Uyku Bozukluklarına Genel Bakış

Yrd.Doç. Dr.Levent SÜTÇİGİLGATA Psikiyatri AD. Öğretim Üyesi

Legendre ve Pieron “Hipnotoksin teorisi” (1907)uyku deprivasyonlu köpeklerden alınan serumun uyku yoksunluğu olmayan köpeklerde uykuyu başlattığı gösterilmiş.

Hans Berger (1923)Beynin elektriksel aktivitesini kaydetmesi

Aserinsky ve Kleitman Uyku sırasında göz hareketlerinin tanımlanması

Dement ve Kleitman Farklı fizyolojik parametreleri tanımlanarak

uykudaki periyodik dönemlerin tanımlanması

Moruzzi ve Magoni; Steriade Kortikal aktivasyonun, Retiküler Assanden Aktivatör Sistem aracılığıyla oluşması

Uyku, Uyanıklık halinin bitmesinin doğal sonucudur (Pasif bir süreçtir, 1950’ler)

Serotonerjik mekanizma – Rafe çekirdekleri – uyku ilişkisi (1960’lar).

Nörofizyolojik açıdan uyku sinir sisteminin sirkadiyen ritmlere entegre olmuş aktif bir süreci olarak tanımlamak mümkündür.

Normal uyku nedir?

Uyandığında kendisini güne zihinsel ve bedensel açıdan hazır, zinde ve dinlenmiş hissetmesidir.

Bir uyku siklusu NREM ve arkasında gelen REM 2’ in oluşturduğu uyku dönemidir.

Erişkinde 3-5 uyku siklusu gerçekleşir.

GATF Uyku Araştırmaları Labaratuvarı

Kuruluş: 1984

Prof. Dr. Hamdullah AYDINProf. Dr. Fuat ÖZGEN

EEG: Nispeten düşük voltaj, karışık frekans, Teta aktivitesi, yavaş Alfa, testere dişli dalga

EOG: Fazik REM,

EMG: Tonik supresyon, fazik dönemler

UYKU BOZUKLUKLARININ SINIFLANDIRILMASI

Diagnostic Classification of Sleep and Arousal Disorder (1979)

- Uykuyu başlatma ve sürdürme güçlüğü ile seyreden bozukluklar

- Gündüz aşırı uykululuk ile seyreden uyku bozuklukları

- Parasomnialar- Sirkadiyen Ritm Bozuklukları

International Classification of Sleep Disorder (ICSD-I) (1990, 1997)

International Classification of Sleep Disorder (ICSD-II) (2005)

İnsomnialarUykuda Solunum BozukluklarıUykuda Solunum Bozukluğuna Bağlı Olmayan Aşırı Uykululuk HalleriSirkadiyen Ritm BozukluklarıParasomnialarUykuya Bağlı Hareket BozukluklarıÇözümlenmemiş Uyku BozukluklarıDiğer Uyku Bozuklukları

GÜNDÜZ UYKULULUĞU VE HİPERSOMNİA

Uykululuk, bireyin uykuya dalma eğilimini ifade eder. Uyku-uyanıklık döngüsü içinde gün içinde uyanık kalmada güçlük ve istemsiz uyuklamalar gündüz uykululuğu olarak tanımlanır.

%12-16

Hafif: Dikkatin gerekmediği istirahat hallerindeOrta : Film seyretmek gibi hafif fiziksel

aktivitelerdeŞiddetli: Yemek yemek, konuşmak gibi aktif

durumlarda

Hipersomnia yoğun, istemsiz, uygunsuz ve açıklanamayacak ölçüde olması

Tekrarlayan ataklar/ her yerde ve kolaylıkla uykuya dalma/ Gündüz aşırı uykulu olma

Değerlendirme

Uykululuk yorgunluktan ayırt edilmelidir.

Uyku gereksinimdeki artış uykusuzluğa bağlı ortaya çıkabilir.

(uyku alışkanlıkları/ horlama/ çevresel uyaranlar vb.)

Yetersiz uyku

Uykunun kesintili olması (Fragmantasyon)

OSAS/PLM / uyku etkinliği- yatakta geçen süre

Uyku günlüğü

Epworth Uykululuk Ölçeği

• 0 = Asla uyumam• 1 = Uyuma olasılığım az• 2 = Uyuma olasılığım var• 3 = Büyük olasılıkla uyurum

• Oturup bir şeyler okurken.• Televizyon seyrederken.• Hareketsiz olarak toplum içinde otururken ( Örneğin; tiyatro

veya herhangi bir toplantıda )• Ara vermeden en az bir saat süren bir araba yolculuğunda

yolcu olarak seyahat ederken ( şoför olarak değil ) • Boş vaktim olduğunda dinlenmek için öğleden sonra

uzandığımda.• Birisiyle oturup konuşurken.• Alkol almadığım bir öğlen yemeğinden sonra hareketsizce

otururken .• Araç kullanırken, trafikte araba birkaç dakika için

durduğunda

NARKOLEPSİ

Engellenemeyen uyku atakları

% 0.02-0.067

En sık 15-25 yaşları

Birinci derece akrabada gelişme riski % 1-2

%95 i sporadik

.

OLGU

22, erkek, üniversite öğrencisiYakınma: gün içinde ani başlangıçlı, engel olunamayan

uyku dönemleri

Öyküsü:Yakınmamalarının iki yıl önce hafif düzeyde başladığı, derslerde uyuyakaldığı için öğretmenleri tarafından sık sık uyarıldığını belirtiyor. Yakınmaları öncesi akademik başarısı yüksek bir öğrenci iken uyuklamalar ile ders başarısının düştüğü, üniversiteyi düşük bir puan ile girdiği belirtilmekte.

“… derse giriyorum. Dersin ortalarına doğru uykum geliyor, dayanmaya çalışıyorum, istemesem de dayanamıyorum, başımı masanın üzerine koyuyorum uyuyorum. Arkadaşlar uyandırıyor. Uyandırmazlarsa yarım saat sonra uyanıyorum. Uyuyabilirsem bir süre kendimi iyi hissediyorum. Bir-iki saat sonra yineliyor.

Klinik

Gündüz uyku ataklarıKarşı konulamaz tarzda1 saatten kısaDinlenmiş uyanma

Katapleksi Ani korku ile düşme. 1-30 dakikaAni ve yoğun duygu değişimi

sonrası % 80 gülme sonrası% 70-90 oranında eşlik ederİzole semptom olarak görülebilir.Göz kapaklarını düşmesi,

çenede sarkma, konuşmanı durması dizlerin bükülmesi, çözülmesi

Performans düşüklüğü belirgindir

Uyku paralizisi

Bozulmuş gece uykusuUykuya başlama ve sürdürmede zorluktopla uyku süresi sağlıklılardan farklı değildir.

ÖlçeklerPolisomnografi MSLT çalışmasında her çalışmada 5

dakikadan kısa sürede uykuya dalma ve en az ikisinde REM (SOREM) tespit edilmesidir.

TedaviTedaviSemptomları kontrol edilmesini ve

günlük yaşantısını devam ettirebilmesine yardım etmeyi amaçlar.

Gece uyku düzeni sağlanmalıdır.

Alkolden ve düzensiz uykuya neden olan aktivitelerden kaçınılmalı

Gün içinde kontrollü şekerleme önerilebilir. (dört saatte bir 15-20 dakika uyku).

FarmakoterapideMetilfenidat

Modafinil (somnolitik stimulan değil)

Uyku ataklarını azaltır.

Modiodal 100 mg tablet Sabah S: 1*1

Başağrısı, ağız kuruluğu

Trisiklik antidepresanlar ve SSRI lar, katapleki ve Hipnogojik haluusinasyonlar için

PRİMER HİPERSOMNİA

Artmış uykululuk. Uzamış gece uykuları ile sabah uyanmada güçlük ve gün boyunca uykulu hal.

Oluşum mekanizması bilinmemekte.

Semptomatik tedavi

Modafinil

Modiodal 100 mg tablet 1*1 sabah. Bir hafta arayla sabah ve öğle dozları

şeklinde artırılır.

ÖZETÖZET

Gündüz uykuluğu ile seyreden bozukluklar

I Yetersiz uykuya bağlı ikincil durumlar

II Narkolepsi İstemsiz uyku atakları / Rüyalar –

uykuda REM dönemi/ Uyku sonrası dinlenmiş uyanma / Katapleksi /MSLT / Gece uykusu parçalı

III Primer hipersomniaGün boyunca uykulu hal / gece

uykusu uzamış /

Sirkadiyen Ritm Bozuklukları

Sirkadiyen ritm hipothalamusda yer alan Suprakiazmatik nukleus tarafından düzenlenir

Karanlık-aydınlık (gün ışığı vb.) Toplumsal beklentiler gibi dış

uyaranlar

Uyku uyanıklık saatleri alışıldık zamanların dışına taşar Geç yatmaUykuya dalamamaUyanamamaDinlenmemiş uyanmaGündüz aşırı uykululukDikkat kaybı gibi hem insomnia hem de hipersomnia bulguları ile başvurabilirler.

Uykunun yapısında belirgin bir bozulma yoktur

Gecikmiş Uyku Fazı BozukluğuGecikmiş Uyku Fazı Bozukluğu

İstenilen saatten daha geç uyuma ve uyanma zamanlarıyla karakterizedir.

Uykuya dalma zorluğu ve sabah uyanma güçlüğü mevcuttur.

Tipik olarak gece 02.00–06.00 ile 10.00 -13.00 saatleri arasında uyumayı tercih ederler.

Erken Uyku Fazı BozukluğudurErken Uyku Fazı Bozukluğudur

Burada istenilen zamandan daha erken uyuma ve uyanma mevcuttur.

Ortalama olarak saat 18.00- 21.00 saatlerinde uykuya dalıp, saat 02.00- 05.00 arasında uyanırlar.

Bu hastalar daha geç yatmaya zorlandıklarında, gün içinde uyku deprivasyonuna bağlı bulgular oraya çıkar

Tanı öykü ile konulabilir

Uyudukları sürece uyku yapısında belirgin bir bozulma yoktur.

Kronoterapi, Parlak ışık uygulaması ve Melatonin ve diğer hipnotikler

İki günde bir uyuma ve uyanma zamanını üçer saat ileri alması, bu saatlerde uyuma ve uyanması istenilir.

20.00-22.00 arasında alınacak 5 mg melatonin ertesi güne artık etki oluşturmayacak şekilde uyku başlangıcını istenilen zamana çeker.

Tedavilerin kombine uygulanması

Jet Lag

Yolculuk sırasında saat dilimlerinin hızlı bir şekilde değiştirilmesi sonucu ortaya çıkan geçici bir tablodur.

Uykuya dalma ve sürdürmede zorlukGündüz uykululuğuGenel bir keyifsizlikSomatik yakınmalar

Geçilen zaman dilimi sayısının artışı, belirti şiddetini artırabilir.

Yolculuk öncesi uyku hijyeninin düzenlenmesi

Uyuma ve uyanma zamanını basamak basamak gidilecek yerdeki uyuma uyanma zamanına uyarlamak

Yatmadan önce parlak ışıktan kaçınmak

Melatonin (2-5 mg) ya da non-benzodiazepin ilaçlar

Kafein alımı da uyanıklık ve dikkatin artmasına yardımcı olabilir

ÖZETÖZET

Sirkadiyen Ritm Bozuklukları

Uyku uyanıklık saatleri alışıldık zamanların dışına taşar Uykunun yapısında belirgin bir bozulma yoktur

Gecikmiş Uyku Fazı BozukluğuErken Uyku Fazı BozukluğudurJet Lag

Kronoterapi, Parlak ışık uygulaması ve Melatonin ve diğer hipnotikler

Huzursuz bacak sendromu (Restless legs sendrom:RLS)RLS’de hastalar bacaklarında rahatsız edici ve hoş olmayan bir histen yakınırlar.

Bu hisle birlikte ayaklarını ve bacaklarını hareket ettirme isteği olduğunu bildirirler.

Bacakları sallamak yada kısa bir yürüyüş bu hissi kısmen azaltır.

Huzursuzluk nedeniyle uykuya dalamazlar. Kalkıp bir süre yürüme ihtiyacı duyarlar.

Genellikle sabah 04.00 ile 10.00 arasında uyuyabildiklerini bildirirler.

Olgu 55 yaşında kadın hastaYakınma: Gece yatakta duramama, bacaklarda şiddetli

uyuşma ve ağrıÖyküsü: Menapoz sonrası dönemde başlayan gece

yatağa yattıktan sonra başlayan ağrı ve uyuşma benzeri yakınmalar.

“… Gece yatağa yattıktan sonra dizlerimin altında uyuşma, karıncalanma gibi bir sıkıntı başlıyor. Önceleri bir süre bacaklarımı salladığımda yeterli oluyordu. Son bir yıldır bacaklarımı sallamadan duramıyorum. Yatakta çok huzursuz yatıyorum. Eşim rahatsız olmasın diye kalkıp bir süre yürüyorum. Yürüdüğümde biraz geçiyor. Yatağa yatınca tekrar başlıyor. Elimle biraz masaj yapıyorum. Eşim masaj yapıyor, geçmiyor. Biraz uyuya kalıyorum tekrar başlıyor. Eşimde kıpırtımdan uyuyamıyor. Gece boyunca ona tekme atıyormuşum …

Prevelans % 5-15Aile öyküsü (+)30 yaş öncesi başlar

Demir- tirozin hidroksilaz-dopamin

Uyku bozukluğu yakınması ile başvururlar.

PSG de yineleyici bacak hareketleri

GebelikBöbrek yetmezliğiDemir ve folat eksikliğiPeriferal nöropatiRomatoid atrit ve fibromyaljiye ikincil olarak ortaya çıkabilir.Antihistaminikler Dopamin reseptör antagonistleri Antidepresanlar (Trisiklik ve SSRI’lar).

TedaviTedaviFerritin düzeyinin tespitidir.

Demir tedavisinden sonra ilk seçenek dopamin agonistleridir.

Dopamin agonistleri gece boyunca belirtileri azaltarak rahat bir uyku uyumaya olanak sağlarlar.

Bu tedaviye rağmen semptomlar devam ediyorsa benzodazepinler ve levodopa/ carbidopa preparatları kullanılabilir.

Antikonvulzanlardan karbamazepin ve gabapentin kullanımda olan tedavilerdir ve etkin oldukları bildirilmektedir. Gabapentin ve benzodiazepinler de kullanılabilinir.

Pramipexola Pexola tablet 0.125 mg - 0.250 mg - 1

mg.

Pripedil Trivastal 50 retard tablet

Ropinirole Requip film Tablet 0.25, 1-2-5 mg

levodopaMadopar 125 mg tablet

Sıcak/soğuk duş, yorgunluk, alkolden kaçınmak

Obstrüktif Uyku Apne Sendromu (OSAS)Obstrüktif Uyku Apne Sendromu (OSAS)

Uyku sırasında, solunumun en az 10 saniye süreyle durması, “uyku apnesi” olarak tanımlanmaktadır.

Obstrüktif

Santral

Uyku sırasında tekrarlayan üst solunum yolu obstrüksiyonuna eşlik eden artmış solunum çabası ve kan oksijenasyonunda düşme ve kısa uyarılmışlık (aurosal) ya da uyanıklıklar “Obstrüktif Uyku Apne Sendromu (OSAS) ” olarak adlandırılır.

Uykuda nefes durması

Boğulma hissi veya öksürük ile uyanma eşlerinin kendilerinde olan aşırı horlama ve gece nefes durmasını gözlemlediklerini (tanıklı apne) söylerler.

Tanı polisomnografik inceleme ile konulur.

Prevalans kadınlarda % 2, erkeklerde % 4 dür.

Artmış yaş, erkek olmak, şişmanlık ve yüksek kolesterol risk faktörüdür.

TedaviTedavi

Kilo verme tek başına tabloda düzelme sağlayabilir.

Egzersiz yapmanın kas tonusunu arttırması açısından yararlı olduğu bilinmektedir.

Alkol ve sedatif ilaçlar kullanılmamalıdır.

CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) tedavisine ek olarak modafinil tedaviye eklenebilir (Hedner ve ark. 2008).

• İnsomnia, uykuya dalma, uykuyu sürdürme ve sonlandırmaya ilişkin sorunlarla karakterize, dinlendirici olmayan uykudur.

• İnsomnianın genel nüfustaki sıklığı %30- 40

• Tüm uyku bozuklukları arasındaki oranı %50- 80

Epidemiyoloji

• 1034 katılımcı– % 29.4 uyku problemi

– % 12.5 Uykuya başlamada– % 12 Uykuyu sürdürme– % 5.8 Erken uyanma– % 15.7 Dinlendirici olmayan – % 5.1 Uyku yoksunluğu– % 4.6 Kronik yakınma

Mikroanalitik ModelHarvey’in mikroanalitik modeli

Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflandırmasına (ICSD-2) göre İnsomnia Sınıflandırması

1.Uyumsal İnsomnia (Akut İnsomnia)2.Psikofizyolojik İnsomnia3.Paradoksal İnsomnia 4.İdiyopatik İnsomnia5.Psikiyatrik Bozukluklara Bağlı İnsomnia6.Yetersiz Uyku Hijyeni7.Çocukluk dönemi davranışsal İnsomnia (Uyku başlangıcı ile ilişkili tip, Sınırlı uyku tipi, Karışık tip, adlandırılmamış tip)8.Tıbbi Duruma Bağlı İnsomnia9.İlaç ya da Maddeye Bağlı İnsomnia10.İlaç ya da Maddeye Bağlı Olmayan İnsomnia, Belirlenmemiş (Organik Olmayan İnsomnia)1.Fizyolojik (Organik) İnsomnia

Akut İnsomniya

• Stresörle ilişkili olarak ortaya çıkar.

• Kısa sürelidir.

• Stresörün ortadan kalkması / Uyum sağlama

• Uyku latensinde uzama• Uyanıklık süre ve sayısında artma• Tüm uyku süresinde azalma

Psikofizyolojik İnsomnia

• Öğrenilmiş , koşullanmış, primer

• Büyük grubu oluşturur.

• OLGU I• 35 yaşında bekar, kadın.

• TRT’de yönetici

• Yakınma: Uzun yıllardır süren uykusuzluk, son dönemlerde artan ilgi azlığı, isteksizlik sabah uyanma güçlüğü

• Öyküsü: birlikte yaşadığı annesinin uzun süreli hastalığı ve ölümü sırasında ortaya çıkan, yaz tatili yazlıkta geçirdiği süreler dışında dalgalanma göstermeyen uykusuzluk yakınmasının günlük işlevselliği olumsuz etkilediğini gün içinde uykulu olduğunu ifade etmektedir.

• … ‘ işten geç geliyorum. Yemek sonrası televizyon seyrediyorken uyuyorum. Yaklaşık yarım saat sonra uyanıyorum, yatağa geçiyorum uykum kaçıyor. Gece boyunca yatakta dönüp duruyorum. Aklım çok hızlı çalışıyor. Sürekli düşünceler aklımda dönüp duruyor. Yine uyuyamayacağımı anlıyorum sıkıntı ile salona geçiyorum.

• Salonda televizyon seyrediyorum. Bir iki saat böyle geçiyor. Saat 02.00 de tekrar yatağa geçiyorum. Yarım saat sonra uyuyorum. Sabah çalar saat ile kalkıyorum. Zor uyanıyorum. Sabah uykululuk hali gün boyunca devam ediyor.

• Fırsat olursa öğle tatili odamın kapısını kapatıp şekerleme yapıyorum. • Hafta sonları öğleye kadar uyuyorum…’

Psikofizyolojik İnsomnia

• Öğrenilmiş , koşullanmış, primer,

• Büyük grubu oluşturur.

• Uyuyamama ile gerginlik ve kaygı kısır döngüye neden olur.

• Uyumak için çaba harcarlar

• 20-40 yaş sık

• Uzamış uyku latensi, fragmente uyku, alfa intrüzyon sabah erken uyanma

• Ters birinci gece etkisi• Alışkın olduğu ortamlar dışında iyi uyku

Hastanın Değerlendirilmesi

İlk değerlendirme• Hastanın yakınmaların

belirlenmesi• Uykuya başlama ya da

devam ettirmede güçlük• Erken uyanma• Dinlendirici olmayan

uyku• Gün içindeki etkilerinin

sorgulanması• Yakınmaların sıklığı• Yakınmaların süresi

• Uyku-uyanıklık düzeni• Presipite eden olaylar• Gece ortaya çıkan diğer bulgular ya da

olaylar• Yatak odası koşullarının değerlendirilmesi• İnsomnia ile ilişkili olabilen davranışların

değerlendirilmesi• Hastanın bilişsel hataları• Önceki tedavileri• Presipite eden ya da neden olan

faktörlerin değerlendirilmesi• Psikiyatrik bozuklukların değerlendirilmesi• Diğer tıbbi nedenli tedavilerin, madde

kötüye kullanımların değerlendirilmesi• Tıbbi ve nörolojik bozuklukların

değerlendirilmesi• Diğer uyku bozuklukların

değerlendirilmesi

• Yakınmaları Doğası• Uyku Uyanıklık düzeyi

• UYKUNUN • BAŞLANGICI?• SÜRDÜRÜLMESİ?• SONLANDIRILMASI?

İnsomniada polisomnografi çalışma endikasyonları

Klinik değerlendirmede düşünülen: Periyodik bacak hareketleri bozukluğu Uykuda solunum bozukluğu

Klinik tanının kuşkulu olduğu: Tedavinin başarısız olduğu olgular Uykuda şiddet davranışları Dirençli sirkadiyen ritim bozuklukları

TedaviTedavi

• I. Uyku ve uykuya geçiş konusunda hastanın eğitimi

• II. Depresyon, ağrı ve tıbbi bozukluklar gibi gece uykusunu bozan ikincil nedenlerin ortadan kaldırılması

• III. Uykuya geçişi ve devamını sağlayan veya uyku-uyanıklık ritmi üzerinde rol alan merkezi mekanizmaların kullanılması

• IV. Uykusuzluk konusunda aşırı kaygı gibi uykusuzluğun olumsuz sonuçlarını hedef alan yöntemler

Uyku Hijyeni Eğitimi

Sağlıklı uyku alışkanlıkları ve çevresel koşullar hakkında hastanın bilgisini ve farkındalığını artırmak

Daha doğru ve sağlıklı uyku hijyeni alışkanlıkları kazandırmak.

Her sabah aynı saatte kalkmalı, Dinlenmek amacıyla uyumaya devam etmek dinlendirici olmadığı gibi uyku ritmini de bozabilmektedir. Yatış saatinin de aynı saatlerde olması sağlanmalı Gündüz uykuları kaldırılmalı Düzenli egzersiz yapılmalı, özellikle akşamüzeri tavsiye edilmekle beraber, yatma saatinden 3–4 saat öncesine kadar fiziksel yorucu aktivitelerden kaçınılmalı Yatak odasında aşırı ses, ışık, ısı yönünden korunmuş olmalı Uyku saatine yakın (yatmadan 2 saat öncesine kadar) yemek yememeli. Yatma saatinden en az 6 saat öncesine kadar kafeinli, alkollü, kolalı içeceklerden ve tütün kullanımından kaçınılmalı Gece uyunamadığında yatakta uyumak için zorlanmamalı Yatmadan önce solunum egzersizi gibi gevşeme teknikleri kullanılabilir.

Kafein

İçecek/gıda maddesi Miktar Kafein (mg)

Çay 150 ml 25–50

Hazır kahve 150 ml 60–80

Filtre kahve 150 mg 100–150

Kola 330 ml 40–60

Sade çikolata 100g 40

Sütlü çikolata 100g 15

Beyaz çikolata 100g 0

Yaşam stili ile ilgili faktörler

KafeinNikotinAlkol DiyetEgzersiz

Yatak odası ile ilgili faktörlerGürültüOda ısısıVücut ısısıOdanın aydınlatmasıOdanın havalandırması

Uyku Hijyeni

• Benzodiazepinler• Benzodiazepin Olmayan Benzodiazepin Reseptör

Agonistleri– Zopiclon (İmovan)– Eszopliclon– Zolpidem– Zaleplon– İndiplon

• Antidepresanlar• Antihistaminikler• Melatonin• Bitkisel bileşenler sayılabilir.

• Benzodiazepinler

• Uykuya geçiş süresini kısaltır• Toplam uyku süresini artırır• Uyanıklık sayısını azaltırlar.

• REM uykusu gecikir ve REM uyku süresi kısalır ve REM uykusundaki hızlı göz hareketleri ile rüyalar azalır.

• İlacın kesildiği dönemlerde REM reboundu ortaya çıkar.

• Benzodiazepin Olmayan Benzodiazepin Reseptör Agonistleri

• GABA A α–1 alt birimine bağlanırlar

• Kas gevşetici ve antikonvülzan özellikler göstermezler.

• Bir- yedi saat arasında değişen yarılanma ömürleri ile daha güvenli bir etki profiline sahiptirler.

• Psikomotor hız ve bellek sorunları, çekilme bulguları, tolerans, rebound fenomeni, bağımlılık ve kötüye kullanım daha az sıklıkla görülür. bildirilmiştir

• Zopiklon (İmovan)• Zolpidem• Eszopiklon• Zaleplon

• Zopiklon (imovan 7.5 tablet)

• En yüksek plazma seviyesine 2 saat içinde ulaşır. • 4–6 saat ile kısa yarılanma ömrüne sahiptir.• Etki süresi 6–8 saat sürer. • Genel tedavi doz aralığı 7.5–15 mg’dır.• Yaşlılarda ve karaciğer hastalığı olanlarda 3.75

mg’a düşürülmelidir. • REM uykusunu etkilemez, dönem 1 uykusunu

azaltır ve dönem 3–4 uyku süresinde belirgin bir değişiklik yapmaz.

• Ağızda metalik ya da acı bir tat bırakır.• Baş ağrısı da diğer bir sık görülen yan etkisidir.• Apne sıklığını artırmaz. • Tolerans ve kesilme bulguları benzodiazepinlere

göre oldukça azdır.

Antidepresan

• Düşük doz antidepresan kullanımı

• Trazodon, amitriptilin ve mirtazapindir

• Uzun süreli bir çalışma bulunmamaktadır.

• Antidepresanlar için, özellikle uzun süreli kullanım gereken kronik insomnia gibi durumlarda, elde edilecek yarar ve oluşabilecek zararın analizi yapıldıktan sonra tedaviye başlanması önerilmektedir. (NIH 2005)

• Antipsikotikler

• Düşük doz • uyku süresini, uyku etkinliğini, dönem 2

uykusunu artırır.• Psikotik bozukluklar dışındaki kullanımlarında

ortaya çıkabilecek potansiyel zarar bilinmemektedir. Bu nedenle, sadece uyku düzenlemek amaçlı kullanımları riskli kabul edilmektedir (NIH 2005).

• Antihistaminikler

• Antihistaminikler tek başlarına ya da analjeziklerle kombine kullanımlarında uykuya yardımcı olurlar.

• H1 antihistaminikler orta derecede sedatif özelliğe sahiptirler.

• Yarılanma ömürleri göreceli olarak uzundur (yaklaşık 8 saat).

• Sabah sersemlik gibi artık etkiler gösterirler. Bu ilaçların sedatif etkilerine karşı belli bir derece tolerans gelişebilmektedir (Richardson ve ark.

2002).

• Melatonin

• Melatoninin gece salınımı / parlak ışıkta oluşan süpresyonu, sirkadiyen ritmi düzenlenmektedir.

• Yaşla beraber melatonin salınımı azalır ve bunun yaşlılarda uyku bozukluğunun sık görülmesinin nedenlerinden biri olabileceği düşünülmektedir.

• NSAI• Kalsiyum kanal blokörleri• Benzodiazepinler• Fluoksetin• Streoidler gibi ilaçlar, • Alkol ve sigara kullanımı melatonin üretimini

düşürmektedir.

• Melatonin 0.3 ila 5 mg dozlarında kullanılır.

• Yarılanma ömrü 30 ila 50 dakika arasındadır.

• Ertesi sabah artık etkileri oldukça düşüktür.

• Gecenin başında alındığında sirkadiyen siklusu öne çeker. Böylece uykuya dalmakta güçlük çeken hastalarda bu doz zamanı faydalı olur

• Ramelteon

• 2005 yılında FDA tarafından onaylanan denetimi gerekmeyen ilk hipnotiktir.

• Suprakiazmatik nukleusda (SCN) uyku- uyanıklık döngüsü üzerinde anahtar rol oynayan melatonin (MT1 ve MT2) reseptörleri üzerine agonist etkili bir ilaçtır (Srinivasan 2009).

• Uykuya dalma süresini kısaltmak için kullanılır (Erman ve ark. 2006).

• Çalışmalar, jet-lag’de olduğu gibi uyku döngüsünde faz gecikmesiyle ilişkili bozukluklarda, yaşlıdaki insomnia ve insomnia ile ilişkili diğer nöropsikiyatrik bozukluklarda da yararlı olabileceğini işaret etmiştir (McGechan ve Welington 2005).

• Valerian

• “Valleriana officinalis” bitkisinin kök ve sapından elde edilir.

• Muhtemel etkisi GABAA reseptörleri üzerinedir.

• 150-500 mg valerian ekstresi ya da 1-2 gram kurutulmuş kökün istenen uyku zamanından 30-60 dakika önce alınması şeklinde kullanılır.

• Birkaç çalışmada uykuyu iyileştirici etkisi olmadığı, kardiyotoksik ve hepatotoksik etkileri bildirilmiştir.

• Güvenli oldukları kabul edilir.

• Uzun süreli etkisi bilinmemektedir (NIH 2005).

PARASOMNİALAR

Uyanıklıkla ilişkili, istemsiz hareket, davranış, emosyonel ve otonomik aktivitenin ortaya çıktığı tablolardır.

Non-REM Uykusuyla ilişkili olanlarKonfüzyonel uyanmaUyku terörüUyurgezerliktir.

Sıklıkla çocukluk döneminde görülür. Ateş, alkol, uyku deprivasyonu, sosyal stresler ve tıbbi tedaviler, epizotları ortaya çıkartabilir.

REM uykusuyla ilişkili olanlar Kabus bozukluğuREM Uykusu Davranış Bozukluğu.

Konfüzyonel uyanmalar

5 yaşından küçük çocuklardaUykudan uyanma sonrası konfüze durumlar olarak tanımlanır.

Birkaç dakika süresince anlamsız konuşmalar, yatak içinde çırpınma ve ağlama şeklinde ortaya çıkar.

Yaşla birlikte kendiliğinden azalır.

Genellikle tedaviye gerek kalmaz.

Tedavide ilk seçenek klomipramin olmalıdır.

Uyku terörü

Ani uyanmaya çığlık atma, korku ve artmış otonomik aktivite (taşikardi, taşipne, midriyazis vb.) eşlik eder. Tipik olarak yatakta oturur, uyaranlara yanıt vermez ve ağlar.

Genellikle tedavi gerekmez.

Yatağa yakın tehlikeli olabilecek eşyaların kaldırılması gibi önlemler alınmalıdır.

Uyku hijyeni düşük doz kısa süreli benzodiazepinler ve TCA’lar kısa süreli kullanılabilir.

Uyurgezerlik (Somnanbulizm)

Sıklıkla 4- 8 yaş arasında rastlanır.

Klinik tablo uyku sırasında yatakta oturmaktan, yürüme ve kompleks davranışlara kadar değişik davranışları içerir.

Tetikleyici bir olay arkasından ortaya çıkabilir.

Hastaların kendilerine zarar verebilmelerini önlemek amacıyla yatak odalarındaki tehlikeli nesnelerin kaldırılması vb.

Hasta yakınlarına, uyurgezerlik dönemlerinde hastaya nazik ve sakin bir şekilde müdahale ederek uyandırmadan yatağa götürmeleri, hastanın ani ve şiddetli uyaranlara karşı agresyon gösterebileceği belirtilmelidir.

Trisiklik antidepresanlar ya da benzodiazepinler kullanılabilir

Kâbus bozukluğu

Rahatsız edici rüyalar sonucu uyanmaları içerir.

Gecenin sonuna doğru yoğunlaşan REM uykusu sırasında ortaya çıkar.

Korkutucu ve canlı rüya içeriği genellikle uyandıktan sonra hatırlanır.

Genellikle zorlayıcı bir yaşam olayı sonrası ortaya çıkar.

Trisiklik antidepresan yada serotonin geri alım inhibitörleri kullanılabilirler.

REM uykusu davranış bozukluğunda

Kas atonisi ortadan kalkar, hasta rüya içeriğiyle ilişkili hareketler yapmaya başlar.

Çığlık, tekme, yumruk atma, yataktan kaçma gibi hareketlerdir.

Birkaç dakika süren davranışlar ile kendine ya da eşine zarar verebilir.

50 yaşın üzerindeki erkeklerde sıklığı artar.

% 40’ı Parkinson ve diğer nörodejenerratif hastalıklarla ilişkilidir

Bu nedenle yatak çevresinde tehlike yaratacak eşyalar kaldırılmalı, ortam güvenli hale getirilmelidir.

Monoaminooksidaz inhibitörleri, kafein ve alkol, atakları tetikleyebilir.

Klonazepam (0.25- 1 mg/ gün), trisiklik Antidepresanlar (İmipramin 25 mg/ gün), Karbamazepin (100 mg/ gün) ya da levodopa kullanılabilir.

Klonazepam 0,5 mg/gün ile başlanır etkinliğe göre doz artırılır. Tolerans ve kötüye kullanım çok düşüktür.

Melatoninde etkili (3- 9 mg/gün) ve etkili bulunmuştur.

ÖZET

Non-REM Uykusuyla ilişkili olanlarKonfüzyonel uyanmaUyku terörüUyurgezerliktir.

Sıklıkla çocukluk döneminde görülür. Ateş, alkol, uyku deprivasyonu, sosyal stresler ve tıbbi tedaviler, epizotları ortaya çıkartabilir.

REM uykusuyla ilişkili olanlar Kabus bozukluğuREM Uykusu Davranış

Bozukluğu.