Utrata przytomności - pozycja bezpieczna

Utrata przytomności - to stan, w którym poszkodowany nie reaguje na bodźce zewnętrzne.

Przyczyny utraty przytomności:

• urazy - zwykle urazy głowy

• wstrząs

• padaczka, udar mózgu i inne choroby układu nerwowego

• choroby metaboliczne - cukrzyca

• choroby układu krążenia - zawał serca, nagłe zatrzymanie krążenia

• choroby układu oddechowego - ostra niewydolność oddechowa

• substancje chemiczne - alkohol, leki, jady zwierzęce

• zadławienie, przegrzanie, hipotermia, utopienie, reakcja uczuleniowa, porażenie prądem elektrycznym i inne związane z wpływem środowiska

Stan utraty przytomności może trwać kilka minut lub nawet wiele dni.

Do oceny stopnia przytomności wykorzystuje się skalę Glasgow (Glasgow Coma Scale)

Punkty Otwieranie oczu Reakcja słowna Odpowiedź ruchowa

6 Odpowiednia do poleceń

5 Pełna orientacja Celowa

4 Spontaniczne Mowa chaotyczna Ruch ucieczki na ból

3 Na głos, zawołanie Mowa niewłaściwa Zgięciowa

2 Na ból Niezrozumiałe dźwięki Wyprostna

1 Brak Brak Brak

Ilość zdobytych punktów pozwala na różnicowanie stopnia urazu. 15 - pełna świadomość 3 - głęboko nieprzytomny W celu oceny progresji/regresji zmian u poszkodowanego badanie należy powtarzać w określonych przedziałach czasu.

Następstwa utraty przytomności:

• niedrożność dróg oddechowych spowodowana opadaniem nagłośni i języka do tylnej ściany gardła - wymagane rękoczyny udrażniające drogi oddechowe

• zalanie dróg oddechowych śliną bądź treścią żołądkową - wymagana jest pozycja bezpieczna

Rozpoznanie:

• źrenice o reakcja na światło - obecna/nieobecna (śmierć kliniczna, zatrucie) o szerokość źrenic - wąskie (narkotyki), szerokie (śmierć kliniczna) o symetria - obecna/brak (uraz głowy)

• skóra wokół oczu - krwiak okularowy, zasinienie wokół oczu (złamanie podstawy czaszki)

• nos o krwotok z nosa o wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego (złamanie podstawy czaszki)

• jama ustna o zapach alkoholu o zapach acetonu (śpiączka cukrzycowa) o inny zapach (różne zatrucia)

o ciała obce o ocena tylnej ściany gardła - krew, płyn mózgowo-rdzeniowy (złamanie

podstawy czaszki)

• ucho - krew, płyn mózgowo-rdzeniowy (złamanie podstawy czaszki)

• żyły szyjne zewnętrzne o zapadnięte (wstrząs hipowolemiczny) o wypełnione (tamponada serca, odma prężna)

• kończyny - napięcie mięśniowe

• klatka piersiowa o rany - głębokość, naruszenie opłucnej, odma o skóra - siniaki wskazują na miejsca urazów

• jama brzuszna o siniak pod prawym łukiem żebrowym (uraz wątroby) o siniak pod lewym łukiem żebrowym (uraz śledziony) o rany - głębokość, wytrzeźwienie o opory patologiczne - gromadzenie się płynu, krwotok wewnętrzny

• miednica - ocena stabilności miednicy

Postępowanie:

1. Wezwanie pomocy 2. Ocena oddechu. Patrz: Resuscytacja krążeniowo-oddechowa 3. Analiza przyczyn i możliwych następstw. 4. Jeżeli poszkodowany oddycha, po wykluczeniu urazów - ułożenie w pozycji bezpiecznej

i regularna kontrola oddechu.

Pozycja bezpieczna

1. Ratownik przywodzi kończyny górne poszkodowanego do tułowia 2. Kończyny dolne układa razem 3. Klęka z tej strony poszkodowanego, w którą zamierza go obrócić

4. Rękę bliższą sobie układa pod kątem 90 st. a następnie zgina w łokciu tak, aby dłoń była skierowana ku górze

5. Dalszą rękę przekłada w poprzek klatki piersiowej poszkodowanego i kładzie jej dłoń pod bliższym sobie policzkiem ofiary

6. Zgina dalszą kończynę dolną poszkodowanego w kolanie i stabilizuje podkładając stopę pod drugą kończynę

7. Stabilizując dalszą kończynę górną poszkodowanego przy policzku ofiary jedną ręką, drugą ręką ciągnie do siebie uniesione kolano. Poszkodowany obraca się w stronę ratownika

8. Ratownik układa kończynę, za którą ciągnął poszkodowanego tak, aby staw biodrowy i kolanowy były zgięte pod kątem prostym

9. Odgina głowę poszkodowanego ku tyłowi aby udrożnić drogi oddechowe

10. Gdy to konieczne, wkłada rękę podłożoną pod policzek głębiej pod głowę aby utrzymać odgięcie głowy ku tyłowi

11. Okrywa poszkodowanego chroniąc przed utratą ciepła 12. Regularnie sprawdza oddech 13. Po 30 minutach należy położyć poszkodowanego na drugim boku.

Pozycja bezpieczna zapewnia drożność dróg oddechowych, umożliwia kontrolę stanu poszkodowanego (oddech) i ponowne ułożenie na plecach w celu rozpoczęcia resuscytacji, minimalizuje również możliwość dalszych uszkodzeń ciała poszkodowanego.

Zatrzymanie krążenia i oddychania - podstawy

Niezbędnym warunkiem przeżycia jest dostarczenie komórkom organizmu tlenu i substancji odżywczych i zależy od prawidłowego funkcjonowania układów decydujących o podstawowych funkcjach życiowych.

Nagłe zatrzymanie oddychania i krążenia może mieć 3 zasadnicze przyczyny:

Układ oddechowy Układ krążenia Ośrodkowy układ nerwowy (OUN)

• Niedrożność dróg oddechowych

• Schorzenia nerwowo mięśniowe

• Odma i krwiak opłucnej

• Aspiracja

• Zaburzenia wytwarzania impulsów i przewodnictwa

• Choroba wieńcowa z powikłaniami - zawał serca

• Zator tętnicy płucnej

• Kardiomiopatie

• Urazy czaszkowo - mózgowe

• Zatrucia lekami

• Udar mózgu

• Infekcje i choroby metaboliczne

• Obrzęk płuc • Tamponada osierdzia

• Wstrząs

• Niewydolność krążenia

• Guzy mózgowia

Jeżeli pierwsze nastąpiło zatrzymanie krążenia to w ciągu kilku minut ustaje także oddech. Jeżeli pierwsze nastąpiło zatrzymanie oddechu to ustanie krążenia następuje po kilku minutach.

Wrażliwość różnych komórek organizmu jest różna i związana z szybkością ich metabolizmu. Najbardziej wrażliwe na niedotlenienie są komórki ośrodkowego układu nerwowego.

Śmierć kliniczna to okres od zatrzymania krążenia, w którym nie doszło jeszcze do nieodwracalnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym - około 4-6 minut - podjęcie reanimacji w tym okresie powoduje przywrócenie funkcji układów krążenia, oddychania i ośrodkowego układu nerwowego - powrót świadomości. Czynności ratownicze po tym okresie - resuscytacja - na skutek nieodwracalnego uszkodzenia OUN prowadzą do przywrócenia funkcji układów oddechowego i/lub krążenia. Jeżeli nie podejmie się koniecznych działań na czas, nieodwracalnie ustanie czynność biologiczna wszystkich komórek organizmu - śmierć biologiczna.

Jak rozpoznać utratę przytomności?

• brak reakcji i kontaktu słownego

• brak reakcji na dotyk

• brak reakcji ból (np. ukłucie)

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa osoby dorosłej

Na podstawie wytycznych ERC 2005r. (European Resuscitation Council) Dorosły = osoba uznana przez ratującego za dorosłego.

A - Airway - Drogi oddechowe

• Sprawdź czy poszkodowany jest przytomny. W tym celu chwyć go za barki i potrząśnij. Zadaj proste pytanie: “Co się stało?” Jeżeli poszkodowany nie reaguje to jest nieprzytomny

• Wezwij pomoc. Zrób to sam, albo niech to zrobi osoba będąca w pobliżu.

• Ułóż poszkodowanego na plecach. Jeżeli poszkodowany mógł doznać wcześniej urazu głowy lub kręgosłupa - najpierw go unieruchom.

● Zdejmij okulary poszkodowanego

• Udrożnij drogi oddechowe. U osoby nieprzytomnej samoistnie dochodzi do zablokowania dróg oddechowych przez opadający język i nagłośnię. Stań z boku poszkodowanego. Odegnij głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole poszkodowanego i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki.

Sprawdź zawartość jamy ustnej. Przeszkodą może być proteza, wymiociny lub pokarm. Sięgnij palcem wskazującym do jamy ustnej i usuń ciało obce. Nie należy wykonywać tego manewru na ślepo.

B - Breathing - Oddychanie

• Sprawdź czy poszkodowany oddycha. o Pochyl się nad poszkodowanym o Staraj się usłyszeć szmer wdychanego/wydychanego powietrza o Obserwuj ruchy klatki piersiowej

o UWAGA! Bardzo wolny, nieregularny oddech jak również westchnienia (także w czasie ucisków klatki piersiowej) również należy uznać za BRAK ODDECHU!

• Jeżeli poszkodowany nie oddycha - nie wykonuj wstępnych wdechów! Mimo wszystko powietrze w płucach zawiera wystarczającą ilość tlenu dla przeżycia poszkodowanego.

• Metody wykonywania wdechów ratunkowych: o Metoda usta - usta - ratownik obejmuje swoimi ustami usta

poszkodowanego, jednocześnie palcami zatyka nozdrza. Po

wykonaniu wdechu zwalnia ucisk

o Metoda usta - nos - ratownik wdmuchuje powietrze przez nos poszkodowanego zamykając jednocześnie jego usta.

• Po każdym wdechu trwającym ok. 1 sekundy powinien nastąpić bierny wydech.

• Ratownik cały czas powinien kontrolować ruchy oddechowe klatki piersiowej poszkodowanego.

• Jeżeli po wykonaniu dwóch wdechów klatka piersiowa poszkodowanego nie opada, należy ponownie sprawdzić stan dróg oddechowych.

C - Circulation - Krążenie

• Uciskanie klatki piersiowej o Poszkodowany leży na plecach na twardym podłożu. o Ratownik klęka z boku poszkodowanego i rozpina mu górną

część ubrania.

o Ratownik kładzie część dłoniową nadgarstka na mostku 2 palce powyżej łuku żebrowego lub gdy ma problem z lokalizacją łuku żebrowego - na środku klatki piersiowej. Splata palce obu dłoni jedna nad drugą. Wykonując uciśnięcia stara się przenosić ciężar na nadgarstki.

o Uciska mostek na głębokość 4,5 - 5,5 cm w tempie 100/minutę. o Uciśnięcia wykonuje się w cyklach 30:2 (30 uciśnięć - 2 wdechy;

ok. 3 cykli/minutę) o Po każdej serii uciśnięć należy ponownie udrożnić drogi

oddechowe przez odgięcie głowy ku tyłowi. Dopiero po tej

czynności można wykonywać wdechy ratownicze. o Resuscytacja jest mniej męcząca przy pochyleniu się nad

poszkodowanym zachowując wyprostowane łokcie. Wykorzystuje się wtedy ciężar własnego ciała.

Resuscytację prowadzi się do momentu:

• Powrotu przytomności poszkodowanego

• Przekazania poszkodowanego lekarzowi

• Zmęczenia ratownika uniemożliwiającego dalszą akację ratunkową.

W sytuacji, gdy nie jest możliwe wykonywanie przez ratującego wdechów ratowniczych, można wykonywać samo uciskanie klatki piersiowej w tempie 100/min, nieprzerwanie.

Gdy ratowników jest 2 lub więcej, warto zmieniać się co 2 minuty. Zapobiegnie to szybkiemu wyczerpaniu sił.

Omdlenie

Jest to krótkotrwała i przemijająca utrata przytomności spowodowana nagłym rozszerzeniem naczyń. Efektem tego jest zmniejszony napływ krwi do mózgu, co powoduje jego niedokrwienie i utratę przytomności.

Najczęstsze przyczyny omdleń:

• silne negatywne bodźce, np. widok krwi, niepomyślna wiadomość, silny lęk, nieprzyjemne zapachy, duszne pomieszczenia.

• ból

Typowe objawy poprzedzające omdlenie:

• osłabienie

• „mroczki” przed oczami

• szumy w uszach

• blada, spocona skóra

Utracie przytomności często towarzyszy upadek poszkodowanego, co może doprowadzić do urazów wynikających z uderzenie o przedmioty znajdujące się w otoczeniu.

Rozpoznanie:

• Na podstawie oceny funkcji życiowych: o poszkodowany jest nieprzytomny, ale o oddech jest zachowany, o tętno z reguły wyczuwalne (możliwe zwolnienie)

• Oraz na podstawie wywiadu od świadków zdarzenia.

Postępowanie:

1. Ułożenie poszkodowanego na plecach

2. Zastosowanie pozycji czterokończynowej, tj. jednoczesne uniesienie kończyn górnych i dolnych.

U kobiety w zaawansowanej ciąży, zamiast w/w pozycji należy zastosować ułożenie na lewym boku (bądź podłożenie poduszki lub koca pod prawy bok w pozycji na plecach)

3. Zapewnienie dostępu świeżego powietrza 4. Poluźnienie krawata, rozpięcie kołnierzyka 5. Do momentu odzyskania przytomności – kontrola parametrów życiowych 6. Jeśli po kilku minutach świadomość nie powraca – wezwanie pogotowia.

Nie wolno:

• cucić poszkodowanego przez uderzenia w twarz

• wlewać mu do ust zimnej wody (ryzyko zakrztuszenia!)

Powikłania:

Nieodzyskanie przez poszkodowanego przytomności pomimo zastosowania powyższej procedury może świadczyć o:

• innej, poważniejszej przyczynie utraty przytomności

• urazie czaszkowo-mózgowym, do którego doszło w trakcie upadku

W tych przypadkach należy wprowadzić postępowanie jak przy utracie przytomności.

Należy pamiętać, że niedrożność dróg oddechowych spowodowana opadaniem języka może być przyczyną nagłego zatrzymania krążenia!

Zawał serca

Zawałem mięśnia sercowego nazywamy ostre niedokrwienie ściany mięśnia sercowego spowodowane najczęściej niedrożnością naczynia wieńcowego. Niedokrwienie powodujące niedotlenienie doprowadza do martwicy i dysfunkcji.

Przyczyny

• miażdżyca naczyń wieńcowych - główna przyczyna

• nadciśnienie tętnicze

• cukrzyca

• otyłość

• hiperlipidemia (podwyższony poziom tłuszczów we krwi)

• palenie tytoniu

• predyspozycja płci męskiej

Skutki

• wstrząs kardiogenny

• zaburzenia rytmu i przewodzenia

• ostra niewydolność lewej komory z towarzyszącym pełnoobjawowym obrzękiem płuc

• nagła śmierć sercowa

Objawy

• ostry ból wieńcowy o obecny u 90% chorych (u 10% głównie przy współistniejącej cukrzycy zawał może być

bez objawów bólowych) o określany jako trudny do zniesienia o określany jako silny ucisk na klatkę piersiową o zlokalizowany za mostkiem - ból zamostkowy o promieniujący - do żuchwy, do lewej kończyny górnej, do okolicy międzyłopatkowej, do

nadbrzusza o trwa ponad 20 minut

• objawy towarzyszące o nudności, wymioty o niepokój, strach przed śmiercią o osłabienie o duszność o zimne poty

• powikłania o zaburzenia rytmu serca o obrzęk płuc o nagłe zatrzymanie krążenia

Rozpoznanie

• poszkodowany pobudzony

• w większości przypadków przytomny (utrata przytomności w rozległych zawałach z powikłaniami)

• oddech od normalnego do przyspieszonego i spłyconego

• tętno o przyspieszone - wywołane stresem o nieregularne - zaburzenia rytmu, dodatkowe skurcze o zwolnione - świeży blok przewodzenia o nitkowate lub niewyczuwalne - wstrząs kardiogenny

• pienista wydzielina z ust - przy towarzyszącym obrzęku płuc

• poszerzenie żył szyjnych - zastoinowa niewydolność krążenia

Wywiad zebrany od poszkodowanego, jego rodziny lub świadków wypadku obejmujący wcześniejszy stan zdrowia poszkodowanego a także okoliczności i zdarzenia, które poprzedziły wypadek (stres, sytuacja rodzinna, w pracy), jest pomocny w rozpoznaniu.

Postępowanie

1. Ułożenie w pozycji siedzącej lub półsiedzącej - zmniejsza powrót krwi żylnej obwodowej do serca i obniża jego obciążenie.

2. Ograniczenie ruchów poszkodowanego. Wysiłek zwiększa zapotrzebowanie na tlen także w obrębie niedotlenionego obszaru serca - powiększenie zmian martwiczych.

3. Zapewnienie komfortu psychicznego - stres zwiększa zapotrzebowanie na tlen. 4. Rozluźnienie krawata, rozpięcie kołnierzyka koszuli. 5. Dostęp świeżego powietrza 6. Jeżeli poszkodowany leczy się na serce i posiada nitroglicerynę, podać podjęzykowo, jeżeli ból nie

ustąpi w ciągu 5 minut, dawkę powtórzyć.

7. Można podać aspirynę doustnie (przeciwwskazania: choroba wrzodowa, alergia). 8. Wezwanie pomocy. 9. Kontrola stanu poszkodowanego z uwagi na możliwość gwałtownego pogorszenia się. 10. W przypadku zatrzymania oddechu i krążenia - Resuscytacja krążeniowo-oddechowa

Rany

Ranami nazywamy uraz mechaniczny, powodujący uszkodzenie bądź przerwanie ciągłości skóry i/lub tkanek leżących pod nią. Dzielimy je na zamknięte i otwarte.

Rany zamknięte

Jest to uszkodzenie głębszych warstw skóry i/lub tkanek leżących głębiej z zachowaniem ciągłości warstwy powierzchownej. Taki rodzaj urazu najczęściej powstaje w wyniku uderzenia tępym przedmiotem. Głęboko w skórze z uszkodzonych naczyń wydostaje się krew i powstaje tzw. siniak.

Objawy:

• powierzchnia skóry nienaruszona, ale ze zmienionym zabarwieniem (ciemno-niebieskie, fioletowe)

• obrzęk

• ból

• jeśli doszło do uszkodzenia dużego naczynia, może powstać krwiak. Najczęściej towarzyszy on złamaniom.

Postępowanie:

Przy niewielkich obrażeniach – brak specjalnego postępowania.

Gdy powstaje obrzęk:

• ucisnąć i schłodzić uszkodzone miejsce (przyłożyć lód lub polewać zimną wodą). Takie postępowanie powoduje obkurczenie naczyń i zmniejszenie krwawienia

• unieść uszkodzoną część ciała (kończynę); zmniejsza to dopływu krwi i tym samym narastanie obrzęku

• unieruchomić; zmniejsza to krwawienie i ból.

Rany otwarte

Rana otwarta to taka, w której ma miejsce przerwanie ciągłości skóry, co sprzyja zabrudzeniu i zakażeniu rany oraz krwawieniu.

Postępowanie:

• gdy występuje krwawienie – tamować przez przyłożenie jałowego opatrunku bezpośrednio na ranę i uciśnięciu go

• unieruchomienie uszkodzonej części ciała (kończyny) – zmniejsz to krwawienie i ból

• zabezpieczenie oderwanych lub amputowanych części ciała. Nieoderwane do końca części ciała należy przyłożyć w swoje oryginalne miejsce i przybandażować. Amputowane – zabezpieczyć w jałowej gazie i przetransportować w wilgoci i chłodzie z chorym do szpitala (UWAGA! Nigdy nie zamrażać!)

• jeżeli w ranie widoczne są narządy wewnętrzne, np. jelita, nie wolno odprowadzać ich do jamy brzusznej, możne jedynie przykryć je jałową, wilgotną gazą

• jeżeli w ranie widoczne są wbite w nią ciała obce, np. pręt, nóż itp. to nie wolno ich wyjmować – ryzyko masywnego krwotoku!

Krwotok

Dzielimy go na zewnętrzny i wewnętrzny. Jeśli nie zostanie zatamowany, może dojść do znacznej utraty krwi co w konsekwencji najczęściej prowadzi do rozwinięcia wstrząsu hipowolemicznego.

Krwotok zewnętrzny

Nie ma trudności w jego rozpoznawaniu, widać wypływającą z rany krew.

Postępowanie:

• ocena stanu poszkodowanego: świadomości, oddechu, tętna

• wezwanie pomocy

• nałożenie jałowego opatrunku i uciśnięcie miejsca krwawienia

• umocowanie opatrunku bandażem; kontynuować ucisk do ustania krwawienia. Taki opatrunek nazywamy opatrunkiem uciskowym (nie mylić z opaską uciskową!)

• jeśli opatrunek przesiąka krwią - dołożyć kolejne warstwy nie zdejmując starego i nie zwalniając ucisku

• jeśli krwawienie nadal nie ustaje, unieść krwawiącą kończynę nie zwalniając ucisku

• unieruchomić krwawiącą kończynę

• jeśli powyższe metody zawodzą – zastosować ucisk na tętnice powyżej miejsca krwawienia (tętnica ramienna poniżej dołu pachowego na kończynie górnej albo tętnica udowa w pachwinie na kończynie dolnej)

• w ostateczności stosować opaskę uciskową; powinna być stosowana raczej w bardzo ciężkich urazach jak amputacje lub zmiażdżenia.

Użycie opaski uciskowej nie jest zbyt bezpieczne; potencjalne powikłania:

• uszkodzenie nerwów, mięsni bądź naczyń krwionośnych (głównie przy stosowaniu zbyt wąskiej opaski!)

• martwicy tkanek położonych obwodowo od opaski (gdy założona jest zbyt długo i dojdzie do niedokrwienia)

Zakładając opaskę należy pamiętać, że:

• nie wolno zakładać jej na kończynach poniżej łokci lub kolan oraz nigdy nie na tułowiu

• należy stosować szeroki bandaż albo podłożyć pod wąski szeroki opatrunek (aby powierzchnia ucisku była jak największa)

• nie należy poluźniać raz założonej opaski uciskowej

• opaska musi być widoczna przez cały czas, nie wolno jej przykrywać

• należy opisać opaskę hasłem „opaska uciskowa” oraz godziną jej założenia.

Technika zakładania opaski uciskowej:

• powyżej miejsca krwawienia ratownik kilkukrotnie owija kończynę szerokim bandażem

• końce bandaża wiąże tak, aby można było włożyć w węzeł kawałek drewna (np. gałąź, kij)

• umocowuje w węźle gałąź/kij i obraca nią tak długo, aż krwawienie ustąpi

• końce kija/gałęzi przymocowuje tak, aby nie doszło do jego poluźnienia (i tym samym do ponownego krwawienia!)

• opisuje opaskę uciskową.

Krwotok wewnętrzny

W przeciwieństwie do krwotoku zewnętrznego, tutaj nie ma miejsca wypływ krwi z rany na zewnątrz ciała.

Rozpoznanie:

Na podstawie objawów mogących świadczyć o krwotoku:

• zmiana zabarwienia skóry (ciemnoniebieskie-fioletowe), zwane potocznie „siniakiem”

• wymiotowanie krwią bądź oddawanie smolistych stolców to często objaw krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy

• oddawanie stolca podbarwionego krwią – krwawienie z końcowego odcinka przewodu pokarmowego

• oddawanie moczu podbarwionego krwią – krwawienie z układu moczowego

• wykrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią lub krwi – krwawienie z płuc

• powiększenie się obwodu brzucha, zasinienie pod którymś z łuków żebrowych – krwawienie z narządów jamy brzusznej (wątroby, śledziony)

• krwawienie towarzyszące złamaniom zamkniętym; może towarzyszyć temu obrzęk, zasinienie, zwiększone ciepłota.

Postępowanie:

• ocena stanu poszkodowanego – świadomości, oddechu, tętna

• wezwanie pomocy

• zbadanie poszkodowanego i ustalenie rozpoznania

• przy krwawieniu wewnątrz kończyn – unieruchomienie

• ułożenie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej (z lekko uniesionymi kończynami dolnymi)

• okrycie poszkodowanego

• okresowa kontrola parametrów życiowych

• NIE podawać poszkodowanemu niczego doustnie.

Krwawienie z nosa

Przyczyny:

• urazy twarzoczaszki

• choroby krwi, np. hemofilia

• nadciśnienie tętnicze

• zapalenie zatok obocznych nosa

• infekcje górnych dróg oddechowych

• zamieniona śluzówka (np. w zbyt częstym używaniu kropli do nosa!)

Postępowanie:

• przy podejrzeniu złamaniu podstawy czaszki (w wywiadzie uraz głowy, widoczny wypływ krwi z uszu i nosa) należy unieruchomić głowę i przykryć miejsce krwawienia (nos, uszy) jałowym opatrunkiem, bez ucisku. Nie tamować wypływu krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego.

• gdy nie podejrzewamy urazu czaszki:

A. poszkodowany nieprzytomny:

o wezwać pomoc o udrożnić drogi oddechowe o skontrolować zawartość jamy ustnej (krew może spływać po tylnej ścianie gardła) o stosować ucisk na skrzydełka nosa do ustania krwawienia o sprawdzać oddech i krążenie

B. poszkodowany przytomny:

o posadzić poszkodowanego, uspokoić go, pochylić do przodu (aby poszkodowany nie połykał bądź nie zakrztusił się krwią)

o stosować ucisk na skrzydełka nosa do ustania krwawienia o przyłożyć zimny opatrunek (lód) bezpośrednio na nos i na szyję w miejscu przebiegu dużych naczyń.

Urazy kończyn

Złamanie jest to przerwanie ciągłości kości.

Podział złamań:

• zamknięte – nie ma przerwania ciągłości skóry w okolicy uszkodzonej kości

• otwarte – uszkodzona jest także skóra; w tym przypadku zawsze przyjmujemy, że rana jest zakażona!

Każdemu złamaniu może towarzyszyć krwawienie (Patrz: Krwotok), dlatego szczególnie przy złamaniach dużych kości np. udowej należy przewidywać możliwość rozwinięcia się wstrząsu hipowolemicznego (Patrz: Wstrząs hipowolemiczny)

Objawy złamania:

• ból

• obrzęk i zmiana zabarwienia skóry (zasinienie)

• zniekształcenie kończyny (wygięcie w nienaturalny sposób, skrócenie)

• przy złamaniu otwartym – widoczne kości i tkanki je otaczające

• utrata funkcji złamanej kończyny

• czasami słyszalne tarcie o siebie odłamów kostnych. Uwaga! NIE WOLNO poruszać złamaną kończyną, by to sprawdzić, ponieważ złamane, ostre końce kości mogą spowodować uszkodzenie naczyń i nerwów biegnących w pobliżu!

Skręcenie

Jest to uszkodzenie struktur okołostawowych (więzadeł, torebki stawowej itp.) Nie towarzyszy mu uszkodzenie kości.

Najczęściej skręcenie ma miejsce w obrębie następujących stawów:

• barkowo-obojczykowego

• palców

• odcinka szyjnego kręgosłupa

• kolanowego

• skokowego.

Objawy skręcenia:

• ból

• obrzęk oraz zmiana zabarwienia skóry (zasinienie)

• zniekształcenie stawu na skutek narastającego obrzęku

• utrata ruchomości stawu.

Zwichnięcie Jest to przemieszczenie przylegających do siebie powierzchni stawowych. Może towarzyszyć mu uszkodzenie torebki stawowej.

Pomiędzy przemieszczone powierzchnie stawowe mogą dostać się tkanki miękkie, co zdecydowanie utrudnia nastawienie zwichniętego stawu. Zwichnięciu może towarzyszyć uszkodzenie sąsiadujących naczyń i nerwów, podobnie jak w złamaniu.

Zwichnięcia (urazowe) najczęściej dotyczą następujących stawów:

• ramiennego

• łokciowego

• palców

• skokowego.

Objawy zwichnięcia:

• ból

• zniekształcenie stawu

• przymusowe ułożenie

• zasinienie kończyny, ochłodzenie, brak wyczuwalnego tętna – obwodowo w stosunku do zwichnięcia – jeśli ma miejsce ucisk na naczynia

• brak czucia, porażenie kończyny – obwodowo w stosunku do zwichnięcia – jeśli ma miejsce uszkodzenie nerwów.

W każdym z przedstawionych powyżej trzech przypadkach postępowanie praktyczne jest podobne, dlatego w razie wątpliwości na miejscu zdarzenia nie ma potrzeby ustalenia właściwego rozpoznania – czy jest to złamanie, skręcenie, czy zwichnięcie.

Postępowanie – przy złamaniach, skręceniach i zwichnięciach:

1. Usunięcie odzieży znad miejsca uszkodzenia, można rozciąć 2. Jeśli są obecne rany - przykrycie jałowym opatrunkiem 3. Jeśli jest obecne krwawienie - zatamowanie 4. Stabilizacja uszkodzonej kończyny poprzez unieruchomienie w pozycji w jakiej się znajduje.

Nastawienie kończyny może spowodować dodatkowe powikłania między innymi nasilenie krwawienia, uszkodzenie naczyń i nerwów oraz - przy złamaniach zamkniętych - możliwość

spowodowania złamania otwartego!

Zasada unieruchomienia jest następująca:

• przy złamaniach – unieruchamia się dwa sąsiadujące stawy

• przy uszkodzeniach stawu – unieruchamia się staw i sąsiadujące z nim kości

• przy złamaniach kończyn – palce ZAWSZE muszą być widoczne dla zapewnienia kontroli prawidłowego ukrwienia kończyny!

• jeśli na miejscu zdarzenia nie ma materiału do unieruchomienia to: o jeśli złamana jest kończyny górna można ją unieruchomić, mocując do tułowia o jeśli złamana jest kończyny dolna, można ją unieruchomić razem z drugą kończyną dolną

• materiał stosowany do unieruchamiania musi być przymocowany za pomocą np. bandaża lub chust i dzieli się na miękki – części odzieży, poduszki – oraz sztywny np. elementy drewniane, metalowe itp.

Unieruchamiając kończynę, materiał usztywniający najlepiej jest w miarę możliwości wymodelować i dopasować do kształtu uszkodzonej kończyny.

Korzyści wynikające z unieruchomienia:

• zmniejszenie ból na zasadzie braku ruchów uszkodzonej kończyny (wyeliminowanie tarcia odłamów kostnych)

• zmniejszenie powikłań – obrzęku, krwawień itp.

Urazy głowy

U każdego poszkodowanego należy podejrzewać uraz głowy w następujących przypadkach:

• upadku z wysokości

• znalezieniu poszkodowanego, który jest nieprzytomny

• po zadziałaniu tępego urazu

• przy skokach do wody (szczególnie płytkiej)

• przy rażeniu piorunem lub porażeniu prądem

• przy uszkodzeniach zabezpieczeń głowy, takich jak np. kask lub niewystarczających zabezpieczeniach

• przy uprawianiu sportów odciążonych wysoką urazowością.

Obrażenia powłok czaszki

Uszkodzenie w obrębie powłok czaszki może spowodować masywne krwawienie, ponieważ okolica ta jest obficie unaczyniona.

Postępowanie: Założenie opatrunku na miejsce krwawienia i jego uciśnięcie.

Złamania kości czaszki

Mogą dotyczyć:

• mózgoczaszki

• twarzoczaszki

• podstawy czaszki

Objawy złamania podstawy czaszki:

• ból głowy

• wymioty

• różnego stopnia zaburzenia świadomości

• zmiana zabarwienia skóry wokół oczu (często koloru fioletowo – niebieskiego), tzw. krwiak okularowy

• zmiana zabarwienia skóry w okolicy wyrostka sutkowatego

• możliwość wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego i/lub krwi – z uszu, nosa lub po tylnej ścianie gardła

• tętno – zwolnione jeśli dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego, przyśpieszone jeśli współistnieje wstrząs hipowolemiczny.

Postępowanie:

1. Założenie opatrunku na miejsce uszkodzenia, ale przy złamaniu otwartym - bez stosowania ucisku 2. Jeśli wycieka płyn mózgowo-rdzeniowy nie należy hamować wpływu, gdyż grozi to wzrostem

ciśnienia wewnątrzczaszkowego – można tylko przyłożyć jałowy opatrunek 3. Jeśli u poszkodowanego stwierdza się obecność penetrujących w głąb czaszki ciał obcych, nie

wolno ich usuwać – tylko zabezpieczyć w miejscu, w którym się znajdują (przy użyciu opatrunku). Ciała obce o takim umiejscowieniu mogą być usunięte tylko w warunkach sali operacyjnej.

Wstrząśnienie mózgu

Jest to taki stan, w którym na skutek nagłego zadziałania siły (przyśpieszenie, hamowanie) dochodzi do przeniesienia się drżeń na mózgowie i jego czasowych odkształceń. W tym przypadku nie ma uszkodzenia mózgu.

Objawy:

• nagła, chwilowa utrata przytomności

• niepamięć wsteczna – po odzyskaniu przytomności poszkodowany nie pamięta co się stało

• nudności, wymioty

• ból głowy.

Stłuczenie mózgu

Jest to różnego stopnia uszkodzenie mózgu (wynaczynienie krwi, rany, rozerwanie) powstające na skutek znacznej różnicy ciśnień w jamie czaszki.

Objawy:

• zmienny stopień zaburzeń świadomości – w zależności od miejsca uszkodzenia (np. przy stłuczeniu płata czołowego poszkodowany może być przytomny, przy stłuczeniu pnia mózgu poszkodowany jest nieprzytomny i może dojść do natychmiastowego zgonu)

• różnego stopnia zaburzenia neurologiczne – w zależności od miejsca stłuczenia (np. zaburzenia mowy, pamięci – przy uszkodzeniu płata skroniowego, zaburzenia widzenia – przy uszkodzeniu płata potylicznego itp.)

• porażenia nerwów czaszkowych.

Krwawienie wewnątrzczaszkowe

Jest to wyciekanie krwi poza naczynia krwionośne i w konsekwencji gromadzenie się jej (powstawanie krwiaka) w następujących przestrzeniach wewnątrz czaszki:

• między czaszką a oponą twardą – nazywane krwiakiem nadtwardówkowym

• między oponą twardą a mózgiem – nazywane krwiakiem podtwardówkowym

• krew wnika do mózgu – nazywane krwiakiem śródmózgowym.

W zależności od szybkości narastania krwawienia wyróżnia się:

• krwiak ostry

• krwiak podostry

• krwiak przewlekły.

Skutki: Niezależnie od miejsca powstawania krwiaka wewnątrzczaszkowego – wskutek dodatkowej objętości jaką zajmuje – dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrz jamy czaszki. Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego powoduje utratę przytomności, zmiany w oddychaniu (zwolnienie), pracy serca (zwolnienie) oraz ciśnieniu tętniczym krwi (wzrost) – co określane jest triadą Cushinga.

Poniższa tabela przedstawia porównanie objawów towarzyszących wzrostowi ciśnienia wewnątrzczaszkowego z objawami towarzyszącymi wstrząsowi hipowolemicznemu.

Oceniane parametry Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego Wstrząs hipowolemiczny

Przytomność Spadek Spadek

Częstość oddechów Spadek Wzrost

Czynność serca Spadek Wzrost

Ciśnienie tętnicze krwi Wzrost Spadek

Narastanie krwiaka wewnątrzczaszkowego może powodować rozszerzenie źrenicy po tej samej stronie, po której narasta krwawienie.

Ostry krwiak nadtwardówkowy

Krew gromadzi się między czaszką, a oponą twardą. Najczęściej jest to krew tętnicza z uszkodzonej tętnicy oponowej środkowej. Często współistnieje linijne uszkodzenie kości czaszki.

Objawy:

• poszkodowany jest nieprzytomny, następnie odzyskuje przytomność na pewien okres czasu (tzw. okres przejaśnienia), a potem ponownie ją traci

• może współistnieć porażenie mięśni (paraliż) po stronie przeciwnej do miejsca urazu głowy

• rozszerzenie i brak reakcji na światło źrenicy po stronie urazu.

Ostry krwiak podtwardówkowy

Krew – najczęściej żylna z naczyń uchodzących do zatok opony – gromadzi się między oponą twardą a mózgiem. Narastanie krwiaka nie jest gwałtowne (ponieważ jest to krwawienie żylne). Często miejsce powstawania krwiaka odpowiada miejscu złamania czaszki.

Objawy:

• zmienny stopień zaburzeń świadomości

• ból głowy

• wymioty

• może współistnieć porażenie mięśni (paraliż) po stronie przeciwnej do miejsca urazu głowy.

Krwiak śródmózgowy

Krwiak śródmózgowy Krew gromadzi się w różnych miejscach w obrębie mózgu. Krwiak śródmózgowi może być spowodowany tępymi urazami czaszki lub też penetrującymi ciałami obcymi.

Objawy: Zależą od rozległości urazu oraz od miejsca, w którym powstaje krwiak:

• zmienny stopień zaburzeń świadomości

• może współistnieć porażenie połowiczne, porażenia nerwów czaszkowych.

Postępowanie w przypadku urazu głowy:

1. Ocena zagrożenia poszkodowanego i ratownika na miejscu zdarzenia, oraz w przypadku grożącego niebezpieczeństwa, przeniesienie poszkodowanego w inne, bezpieczne miejsce

2. Wezwanie pomocy 3. Bardzo istotne dla dalszego postępowania jest dokładne zebranie wywiadu dotyczącego

mechanizmu urazu oraz tego, czy doszło do utraty przytomności, jeśli tak - to na jaki okres czasu 4. Zbadanie poszkodowanego:

o w przypadku sytuacji wysokiego ryzyka uszkodzenia odcinka szyjnego kręgosłupa o wykonanie stabilizacji szyi i głowy z równoczesnym udrożnieniem dróg oddechowych

(rękoczyn wysunięcia żuchwy, bez odginania głowy ku tyłowi) o ocena oddechu i tętna i w razie konieczności rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo –

oddechowej o ocena ryzyka wymiotów i zabezpieczenie dróg oddechowych – jeśli poszkodowany ma

prowadzoną stabilizację głowy i kręgosłupa, to w przypadku wystąpienia wymiotów należy cały czas kontynuując stabilizację obrócić go na bok

o ocena i zatamowanie ewentualnych krwawień, unieruchomienie złamań. 5. Zabezpieczenie poszkodowanego przed utratą ciepła 6. Okresowa kontrola funkcji życiowych 7. Można ocenić źrenice oraz przeprowadzić badanie według skali Glasgow.

Algorytm stabilizacji kręgosłupa szyjnego:

1. ratownik klęka za głową poszkodowanego, pochyla się, chwyta za głowę oburącz w okolicach skroniowych, wykonując jednocześnie lekki naciąg w osi długiej ciała, łokcie opiera o podłoże

2. może jednocześnie udrożnić drogi oddechowe 3. jeśli sytuacja tego wymaga i np. konieczne jest prowadzenie masażu serca, a ratownik jest sam,

musi wtedy klęknąć z boku poszkodowanego. Dlatego w dalszej kolejności stabilizuje głowę poszkodowanego między swoimi kolanami – ma wtedy wolne ręce i z obu stron głowy przykłada prowizoryczne materiały, które mają uniemożliwić wykonywanie głową ruchów na boki – odzież, ręczniki, buty, albo jeśli umożliwia to podłoże, na którym leży poszkodowany – podsypuje piasek, ziemię itp.

4. jeśli jest dwóch ratowników, to jeden z nich przez cały czas stabilizuje głowę i szyję i jednocześnie udrażnia drogi oddechowe, a drugi prowadzi czynności ratownicze.

Urazy szyi

Należy podejrzewać w następujących przypadkach:

• wypadkach komunikacyjnych

• powieszeniu

• duszeniu

• ranach szyi.

Uszkodzenie krtani i tchawicy

Objawy:

• trudności w oddychaniu

• odksztuszanie krwi

• odma podskórna

Postępowanie:

• Udrożnienie dróg oddechowych

• Wezwanie pomocy.

Uszkodzenie naczyń szyjnych

Uszkodzenie naczyń w obrębie szyi może dotyczyć zarówna żył jak i tętnic.

Skutki:

• uszkodzenie żył szyjnych może spowodować zator powietrzny

• uszkodzenie tętnic szyjnych – wskutek szybkiego wypływu krwi, pod ciśnieniem – prowadzi do wykrwawienia poszkodowanego.

Objawy:

• widoczna rana szyi

• krwawienia żylne – wypływa ciemna krew (w przypadku uszkodzonej żyły)

• krwawienie tętnicze – jasnoczerwona krew wypływa pod dużym ciśnieniem (w przypadku

uszkodzonej tętnicy).

Postępowanie:

1. W przypadku uszkodzonej żyły należy zatamować krwawienie, przykładając jałowy opatrunek, folię. W przypadku braku powyższych materiałów można przyłożyć rękę.

2. W przypadku krwawienia tętniczego działanie musi być bardzo szybkie! Krwawienie należy zatamować, stosując ucisk na uszkodzoną tętnicę. Ucisk (na tętnicę szyjną) może być tylko jednostronny. Uciskanie tętnic po obydwu stronach szyi powoduje zaburzenia ukrwienia mózgowia!

Urazy kręgosłupa

Urazy tego typu mogą towarzyszyć urazom głowy.

Zawsze należy je podejrzewać w następujących okolicznościach:

• uraz spowodował utratę przytomności poszkodowanego

• uraz dotyczył górnej połowy ciała, a szczególnie szyi i głowy

• uraz spowodował zaburzenia świadomości

• w przypadku zatrucia lekami i alkoholem.

Urazy, które predysponują do uszkodzeń kręgosłupa są następujące:

• upadki z wysokości

• skoki na głowę do płytkiej wody

• wypadki komunikacyjne (szczególni motocyklowe)

• uderzenia w głowę.

Skutki: Urazy kręgosłupa mogą powodować złamania kręgów, przemieszczenie krążków międzykręgowych itp. i doprowadzić do ucisku rdzenia kręgowego (np. przez odłam kostny). Urazy rdzenia kręgowego mogą prowadzić do wstrząśnienia i stłuczenia rdzenia, przerwania jego ciągłości oraz uszkodzenia nerwów rdzeniowych. W zależności od wysokości, na której został uszkodzony rdzeń kręgowy, mogą mieć miejsce zaburzenia oddychania poszkodowanego:

• przy uszkodzeniu powyżej czwartego kręgu szyjnego nie ma przekazywania pobudzeń drogą nerwu przeponowego do przepony

• przy uszkodzeniu poniżej ma miejsce tylko częściowe porażenie przepony.

Zdarza się, że uraz rdzenia kręgowego ma podłoże jatrogenne, tzn. został spowodowany wskutek nieumiejętnie udzielonej pomocy.

Objawy:

Uszkodzenia kręgosłupa:

• ból – w przypadku złamania kręgów

• stwierdzana przy badaniu poszkodowanego bolesność wyrostków kościstych

• zniekształcenie kręgosłupa (nienaturalne wybrzuszenie), zniekształcenie krzywizn kręgosłupa: garb, uskok

• ograniczenie ruchomości kręgosłupa, np. przymusowe ustawienie głowy.

Uszkodzenia rdzenia kręgowego:

• możliwość wystąpienia zaburzeń oddychania w zależności od wysokości uszkodzenia rdzenia

• wystąpienie tzw. wstrząsu rdzeniowego – na skutek uszkodzenia ośrodków współczulnych nagle dochodzi do rozszerzenia naczyń, w których zalega krew (jest to sytuacja analogiczna do omdlenia)

• porażenie kończyn i tułowia

• porażenie pęcherza moczowego (tzw. pęcherz neurogenny) i zwieracza odbytu.

Postępowanie:

1. Wezwanie pomocy 2. Unieruchomienie głowy i szyi oraz tułowia 3. Ocena funkcji życiowych – oddech, tętno:

o jeśli poszkodowany wymaga prowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej – udrożnienie dróg oddechowych poprzez wysunięcie żuchwy,

o jeśli poszkodowany nie wymaga prowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej, tamowania krwawień oraz innych nagłych działań. Nie należy go poruszać do czasu przyjazdu pogotowia ratunkowego!

4. Jeśli poszkodowany musi być przeniesiony, jest to możliwe po uprzednim unieruchomieniu głowy, szi i tułowia.

Urazy brzucha

Urazy brzucha mogą spowodować uszkodzenia powłok jamy brzusznej oraz narządów wewnętrznych. Skutkiem urazów wątroby i śledziony może być krwawienie prowadzące do powstania wstrząsu hipowolemicznego. Uszkodzenie narządów posiadających światło, takich jak np. żołądek czy jelita powoduje wydostanie się ich zawartości do jamy brzusznej, co zwiększa ryzyko powstania zapalenia otrzewnej. Objawy:

• rana powłok brzusznych – mogą być widoczne jelita

• zamiana zabarwienia skóry powłok brzusznych

• ból brzucha

• przy badaniu dotykiem – brzuch bolesny na ucisk, stwierdzane wzmożone napięcie powłok brzusznych tzw. obrona mięśniowa

• powiększający się obwód brzucha – często sugeruje masywny krwotok wewnętrzny

• objawy wstrząsu

• spłycenie oddechu – dla zmniejszenia bólu.

Postępowanie:

1. Wezwanie pomocy 2. Jedlinie stwierdza się objawów wstrząsu – ułożenie poszkodowanego w pozycji półleżącej ze zgiętymi

kończynami dolnymi 3. W przypadku wstrząsu – ułożenie w tzw. pozycji przeciwwstrząsowej – z uniesionymi kończynami dolnymi o

30st. 4. W razie potrzeby udrożnienie dróg oddechowych oraz kontrola oddechu i tętna 5. Jeśli ma miejsce wytrzewienie, tzn. narządy wydostają się na zewnątrz jamy brzusznej – często są to jelita –

należy pokryć je wilgotnym, jałowym opatrunkiem. Nie wolno wprowadzać ich do jamy brzusznej! 6. Jeśli widoczne są tkwiące w powłokach jamy brzusznej ciała obce - nie wolno ich usuwać, należy zabezpieczyć

je opatrunkiem!

Urazy miednicy

Najczęstsze okoliczności urazów miednicy:

• upadki z wysokości

• wypadki komunikacyjne.

Skutki:

Urazy miednicy mogą manifestować się jako złamania kości miednicy, którym często towarzyszy masywne krwawienie. Może dojść do uszkodzenia układu moczowego (pęcherza i cewki moczowej), układu pokarmowego (odbytnicy), a także do uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych tej okolicy.

Objawy:

• ból (głownie towarzyszący złamaniom)

• niemożność poruszania kończynami dolnymi, chodzenia

• krwotok (zewnętrzny lub wewnętrzny) i rozwijające się objawy wstrząsu

• krwiomocz (przy uszkodzeniu układu moczowego).

Postępowanie:

1. Wezwanie pomocy 2. Ocena stanu poszkodowanego (szczególnie istotna przy współistniejącym krwawieniu) 3. Unieruchomienie miednicy i obu kończyn dolnych 4. Okresowa kontrola oddechu, tętna.

Ciało obce w oku, obrażenia chemiczne oka

Ciało obce w oku

Objawy:

• piekący ból

• łzawienie, zaczerwienienie

• zaburzenia widzenia

Pamiętaj:

1. Ciało obce, które spowodowały uraz i tkwią wbite w jakąkolwiek część oka lub powiekę mogą być usuwane tylko przez lekarza!

2. Jeśli nie ma rany i ciało obce znajduje się luźno pod powieką, może je usunąć dowolna osoba. 3. Jeśli ciało nie daje się usunąć, mimo, że wydaje się nie być wbite, również należy zgłosić się do lekarza.

Postępowanie:

1. Pod powieką dolną: o poszkodowany patrzy w górę o odciągnąć powiekę palcami jednej ręki, drugą ręką za pomocą kawałka miękkiej chusteczki pocierać

delikatnie wnętrze powieki w kierunku do nosa. 2. Pod powieką górną:

o poszkodowany patrzy w dół o uchwycić palcami jednej ręki górną powiekę za rzęsy i naciągnąć ją w dół, nad dolną powiekę, po

czym puścić ja i pozwolić jej powrócić do pozycji wyjściowej. (W ten sposób istnieje szansa, że rzęsy dolnej powieki oczyszczą wnętrze powieki górnej)

Gdy ostre ciała obce, takie jak opiłki metalu itp. tkwią w powiece to NIE rozpoczynamy ich usuwania, ale bandażujemy obie gałki oczne i transportujemy chorego do lekarza.

Obie gałki oczne powinny pozostać w bezruchu.

Nie stosować żadnych maści lub kropli do oczu!

Obrażenia chemiczne oczu

Zadziałanie środków żrących na gałkę oczną powoduje jego oparzenie i martwicę.

Postępowanie polega na przemyciu oka wodą:

1. Zabezpiecz ręce przed poparzeniem (gumowe rękawice) 2. Poszkodowanego ułożyć na płaskiej powierzchni, głowę odwrócić w stronę oparzonej gałki ocznej (gdy obie są

oparzone - przemywać na przemian) 3. Ochronić zdrowe oko (przykryć opatrunkiem) 4. Rozszerzyć palcami powieki chorego oka Uwaga! Przy oparzeniu wapnem należy NAJPIERW usunąć grudki

wapna z oka a potem je przemywać! (Wapno palone wchodzi w reakcję z wodą dając żrącą zasadę!) 5. Wlewać wodę do oka od strony nosa w kierunku skroni, przez ok. 20 minut 6. W miarę możliwości poszkodowany powinien poruszać gałką oczną 7. Widoczne uszkodzenia tkanek osuszyć gazikami 8. Obandażować oczy i pozostawić w bezruchu

9. Zapewnić transport do lekarza, do tego czasu opiekować się poszkodowanym.

Urazy klatki

Stany zagrożenia zdrowia i życia związane z urazami w obrębie klatki piersiowej dotyczą głównie zaburzeń funkcjonalnych w obrębie układów oddechowego i krążenia.

Złamania żeber

Objawy:

• zmiana zabarwienia skóry nad miejscem uszkodzenia

• ból w miejscu zadziałania urazu, nasilający się podczas kaszlu, głębszego wdechu, przy poruszaniu się.

Postępowanie:

Nie ma specjalnego postępowania w przypadku złamania żebra – nie jest zalecane unieruchamianie klatki piersiowej poprzez założenie opaski elastycznej.

Niestabilna klatka piersiowa

Definicja – o niestabilnej klatce piersiowej można mówić w przypadku złamania trzech lub więcej żeber w dwóch miejscach.

Objawy:

• ból

• zaburzenia oddychania

• opaczne ruchy klatki piersiowej – oddech paradoksalny. Oddech paradoksalny w tym przypadku polega na tym, że w trakcie wdechu uszkodzona część klatki piersiowej zapada się, a pozostała - unosi. Podczas wdechu ruchy klatki piersiowej wykonywane są odwrotne.

Postępowanie:

1. Wezwanie pomocy 2. Udrożnienie dróg oddechowych 3. Ustabilizowanie klatki piersiowej, poprzez unieruchomienie złamanych żeber. Początkowo

mogą to być ręce ratownika. Można poszkodowanego położyć na uszkodzonym boku – pozycja taka stabilizuje złamane żebra oraz poprawia oddychanie i zmniejsza ból.

Krwawienie do jamy opłucnej

Definicja – krwawienie do opłucnej to gromadzenie się krwi w jamie opłucnowej. Określane jest też jako krwiak opłucnej.

Skutki:

Napływająca do opłucnej krew może pochodzić z uszkodzonych naczyń ściennych klatki piersiowej, dużych naczyń znajdujących się w śródpiersiu oraz z płuc. Krwawienie może doprowadzić do rozwinięcia się wstrząsu hipowolemicznego, a gromadząca się krew w opłucnej, wskutek ucisku na płuco - do zaburzeń oddychania.

Objawy:

Przy gromadzeniu się krwi w jamie opłucnowej objawy mogą być podobne, jak w przypadku odmy opłucnowej:

• zaburzenia oddychania

• nadmierne wypełnienie żył szyjnych

• przy masywnym krwawieniu – objawy wstrząsu hipowolemicznego (wtedy żyły szyjne są

zapadnięte).

Postępowanie:

1. Wezwanie pomocy 2. Udrożnienie dróg oddechowych 3. Gdy poszkodowany jest przytomny – pozycja siedząca lub półsiedząca; poprawia to

oddychanie. Jeśli stwierdza się objawy wstrząsu hipowolemicznego – pozycja przeciwwstrząsowa

W przypadku stwierdzenia obecności penetrującego ciała obcego w klatce piersiowej, np. pręta, noża należy je ustabilizować poprzez przyłożenie opatrunku. Takiego ciała obcego nie wolno usuwać na miejscu zdarzenia! Grozi to powstaniem otwartej rany klatki piersiowej, odmy opłucnowej oraz masywnym krwiakiem!

Tamponada serca

Jest to obecność dużej ilości płynu (krwi) w worku osierdziowym.

Skutki:

Normalnie w worku osierdziowym znajduje się niewielka ilość płynu. Jeśli jednak w worku osierdziowym gromadzi się np. duża ilość krwi, która może pochodzić z pękniętego serca, czy rozerwanych dużych naczyń to powoduje ucisk serca i tym samym pogarsza wyrzut krwi na obwód. W związku z tym praca serca jest upośledzona – serce uciskane coraz bardziej nie może się skuteczne kurczyć. Gdy miejsca zaczyna brakować- serce zostaje niedotlenione i dochodzi do zatrzymania jego akcji w fazie rozkurczu. Objawy:

Zaburzenia ze strony układu krążenia:

• słabo wyczuwalne tętno

• nadmiernie wypełnione żyły szyjne (krew nie może spłynąć do serca)

• tony serca bardzo słabo słyszalne – przy osłuchiwaniu stetoskopem.

Postępowanie:

1. Wezwanie pomocy 2. Ułożenie poszkodowanego w pozycji półsiedzącej, aby zmniejszyć napływ krwi do serca i tym

samym do osierdzia 3. Kontrolowanie oddechu i tętna 4. Jeśli rozpoznanie tamponady serca jest pewne, należy ją obarczyć poprzez nakłucie worka

osierdziowego i odciągnięcie płynu. Jest to jednak postępowanie przyrządowe i nie wszyscy ratownicy mają do tego uprawnienia. Wykonywanie tej procedury wymaga odpowiedniego przeszkolenia.

Czasami rozpoznanie tamponady serca może być trudne. Należy zróżnicować ją z odmą opłucnową wentylową. Poniższa tabela przedstawia podobieństwa i różnice w obu przypadkach.

Porównywane parametry

Odma opłucnowa wentylowa Tamponada serca

Wypełnienie żył szyjnych

Nadmierne Nadmierne

Pozycja tchawicy na szyi

Przesunięta w stronę przeciwną do występującej odmy

W linii środkowej – nie jest przesunięta

Odgłos opukowy Nadmiernie jawny nad miejscem występowania odmy

Prawidłowy - symetryczny

Zatrucia - podstawy

Zatrucie to zbiór różnorodnych objawów ze strony różnych układów, spowodowanych wniknięciem do

organizmu substancji trującej (toksyny lub środka chemicznego) w dawce toksycznej.

Należy pamiętać, że każda substancja może być trucizną, nawet leki!

Zatrucia mogą być wynikiem celowego działania (zabójstwo, samobójstwo) bądź pomyłki (działanie przypadkowe)

Objawy zatrucia są niecharakterystyczne. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i nie możemy znaleźć innej przyczyny utraty świadomości, można podejrzewać zatrucie.

Objawy ułatwiaj ące rozpoznanie zatrucia:

1. Z układu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha 2. Z układu oddechowego: trudności w oddychaniu, spłycenie/zwolnienie oddechu 3. Z układu nerwowego: zwężone lub nadmiernie poszerzone źrenice, ból głowy, zaburzenia

świadomości (z jej utratą włącznie), drgawki 4. Ze skóry, błon śluzowych: oparzenie, zaczerwienienie, pęcherze.

Pomocne może być również otoczenie poszkodowanego:

• miejsce znalezienia chorego (garaż – pracujący silnik samochodu lub mieszkania opalane piecem – ryzyko zatrucia tlenkiem węgla; na wsiach przy pracach rolniczych – ryzyko zatrucia środkami ochrony roślin)

• opakowania po lekach, środkach ochrony roślin

• wymiociny

Postępowanie:

1. Ratując należy uważać, aby samemu się nie zatruć! (Przewietrzenie pomieszczenia, szybkie wyniesienie poszkodowanego itp.)

2. Przeniesienie chorego w bezpieczne miejsce 3. Sprawdzenie przytomności chorego (Uwaga! Nie wdychać powietrza wydychanego przez chorego!) 4. Wezwanie karetki pogotowia 5. Jeśli to możliwe – jak najszybsze usunięcie trucizny z organizmu: z przewodu pokarmowego przez

sprowokowanie wymiotów (tylko u przytomnych!), ze skóry, oczu – przez przemycie czystą wodą 6. Zabezpieczenie wszelkich znalezionych przy chorym opakowań po lekach, środkach chemicznych,

wymiocin i zabraniem ich razem z poszkodowanym do szpitala

Metody eliminacji trucizn:

• Zatrucie przez przewód pokarmowy:

• Wywołujemy wymioty wykonując po kolei następujące czynności:

• podanie ok. 1 litra letniej wody do wypicia

• drażnienie tylnej ściany gardła palcem

• w/w 2 kroki powtarzać do uzyskania czystych wymiocin

• zabezpieczyć próbkę wymiocin do badania toksykologicznego

UWAGA!

Prowokowanie wymiotów jest niedozwolone u osób:

o nieprzytomnych o z niesprawnym odruchem kaszlowym o zatrutych kwasami, zasadami lub innymi środkami żrącymi, które mogą uszkadzać

przełyk o zatrutych środkami drażniącymi, jak benzyna czy nafta o zatrutych substancjami oleistymi (mogą nie wywołać odruchu kaszlowego)

• Zatrucie przez drogi oddechowe:

• wyniesienie chorego na świeże powietrze

• przy braku świadomości - resuscytacja

UWAGA!

Nie wolno używać urządzeń elektrycznych oraz ognia, w tym papierosów – ryzyko wybuchu!

• Zatrucie przez skórę:

• zabezpieczenie ratującego przed skażeniem (rękawice gumowe)

• zdjęcie skażonej odzieży z poszkodowanego

• spłukanie skażonych miejsc na skórze letnią wodą przez kilka minut

• nie pocierać skażonych miejsc, nie używać szczotek, pumeksów itp.

• do zobojętniania wolno używać WYŁĄCZNIE wodę!

• zabezpieczyć skórę jałowym opatrunkiem (w miarę możliwości)

• Zatrucie drogą iniekcji (pokąsanie przez węże, użądlenia owadów)

Opóźniamy wchłanianie trucizny:

• unieruchomienie poszkodowanego

• założenie opaski uciskowe powyżej miejsca wstrzyknięcia jadu, jednak w taki sposób, aby było wyczuwalne tętno (hamowanie odpływu żylnego)

• obłożenie miejsca iniekcji zimnymi okładami (obkurczenie naczyń)

Udar cieplny

Udar cieplny jest stanem zagrożenia życia, w którym temperatura ciała niekontrolowanie wzrasta, ustaje pocenie się i może dojść do utraty przytomności spowodowanej wyczerpaniem się lub całkowitym brakiem mechanizmów regulujących ciepłotę ciała.

Organizm ludzki utrzymuje stałą temperaturę dzięki wielu mechanizmom regulacyjnym. Przed nadmiernym przegrzaniem broni się, oddając ciepło do otoczenia np. poprzez rozszerzenie naczyń skórnych i zwiększone pocenie się. Możliwości regulacji ciepłoty ciała są jednak ograniczone, szczególnie w gorącym i wilgotnym klimacie, gdy wilgotność względna przekracza 75%. Należy pamiętać, że do udaru cieplnego może dojść także wtedy, gdy przebywa się zbyt długo w samochodzie (szczególnie dzieci!) podczas upalnych dni.

Objawy:

• zaczerwieniona, gorąca i sucha skóra

• wysoka temperatura ciała

• chwiejny chód

• przyśpieszone tętno

• przyśpieszony oddech

• ból i zawroty głowy

• nudności, wymioty

• mrowienie kończyn

• może dojść do wzmożenia odruchów i napadów drgawek

• zaburzenia świadomości

• z czasem także zatrzymanie krążenia

Postępowanie:

1. Przeniesienie poszkodowanego w ciemne i chłodne miejsce, ułożenie w pozycji pół siedzącej, gdy poszkodowany jest przytomny (lub przynajmniej uniesienie głowy).

2. Udrożnienie dróg oddechowych i kontrola ważnych funkcji życiowych. 3. Rozebranie poszkodowanego. 4. Jak najszybsze obniżenie temperatury ciała poprzez polewanie zimną wodą, owinięcie całego ciała łącznie z

głową mokrymi, zimnymi chustami, wachlowanie powietrzem. 5. Opieka nad poszkodowanym do czasu przybycia lekarza.

Oparzenia

Oparzenie to uraz tkanek spowodowany działaniem wysokiej temperatury (90% oparzeń), płynów żrących (5%) oraz prądu elektrycznego lub wyładowania atmosferycznego (5%).

W zależności od temperatury i czasu jej działania uszkodzenia tkanek wahają się od przemijających zmian zapalnych (zaczerwienienie, obrzęk) aż do nieodwracalnych zmian – martwicy.

Każde oparzenie uszkadza funkcję ochronną skóry. W wyniku oparzenia znacznej powierzchni ciała organizm traci duże ilości płynów tkankowych, soli i białka. Takie rany łatwo ulegają zakażeniu, co może prowadzić do powstania ropni i dużych blizn.

Ciężkość oparzenia oraz rokowanie ustalane jest na podstawie rozmiarów oparzenia, jego lokalizacji oraz wieku ofiary (gorzej rokują dzieci i ludzie starsi).

Ryzyko oparzenia jest największe u 5. letnich dzieci.

Niestety wbrew pozorom, im mniejsza bolesność przy rozległych oparzeniach tym rokowanie jest gorsze.

O rozmiarze oparzenia decyduje powierzchnia i głębokość.

Powierzchnię oparzenia określa „Reguła 9” Wallacea: powierzchnia ciała oparzonego podzielona jest na pola, które stanowią 9% lub 18% całkowitej powierzchni ciała. U dorosłych: głowa stanowi 9%, przednia i tylnia powierzchnia tułowia po 18%, każda z kończyn górnych po 9%, krocze 1%, każda kończyna dolna po 18%. U dzieci poniżej 5. roku życia głowa stanowi 18%, kończyny górne po 9%, kończyny dolne po 14% i tułów łącznie 36%.

Podział głębokości oparzeń:

• I stopień. Oparzenie obejmuje tylko naskórek, widzimy rumień i obrzęk skóry, poszkodowany zgłasza ból.

• II stopień. Uszkodzenie dotyczy naskórka i powierzchownej warstwy skóry właściwej. Skóra jest zaczerwieniona, powstają na niej pęcherze, czucie jest zachowane.

• III stopień. Martwica całego naskórka i skóry właściwej, może obejmować też tkanki znajdujące się poniżej skóry: skóra jest sucha, biała lub szara, może być ze strupem, brak jest czucia bólu.

Stopnie kliniczne oparzeń:

• oparzenia zaliczamy do lekkich jeżeli obejmują: I i II stopień poniżej 15% powierzchni ciała lub III stopień poniżej 5%

• oparzenia zaliczamy do średnich jeśli obejmują I i II stopień od 15% do 30% powierzchni ciała lub III stopień poniżej 10%

• oparzenia zaliczamy do ciężkich gdy obejmują I i II stopień powyżej 30% powierzchni ciała lub III stopień powyżej 10% lub III stopień dotyczący twarzy, stóp i rąk lub oparzenia dróg oddechowych

Postępowanie:

1. Odsunięcie poszkodowanego do źródła ciepła. 2. Ugaszenie odzieży. Przyczepiony do ubrania palący się materiał musi zostać usunięty, podczas gdy

przyczepiony do skóry powinien tam pozostać. 3. Zabezpieczenie drożności dróg oddechowych (należy usunąć oparzonego z pomieszczenia

zadymionego) 4. Natychmiastowe schładzanie zimną wodą oparzonej powierzchni przez kilkanaście minut

(zmniejsza to stopień oparzenia, ponieważ zimna woda odbiera oparzonej skórze ciepło, działa przeciwobrzękowo a ponadto uśmierza ból). Należy pamiętać, że woda powinna być czysta i mieć temperaturę ok. 20 st.C. Można zanurzyć poszkodowanego w wannie, na co najmniej 20 minut.

5. Przy oparzeniach w obrębie jamy ustnej i gardła poszkodowany powinien płukać gardło zimną wodą albo ssać kawałki lodu.

6. W przypadku oparzeń chemicznych np. kwasem lub zasadą, należy spłukiwać oparzoną powierzchnię strumieniem bieżącej wody przez 15 minut. Jedynie w przypadku ofiar oparzonych wapnem niegaszonym przed zmywaniem oparzonej powierzchni należy najpierw na sucho wytrzeć wapno ze skóry.

7. Trzeba koniecznie zdjąć obrączki, pierścionki, krawat itp. – ze względu na szybko pojawiający się obrzęk.

8. W celu uniknięcia zakażenia należy zaopatrzyć ranę jałowym opatrunkiem. 9. W przypadku stwierdzenia objawów wstrząsu należy ułożyć poszkodowanego w pozycji przeciw

wstrząsowej.

10. Należy przewieźć oparzonego do szpitala.

Czego nie wolno robić:

• Po oparzeniu nie wolno zrywać ubrania, które przykleiło się do skóry, należy ostrożnie ściągać pozostałą odzież.

• W przypadku oparzeń o dużej powierzchni, ciało należy schładzać tylko wilgotnymi chustami, nie wolno polewać bieżącą zimną wodą!

• Nie wolno stosować na świeże oparzenie żadnych maści, kremów lub innych powszechnie stosowanych okładów np. z kwaśnego mleka.

• Nie wolno neutralizować kwasów zasadami i odwrotnie, jedynym i najlepszym środkiem leczniczym jest woda.

Odmrożenie

Odmrożenie to miejscowa zmiana powstająca w tkankach na skutek wpływu na nie zimna. Predysponowane części ciała to: stopy, dłonie, twarz, nos, uszy. Czynniki sprzyjające to: nadużycie alkoholu, narkotyków, palnie papierosów, choroby przewlekłe naczyń obwodowych. Do odmrożenia dochodzi poprzez pozakomórkowe zamarzanie wody, co prowadzi do odwodnienia i rozpadu komórek.

Objawy: W zależności od głębokości odmrożenia wyróżniamy trzy stopnie:

I stopień: Obejmuje zasięgiem powierzchowne warstwy naskórka. Skóra jest blada, zimna, odczuwalne jest mrowienie w odmrożonych częściach ciała, występuje upośledzenie ruchów palców, zachowane jest czucie bólów. Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, zdjęcie mokrej odzieży, ogrzanie odmrożonej części ciała, odmrożone dłonie można okryć własnymi bądź włożyć je pod pachy lub między uda.

II stopień: Obejmuje wszystkie warstwy naskórka oraz sięga ogniskowo do skóry właściwej. Skóra jest biała, woskowa, twarda. Pojawiają się pęcherze, obrzęk, po ogrzaniu zaczerwienie, czucie jest zachowane. Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzieży, odmrożonych części ciała nie należy pocierać gdyż kryształki lodu mogłyby pogłębić uszkodzenia – należy je ogrzać własnymi dłońmi następnie okryć jałowym, suchym opatrunkiem. Poszkodowanego powinno się okryć np. kocem, aby nie narażać go na dalszą utratę ciepła.

III stopień: Obejmuje skóre i głębiej położone tkanki oraz narządy. Skóra jest biała i twarda, są obecne pęcherze i obrzęk wykraczający poza granice odmrożenia, również martwica, całkowity brak możliwości poruszania objętą częścią ciała, utrata czucia. Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzieży, ogrzewanie części ciała najbardziej narażonych, szczególnie kończyn, w ciepłej wodzie; innych części ciała takich jak nos czy uszy- własnymi dłońmi. Po osuszeniu ogrzanych części ciała należy okryć te miejsca jałowym, suchym opatrunkiem a w przypadku odmrożenia stóp opatrunek można umieścić także między palcami. Jest wskazane okrycie kocem (zahamowanie dalszej utraty ciepła) i podawanie ciepłych płynów do picia.

Porażenie prądem

Do porażenia prądem dochodzi na skutek przepływu prądu elektrycznego przez ciało człowieka.

Mechanizm:

Poszczególne części ciała mają różny opór elektryczny, który stanowi przeszkodę na drodze prądu i ogranicza jego przepływ. Oporność ciała zależy od:

• napięcia dotyku (przy napięciu >100V skóra nie stanowi oporu)

• oporności wewnętrznej (drogi przepływu prądu- najniższa oporność jest na drodze ręce - plecy oraz dwie ręce - stopa lub dwie stopy – ręka, nieco wyższa na drodze ręka – stopa lub ręka - ręka)

• natężenia i częstotliwości prądu

• czasu trwania rażenia

• temperatury i wilgotności skóry (mokra skóra = mniejszy opór)

• wielkości powierzchni kontaktowych

Rodzaje prądu elektrycznego:

• przemienny (taki jak w mieszkaniach), najniebezpieczniejszy. Prąd samouwolnienia wynosi dla niego 10mA (jest to maksymalne natężenie, przy którym nie dochodzi jeszcze do skurczu tężcowego mięśni ręki i możliwe jest jej cofnięcie)

• stały, używany w samochodach, kopalniach; nieco bezpieczniejszy. Tu prąd samouwolnienia wynosi 30mA.

• wysokoczęstotliwościowy, stosowany w radarach, radiostacjach, kuchenkach mikrofalowych- najmniej niebezpieczny, powoduje głównie oparzenia skóry.

Skutki:

Porażenie prądem może prowadzić do:

• utraty przytomności

• zatrzymania krążenia

• zatrzymania oddechu

• skurczu mięśni (czasem jest tak silny, że prowadzi do zwichnięć i złamań!)

• oparzeń, martwicy i zwęgleń.

• na skutek upadku z wysokości także do urazów kręgosłupa i głowy

• natychmiastowej śmierci

Rodzaje obrażeń:

1. Oparzenia Przepływający prąd powoduje powstanie w miejscu kontaktu okrągłych lub owalnych zmian zwanych oparzeniem Joule’a. Podobne zmiany powstają w miejscu „wyjścia” prądu. (najczęściej plecy lub stopy). Wewnętrznie także dochodzi do zmian martwiczych- mięśni, naczyń krwionośnych, nerwów- nazywanych oparzeniem elektrycznym.

2. Zaburzenia rytmu serca Przepływający przez ciało prąd zaburza fizjologiczny rytm serca i może spowodować zatrzymanie krążenia.

3. Mnogie uszkodzenia ciała Głównie spowodowane są one bardzo silnym skurczem mięśni (złamania, zwichnięcia) oraz upadkiem z wysokości (uraz głowy, kręgosłupa)

Postępowanie:

1. Usunięcie przyczyny, która spowodowała porażenie prądem. 2. Ratownik musi też zadbać o własne bezpieczeństwo i uważać, aby samemu nie zostać porażonym! Dlatego

przede wszystkim należy wyłączyć źródło prądu a jeśli to jest niemożliwe- odciągnąć poszkodowanego za pomocą nieprzewodzących materiałów, np. kawałka suchego drewna lub drążka izolacyjnego.

3. Ocena objawów życiowych i jeśli to konieczne rozpoczęcie resuscytacji. Gdyby masaż serca był niemożliwy z powodu sztywności klatki piersiowej, należy wykonywać sztuczne oddychanie do czasu aż klatka piersiowa stanie się na powrót podatna na ucisk mostka.

4. Wezwanie karetki pogotowia 5. Ocena obrażeń ciała:

o unieruchomienie przy złamaniach i zwichnięciach o chłodzenie i zabezpieczanie ran przed zakażeniem w oparzeniach

6. W zależności od stanu przytomności poszkodowanego: o jeśli jest przytomny i nie wymaga pilnej interwencji na miejscu zdarzenie to i tak chory musi być

bezwzględnie przetransportowany do szpitala celem dalszej obserwacji skutków odległych (np. odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, zaburzenia rytmu serca)

o jeśli jest nieprzytomny, ale ma zachowany oddech i krążenie a jednocześnie można wykluczyć uraz kręgosłupa i nie ma wstrząsu – pozycja bezpieczna

o jeśli stwierdza się objawy wstrząsu – odpowiednie postępowanie przeciwwstrząsowe.

Zadławienie

Zadławienie to zamknięcie dróg oddechowych przez ciało obce. Charakterystycznymi objawami u poszkodowanego są:

• niemożność wykonania oddechu

• niemożność mówienia

• niemożność kaszlu

• częstym objawem jest chwytanie się za szyję

Zadławienie osoby dorosłej

Jeżeli poszkodowany jest przytomny należy:

1. nakłonić poszkodowanego do kaszlu 2. uderzyć 5 razy w okolicę międzyłopatkową 3. wykonać 5 razy uciśnięcie nadbrzusza. Ratownik staje z tyłu poszkodowanego, obejmuje go rękoma kładąc

jedną pięść na nadbrzuszu (pod mostkiem) drugą ręką chwyta pięść pierwszej. Wykonuje silne uciśnięcia w kierunku górno-tylnym. Z uwagi na możliwość utraty przytomności przez poszkodowanego ratownik powinien go asekurować - wstawić stopę między stopy poszkodowanego i oprzeć poszkodowanego o swoje biodro.

4. Powtarzać punkty 2 i 3 do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez poszkodowanego

Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny należy:

1. Wezwać pomoc 2. Skontrolować zawartość jamy ustnej. Usunąć widoczne ciało obce. Nie stosować manewru wymiatania na

ślepo. 3. Udrożnić drogi oddechowe. Wykonanie:

o Stań z boku poszkodowanego. Odegnij głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole poszkodowanego i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki.

4. Wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej. 5. Repozycja głowy - powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika. 6. Ponownie wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej. 7. 5 uciśnięć nadbrzusza - ratownik klękając nad poszkodowanym kładzie część dłoniową nadgarstka jednej ręki

na nadbrzuszu poszkodowanego, drugą dłoń opiera na pierwszej i wykonuje silne uciśnięcia w kierunku głowy i grzbietu poszkodowanego.

Zadławienie kobiety w ciąży

Zarówno u przytomnej jak i nieprzytomnej ciężarnej nie wykonuje się uciśnięć nadbrzusza. Uciska się klatkę piersiową.

Zadławienie dziecka

Jeżeli dziecko jest przytomne należy:

1. nakłonić dziecko do kaszlu 2. uderzyć 5 razy w okolicę międzyłopatkową 3. wykonać 5 razy uciśnięcia nadbrzusza. Ratownik staje z tyłu poszkodowanego, obejmuje go rękoma kładąc

jedną pięść na nadbrzuszu (pod mostkiem) drugą ręką chwyta pięść pierwszej. Wykonuje silne uciśnięcia w kierunku górno-tylnym. Z uwagi na możliwość utraty przytomności przez poszkodowanego ratownik powinien go asekurować - wstawić stopę między stopy poszkodowanego i oprzeć poszkodowanego o swoje biodro.

4. Powtarzać punkty 2 i 3 do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez dziecko

Jeżeli dziecko jest nieprzytomne należy:

1. Wezwać pomoc 2. Skontrolować zawartość jamy ustnej. Usunąć widoczne ciało obce. Nie stosować manewru wymiatania na

ślepo. 3. Udrożnić drogi oddechowe. Wykonanie:

o Stań z boku dziecka. Odegnij głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole dziecka i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki. Głowa dziecka nie odchyla się tak bardzo jak u dorosłego - uzyskaj efekt skierowania ust w górę.

4. Wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej. 5. Repozycja głowy - powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika. 6. Ponownie wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej. 7. 5 uciśnięć nadbrzusza - ratownik klękając nad poszkodowanym kładzie część dłoniową nadgarstka jednej ręki

na nadbrzuszu poszkodowanego, drugą dłoń opiera na pierwszej i wykonuje silne uciśnięcia w kierunku głowy i grzbietu poszkodowanego.

Zadławienie niemowlęcia

Jeżeli niemowlę jest przytomne należy:

1. Skontrolować otoczenie niemowlęcia w poszukiwaniu możliwych przedmiotów, którymi mogło się zadławić.

2. Stabilizując głowę i tułów niemowlęcia ratownik kładzie je na swoim przedramieniu twarzą ku dołowi. Głowa

niemowlęcia powinna znajdować się niżej niż tułów.

3. Wykonuje 5 uderzeń między łopatkami

4. Bierze niemowlę na drugie przedramię odwracając je na plecy

5. Wykonuje 5 uciśnięć w dolnej połowie mostka 1 cm poniżej linii między sutkowej na głębokość 1,5 - 2 cm.

6. Powtarzać punkty 2 do 5 do momentu udrożnienia dróg oddechowych lub utraty przytomności przez niemowlę.

Jeżeli niemowlę jest nieprzytomne należy:

1. Wezwać pomoc 2. Skontrolować zawartość jamy ustnej. Usunąć widoczne ciało obce. Nie stosować manewru wymiatania na

ślepo. 3. Udrożnić drogi oddechowe. Wykonanie:

o Stań z boku niemowlęcia. Odegnij głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole niemowlęcia i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki. Głowa niemowlęcia nie odchyla się tak bardzo jak u dorosłego - uzyskaj efekt skierowania ust w górę.

4. Wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej. 5. Repozycja głowy - powtórzyć punkt 3 w celu eliminacji wcześniejszego błędu ratownika. 6. Ponownie wykonać 2 wdechy i skontrolować rezultaty - obserwacja wychyleń klatki piersiowej. 7. 5 uderzeń między łopatkami i 5 uciśnięć mostka według schematu przedstawionego wyżej.

Apteczka

Skład podstawowy

• Opaska dziana podtrzymująca (bandaż) 15 cm x 4 m - 1 szt.

• Opaska dziana podtrzymująca (bandaż) 10 cm x 4 m - 2 szt.

• Opaska elastyczna (bandaż elastyczny) z zapinką 10 cm x 4 m - 2 szt.

• Kompresy gazowe wyjałowione 5 x 5 cm (3 szt. w opakowaniu) - 2 opk.

• Kompresy gazowe wyjałowione 9 x 9 cm (3 szt. w opakowaniu) - 2 opk.

• Maseczka do sztucznego oddychania usta-usta - 1 szt.

• Rękawiczki lateksowe niejałowe - 4 pary

• Nożyczki ratownicze (do cięcia grubych materiałów) - 1 szt.

• Agrafka - 2 szt.

• Chusta trójkątna bawełniana - 1 szt.

• Koc termoizolacyjny (folia NRC) - 1 szt.

• Kamizelka ostrzegawcza (odblaskowa) - 1 szt.

• Plaster z opatrunkiem (różne rozmiary) - 1 kpl.

• Plaster bez opatrunku na rolce 2,5 cm x 5 m - 1 szt.

• Gazik nasączony spirytusem (tzw. “Leko”) - 3 szt.

• Latarka - 1 szt.

Skład zaawansowany

• Opaska dziana podtrzymująca (bandaż) 15 cm x 4 m - 3 szt.

• Opaska dziana podtrzymująca (bandaż) 10 cm x 4 m - 5 szt.

• Opaska elastyczna (bandaż elastyczny) z zapinką\10 cm x 4 m - 4 szt.

• Bandaż-siatka elastyczna (typu Codofix) - kilka rozmiarów - 1 kpl.

• Kompresy gazowe wyjałowione 5 x 5 cm (3 szt. w opakowaniu) - 3 opk.

• Kompresy gazowe wyjałowione 7 x 7 cm (3 szt. w opakowaniu) - 3 opk.

• Kompresy gazowe wyjałowione 9 x 9 cm (3 szt. w opakowaniu) - 3 opk.

• Maseczka do sztucznego oddychania usta-usta - 1 szt.

• Worek samorozprężalny (resuscytator) do sztucznego oddychania - 1 szt.

• Maska twarzowa dla dzieci do worka samorozprężalnego - 1 szt.

• Rękawiczki lateksowe niejałowe - 10 par

• Nożyczki ratownicze (do cięcia grubych materiałów) - 1 szt.

• Młotek do wybijania szyb - 1 szt.

• Agrafka - 5 szt.

• Chusta trójkątna bawełniana - 3 szt.

• Koc termoizolacyjny (folia NRC) - 3 szt.

• Kamizelka ostrzegawcza (odblaskowa) - 1 szt.

• Plaster z opatrunkiem (różne rozmiary) - 2 kpl.

• Plaster bez opatrunku na rolce 2,5 cm x 5 m - 1 szt.

• Gazik nasączony spirytusem (tzw. “Leko”) - 6 szt.

• Latarka - 1 szt.

• Światło chemiczne - 2 szt.

• Kołnierz ortopedyczny regulowany - 1 szt.

• Opatrunek hydrożelowy na oparzenia 10 x 10 cm - 1 szt.

• Zestaw rurek ustno-gardłowych - 1 kpl.

• Marker wodoodporny - 1 szt.

• Klucz płaski ‘10mm, ‘12mm (do zacisku akumulatora w aucie) - 1 szt.