerin yerine geçmektedir. Bu

gerçeklik yeni teknolojileri ve ürünleri üreten örgütler için bir rekabet avantajı sağlamaktadır.

Bilgi ekonomisinde rekabet, tüm örgütler için mutlak surette teknolojik gelişme sürecini

içselleştirebilme yeteneğine bağlı hale gelmiştir (Kostakoğlu, 2017).

Sanayi devrinin ekonomi paradigmasında, mevcut rekabet sürecinde geri planda kalmış

ülkeler için sermaye birikiminin sağlanamamasından dolayı ortaya çıkan sermaye açığı


DOI: 10.18039/ajesi.682044

384

önemli bir sınırlılığı temsil etmekteydi. Günümüzün bilgi ekonomisi gerçekliğinde dünyadaki

rekabet sürecinde ülkeler arasındaki gelişmişlik farkı bilgi açığından kaynaklanmaktadır. Bu

sebeple çağımızda tüm ülkeler güncel bilgi stoğunun arttırılması için yeni politikalar

üretmektedirler. Bilgi tabanlı yeni ekonomik yapılanma sürecinde özellikle bilginin üretimi ve

yayılması çabalarının hayata geçirilmesinde yükseköğretim kurumları önemli görevler

üstlenmektedirler (Özsağır, 2013).

Küreselleşme gerçeği, içinde bulunduğumuz çağda popüler konu başlıklarından biri

olarak ele alınmaktadır. Teknolojinin, bilginin ve sermayenin ülke sınırlarının ötesine geçerek

dünya çapında hareketli bir yapı olarak kendini göstermesi, tüm ülkeleri yoğun olarak

etkilemektedir. Küreselleşme tüm dinamik yapılarda yoğun bir dönüşüm süreci yarattığından,

bu sürecin yükseköğretim kurumlarını etkilememesi olanak dahilinde değildir. Küreselleşme

gerçeği, özünde dünya çapında rekabet edebilme sürecini de ortaya çıkardığından özellikle

dünya çapında yeni bilgiler üretme ve bu üretilen yeni bilgileri paylaşma çabaları

yükseköğretim kurumları arasındaki rekabeti de dünya çapında farklı bir boyuta taşımıştır

(Marangoz, 2016).

Değişim süreci tüm eğitim örgütlerini etkilemektedir. Toplumların geleceğini

şekillendiren yükseköğretim kurumları da bu süreci yoğun olarak yaşamaktadır.

Yükseköğretim kurumlarının gelecekte başarılı olabilmeleri için gelecekte bazı temel

politikaların uygulamaya geçirilmesi büyük önem taşımaktadır. Yükseköğretime olan talebin

artışı, yükseköğretimin finansmanı, yükseköğretim kurumları ile sanayi işbirliği ve eğitimin

verimliliği gibi konular, değişim sürecinde yükseköğretim kurumları için geliştirilmesi

gereken bazı stratejik konu başlıklarını temsil etmektedir (Polatcan, 2016).

Yükseköğretime olan ilginin ve talebin her geçen gün artmasıyla birlikte dünyadaki

tüm ülkeler gün geçtikçe mevcut bütçeleri içerisinden önemli bir payı yükseköğretim

kademesi için ayırmaya başlamışlardır. Bunun en önemli gerekçesi, ülkeler için


DOI: 10.18039/ajesi.682044

385

yükseköğretim kademesinde öğrencilere daha nitelikli bir eğitim sunma ve araştırma

süreçlerini daha ileri bir düzeye çekebilme politikalarında mutlak surette başarılı olma

zorunluluğudur (Badem, 2014).

Bilgi ekonomisi gerçekliğinde yaşanan küresel rekabette yükseköğretim kurumları için

sadece araştırma ve geliştirme fonksiyonlarına sahip olmak yeterli olmamaktadır. Araştırma

ve geliştirme süreçlerine odaklanma yanında üniversiteler katma değer yaratan

ticarileştirilebilir yeni bilgilerin de üretimine yoğunlaşmak zorundadırlar (Başar, 2014).

Sistem yaklaşımı çerçevesinde incelendiğinde yükseköğretim kurumları, belirledikleri

amaçları gerçekleştirebilmek için çevrelerinden bir takım girdi ve kaynakları alarak işler, daha

sonra da bulundukları çevreye çıktı olarak arz etmektedirler. İnsan kaynakları kapsamında

öğrenciler ve akademisyenler ve ayrıca finans kaynakları yükseköğretimin temel girdilerini

temsil etmektedirler. Eğitim-öğretim süreçleri ve araştırma etkinlikleri kapsamında işlenen

mevcut girdiler, yeni bilgiler ve yetişmiş nitelikli insan kaynakları olarak toplum yararına

sunulmaktadır (Celep ve Tülübaş, 2015).

Bireylerin eğitim hizmetlerini talep ederken odaklandıkları pek çok değişken vardır.

Bu değişkenlerden birisi de fiyat ve kalite algısıdır. Özellikle eğitim hizmetlerinin sunumunda

bireyler aldıkları eğitim hizmetinin faydasıyla maliyetini karşılaştırmaktadırlar. Bireyler için

talep ettikleri eğitim hizmeti için ödemiş oldukları bedel önemli bir maliyet bileşenini temsil

etmektedir (Bümen, 2017).

Yükseköğretim kurumlarından beklenen evrensel rollerin toplum yararı için hayata

geçirilmesi, önemli bir maliyete de katlanmayı beraberinde getirmektedir. Bir başka deyişle

yükseköğretim kurumlarının araştırma ve geliştirme süreçlerinin iyileştirilmesi, eğitim ve

öğretim faaliyetlerinin etkili bir şekilde sunulabilmesi, büyük yatırımların yapılabilmesine

bağlıdır (Penpece, 2014).


DOI: 10.18039/ajesi.682044

386

Nüfus artış hızı karşısında yükseköğretim arz ve talebi arasındaki dengesizlikler,

alternatif finansman kaynaklarına olan gereksinim, gelişen yeni teknolojilerin yoğun olarak

kullanımının etkisi ve artan rekabet koşulları, dünyada vakıf üniversiteleri gerçekliğini ön

olana çıkaran değişkenleri temsil etmektedir (Ayan, 2007, s.400). Yükseköğretim arzının

mevcut yükseköğretim sistemi içerisinde arttırılmasında, vakıf üniversiteleri devlet

üniversiteleri ile birlikte önemli sorumluluklar üstlenmektedirler (Marşap, 2008, s.363).

Bu araştırma kapsamında, 2016 yılı itibariyle Türkiye’de hizmet vermekte olan toplam

55 vakıf üniversitesine ilişkin öğrenci kontenjanları ve ilgili yıl itibariyle bu kontenjanlara

yerleştirilen öğrencilerden sağlanan gelir miktarları 2004-2016 yılları kapsamında analiz

edilmiştir.

Her bir grup için ayrı olarak yürütülen Wilcoxon İşaretli Sıralar testleri sonucunda,

üniversitelerin bekledikleri ve elde ettikleri ortalama gelirler arasındaki farkın istatistiksel

anlamlı olduğu görülmüştür. Dolayısıyla her bir grupta bulunan üniversiteler için genel bir

değerlendirme yapıldığında, üniversitelerin hedefledikleri mali kazanca ulaşamadıkları

söylenebilir. Bu sonuç, ayrıca doluluk oranlarının her bir kategorideki üniversiteler için

ortalama olarak %70 civarında olmasıyla da paralellik göstermektedir.

Kruskall Wallis H testi sonucunda üniversitelerin ortalama doluluk oranlarının, hizmet

yıllarına göre anlamlı bir farklılık göstermediği görülmüştür. Genel olarak her üç hizmet yılı

kategorisinde yer alan üniversitelerin aktif oldukları yıllardan itibaren ortalama doluluk

bakımından %70’lik bir hedefi tutturdukları görülmektedir. Diğer bir ifadeyle, doluluk

oranları bakımından vakıf üniversitelerinin tamamına ilişkin genel bir değerlendirme

yapıldığında, açılan kontenjanların ortalama olarak %70 oranında doldurulduğu söylenebilir.

Elbette bu oran genel bir istatistik olup, bireysel olarak her bir üniversitenin yıllara göre

ortalama doluluk oranları değişkenlik göstermektedir. Ayrıca bireysel olarak üniversitelerin

bu durumları bulgularda sunulan grafik ve tablolardan incelenebilir. Ancak yine de bu bulgu


DOI: 10.18039/ajesi.682044

387

ışığında, daha fazla geçmişe sahip üniversitelerin diğer üniversitelerden daha fazla doluluk

oranına sahip olacağı düşüncesinin doğru olmadığı değerlendirmesi yapılabilir. Bu durum

betimsel bulgular detaylı olarak incelendiğinde de görülmektedir. 10 yıldan fazla geçmişe

sahip olan üniversiteler içerisinde doluluk oranı ortalama %90’ın üzerinde olan üniversitelerin

(Örneğin Sabancı Üniversitesi) yanında yine aynı grupta %60’nin altında olan üniversiteler de

(Örneğin Okan Üniversitesi) yer almaktadır.

Ortalama TL gelir miktarları için yapılan Kruskall Wallis H Testi sonucunda ise en az

iki hizmet yılı kategorisi arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. İkili karşılaştırma

testleri sonrasında bu anlamlı farklılığın 10 yıl ve üzerinde geçmişe sahip üniversiteler ile

diğer iki kategoride yer alan üniversiteler arasında olduğu görülmüştür. Gerçekten de 10 yıl

ve üzerinde geçmişe sahip vakıf üniversitelerinin genel TL gelir ortalamaları, diğer iki

üniversitenin ortalamalarının iki katından fazladır. Öte yandan 6-10 yıl ile 5 yıl ve altı

kategorilerinde yer alan üniversitelerin ortalama gelirleri ise anlamlı bir farklılık

göstermemiştir. Bu açıdan bakıldığında, yeni açılan üniversitelerin sağlanan gelir bakımından

gösterdikleri performansın 6-10 yıldır faaliyet gösteren üniversiteler kadar iyi olduğu yorumu

yapılabilir. Öte yandan 10 yıl ve üzerinde geçmişe sahip üniversitelerin bu denli yüksek bir

gelire sahip olmalarında, yıllık ortalama 15 bin USD üzerinde gelir sağlayan 3 üniversitenin

olması etkili olmuştur. 6-10 yıllık üniversiteler içerisinde sadece bir üniversite 10 bin USD’yi

aşarken, 5 yıl ve altında geçmişe sahip üniversitelerde ise en yüksek miktar 6 bin USD

civarında kalmıştır.

Bu araştırmanının ortaya çıkarmış olduğu sonuçlardan hareketle, araştırmacılar ve

uygulayıcılara yönelik geliştirilen öneriler aşağıdaki başlıklarda özetlenmiştir:

• 10 yıl ve üzerinde hizmet yılına sahip olan üniversitelerin düşük doluluk oranına

sahip olmasına neden olan faktörlerin incelenmesi, gelecekte yapılacak

araştırmalar için faydalı olabilecektir.


DOI: 10.18039/ajesi.682044

388

• Vakıf üniversitelerinin doluluk oranlarına etki eden faktörler, tüm paydaşların

görüşleri alınarak incelenmek suretiyle gelecekte yapılacak olan araştırmalara

katkı sağlayabilecektir.

• Benzer çalışmalar gelecekte yurt dışındaki vakıf üniversitelerinin doluluk oranları

ve gelir düzeyleri bağlamında da genişletilerek Türkiye’deki vakıf üniversiteleri

ile bu kapsamda karşılaştırılmasının, karşılaştırmalı eğitim yönetimi ve eğitim

ekonomisi alanlarına katkı getirebileceği düşünülmektedir.

• Eğitim hizmetlerinin pazarlaması konu başlığı, eğitim ekonomisinin diğer güncel

konularıyla birlikte disiplinler arası bir bakış açısıyla çalışılabilir.

• Vakıf üniversitelerinin ekonomik etkinliğine etki eden diğer faktörlerle ilgili, vakıf

üniversitelerinin yöneticileriyle derinlemesine görüşmeler yapılabilir.

• Vakıf üniversitelerinin doluluk oranlarını etkileyen etmenlere yönelik

iyileştirmeler sağlanabilir.

• Vakıf üniversitelerinden mezun olan öğrencilerin istihdamı kapsamında, vakıf

üniversitelerinin mezuniyet sonrası öğrencilerle işverenlerin mesleki görüşmeler

yapmasını sağlayan politikalar geliştirmeleri önerilebilir.

Kaynakça

Adem, M. (2008). Eğitim planlaması. (4. Baskı). Ankara: Ekinoks Yayınevi.

Alpaydın, Y. (2015). Türkiye’de yükseköğretim mezunlarının eğitim alanlarına uygun işlerde

istihdamına yönelik politikaların analizi. A. Gümüş (Ed.), Türkiye’de eğitim

politikaları içinde (ss.323-350). Ankara: Nobel Yayıncılık.

Ayan, M. (2007). Türkiye’de vakıf üniversitelerinin geleceği. C.C. Aktan (Ed.), Değişim

çağında yükseköğretim. Global trendler-paradigmal yönelimler içinde (ss.399-403).

İzmir: Yaşar Üniversitesi.


DOI: 10.18039/ajesi.682044

389

Badem, A.C. (2014). Üniversitelerde tam maliyetleme (Full costing). Kocaeli: Umuttepe

Yayınları.

Başar, M. (2014). Akademik girişimcilik. Kuruluş finansmanı ve şirketleşme süreci. Eskişehir:

Nisan Kitabevi.

Birinci, M. (2014). Üniversitelerde stratejik yönetim uygulamalarının performansa etkileri:

Devlet ve vakıf üniversitelerinin karşılaştırmalı analizi. Yükseköğretim Dergisi, Aralık,

4(3), 135-147. doi:10.2399/yod.14.013

Bulut, M. (2014). Ekonomi ve yükseköğretim. Yeni Türkiye Dergisi (Eğitim Özel Sayısı),

2(7), 737-744.

Bümen, H. (2017). Eğitim hizmetleri pazarlaması. Bursa: Ekin Basım, Yayın, Dağıtım.

Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2017). Sosyal bilimler için istatistik. (19. Baskı).

Ankara: Pegem Akademi.

Celep, C., & Tülübaş, T. (2015). Yükseköğretimin yönetimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.

Cevher, E. (2015). Türkiyedeki vakıf üniversitelerinin eğitim faaliyetlerinin mevcut

durumunun araştırılması. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Dergisi, Nisan, 6(1), 25-50, http://sbedergi.karatekin.edu.tr/Makaleler

/76392071_2.%20T%C3%BCrkiyede%20Vak%C4%B1f.pdf adresinden 01 Aralık

2018 tarihinde erişilmiştir.

Çam-Tosun, F. (2015). Vakıf ve devlet üniversitelerinde bütçe yönetimi süreçlerinin bazı

değişkenlere göre değerlendirilmesi. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim

Dergisi, Mayıs, 23(2), 679-696. http://79.123.169.199/ojs/index.php/Kefdergi

/article/view/112/211 adresinden 01 Aralık 2018 tarihinde erişilmiştir.

Çeken, N. (2012). Yükseköğretimde eğitim pazarlamasını etkileyen faktörler: Devlet ve Vakıf

Üniversitelerine yönelik eğitim pazarlaması anket uygulaması. (Yayımlanmamış

http://sbedergi.karatekin.edu.tr/Makaleler%20/76392071_2.%20T%C3%BCrkiyede%20Vak%C4%B1f.pdf

http://sbedergi.karatekin.edu.tr/Makaleler%20/76392071_2.%20T%C3%BCrkiyede%20Vak%C4%B1f.pdf

http://79.123.169.199/ojs/index.php/Kefdergi


DOI: 10.18039/ajesi.682044

390

Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 325234).

Çimen, O. (2012). Yükseköğretimde talep-finansman-kalite Gümüşhane Üniversitesi Sosyal

Bilimler Elektronik Dergisi, Haziran, 6(3), 159-182.

https://dergipark.org.tr/download/article-file/84402 adresinden 01 Ocak 2019 tarihinde

erişilmiştir.

Erdoğan, İ. (2016). Gelenekten geleceğe eğitim bilimi. Kuram ve uygulama. İstanbul: Sümer

Kitabevi.

Erguvan, İ.D. (2010). Vakıf üniversitelerinin Türkiye yükseköğretim sistemine etkilerinin

incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri

Enstitüsü, İstanbul. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir.

(Tez No. 261981).

Erkuş, A. (2017). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. (5. Baskı). Ankara:

Seçkin Yayıncılık.

Gökçekuş, H., & Yontar, A. (2008). Vakıf üniversitelerinde geleceğin planlanmasında

inovasyon kültürü ve bilgi yönetimi ilişkisinin önemi. İ. Bircan (Ed.), Türkiye’nin

2023 vizyonunda vakıf üniversiteleri içinde (ss.56-75). Ankara: Atılım Üniversitesi

Yayınları.

Günay, D. (2014). Türkiye’de yükseköğretimin mevcut durumu, sorunları, gelişmeler ve

öneriler. Yeni Türkiye Dergisi (Eğitim Özel Sayısı), 2(7), 678-695.

İbrahimoğlu, V.C. (2010). Eğitimin iktisadi kalkınmadaki işlevinin Türkiye'de yükseköğretim

örneğinde incelenmesi ve değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Yükseköğretim Kurulu Ulusal

Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 279675).

https://dergipark.org.tr/download/article-file/84402


DOI: 10.18039/ajesi.682044

391

İlağa, H. (2010). Vakıf yükseköğretim kurumlarının mali özerkliği ve vergilendirilmesi.

(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler

Enstitüsü, İstanbul. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir.

(Tez No. 291420).

Kabasakal, Ö. (2014). Yükseköğretimde çeşitlilik ve vakıf üniversiteleri. Yeni Türkiye Dergisi

(Eğitim Özel Sayısı), 2(7), 761-766.

Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi. Kavramlar-ilkeler-teknikler. (31. Baskı).

Ankara: Nobel Yayıncılık.

Korkut, H. (2002). Sorgulanan yükseköğretim. (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.

Kostakoğlu, S.F. (2017). Modern ekonomide rekabet. Geleneksel yaklaşımdan modern

yaklaşıma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Küçükcan, T., & Gür, B.S. (2009). Türkiye’de yükseköğretim. Karşılaştırmalı bir analiz.

Ankara: Seta Yayınları.

Marangoz, M. (2016). Girişimcilikte güncel konular ve uygulamalar. İstanbul: Beta Basım,

Yayım, Dağıtım.

Marşap, A. (2008). Türkiye’nin 2023 vizyonunda vakıf üniversiteleri: Ekolojik çevre ve iklim

değişikliği açılımları. İ. Bircan (Ed.), Türkiye’nin 2023 vizyonunda vakıf üniversiteleri

içinde (ss.363-382). Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları.

ÖSYM. (2004). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans programları

http://osym.gov.tr/dosya/1-28470/h/tablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde

erişilmiştir.

ÖSYM. (2004). Yükseköğretim programlarına ek yerleştirme kılavuzu

[http://osym.gov.tr/dosya/1-28505/h/1-2004ekkilavuz.pdf adresinden 01 Ocak 2016

tarihinde erişilmiştir.

http://osym.gov.tr/dosya/1-28470/h/tablo4.pdf

http://osym.gov.tr/dosya/1-28505/h/1-2004ekkilavuz.pdf


DOI: 10.18039/ajesi.682044

392


http://osym.gov.tr/dosya/1-28294/h/41.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde

erişilmiştir.


http://osym.gov.tr/dosya/1-28303/h/4-2005ektablo42.pdf adresinden 01 Ocak 2016


ÖSYM. (2006). Merkezi yerleştirme ile öğrenci alan yükseköğretim lisans

programlarıhttp://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2006_YERLESTIRME_K

LVZ/6_TABLO4_.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2006OSYSEKKLVZ/TABLO4.pdf

adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2007_OSYS_TERCIH_KILAVUZU/2

007-OSYS_TERCIH_TABLO4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2007ekyerlestirme/tablo4.pdf



http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2008/2008_OSYS_TERCIH_KILAVU

ZU/6_tablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2008/OSYSEKYER/TABLO4.pdf


http://osym.gov.tr/dosya/1-28294/h/41.pdf

http://osym.gov.tr/dosya/1-28303/h/4-2005ektablo42.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2006_YERLESTIRME_KLVZ/6_TABLO4_.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2006_YERLESTIRME_KLVZ/6_TABLO4_.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2006OSYSEKKLVZ/TABLO4.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2007_OSYS_TERCIH_KILAVUZU/2007-OSYS_TERCIH_TABLO4.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2007_OSYS_TERCIH_KILAVUZU/2007-OSYS_TERCIH_TABLO4.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2007ekyerlestirme/tablo4.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2008/2008_OSYS_TERCIH_KILAVUZU/6_tablo4.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2008/2008_OSYS_TERCIH_KILAVUZU/6_tablo4.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2008/OSYSEKYER/TABLO4.pdf


DOI: 10.18039/ajesi.682044

393


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2009/2009_OSYS_TERCIH_KILAVU

ZU/tablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.


http://osym.gov.tr/dosya/1-50996/h/2009osysektablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016



http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2010/OSYS/Kilavuzlar/TercihKilavuzu/201

0_OSYS_Tablo4.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2010/OSYS/Kilavuzlar/EkYerlestirmeKilav

uzu/2010_OSYS_EKYER_KLVZ_6.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde

erişilmiştir.


http://www.osym.gov.tr/dosya/1-57952/h/2011tablo4-2172011.pdf adresinden 01

Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.


http://www.osym.gov.tr/dosya/1-58386/h/2011osysekyerkilavuz-3-10-2011.pdf


ÖSYM. (2012). Yükseköğretim programları ve kontenjanları kılavuzu

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2012/OSYS/2012OSYSKONTKILAVUZ.p

df adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.


http://www.osym.gov.tr/dosya/1-60832/h/2012-osys-ekkilavuz-27092012-2.pdf


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2009/2009_OSYS_TERCIH_KILAVUZU/tablo4.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/arsiv/2009/2009_OSYS_TERCIH_KILAVUZU/tablo4.pdf

http://osym.gov.tr/dosya/1-50996/h/2009osysektablo4.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2010/OSYS/Kilavuzlar/TercihKilavuzu/2010_OSYS_Tablo4.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2010/OSYS/Kilavuzlar/TercihKilavuzu/2010_OSYS_Tablo4.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2010/OSYS/Kilavuzlar/EkYerlestirmeKilavuzu/2010_OSYS_EKYER_KLVZ_6.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2010/OSYS/Kilavuzlar/EkYerlestirmeKilavuzu/2010_OSYS_EKYER_KLVZ_6.pdf

http://www.osym.gov.tr/dosya/1-57952/h/2011tablo4-2172011.pdf

http://www.osym.gov.tr/dosya/1-58386/h/2011osysekyerkilavuz-3-10-2011.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2012/OSYS/2012OSYSKONTKILAVUZ.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2012/OSYS/2012OSYSKONTKILAVUZ.pdf

http://www.osym.gov.tr/dosya/1-60832/h/2012-osys-ekkilavuz-27092012-2.pdf


DOI: 10.18039/ajesi.682044

394


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2013/OSYS/2013%20%C3%96SYS%20KO

NT%20KILAVUZU%20BASKI%20(Tablo%204)_KB.pdf adresinden 01 Ocak 2016



http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2013/OSYS/2013OSYSEKYERLESTIRME

KILAVUZU25.09.2013.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.

ÖSYM. (2014). Yükseköğretim programları ve kontenjanları

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2014/OSYS/Tercih/2014-

OSYSKONTKILAVUZU14072014.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde

erişilmiştir.


[http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2014/OSYS/osys-ek/t-4-baski15092014.pdf



http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2015/OSYS/2015-

OSYSKONTKILAVUZU01072015.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde

erişilmiştir.


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2015/OSYS/EKYERLESTIRME/TABLO-

421082015.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2016/OSYS/2016-

OSYSKontenKilavuzu27062016.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2013/OSYS/2013%20%C3%96SYS%20KONT%20KILAVUZU%20BASKI%20(Tablo%204)_KB.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2013/OSYS/2013%20%C3%96SYS%20KONT%20KILAVUZU%20BASKI%20(Tablo%204)_KB.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2013/OSYS/2013OSYSEKYERLESTIRMEKILAVUZU25.09.2013.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2013/OSYS/2013OSYSEKYERLESTIRMEKILAVUZU25.09.2013.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2014/OSYS/Tercih/2014-OSYSKONTKILAVUZU14072014.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2014/OSYS/Tercih/2014-OSYSKONTKILAVUZU14072014.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2014/OSYS/osys-ek/t-4-baski15092014.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2015/OSYS/2015-OSYSKONTKILAVUZU01072015.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2015/OSYS/2015-OSYSKONTKILAVUZU01072015.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2015/OSYS/EKYERLESTIRME/TABLO-421082015.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2015/OSYS/EKYERLESTIRME/TABLO-421082015.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2016/OSYS/2016-OSYSKontenKilavuzu27062016.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2016/OSYS/2016-OSYSKontenKilavuzu27062016.pdf


DOI: 10.18039/ajesi.682044

395


http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2016/OSYS/EKYER/TABLO-

4_lisans04112016.pdf adresinden 01 Ocak 2016 tarihinde erişilmiştir.

Özel- Kadılar, G. (2015). Türkiye’deki vakıf üniversitelerinin etkinlik çözümlemesi. Eğitim

ve Bilim, 40 (177), 31-41. doi: 10.15390/EB.2015.1813

Özkan, M., & Gedikoğlu, T. (2014). Türk yükseköğretim finansmanına ilişkin görüşler.

Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, August, 4(2), 99-111. doi: 10.5961/jhes.2014.093

Özsağır, A. (2013). Bilgi ekonomisi. Tanım-uygulamalar-örnekler. (3. Baskı). Ankara: Seçkin

Yayıncılık.

Penpece, D. (2014). Yükseköğretim kurumlarında pazarlama. Türkiye’deki mevcut durum.

Adana: Karahan Kitabevi.

Polatcan, M. (2016). Küreselleşme ve yükseköğretim. Paradigma değişimi, eğilimler ve

Türkiye Yükseköğretimi. N. Çelebi (Ed.), Küreselleşme ve eğitime yansımaları içinde

(ss.183-230). Ankara: Nobel Yayıncılık.

Sart, G. (2018). OECD ülkelerinde küresel rekabet gücü ve yükseköğrenimin rolü. G. Sart &

E. Sarıdoğan (Eds.), Ankara: Nobel Yayıncılık.

Saruhan, Ş.C., & Yıldız, M.L. (2013). Çağdaş yönetim bilimi. (2. Baskı). İstanbul: Beta

Basım, Yayım, Dağıtım.

Sönmez, H. (2014). Vakıf üniversitelerinde eğitim pazarlaması uygulamalarının öğrenci

memnuniyetine etkileri üzerine İstanbul ilinde bir alan araştırması. (Yayımlanmamış

Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.


Söyler, İ. (2008). Eğitim hizmetleri bağlamında vakıf üniversitelerinin finansal ve vergisel

sorunları [Financial and tax-related problems of foundation universities within the

context of educational services]. Maliye Dergisi, Ocak-Haziran, 154, 52-76.

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2016/OSYS/EKYER/TABLO-4_lisans04112016.pdf

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2016/OSYS/EKYER/TABLO-4_lisans04112016.pdf


DOI: 10.18039/ajesi.682044

396

https://maliyedergisi.sgb.gov.tr/yayinlar/md/154/5.ilhamisoyler.pdf adresinden 01

Ocak 2019 tarihinde erişilmiştir.

Şakar, N. (2008). Vakıf üniversiteleri kurumsallaşmanın neresinde? İ. Bircan (Ed.),

Türkiye’nin 2023 vizyonunda vakıf üniversiteleri içinde (ss. 177-184). Ankara: Atılım

Üniversitesi Yayınları.

Şimşek, M. (2014). Yükseköğretimin dünü, bugünü, yarını. Yeni Türkiye Dergisi (Eğitim Özel

Sayısı), 2(7), 696-706.

Şişman, M. (2015). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. (9. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.

Temiz, E. (2014). Vakıf üniversitelerinde finansal raporlama. (Yayımlanmamış Yüksek

Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.


Yılmaz, T. (2014). Yükseköğretimde vakıf üniversiteleri ve Hasan Kalyoncu Üniversitesi

örneği. Yeni Türkiye Dergisi (Eğitim Özel Sayısı), 2(7), 767-768.

Yüksel, A. (2014). Türkiye'de devlet üniversitelerinde uygulanan performans esaslı bütçeleme

sistemininin vakıf üniversitelerine uygulanabilirliği ve veri zarflama analizi ile

fakültelerin etkinliklerinin ölçülmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Başkent

Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez

Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 350961).

Extended Abstract

The purpose of this study is to analyse the data of 55 foundation universities between

2004 and 2016 academic years in terms of the expected and realised number of students and

income of preparatory and first grade classes. The sub-problems below have been tried to be

answered in accordance with the general purpose of the study.

Within the context of the data between 2004 and 2016;

• What is the annual extent of change of student occupancy rates in the foundation

universities having 10 or more years of service?

https://maliyedergisi.sgb.gov.tr/yayinlar/md/154/5.ilhamisoyler.pdf


DOI: 10.18039/ajesi.682044

397

• What is the annual extent of change of average income in terms of Turkish Liras and

American Dollars of foundation universities having 10 or more years of service?


universities having 6 to 10 years of service?


American Dollars of foundation universities having 6 to 10 years of service?


universities having 5 or less years of service?


American Dollars of foundation universities having 5 or less years of service?

• Is there a significant difference between the expected and realised average income

levels of universities grouped according to the years of service?

• Is there a significant difference between the student occupancy rates and realised

average Turkish Lira income and their years of service?

According to the results of Wilcoxon signed ranks applied separately to each group, there

has been found a statistically significant difference between the anticipated and actual average

incomes. Therefore, it could be stated that the universities in each group has not achieved the

targeted income levels. It has been found out through the Kruskal Wallis H test that there is

not a significant difference between the average occupancy rates and the years of service.

Generally speaking, it could be inferred that the universities from three different categories

sorted in terms of the year of service have achieved 70% student occupancy rate since they

started their education and training activities. According to the results of Kruskal Wallis H

test applied to the average income of the universities, there has been found a statistically

significant difference within ‘minimum two years of service’ group. Paired comparison test

has indicated that there is a significant difference between the universities that has over 10

years of service and those within other two groups. Indeed, the universities with over 10 years

of experience have twice as much Turkish Lira average income than that of within other two

groups. On the other hand, there is not a significant difference in terms of average income

between the universities having 6-10 years of service and 5 or less years of service. When

considered from this point of view, it could be stated that the income level of newly opened

universities is as higher as that of the universities with 10 or more years of service. On the

other side, the fact that the income level of the universities with 10 or more years of

experience is so high accounts for three universities whose annual average tuition fee is over


DOI: 10.18039/ajesi.682044

398

15 thousand dollars. While there is only one university in 6-10 years of experience whose

annual tuition fee is over 10 thousand dollars, the highest fee of the universities with 5 or less

years of service is below 6 thousand dollars.

vakıf Üniversitelerinin ekonomik etkinliğinin Öğrenci...

Documents